Minnie Postma (1908–1989)

Sêgoed van Minnie Postma “Verag nie die dag van klein dingetjies nie.” (Die Vaderland, 27 Desember 1978) Oor haar skrywery: “Ek het klein begin, maar soos ’n donkie het ek my kop noord gegooi en noord het ek gehou.” (Die Vaderland, 27 Desember 1978) Wat is die lekkerste van haar 78 jaar (in 1986)? “Die dankbaarheid – vir die mooi dinge wat ek kon belewe en dat ek ’n humorsin het. Vir goeie ouers, welgeskape kinders, dat ek viool kon speel, kan weef en kon skoolhou. Om skool te hou, is die koning van betrekkings.” (Die Burger, 10 Desember 1986) “Ek mag met baie min tevrede wees, maar vir my is dit heeltemal genoeg dat my skryfwerk ten minste aan ’n handjievol mense plesier verskaf het.” (1958 in ’n skriftelike onderhoud met Naweekpos) “Ekself geniet elke oomblik wat ek kan skryf, al doen ek dit soms onder moeilike omstandighede, al sukkel ek maar altyd om die woorde so ingespan te kry dat hulle gladweg saamtrek en al kry ek nooit reg om presies weer te gee wat ek voel nie.” (1958 in ’n skriftelike onderhoud met Naweekpos) “Ek geniet dit om te skryf omdat ek graag gesels en skryf staan vir my gelyk aan praat. Dit bied my ’n boeiende afwisseling van die eentonigheid van huiswerk, dit skep vir my ’n wêreldjie wat net my eie is en waar ek kan baasspeel na hartelus.” (1958 in ’n skriftelike onderhoud met Naweekpos) “Ek kan my min dinge voorstel wat vir ’n mens meer beteken as ’n onverwagse waarderingsbriefie van ’n onbekende in die pos. En dink net oor die vriende wat jy deur jou werk maak met mense wat ook skryf, wat dieselfde taal praat as jy, dieselfde moeilikhede as jy belewe het en dieselfde plesier uit hulle werk trek as jy. Deur my skryfwerk het die muur wat my en my familie omsluit het, geleidelik weggekrummel, ons het na buite begin leef en uit die vreemde het geesgenote ingesypel in die kreits wat vroeër net die eie mense ingehou het.” (1958 in ’n skriftelike onderhoud met Naweekpos)

Gebore en getoë

Minnie (Magdalena Jacomina) Postma is op 18 Augustus 1908 op Ficksburg in die Oos-Vrystaat gebore as ’n nooi Wille. Haar ouers was Jacobus en Martha Wille.

In ’n biografiese skets wat sy vir NALN geskryf het, het sy vertel: “Wat ’n groot indruk op my gemaak het, was my pa se trek na die destydse Brits-Betsjoeanaland toe ek sowat drie jaar oud was en die terugkeer Ficksburg toe sowat sewe jaar later.”

Oor haar skoolonderrig het Minnie Postma aan Kittie Vermaak en Elma Roux van Die Vaderland (7 Januarie 1982) vertel: “My eerste verwarring was dat Pa en Ma my indertyd soort van skoolgereed wou maak en my vooraf ’n bietjie onderrig gegee het.

“My name is Minnie Wille en my pa het die M en die W met skerp punte geskryf terwyl my ma dit met rondings geskryf het. Dit kon ek glad nie verstaan nie.

“My ma het vir my tafels geleer en wanneer ek die maklike syfers moes vermenigvuldig, het dit goed gegaan. Die moeilikes was die vyfmaaltafel: As ek dit nie kon regkry nie, het my ma gesê ek is koppig en my in ’n kamer toegemaak.

“Later jare en veral vandag sien ek hoe lekker is dit om te leer as jy reg leer. Die Hollandse versies wat ek moes leer het my verstand ook soms te bowe gegaan. Een het so gelui: ‘Daar buiten in de biesjes / Daar lag een hondje dood …’ Die lag beteken lê en ek kon glad nie verstaan waarom die ou dooie hondjie lag nie.

“Die genietinge van my eerste skooljare was die kere dat ons met ’n donkiekar huis toe gery het. My ouers het tussen die huidige Mafikeng en Vryburg gewoon en ek het by ’n vrou naby die skool geloseer. Maandagmôre het my pa my met die perdekar skool toe geneem en Vrydagmiddae moes ek saam met die bywoner, hy was die putgrawer, en sy kinders met die donkiekar huis toe gaan.

“Partykeer het die donkies steeks geword en dan het ons afgespring en eers bessies gepluk en gom van die bome afgehaal. As die donkies intussen weer begin draf het, moes ons ook hardloop en agterop die donkiekar spring.

“My herinneringe aan my eerste onderwys is glad nie aangenaam nie. In die onderrig wat my ouers my gegee het, het ek gewoond geraak daaraan dat hulle direk mét my gepraat het. Toe ek in die klas sit en die onderwyser praat met die hele klas, kon ek niks begryp nie. Die gevolg was dat hy my, die sagte ou dogtertjie van ses jaar, blou om die arms geslaan het. Ek het ook daaroor in my Meintjie-boeke geskryf.”

Haar ouers het haar tot ongeveer standerd een self geleer terwyl hulle in Betsjoeanaland was. Ná hulle terugkeer is sy na plaasskole tot en met standerd vyf. Tot op daardie stadium het sy net in Engels en Nederlands onderrig ontvang. Vanaf standerd vyf is daar ook in Afrikaans klas gegee.

Toe sy Ficksburg toe is vir haar hoërskoolopleiding, het sy by haar oom Fred Wille geloseer. Daar is ’n paar tydelike klaskamers in die ou NG Kerk ingerig waar haar hoërskoolloopbaan begin het. Die hoof van hierdie skool was SH Pellissier van volkspelefaam. Sy het hier gematrikuleer.

Verdere studie en werk

Ná skool is Minnie na Bloemfontein waar sy haar as onderwyseres aan die Normaalkollege bekwaam  het. Dit was hier waar sy haar toekomstige man, Philippus Postma, ontmoet het. Hy was ook ’n onderwyser en die derde seun van ds. Willem Postma, wat later as Dr O'Kulis bekendheid verwerf het met sy Sewe duiwels en ook voorvegter vir Afrikaans was tydens die Tweede Taalbeweging in die Vrystaat.

Nadat sy haar onderwysopleiding voltooi het, het sy onderwys gegee op plaasskole in Rosendal en Ladybrand se distrikte. In 1933 het sy ’n pos op Clocolan gekry. Dit was hier wat sy ervaring opgedoen het met skoolkore wat haar baie vreugde verskaf het en wat sy ook met vrug in haar latere Meintjie-reeks kon gebruik het.

Philippus, of Flippus, soos hy onder die familie bekend gestaan het, was die vyfde van tien weeskinders, waaronder die beeldhouer Laurika Postma. Voordat hy met Minnie kon trou, wou hy die jonger kinders eers op die been help, en was hy bereid om al die jare vir Minnie te wag.

Minnie het aan Marina le Roux vertel: “Eendag uit die bloute, bel Flippus. Die volgende naweek gaan hy Bloemfontein toe, ek moet ’n geleentheid soek en kom – dis dringend! Toe ek in Bloemfontein aanland, stel Flippus onomwonde sy saak: ‘Minnie, ons, of liewer ek, trou Desembermaand (1933). As jy wil saamtrou, moet jy sorg dat jy dan reg is.’”

So ná ’n periode van agt jaar is Minnie en Flippus op 19 Desember 1933 getroud. Uit die huwelik is ses kinders gebore: vyf dogters – Wille Martin (ook ’n skrywer), Philmi (wat jonk oorlede is), Kumi Postma, Werda Visagie en Yda Krijgsman – en een seun – Okulis Postma.

Philippus was onderwyser aan verskeie nywerheidskole op Bloemfontein, Bethulie en Heidelberg, in die destydse Transvaal. Hy was baie jare lank verbonde aan die Departement van Onderwys, Kuns en Wetenskap en was sodoende onderhewig aan verplasing met bevordering, met die gevolg dat die gesin heel dikwels moes trek. Ná hulle huwelik is hulle na Queenstown, Dewetsdorp in die Vrystaat en Durbanville in die Kaap voordat hulle weer op Heidelberg beland het.

Philippus is op 28 Junie 1962 op 57-jarige ouderdom op Heidelberg oorlede en hy het haar op 54 agtergelaat sonder ’n pensioen of ’n huis. Sy moes weer terug na die onderwys om ’n inkomste vir haar en die kinders te verseker – eers aan JW Luckhoffskool waar haar man ook onderwys gegee het, totdat die jongste twee klaar was met skool en op universiteit was.

Nadat Flippus oorlede is, het sy nie meer geskryf nie, hoewel van haar boeke wat sy reeds geskryf het ná die tyd gepubliseer is.

In 1964 is sy en Kumi na Oos-Londen waar sy en Flippus enkele jare vroeër ’n aftreehuis gekoop het. Hierdie huis was die “Pienk Huis” van die Vrou-Alleen-rubriek in die tydskrif Rooi Rose, ’n reeks sketse waarin sy haar lewe ná haar man se dood op ’n geestige wyse uitgebeeld het.

In Oos-Londen het sy Afrikaans vir volwassenes aan die Tegniese Kollege gegee, asook tuis vir Engelssprekende kinders – later voltyds in De Waalstraat waar sy ook kunsonderwyseres was tot sy sestig geword het.

In Oktober 1969 het sy terug na Heidelberg toe getrek. Sy noem haar plekkie daar “My skermpie in die wingerd, my slaapplekkie in die komkommertuin” (na Jesaja 1). Daar het sy tot 1983 gewoon toe sy na ’n tehuis vir bejaardes, Nebohof, in Pretoria is. Sy het haar kamer “Balke toe” genoem, as gevolg van al haar besittings, wat sy letterlik tot bo by die plafon moes opstapel omdat daar nie genoeg spasie was nie.

Minnie Postma was nog altyd baie lief vir weefwerk en nadat sy die onderwys vaarwel toegeroep het, het sy haar meer toegelê op weef – in die groot leë huis en met die bokhaar wat sy vanaf die Transkei gekry het. Hierdie stokperdjie het haar baie plesier verskaf.

Minnie het van kindsbeen af in kontak gekom met die mense van Lesotho en het hulle goed leer ken en leer liefkry, vertel Marina le Roux (“Ons maak die kleipot oop”). “Hulle was dan tog die mense van haar liewe Seliba en Spaas, die bure van oor die Caledon, die mense van die Maluti. Die taal het sy soos haar moedertaal leer praat en die folklore van Tselane en Mmadiepetsane het saam met Rooikappie en Klein Duimpie ’n onuitwisbare stempel op haar kindwees afgedruk. (…) Hierdie opregte aanvoeling en respek vir die klankryke, ritmiese Sotho-taal sou jare later neerslag vind in haar skryfkuns. By monde van een van haar karakters, Poppie, beloof Minnie dan ook vroeg in haar lewe vir Seliba: ‘Weet jy, Aia, ek wil eendag al hierdie stories neerskryf en dan wil ek daarvan ’n boek maak.’”

Tot op daardie stadium in Minnie Postma se lewe het sy net tyd gehad om haar man en kinders te versorg en dit was eers toe sy ongeveer veertig jaar oud was dat sy begin het om te skryf.

 Sy het ’n troosprys in ’n slagspreukwedstryd vir hemde gewen en later twee spesiale pryse in ’n opstelwedstryd. Die tydskrif Fleur het haar eerste kortverhaal teruggestuur as nie geskik vir publikasie nie, maar daarna is haar manuskripte deur etlike tydskrifte en die SAUK aangeneem.

Haar eerste kortverhaal oor ’n Sotho-dogtertjie, Polani, is in die laat 1940’s deur Die Huisvrou gepubliseer. Marina le Roux vertel dat Audrey Blignault, wat op daardie stadium redakteur van Die Huisvrou was, en haar broer Ken Swart totaal uitgeboul was oor hierdie nuwe skrywer. Ken het nog stories gesoek vir sy radioprogram vir die jeug en so het Minnie Postma se “tyd van litsomo maak in alle erns begin”, want ook Alba Bouwer het Minnie se stories oor Kewaantjie en Kewyntjie vir die kleinspan uitgesaai.

Daar het ’n hegte vriendskap tussen Minnie Postma, Audrey Blignault en Alba Bouwer ontstaan. En terwyl Minnie
in die hospitaal was met Kumi se geboorte, het sy vir Audrey Blignault begin briewe skryf oor die vrou wat langs  haar in die bed gelê het en sulke snaakse goed gesê het: “Jy weet, Audrey, toe die verpleegster haar babaseuntjie vir die eerste keer vir haar gee, pluk sy sonder seremonie die doek vinnig af en bekyk hom goed. Toe vou sy die doek selfvoldaan toe en sê so spoggerig na my kant toe: ‘Nee wat, hy het sy swepie! Jy’s pure Bock, my rammetjie!’”

Hierdie briewe het soveel genot aan Audrey verskaf dat sy dit met Alba Bouwer, wat toe by die destydse Sarie Marais gewerk het, moes deel. Die redakteur van Sarie, Fred le Roux, was totaal “verbysterend”, soos Lettie Bock sou gesê het. En dit was hoe dit gekom het dat al die lesers van Sarie in 1951 vir die “uitbundige Lettie Bock, haar man, die liewe geduldige Gogga, hulle bulkalf, Jaap, met Lettie se kinderlike, en groot hart, haar ‘stieftand’', haar ‘bloeddrukte’, en haar ‘traansuster’” leer ken het.

Selfs nadat sy al begin skryf het, het sy nog vir tien jaar lank die pad geloop met kinders grootmaak en huiswerk doen. Sy het self die kinders se klere gemaak met patrone van McCall’s en Simplicity. Marina le Roux vertel dat sy met genoegdoening die mooi “lappies goed” wat sy vir hulle gekoop het van haar geld wat sy met die skrywery ingebring het, omskep het tot klere: “…goudgeel vir Kumi, want dit trek so die goud uit haar hare”. “Maar Wille, so in die tienerjare, was vol serwitute oor presies hoe ’n rok moes wees. ‘Kyk, Wille, ek is nie Minnie McCall nie, gehoor!’ ‘Dit kan ek sien,’ sê Wille, ‘Ma is Minnie Simplicity!’”

Minnie Postma se eerste boek was Toe Ma nog Meintjie was wat in 1949 verskyn het. Dit is gevolg deur Meintjie betaal skoolgeld (1950), Meintjie raak verlief (1952), Meintjie kry haar deel (1953) en Meintjie word mevrou (1955). Dit was ’n reeks outobiografiese vertellinge oor haar jeugjare wat aan menige jong dogter vele ure se leesgenot verskaf het.

Behalwe Lettie Bock het sy ook vir volwassenes van die vrygesel van Lowergroen vertel, asook van die kleurvolle liegbek, Toon Prêns. Haar karakters was almal gegrond op ware mense, het sy aan Le Roux vertel, “want ek was my hele lewe lank so vrek bang vir plagiaat!”

Maar dit was veral Minnie Postma se versamelings Sotho-verhale wat aan soveel mense vreugde verskaf het en vir Hennie Aucamp laat sê het dat dit van die “lekkerste leeservarings” van sy jeug was. Dit het begin met Legendes uit die misrook van 1950, daarna Legendes uit Basoetoeland (1954) en is in 1964 afgesluit met  Litsomo. Oor die tien jaar wat verbygegaan het voor die publikasie van Litsomo het Minnie aan Marina le Roux vertel dat ’n skakelbeampte van ’n uitgewery met haar manuskrip Holland toe is. En daar het dit toe verbrand, hy is baie jammer, maar dis heel “waarachtich waar!”

Marina le Roux skryf dat Minnie Postma met hierdie verhale “werklik die betowerende kleipot van Sotho-folklore oopgemaak het”. “Tussen die hoë berge diep in die hart van Basoetoeland, het die statjie gelê, altyd in ’n newel van ylblou rook gehul. Daar is die meisiekind van hierdie verhaal gebore. Sy wat die naam gedra het van Konyana, Konyana, ’n skaap wat klein is, Konyana, ’n lammetjie. Sy wat later die naam Seliba ontvang het, Seliba, die oorsprong van ’n nuwe geslag, Seliba, bron, ’n fontein wat lateraan ’n rivier sou word.”

Oor die ontstaan van die bundels Sotho-verhale het Minnie Postma in 1958 in ’n skriftelike onderhoud met Naweekpos vertel dat die plaaswerkers op hulle plaas aan die grense van Lesotho (destyds Basoetoeland) geslagte lank vir haar familie gewerk het. Haar ouers het Sesotho met hulle gepraat en dit was vanselfsprekend dat sy hulle taal saam met Afrikaans sou leer praat. Die dogtertjies van die werkers was haar enigste maats en by hulle het sy ’n oneindige skat van speletjies, rympies en liedjies aangeleer en van die huishulp het sy die stories van die Sesotho-nasie leer ken.

Dit was nie vir haar snaaks nie, want al die mense van die omgewing het die verhale so leer ken. Dit was eers toe haar skoonfamilie dit as baie interessant beskou het, dat Minnie self besef het watter skat die verhale was. Haar man het haar aangepor om die verhale aan te teken en dit was toe dat sy besef het dat dit wat sy kon onthou, net die punt van die ysberg was. Die res het sy ook al vergeet en toe sy na die mense is om na die ontbrekende dele te gaan soek, het hulle vir haar gelag, want hulle leef in die moderne tyd en het nie meer tyd vir die ou stories nie.

“Dit het tyd geneem, harde werk gekos, en vasval geverg om die klompie verhale wat gebundel is, in die hande te kry. Maar vir die voorreg om dit te boek te stel, kan niemand so dankbaar wees as ekself nie.”

In 1974 is daar uit Minnie Postma se boek Alweer my bediendes oor die Afrikaanse Diens van die SAUK voorgelees deur Iris Bester. En in plaas van die sinnelose gekla oor die onderwerp van huiswerkers, is dit heerlike sketse wat spreek, nie net van ’n fyn sin vir humor nie, maar ook van ’n skerp waarnemingsvermoë en insig. Sy het aan die SAUK-bulletin van 5 Augustus 1974 vertel: “Dis seker omdat ek hulle taal, dis nou Sotho, vlot praat dat ek hulle so goed ken. Hulle het almal by my gewerk, elkeen van hulle. En dit was omdat ons verbonde was aan nywerheidskole en dikwels verplaas is. Partykeer het jy sommer die bediende so saam met die huis geërf, jy weet soos Dora vir wie ek so bang was …”

Een van Minnie Postma se laaste boeke was Bart Minnaar: die huiskat wat in 1970 uitgegee is. Daarin word die storie van ’n vrou en haar dogter vertel soos gesien deur die oë van die kat. Ook word daar vertel van Bart Minnaar (dit is nou die kat) se vele bemindes, want met ’n van soos Minnaar kan dit ook nie anders nie.

In 1974 is ’n versameling van Sotho-legendes deur Susie McDermid vertaal onder die beskerming van die Amerikaanse Folklorevereniging en gepubliseer deur die Universiteit van Texas en dit het aan Minnie Postma ’n plek gegee in Contemporaty authors.

En in 1984, ten tye van HAUM se negentigste verjaardag in Mei, is ’n keur uit haar Lettie Bock-verhale uitgegee onder die titel Lettie Bock beland in ’n omnibus met die oorspronklike Katrine Harries-illustrasies. Oor hierdie omnibus het Anna van Zyl in Volksblad (28 Julie 1984) geskryf: “’n Alledaagse leefwêreld word deur fyn styl en woordkeuse onderhoudend en vrolik oorgebring in ’n onvergeetlike karakter, oermoeder, oervrou wat in aller-eenvoud en opregtheid voor jou staan (…) ’n Heerlike boek dié wat jy sin vir sin geniet om die mense wat daarin leef, om die vertelwyse, die styl en woordkeuse en die warm humor. En Katrine Harries se sketse is ’n fees, want hulle weerspieël in beeld die skryfster se woordbeelding van die weergalose mens.”

In 1986 het Hennie Aucamp ’n keuse van sestien Sotho-sprokies van Minnie Postma gemaak en dit is deur Tafelberg uitgegee onder die titel As die maan oor die lug loop. Oor hierdie versameling het PD Swart in Beeld van 7 Junie 1986 geskryf dat die verskyning van hierdie bundel ’n “heerlike gebeurtenis” is.

“Dit was reeds lankal tyd dat die sprokie of volksverhaal sy regmatige plek in ons prosa gegun word. So dikwels al moes dit  agterweë bly terwyl minderwaardige produkte op die voorgrond gekom het. Dié versameling, deur Hennie Aucamp byeengebring, wil ’n mens maar hoop, lui ’n nuwe tydperk in.

“Met die keuse van die sestien sprokies is daar nie fout te vind nie. Die samesteller moes dit moeilik, maar terselfdertyd ook sommer baie lekker gevind het om sy keuse te maak. Met die motivering vir sy keuse skort daar niks.

“Dié is van die skryfster se heel bestes, in boeiende ritmiese styl geskryf, sprankelend, deurgaans interessant. Maar uit die verhale spreek ook ’n leefwyse, ’n verlede eiesoortig en tog as jy kennis van sprokies dra, universeel. Die sprokies word voorafgegaan deur ’n insiggewende inleiding van die samesteller.

“’n Mens wil die lesers nooi om te kom kennis maak met Senkatane, die kind wat met tande gebore word, blitsvinnig volwasse word en heldedade pleeg. Of Tselane wat met die mensvreter wat sy stem verander, te kampe het, of met Polamakgwasa, die vrou met die stert en vele ander karakters en hulle wedervaringe. (…)

“Opsommend, ’n lofwaardige poging van skryfster, samesteller en uitgewers!”

In Volksblad (17 Mei 1986) het Anna van Zyl geskryf wat haar dadelik getref het, was Minnie Postma se skryfstyl. “Dit klink nie soos oorvertellings van gehoorde stories nie, maar asof sy self die 'wyse' is wat volkstradisies, opvoeding en boeiende verhale uit die verlede aan die kinders oordra.

“Die styl is gestroop van alle flambojansie. Hier word byvoorbeeld nie byvoeglike naamwoorde of bywoorde gebruik om ’n saak te beklemtoon nie, maar wel herhaling, en hiermee kom die ritme en poësie in die prosa, tesame met ’n prikkelende klankrykheid. (…)

“Vir my was dit ’n besondere avontuur om die bundeltjie te lees en ’n mens is dankbaar teenoor Hennie Aucamp dat hy dié legendes aan die vergetelheid ontruk het.”

Alba Bouwer se resensie (Die Burger, 6 Julie 1986) oor As die maan oor die lug loop het só begin: “Die titel van dié bundel Sotho-verhale het ewe veel bekoring as die stories self. Daar is iets in elkeen wat ’n leser laat loskom uit die greep van die alledaagse en doodgewone, hom wegvoer na ’n ander werklikheid wat vreemd en tog so bekend voorkom. Daar is iets in van die vreemdheid van die sprokie en terselfdertyd die bekendheid van die wêreld met sy liefde en haat, nyd en goedheid, trou en ontrou en al die verwikkeldheid van die verhouding tussen mense. Miskien lê die bekoring grootliks in die manier waarop Minnie Postma, ’n baasverteller, die ou legendes aan ons oordra. Sy ken die Sotho, die idioom van sy leefpatrone en sy taal en die milieu waarin die mense geleef en die ou volksverhale ontstaan het. Daarom kan sy ook die stemming van Lesotho met sy hoë berge, bruisende riviere en diep klowe so in die vertellings laat leef. Daarom is daar die herhaling waarsonder geen Sotho kan vertel nie: ‘So praat hulle elke dag. Net so, net so, net so.’ En die beelde wat so natuurlik by hulle kom: ‘Die trop loop agter hom deur die water. Hulle loop deur en dit gaan soos ’n groot reën wat val.’ ‘Jy kan nie die rysmier aan die kop gryp solank hy nog besig is om uit sy gaatjie te kruip nie. Jy moet jou kans afwag.’”

Op 4 November 1989 is Minnie Postma in die destydse HF Verwoerd-hospitaal in Pretoria aan koronêre trombose oorlede nadat sy ’n maand lank in en uit die hospitaal was. ’n Dag voor haar afsterwe het sy haar lewensverhaal by haar uitgewers afgelewer.  Sy is oorleef deur haar vyf kinders, elf kleinkinders en een agterkleindogter.

In haar lewe was Minnie Postma nie net ’n skrywer nie, maar sy was ook ’n wewer en geselser, skryf haar dogter Wille Martin in Die Vaderland van 6 November 1989. “Sy was ’n briefskrywer by uitmuntendheid, soos bekendes met wie sy jare lank rondom skrywers en ander kultuursake gekorrespondeer het, kan getuig. Wanneer sy met iemand só ’n band knoop dan kan hy of sy maar weet, die dag sal kom wanneer hulle een van ta’ Minnie se handgeweefde behangsels met haar naamtekening daarop, sou ontvang.

“Tant Minnie het nooit oud geword nie … al het haar liggaam moeg en afgeleef geraak, het haar verstand skerp gebly, het wêreldsake, politiek, letterkunde en natuurlik haar Godvresenheid haar aan die dink en bespiegel gehou.”

Hoe ’n groot belangstellingsveld Minnie Postma gehad het, blyk duidelik uit ’n artikel wat sy in die laat jare vyftig oor Afganistan geskryf het. Charles Smith het hierdie artikel tussen haar dokumente wat by NALN (Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum) in Bloemfontein opgediep. Hy skryf hieroor in Volksblad van 7 Januarie 2002: “‘Die mense is vurig van aard en baie bakleierig,’ skryf sy in 1957. ‘Ongelukkig dink hulle ook niks daarvan om te roof nie. As jy van fyn steel wil praat, moet jy na Afganistan gaan.’

“Dit is in die vorm van ’n kinderstorie vir ’n reeks oor verskillende lande in die wêreld geskryf, maar is waarskynlik nooit gepubliseer nie.

“Dit is feitlik seker dat sy nooit Afganistan besoek het nie, maar inligting uit talle bronne gekry het om die karakters so getrou moontlik af te rond.”

Sy het onder andere briewe geskryf aan die Britse Ambassade in Kaboel in Afganistan, asook aan die sekretaris van buitelandse sake in Pretoria.

Oor haar werk het Gretel Wybenga in Boekewêreld (15 Mei 1996) geskryf: “Ek wonder waarom daar nie meer ophef van Minnie Postma gemaak word nie, en dan by name van daardie wonderlike verhale in veral Litsomo (1964). Ook Clarissa Estés (Women who run with wolves) sou haar Jungiaanse hande moes saamslaan by die lees van dié Afrika-verhale.”

Met haar 80ste verjaardag het Danie Botha in Die Burger van 18 Augustus 1988 vertel van ’n middagete saam met tant Minnie en Kumi om die publikasie van As die maan oor die lug loop te beklink. Ná die ete is hy saam met die twee vroue na Kumi se woonstel om ondersoek in te stel na die defekte weeftoestel van tant Minnie. “In die woonstel vertel sy hoe Susie McDermid haar verhale aan die Amerikaanse lesers beskikbaar gestel het, van geleerdes wat haar stories bestudeer. Sag en soet begin sy die Sotho-liedjies sing, met die ‘fyn stemmetjie, net soos die geelborsvoëltjie’ sing. My vrese vir die weefstoel verdwyn. Sy trek jou in na haar en die Sotho’s se domein, na donker klowe en waterdieptes waarin blink drake snork. Haar leed en geluk – daarin laat sy ’n mens deel met haar briewe. Hartlik, warm. Jy moet dadelik antwoord.

“Miskien kenskets sy haarself die beste in dié brief waarin sy ons vra om ’n eksemplaar van As die maan oor die lug loop aan Gerhard Beukes te stuur: ‘Die liewe man, hy is een wat deur dik en dun aan my geglo het en my hart verbly het met publikasies en sulke knop-in-die-keel inskripsies voorin dat ek weet hy sal ‘ons’ boek met liefde ontvang. (My man het gesê ek is soos Herodus wat vir Salome gesê het, vat, vat, vat, net wat jy wil hê, al is dit die helfte van my koninkryk).’ Op my bedkas lê ’n blou-en-grys geweefde mat – van tant Minnie.”

Marina le Roux het haar artikel, “Ons maak die kleipot oop”, ook vir Minnie Postma se 80ste verjaardag geskryf. “Op die seer sterke ouderdom van 80 jaar, is Minnie Postma se lewe so ryk en so boordensvol dat sy mildelik uitdeel aan almal wat haar ken: onuitblusbare lewensdrif, onwrikbare geloof in die goeie, en ’n eerlike, onpretensieuse humorsin. ’n Humorsin wat sy op onbaatsugtige wyse met haar medemens deel. Soos die kwessie van geweefde lappies wat sy aan al haar vriende dwarsdeur die land stuur, soos ook destyds aan Morkel van Tonder.

“Hulle twee het saam ’n radioprogram aangebied en Morkel skryf toe vir Minnie ’n baie mooi waarderende brief daarna. Sy dag toe, nee kyk, so ’n brief moet haar kinders hoor. Toe almal in die sitkamer voltallig is, lees Minnie die brief voor, ‘met nadrukke en pouses op die regte plekke’. Toe sy klaar is, heers daar ’n verslae stilte, totdat ’n fluisterstem, duidelik hoorbaar opklink: ‘Ja, en nou gaan Ma natuurlik dadelik vir Morkel ’n lappie weef.’

“Jare later het sy met vreugde die storie vir Morkel vertel: ‘Maar Minnie, dan moet ek nóú my lappie kry!’En hy het! Ek het selfs my lappie gekry, Oorskotjie, wat ek nie vir ’n kosbare Baluchi sal verruil nie – hulle sê mos Allah het die eerste Baluchi ook van oorskotjies gemaak!

“En dit is so tipies van Minnie Postma, haar volwasse humorsin, nie ligsinnig nie, maar diepsinnig. Humor, soos Hennie Aucamp dit stel, nie van die salonsoort of studeerkamersoort nie, maar aardse, opregte humor, uit die rooi grond van haar geliefde Lesotho.”                                

Publikasies:

Publikasie	Toe Ma nog Meintjie was
Publikasiedatum	1949 1954 1957 1961
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Jeugverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Meintjie betaal skoolgeld
Publikasiedatum	1950 1957
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Jeugverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Legendes uit die misrook
Publikasiedatum	1950 1953 1854 1958 1970
ISBN	(hb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Folklore
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Likkewaantjie en Pikkewyntjie
Publikasiedatum	1950
ISBN	(sb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Kinderboeke
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Weglopertjies
Publikasiedatum	1950
ISBN	(sb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Kinderboeke
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Kewaantjie en Kewyntjie
Publikasiedatum	1951
ISBN	(sb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Kinderboeke
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Meintjie raak verlief
Publikasiedatum	1952 1957
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Jeugverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Bulane
Publikasiedatum	1952
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Kinderboeke
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Aan moeder se knie: Bybelverhale vir die kleintjies
Publikasiedatum	1953 1962
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Bybelverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Meintjie kry haar deel
Publikasiedatum	1953 1958
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Jeugverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Twee kalantjies
Publikasiedatum	1953
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Kinderverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Legendes uit Basoetoeland
Publikasiedatum	1954 1956 1957 1965
ISBN	(hb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Folklore
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Meintjie word mevrou
Publikasiedatum	1955
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Jeugverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Ek en my bediende
Publikasiedatum	1955
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Balkema
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Lettie Bock kom kuier
Publikasiedatum	1956
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Balkema
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Skurwejantjies en stories
Publikasiedatum	1957
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Naweekpos
Literêre vorm	Kortverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Tot siens Talettie
Publikasiedatum	1957
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Balkema
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Toon Prens
Publikasiedatum	1958
ISBN	(hb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Alweer my bediendes
Publikasiedatum	1959
ISBN	(hb)
Uitgewers	Pretoria: Van Schaik
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Oom Pop gooi duim
Publikasiedatum	1960 1988 (grootdruk)
ISBN	0868121908 (hb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel Pretoria: Makro
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Onder een kombers
Publikasiedatum	1961
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Human & Rousseau
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Uit die skaduweekant van die straat
Publikasiedatum	1963
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Nasionale Boekhandel
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Brug oor die see
Publikasiedatum	1963
ISBN	(hb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Die raaisel van die kruithoring
Publikasiedatum	1963
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Nasionale Boekhandel
Literêre vorm	Jeugverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Litsomo
Publikasiedatum	1964
ISBN	(hb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Bobbie van der Jaan
Publikasiedatum	1966
ISBN	(sb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Kinderboeke
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Die vrygesel van Lowergroen
Publikasiedatum	1967 1986(grootdruk)
ISBN	0868121207 (hb)
Uitgewers	Kaapstad: Tafelberg Pretoria: Makro
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Kabouter Kapot
Publikasiedatum	1967 1971
ISBN	(sb)
Uitgewers	Johannesburg: Afrikaanse Persboekhandel
Literêre vorm	Kinderverhale
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Ons maak die kleipot oop
Publikasiedatum	1968
ISBN	(sb)
Uitgewers	Johannesburg: SAUK
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Bart Minnaar: die huiskat
Publikasiedatum	1970
ISBN	(hb)
Uitgewers	Kaapstad: Tafelberg
Literêre vorm	Roman
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Tales from the Basotho
Publikasiedatum	1974
ISBN	0292746083 (hb)
Uitgewers	Austin: University of Texas
Literêre vorm	folklore
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Lettie Bock beland in die omnibus
Publikasiedatum	1984
ISBN	0798613408 (hb)
Uitgewers	Pretoria: Rostrum
Literêre vorm	Sketse
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	As die maan oor die lug loop: Sotho-verhale
Publikasiedatum	1986
ISBN	0624023540 (hb)
Uitgewers	Kaapstad: Tafelberg
Literêre vorm	Folklore
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	Bouwer, Alba: Minnie Postma voer mens van die bekende na die onbekende

 

Publikasie	In die begin …
Publikasiedatum	2000
ISBN	1920001028 (hb)
Uitgewers	Pietermaritzburg: Sanpat
Literêre vorm	Folklore
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	In the beginning: legends from Lesotho
Publikasiedatum	2003
ISBN	192000 (hb)
Uitgewers	Pietermaritzburg: Sanpat
Literêre vorm	Folklore
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

 

Publikasie	Tshimolohong
Publikasiedatum	2000
ISBN	1920001042 (hb)
Uitgewers	Pietermaritzburg: Sanpat
Literêre vorm	Folklore (in Suid-Sotho)
Pryse toegeken	Geen
Vertalings	Geen
Resensies en besprekings beskikbaar op die internet	–

Artikels oor Minnie Postma beskikbaar op die internet:

• Botha, Danie: Minnie Postma (80) se stories trek jou in
• Brand, Marieke: Minnie Postma “Waardeer die klein dingetjies”
• Minnie Postma se laaste verhaal
• Minnie Postma voltooi biografie; sterf
• Smith, Charles: VS skrywer sou Bush kon maan teen Afgane

Bronne:

• Le Roux, Marina: Ons maak die kleipot oop.
• Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

 

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

 

The post Minnie Postma (1908–1989) appeared first on LitNet.