Skarlaken
Irma Venter
NB-Uitgewers
ISBN: 9780798170444
Janien Steyn, Jaap Reyneke se peetkind, is dood. Haar pa het haar op ʼn stil oggend in Julie in die bevrore pan gekry “tussen die tafelkoppe en digte versamelvoëlneste vasgemessel aan telefoonpale” [...] “op die vlakte met sy enkele groot boom waar niemand meer kom piekniek hou tussen kwetterende vaalbruin voëls nie”.
Sy was opgestel as die fokuspunt van ʼn landskapkunswerk: op haar sy, presies halflyf in die modderige ys vasgevang, met die rooi fiets onder haar en 'n ou vliegbril uit die Eerste Wêreldoorlog op haar een oog. Sy het haar trourok aangehad, hoog teen haar bene kort afgeskeur, maar steeds met die lang kantmoue. En daar was omtrent vyf meter dieprooi fluweel lap wat soos ʼn lang bruidsluier oor die pan versprei gelê het.
“As jy ʼn foto uit die lug sou neem, sou dit lyk of sy nog steeds ry, hande op die fiets se stuurstang.” Sy peetkind se dood is die een onopgelosde saak wat ná jare steeds by Jaap spook. Hy het homself destyds hardkoppig homself by die ondersoek betrek, tot groot irritasie van die plaaslike polisie. En jaar ná jaar gaan hy terug Carnavon toe om te kyk of hy iets nuuts kan wysraak.
Sy familie het die einde van hul geduld bereik; hulle wil nie jaarliks herinner word aan hul dogter se moord en die feit dat niemand ooit daarvoor vasgetrek is nie. Vossie wil haar dogter se besittings verbrand. Alles. Jaap hoop om hierdie keer daardie los draadjie te kry wat hy moontlik gemis het en wat hom na die skuldige sal lei. Hy ken Sarah nou immers. En Sarah, die voormalige kuberkraker, móét eenvoudig iets op Janien se rekenaar kry. Sy is Jaap se laaste hoop.
In Venter se vorige boeke, Skrapnel en Sondebok, (Skarlaken is die vierde boek in die reeks; Venter het in 2012 met Skoenlapper debuteer) het ons Sarah leer ken as ʼn aweregse, hardegat rekenaargenie wat min sosiale vaardighede het en aan nikotien en kafeïen verslaaf is. Sy is nie ʼn maklike karakter om te leer ken of lief te kry nie.
In Skarlaken het Sarah pas haar pa verloor, is weerloos en in pyn en vir die eerste keer leer ons Sarah as mens beter ken. Miskien is dit juis omdat sy weerloos is dat sy instem om Jaap te help. Want sy hou nie van Jaap Reyneke nie. Dié afgetrede polisieman met sy “benerige draadhanger-skouers, effense maag, lastige regterknie en die mooi glimlag” doen alles volgens die boek en irriteer Sarah.
Dié twee is nie goeie pasmaats nie, maar sy word gou ingetrek by die raaisel nadat sy Janien se rekenaar bestudeer en afgekom het op ʼn spoor wat hulle kan volg.
“Ek kan sien hoe die polisie haar geheime misgekyk het,” dink Sarah. “Jy moet deeglik soek om dit te kry. Jy moet ʼn sprong in jou kop maak. Jy moet aan Janien dink as ʼn volwasse vrou, en nie net ʼn slagoffer nie. Jy moenie na haar lewe kyk en dink dis iemand wat dalk bietjie anders, maar steeds jonk en onskuldig was nie. Nie dieselfde dogtertjie wat jy destyds op jou skoot getel en op die voorkop nag gesoen het nie. Jy moet wíl weet (45).”
Janien het grootliks Afrikakuns, mainstream, vervelig, gewone kuns waarin die gemiddelde mens belangstel, deur haar webwerf So What! verkoop. Sy het egter ook onder die naam Jane Stone ʼn webwerf So What Now? bedryf wat alternatief en eksplisiet, baie meer seksueel en eksperimenteel van aard is.
Janien wou kennelik nie hê haar ouers moet weet van haar eksplisiete werk nie, maar iemand op buurman Fanus Malan se werf het geweet, want aan dié persoon het Janien naakfoto’s van haarself via Snapshot gestuur. Dit kon aan Fanus self, sy seun, Stefan, of Janien se vriendin, Maggie (oftewel Spreeu), wees. Dalk het haar verloofde, Henk, of haar pa of broer, Leon, uitgevind. Aan potensiële verdagtes is daar nie ʼn tekort nie.
Irma Venter se werk word gekenmerk deur ʼn verskeidenheid verskuiwende landskappe wat sy inspan om spanning te skep en eentonigheid te voorkom; ruimte en landskap is in al haar boeke ʼn belangrike aspek. In Sondebok, haar vorige roman, het sy ruimtes teen mekaar afgespeel om onder meer kommentaar te lewer op die komplekse aard van identiteit.
Ruimte, sien ons in Sondebok, is gekoppel aan jou identiteit. Die spanning wat vlugtelinge ervaar, lê tot ʼn groot mate ook daarin dat so ʼn persoon die ruimte of landskap van sy identiteit moet aflê en homself in ʼn nuwe, emosioneel ongekarteerde landskap bevind.
In Skarlaken voer Venter die landskaptema verder: sy gebruik soos gewoonlik verskillende ruimtes (Canarvon, Stellenbosch, Clarence, Walvisbaai, Gaborone), maar betrek landskap as iets wat omskep kan word tot kunsvorm, wat ingespan kan word as protes en gemanipuleer kan word.
Landskap word ʼn boodskapper. Selfs die liggaam as meetbare en karteerbare landskap word betrek: Maggie doen navorsing oor DNS-maskers, ʼn proses waardeur jy met ʼn DNS-monster ʼn gesigmasker van iemand kan vorm. En Janien, wat in haar dood opgestel is as landskapkunswerk, word ook langsamerhand soos ʼn nuwe, onbekende landskap gekarteer.
Die leser leer ken hierdie jong meisie deur ander karakters se persepsies en herinneringe, maar in die proses giet jy as ’t ware jou eie DNS-masker van haar. Sarah waarsku die leser immers vroeg dat jy onder die oppervlak moet kyk, dat die onsigbare, dit wat buite die waarnemer se oog lê, direk beïnvloed hoe die kontoere van ons lewe loop en nagetrek word.
Landskap is nie die enigste tema in Skarlaken nie; Venter het self voorheen daarop gewys dat die motto’s voorin haar boeke as ʼn sleutel tot die verhaal gelees kan word:
Dance, when you’re broken open.
Dance, if you have torn the bandage off.
Dance in the middle of the fighting.
Dance in your blood.
Dance when your’e perfectly free.
(Rumi, vertaal deur Coleman Barks met John Moyne)
Here at the frontier, there are falling leaves.
Although my neighbours are all barbarians,
And you, you are a thousand miles away,
There are always two cups at my table.
(Tang-gesegde)
In hierdie roman word daar gewerk met verlies en die rouproses ná die dood, ook die dood van ʼn verhouding; die mag van liefde in sy verskillende vorms; die onbewustelike blootstelling van onsself deur tegnologie en sosiale media; die teenstrydige vryheid en gebondenheid van “anders” wees.
Sarah en Jaap verwerk albei op verskillende maniere die dood van ʼn geliefde en maak tydens die ondersoek vrede met hulself en die gevoel van afwesigheid wat hulle voortdurend ervaar.
Sarah vou hier oop soos ʼn jong varing, sensitief, beeldskoon en broos met meer krag as wat op die oppervlak sigbaar is, ʼn karakter met wie ek simpatie en empatie het, maar ook respek vir haar krag en vreeslose gedrewenheid. En Jaap, wat byna as haar teenpool beskou kan word, ontluik as ʼn interessante, genuanseerde karakter, meer as die steriotipe afgetrede polisieman.
Irma Venter is ʼn baie slim en vernuftige skrywer. Sy verweef haar navorsing moeiteloos, gebruik die gevreesde ek-verteller met soveel gemak en vernuf, en skryf op veelvuldigge vlakke vir haar leser met interessante temas en inligting onderliggend aan die vinnige tempo en naelbyt spanning waarvoor sy bekend is. Venter werk die raaiself vir jou so vernuftig en moedswillig uit dat jy behoorlik moet kopkrap saam met Sarah en Jaap. En met elke boek karteer sy skynbaar moeiteloos en met groot sukses ʼn nuwe gebied op die krimilandskap.
The post Boekresensie: Skarlaken deur Irma Venter appeared first on LitNet.