Fotobron: en.wikipedia.org, fotograaf: Joaquim Alves Gaspar
In de Lage Landen verloopt de samenwerking met universiteiten in Zuid-Afrika volgens een tweesporenbedding. Academische instellingen in Nederland hebben bilaterale akkoorden met zusterinstellingen in zuidelijk Afrika en ook Vlaamse universitaire instituten opereren volgens eigen geconstrueerde raamakkoorden. Het is voor het wetenschappelijk onderzoek en het academisch onderwijs uitstekend dat in het Nederlandse taalgebied de nodige initiatieven zijn genomen en nog steeds worden ontwikkeld. Toch is er alles voor te zeggen ook over de Moerdijk bruggen te bouwen en die afzonderlijke engagementen van Nederland en België te verenigen. Niet alleen versterkt dat de onderhandelingspositie met universiteitsbesturen in Zuid-Afrika op het gebied van de studie van het Afrikaans en Zuid-Afrika in het algemeen. Daarenboven kan op een meer proactieve manier gebruik worden gemaakt van kredietlijnen in de drie landen (NRF South Africa, NWO en FWO-Vlaanderen). Meer internationale samenwerking vanuit het Nederlandse taalgebied met onderzoekscentra in Zuid-Afrika zal leiden tot breder opgezet wetenschappelijk onderzoek en vergroot de kans het ook gefinancierd te krijgen. De uitreiking van bi-diploma’s, copromotorschappen en interuniversitaire samenwerking zijn cruciaal voor een taal die onder druk staat.
Coöperatie van universiteiten en culturele instellingen
Aan de Universiteit Gent is enkele jaren geleden het samenwerkingsverband Gents Centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika opgericht. Uit de lijst met geassocieerde leden verspreid in binnen- en buitenland mag blijken hoe representatief het expertisecentrum intussen is voor de studie van Afrikaans in Europa. Collega’s van onder meer Cambridge, Poznan, Amsterdam, Leiden en diverse universiteiten in Zuid-Afrika maken er deel van uit. Uit het mission statement blijkt dat naast het Afrikaans in een meertalige context ook de literatuur van het Afrikaans vanuit een multilinguaal en politiek-maatschappelijk perspectief wordt bestudeerd.
Niet alleen universitaire instellingen zijn de bevoorrechte onderzoekpartners. Ook verenigingen en culturele en diplomatieke instituten participeren in en adviseren voor ondernemingen van het Gents Centrum voor Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika. Zoals bijvoorbeeld het Zuid-Afrikahuis in Amsterdam, de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, het Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (Bloemfontein), de Stigting vir Bemagtiging deur Afrikaans, de ledenverenigingen Suider Afrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek (SAVN) en de Afrikaanse Letterkunde Vereniging (ALV), de ambassade van Zuid-Afrika in Brussel, de Vlaams-Zuid-Afrikaanse cultuurstichting, en binnenkort onder andere het Zuid-Afrikaanse Centrum voor Nederland en Vlaanderen (SASNEV). Die coöperatie moet nog worden uitgebreid zodat de universitaire onderzoeksgroep meer armslag krijgt en kan uitgroeien tot een centrale speler in Europees verband op het gebied van de samenwerking met het academische veld in Zuid-Afrika.
Europees netwerk voor Afrikaans
Het spreekt voor zich dat de steun vanuit de academische wereld in België op het gebied van Afrikaans en de Afrikaanse literatuur een aanzienlijke duw in de rug betekent. Daarom engageert het entrum zich om een Europees netwerk voor Afrikaans uit te bouwen met partners in bijvoorbeeld Polen, Tsjechië, de UK en Nederland. Ik gebruik het concept van de triangel om de driehoeksrelatie Gent-Amsterdam-Zuid-Afrika te bewerkstelligen. In Amsterdam is de Stichting Zuid-Afrikahuis de bevoorrechte partner. Het GAS (UGent) werkt al langer samen: met lezingen, wederzijdse uitwisseling van informatie, binnenkort hopelijk gezamenlijke workshops en colloquia. In de zeer nabije toekomst worden Vlaamse studenten geïntroduceerd in het Zuid-Afrikahuis waar ze lezingen over Afrikaanse letterkunde bijwonen. Elk jaar volgen in Gent studenten het vak Afrikaans: taal- en letterkunde. Hun aantal varieert tussen 30 en 50. Meerdere van die studenten kiezen voor een Afrikaans-gerelateerd onderwerp voor hun masterscriptie: zij zijn de onderzoekers van de toekomst en dat moet door de betrokken docenten worden gestimuleerd. Ook in de omgekeerde richting is er een meer dan hoffelijke blijk van aandacht: het Zuid-Afrikahuis tekent jaarlijks present tijdens de internationale symposia van de onderzoeksgroep. Binnenkort wordt het huis ook betrokken bij de Leeskring Afrikaanse literatuur, een coproductie van de universiteit en de Vlaams-Zuidafrikaanse Cultuurstichting (Brussel), en wat mij betreft bij de inmiddels gerenommeerde en door het universiteitsbestuur gefaciliteerde Mandela Lectures. Op 3 oktober aanstaande zal de derde Mandela Lecture plaatsvinden met de gezaghebbende anti-apartheidsautoriteit Albie Sachs als gastspreker. De Lectures worden georganiseerd op instigatie van een interfacultair samengestelde stuurgroep. Dus ook door collega’s in de geneeskunde, landbouwwetenschappen en stedenbouw en architectuur. Zij hebben allen samenwerkingsprojecten met Zuid-Afrikaanse vakgenoten. Er wordt momenteel in nauw overleg met het Zuid-Afrikahuis nagedacht over nieuwe initiatieven die het bestuur van de Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland zal nemen en waaraan het Gentse centrum graag deelneemt met ideeën en inhoud. Méér kan ik daarover nog niet kwijt.
Als coördinator van een Europees netwerk voor Afrikaans en Zuid-Afrika, met participatie van linguïsten en letterkundigen, historici en politicologen, Afrika-specialisten en andere experts, zal het centrum de krachten bundelen en de verspreide slagorde stroomlijnen. De Stichting in Amsterdam is daarvoor de bevoorrechte instelling in de Lage Landen.
Culturele initiatieven vandaag en morgen
Er wordt vanuit de Universiteit Gent de komende tijd ingezet op de verdere uitbouw van de bestaande en nog te ondernemen synergieën. De voorbije jaren was er onder andere het grote onderzoeksproject van de VLIR (Vlaamse Interuniversitaire Raad aan de Universiteit van de Westkaap (UWK)). Dat project kent navolging via het trilaterale partnerschap tussen de universiteit van Missouri, UWK en UGent, maar zeker op het vlak van de Afrikaanse taal- en letterkunde is daar hoe dan ook nog meer potentieel. Onze collega’s in Zuid-Afrika zijn onze directe partners. Wij zullen in de nabije toekomst gezamenlijk PhD-onderzoek aanvragen en promoten in Zuid-Afrika en België, telkens in samenwerking met een zusterinstelling in Zuid-Afrika. Naast de academische ambities zijn er de talrijke culturele initiatieven. Mogelijk heeft de volgende editie van de Week van de Afrikaanse roman volgend jaar plaats in Gent. Er is zelfs het voorstel het AKA (Afrikaanse Kultuurfees Amsterdam) ook eens in Gent te organiseren onder de vleugels van het universitaire centrum. Afrikaans-schrijvende auteurs worden geregeld uitgenodigd voor lezingen en ontmoetingen met studenten. Met Poëziecentrum, waar de meest omvangrijke bibliotheek met Afrikaanstalige poëzie is gehuisvest in Europa (bekend als de Ernst van Heerden-collectie), worden lezingen op het getouw gezet: op 23 september e.k. treedt Marlene van Niekerk op in de context van de Week van de Afrikaanse roman. Vorige keer was Kirby van der Merwe te gast in Gent, nu mijn Stellenbossche collega en docent creative writing Marlene van Niekerk. Dat is een hele eer voor Gent, waar ook de stad initiatieven neemt. Waar de nieuwe Bibliotheek van de toekomst wordt gebouwd, met name de Waalse Krook, wordt een promenade genoemd naar Mandela en zijn er plekken die verwijzen naar andere anti-apartheidsactivisten onder wie Steve Biko, Albertina Sisulu en Miriam Makeba. In 2017 worden die Zuid-Afrikaanse locaties feestelijk ingewijd en het centrum is er nauw bij betrokken. Voor de Leeskring Afrikaanse literatuur aan de universiteit hadden we dit jaar naast Ludo Teeuwen (met een causerie over Etienne van Heerden) Antjie Krog en Robert Dorsman te gast. Het aanbod van de leeskring geldt de studenten en academische onderzoekers, maar de ervaring leert dat ook andere belangstellenden de evenementen bezoeken.
De volgende jaren zal het Gents Centrum voor Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika de inspanningen opdrijven, bij voorkeur in samenwerking met de Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland en alle vermelde instellingen en actoren. De UGent schuift Zuid-Afrika naar voren als speerpunt in het internationaliseringsbeleid en biedt op die manier garanties om van het jonge instituut een belangrijke speler te maken. De triangel waarvan sprake is in de titel is een metafoor voor de driehoeksrelatie die op het getouw wordt gezet. Maar ook voor de muziek die in deze plannen weerklinkt. Een triangel is een slaginstrument, volgens Van Dale “tot een gelijkzijdige driehoek gebogen stalen staafje”. Naar analogie met die beschrijving willen we die triangulaire constructie tot stand brengen: Gent, Zuid-Afrikahuis en Zuid-Afrikaanse universiteiten: evenwaardig, gelijkzijdig.
Schrijvers en academici in Zuid-Afrika
Met genoegen kan ik kenbaar maken dat het Gentse Centrum de steun geniet van vele academici, critici, culturele instellingen (Tuin van Digters, Woordfees) en ook schrijvers in het Afrikaans. Breytenbach heeft recent nog zijn onvoorwaardelijke "support" toegezegd als doctor honoris causa van de Universiteit Gent. Wie belangstelling heeft kan de website bezoeken en ook het programma bekijken van het symposium dat het GAS op 27 en 28 oktober 2016 aanbiedt. De letterkundige Steward van Wyk van de Universiteit van die Weskaap ontvangt namens de faculteit Letteren en Wijsbegeerte (UGent) en het eerbiedwaardige Sarton-comité op 27 oktober e.k. als eerste Zuid-Afrikaanse (Afrikaanssprekende) onderzoeker in de geesteswetenschappen de prestigieuze wetenschappelijke Sarton Medaille 2016. Als collega-proximus ben ik daar namens de collega’s behoorlijk trots op. Een internationale plejade van academische onderzoekers op het gebied van het Afrikaans en de Afrikaanse literatuur tekent op 28 oktober present: historici, politicologen, taalkundigen en letterkundigen. De Universiteit Gent mag dan geen leerstoel Zuid-Afrikaanse letterkunde, cultuur en geschiedenis hebben, het heeft expertise opgebouwd de afgelopen jaren en krijgt de steun van de bestuurlijke overheid van de universiteit. Overigens participeren vier verschillende vakgroepen, met hun respectievelijke expertise, in het onderzoekscentrum. Dat maakt het slagvaardig maar zorgt tegelijk voor een breed draagvlak en de nodige disparate wetenschappelijke input. Dit zijn de garanties om een kristalheldere triangel voor het Afrikaans oorsee, vanuit Europa, te laten klinken. Met de Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland als bevoorrechte partner in de Lage Landen worden vele plannen gesmeed. Alleen synergie en ondernemingskracht kunnen van deze hooggestemde maar realistische ambities een succesverhaal maken. Voor het Afrikaans dat we allen zozeer koesteren.
Yves T’Sjoen, mede namens de bestuurscollega’s Annelies Verdoolaege en Jacques van Keymeulen, en het team enthousiaste studenten-stagiairs.
Op uitnodiging van het departement Afrikaans en Nederlands van de Universiteit van die Weskaap geef ik op 15 september een uiteenzetting over de werking en de plannen van het Gents Centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika.
Hierdie artikel is deel van LitNet Akademies (Opvoedkunde) se universiteitseminaar. Klik op die “University Seminar 2016”-banier hierbo om alle essays wat deel vorm van die gesprek, te lees.
This article forms part of the ongoing university seminar, with new essays continually being added. Please click on the “University Seminar 2016” banner above to follow the ongoing conversation and to read more essays on education, access, transformation, language and the Constitution.
The post Triangel voor het Afrikaans in Gent appeared first on LitNet.