Hierdie is ’n tweede weergawe van ’n artikel wat reeds op LitNet verskyn het. Die artikel verskyn nou nadat noodsaaklike bywerkings bygevoeg is. 

Die Afrikaanse woord meem (in hierdie artikel word die Engelse woord meme ter wille van verstaanbaarheid gebruik) is afkomstig van die Grieks mimeme, wat “iets nageboots” beteken. Ons kan ’n meme omskryf as ’n kultuurelement of gedragsisteem, oorgedra van een individu na ’n ander, gewoonlik deur nabootsing. Memes word gedupliseer, en blitsvinnig versprei, en verskyn in kleiner of groter variasies, afhangende van konteks. As deel van roetinekommunikasie, vernaam op sosiale media soos Facebook, Instagram, Twitter en WhatsApp en WhatsApp-groepies, lei mutasies, reaksies en teenreaksies weer tot nuwe memes. Soos genetiese selle deur evolusie sou ontwikkel en meer gesofistikeerd raak, verander meme konstant – selfs daagliks. Nes jy dink jy kan nie snaakser, aardiger, meer absurde memes teëkom nie – kaboem! Die wiele van die mememasjien draai, draai, draai.

Die woord meme is ’n afkorting van die Griekse mimeme, wat “iets nageboots” beteken. Ons kan ’n meme definieer as ’n kultuurelement of gedragsisteem, oorgedra van een individu na ’n ander, gewoonlik deur nabootsing. Memes word gedupliseer, blitsvinnig versprei, en verskyn in kleiner of groter variasies, afhangende van konteks. As deel van roetinekommunikasie, vernaam op sosiale media soos Facebook, Instagram, Twitter en WhatsApp, lei mutasies, reaksies en teenreaksies weer tot nuwe memes. Soos genetiese selle deur evolusie sou ontwikkel en meer gesofistikeerd raak, verander memes konstant– selfs daagliks. Nes jy dink jy kan nie snaakser, aardiger, meer absurde memes teëkom nie – boem! Die wiele van die mememasjien draai, draai, draai.

Memes laat Suid-Afrikaners nie net toe om ongelooflik skerp sosiopolitieke kommentaar op die stand van sake te lewer nie, maar vervul dalk ’n nog belangriker funksie: om die angel uit die daaglikse lewe en saam-sin-maak van hierdie trosbom van ’n land te haal. Die fok weet, ons is ’n passievolle nasie. Ons het dit nodig!

Plaaslik is daar ’n oorvloed uitstekende, uitspattige memes: Dink net aan dié met betrekking tot Derek Watts, Sewende Laan, die EFF en Juluis Malema, Faf de Klerk, Thabo Mbeki, Jacob Zuma en die ANC, en beurtkrag. En nou korona!

Carte Blanche is vir baie Suid-Afrikaners sinoniem met die naweek wat tot ’n einde kom; Maandag se blou net om die draai. Sewende Laan se Vanessa, Xander, Jan-Hendrik, Tiaan en Madel Terblanche was al die spilpunt van tientalle skreeusnaakse memes. Ek weet werklik nie of jy beter of slegter daaraan toe is as jy die memes van Xander en Vanessa wat praat van “slaai braai” en “as die apie se neus bloei moet die sirkus aangaan” gesien het nie, maar min memes van oorsee kan kers vashou by een van onse Julius in sy rooi oorpak wat een of ander ontsaglike wysheid kwytraak. Die kontraste tussen die (gevaarlike) hofnar en sêgoed met ’n diep ironiese ondertoon is om tegelyk van te lag en te huil.

Wie sal gou kan vergeet van die memes van ons woelwaterskrumskakel Faf de Klerk, oftewel die Springbokke se David Hasselhoff, in sy budgie smuggler met die landsvlag daarop? Verskoon die nare woordspel, maar oudpresident Thabo Mbeki het waaragtig vir homself ’n graf gegrawe met die aanstelling van die destydse minister van gesondheid, Manto Tshabalala-Msimang. Die memes met haar en die oudpresident oor die perfekte dieet om MIV-negatief te bly, en hoe om die gestel mooi skoon te hou, staan steeds as monumente vir die Suid-Afrikaanse kreatiwiteit en skeppende samesyn in die postapartheid sfeer.

Oor Jacob Zuma en memes hoef ek bitter min te sê. Elke jaar se staatsrede, veral die infame geleentheid waar die “Nkandla-nool” op sy vingers moes tel om ’n basiese som af te lees, het goud opgelewer. Memers het telkens gejuig. As jy ooit die dag verveeld is – dalk selfs oor die volgende drie weke se sosiale afstandhouding in jou huis – gaan google Jacob Zuma Nkandla-memes. Jy’s welkom! Om nie eers van die ANC se verskeie ministers en die Eskom-beurtkrag-fiasko te begin praat nie.

Bottom line: Die memes in Suid-Afrika is uit die boonste gestoeltes! Suid-Afrikaners het ’n absolute field day gehad met die onlangse beurtkragmemes en nou ook die koronavirus en “grendelstaat”- oftewel lockdown-memes. Ek verstout my om te dink aan al die memes wat hul verskyning gaan maak sodra die volgende drie weke se alkohol begin opraak. Geen groot braais of gaan kuier nie. Cue memes van Susan wat voor die spieël poseer met haar drie kiste chardonnay of sauvignon blanc. Hashtag lockdown! Hashtag wyntrein!

Die moderne meme as gebruiksterm is voorgestel deur niemand anders nie as Richard Dawkins. In sy The selfish gene (1976) het hy NK Humphrey se voorstel verwelkom: “Memes moet as lewende strukture beskou word, nie net metafories gesproke nie, en hulle lewe fisies in die brein.” Dawkins het aangevoer dat evolusie nie afhanklik is van ’n spesifieke chemiese basis van genetika nie, maar eerder van die bestaan van ’n “self-replicating” eenheid van oordraagbaarheid – met biologiese evolusie, die geen self. Vir Dawkins is die meme ’n voorbeeld van die “self-replicating unit” met belang om menslike gedrag en kulturele evolusie te help verklaar. Memes kan met reg beskou word as ’n soort aflaaibare kulturele sagteware – ware wat ’n groot verskeidenheid (sosiale) funksies vervul, allesbehalwe iets om voor die voet af te maak.

Die internetmeme as konsep is voorgestel in die Junie 1993-uitgawe van Wired, deur ene Mike Godwin. Vroeg-vroeg was memes versprei oor e-posse en boodskapborde. Hierdie memes het inderdaad bitter min gemeen met die memes wat jy in 2020 sal teëkom. Die eerste internetmeme was eintlik die “sideways smiley” – : - ) – in 1982 geskep deur die Amerikaanse rekenaarwetenskaplike Scott E Fahlman. Die gebruik om interpunksiemerkers in te span om emosie vas te vang en weer te gee is vinnig deur internetgebruikers regoor die wêreld opgeneem. Ander uitdrukkings het vinnig bygekom. Die internetmeme kan enigiets wees van ’n beeld tot ’n e-pos tot ’n videolêer. Letterlik enige beeld onder die son kan met behulp van programme soos Photoshop gedokter word, vergesel deur ’n pittige of pikante frase of sêding.

Die mees gebruiklike meme is dan ook ’n beeld van persoon of dier of ’n groep met ’n snaakse sêding. Die meme kan beskou word as moderne graffiti, reeds populêr teen die 1940’s. Hier dink ek spesifiek aan die graffiti “Kilroy was here”, onder verskeie name populêr reg oor die wêreld. Die voorbeeld illustreer hoe ’n meme aangepas word deur nabootsing en aanpas namate die sosiopolitieke en kulturele konteks verskil.

Die gedrukte media is tradisioneel meer passief van aard. Dis inderdaad moeilik om na te dink oor memes en media sonder om terug te keer na Benedict Anderson se Imagined communities: Reflections on the origin and spread of nationalism (1983), spesisifiek dat die “nasie” iets is wat sosiaal gekonstrueer word, verbeel word, met die media wat ’n sentrale rol hier vertolk.

Die media help op hulle beurt om hierdie “verbeelde gemeenskappe” te skep deur ’n massagehoor toe te spreek of om te veralgemeen en ’n groep individue as die “publiek” aan te spreek. Veral die inspan van sekere beelde en segswyses kan “in” groepe en “uit” groepe uitbou, en stereotipes word baie maklike deel van die alledaagse bestaan as dit nie voortdurend met ’n kritiese ingesteldheid ibenader word nie. Hoewel sosiale media meer geskoei is op aktiewe deelname en bydraes, en meer dinamies en veranderlik is, is daar oorgenoeg geleentheid vir implisiete en eksplisiete besinning oor die samelewing: Memes kan op eiesoortige wyse as ’n belangrike deel van hierdie proses geag word.

Dit is interessant hoe filosowe en denkers, van Sokrates tot Nietzsche tot Foucault en Camus, hulle eie memes het. In 2013 het Dawkins die internetmeme onderskei as een wat direk en doelbewus aangepas is deur menslike kreatiwiteit. Tradisionele memes kan bedrieglik eenvoudig wees; daar is deesdae ’n toenemende kompleksiteit, afhangende van die spesifieke (sub)kultuur, wat memes rig. Sou ’n mens kon praat van ’n meme-industriële kompleks? Vroeë memes soos die videomemes “Turn down for what” en die “Harlem Shake” was vir etlike maande populêr, in teenstelling met die veel korter raklewe van moderne memes.

Een van die belangrikste memeterme is die dank meme. Dit verwys na memes wat “edgy” of “alternatief” is. Die formaat is gewoonlik uit gewilde televisieprogramme, flieks, of videospeletjies, waar gebruikers humoristiese teks en beelde verplaas en verwerk. ’n Interessante voorbeeld is die “mot-meme”: Die mot soek ’n lamp, en dit beeld eintlik niks meer as die mens se fassinasie met motte uit nie. Ironiese memes, soortgelyk aan postmodernistiese kuns, bied weer vir die kyker laag op laag op laag ironie; hierdie memes word deep-fried memes genoem. Heelwat lesers sal bekend wees met die onlangse OK Boomer-memes, as iets tussen die dank en deep-fried meme.

Die sogenaamde Pepe-memes is van belang. Matt Furie se strokiesprentkarakter Pepe the Frog, het ’n internetmeme geword in 2008 – toe die meme se gewildheid snel toegeneem het op Myspace, Gaia Online en 4chan. Teen 2015 was dit een van die mees gewilde memes op 4chan, Reddit en Tumblr. Verskillende Pepe-memes sluit in die Sad Frog, die Smug Frog en die Angry Pepe. Gedurende die 2016-presidentsverkiesing in die VSA is Pepe gekoppel aan rassisme, die sogenaamde Incels, die alt-regse beweging en as ’n simbool vir Donald Trump beskou. Heel gou is die meme as ’n haatsimbool uitgekryt deur die Amerikaanse Anti-Defamation League, hoewel nie elke Pepe-meme so beskou word nie.

Die meme kan dus as ’n soort politieke speelbal beskou word, een wat konteks-spesifiek en vol subteks is. Dat ’n padda nou ’n politieke simbool kan word, klink dalk verspot, maar ek het al memes van ons eie Groot Krokodil (PW Botha) gesien!

Kortformaatvideo’s soos Vine en Tik Tok is betreklik nuut. So onlangs soos 2013 het Vines die mark getref, en dit het so spoedig as 2017 deure gesluit, maar bygedra en relevant gebly op Twitter en YouTube. Tik Tok het as ’t ware by Vine oorgeneem. Nou kan enigiemand, en veral jou hormonale tieners, jou mal maak met kort video’s van tot ’n minuut lank, eerder as net die “oogwink” oorspronklike ses sekondes van Vine. As jy dit kan verhelp wil jy beslis nie sien wat die koronavirus op Tik Tok inspireer het nie.

2019, en die eerste maand of so van 2020, het ’n enorme aantal prikkelende, verspotte, skreeusnaakse en absurde memes opgelewer. Wat reekse betref was daar veral: Stranger things, The witcher, Game of thrones, Marie Kondo, Spongebob Squarepants. Baby Yoda uit The Mandalorian, Futurama, The Simpsoms, Bojack Horseman, Bob’s Burgers en Rick and Morty.

Voorbeelde van filmmemes is dié met The Avengers en veral Thanos, Joker, Pirates of the Caribbean, Star Wars, Gene Wilder en Willy Wonka and the Chocolate Factory, die sogenaamde “condescending Wonka”-memes, Nicolas Cage-memes, memes met Ryan Reynolds en Ryan Gosling, en dié met Keanu Reeves, veral in verband met John Wick.

Buiten films en reeks is daar bekende memes soos “woman yelling at a cat, aka Karen and Smudge”, “Grumpy Cat”, die klein seuntjie oftewel “the success kid”, die advertensie vir Dos Equis-bier, met Johnathon Goldsmith, eerder bekend as “the most interesting man in the world”. Sy “I don’t always, but when I do” is al jare ’n internetgunsteling.

Moet ook nie van die volgende memes vergeet nie: Kanye West-gesigsuitdrukkingsmemes; die Edvard Munch The Scream-memes, en memes oor die Mona Lisa, met die spottende Jon Snow en (Jason) Momoa.

In die politiek oorsee het ons Donald Trump, Hillary Clinton, Barack Obama, Bernie Sanders, Theresa May en Boris Johnson; ook die Sussex Royals.

Wat is die relevansie en betekenis van memes vir ons, nou en in die nabye toekoms?

Memes help ons, broodnodig in hierdie onseker tye, om te vra: Waaraan heg ons waarde? Hoe bepaal ons wat belangrik is?

Tans is daar nie veel in die lyn van kopiereg oor memes nie. Soos die meeste dinge op die internet is dit uiters moeilik om te polisieer. Soos ander visuele mediums soos kuns en films help memes om iets te openbaar oor waar ons ons bevind as ’n globale en plaaslike samelewing. Memes sê iets betekenisvol – deur speels, aweregs, ironies en veelduidig te wees, soms met middelvinger, soms met vuis – oor wat nou vir ons saak maak, hoe ons besluit wat begeerlik, mooi en lelik is, en wat ons in publieke figure van waarde skat.

Memes illustreer hoe inligting, ook vals inligting en fopnuus, versprei, en toon hoe nuwe vorme van (meer onmiddellike) kennis ontstaan. Memekultuur het so ’n beduidende deel van ons manier van kommunikeer en ons alledaagse wêreld geword presies omdat dit so naatloos inpas by die “bite-size” vorme van verbruik wat die botoon voer. Hoe vinniger ons iets kan verbruik, inneem, geniet, verorber, verwerk, versend, hoe beter. Die meme-aptyt is onversadigbaar. Vra my, ek weet!

Dink gou aan hoe vinnig ’n meme versprei word op ’n platform soos Facebook en WhatsApp, en die memes wat gemaak is van die “Margharet”- en “Het Chris al gery?”-insident, die onlangse Kyalami Ninjas, en ander. Moeilik om ’n wêreld in te dink sonder hierdie tegnologie. Het ons almal nie vriende wat vir ons memes stuur en sê dié een of daardie een het hulle aan ons laat dink nie, of ’n meme stuur om iets te sê wanneer ons geen woorde kan vind nie?

Memes is deel van ’n soort skoorsoek, ’n soort anargisme, ’n koddigheid en ’n antagonisme. Akademici stel veral sedert 2013 in memes as kulturele tegnologie belang. Kyk byvoorbeeld na Limor Shifman se boek Memes in digital culture, uitgegee deur niemand anders nie as MIT Press in Cambridge, Massachusetts (2013). In 2011 reeds het die Northwestern University in Illinois in die VSA Meme Studies, ’n akademiese kursus oor memes, bekendgestel. Dit word die afgelope jare gereeld na verwys as ’n merker of aanduiding van presies hoe groot die internet se impak is op die samelewing, deur die vorming en veranderings rakende taal, kultuur, selfs opvattings en sosiale norme.

Is dit bloot verveelde, oorgewig tieners wat sit en tyd verwyl? Allermins. Deesdae kan enigiemand op Google Play en met ’n sterk wi-fi-verbinding verskeie meme-maak-toepassings in onder ’n minuut aflaai, en bykans enige foto onder die son in ’n meme omskep. Prettig? Natuurlik. Gevaarlik? Besluit self.

Dit gaan fundamenteel oor die uitdrukking van menings en emosies, nie altyd volledig gevorm nie, onontwikkeld (in Engels “inchoate”). Rou, plofbaar, vloeibaar. Bestaan daar iets soos plagiaat of steel en plunder wanneer dit kom by memes? Op hierdie stadium nee, benewens honderde verskillende memes wat die spot dryf met die idee van memes as intellektuele eiendom wat gesteel en versprei word.

Memes speel op ’n oppervlak van die eindelose lus (“endless loop”), soms binne konteks, soms totaal absurd. Die unieke kulturele logika van die meme bepaal dat dit nie altyd maklik, of wenslik, is om die trefkrag of waarde van ’n meme of memesiklus te bepaal nie. Dikwels word die effektiwiteit van die meme gekoppel aan die regte ding, op die regte oomblik, op die presiese regte plek, waar dit dan daarna ’n “remix” of herrangskikking ondergaan en verder versprei.

Die meme kan die hele spektrum van emosies dek. Vir die aandagafleibare is dit onmiddellik verteerbaar. Daagliks is daar nuwe inhoud. Een meme reageer op ’n ander, en so gaan dit aan en aan en aan. Gedane sake het geen keer nie. Memes is nou verwant aan gifs en emoji’s. Dis debatteerbaar of die gebruik van memes, gifs en emoji’s ons kommunikasie skade berokken, vervlak, en verdom, en of dit dalk ’n ander, maar uniek-gesofistikeerde vorm van (meta)kommunikasie tot stand bring. Die wisselwerking tussen implisiet en eksplisiet, en wat bedoel of gesuggereer word, en wat die ontvanger van die boodskap uiteindelik daarin lees, is ’n fassinerende sosiolinguistiese vraagstuk, waarvan memes ’n deel uitmaak.

Memes dra daartoe by dat ons dieper insig kan verkry in die waardes van die moderne samelewing, met die klem op voortdurende, indringende soeke en strewe na betekenis en relevansie. Al hoe meer bestaan die druk op die jonger generasies om iets vir hulself te doen. Die strewe na selfdefinisie is al hoe meer drukkend. (Is millenniërs werklik net goed vir depressie, avo toast en skuld maak?) Om vir hulself werk te skep. Om aan te pas, en om ander, nuwe denkrigtings te omarm wat oplossings vir die planeet se euwels kan bied.

Memes bewys as absoluut verkeerd die stelling dat daar niks nuuts onder die son is nie. “The more things change, the more they stay the same” as aksioom kan ook anders gestel word: “The more things seem to stay the same, they more they are, in fact, undergoing change.”

Memes is uiteraard visueel, iets wat inspeel op die globale obsessie met skerms, met loer en beloer, met lees en inlees, en projekteer. Hoe minder metanarratiewe staande bly, hoe meer maak memes – waar ons die skep van betekenis elke liewe keer opnuut meemaak – saak. Hoe meer word daar, op klein dog ook groot skaal, tot verhaal gekom. Nuwe narratiewe geskep. Ou gemaksones verlaat. Heilige koeie geslag. Kanse gewaag, gesag uitgedaag, sentrale vorme van mag gedestabiliseer.

Die donker teenpool van die demokratisering van woord en beeld is die openings vir propaganda wat geskep word. Net ’n dwaas sou blind en stom staan teenoor die grootskaalse manipulasie van inligting en verspreiding van boodskappe, soos plaasgevind het met die verkiesings in die VSA ’n paar jaar gelede. Die voortdurende ontwikkeling van nuwe tegnologie, die skep van die sogenaamde bots, en die stryd om mag en invloed oor bevolkings en ekonomiese potensiaal en hulpbronne gaan net toeneem.

Everything is interconnected, my sons and daughters. Die moderne wêreldburger is ’n kubernout, ’n kubervaarder, een wat die internet voortdurend gebruik en ’n meetbare, merkbare aanlyn teenwoordigheid het. Dis moeilik om die inherente rassisme en anti-Asiatiese sentiment mis te kyk in die memes wat tans oor die koronavirus na elke uithoek versprei. Memes is nooit verwyderd van ideologie nie.

Vir veral die generasie bekend as millenniërs is die “virale” meme deel van die alledaagse. Hoewel sommige dit regkry om van sosiale media af weg te bly, is dit byna onmoontlik om vandag sonder ’n selfoon, TV of skootrekenaar te oorleef en te werk. Iewers tussen satire, politiek, die komiese en die absurde vind die meme sy neerslag, en word dit al hoe moeiliker om af te maak as blote humor.

Memes word al hoe meer vir bemarking- en verkoopsdoeleindes aangewend. Wie was eerlikwaar nog nie ge-Rickroll nie? Jy klik op ’n skakel, niksvermoedend, en word dan die volgende oomblik herlei na ’n video van die popster Rick Astley se “Never gonna give you up”. Presies hoe memes “relatable” raak, deur verskillende taalgrense breek, en hoe hulle in verskillende kontekste populariteit verkry en hulself “vertaal”, is vrae vir die toekoms. Een ding is seker: Die memes is hier om te bly. Die “geldeenheid” van die digitale wêreld is invloed; niemand besit ’n meme in die openbare domein nie.

Inligting weerspieël die gedrag van menslike gene en idees kan vermenigvuldig, verander en aanpas. Idees is deel van ’n soort abstrakte koninkryk; verskeie memes weerspieël ’n belangstelling in depressie, iets wat toeneem onder tieners wêreldwyd.

Memes is daar wanneer jy nie lus is vir iets meer ernstig of tydrowend, of iets ontstellend, soos die nuus nie. Al wat jy nodig het is data, of ’n betroubare WiFi-verbinding.

Memes speel af in die era van die post-ironie, met verskeie lae betekenis wat verstaan moet word. Wie het nog nooit van “Netflix and chill” en nou “incubate and mate” en ander gesegdes gehoor nie? Daar is nou “co-vidiots” en “coro-nole”.

Memes is onlosmaaklik deel van die moderne kommunikasierevolusie en is, soos musiek en films en goeie kuns, universeel. Dit kommunikeer in ’n eie taal wat oor grense strek, en mense bymekaar kan bring, dog ook kan verwyder. Gemeenskap en antigemeenskap. Ingroep en uitgroep. Hoop en wanhoop, lag en huil. Wie weet wat volgende aan die deur klop?

Memes laat my dink aan Gil Scott Heron se uitspraak: “The revolution will not be televised.” Ons lewe in absurde tye, en memes weerspieël die onstuimigheid waarin ons leef. Wat sou Theodore Adorno en die Frankfurt- skool se reaksie wees op memes as deel van “massakultuur”?

Die meme is ’n riverklip op die water gekaats.

Eindnotas

1. Ek haal Dawkins self aan uit twee van sy eie tekste, naamlik The extended phenotype en The selfish gene.
2. Die verwysing na die “sideways smiley” kom uit die artikel deur Erhan Aslan.
3. Wikipedia het ruimskoots gehelp met die omskrywing van die meme en sy verskillende vertakkings.
4. Plaaslike en internasionale voorbeelde en bespreking is my eie; artikels deur Arianna Chatzidakis, Tahera Siddiqi en Netanya het aanvanklike denke rondom die meme as sosiale objek met ’n funksie help aanwakker.

Bronne geraadpleeg

Aslan, Erhan. 2018. The surprising academic origins of memes. 13 Februarie. https://phys.org/news/2018-02-academic-memes.html.

Chatzidakis, Arianna. 2017. Why memes are more than just entertainment – they’re a form of cultural expression. 30 Junie. https://graziadaily.co.uk/life/opinion/memes-just-entertainment.

Dawkins, Richard. 1982. The extended phenotype. Oxford University Press.

—. 1989. The selfish gene (2de uitgawe). Oxford University Press.

Gleick, James. 2011. What defines a meme. Mei. https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/what-defines-a-meme-1904778.   

Netanya, geen van verskaf. 2019. The danger of memes, 22 Julie. https://medium.com/@netanyataitague/the-dangers-of-memes-b1bb67e10083

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Meme.

Rogers, Kara. 2020. Meme. 5 Maart 2020. https://www.britannica.com/topic/meme.    

Siddiqi, Tahera. 2017. Why memes matter. 7 Januarie. http://howtoflyahorse.com/why-memes-matter.

Solon, Olivia. 2013. Richard Dawkins on the internet’s hijacking of the word “meme”, 20 Junie. Wired UK.

Verdere bronne om te lees

https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/12/a-unified-theory-of-meme-death/546866

https://www.vox.com/2019/11/19/20963757/what-is-ok-boomer-meme-about-meaning-gen-z-millennials

https://www.nytimes.com/2012/11/25/magazine/who-made-that-emoticon.html 

https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/apr/05/coronavirus-lockdown-parents-meme-family-whatsapp

https://thetartan.org/2017/10/9/forum/meme

https://www.wired.com/story/pepe-meme-evolution

https://www.latimes.com/politics/la-na-pol-pepe-the-frog-hate-symbol-20161011-snap-htmlstory.html

https://www.nytimes.com/2020/02/11/learning/do-memes-make-the-internet-a-better-place.html

The post Memes: deel van die moderne kommunikasierevolusie appeared first on LitNet.

Deborah Steinmair (foto verskaf)

Toe ek bloedjonk was, huur ek vir 'n appel en ’n ei ’n kamer in ’n vervalle losieshuis. Een van die ander inwoners tik heelnag in haar kamer op die vroeë tagtigs se weergawe van die persoonlike rekenaar: ’n draagbare tikmasjien wat lekker luid klakkeklakklakkk en aan die einde van elke reël pienngggg.

Ek vra haar eendag in die gang wat sy skryf. Liefdesverhale, sê sy in ’n Gunston-bariton. Ek het in die biblioteek waar ek gewerk het, gaan soek, en inderdaad: haar boeke het ’n rak vol gestaan. Novellas oor dodelik aantreklike dokters en nurste met kurwes.

“Het jy ’n mediese agtergrond?” wou ek weet.

“Nee,” sê sy. “Maar ek was al in die hospitaal en ek het my oë oopgehou.” Sy het redelik butch en sonder-nonsens gelyk en het stomende romanses oor beeldskone straight medici versin.

Sy moes vir my ’n waarskuwing gewees het: Om verby middeljarig stoksielalleen in ’n losieshuiskamertjie snags om den brode stories te spin is sekerlik nie glansryk nie. En tog: sy was ’n vry fokken vrou. Sy het gelukkig gelyk. Sy het nie daagliks vir ’n korporasie gaan werk nie. Haar verbeelding was haar kapitaal. Haar naam was Willa Mans en nou weet Google nie meer van haar nie, maar sy het gelewe en tantièmes verdien.

Intussen het ek vele skrywers leer ken.

Kort voor ek veertig word, ontmoet ek vir Jeanne Goosen. Sy gee my een kyk en vra skor: “Wanneer het jy uit die kas gedonner?”

“Nee, ek is straight,” gooi ek wal. (Ek was verward.)

“Jy’s ’n poet,” het sy gesê. “Deug vir niks anders nie.”

Ek het haar geglo, want ek het haar prosa bewonder. By haar het ek gesien hoe idees heeldag soos papiervliegtuigies rondsweef en meestal op die grond val. Die lug was vol blinkers. En onuitspreeklike pyn. Die lewe is nie maklik vir haar of die mense rondom haar nie. Maar wat ’n mentor was sy.

Ons het Kaap toe verhuis. As Jeanne se steierende makker het ek heelparty skrywers leer ken. Corné Coetzee, Marlize Hobbs, Reinet Nagtegaal, Joan Hambidge, Petra Müller, Ingrid Winterbach en vele meer. Fassinerende vroue, almal sterk met ’n besige kop en droë humorsin.

Op kunstefeeste en as kunsjoernalis het ek nog skrywers ontmoet. Mense wat skryf, het ek agtergekom, luister na jou, want hulle is op soek na materiaal en inspirasie. Hulle wil weet.

Dit was egter toe ek terugtrek Pretoria toe dat ek opeens ’n vroueskrywersvriendekring opbou.

Vir Marlize Hobbs loop ek hier weer raak. Ek hou vol sy is Goosen se opvolger. Haar novelles is dig, woordekonomies en digterlik. Daar is veel van Afrika wat aan haar kleef, ’n grootheid van gebaar, ’n ritme in die heup, ’n droë segswyse, ’n wye lag, donker oë wat takseer, beeldspraak ryk soos grond.

Erika Murray-Theron het ek in die Kaap ontmoet, toe ek in my kombuis met haar ’n onderhoud vir Die Burger voer. Ons het gekliek soos dop en dam. Terug in Pretoria loop ek haar weer raak. Soos alle kunstenaars is sy tydloos, ongebonde aan ouderdom. Sy stel intens belang in alles onder die son en niks ontgaan haar nie. Haar vriendin Corlia Fourie het ek ook meermale in verskillende provinsies raakgeloop – verstrooid en geamuseerd, koddig soos ’n elegante flamink. Vonkel in die oog, vinnig van begrip.

Gerda Taljaard het my genader om ’n kortverhaalboek saam met haar te redigeer. Ek was glad nie lus nie, maar sy het my oorreed. Ek het haar onmiddellik herken as een van my persone. Ons stem saam oor skryfwerk. Sy is melankolies ingestel, met ’n pikdonker humorsin, lakoniese stem, wakker brein en groot goedheid. Ons deel ’n honger na noir.

Naomi Meyer het ek via LitNet en op kunstefeeste leer ken. Haar aspris humorsin laat kurk nat voorkom. Sy het ’n koel kyk en dodelike eerlikheid. Sy besit, soos vele skrywers, ’n skeut koddigheid wat my laat tuis voel. En ’n rustelose brein wat my amuseer.

Vir Emma Bekker het ek op ’n Boekejol raakgeloop. Sy is ’n wolvin of ’n vos, met ’n blink witborskraaiglimlag en oneindige pittighede, vlymskerp. Sy is aards en wys en heeltemal in haar lyf. Sy herinner my aan die volgende beskrywing in Patricia Lockwood se Priestdaddy: “Every time I try to capture her and force her into my private zoo of description, I fail. I have, on different occasions and in different moods, described her as ‘a tricked-out club Chewbacca’, a ‘highly literate female Tarzan’, and ‘a jaguar who went through a human puberty’. One thing is certain: she is straight out of Nature ... She’s always wearing a tiny fur vest of some kind. If I tracked her through the woods on a snowy night, I am sure she would leave paw prints.”

En Juliana Coetzer, ’n sielkundige saam met wie ek heeldag kan kuier, wat ek uit ’n vorige leeftyd of ’n parallelle heelal herken. Sy het Hermanus toe getrek, maar ons koppe is nog gesinchroniseer. Sy luister vir ’n lewe, maar sy skryf ook. Haar waarneming is ragfyn, haar aanvoeling ontsenuend. Saam met haar kan ’n mens die middag weglag oor ’n paar glase wyn.

Nou is ek uitgewer en werk saam met “my” skrywers in die Protea-stal: Marie Blomerus, 88 en steeds beeldskoon en fyn soos ’n Spaanse danseres, met lewendige nuuskierigheid en skerp sin vir verontwaardiging. Eunice Basson: kunshistorikus en fyntuinmaker van formaat wat met woorde woeker en ingestel is op die pols van die heelal. Renée Rautenbach Conradie, Pretoria-adel met ’n gulhartige lag en aardse komminsens. Wini Esterhuizen: legendariese reisiger wat op ’n plaas aan die einde van die wêreld bly, in rooigrond naby Koës in Namibië – Pippie Langkous wat grootgeword het.

Virginia Woolf het gesê ’n vrou het ’n kamer van haar eie nodig. Dié van ons wat skryf, het vele kamers in ons kop en die drumpel word nooit deurgetrap nie. Maar dis lekker om met jou portuur te kuier, jou dam se ganse, dromers en orakels, hekse en fee-peetma’s, jagters van die muse, branderplankryers van die toetsbord.

Here’s looking at you, Willa.

The post Vroue wat skryf kan toor en tuinmaak appeared first on LitNet.

thomas@-boekreeks: Omnibus 1 en 2
Carina Diedericks-Hugo
Uitgewer: LAPA

Hierdie boekereeks is seker een van die lekkerste reekse om tydens ’n nasionale grendeltydperk te lees. En wat is beter as ’n boekreeks? ’n Boekreeks in omnibusvorm!

Die thomas@-reeks is nogal gewild. Dit het selfs tot ’n televisiereeks gelei en is in 2013 en 2014 op kykNET uitgesaai. Van die bekende akteurs wat deel was van die produksie is Joanie Combrink, Andre Weideman, Paul Loots, Johan Anker en Zenobia Kloppers, wat onlangs in die 2019-weergawe van Fiela se kind in die titelrol te sien was.

Die skrywer, Carina Diedericks-Hugo, is ’n gerekende kinder- en jeugboekskrywer. Sy het vir ’n aantal jare in die uitgewersbedryf gewerk, maar het onlangs die wynbedryf betree en werk tans as bemarkingsbestuurder in die Stellenbosch-omgewring. Van haar prominentste publikasies sluit in Koning Henry (2003), wat bekroon is met ’n ATKV-kinderboektoekenning, Die verdrinking van Josua van Eden (2008) en Permanente ink (2011), ’n naaswenner in LAPA se jeugromankompetisie. Verlede jaar het sy ook ’n roman vir volwassenes die lig laat sien, Karaktermoord (2019). Die thomas@-boeke is steeds van haar bekendste en gewildste publikasies.

Die hoofkarakter, Thomas Steyn, is ’n tienerseun wat in Kaapstad woon en saam met sy vriende verskeie opwindende avonture beleef; van kuberkrakers, perlemoenstropers en ’n moord, tot ’n spook wat ’n honderd jaar later nog in Thomas se Victoriaanse solderkamer ronddwaal.

Hierdie reeks laat ’n mens nogal terugdink aan die Maasdorp-reeks deur Stella Blakemore, die Sanri Steyn-reeks deur Theresa van Baalen en die Nova-reeks van Fanie Viljoen. Alhoewel die konteks van Maasdorp ’n bietjie uit die oude doos is, is dit onlangs (2004) vernuwe, en klein hinderlike aspekte soos tiekiebokse, langspeelplate en elektrisiteit is tot in die 21ste eeu gebring. Hierdie reekse word met Diedericks-Hugo se reeks in gesprek gebring omdat dit verhale met ’n sentrale karakter is wat in die meeste gevalle in die titels van die onderskeie boeke voorkom. Dit laat die leser toe om vriende te maak met die hoofkarakter totdat hy later soos ’n ou vriend voel.

Boekreekse was aanvanklik beskou as ’n slegte invloed vir die jonger leesmark, maar in die afgelope 20 jaar het hierdie opvattings verander. Met die koms van tegnologie, TV-reekse, rolprente wat op mekaar volg, soos die bekende Marvel-films, en rekenaarspeletjies, het die gewildheid van boekreekse ook toegeneem. Om nie eens te praat van die hoeveelheid boekreekse vir jong volwassenes wat as rolprente verwerk word nie (die Divergent-reeks, die Hunger games-reeks, ens).

Omnibus 1: thomas@moord.net, thomas@skerpioen.net en thomas@aqua.net

Die thomas@-reeks sal enige kranige leser se verbeelding aangryp. Alhoewel Thomas ’n seun is, sal meisies wat van avontuur en geheimenisse hou, dit ook geniet. Daar is natuurlik die nimlike Alex, van wie Thomas hou, maar hy sukkel om haar aandag te kry vir die regte rede – liefde, eerder as ’n historiese spook, raaisels of gevaarlike perlemoenstropers. Hannes is Thomas se beste pel en is altyd reg om hom te help. Thabo woon in die huis langs Thomas-hulle se nuwe huis en al is Thabo Engels, raak hulle goeie pelle.

thomas@moord.net

Met ’n nuwe gesin en ’n nuwe huis raak dinge net ’n bietjie te veel vir Thomas. Ten minste hoef hy nie van skool te verander nie en kan hy en Hannes nog lekker kuier. Die nuwe huis het ’n swembad en hy kry ’n solderkamer met ’n balkon. Dit kan seker nie te erg wees nie. Totdat daar snaakse dinge begin gebeur. Sy rekenaar werk sonder dat dit aangeskakel is en sy drukker doen ook snaakse dinge. Hy hoor in die middel van die nag voetstappe in die huis en Thabo sê sy ouma voel geeste aan daar by Thomas-hulle se huis. Met die hulp van Alex, Hannes, Thabo en sy sangoma-ouma, kom Thomas agter die kap van die byl: ’n moord wat byna ’n honderd jaar terug in sy nuwe slaapkamer gepleeg is. Beslis die adrenalien-lees werd!

thomas@skerpioen.net

Hierdie verhaal was vir my die beste uit die drie, veral omdat ek dit reeds op skool gelees het en dit ’n nostalgiese leeservaring was. Daar was verskeie aspekte wat my destyds as jong leser tot die reeks aangetrek het en my gemotiveer het om die res van die boeke in die biblioteek te gaan soek. Thomas en Hannes kry ’n nuwe rekenaarspeletjie om te toets by Harry, ’n aangename ou wat by die Cyber Tiger-internetkafee werk. Thomas besef dat daar wanneer hulle die speletjie speel gereeld ’n geheimsinnige skerpioen op die skerm verskyn, en hy vermoed daar ’n verbintenis met ’n rekenaarvirus wat die rondte doen. Wat nog meer verdag is, is dat een van hulle onderwysers vreeslik geïnteresseerd is in virusse. Stelselmatig ruik Thomas en sy vriende meer as net ’n skerpioen en met baie aksie word die skuldiges gevang. Thomas skraap ten einde die moed bymekaar om ’n groot vraag te vra ...

thomas@aqua.net

Thomas kry die geleentheid om sy verjaarsdag op ’n epiese wyse te vier – ’n langnaweek weg saam met sy vriende en gesin in ’n groot strandhuis in Kleinkrans. Maar soos gewoonlik gebeur daar ’n dinge wat Thomas se avontuurkliere kielie. Hoekom is sy pa nog so laat wakker en lyk hy deesdae soos opgewarmde, bleek sop? En wat gaan aan met Lukas? Eers wil hy nie saamkom Kleinkrans toe nie en nou daag hy sommer net daar op. Dan is daar nog die versteekte klein valdeurtjie in hulle slaapkamer wat na ’n massiewe rotspoel lei. Daar is ook ’n vreemde man wat besonders onbeskof is met Thomas in Kleinkrans se koffiewinkel. Wat is die ou se probleem en hoekom luister hy na Lukas? Die leser kry in hierdie aflewering insig in die realiteite van Thomas se pa se werk as prokureur en die gevare wat hulle werk inhou, asook in Lukas se huislike omstandighede. Die verhaal is vol avontuur en adrenalien. Natuurlik wil Thomas vir Alex beïndruk, maar kry hy dit reg? Jy sal maar moet lees en kyk.

As drie stories in een nie vir jou genoeg is nie en die Thomas@net-gogga jou gebyt het, is daar nog ...

Omnibus 2: thomas@sms.net, thomas@aksie.net en thomas@nagmerrie.net

thomas@sms.net

Thomas en Alex het mos nou so soort van ’n ding aan, in sy eie woorde. Hy en Hannes word sommer vroeg al toevallig saam met ’n vreemde ou in ’n hysbak vasgekeer. Die ou lyk baie na die foto wat die polisie minute vroeër vir Thomas se pa aangestuur het van ’n reeksmoordenaar wat al ses vroue vermoor het. Maar hoekom is die ou hier in sy pa se gebou? Dan kom Thomas nog in die moeilikheid by die skool omdat hy vir Piet Senekal geslaan het. Nou is hy vir ’n hele week geskors! Dit net omdat hy vir Piet bietjie maniere wou leer wanneer dit by Alex kom. Dit was ook Alex se idee dat hulle almal aan die toneelstuk deelneem. Thomas vind dan ’n voetspoor in hulle spens; die ongenooide gas het nogal suiker gemors ook. En dan kry hy nog vreemde, dreigende SMS’e én Thabo se ouma stuur waarskuwings van slegte geeste. Hier is beslis iets vreemd en gevaarlik aan die broei. Lees en vind uit wie die grillige ou is wat vir Thomas agtervolg.

thomas@nagmerrie.net

Thomas droom van ... iets aakligs. Daar was ’n man, maar hy kon nie sy gesig sien nie, en daar was bloed aan sy hande. Dit gaan goed met hom en Alex, en hy kuier amper elke Vrydag by haar. Hannes se liefdeslewe swaai soos ’n pendulum tussen Marelise en die beeldskone Fleur Vermaak. Die ou het dit nou eenmaal nie goed met die skoner geslag nie. Dit veroorsaak wrywing tussen die vriende, want Fleur het net oë vir Thomas, en hy wil nie vir Alex verneuk nie. Fleur Vermaak is nuut in die skool en vat glo ’n breek van haar besige rolprentlewe. Thomas kom agter hier is iets snaaks aan die gang. Daar verdwyn mense in Baily se bos, ’n gewilde kampeerterrein, en boonop gaan die graad 9’s daar kampeer! ’n Vreemde man agtervolg ook vir Fleur. Wat kruip in Bailey se bos weg en wat het dit met Fleur Vermaak te doen? Al die antwoorde sal duidelik word sodra jy die verhaal lees.

thomas@aksie.net

Thomas kry die geleentheid om ’n sepiester te wees, en dít saam met Fleur Vermaak. Maar die opwinding hou nie lank nie en Thomas begin dreigbriewe ontvang. “Bly weg van die Malans van Marthaheim. Jy’t niks daar verloor nie” (274). Wat erger is, is dat Thomas weer in die moeilikheid is by Oros-man (Mnr Volschenk, die skoolhoof) – dié slag oor graffiti op die skoolgrond. En wat is Seth Verwey se storie? Alex beëindig selfs hul verhouding. Presies hoeveel aksie Thomas kry, sal jy self moet lees om uit te vind. Ek belowe jy sal nie spyt wees nie.

***

As jy nog steeds nie versadig is van al die raaisels en kinkels nie, is daar ook ’n derde omnibus met nóg vier stories – thomas@geraamte.net, thomas@rockster.net, thomas@vrees.net en thomas@skaduwee.net – wat vir nog hope leesgenot sal sorg in hierdie grendeltyd.

Die Thomas@-reeks is besonder suksesvol daarin om nie die didaktiese style van ander boekreekse te volg nie. Die leser is nie veronderstel om ’n lewensles uit elke verhaal te leer nie. Die leser word wel “tekstueel” blootgestel aan situasies, omstandighede en onderwerpe wat hulle in die samelewing kan en waarskynlik sal teëkom.

Maritha Snyman het in haar studie oor kinders se leesgewoontes en voorkeure die volgende bevind: “Ten einde blyk dit dat respondente daarvan hou om iets (maar beslis indirek) uit boeke te leer” (Snyman 2006:178).

Daar is verder ten opsigte van genrevoorkeur bevind dat avontuurverhale, boekreekse en vriendskapsverhale gunstelinge is onder kinders tussen 9 en 15 jaar. Tienerrespondente het ’n voorkeur vir probleemverhale getoon. Die studie stel voor dat hierdie kinders in ’n ontwikkelingsfase verkeer waar hulle kognitief met probleme worstel, en moontlik daarom genot uit hierdie verhale put (Snyman 2006:177).

Die Thomas@-reeks voldoen aan al hierdie voorkeure. In Omnibus 1 word kwessies rondom verskillende gesinne en families aangeraak. Thomas se pa het na die dood van sy vrou weer getrou. Louise, sy stiefma, is verwagtend en Thomas word ’n babasussie ryker. Hannes se omstandighede word ook deur die verloop van die verhale onthul. Hannes en sy pa was in ’n motorkaping betrokke en sy pa is sedertdien verlam. Dit blyk dat Hannes nog sukkel om sy gesin se nuwe situasie te aanvaar. Alex en Lilian is by liefdadigheidswerk betrokke en die werklikhede van die Kaapse Vlakte tree ook na vore.

Dit is nie slegs sosiale omstandighede en probleme wat aandag geniet nie, maar ook die gewone tienerprobleme wat enige tiener sal laat voel Thomas is deel van hulle wêreld, soos die werklikhede van skool, toetse, sport en hoe om liefdesake te benader (al is dit nie altyd suksesvol nie). Die leser sal tog ’n paar lewenslesse leer, soos om jou ouers met jou probleme te vertrou, al dink jy hulle gaan jou nie glo as jy sê daar is spoke in jou nuwe slaapkamer nie.

Bibliografie:

Snyman, M. 2006. Die leesvoorkeure en leesgedrag van Afrikaanse kinders. Mousaion, 24(1):145–179.

The post Resensie: <em>thomas@</em>-boekreeks: Omnibus 1 en 2 deur Carina Diedericks-Hugo appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

Monica Hammes skryf:

Die Mabel Malherbe-leeskring in Pretoria is vanjaar 80 jaar oud. As deel van die viering is ons besig om die geskiedenis van ons leeskring op te skryf. Ons is gelukkig dat die meeste van ons dokumente by NALN bewaar word en ons kon onlangs daarin gaan snuffel.

Dis ’n interessante verhaal van ongeveer 500 vroue en 800 boeke wat in wisselwerking was. Ek het reeds twee groot databasisse saamgestel van die lede en die boeke wat bespreek is en tans weef ons die drade tussen die twee.

Ek het gedink om ’n paar van die stories aan LitNet te stuur en begin met hierdie een: "Leeskring in die tyd van korona."

Daar is die gesegde dat lees aansteeklik is en dat baie mense die "toestand" in hulle kinderdae opdoen. Baie van ons kan getuig van die pa, ma, ouma, juffrou wat ons aan hierdie eerste liefde gehelp het deur vir ons stories te vertel, te lees en boeke te koop en ons met ’n kosbare erfenis gelaat het.

Hieraan dink ek terwyl ek my besig hou met die geskiedenis van die Mabel Malherbe Leeskring wat vanjaar 80 jaar oud is. Dis die verhaal van ongeveer 500 vroue wat groot invloed uitgeoefen het op die leesgewoontes van baie mense. Ek is veral jaloers op drie van ons lede wie se moeders ook lede was.

Nine van der Merwe was ’n stigterslid in 1940. Sy moes bepaald aanklank gevind het by die doel van die nuwe leesunie nl "om belangstelling vir en kennis van die Afrikaanse en Hollandse letterkundes te bevorder". Haar indrukwekkende naam, Nine Hironyma Fortunata Reitz (Van der Merwe), vertel ’n hele verhaal. Sy was die dogter van dr Hjalmar Reitz en dus ’n kleindogter van pres FW Reitz met wie sy in Latyn gekorrespondeer het tydens haar studiejare aan die Universiteit Kaapstad. Sy was dan ook die eerste vrou wat die BA LLB-graad daar voltooi het. Haar moeder, Elzine, was ’n nooi Mulder van Delft.

"Nadat my Ma gekwalifiseer het, het sy as tikster teen ₤12 per maand in haar pa se prokureursfirma gewerk," vertel haar dogter, Elzine Smuts. "Na haar troue met my pa, ook ‘n prokureur, het sy tuis gebly en vyf kinders grootgemaak. Toe my pa in 1959 skielik oorlede is, het my ma in vennootskap gegaan met Antonie Gildenhuys, die latere regter. Sy moes toe inderhaas die akte-eksamen skryf en het tweede in Transvaal gekom".

Nine was van 1940 af dekades lank lid van die leeskring en was ook die voorsitter in 1950/1951. Elzine onthou dat sy soms besig was om voor te berei vir ’n leeskringpraatjie en dat hulle haar dus nie moes steur nie. Onder andere bespreek sy in November 1955 Adder klawen, ’n Nederlandse vertaling van Le noeud de vipères van Francois Mauriac se 1923-roman. Sy het ook Reader’s Digest-stories vertaal en op die radio voorgelees. Dié stories is in Kort en goed gepubliseer.

Sy was ’n energieke rolbalspeler en betrokke by blinde spelers. Ander liefhebberye was weef en spin en kook. "Toe sy gaan trou het, kon sy skaars ’n eier kook," vertel Elzine. Sy skryf toe by UP in vir die vak Kookkuns-Voedingsleer onder leiding van die befaamde en gevreesde Jess Davidtsz. Hulle het bevriend geraak en Nine ’n voorslag kok.

Elzine het na haar aftrede in 2009 by Mabel Malherbe aangesluit. Haar laaste bespreking was in Mei 2015 van Arnon Grunberg se Tirza.

Katrien Sonnekus (geb Erasmus) en haar man, Stoffel, was van die Afrikaners wat binne een geslag die agterstand uitgewis het waarmee die Boereoorlog en die depressie ons gelaat het. In 1944 vestig hulle hul in Pretoria en in 1947 koop die versiende Stoffel ’n huis in Brooklyn – wat hy volgens hulle dogter, Alma Olivier, nie regtig kon bekostig nie – sodat die drie kinders naby goeie skole kon wees en uit die huis uit kon universiteit toe gaan. "So beland twee ongesofistikeerde en akademies swakgeskoolde maar talentvolle mense in Pretoria se universiteits- en welgestelde sakegemeenskap. Hulle staan hulle plek vol in die sakewêreld en verenigingslewe. MC Sonnekus bou as bestuurder verskeie meubelbesighede van die grond af op. Hy dien in kerk- en bestuursrade (oa van Afrikaanse Hoër Meisieskool) en sing (sonder enige musiekopleiding) met sy mooi basstem in kerk- en operakore. Katrien maak naam as ’n puik blommerangskikster en dien jare lank in die bestuur van die Transvaalse Blommerangskikking-Beoordelaarsunie terwyl sy op ‘n stadium op die kantlyn ook nog ’n privaat hotel bestuur om finansies aan te vul," vertel Alma.

En in 1948 word Katrien ’n leesunielid en bly dit tot in die sestigerjare. Dit was die dae toe Chrissie Naudé voorsitter was en ’n mens leesunie toe gekom het met hoed en handskoene. "My ma moes, in die nadraai van die Boereoorlog, op dertienjarige ouderdom skool verlaat en gaan werk om die gesin te help onderhou" vertel Alma. "Behalwe ’n driemaandekursus in tik en snelskrif het sy geen verdere opleiding gehad nie. Maar sy was slim en het die leeskringbesprekings baie geniet."

Alma is sedert 2017 by Mabel Malherbe. In Junie 2018 het sy We need new names van NoViolet Bulawayo bespreek.

Karien Louw is van twee kante leeskring toe gelok: deur haar moeder en skoonmoeder.

Rina Barrie (geb De Villiers) is gebore en getoë in die Paarl en het aan die universiteite van Stellenbosch en Kaapstad studeer met Afrikaans en Engels as hoofvakke.

Karien vertel: "Haar groot belangstellings was in kuns, letterkunde en geskiedenis. Sy het ook graag tuingemaak en moes heelwat onthaal, wat sy baie geniet het en altyd baie stylvol gedoen het. Sy het baie gelees – meesal "goeie" letterkunde en boeke oor geskiedenis en kuns, maar elke nou en dan, vir regtige ontspanning, was dit ’n Engelse speurverhaal. In die Afrikaanse letterkunde was sy veral lief vir die poësie en ek het nog talle digbundels uit haar versameling. Iewers in die sestigerjare skryf sy dat sy in daardie tyd heelwat meer Afrikaans begin lees het, waarskynlik met die vernuwing wat toe plaasgevind het."

Rina was ’n lid van die leeskring van 1955 tot 1964. Sy het altyd met groot sorg voorberei en het gereeld skrywers oor wie se werk sy moes praat, asook die Letterkunde-museum, gekontak vir inligting. In November 1963 bespreek sy Con de Villiers se kontreisketse Overbergse eergister, Donkiespad en Snel dan jare. In antwoord op haar navraag skryf dr Con dat hy wel vir mevrou Kenne Malherbe geken het toe hy vir ses jaar in Pretoria gewoon het. Hieroor sê Karien: "Bid jou aan, Mabel Malherbe was in haar tyd burgemeester van Pretoria en ’n parlementslid, maar in 1963 verwys iemand steeds na haar as Mev Kenne Malherbe!"

Dorothy (Dot) Louw (geb Murray) het op Mosselbaai en Stellenbosch grootgeword en aan die Universiteit Stellenbosch haar BA en 'n onderwysdiploma verwerf. Na haar troue het sy na die noorde verhuis. Dot het vir ongeveer twintig jaar skoolgehou by die Laerskool Pretoria-Oos. Sy was ’n geliefde juffrou wat ook besondere bydraes gelewer het met die operettes wat onder haar leiding opgevoer is en die talle wenners van kunswedstryde wat sy afgerig het.

Dot het in 1950 by die leeskring aangesluit en het graag niefiksie gelees. Karien onthou een besondere geleentheid toe sy ’n praatjie met skyfievertoning aangebied het oor die tyd wat sy en haar man, Andries, in 1961 in Kenia deurgebring het. Hulle moes help om die Van Riebeeck (Afrikaanse) Skool by Thompson's Falls finaal te ontbind na die Mau Mau-aanvalle en om die gemeenskap by te staan.

Karien se mees onlangse bespreking was op 10 Mei 2018, van Kazuo Ishiguro se Remains of the day.

https://www.litnet.co.za/tirza-deur-arnon-grunberg

https://en.wikipedia.org/wiki/We_Need_New_Names

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Remains_of_the_Day

The post Die Mabel Malherbe-leeskring is 80: Leeskring in die tyd van korona appeared first on LitNet.

Vanessa Springora (foto: verskaf)

Die Franse skrywer Gabriel Matzneff het miskien so gedink. Hy het immers nooit ’n geheim gemaak van sy voorkeur vir seks met minderjariges nie; inteendeel, hy het dekades lank sy ervarings met kinders in werke soos Les moins de seize ans (Die ondersestiens) (1974) omvattend beskryf. Dekades lank is hy deur die literêre milieu bewonder en selfs (so onlangs as 2013) vereer. Bitter min mense het die inhoud van sy gepubliseerde persoonlike dagboeke bevraagteken – totdat daar op 2 Januarie vanjaar ’n boek verskyn het wat ’n polisieondersoek en ’n literêre skandaal tot gevolg gehad het en die Franse volk opnuut laat besin het oor wat hulle bereid is om oor die hoof te sien in die naam van kuns.

’n Jong Gabriel Matzneff (foto: Wikipedia)

Le Consentement (Toestemming) is Vanessa Springora se verhaal van 30 jaar gelede. Sy was 14 jaar oud toe haar enkelma haar op ’n dag na ’n uitgewersfunksie saamsleep. Skuins oorkant haar aan tafel sit ’n aantreklike kaalkopman van onbepaalde ouderdom.

"Sy blik hou my geringste bewegings dop en wanneer ek dit uiteindelik waag om vir hom te kyk, glimlag hy vir my met wat ek aanvanklik gedink het ’n vaderlike glimlag is. Dis ’n glimlag van ’n man en ’n pa – iets wat ek nie meer het nie" (bl 40; my vertaling).

V se verhouding met die gerekende skrywer, G, begin soos dit later sou eindig: per brief. Dit is ’n hofmakery wat vinnig van papier af in die werklikheid oorspoel en kort voor lank gaan haal die man van in die vyftig die tienermeisie smiddae by die skool en neem haar na sy woonstel, waar hulle ure in mekaar se arms deurbring. Sy is verlief op hom, en haar ma, ’n produk van die 1968-studente-opstande, aanvaar dit gelate.

Wat V nie besef nie, is dat G reeds in die sewentigerjare, ’n dekade voor hul ontmoeting, die anonieme outeur was van verskeie petisies in koerante om die Franse wette wat seksuele verhoudings tussen volwassenes en kinders verbied, te verslap en die ouderdom van seksuele volwassenheid tot niet te maak. Hoekom sou soveel bekendes uit linksgesinde literêre kringe (lees: Simone de Beauvoir, Jean-Paul Sartre, Roland Barthes en Louis Aragon, om ’n paar te noem) iets wat vandag as absoluut skokkend beskou word, met soveel entoesiasme ondersteun? "Dit was die jare sewentig," skryf Springora op bl 64. "In die naam van die Seksuele Revolusie en die bevryding van morele waardes, moes die vryheid van plesier vir álle liggame bevorder word."

In sy woonstel, waar hulle omring word deur honderde opgestapelde boeke, vra G op ’n dag: "Het jy geweet in die Antieke Tye is dit nie net aangemoedig nie, maar ook as ’n verantwoordelikheid gesien van volwassenes om jongmense seksueel te inisieer?" (59). Hy vra of sy weet dat klein Virginia net 13 jaar oud was toe Edgar Poe in die 19de eeu met haar getrou het, en hy wys vir haar die erotiese foto’s wat Irina Ionesco van haar dogter Eva geneem het. ’n Ander keer vaar hy uit teen die Amerikaners, "’n klomp Puriteine saamgebondel in hul seksuele frustrasie, wat die arme Roman Polanski vervolg om hom te verhinder om films te maak" (60). Polanski het in 1978 uit die VSA gevlug nadat hy aan onwettige seksuele omgang met ’n minderjarige skuldig bevind is. Hy het hom in Frankryk gevestig, waar hy voortgegaan het om films te vervaardig. Sy 2019-fliek J’accuse (An officer and a spy) is ondanks reuseprotesaksie uit #MeToo-kringe vir 12 Franse César-toekennings benoem.

Maar hierdie is die tagtigs, lank voor #MeToo. "Hoe kan ’n mens nie swig voor al G se bewyse nie?" vra V. "’n Veertienjarige meisie het die reg om lief te hê wie sy wil. Hy het my dit mooi laat verstaan. En as ’n bonus het my lewe in dié van ’n muse verander" (61).

Eers toe V haar in van sy boeke begin verdiep, besef sy: "Ek het nie naastenby eksklusiewe reg op hierdie epiese uitstortings nie." G huiwer nie om sy jong minnaresse se briewe in sy werk te reproduseer nie en die briewe lyk almal min of meer dieselfde. "Elkeen getuig van ’n liefde so hemels soos dié van Héloïse en Abélard, so vleeslik soos dié van Valmont en Tourvel." Die woordeskat verskil hemelsbreed van dié van haar ouderdomsgroep. "Dit is universele en tydlose terme van epistologiese liefdesliteratuur" (90).

G lê woorde in hul monde en hy stroop hulle van hul eie woorde. "Het alle jong meisies tussen 14 en 18 jaar met ’n voorliefde vir letterkunde dieselfde skryfstyl? Of is ek deur die uniforme styl van hierdie briewe beïnvloed nadat ek G se boeke gelees het?"

Springora vermoed die korrespondensie het ook as ’n skans gedien; ’n bewys dat hy nie ’n monster is nie. "Want in G se geval is die liefhebber van tieners ook die skrywer, en die outoriteit en sielkundige houvas wat hy geniet, is genoeg om die meisie van die oomblik skriftelik te laat bevestig dat sy tevrede is. ’n Brief laat ’n spoor, en dit moet beantwoord woord. Deur hierdie stille bevel maak die tiener dit haar missie om G gerus te stel wat betref die plesier wat hy verskaf, sodat indien die polisie opdaag, haar toestemming nooit in twyfel getrek kan word nie" (92).

"Is jy seker?" het V se ma gevra toe sy aankondig sy het die verhouding met G verbreek. "Hy is dan so mal oor jou." G het op sy beurt kompulsief hul verhouding begin dokumenteer. Tussen haar 16de en 25ste jaar verskyn daar ’n hele biblioteek romans uit G se pen waarin sy veronderstel is om die heldin te wees; daar is die publikasie van sy persoonlike dagboek wat oor die tydperk van hul verhouding strek en hy noem gereeld haar naam tydens media-onderhoude.

"Vir die res van die wêreld is dit ’n fladdering van vlindervlerke, maar vir my is dit ’n aardbewing" (168). V se lewe ontspoor. Vir jare worstel sy met die idee van slagofferskap, sonder om in staat te wees om haarself daarin te herken.

"Seksuele misbruik gebeur stadig maar seker, sonder dat ’n mens duidelik daarvan bewus is. Daar word nooit gepraat van seksuele misbruik tussen volwassenes nie. Daar is die uitbuiting van weerloses en kwesbares, soos oumense of gestremdes. Weerloosheid is waar die verskil lê. Daar is dieselfde ontkenning van realiteit: die weiering om jouself as ’n slagoffer te sien. Hoe kan jy toegee dat jy misbruik is, as jy nie kan ontken dat jy toestemming gegee het nie? Ek het gevoelens van begeerte vir hierdie volwassene gekoester, wat op sy beurt dit nie vinnig genoeg kon uitbuit nie" (163).

"Indien seksuele verhoudings tussen volwassenes en kinders jonger as 15 verbied word, hoekom word dit toegelaat wanneer die volwassene ’n fotograaf, ’n skrywer, regisseur of ’n skilder is?" vra Springora. "Dit wil voorkom of die kunstenaar tot ’n heel ander klas behoort, asof hy ’n wese van bomenslike deug is, aan wie ons onvoorwaardelike magtiging gee, en al wat ons in ruil verwag, is die voortbring van ’n oorspronklike, subversiewe oeuvre" (193).

Die bewaring van korrespondensie vir latere publikasie en die verewiging van die weerlose minnares op papier herinner sterk aan die liefdes-, woord- en magspel tussen die onaantasbare Brink en die kwesbare Jonker, hoewel meerderjarig.

"Mag ons Picasso se werk bemin ten spyte van die wyse waarop hy vroue behandel het?" vra Deborah Steinmair in haar Vrye Weekblad-artikel "Sy wás ’n klein maagd – bespiegelings oor sekspeste, genieë en André P Brink se spel van liefde" (24 Mei 2019). "Gelukkig is Hitler se skilderye swak en Steve Hofmeyr se liedjies schmaltzy, maar moet ons Wagner saam met die badwater weggooi? Mag net die moreel onaanvegbares skep? Is daar iemand op aarde wie se hande skoon is?" vra Steinmair.

In hierdie geval was die letterkunde ’n werktuig wat ’n belangrike rol in die uitvoer van die onreg gespeel het. Dit is hoekom Springora gevoel het Le Consentement is haar enigste uitweg: om die jagter in sy eie wip te vang en hom in ’n boek op te sluit.

"Deur te skryf het ek weer die hoofkarakter in my eie storie geword. ’n Storie wat vir te lank van my weggeneem is" (202).

Op 3 Januarie 2020 het die Franse vervolgingsgesag ’n ondersoek geloods en polisieklopjagte is op xGabriel Matzneff (83) se tuiste en die kantore van sy uitgewer, Gallimard, uitgevoer. Volgens die ondersoekendenuuswebtuiste Mediapart is daar beslag gelê op die kluis waarna hy in 2008 in media-onderhoude verwys het, waar daar glo tekste bewaar is wat hy as "te skandalig vir publikasie" beskou het. In ’n aparte regsaak sal Matzneff na verwagting op 28 September 2021 in die hof verskyn op aanklagte van "regverdiging van pedofilie" wat spruit uit sy reaksie op die bewerings wat Springora in haar boek gemaak het. Intussen het ’n tweede beweerde slagoffer na vore gekom. Francesca Gee het op 31 Maart in ’n openhartige onderhoud met die New York Times oor haar verhouding met Matzneff gesels. ’n Foto van haar as tienermeisie pryk op die voorblad van sy roman Ivre du vin perdu.

The post Vergewe die letterkunde alles? appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

Monica Hammes skryf:

Die Mabel Malherbe-leeskring in Pretoria is vanjaar 80 jaar oud. As deel van die viering is ons besig om die geskiedenis van ons leeskring op te skryf. Ons is gelukkig dat die meeste van ons dokumente by NALN bewaar word en ons kon onlangs daarin gaan snuffel.

Dis ’n interessante verhaal van ongeveer 500 vroue en 800 boeke wat in wisselwerking was. Ek het reeds twee groot databasisse saamgestel van die lede en die boeke wat bespreek is en tans weef ons die drade tussen die twee.

Ek het gedink om ’n paar van die stories aan LitNet te stuur en begin met hierdie een: "Leeskring in die tyd van korona."

Daar is die gesegde dat lees aansteeklik is en dat baie mense die "toestand" in hulle kinderdae opdoen. Baie van ons kan getuig van die pa, ma, ouma, juffrou wat ons aan hierdie eerste liefde gehelp het deur vir ons stories te vertel, te lees en boeke te koop en ons met ’n kosbare erfenis gelaat het.

Hieraan dink ek terwyl ek my besig hou met die geskiedenis van die Mabel Malherbe Leeskring wat vanjaar 80 jaar oud is. Dis die verhaal van ongeveer 500 vroue wat groot invloed uitgeoefen het op die leesgewoontes van baie mense. Ek is veral jaloers op drie van ons lede wie se moeders ook lede was.

Nine van der Merwe (foto: verskaf)

Nine van der Merwe was ’n stigterslid in 1940. Sy moes bepaald aanklank gevind het by die doel van die nuwe leesunie nl "om belangstelling vir en kennis van die Afrikaanse en Hollandse letterkundes te bevorder". Haar indrukwekkende naam, Nine Hironyma Fortunata Reitz (Van der Merwe), vertel ’n hele verhaal. Sy was die dogter van dr Hjalmar Reitz en dus ’n kleindogter van pres FW Reitz met wie sy in Latyn gekorrespondeer het tydens haar studiejare aan die Universiteit Kaapstad. Sy was dan ook die eerste vrou wat die BA LLB-graad daar voltooi het. Haar moeder, Elzine, was ’n nooi Mulder van Delft.

"Nadat my Ma gekwalifiseer het, het sy as tikster teen ₤12 per maand in haar pa se prokureursfirma gewerk," vertel haar dogter, Elzine Smuts. "Na haar troue met my pa, ook ‘n prokureur, het sy tuis gebly en vyf kinders grootgemaak. Toe my pa in 1959 skielik oorlede is, het my ma in vennootskap gegaan met Antonie Gildenhuys, die latere regter. Sy moes toe inderhaas die akte-eksamen skryf en het tweede in Transvaal gekom".

Nine was van 1940 af dekades lank lid van die leeskring en was ook die voorsitter in 1950/1951. Elzine onthou dat sy soms besig was om voor te berei vir ’n leeskringpraatjie en dat hulle haar dus nie moes steur nie. Onder andere bespreek sy in November 1955 Adder klawen, ’n Nederlandse vertaling van Le noeud de vipères van Francois Mauriac se 1923-roman. Sy het ook Reader’s Digest-stories vertaal en op die radio voorgelees. Dié stories is in Kort en goed gepubliseer.

Sy was ’n energieke rolbalspeler en betrokke by blinde spelers. Ander liefhebberye was weef en spin en kook. "Toe sy gaan trou het, kon sy skaars ’n eier kook," vertel Elzine. Sy skryf toe by UP in vir die vak Kookkuns-Voedingsleer onder leiding van die befaamde en gevreesde Jess Davidtsz. Hulle het bevriend geraak en Nine ’n voorslag kok.

Elzine het na haar aftrede in 2009 by Mabel Malherbe aangesluit. Haar laaste bespreking was in Mei 2015 van Arnon Grunberg se Tirza.

Katrien Sonnekus (foto: verskaf)

Katrien Sonnekus (geb Erasmus) en haar man, Stoffel, was van die Afrikaners wat binne een geslag die agterstand uitgewis het waarmee die Boereoorlog en die depressie ons gelaat het. In 1944 vestig hulle hul in Pretoria en in 1947 koop die versiende Stoffel ’n huis in Brooklyn – wat hy volgens hulle dogter, Alma Olivier, nie regtig kon bekostig nie – sodat die drie kinders naby goeie skole kon wees en uit die huis uit kon universiteit toe gaan. "So beland twee ongesofistikeerde en akademies swakgeskoolde maar talentvolle mense in Pretoria se universiteits- en welgestelde sakegemeenskap. Hulle staan hulle plek vol in die sakewêreld en verenigingslewe. MC Sonnekus bou as bestuurder verskeie meubelbesighede van die grond af op. Hy dien in kerk- en bestuursrade (oa van Afrikaanse Hoër Meisieskool) en sing (sonder enige musiekopleiding) met sy mooi basstem in kerk- en operakore. Katrien maak naam as ’n puik blommerangskikster en dien jare lank in die bestuur van die Transvaalse Blommerangskikking-Beoordelaarsunie terwyl sy op ‘n stadium op die kantlyn ook nog ’n privaat hotel bestuur om finansies aan te vul," vertel Alma.

En in 1948 word Katrien ’n leesunielid en bly dit tot in die sestigerjare. Dit was die dae toe Chrissie Naudé voorsitter was en ’n mens leesunie toe gekom het met hoed en handskoene. "My ma moes, in die nadraai van die Boereoorlog, op dertienjarige ouderdom skool verlaat en gaan werk om die gesin te help onderhou" vertel Alma. "Behalwe ’n driemaandekursus in tik en snelskrif het sy geen verdere opleiding gehad nie. Maar sy was slim en het die leeskringbesprekings baie geniet."

Alma is sedert 2017 by Mabel Malherbe. In Junie 2018 het sy We need new names van NoViolet Bulawayo bespreek.

Karien Louw is van twee kante leeskring toe gelok: deur haar moeder en skoonmoeder.

Rina Barrie (foto: verskaf)

Rina Barrie (geb De Villiers) is gebore en getoë in die Paarl en het aan die universiteite van Stellenbosch en Kaapstad studeer met Afrikaans en Engels as hoofvakke.

Karien vertel: "Haar groot belangstellings was in kuns, letterkunde en geskiedenis. Sy het ook graag tuingemaak en moes heelwat onthaal, wat sy baie geniet het en altyd baie stylvol gedoen het. Sy het baie gelees – meesal "goeie" letterkunde en boeke oor geskiedenis en kuns, maar elke nou en dan, vir regtige ontspanning, was dit ’n Engelse speurverhaal. In die Afrikaanse letterkunde was sy veral lief vir die poësie en ek het nog talle digbundels uit haar versameling. Iewers in die sestigerjare skryf sy dat sy in daardie tyd heelwat meer Afrikaans begin lees het, waarskynlik met die vernuwing wat toe plaasgevind het."

Rina was ’n lid van die leeskring van 1955 tot 1964. Sy het altyd met groot sorg voorberei en het gereeld skrywers oor wie se werk sy moes praat, asook die Letterkunde-museum, gekontak vir inligting. In November 1963 bespreek sy Con de Villiers se kontreisketse Overbergse eergister, Donkiespad en Snel dan jare. In antwoord op haar navraag skryf dr Con dat hy wel vir mevrou Kenne Malherbe geken het toe hy vir ses jaar in Pretoria gewoon het. Hieroor sê Karien: "Bid jou aan, Mabel Malherbe was in haar tyd burgemeester van Pretoria en ’n parlementslid, maar in 1963 verwys iemand steeds na haar as Mev Kenne Malherbe!"

Dorothy (Dot) Louw (foto: verskaf)

Dorothy (Dot) Louw (geb Murray) het op Mosselbaai en Stellenbosch grootgeword en aan die Universiteit Stellenbosch haar BA en 'n onderwysdiploma verwerf. Na haar troue het sy na die noorde verhuis. Dot het vir ongeveer twintig jaar skoolgehou by die Laerskool Pretoria-Oos. Sy was ’n geliefde juffrou wat ook besondere bydraes gelewer het met die operettes wat onder haar leiding opgevoer is en die talle wenners van kunswedstryde wat sy afgerig het.

Dot het in 1950 by die leeskring aangesluit en het graag niefiksie gelees. Karien onthou een besondere geleentheid toe sy ’n praatjie met skyfievertoning aangebied het oor die tyd wat sy en haar man, Andries, in 1961 in Kenia deurgebring het. Hulle moes help om die Van Riebeeck (Afrikaanse) Skool by Thompson's Falls finaal te ontbind na die Mau Mau-aanvalle en om die gemeenskap by te staan.

Karien se mees onlangse bespreking was op 10 Mei 2018, van Kazuo Ishiguro se Remains of the day.

https://www.litnet.co.za/tirza-deur-arnon-grunberg

https://en.wikipedia.org/wiki/We_Need_New_Names

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Remains_of_the_Day

The post Die Mabel Malherbe-leeskring is 80: Leeskring in die tyd van korona appeared first on LitNet.

......

“Sterftesyfers van COVID-19-geïnfekteerde pasiënte met ’n geassosieerde ongesonde leefstyl en ander vermybare oorsake van siekte of dood is baie hoër as in mense wat gesond lewe. Die pasiënt se samewerking word nou ’n belangrike faktor om sy weerstand teen infektiewe siektes te verhoog sonder onnodige en potensieel nadelige medisyne. Uiteraard behels hierdie benadering positiewe motivering vir die pasiënt om betrokke te raak by sy eie genesing en behoud van gesondheid.”

......

Daar is wêreldwyd samehorigheid oor die inperkingsmaatreëls om die verspreiding van die virus wat infeksie met COVID-19 veroorsaak teen te werk. Voorlopige navorsing dui daarop dat ongeveer 81% van pasiënte slegs ligte verkoue of griepsimptome kry. Ongeveer 19% benodig mediese sorg vir respiratoriese simptome, van wie ongeveer 5% in die hoësorg- of waakeenheid beland vir intensiewe verpleging. Die meeste mense is dus onbewus daarvan dat hulle dalk besmet is met die virus. As gevolg van die wye mediadekking is dit te verstane dat pasiënte wat gediagnoseer is met COVID-19, angstig is oor hulle toestand.

Suksesse van die moderne mediese wetenskap

Alhoewel die hoofoorsake van voortydige dood vir alle praktiese doeleindes deur die moderne mediese wetenskap oorwin is, is daar nog geen kuur vir hierdie nuwe pandemie in sig nie. Daar word onverpoosd gewerk aan die ontwikkeling van ’n entstof teen hierdie nuwe virus wat die lewe van die mens bedreig op dieselfde wyse as waarop die 1918-griep-, pes- en pokke-epidemies die mensdom getref het. Doeltreffende immunisasies is ontwikkel wat hierdie gedugte epidemiese siektes onder bedwang gebring het. Voortdurende deurbrake in die mediese wetenskappe is verbysterend, en weldra sal daar ’n oplossing vir hierdie “nuwe” siekte kom.

Illustrasie: Canva.com

Groot bedrae geld word bewillig om die koronavirus te beveg, en drakoniese inperkingsmaatreëls is in werking gestel wat grens aan die absurde, soos die beperking van oefening, alkohol en die gebruik van tabakprodukte. Die verbod op rook kan dalk geregverdig word as gevolg van die ernstige gevolge vir die gesondheid (daar is nie ’n “veilige” sigaret nie), en omdat verskillende mense dikwels aan dieselfde sigaret rook, en so die risiko loop om aan te steek. Maar oefening en matige alkoholverbruik het vir die meeste mense gesondheidsvoordele.

Beperkings van die mediese wetenskap

Alhoewel die meeste akute siektes suksesvol hanteer word deur hierdie siektegeoriënteerde benadering van die moderne mediese wetenskap, kan dieselfde nie gesê word van die hantering van chroniese en degeneratiewe leefstylverwante siektes nie. Trouens, baie van die middels wat voorgeskryf word mag ongewenste newe-effekte openbaar, en is dikwels onbekostigbaar vir groot sektore van die bevolking. Meer mense sterf vroegtydig weens te veel, te min, of verkeerd eet wat aanleiding gee tot obesiteit of wanvoeding wat aanleiding kan gee tot verswakte weerstand teen infektiewe siektes. Sterftesyfers van COVID-19-geïnfekteerde pasiënte met ’n geassosieerde ongesonde leefstyl en ander vermybare oorsake van siekte of dood is baie hoër as in mense wat gesond lewe.

......

“Wat is die rol van vetsug in pasiënte met COVID-19? Obesiteit word nie net in verband gebring met ’n positiewe energiebalans waar daar meer kalorieë ingeneem word as wat verbruik word nie, maar staan ook in verhouding tot ander faktore, soos te min oefening.”

......

Die pasiënt se samewerking word nou ’n belangrike faktor om sy weerstand teen infektiewe siektes te verhoog sonder onnodige en potensieel nadelige medisyne. Dit is ondanks die farmaseutiese bedryf se aansprake dat daar effektiewe medisyne is vir hierdie nie-oordraagbare siektes soos die wêreldwye epidemie van obesiteit, tipe 2-diabetes en ander verwante siektes. Menslike gedrag en die obesogeniese omgewing van moderne geïndustrialiseerde gemeenskappe van onaktiwiteit, smaaklike voedsel met verskuilde nadelige vette en suikers bevorder die ontwikkeling van die metaboliese sindroom, diabetes, vetsug en verwante kondisies soos kardiovaskulêre siektes en kanker.

’n Nuwe pasiëntgesentreerde benadering met ’n sterk fokus daarop om gesond te bly deur die inherente genesingspotensiaal van die liggaam te stimuleer, word nou aanbeveel vir die hantering van hierdie lewenstylverwante siektes. Bewysgebaseerde, niefarmakologiese en pasiëntgesentreerde intervensies, insluitend gesondheidsopvoeding en die bevordering van gereelde oefening, gewigsverlies, dieetintervensies en rookstaakprogramme, is aan die orde van die dag. Uiteraard behels hierdie benadering positiewe motivering vir die pasiënt om betrokke te raak by sy eie genesing en behoud van gesondheid. As ’n bonus het gesonde mense beter weerstand teen infeksies soos COVID-19.

Genetiese faktore

Die dokter moet fokus op die pasiënt se unieke familiegeskiedenis en genetiese risikofaktore wat betrokke kan wees. Dit is vandag al moontlik om genetiese risikofaktore vir nie-oordraagbare siektes soos kanker, kardiovaskulêre siektes, diabetes, demensie, osteoartritis en osteoporose te identifiseer wat interaksie met omgewingsfaktore toon. Hierdie omgewingsfaktore sluit die asidogeniese Westerse dieet, vetsug, rook en fisieke onaktiwiteit in. Lewenstylveranderinge soos die voorkoming van mikronutriënttekorte kan die uitdrukking van hierdie genetiese risikofaktore voorkom. Die interaksie van genetiese faktore met omgewingsfaktore is ’n opwindende nuwe dimensie in geneeskunde wat in die toekoms dalk ’n groot rol sal kan speel in die voorkoming van voortydige dood as gevolg van chroniese en degeneratiewe siektes te wyte aan ’n ongesonde lewenstyl en ernstige infeksies.

Obesiteit en fisieke aktiwiteit in perspektief

Wat is die rol van vetsug in pasiënte met COVID-19? Obesiteit word nie net in verband gebring met ’n positiewe energiebalans waar daar meer kalorieë ingeneem word as wat verbruik word nie, maar staan ook in verhouding tot ander faktore, soos te min oefening.

Foto: Pixabay.com

Daar is voldoende wetenskaplike bewyse dat fisieke aktiwiteit die bloeddruk verlaag, insuliensensitiwiteit verbeter, cholesterolvlakke voordelig beïnvloed, gewig in toom hou, en die bloedvate se funksie verbeter. Gesien teen die agtergrond van die potensiële newe-effekte van die cholesterolverlagende middels (die sg statiene), is dit ’n betekenisvolle bevinding. Ons navorsing het getoon dat die matige gebruik van rooiwyn beskerming bied teen die vaskulêre risikofaktore vir hartaanvalle deur die voordelige HDL-cholesterol te verhoog en plaatjiekleefbaarheid te verlaag. Obesiteit moet dus nie in isolasie gesien word nie, maar as deel van ’n komplekse interaktiewe metaboliese afwyking wat verskeie dieetfaktore, onaktiwiteit, rook en alkoholmisbruik insluit.

Die rol wat oefening speel in die behoud van gesondheid moet nie geringgeskat word nie. Oefening is noodsaaklik om die intra-abdominale vet te verloor wat die hoofoorsaak is van chroniese inflammasie en diabetes as gevolg van sitokienafskeiding. Terwyl akute (korttermyn-) inflammasie essensieel deel is van die genesingsproses, kan chroniese inflammasie aanleiding gee tot siektetoestande wat die mens vandag bedreig.

Daarbenewens is oefening ook ’n effektiewe stresweringsmeganisme, en dit bevorder ook ’n positiewe selfbeeld. Fiksheid dra by tot ’n aangename gevoel van welsyn, en bevorder ook ’n meer gesonde eetpatroon. Dit gaan ons verstand te bowe dat die huidige riglyne wat die regering voorstel om COVID-19 te bekamp, oefening vir mense bo 60 afraai! Te meer nog, om oefening te beperk tot drie ure per dag maak ook nie sin nie. Die arme honde wat staatmaak op hulle daaglikse stappie word ook aan bande gelê.

COVID-19 in perspektief

Dit is belangrik dat die regering die COVID-19-epidemie ernstig opneem, maar ook om ander epidemiologiese faktore wat ’n rol speel in voortydige dood en siekte in ag te neem. Natuurlik is ons bekommerd oor hierdie nuwe infeksie, maar dit sou wenslik wees dat dieselfde energie ingesit sal word in die epidemie van vetsug wat mense se gesondheid negatief beïnvloed. Infeksie met COVID-19 in mense met chroniese en degeneratiewe siektes dra ’n groot risiko vir voortydige sterftes.

Dit is interessant om te let op die stemme wat opgaan dat die beperking op ekonomiese aktiwiteite van die kwesbaarste arm mense van ons land aanleiding kan gee tot ongekende hongersnood! Die streng inperkingsmaatreëls maak dit vir mense wat afhanklik is van ’n dagloon onmoontlik om in hulle lewensbehoeftes te voorsien. Mense wat in informele nedersettings woon, kan ook nie veilige afstande handhaaf soos die huidige regulasies voorskryf nie. Die epidemies van tuberkulose, Vigs en rookverwante siektes vier hoogty in hierdie kwesbare gemeenskappe. Dit voorspel niks goeds vir die gesondheid van hierdie mense wat blootgestel kan word aan die koronavirus nie.

Ten besluite

Miskien is die COVID-19-wekroep ’n goeie ding om die land bewus te maak van die werklike nood in ons gemeenskap. Ons moet nie net fokus op hierdie vreemde virus nie, maar ook kennis neem van die sosio-ekonomiese en maatskaplike probleme wat aanleiding kan gee tot swak weerstand teen siektes en voortydige dood. Vetsug as simptoom van ’n ongesonde leefwyse in beide hoë- en lae-inkomste-groepe is onlosmaaklik deel van die invloed van die COVID-19-pandemie.

The post Die invloed van obesiteit op pasiënte met COVID-19-infeksie appeared first on LitNet.

......

“The future belongs to a balance of knowledge and creativity: we are going to need creative CEOs, electricians, secretaries, teachers and entrepreneurs to ensure that the planet thrives.”

......

In 2017, the Curro Arts Superhero (CAS) initiative was started. It is an arts platform for any learner in the Curro group, between grades 4 and 12. Beyond making room for traditional categories like singing, acting and instrumentalism, it also creates opportunities for learners who wish to vlog or work in other social media areas, and for those who want to create short films or music videos.

Cliffordene Norton interviews Hennie van Greunen, head of Curro Create, who is working to keep the creative arts flame alight among their learners this year with an online learning strategy after the Eisteddfods have been cancelled around the country.

Hennie van Greunen, Head of Curro Create (Photo: provided)

Hennie, what is the inspiration behind the CAS initiative?

Having worked with young people for the best part of three decades, Pedro Kruger and I have seen first-hand how theatre benefits young people. The idea of Curro Create and CAS is not to create new artists, but rather to access the gifts that come with the creative arts, for these learners. 

The future belongs to a balance of knowledge and creativity: we are going to need creative CEOs, electricians, secretaries, teachers and entrepreneurs to ensure that the planet thrives. CAS, one of our big annual projects, makes room for any creative activity that may be practised by our learners.

Beyond the disciplines of acting, singing, dancing and fine art, we also create space for filmmaking, social media, writing and gaming. If a learner practises an activity that is not covered by any of our current categories, we will make a space for that activity. 

......

“Creativity has flourished in times of change, and we expect that to hold true in these times as well.”

......

CAS started with 1 500 entries in 2018, then had 6 000 in 2019, and this year, over 7 000 entries were received. What would you say is the key to your success?

There are a few factors:

• Learners have an innate need to create, to play, and in this way to make sense of their world. CAS supplies an outlet for that need.

• We focus intently on mentorship as opposed to judging. We want to witness the improvement in the learners’ work; and here, practical, comprehensive guidance is crucial.

• Our mentor-adjudicators are all professional artists: they make their living from the discipline that they are mentoring. They range from singer Sarah Theron to photographer Robert Hamblin, theatre maker Mahlatsi Mokgonyana and artist Lientjie Wessels.

• CAS is guided by one principle: what is good for the creative child. From there, we adapt and refine our structures every year in order to bolster opportunities for the creative learners.

Due to the current coronavirus crisis, the CAS (Curro Arts Superhero) management has decided to take the initiative online – why did you decide to do this?

If creativity is our thing, we can certainly think of an innovative way in which we can ensure that our learners can still flex their creative muscles. Cancelling CAS was never an option, and again, we are open to moulding and adapting our online process as new challenges come our way. Traditionally, creativity has flourished in times of change, and we expect that to hold true in these times as well.

This is quite a new concept – how will it work practically?

The learners will self-tape their entries, and upload those videos to the cloud. Once the entries are there, our admin staff will distribute the entries to our mentor-adjudicators, who will watch the recordings as many times as they need to, and then complete an online mentor-adjudication sheet which will be sent to the learner. At the same time, our certificates will be printed and mailed to the schools for distribution.

The two national Kryptonite Concerts are usually where learners, who achieve 95% or more, get the chance to perform on a professional platform. Will the 2020 concerts be held online? 

Most probably – we will have one national KrypCon this year, whereby our learners will be able to speak to the mentors in order to polish their work. We will then record them professionally for a full KrypCon on our Curro Create YouTube page. Again, this brings new, innovative ways of running the KrypCon: we’ll be able to curate our fine arts Kryptonite winners, as well as our writing outliers, filmmakers and social media gurus. So, this year’s KrypCon will, in a way, be more enveloping than our past KrypCons.

These are difficult times. What are the benefits for students who participate in the arts?

Any stressful time of change comes with gifts. These divergent experiences in our lives knock us all off-centre, and for creativity, off-centre is a very good place to be. We expect especially our fine arts and writing learners to engage actively with the pandemic with their daily situations. One of the great lessons of creative thought is the realisation that the well-trodden road is not the only road. If enough people bash their way through the undergrowth, a new road is forged, one which takes us to familiar destinations along excitingly unfamiliar routes.

At this year’s Woordfees, Curro Create staged the phenomenally successful From Broadway to Bird Street. What do you hope to achieve from the rest of 2020?

We are in the middle of editing the Broadway concert in order to share it with the world, so do check in with our social media platforms. The rest of the year rests on accessing the comfort and joy that come with creating something that, just a while ago, did not exist. We may not be able to affect the science and the awfulness of the COVID-19 virus directly, but we can create an entire universe around it and our experiences of it. The world is in flux. And this is where creativity lives.

Also read

Resensie: From Broadway to Bird Street

Van Broadway tot op eie bodem: Jong talent pak bekende musiekblyspele aan

The post "The world is in flux. And this is where creativity lives." appeared first on LitNet.

......

“The faraway things” by Alboricah Tokologo Rathupetsane (from South Africa)

This story is a journey of life through the eyes of Lesedi, a young boy whose mental limitations have prevented him from accepting a tragic event in his life.

Lesedi knew he wasn’t right in the head. He heard someone say it at least once every day. “There goes Mokgadi’s son,” they would always mutter; “don’t mind him, he’s not right in the head.” Not that he understood why his head wasn’t right. Everyone said it, but no one had ever bothered to explain their reasons for thinking it. Although he was sometimes curious about it, he never asked because that would require talking – which he preferred to avoid.

......

Alboricah Tokologo Rathupetsane’s short story, “The faraway things”, has been shortlisted for the Commonwealth Short Story Prize. Cliffordene Norton chats to her.

Photo: provided

Congratulations, Alboricah! What was the inspiration for “The faraway things”?

Because of my late younger cousin Natasha, I’ve always had a fascination for people with mental limitations. She couldn’t express herself like we could, and I would always wonder, “What does she think about? How does she perceive the world around her?” She was our family’s angel, and passed away in August 2019 at age 17. So, the character of Lesedi (the main character) was born out of these musings. I had the character in my head for a long time before I had any kind of story at all. The other main character, Noni, was inspired by one of my late closest friends, Siviwe Tshume.

What are the challenges you’ve experienced while writing this story?

The story was very personal to me, which made it both difficult and easy to write. But I would say the most challenging part was not getting carried away with words and making it fit within the 5 000 word limit.

What was your reaction when you heard that your story had been shortlisted for the 2020 Commonwealth Short Story Prize?

I was ecstatic and emotional. I cried and laughed. I’ve been writing for 12 years – with my close friends and family my only audience. Being shortlisted feels like I’ve finally received the unbiased validation I didn’t realise I’d been looking for.

What did you edit out of this story?

Oh, wow, so much – haha. “The faraway things” was initially going to be a novel. I’d just been struggling with a plot that would make it an interesting, engaging book from start to finish. When a friend told me about the competition, it was like an epiphany. I had never considered writing short stories until then. I realised that maybe I hadn’t been able to give this character a story because his story was short and simple – like him. I edited out many characters and scenes of things happening around the village, and just focused on him.

Have you read anything that made you think differently about fiction?

No. I’ve always thought fiction shows the unlimited potential of the human imagination. This is still the case.

What was the first book that made you want to be a writer?

The outsiders by SE Hinton. We had to read it as part of our grade nine English curriculum. That book turned me into a bookworm overnight. After reading it, I learnt that SE Hinton had written the story while in high school. I decided then that I had to write, too, and haven’t stopped since.

What was an early experience where you learned that language has power?

I’d always thought that people who laughed or cried over books were strange. And yet, this happened to me when I read The outsiders. I was shocked and haunted by how moved I was by what was essentially nothing more than language and paper.

What does literary success look like to you?

Having your story truly transport your reader to where you want to take them. Whenever a friend would read my story to the point of forgetting that I was there, I would feel like, “I’ve succeeded. She’s in the story now.” Success would be if this feeling were extended to many readers, instead of my traditional audience.

Also read 

Press release: 2020 Commonwealth Short Story Prize Shortlist announced

The post "I had the character long before I had any kind of story" appeared first on LitNet.

Met die land wat tans in kwarantyn is, voer skrywers ’n korona-kettinggesprek oor hul gevoelens en ervarings as skrywers in hierdie moeilike tyd. 

LitNet het vir skrywer Cas Wepener genooi om oor sy ervaring in die grendeltyd (Fase 5: Vrydag 27 Maart > Donderdag 30 April 2020) te skryf.

Luister ook na Cas se kort voorlesing uit Die Slaghuis (Protea Boekhuis, 2019).

“Eers die ritme, later die woorde” deur Cas Wepener

Eers die ervaring, dan die ritme en daarna, later, die beelde en woorde.

Gedurende die eerste dae van die inperking skryf Nicol Stassen op Facebook: “Ek wens Karel Schoeman het nog geleef. Hy sou so tuis gevoel het die volgende drie weke.” Toegegee, ek voel ook tuis. Ek voel tuis in die eerste drie weke en terselfdertyd ontuis in die wete dat soveel mense, vanaf ekstroverte tot diegene sonder vaste kontrakte, asook soveel ander, kreun.

My inperking is saam met my gesin in ons huis, waarvan ’n groot deel vir my in die klein ruimte van my studeerkamer is. Die ritme van opstaan en werk toe gaan is nou anders. My lyf leef nou ’n nuwe ritme en probeer nog sin maak uit alles. Teen week vier kry ek een vroegoggend van Menán by LitNet ’n versoek om aan die kwarantynketting deel te neem, my gevoelens en ervarings te deel. Terwyl ek nog in kwarantyn is, kan ek nie daaroor skryf nie – ek het afstand nodig – maar ek besef dat, sou ek instem, die datum waarop my bydrae sal verskyn, waarskynlik op of naby 29 April gaan wees. Die datum help my. Die meeste e-posse delete ek, enkeles hou ek.

From: Karel Schoeman <karelschoeman@rmsnet.co.za>
Date: 29 April 2017 at 14:26:37 SAST
To: Cas Wepener <Cas.Wepener@up.ac.za>
Subject: Re:  Boek

Op 29 April 2020 was dit reeds drie jaar sedert die ontvangs van die e-pos en Schoeman se sterwe.

Eers die ervaring, dan die ritme en daarna, later, die beelde en woorde.

Dis nog stil in die huis. In ander tye sou ek nou die eerste motors iewers in die dorp gehoor het, maar niks. Ek kyk op. Regs van my teen die muur hang ’n skildery van Willem Pretorius wat die uitgewers vir my gegee het.

Ek dink nie hy sou, had hy ’n keuse, die hele tyd dag wou gehang het nie. Vroegoggend en laataand miskien ja, maar hy sou bes moontlik al dikwels gedurende kwarantyn in die loop van die dag ’n paar virtuele deure hier wou toegeklap het.

Die sluisplanke voor vroegoggend se opgedamde stilte word vanaf aguur elke oggend een vir een uitgetrek en die sluiswagter se klein glimlag verdwyn op daardie skildery saam met die klanke van my studeerkamer. Alle modules moet onmiddellik op die aanlyn e-leer-platforms doseer word. Riglyne word benodig van die hantering van liturgie in ’n tyd soos hierdie. Nagraadse studente kruip uit hulle gate met lang hoofstukke, en nuwes wat tyd gehad het om te dink, meld hulle aan. Daar is ritse skryfprojekte waarvan die tema van die minderheid my keuse was. “Luister gou na die speech, dis vir my graad 11-Engels. Werk dit?” ’n Uitnodiging vir ’n lesing in Canberra, virtueel natuurlik, terwyl ’n vioolles oor Skype iewers in die huis gepleeg word.

Vroegaand, wanneer ek die studeerkamer se lig afskakel om dit vir die kombuis te verruil en ’n ui geskil en ’n glasie wit geskink word, vermoed ek keer die klein trekkies by sy mondhoeke terug.

Eers die ervaring, dan die ritme en daarna, later, die beelde en woorde.

Hierdie kwarantyntyd het ’n ander ritme, ’n nuwe ritme, maar dis reeds vir vier weke lank die ritme en dit bring ’n totaal nuwe ervaring. Teen die einde van die vierde en begin van die vyfde week begin die ritme in my lyf insypel. Dis goed, want dit kan uitkom slegs indien dit eers ingegaan het. Ander sintuie begin domineer. Soos almal lees ek Die plaag. Soos min vereenselwig ek my met Paneloux, die priester. Aan die begin van die uitbraak in Oran preek hy. Teen die einde, kort voor hy self ook sterf, preek hy weer. Twee tekste dus, en tussen die twee het hy baie ervaar, want ’n pes bring ’n ander ritme, en as dit lank aanhou, verander dit jou ritme. Voor sy tweede preek verneem die leser: “So it was in a cold, silent church, in the midst of a congregation exclusively made up of men, that Rieux sat down and watched the priest step up into the pulpit. He spoke in a voice that was softer and more thoughtful than on the previous occasion; and several times the listeners noticed a sort of hesitation in his delivery. Another peculiar thing: he no longer said ‘you’, but ‘we’.”

Eers die ervaring, dan die ritme en daarna, later, die beelde en woorde.

“Dit sal sterker word en reëlmatiger uitslaan met ’n eie ritme – eers kom die ritme en daarna eers die woorde; maar nou kan hy net roerloos hier bly lê en wag om weer aan die slaap te raak, sonder beheer oor die proses wat opnuut in hom aangevang het. Hy sal weer skryf, dink hy; eers die ritme en dan die woorde, eers die ervaring, dan die ritme, dan die woorde en uiteindelik sal hy hulle kan neerskryf en sal daar ’n soort uitbanning kan plaasvind wat soms ook as bevryding ervaar kan word. Al wat hy doen, is om te wag, roerloos in die donker met sy oë toe, getroos deur die flou en fladderende gepols wat weer waarneembaar geword het.” Dit is die gedagtes van Adriaan, ’n digter in Afskeid en vertrek. Die ervaring, dan die ritme, dit is die oorsprong, dit is ook die bestemming.

Schoeman vertel in sy outobiografie hoe landskappe dikwels ’n rol gespeel het in sy skryfwerk. Vanuit sy belewenis van ’n landskap, veral die Vrystaatse landskap, is sy verbeelding aangegryp deur die gebeure wat in daardie landskap kon afspeel, en eers later is die woorde gevind. So byvoorbeeld het hy een aand in ’n motor op pad terug van Johannesburg die woorde gekry: “Die stilte en eensaamheid het in die klank van hul woorde ingevleg geraak en sy stempel op hul gees afgedruk; hul musiek het gepraat van hul afsondering en groot swye, en van die oneindige ruimte rondom elke woord en elke kersvlam in die donker.” Hy het dit egter eers later, in ’n Lug vol helder wolke, gebruik. Dalk is dit omdat die ritme die woorde voorafgaan dat sy tekste lesers op só ’n wyse betrek dat die ritme van die teks en polsslag van die leser langsamerhand begin om saam te klop.

Eers die ervaring, dan die ritme en daarna, later, die beelde en woorde.

Vir my is dit nog heeltemal te vroeg om woorde te hê vir die kwarantyntyd. COVID-19 laat almal tans deur ’n landskap reis waar nuwe ervarings opgedoen en onbekende ritmes beleef word. Wat die woorde ook al gaan wees om hierdie landskap mee te karteer, dit kan ons nog nie weet nie; wat wel seker is, is dat die ervarings en die ritmes nou van belang is om dit sinvol te kan doen. Dalk help dit my om, soos Paneloux, ietwat langer te soek na die beste woord, sagter die woorde voort te bring en dalk, dalk meer gereeld te aarsel en, belangrik, om ná die kwarantyntyd meer gereeld “ons” te sê.

Eers die ervaring, dan die ritme en daarna, later, die beelde en woorde.

Luister hier na Cas se kort voorlesing uit Die Slaghuis (Protea Boekhuis, 2019):

Lees ook

Huldeblyk aan Karel Schoeman – ’n Lewe en oeuvre wat getuig van ’n inwaartse reis in die teken van gasvryheid teenoor die laaste gas

Video: Daniel Hugo in gesprek met Cas Wepener oor Die Slaghuis

The post Kwarantynketting: "Eers die ritme, later die woorde" deur Cas Wepener appeared first on LitNet.

Die tema wat hier bespreek word is volwasse inhoud.

Met die land wat tans in kwarantyn is, voer skrywers ’n korona-kettinggesprek oor hul gevoelens en ervarings as skrywers in hierdie moeilike tyd. 

Erla-Mari Diedericks skryf oor haar ervaring in die grendeltyd (Fase 5: Vrydag 27 Maart > Donderdag 30 April 2020).

Erla-Mari lees ook voor uit Seks, leuens en die internet (Wenkbrou, LAPA Uitgewers, 2019).

“As whiskey en kombuisseks ’n gewoonte raak” 

Ek drink elke oggend whiskey in my koffie en ek is so besig met seks dit kom by my ore uit.

Dis ironies.

Dit vat omtrent 28 dae om ’n gewoonte te kweek, en terwyl die hele land besig is om groentes en suurdeegsaadjies te kweek, kweek ek ’n drinkgewoonte.

Dan is daar die seks.

Kort voor die kwarantyntyd besluit ek dat ek eens en vir altyd klaar is met skryf oor seks. Die skrif is aan die muur.

Maar een week in kwarantyn in word ek versoek om ’n hygroman te skryf. So gou moontlik.

Quickies is nie juis my ding nie.

En dit geld vir boeke, mans en seks.

Maar dit blyk ek is wel goed met quickies. Spesifiek hygromans.

Dus – te midde van die kwarantyntyd sit ek en dink aan seks. Ek het nie ’n man om nader te trek vir inspirasie nie, so ek trek boeke nader. En flieks.

Ek kyk 9½ Weeks. Ek verlang na ’n jonger Mickey Rourke. Ek kyk The postman always rings twice en lees dat daar ernstige gerugte die ronde gedoen het dat die seks regtig was.

Ek dink aan regte seks. Hoe om dit beskryf in woorde dat dit regtig klink. Ek wonder oor al die paartjies wat saam is tydens lockdown en ek begin ernstig te wonder of ek liefde mis tydens hierdie tyd.

Ek weet nie. Dit pla my dat ek dit dalk nie mis nie. Dit pla my dat ek nie weet of ek dit mis nie. Ek besluit ek mis dit nie. Ek mag dalk later in die artikel van mening verander.

Tussendeur die sekstonele skryf, plant ek kruisement in my tuin wat almal aan ’n tragiese einde omkom. Ek kweek stegies in shot glasies op my vensterbank en drink een aand tequila saam met bure oor die kombuismuur. Ek, wat nie eens van bure hou nie.

Orals kom groen goeters op wat ek geplant het met ou tamaties, aartappels en soetrissiepitte, maar ek het nie ’n idee wat is wat nie. Daar is twee wynvate met blaargroente vol slakbyte wat ek ook nie die vaagste benul het wat dit is nie.

Een aand raak ek so angstig oor die leë rakke wat ek in my supermark gesien het dat ek besluit om als wat ek in my huis het te droog en op te gaar. Ek droog sampioene uit in my oond (’n totale mors van tyd) en hang ek chili’s op om te droog. My kind wil weet waarom ek ’n chili dreamcatcher maak.

Om my hongersnoodnagmerries mee te vang, my kind. Maar ek lag net.

My buie is op en af. Dis manies, om die minste te sê. Een dag is ek ongelooflik gelukkig en spuit plante nat, bak piesangbrood en drink glase vol wyn wat ek vas glo sal nooit opraak nie. Ander kere kan ek nie uit die bed kom nie.

Die siele is weg uit die strate, sê my kind. Ek kan nie meer my skaduwee sien nie, Ma.

Hy bedoel hy kan nie meer in die strate loop waar sy skaduwee hom vrolik volg nie, maar dit sink my in so ’n depressie in, ek kan nie beweeg nie.

Peter Pan.

Onthou jy? As hy ’n grootmens word en die verantwoordelikhede van die volwassenewêreld aanvaar, verdwyn sy skaduwee.

Ek bekommer my oor my kind. Hy is 18. Die wêreld moet aan sy voete lê en nou is die wêreld leeg. Die mense besig om te vrek soos vlieë. Watter toekoms is dit? Watter skade gaan dit doen aan sy psige?

Ek sien nie meer my skaduwee nie.

Een ding sal hom wel red. Hy weet wat vryheid is. Dit het ek by hom ingeprent van kleintyd af.

Ek het nog altyd ’n obsessie met vryheid gehad. Dalk omdat my ma my toegesluit gehou het in die huis. Geen speeltyd saam met maatjies. Geen oorslaap. Geen partytjies. Ek is net uitgelaat om kerk toe te gaan en winkels toe. Baie soos nou.

In my verhoudings is ek al toegesluit in ’n huis, aangehou in ’n badkamer en vasgekeer in ’n motor vir ure. En deur dit alles het ek geleer wat vryheid regtig is.

Vryheid moenie verwar word met “vry van” nie. Mens kan “vry wees van”: alkohol, drank, dwelms, slegte gewoontes, argumente, slegte verhoudings en komplikasies. Dit beteken nie jy is vry nie. Dit beteken net jy het elemente uit jou lewe verwyder wat jou bron van vryheid skade aandoen.

Moet vryheid ook nie gelykstel aan “die vryheid om te” nie. “Die vryheid om te”: gaan waar jy wil, doen wat jy wil, praat met jy wie jy wil, glo wat jy wil is menseregte. Dis wat jou mens maak. Tog definieer dit nie die bron van jou vryheid nie.

Die ou bekende liedjie lui: “Freedom is just another word for nothing left to lose.” Maar wat vryheid is, is jou siel. Die siel moet vry wees. As die siel nie vry is nie, is jy in die moeilikheid. En die siel, die siel kan nie ingeperk word nie.

Hell, no!

Vasgekeer in daardie kamer, daardie motor, daardie slegte verhouding, daardie vervelige werk, suburban huis, slegte situasie kan die siel nog sweef. Die siel het vlerke.

Die siel is vryheid. Die siel moet nooit gebreek word nie.

En dis waar die mens self inkom. As jy jou siel verkoop, verloën, verraai, is jou siel breekbaar. As jy getrou bly aan jou innerlike stem en kompas, gaan jou siel op koers bly, joune vir altyd.

En niemand kan die siel agter slot en grendel plaas nie. Die siel ken geen grense nie.

Maar wag, laat ek gaan. Ek het nog seks om te pleeg.

Luister hier na Erla-Mari Diedericks se voorlesing uit Seks, leuens en die internet (Wenkbrou, LAPA Uitgewers, 2019):

Lees ook

Seks, leuens en die internet deur Erla-Mari Diedericks: ’n resensie  

The post Kwarantynketting: "As whiskey en kombuisseks ’n gewoonte raak" deur Erla-Mari Diedericks appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

Korona-pandemie, April 2020

Die Koning en Koningin
van die planeet
het ’n fees gereël:
die mondigwording
van Prinses Ekonomie
uitspattig gevier

Fee Ekologie
uit die kosmosruim
was gebelgd
nie genooi
tog gekom
haar vloek gespreek:

’n virus sal die Prinses prik
almal stadig sterf
dorings oor jul groei
om die planeet te red.

Sou die laaste Fee
haar spreuk nog kon gee?

Julle sal slegs slaap
weer ontwaak
as die redder Prins
met die Doringkroon
op die wolke kom!

The post Doringrosie appeared first on LitNet.

Most of us are under lockdown and turning to online entertainment. Some nights, I don’t even know what to watch, and I write about film and series for a living. So, I thought it would help for me to sift through the jumble by compiling a list of every title that a) I have ever reviewed positively and b) is available online. This is Part II of II, split into films versus series. Find Part I here:

Lockdown: Streaming content, part 1

Cinematic films

Rosa (YouTube)

It is just under 10 minutes long; it was made by one guy – a guy with no budget whatsoever and no backers to keep happy. What bliss. It is called Rosa and it is tterly breathtaking.

Lovesong (Netflix)

This is a very subtle, simple love story that does not fit the Hollywood mould in any way. It is a slice of life with no answers given. The always undervalued Jena Malone and surprisingly engaging Riley Keough (yes, granddaughter to Elvis) deliver nuanced, quiet performances. For the arthouse crowd.

Paddington 2 (DStv/Showmax)

It is worth seeing simply for Hugh Grant as a camp criminal mastermind. But yes, everything else in this film is top-notch. For the whole family.

Jumanji: The next level (Netflix)

Jumanji: The next level is genuinely funny. The best one-liners were not reserved for the trailer. They just keep on coming. Also with some slapstick, a perfect cast, some digs at society and non-stop action, this blockbuster is going to be worthy of the money it would have made anyway.

Atomic blonde (Showmax)

With Hollywood action flicks going overboard at the end of films with mindless, bigger-than-the-last-scene action involving buildings, planes and sometimes whole cities disappearing, I really appreciate the fact that Leitch swung to the other side of the action spectrum. Atomic blonde slows it down towards the end and leaves you with a long, simmering scene between Lorraine and Percival.

Baby driver (Netflix)

Yes, I know it is pitched as a movie about cars. It is called Baby driver, after all, and the car chases are stellar, mind you. Yet, at its core, it is a striking, choreographed and heartfelt ode to music, love, the (mostly) good guy and, yes, cars.

Vir die voëls (Showmax)

Vir die voëls het vier maande gelede afgeskop met ’n amper perfekte lokprent. Dit het my hardop laat lag, maar ook laat wonder of die vollengte rolprent so goed soos die lokprent sou wees. Die antwoord? Ja. Regisseur Quentin Krog en sy formidabele span akteurs, skrywers, ens het hulleself oortref.

Noem my Skollie (DStv)

Die gehalte van Suid-Afrikaanse, en veral Afrikaanse, films is verbysterend. Ons het van die beste akteurs, kameramanne, produksiespanne, skrywers, regisseurs en stileerders. Nog belangriker, ons het die stories. Soos met Modder en bloed neem Skollie een van ons inheemse stories en omskep dit in ’n meesleurende film. Die storie gee mens insig in die ontstaan van bendes, in die bekoring van behoort aan iets. Tien uit tien daarvoor.

Sy klink soos lente (Showmax)

Die energie tussen die hoofakteurs, en tussen Stiaan en sy mechanic buddies, is die gom wat die film aanmekaar bind. Die regte akteurs is gekies en hulle het goeie leiding by Corné van Rooyen ontvang. Elize Cawood en Wilson Dunster se kamees steel egter die kollig. Ek sal enige tyd na ’n spin-off kyk met dié twee in die hoofrolle.

Johnny is nie dood nie (Showmax)

Die film begin met Rolanda Marais wat wakker word, regop sit en vir die kamera kyk. Dan begin die kamera terugbeweeg, uit die kamer uit, in die gang af. Jy sien Rolanda steeds in die bed sit. Sy kyk steeds vir die kamera. Ek het reeds hier geweet Johnny is nie dood nie is iets besonders.

Django unchained (Netflix)

This is another Tarantino masterpiece, and you are either going to love it or hate it, but if you have seen other Tarantino films, you know what to expect walking into the cinema – buckets of blood, dark humour, priceless cameos and razor-sharp dialogue. The only surprise element is the romance. Even though Django gets as down and dirty as the "baddies", he is doing it for loooove. Ahhh.

Bridesmaids (Showmax)

It makes us laugh and it makes us value our friends, even when they go off their heads and wrestle a giant cookie to the ground.

50/50 (Showmax)

50/50 se invalshoek is vars. Dit fokus nie soseer op die pasiënt en sy emosies nie, maar eerder op sy verhoudinge met die mense om hom en die ondersteuning wat elkeen in staat is om hom te bied.

Friends with benefits (Netflix)

Friends with benefits gaan nie enige Oscars wen nie. Ook nie die filmindustriewiel herontwerp nie. Dit is wel ʼn bogemiddelde komedie, met ʼn skerp, effens onhebbelike draaiboek en twee sexy, uiters bekwame hoofspelers in die vorm van Mila Kunis en Justin Timberlake.

easy A (Netflix)

It is first and foremost an incredibly clever film – it did, after all, draw stalwarts like Patricia Clarkson and Stanley Tucci to the film – but it is as funny as it is clever, without taking on a judgemental tone (okay, except perhaps for the label "Jesus freaks", which I quite enjoyed).

Cinematic series

Unorthodox (Netflix)

What a poignant, slow-burn exploration of the devastating effect that ultra-orthodox religion has on an individual, especially a woman. It is not a one-sided condemnation of religion or men, as it shows you the sense of community found within religion and, more importantly, that the men can be trapped by it, too.

Giri/Haji (Netflix)

An almost perfect mix of sit-on-the-edge-of-your-chair suspense, sharp humour, choreographed action, flawed yet lovable characters and a surprisingly arthouse feel.

Money heist (Netflix)

Who does not like a great heist? This series is binge-worthy entertainment that will take your mind off C-19. The characters are larger than life. They all get a sumptuous backstory. It is beautifully shot, full of heart, pulpy to the max and full of twists and soap-like redemption for most of the characters. It is great fun.

Sex education (Netflix)

Do not be put off by the title or the subject and think this is a mere comedy about teenagers and sex. It is all that, but so much more. It has a humanity and vulnerability to it that will make you melt. And it is really, really funny.

Russian doll (Netflix)

You must be a fan of foul-mouthed Natasha Lyonne to enjoy this zany Groundhog Day-style love letter to New York. As she relives the same day over and over, Lyonne carries the series – the humour, the grumpiness, the heart.

Mindhunter (Netflix)

A fascinating series about the FBI agents who realised that serial killers were a different kind of killer, one that needed to be studied in order to be stopped. Characters are well drawn, from the creepy killers to the flawed cops.

Stumptown (DStv)

This is not a brilliant series, as it is formulaic at times. Why is it on the list? It has plenty of heart and soul in season one, and I suspect it will only improve with season two. Cobie Smulders delivers a dedicated performance as an army vet turned PI with a dark past and a drinking habit.

Jett (DStv)

This is for the crime noir fans. Every frame of this show is styled, framed and filmed to perfection. It is pulpy, sexy and incredibly violent. Carla Gugino drops a bombshell of a performance as a retired thief fresh out of jail and trying real hard to stay out of the game.

The good fight (Showmax)

An entertaining, funny and smart legal drama dealing with current issues faced in America.

Revolting rhymes (Showmax)

The Revolting rhymes short will delight loyal Dahl fans, but also intrigue a new generation of fans.

A black lady sketch show (Showmax)

If you want to disappear down a wormhole right now, watch this sketch show. Some skits are better than others, but, as a whole, it is clever and fresh.

The Kominsky method (Netflix)

Alan Arkin puts Michael Douglas to shame in this old-fashioned tale about friendship, loss and forgiveness. It won’t satisfy everyone, as it is not as edgy or dark as most offerings today (Dark, Sharp objects, etc), but it has enough heart (and wit) to make up for it.

Criminal (Netflix)

Four countries (and languages). Three episodes per country. Same set. Same concept. You sit in an interrogation room alongside a suspect, one or two interrogators and sometimes a lawyer. You watch alibis being destroyed or created; people crack or cover up their sins.

The post Lockdown: Streaming content, part 2 appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

Ek gee vir jou ’n venster
wat uitkyk oor môre;
(ver verby gister en sy getalmde glans)
met al die mooi dinge
wat jy in afgemete woorde
oor elke sekond van my dag teken

’n ruit waaruit jy kan staar
─ sinloos in stilte sonder sien of son;
wat ook toepaslik al die oomblikke kan verglas
wat jy so onkonvensioneel te na aan jou hart hou

’n venster met ’n geelhoutraam
en ’n sekelmaan wat in die hoek hang -
een wat sterre oor jou donker kan drup
amper soos soggens vroeg wanneer die son
op die rand van ’n sinkdak dans

en eendag as dit koud raak by jou
─ wanneer alles om jou toewasem
skenk ek ook vir jou my heel laaste asem

The post ’n Voorlopige belofte (vir ’n spoorlose padloper) appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

’n rukwind pluk my aan die hare in die rigting van die Baai
waar die Indiese Oseaan aangehol kom;
soos twee wilde diere met skuim om die bek
jaag die branders mekaar aan.

op die snelweg van die lewe is ek
en vinnig is ek ook in die tapisserie van teer verweef

ek vlug oor roesbruin spoorweë soos ’n koerslose meeu
sien weerkaatsings van myself in ’n betonreus se oë

mense met strak gesigte blits verby
en die stad draai gewillig haar ander wang

skemertyd rook sy blosend haar sigaret en 
blaas grysblou wolke oor die oseaan
en wanneer sy uiteindelik op haar sy draai

grom sy in haar slaap
en lê die see soos ’n groot draak en asemhaal

ek kyk vanuit die vensters van die stad se siel
sy lig haar sluier
sy wys my hoe lewe deur haar are pols
ek sien hoe trane agter haar oë brand

met ’n skulp teen my oor, hoor ek my hart na my roep
dan
met ’n Kaapse draai, keer ek terug
terwyl ’n blonde toekoms op my skoot lê en slaap

The post Verstedeling appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

Ek steek my hand uit lug in
en pluk ’n sluk vars asem
die aarde druk my vas
en die Here luister nie meer nie
renosters, olifante, bye, water
en vars lug raak skaars

alles om my is besig
om stadig weg te gaan
die regering blom in sy eie glorie
nog ’n skool brand af
nog ’n pa word op sy plaas vermoor
nog ’n generator by Eskom pak op
en saam met nog ’n fetusliggaam
êrens op ’n ashoop
brand nog iets binne my dood

toe ek omdraai was jy ook weg
my krag is min
my kamer was weer donker
en so raak ek aan die slaap
met ’n leë laken om my lam lyf

The post Lewensblus appeared first on LitNet.

Photo: Canva

Adorable and romantically possessed,
but with good looks no longer blessed,
he still delighted in the liveliness of progeny,
to deftly sidestep death’s agony,
and age’s dreadful deformity,
to invoke love and beauty for Eternity.

The post Shakespeare (The sonnets) appeared first on LitNet.

’n Spook in die huis
François Loots
Uitgewer: Umuzi
ISBN: 9781415210055

Dit is byna ’n dekade sedert die gebeure rondom die moord op Anni Dewani daagliks op die voorblaaie van Suid-Afrikaanse koerante verskyn het. Hierdie storie oor die Dewani-egpaar het aanvanklik byna té maklik ingepas by die bestaande diskoerse oor gewelddadige misdaad hier te lande. Mettertyd het die medianarratief verander toe dit begin lyk asof Anni se man, Shrien, dalk by haar moord betrokke was. Tot die media se groot plesier het dit nogal ook geblyk dat Shrien sekere seksuele voorkeure gehad het wat nie strook met konserwatiewe nosies van wat aanvaarbaar is nie. Die res hiervan wil ek nie eens opdiep nie, want dit laat steeds ’n wrang smaak in die mond.

Die besef dat die gebeure rondom hierdie moordsaak denkbeeldig by die gebeure van François Loots se nuutste roman, ’n Spook in die huis, betrek word, kan lesers dus miskien bedug laat. Die wyse waarop die outeur die Dewani-saak by die plot inspan, is egter juis deels om krities te kan kyk na die narratief wat destyds daaroor geskep is. In elk geval is daar meer aan Loots se roman as ’n blote herhaling van ’n bekende moordsaak – sowaar baie meer, en met tye in oormaat.

’n Spook in die huis handel oor twee karakters wie se paaie nooit werklik kruis nie. Paul is ’n nagsub by mediakonglomeraat Dia Dia in Kaapstad en het vanweë die aard van sy betrekking ’n deurmekaar en ongesonde lewe. Tussendeur tye van onderbroke slaap in sy gemakstoel hou hy hom besig met allerhande heerlike gebak. Div se lewe is in baie opsigte die teenoorgestelde: Hy werk by ’n staatsdepartement waar hy die uitgawes van allerhande streekskantore nagaan om te verseker dat die boeke klop, en in sy vrye tyd leef hy sy BDSM-fantasieë uit. Gou word dit egter duidelik dat daar iets is wat elkeen van hierdie karakters jaag. Of, sou ’n mens kon sê, iets spook by hulle. Paul se werk en Div se betrokkenheid op die BDSM-toneel is die ankers waardeur hierdie verhaal aan die Dewani-saak verbind word.

Die ervarings van die protagoniste word deur die loop van die roman toenemend Kafkaägtig. Paul verdwaal byna elke aand in die doolhof van die groeiende Dia Dia (’n taamlik oppervlakkig versluierde parodie van Media24 en Naspers, al word sulke vergelykings in die nawoord van die roman ontken), terwyl Div per abuis die verkeerde lêers aanvra en uitvind dat die korrupsie by sy werkgewer so diep loop dat daar geen bodem aan is nie (inderwaarheid nogal ’n voorstelling van Jan Alleman se dikwels vae begrip van staatsdepartemente). Intussen moet die karakters ook rekening hou met gebeure van ’n persoonlike aard wat dreig om hulle lewens heeltemal te verander.

Benewens die roman se duidelike intertekste en verwysings na die werk van Franz Kafka (wat deur Loots in die nawoord bevestig word) is ’n ander teenwoordige motief dié van die rekenmeester. Ongeag of laasgenoemde interteks soos die Kafkaverwysings opsetlik in die verhaal ingeskryf is, sal baie lesers waarskynlik die tematiek van DJ Opperman se "Ballade van die grysland" (Versamelde gedigte, 1987, Human & Rousseau) herken, al is dit heelwat aangepas vir ’n hedendaagse konteks. In hierdie opsig is die twee karakters in die roman amper teenoorgesteldes van mekaar: Paul lyk aanvanklik byna rigtingloos en laat met die meeste dinge Gods water oor Gods akker loop, en Div se lewe is hoogs geroetineerd en afgehok, soos dit ’n meester van beheer betaam. Dus handel die roman oor die menslike behoefte aan beheer oor ons omgewings en lewens, en origens beheer oor onsself, ons drome en drange – en uiteindelik hoe ons daarmee reken en afreken, want o, die vrees as die rekenmeester kom!

Paul se verhaal is ’n verkenning van spiritualiteit (ja, die naam is simbolies) en die problematiese kant van die nuusmasjien, maar ek kan nie te veel daaroor verklap sonder om die storie te bederf nie. Wat Div se lewe as BDSM-beheerser betref, verdien die roman lof omdat dit nie sensasioneel omgaan met hierdie vorm van seksuele uiting en identiteit nie, en dus daag dit konserwatiewe seksuele normatiwiteit uit. Tog is dit opvallend dat daar met tye ’n soort fetisjering van die fetisj aangetref word, soos wanneer daar gereeld na Div se leefstyl verwys word as "aweregs", of wanneer dié woord keer op keer ingespan word om elemente van so ’n leefstyl te beskryf, soos in die geval van die "aweregse ikoon op sy foon" (’n verwysing na ’n BDSM-gefokuste weergawe van apps soos Tinder of Grindr) (bl 169). Hoewel dit seker nie onrealisties is dat so ’n beskouing van die self posvat by lede van ’n subkultuur nie – dit is immers ’n nodige soort strategiese essensialisme waardeur ’n minderheid hulself met goeie rede wil beskerm – word dit te dikwels herhaal. Ek het naderhand begin voel, ja-ja, ek snap wel, hoor. Die verhaal verval ook so nou en dan in ’n didaktiese toon, al is dit duidelik as gevolg van ’n poging om die tradisionele negatiewe tipering van sadomasochisme teen te gaan: "Duskant jou vrees lê vryheid, maar dít verg wedersydse instemming. Ons leef mos nie meer in die era van die Markies de Sade wie se bloeddorstige fantasieë eens as eroties bestempel is nie!" (86) en "Hy is aweregs en het as jongman dikwels gewonder hoekom hy soveel geweld in hom dra. Uit sy interaksie met ander soos hy het hy geleer dat dit nie geweld is nie, maar ’n erotiese optrede wat van nature kom" (163). Op narratiewe vlak is dit dus ’n geval van the master doth protest too much, methinks, en ek as leser het effens onderskat gevoel.

’n Mens se ervaring van die roman sal grootliks afhang van jou geduld met Kafkaägtige narratiewe truuks en surrealistiese beelde en gebeure. Hoewel daar erken moet word dat die outeur met vaardigheid die benouende aard van verskillende burokrasieë uitbeeld, doen die fantastiese elemente in die roman met tye oordadig aan – veral omdat die moontlikheid van ’n kragdadige kritiese perspektief (op die kleingeestige mag van die staatsamptenary enersyds en kapitalistiese hebsug andersyds) gebuk gaan onder metaforiese beskrywings wat menigmaal opduik. Soos ook die geval is in Loots se Die diepblou see (2017, Umuzi) word seemetafore met oordrewe reëlmaat gebruik. In ’n Spook in die huis begryp ek hierdie verwysings nog minder as met die outeur se 2017-roman, waarin die hoofkarakter darem ten minste ’n swemgewoonte had wat die roman se gebruik van herhalende waterbeelde tot ’n mate geregverdig het. Tydens die lees van ’n Spook in die huis het ek ophou tel hoeveel keer daar na ’n seksuele drang as ’n "deining" verwys word (120, onder vele andere), of hoe gereeld ander beelde van hierdie soort ingespan word: "Oomblikke gelede was hy in die see. Hy het geswem en na ’n lyk gesoek. Hy kon dit nie opspoor nie en het vanuit die see na loodregte kranse opgekyk" (134); "Want die lewe is soos die stormagtige see met sy sleurgetye" (136); "[Hy] staan in koue en nat sand na die see en staar. ’n Bestendige skip, wat ook al die gety is" (137); "’n Jong man wie se lyf reeds aan die brand geslaan het en die dieptes van verborge kerkers en seekastele wil intuimel" (188); en "Daar’s ’n vuur onder in die diepsee. Daar’s ’n vulkaan op die oseaanvloer wat wil uitbars" (233). En dit is werklik net ’n handjie vol hiervan!

Die bogenoemde is lastig, en jammer genoeg het ek verder ’n hele paar taalfoute in die teks aangetref. Dit sluit in die gebruik van "brawe" (12) en "brawer" (227) wanneer "dappere" en "dapperder" bedoel word, en ook ’n paar anglisistiese stelwyses wanneer daar bevestigend gevra word "Jy het?" en "Hy het?" eerder as "Het jy?" en "Het hy?" (96 en 202). Ek kan seker daarvan beskuldig word dat ek al weer ’n taalvos is, maar noukeurige taalversorging bly nou maar eens van belang.

Terwyl die plot van die roman oor die algemeen goed voortbeweeg, verdien die subplots waarin die karakters gedompel word, meer kritiek. Die talle addisionele karakters wat te voorskyn kom – verál die spoke – lei soms na vermoeiende afdraaipaadjies. Daar kan seker aangevoer word dat dit deel uitmaak van die genoemde Kafkaägtigheid van die roman, maar dit het vir my gevoel asof daar té veel stories in die gebak was om alles behoorlik te laat rys. Die persoonlike togte van die karakters en die verband daarvan met die verontmensliking wat hulle by die werk ervaar, skep ’n hele aantal verwagtinge by die leser, maar dit val ’n bietjie plat. Paul en Div se ervarings met gewetenlose, siellose, dog magtige, instansies eindig vir my ’n bietjie laf, en die uitweg uit hulle morele penaries word gevind wanneer hulle hulself bloot vanuit hierdie problematiese sisteme onttrek. Dít is op sigself seker ’n soort stellinginname, maar die roman het vir my te kragteloos afgeloop.

The post Resensie: <em>’n Spook in die huis</em> deur François Loots appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

En so vier die Boer restaurant-teater in Durbanville sy 15de verjaarsdag in grendeltyd.

Op Maandag 20 April sou Dan Patlansky die 15 jaar saam met ons op die verhoog kom vier het, wat ons uiteraard nie kon doen nie. Maar ’n Boer maak ’n plan: Ons het besluit om steeds makietie te hou deur die hele dag lank verrassings op ons Facebook-blad en ander sosialemediaplatforms te plaas, met die hoop en die wete dat daar ’n post-COVID-19-tyd sal wees waarin ons weer kliënte en kunstenaars by die Boer sal kan verwelkom en die magic van teater ons weer sal kan wegvoer.

Op 1 September 2004 ontmoet Jurgen Human en Margit Meyer-Rödenbeck mekaar op ’n “blind date” oor middagete, wat toe in aandete verander, en laataand is die gesels nog nie op nie en deel van die groot gesels is Jurgen se lewensdroom om ’n restaurant-teater te open … en so begin ’n groot avontuur om ’n wêreldklas venue in die noordelike voorstede te skep.

Sewe maande later, op 20 April 2015, open die Boer restaurant-teater na vele nagte se debat oor interieur (waarin Gerrit Snyman ook ’n groot aandeel het), spyskaarte, kunstenaars, die naam van die venue, ens. Op die oggend van 20 April lyk die Boer nog soos ’n bouperseel, maar daardie aand open Valiant Swart die Boer restaurant-teater voor ’n volgepakte gehoor. Sedertdien het van die land se top kunstenaars al hier opgetree, onder andere Sandra Prinsloo, Trix Pienaar, Karen Zoid, Francois van Coke, Arno Carstens, Marc Lottering, Pieter-Dirk Uys, Amanda Strydom, Marion Holm, Emo Adams, Stef Bos, Tarryn Lamb, Koos Kombuis en aKING. Gedurende die afgelope 15 jaar het die kunstenaars soos familie geraak en vir baie van hulle het die Boer ’n teater-tuiste geword.

Hoe kry twee mense dit reg om hierdie teater-tuiste vir ons land se topkunstenaars te skep? Jurgen is ’n elektriese ingenieur met baie jare se ondervinding in die plaaslike en internasionale uitsaaibedryf en Margit het verskeie dramagrade agter haar naam en is ’n bekende in die Suid-Afrikaanse teaterwêreld. Saam het hulle toe baie vaardighede, maar geen kennis van restaurantwese nie. Gelukkig is nie Jurgen of Margit bang vir werk of vir iets wat hulle nie ken nie en het hulle met mag en mening die gasvryheidsbedryf aangedurf. “Ons het ’n plek probeer skep waar ons self graag sou wou kuier. Ons hou van lekker eet, goeie wyn en geselskap, en musiek en teater in ’n intieme ruimte,” sê Jurgen Human. Margit voeg by: “Mense voel gemaklik in die Boer met Persiese matte onder jou voete en ’n negosiewinkel bo jou kop. En natuurlik het Jurg doodseker gemaak dat die Boer se akoestiek baie goed is en die klank ’n ervaring is.”

Die Boer restaurant-teater sou egter nie vir 15 jaar (ons knyp onsself steeds, restaurant-teaters sukkel om so lank te oorleef) sy deure kon oophou sonder die vindingrykheid van sy personeel, ongelooflike ondersteuning van kunstenaars en bowenal ons kliënte wat oor en oor terugkom vir nog ’n aand van gesellige vermaak en kuier nie.

’n Groot deel van die Boer se sukses is te danke ons kos, onder leiding van sjef Jean Louis Geldenhuys, wat al vir 14 jaar die kombuis met militêre presisie bestuur. Jean Louis en sy span (twee lede van ons kombuispersoneel, Londwabo en Boniswa, is al van dag een af deel van die Boer) weet hoe om kwaliteit smaaklike kos bekostigbaar te hou.

KOMPETISIE!

Die Boer restaurant-teater het op Maandag 20 April sy 15de bestaansjaar gevier. Ons sou julle vreeslik graag met ’n heerlike bord kos uit sjef Jean Louis Geldenhuys se kombuis wou verwelkom en met ’n topkunstenaar op ons verhoog wou vermaak, maar soos almal anders, sit ons agter slot en grendel. Dit gaan ons egter nie keer om makietie te hou nie. Ons versoek ons wonderlike kliënte om vir ons gelukwensings op jul selfone te neem en op die Boer restaurant-teater se Facebook-blad te plaas. As jy ’n oulike foto van een van jou aande by die Boer het, plaas dit asb. Die persoon wat die mees kreatiewe gelukwensing plaas, wen ’n ete en ’n vertoning vir vier mense by die Boer sodra ons weer ons deure mag oopmaak.

The post Die Boer vier sy 15de verjaarsdag appeared first on LitNet.

Nadat die ekonomie amper in duie stort, word die Suid-Afrikaanse regering gedwing om die land met ’n buitelandse rekenaarstelsel te regeer. Die rekenaarstelsel werk op kunsmatige intelligensie en reguleer feitlik elke aspek van mense se lewens. Selfs hofsake word deur ’n rekenaar behartig. Alleen onder die maan vertel die verhaal van Jaco, ’n 80-jarige individualis wat krities is oor hierdie totalitêre bestel, en sy seun, Pieter, wat as sy beroep rekenaarspeletjies toets en nie besef hoe die stelsel persoonlike vryheid bedreig nie.

Remona Voges het met Willem Krog oor sy roman gesels. 

Foto van Willem Krog: verskaf

Alleen onder die maan
Willem Krog
Uitgewer: Jonathan Ball
ISBN: 9781776190119.

Hallo Willem en baie geluk met jou nuwe roman, Alleen onder die maan.

Jy is ’n praktiserende advokaat en het in 2011 met Jacobus gedebuteer. Jy het egter in ’n skrywershuis grootgeword. Hoe was dit? En waarom het jy eers op ’n later stadium in jou lewe vir die eerste keer fiksie gepubliseer?

Skrywershuise is nie magical plekke nie, en met vyf kinders was daar oorgenoeg gewone dinge. Wat jy wel besef, is dat skrywers spasie (tyd) nodig het. Ek het eers later in my lewe sulke spasie gevind asook die terapie wat dit meebring.

Daar is twee hoofkarakters in Alleen onder die maan. Kan jy ’n bietjie meer oor hulle vertel asseblief?

Vir my is daar net een hoofkarakter – Pieter Malan. Hy is gelukkig in sy omgewing wat in die toekoms afspeel waar hy video games toets vir ontwikkelaars. Sy lastige pa, wat oor alles ’n opinie het en aanhoudend skop teen gedane sake, is ’n beslommernis vir hom maar soos dit ’n goeie burger betaam, verdra hy sy pa.

Hierdie vraag sluit ’n bietjie by my vorige een aan: Kan jy vertel in hoe ’n mate jou nuutste boek ’n voortsetting van die karakter Jacobus (of Jaco in die nuutste boek) se lewe is?

Daar is wel ’n voortsetting van die karakter Jaco Malan in Jacobus in Alleen onder die maan. Dit is nou net baie jare later met baie wat verander het.

Daar word aan die begin van elke hoofstuk uit Herbert Marcuse se One-dimensional man aangehaal. Waarom dié keuse?

Marcuse het in sy boek voorspel hoe veral tegnologie die mens gaan verskraal in sy dimensies sodat hy niks meer as ’n enkeldimensie is nie. En soos jy weet, is ’n enkeldimensie eintlik amper onsigbaar. Alleen onder die maan probeer om die eendimensionaliteit te verwoord.

Jy skryf in die roman oor ’n familieplaas in Kroonstad. Ons weet ook dat jy regtig op ’n plaas in Kroonstad grootgeword het. Wat is dit van hierdie plek wat die verbeelding so aangryp?

Om op ’n plaas groot te word was ’n reusevoorreg, maar ’n ontsettende onreg teenoor die baie grondloses in ons land. Dit is hierdie teenstrydigheid wat die fassinasie bring, want hoekom is so ’n idilliese plek dan ook ’n onreg? Ons leer tog (in sprokies of die Bybel) dat onreg reggestel moet word en dat dit wat die onreg veroorsaak, oorwin moet word. Maar tog is dit die plek wat jou die sin van die lewe bedien het.

En hoe lyk die plaas in jou roman?

Die plaas in die roman is onpersoonlik en funksioneel – dit verskaf kos en daar is nie ruimte vir die persoonlike nie.

Jy verkies die term spekulatiewe fiksie eerder as wetenskapfiksie. Waarom?

Wetenskapfiksie vereis ’n goeie kennis van die wetenskap, want dit het gewoonlik ’n wetenskaplike identiteit wat óf as tema óf as motief vir die fiksie dien. Alleen onder die maan spekuleer bloot oor die toekoms sonder om wetenskaplik daaroor te wees.

Die roman kon in ’n sekere opsig nie op ’n beter tyd die lig gesien het nie, juis omdat die verhaalgebeure nie so ver van die werklikheid verwyderd voel in hierdie tyd van korona nie. As jy moet spekuleer: Hoe dink jy gaan Suid-Afrika en die wêreld ná korona lyk?

Ek dink nie korona gaan baie aan menslike gewoontes verander nie – dit sal vinnig herstel en sal ons weer kuier ens. Wat dit wel gaan verander, is die ekonomie. Die maatreëls wat afgekondig is, gaan besighede wat marginaal funksioneer tot niet maak en kompetisie verminder. Goed gaan duurder word en die rykes ryker en die armes armer.

Daar het ook al ’n digbundel van jou die lig gesien. Verkies jy om fiksie of gedigte te skryf? En waarom?

Ek het nie regtig ’n voorkeur nie – albei is ewe moeilik. Die dissipline van fiksie is wel anders as die consuming natuur van gedigte.

As jy moes kies, wat sou jy sê is die boeke wat die grootste invloed op jou as mens en skrywer gehad het?

Feitlik elke boek wat ek gelees het, het ’n invloed gehad, maar op my as mens sal dit die One-dimensional man wees en op my as skrywer is dit ’n Duisend stories oor Johannesburg van Harry Kalmer.

The post Skrywersonderhoud: Willem Krog oor <em>Alleen onder die maan</em> appeared first on LitNet.