JC stretches his legs out in front of him, lights a smoke to delay answering my question immediately, then says, “You’re exposed to soooo many new things all the time, you’re not loyal to any of it, at all. If you used to buy an album,” he explains, “or a tape or a CD, you’d listen to it a thousand times. That might still happen, but you’re also listening to a hundred things at once, because you can, which means you’re not emotionally invested in any of it.”

JC Visser is on a roll. He’s an inventor and the bass player for Mr Cat & The Jackal, and a few side projects, the latest being Staaltjie Visser, a somewhat puzzling audio serial that I’m not quite getting the hang of. Doesn’t matter, though, because we are talking about music, South African rock music specifically, the pros and cons of now and then, “then” being the eighties. He started his music career in the early noughties, he says, and I’m curious to know what his experience has been thus far, which is, in the main, surprisingly positive, as is that of Benji de Kock, 23-year-old music entrepreneur and latest keyboard-toggling addition to the ska/reggae outfit The Rudimentals, whom I’ve also interviewed. I say surprisingly, because from where I’m sitting, the music world appears to have progressed from a mere hi-fi clusterfuck to a serial hi-tech mother of all clusterfucks, digital and platformed, and endlessly streaming into an all-consuming millennial hellhole that offers little benefit and no return. No financial return, that is - not to musicians, anyway.

Yet they are unperturbed.

The way I see it, the biggest difference between the (white) youth of the eighties and youngsters today is twofold – political and technological, and how that has influenced and controlled our behaviour.

Compared with today’s neo-liberal free-market capitalist fascism at the one extreme and the Gucci comrades’ victim-rich woke black nationalist fascism at the other, a host of colourful and lively guppy parties making up the middle ground, the politics of the eighties was quite simple and straightforward – Afrikaner national socialism or English liberalism or black socialism. There was, of course, also a “middle way” that I was part of, which was more like a drug-fuelled anarcho-nihilism, a solitary fuck-you finger in the air that served as a kind of zigzagging now-you-see-it-now-you-don’t second front in the formal race war.

Those days, we were cut off from the world because of sanctions and the international cultural boycott. Left to our own devices and stewing in our own juices, we turned out to be quite fucking subversive, producing word-class tunes that could have had those international charts burning if we’d got the chance.

The whole scene was like being dropped into a pressure cooker, wrapping and all, with the heat turned up high, and the cook in tjoekie. Influenced by punk and the new wave, the eighties youth produced inflammatory songs about rebellion and insurrection. About breaking down shit like The System, setting it alight, or simply blowing it up. Our gigs were powder kegs and the bands and musicians were hanging around, eager to strike the match. We took drugs and drank ourselves into oblivion to escape, but also to confront. The music itself was confrontational, and was meant to provoke. I’m thinking the Asylum Kids’s “Fight it with your mind” and National Wake’s “International news”.

Few of the record companies were prepared to take on a bunch of rebels with no hope of radio play, and therefore no sales, so we helped ourselves. Obz Records, Radium Wreckords, Shifty Music were a few of the independent labels that filled the vacuum left by the mainstream labels, though ironically both the Kids and National Wake were signed by Benjy Mudie’s WEA label. As I recall, Benjy was the only major label exec that got his hands dirty with punk.

The scene was very much underground, a sub-culture cobbled together with safety pins and a common need to express ourselves. It was like this gig economy that hopped from weekend to weekend and gig to gig in town halls, bars and a handful of clubs and lefty theatres like The People’s Space, the Glass Theatre, the Black Sun, and during the week surfacing at record bars, punk clothing stores like Sgt Peppers and So Modern, hairdressers and – most popular of all – kitchens in communes. A few fanzines – the blogs of the eighties – were the mouthpieces of this informal movement, and hand-written xeroxed copies were regularly distributed at clubs and parties.

It was a small scene, numbering perhaps a few thousand weirdos countrywide, mainly in the urban centres of Cape Town, greater Joburg and Durban, and at the English universities. Darkies did their own thing on the outskirts, banned as they were from participating in anything that smelt white. Afrikaners were few and far between, and they would do their best to hide their ethnicity. Afrikaans youth would join the scene en masse only at the end of the eighties during the Voëlvry Toer, long after the demise of punk as social comment.

One of the pros of this small sub-culture was that everyone quickly got to know one another. This also made it a bit exclusive, I guess, but for good reason – there were many police spies trying to infiltrate this movement, because it was thought to be subversive and anti-government, which of course it was.

To compare this scenario, where songs were routinely banned, musicians harassed and/or locked up, and parties and gigs teargassed, with the rock scene of today is like comparing porcupines with export grapes. It’s not only impossible; it’s simply not useful. The porcupines – that’s us – felt they had no future, but were intent on going down fighting anyway, where today’s export grapes are generally free of the political handicaps of yore, live in a globalised world and hence are free to operate on a global level – in my experience anyway. That pressure cooker is long gone.

Today’s porcupines are the black youths, who have no future, nothing to lose, and are, understandably, pretty much pissed off at the world. Ironically, Afrikaans music, led by self-proclaimed leader of the Boerenasie Steve Hofmeyr, is attempting to recreate that anti-authority feeling too, but the main difference, of course, is that today we have a legitimate democratically elected government, albeit a failing one.

*

In case you’ve been living under a rock in a cave peopled by Neanderthals: the music industry has moved from vinyl and magnetic tape to CD to MP3 downloads to streaming digital playlists in roughly 30 years – that is, from something you collected and held dear to “something” on a mobile phone - “something”, because it’s digital, and therefore doesn’t actually exist. It’s not even “on” your phone, really, it’s more like “through” it. Essentially, you are just borrowing the song for the length of its reproduced existence – and listening to it via pretty mediocre audio hardware optimistically referred to as EarPods – in the form of a playlist of songs that Algorhythm, in its omniscience, decides you like.

By the way, according to USA Today, serious injuries have increased 300% in the last six years for pedestrians wearing headphones or EarPods. Even more worrying, 70% of the people in these instances were killed, and nearly 70% of those that died in the accidents were under the age of 30. Millennials, in other words. The survivors are bound to have to live with damage to the tiny little bones that allow you to hear, caused by streaming overly loud music straight into your aural cavities, otherwise known as ears. Just thought I’d mention that interesting statistic.

One of my favourite lines (from my book) is “The thing about the music business is that everyone except the musos is driving around in big fuck-off Mercs or BMWs.” This is perhaps more true today than ever before, despite the tech that has turned the business upside down. In the eighties, performances were useful to help market recordings. Today, it’s the other way round. Recordings are literally given away, and most musicians’ primary income stream is live performances.

JC gets really excited when I ask him about the state of the music business when he started off in the early noughties. His voice goes up a notch, and he gets animated. It could be that it’s the joint we’ve just smoked, or maybe it’s the memory of those good ol’ days …

“Yes! It was a very, very good period of time. And, in my ignorance, I ascribe it to a couple of things,” he says, pulling himself upright from his slouch. “First of all, it’s post-Voëlvry and a new breath of air came in, like the Springbok Nude Girls and Squeal and Battery 9 that were fucking rocking and had something to say and we're like a free nation. And then came of course Fokofpolisiekar. And it's like Giaan Groen obviously …” [he rubs his head as if to wake himself] “… Johannes Kerkorrel. Like he was still flying high doing things all across the world. Everybody listened to Koos Kombuis, the Akkedis Broers, Spinnekop, Delta Blue ... and then, of course, MK.”

JC is confirming what I’ve suspected all along, and he’s not the only one. Ask any of the musos from that time and they will all say the same thing. MK – that’s Musiek Kanaal, not Umkhonto we Sizwe – was at the centre of the revival – no, the upheaval – of the rock scene at the time. First suggested to DStv by a visionary dude called Haddad Viljoen, and based on the music-centred MTV, Musiek Kanaal revolutionised the local rock scene by playing local music videos for 24 hours per day. MK kickstarted an entire industry by commissioning music videos, bringing fame and country-wide recognition to an entire generation of rock musicians, just as the state broadcasters and other radio and television stations beamed kwaito into black homes. The stranglehold of state broadcasting was broken. Probably for the first time it seemed possible to become a professional rock musician.

We would have killed for that …

But, nothing lives forever, and no golden age stretches out across the ages into infinity. Technology set the music free, made it cheaper and easier to record and make videos, but then YouTube appeared, and while it gave us immeasurable pleasure in terms of access to music you would never had heard of – never mind listened to – it also took control over your output and placed it in the hands of what would follow – the tyranny of the algorithms used by Spotify, iTunes, Deezer, and other streaming platforms that are dominating not only music, but literature, the media, communication and even social interaction. These platforms are making money in unheard of quantities, and paying the creatives peanuts for the honour of providing the content that attracts all of the above in the first place.

But that’s another story.

*

Benji is still in his dressing gown when he meets me at noon and walks me to his studio, which is actually a garden flat where he lives. He tells me he only got into bed at 5 am, due to a paper he had to write for his honours course, but you could have fooled me. He is hyper, uses his arms to make a point, talks fast, and says “yo!” a lot. He seems a bit wired, but in a totally positive way. I’d met Benji before. Still a high school kid, his then band Texas Radio did a gig or two at the Blah Blah Bar. The gigs were memorable for two reasons: the band members were too young to drink (saving me some hospitality costs) and they had a great repertoire of tunes – mostly covers, but they played with such verve you knew they would prevail as musicians, and somehow crack that glass ceiling that sits so low over young bands. And, indeed here you are, chatting about the ins and outs of being able to make it in this very tricky world of music today.

Like JC, Benji is not in the least discouraged by the things that bug me, like Autotune, GarageBand, Udemy, and a host of apps that allow you to never sing out of tune, play any instrument you want, while laying down tracks for recordings released on YouTube that may go viral but earn you peanuts. My concern is that like everything else, the music world is also dumbing down, that it’s becoming harder for challenging, innovative work to reach an audience. Benji reckons that there is a lot of unprecedented shit happening these days. That’s his thing, actually – this “unprecedentedness is the new normal”, something he also calls the “Fifth Wall”. The rest he takes in his stride. “There’s space for everything,” he reckons, “you just have to look for it.”

He makes me coffee in a moka pot, which impresses me almost as much as his neat little studio and the work ethic that made it happen. Munching hungrily on a salad that he’d clearly made himself, consisting of nothing but leaves, Benji explains his theory, which is also his honours thesis.

Taking the performance concept that the Fourth Wall is the invisible imagined barrier between stage actors and the audience a step further, Benji’s Fifth Wall is the barrier between individual millennials and the world out there, controlled by the mighty god known as Algorhythm. This barrier can be broken only by performance, as experienced by being part of a temporary community formed around it, the performance being an act that is not individualised and aimed at you personally, but at the audience at large. It’s an interesting concept, and makes sense to anyone who has witnessed a twitch of millennials seated around a table, not talking to each other, eyes glued to their phones, thumbs flying up and down like short pink pistons. Problem is that venues are closing one after the other. But that’s yet another story.

This Fifth Wall idea is possibly the major difference between the eighties anarchists and the millennials. “There’s a lot of politics out there,” Benji says with a grimace, “that everyone behind the Fifth Wall fucking posts their opinions about on Facebook, expressing their self, that represents their opinion, but it doesn’t break into the (real-time) present, like in the old days.” It appears that politics, as a social movement or uniting force, is basically non-existent. That which happens in the privacy of your room, with EarPods in your ears, listening to say, black queer rap, or nihilistic thrash metal, or whatever niche you’re into, presented by the god Algorhythm, is the political act, albeit it solitary and unbeknown to anyone else.

This idea seems very weird to me, being used to bunches of people getting together, tuning in and egging one another on, resulting in some kind of communal action, like a demonstration, or a march or a demolition. But, so it goes.

And then, of course, there is the little problem of standing out from the global crowd.

There’s this guy, one Jered Threatin, an American musician who created a fake record company, fake booking agency and fake promoting agency, recorded fake shows for his YouTube page, peopled his Facebook Page with fake fans, and booked a European tour to which no one came. Halfway through the tour the venues cancelled, his backing band fucked off, and the whole thing came to a grunting, wheezing halt. He looked good, though, and he could play. Threatin created all of this to work his way into the business, and it backfired spectacularly. Or so one would have thought, but since then, Threatin, or Eames (his real name), has become kind of famous, and if he would book those venues again, he’d probably sell them out. That’s how tricky and fickle the business is.

After getting stoned with JC and coffeed-out with Benji, there are some points we agree on: Firstly, everything has changed, while nothing has changed; secondly, you can’t fabricate the socio-political environment, nor can you recreate it – it is what it is, like the hippies used to say, so deal with it; third, unprecedented is the new normal; fourth, performance really is the only way of making money, so you had better be good at it; fifth, the deeper underground the scene goes the more real it gets. And finally, now that we’ve been alerted to it, let’s get rid of that Fifth Wall.

The post Behind the Fifth Wall appeared first on LitNet.

Klik hier om hierdie nuusbrief aanlyn te lees. | Click here to view this newsletter online.

The post LitNet: Gaum, die kerk en die hof appeared first on LitNet.

Jaargang 16, Nommer 1 – 2019

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

• Omgewingsregeerkunde, die menslike persoon en die sosiale orde:
  ’n hervertolking
  Martin de Wit, Omgewingsregeerkunde, Skool vir Publieke Leierskap, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• "Ons skryf soos ons praat": Informalisering van geskrewe Afrikaans onder Afrikaanse tieners
  Elvis Saal, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika, en Donovan Lawrence, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit van Wes-Kaapland
• Hildegard von Bingen (1098–1179) as ’n 12de-eeuse filosoof-teoloog
  Johann Beukes, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Migranteliteratuurtemas in Die wêreld van Charlie Oeng deur Etienne van Heerden
  Marietjie Lambrechts, Navorsingsgenoot, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Antjie Krog, gemeenskaplikheid en die behoefte aan interverbondenheid in Mede-wete (2014)
  Remona Voges, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Perspektief op /ɛ/-verlaging in Afrikaans
  Daan Wissing, Sentrum vir Tekstegnologie (CTexT®), Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• ’n Landboublad as “sosiale barometer”: Landbouweekblad as aanwyser van een eeu se landbou-ontwikkeling
  Lizette Rabe, Departement Joernalistiek, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Die rol van ’n Afrika-bewussyn in universiteite in ’n nie-Westerse konteks
  Attie van Niekerk, Departement Religie, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Opvoedkunde

• Taalkommunikasiedosente se persepsies en verwagtinge van e-leerondersteuning om dienslewering te verbeter
  Sanet Cox, André Steenkamp en Retha de la Harpe, Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie
• ’n Behoefte aan die integrering van tegnologie in die Afrikaans Huistaal-klaskamer om die ontwikkeling van 21ste-eeuse vaardighede te ondersteun: ’n gevallestudie
  Ria Taylor en Michele van der Merwe, Departement Kurrikulumstudie, Universiteit Stellenbosch
• Humor in kinderliteratuur: ’n Beskouende ondersoek na enkele soorte humor en die waarde van humor in fiksietekste vir kinders
  Nandi Lessing-Venter, onafhanklike navorser
• Opvoederwees te midde van die realiteite van landelike geenskoolfondslaerskole
  Jerome Joorst, Departement Onderwysbeleidstudie, Universiteit Stellenbosch
• ’n Ondersoek na Dennis Boks se veerkragtigheidshoedanighede in die konteks van ’n histories benadeelde gemeenskap
  Bernadictus Plaatjies, Departement Onderwysbestuur- en leierskap, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Netwerkperspektief op die gebruik koöperatiewe basisgroepe as tegniek om samewerking in afstandhoëronderwys te bevorder
  Christa van Staden, Departement van Suid-Afrikaanse Gebaretaal en Dowe Studies, Universiteit van die Vrystaat
• Die gebruik van gedigte in die onderrig van Afrikaans as addisionele taal
  Elbie Adendorff, Departement Afrikaans en Nederlands, Stellenbosch Universiteit

Afdeling: Regte

• Aantekening: Kan munisipale wetstoepassingsbeamptes goedsmoeds op die publiek losgelaat word?
  Hennie Van As, Departement Publiekreg, Nelson Mandela Universiteit
• ’n Kritiese betragting van die Gijima-uitsprake
  Loammi Wolf, Sentrum vir Menseregte, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Onregmatige arrestasie en daaropvolgende gevangehouding: die kousaliteitskwessie
  De Klerk v Minister of Police [2018] 2 All SA 597 (HHA); 2018 2 SACR 28 (HHA)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat

Jaargang 15, Nommer 3 – 2018

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Oligomerisasie van langerketting 1-alkene in die teenwoordigheid van Cp2MCl2-metalloseen-, meer komplekse Zr-metalloseen- en tridentaat bis(imino)piridienyster(II)-katalisatorsisteme
  Frans T.I. Marx, Esna Pieters en Hermanus C.M. Vosloo, Navorsingsfokusarea vir Chemiese Hulpbronveredeling: Katalise- en Sintese-groep, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Die problematiek van die vertaling van aanspreekvorme in Afrikaans aan die hand van Alan Paton se Cry, the beloved country
  Anné Engelbrecht, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Kritiese besinnings oor die Israelse eiendomsaansprake op Palestina
  Izak (Sakkie) J.J. Spangenberg, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika en Christi van der Westhuizen, Departement Sosiologie, Universiteit van Pretoria
• Fotografie in Fees van die ongenooides van P.G. du Plessis
  Johan Anker, Departement Kurrikulumstudie, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• Die oorsprong, ontwikkeling en estetika van die intieme musiekspel, en Fees as ’n Afrikaanse voorbeeld
  André Gerber en Petrus du Preez, Departement Drama, Universiteit Stellenbosch
• Afstanddoening van werksgetrouheid in Richard Taruskin se essay “Setting limits”
  Etienne Viviers, MASARA Nisentiteit, Skool vir Musiek, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die ontwikkeling van ’n koste-effektiewe en byderwetse multimedia digitale argief by EPOG in Orania
  Burgert A. Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging en Eduan Kotzé, Departement Rekenaarwetenskap en Informatika, Universiteit van die Vrystaat
• Socmint: die monitering van sosiale media vir gemeenskapsveiligheidsdoeleindes binne ’n grootdataraamwerk in Suid-Afrika met spesifieke verwysing na Orania
  Burgert A. Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
• Die rol van politieke partye en verkiesings in die konsolidering van demokrasie in samelewings, met spesiale verwysing na eietydse Suid-Afrika
  Chris Nelson, onafhanklike navorser
• Die Slag van die Chambinga, 9 en 11 November 1987: ’n taktiese en operasionele ontleding
  Leopold Scholtz, navorsingsgenoot, fokusarea Sosiale Transformasie, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Multimodale idiolektiese taalgebruik en skrywerskapverifikasie: ’n korpusontleding van Joan Hambidge se idiolek oor die grense van genres
  Mariska Nel,  Skool vir Tale, Fakulteit Geesteswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus) en Jako Olivier, Skool vir Professionele Studies in Onderwys, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die vleesgeworde Woord by Martinus Nijhoff en D.J. Opperman
  Lina Spies, emeritus professor, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Hibriditeit en outentisiteit as kulturele merkers in Nico Carstens se musiek
  Susanna Louw, Nicol Viljoen en Martina Viljoen, Odeion Skool vir Musiek, Universiteit van die Vrystaat
• Die Arabiese trajek in die Karolingiese periode van Middeleeuse filosofie
  Johann Beukes, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Die Arabiese trajek in die post-Karolingiese periode van Middeleeuse filosofie
  Johann Beukes, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Mens-dier-verhoudings in Thomas Mofolo se historiese roman Chaka (1925, 2017)
  Sonja Loots, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit van Kaapstad
• Die vertaling van eiename by Deon Meyer: ’n ondersoek na konsekwentheid
  Marius Swart en Ruchelle Kleyn, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Ordening en heling in die wordende heelal: die Bybelse interteks van Ina Rousseau se poësie
  Lina Spies, Universiteit van die Vrystaat
• Tendense in die uitleggeskiedenis van die koninklike amptenaar in Johannes 4:43–54
  Francois Tolmie, Fakulteit Teologie, Universiteit van die Vrystaat
• Gadamer, Von Rad en Kritzinger: om tot verstaan te kom
  Pieter H.J. Labuschagne, South African Theological Seminary (SATS)
• Bejaardheid en asketisme in die vroeë Christendom: ’n Vergelyking tussen die sienswyses van Johannes Chrusostomos en Filoksenos van Mabboeg
  C.L. de Wet, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Laat die klokke lui …! Is die lui van klokke ’n geraasoorlas of bloot die billike uiting van geloofsoortuigings?
  Helena van Coller, Fakulteit Regsgeleerdheid, Rhodes Universiteit
• Stilgebed en skone skeppendheid: Om uit die stilte te skep
  Johann Rossouw, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Opvoedkunde

• ’n Beskouende ondersoek van humorontwikkeling, humorsin en enkele meganismes onderliggend aan humor
  Nandi Lessing-Venter, Sentrale Universiteit vir Tegnologie, Vrystaat
• Ontledende outo-etnografie as reflektiewe filosofiese instrument: op pad na ’n ekologie van afstandsonderrig
  Louise Schmidt, Universiteit van Suid-Afrika
• Die oorkoming van kontekstuele beperkinge deur leierskap aan toppresterende skole
  Charl Wolhuter, Departement Vergelykende Opvoedkunde, Leentjie van Jaarsveld en Branwen Challens, Departement Onderwysbestuur en -leierskap Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Uitdagings van die Antroposeen: onderwys in die era van ’n mensgemaakte wêreld
  Henriëtte Loubser, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• ’n Selfgerigte-lees-proses: traumabelewing en -verwerking in die jeugroman Blou is nie ’n kleur nie deur Carin Krahtz
  Elize Vos en Ronel van Oort, Vakgroep Afrikaans vir Onderwys, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die bou en benutting van ’n teoretiese raamwerk om verdiepte insig in ’n opvoedkundigenavorsingsprobleem te bekom
  Hannes van der Walt en Charl Wolhuter, Edu-HRight-navorsingsfokusarea, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die ontwikkeling van nuut-aangestelde skoolhoofde en skoolverbetering in Gauteng provinsie
  RJ (Nico) Botha, Department van Onderwysleierskap en Bestuur, Kollege van Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Ondersoek na die gebruik van kultuurgeoriënteerde taakgebaseerde lesse vir die verwerwing van Afrikaanse woordeskat deur universiteitstudente
  Elbie Adendorff en Mari Koegelenberg, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die leierskapstyle van akademies presterende skole se skoolhoofde en die trefkrag daarvan op skoolklimaat
  Leentjie van Jaarsveld, Departement Onderwysbestuur en -leierskap, Branwen Challens, Departement Onderwysbestuur en -leierskap en Charl Wolhuter, Departement Vergelykende Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Leesbegripprobleme van niemoedertaalsprekers in Afrikaanshuistaalklasse: moontlike oplossingstrategieë
  Maylene Basson en Michael le Cordeur, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• Morele leierskap: Die skoolhoof as agent vir die vestiging van morele waardes ter bevordering van skoolklimaat
  Branwen Challens, Departement Onderwysbestuur en -leierskap, Leentjie van Jaarsveld, Departement Onderwysbestuur en -leierskap en Charl Wolhuter, Departement Vergelykende Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Selfgerigte leer: Die ervarings en menings van lewenswetenskappe-onderwysstudente tydens die gebruik van werkkaarte in ’n koöperatiewe onderrig-leer-omgewing
  Neal Petersen, Adjunkdirekteur, Skool vir Wiskunde-, Wetenskap- en Tegnologie-onderwys, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Regte

• Ukuthwala – gebruik of misbruik?
  Caroline Müller-Van der Westhuizen, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat en Rochelle Streso, Prokureurklerkskap, Hill, McHardy & Herbst Ing.
• Dekolonialisering van die Suid-Afrikaanse familiereg in die lig van transformasiegerigte konstitusionalisme: ’n praktiese benadering vir generasie Z
  Marita Carnelley, Departement Privaatreg, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom-kampus) en Philip Bothma, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Vonnisbespreking: Arbeidsmakelaars: Enkelwerkgewer, twee kontrakte en talle onbeantwoorde vrae
  Stefan van Eck, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria
• Kan ’n trust ’n lastereis instel? ’n Verkennende ondersoek
  Danie (D.F.) Kloppers, onafhanklike konsultant, Potchefstroom en Henk (H.J.) Kloppers (Orcid ID: 0000-0003-0512-7986), Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Vonnisbespreking: Waaksame waghonde en waagmoedige kinders – ’n wanklank uit die Oos-Kaap
  Johan Scott, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: Nog ’n vriendskaplike-sekwestrasie-aansoek sneuwel
  Melanie Roestoff, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Pretoria

Jaargang 15, Nommer 2 – 2018

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Perspektiewe vanaf die B-latfunksies op die normaalverdeling, toegepas op die Diskrete Pulstransform
  C.H. Rohwer, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Verantwoordelike rolprentvervaardiging: etiek en toeskouerskap deur die lens van Michael Haneke se Amour
  Dian Weys, onafhanklike navorser
• Die grammatikale en leksikale eienskappe van geselekteerde Afrikaanse gedigte
  Lezandra Grundlingh, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Die manifestasie van mens-masjien-verhoudinge in die Afrikaanse poësie
  (1990–2012): ’n kwantitatiewe en teksontledende beskouing
  Tanja Botha, Departement Publiekreg, Staatsreg en Internasionale Reg, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Lesing van Michel Houellebecq se poësie tussen die pole van die "abjekte" en die "eteriese"
  H.J. (Henning) Pieterse, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Kreolisering van die wêreldletterkunde by D.J. Opperman
  Hein Viljoen, Navorsingseenheid: Tale en literatuur in die Suid-Afrikaanse konteks, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die eenpersoondrama as (steeds ontluikende) subgenre: ’n skets van sy ontwikkelingsgang en kenmerke
  Marcel Spaumer en Bernard Odendaal, vakgroep Afrikaans en Nederlands, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die modus operandi-profiel van die kontant-in-transito-rower as eksklusiewe misdadiger
  Hendrik Lochner en Juanida Horne, Departement Polisiepraktyk, Forensiese en Kriminele Ondersoekwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika; Mari van Wyk, Information and Communication Technology- (ICT-) fakulteit, Tshwane Universiteit van Tegnologie
• Assemblage-teorie, affek en witwees. ’n Alternatiewe blik op die werking van witwees
  Liezl Dick, postdoktorale navorsingsgenoot, Instituut vir Versoening en Maatskaplike Geregtigheid, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Pastorie of nie? Die invloed van gemeentebehuising op die aftredevooruitsigte van die NGK-predikant
  Liezel Alsemgeest, Universiteit van die Vrystaat
• Wie het die ontwerp van die Voortrekkermonument geïnspireer: Farao of Abram?
  Dolf Britz, Fakulteit Teologie, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Opvoedkunde

• ’n Suid-Afrikaanse perspektief op die voorbereiding van wêreldbekwame navorsers
  Ewelina Niemczyk en J.P. Rossouw, Edu-HRight-navorsingseenheid, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Skoolhoofde se leierskapspraktyke wat betrekking het op die skep van “fisiese ruimtes” om gesonde leeromgewings by hul skole te vestig
  Johann Burger, nadoktorale navorsingsgenoot, Departement Opvoedingsbeleidstudie, Universiteit Stellenbosch
  Aslam Fataar, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• WhatsApp? Die ontwikkeling van ’n positief-interafhanklike e-praktyknetwerk tydens die samestelling van e-portefeuljes in afstandhoëronderwys
  Christa van Staden, navorsingsgenoot, Eenheid vir Taalfasilitering en -bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
• Ouers van kinders in hulle middelkinderjare met aandagtekort- en hiperaktiwiteitsversteuring se belewing: ’n veerkragtigheidsperspektief
  Susan du Toit en Estelle Swart, Departement Opvoedkundige Sielkunde, Universiteit Stellenbosch
• Die oordrag van leesbegripstrategieë op ander akademiese vakke op universiteitsvlak
  Amanda Anker en Sanet Cox, Fakulteit Opvoedkunde, Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie (KSUT), Wellington-kampus
• Wat is fout met Suid-Afrikaanse skole? Geheelbeeld van, en leemte in die navorsing oor skoolleierskap as sleutelfaktor
  Charl Wolhuter en Hannes van der Walt, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Regte

• Vonnisbespreking: Die reg op privaatheid en outonomie
  Prince v Minister of Justice and Constitutional Development 2017 4 SA 299 (WCC); [2017] 2 All SA 864 (WCC)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Sorgsaamheidsplig van ouers teenoor kinders
  Stedall v Aspeling 2018 2 SA 75 (HHA)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Regulering van Nulgradering-Internetdienste in Suid-Afrika: quo vadis?
  Barrie J. Gordon, Departement Straf- en Prosesreg, Universiteit van Suid-Afrika

Jaargang 15, Nommer 1 – 2018

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Van “housecoat” tot sekuriteitsuniform: die voorstelling van ’n aantal kledingstukke in Marlene van Niekerk se prosa
  Marius Crous, Departement Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Universiteit
• Die Lacaniaanse Reële en grufilms: Jennifer Kent se The Babadook (2014)
  Cilliers van den Berg, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Die Lacaniaanse Reële en grufilms: Die kommodifisering van die Reële? Enkele opmerkings oor die “martelporno”-genre
  Cilliers van den Berg, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Albert Camus: Eksistensialisme, die Afrikaanse wêreld en die taak van die verbonde intellektueel
  Pieter Duvenage, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Letterkunde en die reg in die Middeleeuse epos Vanden vos Reynaerde met spesifieke verwysing na die Suid-Afrikaanse regstelsel
  Jan Stander en Nerina Bosman, Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
• Die toepas van ’n kommunikatiewe model vir teksontleding ten einde ’n estetiese vertaling van Sint Jan van die Kruis se gedig “Noche oscura” te skep
  Dietloff van der Berg, onafhanklike navorser
• Die ontleding van wetgewing en bestaande programme en dienste vir straatkinders in Suid-Afrika
  Elzahne Simeon, Departement Maatskaplike Werk, Alida Herbst, direkteur Skool vir Psigososiale Gesondheid en Herman Strydom, COMPRES, Noordwes-Universiteit

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Andrew Murray en die debat oor wondergeloof
  Vincent Brümmer, Buitengewone professor in Sistematiese Teologie, Universiteit Stellenbosch
• Self, religie en homeostase: ’n neuroteoretiese verkenning van die vroeë Boeddhisme
  Sandra Troskie, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Opvoedkunde

• Kurrikulumontwerpbenaderings van Suid-Afrikaanse skoolkurrikula: ’n kritiese perspektief op die kurrikula vir Afrikaans (Huistaal)
  Ronel van Oort, Vakgroep Afrikaans vir Onderwys, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Moraliteit en omstrede kwessies in jeugliteratuur: ’n beskouing oor Onderwêreld deur Fanie Viljoen
  Elize Vos, Vakgroep Afrikaans vir Onderwys, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Basiese onderwys vir volwassenes as teenvoeter vir geweld teen vroue en kinders
  Danie (D.F.) Kloppers, konsultant, EduKat Educational Consulting
  Geesje van den Berg, Departement Kurrikulum- en Onderrigstudies, Universiteit van Suid-Afrika (Unisa)
• Die aard van genderuitbeelding van vroulike hoofkarakters in onlangse Afrikaanse jeugliteratuur
  Isabella Geldenhuys en Johan Anker, Fakulteit vir Onderwys, Kaapse Skiereiland Universiteit van Tegnologie (Wellington-kampus)
• Ondersteuningstrategieë vir gedragsbevoegdheid by grondslagfaseleerders met aandagtekort-/hiperaktiwiteitsversteuring
  Ronel Wiese, Linda Bosman, Judy van Heerden en Ina Joubert, Departement Vroeë Kinderonderwys, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Regte

• ’n Oorweging van verskeie aspekte rakende die prerogatief om werknemers nie te bevorder nie
  Judith Geldenhuys, Departement Handelsreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Geloof in heksery – ’n grondige verweer in die strafhof, of ’n gegoël met die reg?
  Rinda Botha, Departement Publiekreg, Universiteit van die Vrystaat
• Die Suid-Afrikaanse regsraamwerk rakende die produksie en verkoop van rou melk wat vir direkteverbruiksdoeleindes bestem is
  Anél Gildenhuys, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit
  Tlapeng Tabane, LLB-gegradueerde, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit

Jaargang 14, Nommer 3 – 2017

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

• Die toepassing op en validering van ’n voorgestelde subnasionale kredietgraderingsmetodologie vir die Departement van Onderwys, met ’n gevallestudie
  Erika Fourie, Tanja Verster en Gary van Vuuren, Sentrum vir Bedryfswiskunde en Informatika, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Problematiek van erfenisimpakassessering vanuit ’n geskiedkundige perspektief soos bevind na ’n ondersoek van Tokaipark se geskiedenis, 1792–1910
  Kobus (J.A.) du Pisani en Berta van Rooyen, Vakgroep Geskiedenis, Skool vir Sosiale en Owerheidstudies, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Stilte en agentskap in die slaweroman Philida van André P. Brink
  Shamiega Chaudhari, Departement Afrikaans, Universiteit van Fort Hare (Oos-Londenkampus)
• Naklanke van Arnold van Wyk se Poerpasledam vir fluit en clavier
  Marietjie Pauw, Postdoktorale navorsingsgenoot, Africa Open – Instituut vir Musiek, Navorsing en Innovasie, Universiteit Stellenbosch
• “’n Postkoloniale Umweltkas”: die vraag na ’n transnasionale poëtika in Afrikaans aan die hand van Marlene van Niekerk se Kaar
  Louise Viljoen, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• N.P. Van Wyk Louw deur die oë van Adam Small
  Hein Willemse, Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
• Die vokaalstelsel van Genadendalse Afrikaans: ’n verkenning
  Daan Wissing, Sentrum vir Tekstegnologie, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Patriotiese liedere as ideologiese diskoers: ’n figuratiewe semiotiese ontleding
  Charla Schutte en Martina Viljoen, Odeion Skool vir Musiek, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Funksionalistiese benadering tot die hantering van taal- en kultuurverskille in ’n Afrikaanse proefvertaling van Daniel Kehlmann se roman Die Vermessung der Welt
  Koos Holtzhausen, afgetrede dosent en vryskutvertaler
  Lelanie de Roubaix, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Wording: die rol van die numineuse en mistiek in Sondag op ’n voëlplaas (2013) deur Johann Nell
  Joanita Erasmus-Alt en H.P. van Coller, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Kroniek van ’n mondigwording? ’n Mediageskiedkundige herevaluering van die WVK, Naspers en Afrikaanse joernalistiek
  Lizette Rabe, Departement Joernalistiek, Universiteit Stellenbosch
• Filosofie en die skrifkultuur
  Hercules Boshoff, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Die Commedia (Komedie) van Dante Alighieri en musiek in die Purgatorium – Om te sing van daardie tweede ryk
  Alta Coertzen, afgetrede musiekonderwyser en dosent
• ’n Klassikus se ontleding van N.P. Van Wyk Louw se Germanicus as ’n beeld van mag en onmag
  Jo-Marie Claassen, Medeprofessor Emerita, Departement Antieke Studie, Universiteit Stellenbosch
• Plekgehegtheid binne stadsbeplanning: ’n literatuurstudie en voorstelle vir Afrikaanse terminologie
  Tarina Jordaan, onafhanklike navorser en skrywer

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Die skending van die menswaardigheid van ouer bruin staatspensioenarisse
  J.J. Carnow, nadoktorale genoot in die Departement van Praktiese Teologie en Missiologie in die Fakulteit Teologie, Universiteit Stellenbosch
  Christo Thesnaar, Departement van Praktiese Teologie en Missiologie, Universiteit Stellenbosch
• Profesie in die Hebreeuse Bybel, die vroeë Christendom en eietydse Pinksterkerke: ’n Vraag oor kontinuïteit en diskontinuïteit
  Marius Nel, Eenheid vir Reformatoriese Teologie, Fakulteit Teologie, Noordwes-Universiteit
• Die hermeneutiek van die geloof
  Vincent Brümmer, Buitengewone professor in sistematiese teologie, Universiteit Stellenbosch
• Die metafisiese tradisie vandag. ’n Interpretasie van Eric D. Perl
  Danie Goosen, Departement Godsdienswetenskap en Arabies, Universiteit van Suid-Afrika
• Regsgeskille en die kerk: lesse te leer uit die saak van Johannes Fortuin en die Church of Christ Mission
  Helena van Coller, Fakulteit Regsgeleerdheid, Rhodes-universiteit

Afdeling: Opvoedkunde

• Toegang tot navorsingsassistentskappe aan universiteite in die globale noorde en globale suide
  Ewelina Niemczyk en J.P. Rossouw, Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Vergifnisonderwys: Is dit (voor)teoreties toereikend begrond?
  Hannes van der Walt, Edu-HRight Navorsingseenheid, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• ’n Evaluering van opvoedermoreel in skole in Wellington
  Kobus Liebenberg, Fakulteit Opvoedkunde, Kaapse Skiereiland Universiteit vir Tegnologie (Wellingtonkampus)
• Die navigasiepraktyke van leerders uit arm, landelike gebiede
  Jerome Joorst, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• Die gebruik van flitskaarte as hulpmiddel in die verwerwing van sigwoordeskat deur leerlinge met leestekorte
  Ansie Lessing en Marike W. de Witt, Departement Sielkundige Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• Aanlynleeromgewings: ’n sleutel tot die deurlopende professionele ontwikkeling van onderwysers
  Christa van Staden, onafhanklike navorser
• Die ontwikkeling van ekogeletterdheid deur middel van ’n Afrikaanse leesreeks
  Henriëtte Loubser, Departement Kurrikulumstudie, Universiteit Stellenbosch
• Aspekte wat kinders se leesmotivering beïnvloed
  Nandi Lessing-Venter, Departement Kommunikasiekunde, Sentrale Universiteit vir Tegnologie
  Maritha Snyman, navorsingsgenoot, Departement Inligtingkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• Die gebruik van onderskrifte in die onderrig en leer van Afrikaanse woordeskat en begrip
  Elbie Adendorff, Arné Binneman en Ju-Mari du Plessis, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Regte

• Vonnisbespreking: Bewerings van owerspel: gedingsvatbare laster?
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Die verlengde program as ’n instrument vir breër toegang tot Suid-Afrikaanse hoër onderwys – ’n besinning oor die ervaring van die Fakulteit Regsgeleerdheid aan die Universiteit van die Vrystaat
  Leani van Niekerk, Dekaanskantoor Regsgeleerdheid, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Sosiale regte en private pligte – huisvesting op plase
  I.M. Rautenbach, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Johannesburg
• Vonnisbespreking: Deliktuele aanspreeklikheid vir onvoorsienbare gevolge van mediese nalatigheid
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Geloofsinstellings en die hersieningsbevoegdheid van die howe
  Helena van Coller, Fakulteit Regsgeleerdheid, Rhodes Universiteit

Jaargang 14, Nommer 2 – 2017

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Riglyne vir die bevordering van die welstand van Suid-Afrikaanse sielkundiges
  Erika Hitge en Izanette van Schalkwyk, Gesondheidswetenskappe: Sentrum vir
  Kinder-, Jeug- en Familiestudies, Noordwes-Universiteit
• Verkennende verbeeldingswêrelde: die ontsluiting van die Willem Boshoff Argief
  Josef van Wyk, Suzanne De Villiers-Human en Dirk van den Berg, Departement Kunsgeskiedenis en Beeldstudie, Universiteit van die Vrystaat
• Die rol van die Universiteit Stellenbosch se Departement Afrikaans en Nederlands in die ontwikkeling van die Afrikaanse leksikografie deur sy betrokkenheid by die Woordeboek van die Afrikaanse Taal
  Gerda Odendaal, nadoktorale navorsingsgenoot, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die staatsdiens van die Zuid-Afrikaansche Republiek, 1890 tot voor die Jameson-inval van 1895
  Heinie Heydenrych, onafhanklike navorser
• Titus Matiyane, kartograaf en transnasionale flâneur
  Elfriede Dreyer, Departement Kunsgeskiedenis, Visuele Kunste en Musiekwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Plekspesifieke digitale literatuur: samespel en wisselwerking in nuwe kontekste
  Franci Greyling, Skryfkuns, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• ’n Oorsig van die problematiek rakende die modernisering van die SANW vir deelname aan multinasionale vredesteunoperasies in Afrika
  Theo Neethling, Departement Politieke Studie en Regeerkunde, Universiteit van die Vrystaat
• Die veranderende betekenis van die Voortrekkermonument: erfeniswins of erfenisverlies?
  Anton C. van Vollenhoven, buitengewone professor in Geskiedenis, Noordwes-Universiteit (Mafikeng-kampus)
• Om wêrelde te verbeel(d): tekstuele relasionaliteit in Wonderboom (Lien Botha)
  Adéle Nel, Vakgroep Afrikaans en Nederlands, Noordwes-Universiteit (Vaaldriehoekkampus)
• ’n Heideggeriaanse benadering van landskap as woon in Breyten Breytenbach se Nege landskappe van ons tye bemaak aan ’n beminde (1993)
  Alwyn Roux, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
  Hein Viljoen, Navorsingseenheid: Tale en Literatuur in die Suid-Afrikaanse konteks, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Oorwegings vir die dekolonisering van die verwante musieksoorte van Westerse en Suid-Afrikaanse kunsmusiek
  Etienne Viviers, MASARA Nisentiteit, Skool vir Musiek, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Vreemdheid as geleentheid. Enkele gedagtes oor die hermeneutiese potensiaal van ’n ongemaklike begrip
  Bernard C. Lategan, Departement Inligtingwetenskap, Universiteit Stellenbosch
• Die juk van askese: Slawe in kloosters en kloosterlike huishoudings in die sendeling Johannes van Efese se Commentarii de beatis orientalibus
  C.L. de Wet, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Voortdurende onbekendheid en vreemdheid. Die implikasies van Michael Welker se teologie van die Gees vir ’n teologiese hermeneutiek vir vreemdelinge
  Henco van der Westhuizen, Teologiese Fakulteit, Universiteit van die Vrystaat
• Mag, die staat en die kerk in Suid-Afrika
  Johann Rossouw, medeprofessor, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Die liturgie van die 1995-Wêreldrugbybeker-eindwedstryd: ’n ruimtelik-liturgiese refleksie deur die lens van ’n sosiale-kohesie-model
  Daléne Flynn, Departement Praktiese Teologie, Universiteit van Pretoria
• D.J. Opperman se verbond met die skeppende God: ’n Interpretasie van Heilige beeste en Negester oor Ninevé
  Lina Spies, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Opvoedkunde

• ’n Neurowetenskaplike beskouing van die leeshandeling
  Ansie Lessing en Marike W. de Witt, Departement Sielkundige Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• Rolkonflik by getroude manlike onderwysers vroeg in die 21ste eeu
  Deon Vos en Philip van der Westhuizen, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• ’n Vergelykende studie van die standaardisering van die ontwikkeling van skoolleierskap in die VSA en Suid-Afrika
  Clarence G. Williams, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van Wes-Kaapland
• Performatiwiteit as verskynsel in die onderwys
  Milton van Wyk en Lesley le Grange, Departement Kurrikulumstudie, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• Omgewingsdiskoers in wetenskapfiksie vir kinders met verwysing na die Anna Atoom-reeks deur Elizabeth Wasserman
  Henriëtte Loubser, Departement Kurrikulumstudie, Universiteit Stellenbosch
• Die gebruik van fiksie vir die ontwikkeling en optekening van navorsing in die sosiale wetenskappe
  Julian Müller, Fakulteit Teologie, Universiteit van die Vrystaat
  Marguerite Müller, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van die Vrystaat
• Die invloed van selfgerigteleergereedheid op die aanleer van die blindtiktegniek
  Elsie Lubbe, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Hoërskool-onderwysers in die Vrystaat se ervaring van psigologiese geweld
  Nehemiah Phooko, Mensehulpbronopleiding en -ontwikkeling, Skool vir Mensehulpbronwetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
  Helen Meyer, Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
  Erika Fourie, Statistiese Konsultasiedienste, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
  Tiaan Kirsten, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Taalbewussyn as komponent van geletterdheidsvaardigheid: ’n ondersoek na narratiefvaardigheidontwikkeling by Graad 3-leerders
  Irene Brand, postdoktorale navorsingsgenoot, Departement Algemene Taalwetenskap, Universiteit Stellenbosch
  Christine Anthonissen, professor emerita, Departement Algemene Taalwetenskap, Universiteit Stellenbosch
• Neurowetenskaplike insigte oor leer en wording aan die hand van twee gevallestudies
  Petro van Niekerk, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika

Afdeling: Regte

• Vonnisbespreking: Die regspraak bevestig die gedingsvatbaarheid van afrokkeling as iniuria
  Roberts v Van Schalkwyk en Roberts 2017-3-16 saaknr. 1984/2014 (FSB)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Skoonlief en die ondier: ’n Ondersoek na die nut van aanlyn bemiddeling in gesinsgeskille in Suid-Afrika
  Amanda Boniface, Departement Privaatreg, Universiteit van Johannesburg
  Andreas Velthuizen, Institute for Dispute Resolution in Africa (IDRA), Regskollege, Universiteit van Suid-Afrika
• Caveat magister! Die uitsetting van kosgangers uit koshuise van openbare skole weens onbetaalde koshuisgeld
  Danie (D.F.) Kloppers, konsultant, EduKat Educational Consulting
  Henk (H.J.) Kloppers, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Vonnisbespreking: Die nuwe onregmatigheidstoets: ’n Trojaanse perd wat delikteregbeginsels bedreig? Pro Tempo v Van der Merwe 2016-3-24 saaknr. 20853/2014 (HHA) ([2016] ZASCA 39)
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Putatiewe noodweer as verweer in die Suid-Afrikaanse strafreg: ’n Kritiese oorsig van die onseker pad tot by Pistorius en daarná
  Rinda Botha, Departement Publiekreg, Universiteit van die Vrystaat

Jaargang 14, Nommer 1 – 2017

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Mens-plant-verbintenisse in Die sideboard (2014) van Simon Bruinders
  Susan Meyer, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die statistiese eienskappe van geskrewe Afrikaans as ’n komplekse netwerk
  Burgert Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
  Eduan Kotzé, Departement Rekenaarwetenskap en Informatika, Universiteit van die Vrystaat
• Persoonlike klankversterking vir ’n onderwyser met stemprobleme
  Salomé Geertsema en Mia le Roux, Departement Spraak-Taalpatologie en Oudiologie, Universiteit van Pretoria
• ’n Verkenning van taalvariasie in die Afrikaanse poniekoerante Son en Sondag
  Elvis Saal, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Die rol van voedsel en eetgewoontes in die asketiese spiritualiteit van Basilius van Sesarea, Evagrius van Pontus en Johannes Chrysostomus
  Artemisa C. Rodrigues. Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Uitverkiesing en evangelikaalse spiritualiteit: die neocalvinisme in Suid-Afrika
  Vincent Brümmer, buitengewone professor in sistematiese teologie, Universiteit Stellenbosch
• Die aard van kerklike gesag in die kerkregtelike besinning van W.D. Jonker
  Gert J. Duursema, onafhanklike navorser

Afdeling: Opvoedkunde

• Die leerpraktykvorming van plattelandse werkersklasleerders gegrond op hulle fondse van kennis
  Henry Fillies, post-doktorale student by Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
  Aslam Fataar, Visedekaan: Navorsing van die Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• Die rol van ’n veeltalige selfoonvakwoordeboek in die ontwikkeling van konsepgeletterdheid vir onderwysstudente in die ekonomiese en bestuurswetenskappe
  Carina America en Michele van der Merwe, Departement Kurrikulumstudie, Universiteit Stellenbosch
• Praktyke met betrekking tot visuele voorstellings in ’n Afrikaans Huistaal-handboekreeks na apartheid
  Alta Engelbrecht, Departement Geesteswetenskaplike Opvoeding, Universiteit van Pretoria
• Voldoen Onderwêreld deur Fanie Viljoen aan die norme vir ’n geslaagde voorgeskrewe werk vir graad 12 Afrikaans Huistaal-leerders?
  Elize Vos, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Regte

• Vergoedingsboetes in strafregtelike verrigtinge – ’n vars perspektief
  Abraham Hamman, Fakulteit Regte, Universiteit van Wes-Kaapland
  Windell Nortje, Fakulteit Regte, Universiteit van Wes-Kaapland
• Vonnisbespreking: Die (ongegronde) grondslag vir die klassifisering en werking van retensieregte in die Suid-Afrikaanse reg
  United Building Society v Smookler’s Trustees and Golombick’s Trustee 1906 TS 623
  Mitzi Wiese, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Die Suid-Afrikaanse regering se agteruitgang in sy benadering tot die beskerming teen internasionale mense- en humanitêre regsvergrype met verwysing na Suid-Afrika se onttrekking uit die Internasionale Strafhof, die moratorium op die tribunaal van die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) en die realistiese kans op die vestiging van ’n houdbare permanente Afrika-strafhof
  C.F. (Neels) Swanepoel, Departement Publiekreg, Universiteit van die Vrystaat
• Herstellende geregtigheid in gevalle van seksuele oortredings en die uitsprake van die hoogste hof van appèl in DPP v Thabethe en Seedat v S
  Danie (D.F.) Kloppers, konsultant, EduKat Educational Consulting
  Henk (H.J.) Kloppers, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Vonnisbespreking: Bemoeiing met ’n uitsluitende kontraktuele verhouding getroef deur vrye mededinging
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: Swembaddens, visdamme, ander waterpoele en kinderslagoffers – deliktuele aanspreeklikheid
  CA v GS [2016] 4 All SA 386 (WKK)
  BS v MS 2015 6 SA 356 (GP)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika

Jaargang 13, Nommer 3 – 2016

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Die “grense van menswees” en insekwording in Willem Anker se Samsa-masjien (2015)
  Joan-Mari Barendse, nadoktorale navorsingsgenoot, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Stereotipering van rotsklimmers: Ware helde of soekers na rampspoedige roem?
  Handré Brand, onafhanklike navorser
• Huisgenoot as tydgenoot: ’n mediageskiedkundige kroniek van ’n tydskrif as “skrif” van sy tyd
  Lizette Rabe, Departement Joernalistiek, Universiteit Stellenbosch
• Estetiese illusie en die wyses waarop kykerbetrokkenheid in ’n film geskep kan word, met verwysing na Eternal sunshine of the spotless mind (2004)
  Armand Fourie, onafhanklike navorser
• F.V. Engelenburg tydens die Anglo-Boereoorlog: ’n oorsig
  Linda (L.E.) Brink, Departement Geskiedenis, Noordwes-Universiteit (Vaaldriehoekkampus)
• Eensaamheid as verskynsel in Arnold Schoenberg se Erwartung, op. 17
  Mike Ford, nagraadse student, Columbia-universiteit, Stad New York
• Weerstand teen huisvesting van swart studente deur die Potchefstroomse Universiteit vir CHO, 1987 tot 1990
  N.S. (Fanie) Jansen van Rensburg, Fokusarea vir Sosiale Transformasie, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Bruin gesinne se belewenisse van die negatiewe uitwerking van ouerlike alkoholmisbruik
  Estelle van den Berg, Departement Sielkunde, Universiteit Stellenbosch
  Abraham P. Greeff, Departement Sielkunde, Universiteit Stellenbosch
• Voldoen eietydse Suid-Afrika aan die vereistes vir die inwerkingstelling van ’n ontwikkelingstaatstrategie?
  Chris Nelson, onafhanklike navorser
• Grootouers se rolle en belewenisse as hoofversorgers van hulle kleinkinders
  Issie Jacobs, Fokusarea: Gemeenskap Psigososiale Navorsing (COMPRES)
  Susan Brink, Fokusarea: Gemeenskap Psigososiale Navorsing (COMPRES)
  Vera Roos, Navorsingseenheid: Afrika-Eenheid vir Transdissiplinêre Gesondheidsnavorsing (AUTHeR), Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
  Sandra Steyn, Navorsingseenheid: Afrika-Eenheid vir Transdissiplinêre Gesondheidsnavorsing (AUTHeR), Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Roland Barthes en die belang van outonomie vir die moderne skrywer
  Charl-Pierre Naudé, navorsingsgenoot, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Napraatswartafrikaans: konteks en persepsies van die alternatiewe gebruik van Swartafrikaans
  Ansie Maritz, Understanding and Processing Language in Complex Settings (UPSET), Noordwes-Universiteit (Vaaldriehoekkampus)
  Jako Olivier, Skool vir Geesteswetenskappe vir Onderwys, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die ortografiese realisering van komposita met en afleidings van multiwoordeiename
  Gerhard van Huyssteen, Sentrum vir Tekstegnologie (CTexT), Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• ’n Beoordeling van die vertaling van σάρξ (vlees) in die Direkte Vertaling en die Afrikaanse Standaard Vertaling van die Nuwe Testament
  Philip La G. du Toit, Nadoktorale navorsingsgenoot, Fakulteit Teologie (Nuwe Testament), Universiteit Stellenbosch
• Die religieusiteit van J.C. Smuts met verwysing na Holism and evolution
  Callie W.T. Joubert, South African Theological Seminary
• Uitverkiesing en evangelikaalse spiritualiteit: die “Bekommerd”-debat
  Vincent Brümmer, buitengewone professor in Sistematiese Teologie, Universiteit Stellenbosch
• Die praktyk van vernedering: slawerny en Christelike asketisme in laat-antieke Sirië
  C.L. de Wet, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Vernuwing in die bestudering van religie en religieë
  J.M. Strijdom, Departement Godsdienswetenskap en Arabies, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Teologies-etiese oorweging van die christelike sending en die invloed daarvan op morele waardes in Suid-Afrika
  Pieter Verster, Departement Sendingwetenskap, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Opvoedkunde

• Die rol van die fasiliteerder in die leerproses om ’n positiewe gesindheid te bewerkstelligteenoor indiensopleiding vir die vak wiskundige geletterdheid
  Petro van der Merwe: Senior dosent, Departement Sielkunde, Universiteit van Suid-Afrika.
  Wynand (W.J.) van der Merwe: Navorsingsgenoot, Universiteit van Suid-Afrika.
• Die opvoedkundige waarde van ekoliterêre tekste: ’n Toepassing van Adrian Rainbow se sienings op ’n Afrikaanse jeugverhaal, ’n oorgangsroman en ’n prenteboek vir kinders
  Henriëtte Loubser, Departement Kurrikulumstudie, Universiteit Stellenbosch
• Ontleding van sosiogramme as metode om die doeltreffendheid van genetwerkte leer in ’n skoolgebaseerde wiskundevakgroep te ondersoek
  Christa van Staden, Academy Applied Technology and Innovation, Universiteit van Suid-Afrika

Afdeling: Regte

• Vonnisbespreking: Implementering van die internasionale strafhof se lasbriewe vir die inhegtenisname van die Soedannese president Omar Hassan Ahmad al-Bashir
  Minister of Justice and Constitutional Development and Others v the Southern African Litigation Centre and Others (867/15) 2016 ZASCA 17 (15 Maart 2016)
  Hendrik J. Lubbe, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Die nuwe artikel 145(9) van die Wet op Arbeidsverhoudinge – uniek, maar welkom
  D.W. de Villiers, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria
• Vonnisbespreking: Teenmaatreëls vir die uitvoerende gesag se kaping van wetgewende kontrolefunksies in ’n parlementêre uitvoerende stelsel
  Economic Freedom Fighters v Speaker of the National Assembly 2016 5 BCLR 618 (KH)
  I. Rautenbach, Fakulteit Regsgeleerdheid. Universiteit van Johannesburg
• Die sorgsame ondernemingsreddingspraktisyn: ’n ondersoek na die gepaste maatstaf
  Lézelle Jacobs, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Koolstofbelasting as voorgestelde ekologiese fiskalehervormingsmaatreël in Suid-Afrika
  Michelle Barnard, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Vonnisbespreking: Die aksie van afhanklikes weens die dood van hul broodwinner: Veel lawaai en weinig wol?
  Seleka v Road Accident Fund2016 4 SA 445 (GP)
  Johan Scott, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Nienakoming van die voorgeskrewe prosedures na indiening van ’n direksiebesluit om met ondernemingsredding te begin: Is Panamo Properties (Pty) Ltd v Nel die (regte) antwoord?
  Anneli Loubser, Departement Handelsreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Aantekening: Opmerkings oor die eienskappe van die maatskappy met persoonlike aanspreeklikheid
  J.J. (Johan) Henning, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
• S v Pistorius: Ope geregtigheidspleging, mediadekking van hofverrigtinge en die olifant in die kamer
  Deon Erasmus, Departement Straf- en Prosesreg, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit

Jaargang 13, Nommer 2 – 2016

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Die fassinerende meganika van hoppende fietswiele
  Willem Theron en Milton Maritz, Afdeling Toegepaste Wiskunde, Departement Wiskundige Wetenskappe, Universiteit Stellenbosch
• AuII: Skaars of afgeskeep? ’n Kritiese literatuuroorsig
  Helgard G. Raubenheimer, Departement Chemie en Polimeerwetenskap, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Paul Kruger, die Uitlanderstemreg en die Engelstalige pers in die ZAR voor 1895
  Heinie Heydenrych, onafhanklike navorser
• Kompleksiteit en die begeerte van die filosofie
  Rèné Eloff, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• "Ses grade van Gerben Kamper": ’n Verkenning van samewerkingsnetwerke in die Afrikaanse toneelbedryf (2010–2015)
  Burgert Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
• Fragmentologie, die nuwe manuskripstudie – met verwysing na manuskripfragmente in Suid-Afrika
  Carol Steyn, navorsingsgenoot, Departement Kunsgeskiedenis, Visuele Kuns en Musiekwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Mimesis soos beredeneer deur Philippe Lacoue-Labarthe: Horrelpoot (2006) deur Eben Venter as herskrywing van Joseph Conrad se Heart of darkness
  Cilliers van den Berg, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Die vrou, swangerskap en die dier in die kortverhaal “Katvoet” deur Riana Scheepers: ’n fenomenologiese ondersoek
  Carien Smith, nagraadse student, Departement Afrikaans, Universiteit van Fort Hare

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Nabydood-ervarings: ’n kritiese ontleding van buiteliggaamlike waarnemings tydens hartstilstand
  Pieter F. Craffert, Departement Bybelse en Antieke Studies, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n “Oorspronklike” Aramese Nuwe Testament? ’n Kritiese evaluasie van die Pesjitta-voorrangsteorie, Die Pad van Waarheid tot die Lewe-vertaling (Afrikaanse Lamsa-Bybel), en die kulturele aanloklikheid van oriëntalisme
  Chris L. de Wet, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Kan gister beter word? In gesprek met Jörn Rüsen oor die verwerking van ’n troebel verlede
  Bernard C. Lategan. Departement Inligtingwetenskap, Universiteit Stellenbosch
• Van Calvinisme tot Romantiek: Die invloed van die Bybel op die skrywerskap van Hennie Aucamp
  Lina Spies, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• “Die hel se leërmagte”: ’n Interpretivistiese perspektief op teodisee en die hel
  Ockie Vermeulen, Departement Kunsgeskiedenis, Visuele Kunste en Musiekwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika

Afdeling: Opvoedkunde

• Die leerpraktykvorming van hoërskoolleerders op ’n plattelandse werkersklasdorp
  Aslam Fataar, Vise-Dekaan: Navorsing van die Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
  Henry Fillies, post-doktorale student by Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
• Die rol van geselekteerde motiveringsfaktore en leerstrategieë by akademiese prestasie van Ekonomiese en Bestuurswetenskappe- (EBW-) onderwysstudente
  Louis van Staden, Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Die ontwikkeling van ’n herstellendegeregtigheidsprogram as vernuwende benadering tot die hantering van uitdagende leerdergedrag in Suid-Afrikaanse skole
  Erna Liebenberg, Leerondersteuningsadviseur: Inklusiewe Onderwys van die Vrystaatse Onderwysdepartement
  Johnnie Hay, Medeprofessor: Opvoedkundige Sielkunde en Leerderondersteuning in die Fakulteit Opvoedingswetenskappe aan die Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
  Roelf Reyneke, Senior lektor: Maatskaplike Werk in die Fakulteit Geesteswetenskappe aan die Universiteit van die Vrystaat
• Onderwysermotivering as ’n verweefdheid van sosiale kapitaal met onderwyserdoelwitte en toepaslike motiveringsteorieë
  Hettie van der Merwe, Departement van Skoolleierskap en Skoolbestuur, Universiteit van Suid-Afrika
• Enkele adolessente seuns se belewing van die dood van ’n ouer en die ondersteuning aan hulle
  Jennobia Kock en Ansie Lessing, Departement Sielkundige Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Ondersoek na die verwerwing van klanke deur middel van musiek deur vreemdetaalstudente van Afrikaans
  Jaydey Sass en Elbie Adendorff, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Regte

• Dronkenskap as verweer in die Suid-Afrikaanse strafreg: ’n Sober benadering?
  Rinda Botha, Departement Publiekreg, Universiteit van die Vrystaat
  Marina van Rooyen, Truter en Wessels Prokureurs, Ellisras
• Rehabilitasie in die Suid-Afrikaanse verbruikersinsolvensiereg: internasionale tendense en riglyne
  Melanie Roestoff, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Pretoria
• Vonnisbespreking: Turquand en estoppel: voëls van eenderse vere?
  One Stop Financial Services (Pty) Ltd v Neffensaan Ontwikkelings (Pty) (The CRL Trust as Intervening Creditor) 2015 4 SA 623 (WKK)
  Marianne Lombard en Christiaan Swart, Departement Handelsreg, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Kritiese betragting van die kieswetgewing ten opsigte van gelyke kanse vir politieke partye
  Loammi Wolf, Navorsingsadviseur, Sentrum vir Openbare Bestuur, Universiteit van Johannesburg
• Die bekendmaking van die identiteit van anonieme minderjariges by meerderjarigheid: regverdigbaar of nie?
  Abraham Hamman en Windell Nortje, Fakulteit Regte, Universiteit van Wes-Kaapland
• Die balans tussen kliniese regsopleiding en regstoegang per se in ’n regskliniek – ’n delikate spankoord
  Marc Welgemoed, Regskliniek, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit

Jaargang 13, Nommer 1 – Mei 2016

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Paul Kruger en die pers in die ZAR, 1890–1895
  Heinie Heydenrych, onafhanklike navorser
• Briewe aan ’n diva: die verswyging van gay-identiteit in Gordon Jephtas se briewe aan May Abrahamse
  Hilde Roos, nadoktorale genoot, Universiteit van Suid-Afrika
• Opgeroepte betekenis in literêre vertaling: Die vertaling van dialek en register in Die swerfjare van Poppie Nongena deur Elsa Joubert
  Maricel Botha, Departement Afrikatale, Universiteit van Pretoria
• Literêre prestige: Die geval Eleanor Baker
  Marian Human-Nel, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
  H.P. van Coller, navorsingsgenoot Noordwes-Universiteit
• Die sekurokratisering van die Suid-Afrikaanse staatkundige bestel – ’n tendensbepaling
  André Duvenhage, Navorsingsfokusarea: Sosiale Transformasie, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Van opera tot ”politopera”? Nuwe strominge in Suid-Afrikaanse operakomposisie en -resepsie
  Mareli Stolp, navorsingsgenoot, Departement Visuele Kuns, Kunsgeskiedenis en Musikologie, Universiteit van Suid-Afrika
• (On-)Verantwoordelike rolprentvervaardiging: Die voorstelling van plaasmoorde in Darrell Roodt se Treurgrond (2015)
  Dian Weys, Sentrum vir Film- en Mediastudie, Universiteit van Kaapstad
• Die inslag van die Gotiese in die Afrikaanse literatuur: ’n ondersoek na ’n eiesoortige Afrikaanse Gotiek aan die hand van die Faust-motief
  Gerda Taljaard-Gilson, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Die hadeda as liminale dier in Kaar van Marlene van Niekerk
  Marius Crous, Departement Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit, Port Elizabeth
• Die tante uit Nederland as liminale karakter in Etienne van Heerden se Kikoejoe (1996) en 30 nagte in Amsterdam (2008)
  Joan-Mari Barendse, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Intertalige en kruiskulturele verkeer tussen Afrikaans en Nederlands in Marlene van Niekerk se verhaalbundel Die sneeuslaper
  Louise Viljoen, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Postapartheid as wondkultuur binne ’n patologiese openbare ruimte: Mark Gevisser se Lost and found in Johannesburg
  Leon de Kock, senior navorsingsgenoot, Departement Engels, Universiteit van Johannesburg

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Groeperings in nominale relatiewe konstruksies in die Griekse Nuwe Testament
  Herman du Toit, Departement Nuwe Testament, Navorsingsgenoot: Universiteit van die Vrystaat
• Uitverkiesing en evangeliese spiritualiteit
  Vincent Brümmer, Buitengewone professor in Sistematiese Teologie aan die Universiteit Stellenbosch
• Die einde van transendensie in Kontinentale godsdiensfilosofie?
  Anné H. Verhoef, Noordwes-Universiteit

Afdeling: Opvoedkunde

• Depolarisering van onderrig en navorsing: Besinning deur aksienavorsing by ’n tradisionele universiteit
  Linda du Plessis, waarnemende kampusrektor van die Noordwes-Universiteit (NWU) se Vaaldriehoekkampus
• Volwasse studente in hoëronderwysinstellings: Die portefeulje-ontwikkelingskursus as ’n voorbereidingsmeganisme vir akademiese sukses
  Faith Langeveldt, grondslagfase-onderwyseres by Beverley Park Primêr in Eersterivier
  Liezel Frick, Sentrum vir Hoër en Volwassene Onderwys, Stellenbosch Universiteit
• Die assessering van huistale in die Suid-Afrikaanse Nasionale Seniorsertifikaateksamen – die strewe na regverdigheid en groter geloofwaardigheid
  Colleen du Plessis, Departement Engels, Universiteit van die Vrystaat
  Sanet Steyn, Sentrum vir Akademiese en Professionele Taalpraktyk, Noordwes-universiteit
  Albert Weideman, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Regte

• Geregtelike en wetgewende reaksies op seksuele misdade deur en teen kinders in Suid-Afrika en die potensiële gebruik van herstellendegeregtigheidspraktyke
  Rushiella Songca, uitvoerende dekaan, Kollege vir Regsgeleerdheid, Universiteit van Suid-Afrika
  Michelle Karels, Departement Straf- en Prosesreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: Die magtiging wat vereis word vir strukturele verandering aan ’n deel en die aangrensende gemeenskaplike eiendom in ’n deeltitelskema
  Paganelli en Paganelli v Bleisheim en Body Corporate of San Kellind 3087/2014) [2015] ZAKZDHC 19 (10 March 2015)
  C.G. van der Merwe, navorsingsgenoot, Departement Privaatreg, Universiteit Stellenbosch; emeritus professor Privaatreg, Universiteit van Aberdeen
• Vonnisbespreking: Deliktuele aanspreeklikheid weens ’n late: onregmatigheid en nalatigheid
  Za v Smith 2015 4 SA 574 (HHA)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Die eis om onregmatige lewe: bestaanbaar in die deliktereg of word die gemenereg buite sy perke gestrek?
  Marike Rabie, Belastingregkonsultant KPMG, Kaapstad

Jaargang 12, Nommer 3 – Desember 2015

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Huisies aan die Rand: Ekokritiek en in die besonder stedelike ekokritiek as lens vir die lees van sewe gedigte met Johannesburg as agtergrond
  Corné Coetzee, onafhanklike navorser
• Hans Huyssen se Little Portrait of the World: Allegorical Wind Quintet with Narration (1993)
  Martina Viljoen en Nicol Viljoen, Odeion Skool vir Musiek, Universiteit van die Vrystaat
• Herinnering op die verhoog: performatiwiteit in David Kramer en Taliep Petersen se Kat and the Kings
  Paula Fourie, Navorsingsgenoot, Departement Musiek, Universiteit Stellenbosch
• Riglyne vir maatskaplike werkers wat peuters forensies assesseer
  Minette Jacobs, maatskaplike werker, Bloemfontein
  Carel van Wyk, Departement Maatskaplike Werk, Universiteit van die Vrystaat
• Outeuridentifikasie: ’n Forensies-taalkundige ondersoek na Afrikaanse SMS-taal
  Lezandra Grundlingh, Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
• Bernard Stiegler se esteteologie en die nuwe otium van die volk
  Johann Rossouw, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• “Navorsing voed my siel”: Die verkenning van passie en produktiwiteit in die vertellings van erkende navorsers
  Eleanor M. Lemmer, Skool van Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• Sinskonstruksies kenmerkend van Afrikaanse regstaal
  Eleanor Cornelius, Departement Linguistiek, Universiteit van Johannesburg
• “Akkedisdis eet die visvis”: Orale narratief en persoonlike transformasie in die Karoo – ’n gevallestudie
  Jaco Kruger, Skool vir Musiek, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Sin van plek, ingeplaastheid en bioregionaliteit in ’n kunstenaarsboek-installasie, Mooirivier: weerspieëling en weerklank
  Franci Greyling, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• “Moenie my ‘jy’ en ‘jou’ nie” – die gebruik van u in die 21ste eeu. Resultate van ’n loodsondersoek
  Nerina Bosman, Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
  Annél Otto, Departement Tale en Lettere, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• 'n Prosesevaluering van 'n verkeersoortrederswerkopdrag
  Carel van Wyk, Departement Maatskaplike Werk, Universiteit van die Vrystaat
  Mariëtte Joubert, maatskaplike werker in privaatpraktyk, Bloemfontein

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Gebrokenheid en geweld: enkele voorbeelde van hedendaagse Suid-Afrikaanse kuns
  Jeanne Joubert, Navorsingsgenoot, Departement Kunsgeskiedenis en Visuele Kultuurstudie, Universiteit van die Vrystaat
• Tyd in ons tyd: Oor teologie en toekomsgeoriënteerde herinnering
  Robert Vosloo, Departement Sistematiese Teologie en Ekklesiologie, Universiteit Stellenbosch
• Liefde vir die vreemdeling in Levitikus 19: uiteenlopende sienings oor vreemdelinge in die Heiligheidswetgewing
  Esias E. Meyer, Ou-Testamentiese Wetenskap, Universiteit van Pretoria
• Christus ongedaan – 'n evaluering van die betekenisverlies van die term gesalfde
  Pieter van Staden, Navorsingsgenoot, Hervormde Teologiese Kollege, Fakulteit Teologie, Universiteit van Pretoria
• Die soeke na God in “Groot ode” van N.P. Van Wyk Louw
  Pieter Verster, Departement Sendingwetenskap, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Kritiese vergelyking tussen Basilius van Sesarea, Johannes Chrysostomus en Ambrosiaster se sienswyses aangaande die behandeling van slawe
  Chris L. de Wet, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Protreptiek en paranese: perspektiewe op die wending in boek 10 van Augustinus se Confessiones
  Annemaré Kotzé, Departement Antieke Studie, Universiteit Stellenbosch
• Die Belharbelydenis, die Bybel en Jesus van Nasaret
  Izak J.J. (Sakkie) Spangenberg, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika
• Die nugtere mistiek van Andrew Murray
  Pieter G.R. de Villiers. Teologiese Fakulteit, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Natuurwetenskappe

• ’n Kwantifisering van kleinwêreldsheid in Afrikaanse kultuurnetwerke in vergelyking met ander komplekse netwerke
  Burgert A. Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Opvoedkunde

• Leerspraak in mentorinteraksies – ’n ondersoek na die interaksionele aard van leer
  Gert van der Westhuizen, Departement Opvoedkundige Sielkunde, Universiteit van Johannesburg
• Wanneer jou kantoorgebou herbou word terwyl jy werk: ’n Studie oor die invloed van epistemologiese, politieke en nasionale veranderinge op onderwysersopleiding in afstandsonderrig
  Anna Hugo, Departement vir Taalopleiding, Universiteit van Suid-Afrika
• Doksa en verwerkliking van leeridentiteitspraktyke van hoërskoolleerders in ’n landelike werkersklasdorp
  Henry Fillies, post-doktorale student by Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch
  Aslam Fataar, Vise-Dekaan: Navorsing, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Regte

• Wat die drome nie genees nie: kan toestemming tot benadeling steeds aanspreeklikheid weens sportbeserings uitsluit?
  Steve Cornelius, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Vonnisbespreking: Die toepassing van die gemeenregtelike in duplum-reël tydens gedingvoering, grondwetlike proporsionaliteit en die skeiding van magte
  IM Rautenbach, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Johannesburg
• Vonnisbespreking: Aanspreeklikheid weens ’n late: Versoening tussen die tradisionele en nuwe toets vir deliktuele onregmatigheid, of nie?
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Menseregte, die omgewing en omgewingskonstitusionalisme
  Louis Kotzé, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
• Ontslag van ’n beskuldigde na die sluiting van die vervolgingsaak: openbare mening en die reg op ’n billike verhoor ingevolge die akkusatoriese strafprosesregstelsel
  Deon Erasmus, Departement Straf- en Prosesreg, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit

Jaargang 12, Nommer 2 – Augustus 2015

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Plek as liggaam en liggaam as plek. Tendense van die nuwe materialisme en interaksie tussen mens en plek in enkele tekste uit Verweerskrif (2006) van Antjie Krog
  Susan Smith, Departement Afrikaans, Universiteit van Fort Hare
• Die invloed van elektroniese media en die totstandkoming van ’n nuwe sosiale paradigma in ’n onlangse Afrikaanse jeugroman
  Johan Anker, assistentdekaan: Onderwys, Fakulteit vir Onderwys, Kaapse Skiereilandse Universiteit vir Tegnologie (CPUT), Wellington-kampus
• ’n Veelvlakkige netwerkontleding van die Afrikaanse filmbedryf en filmakteurnetwerk (1994–2014)
  Burgert A. Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
• Die allesomvattende materiële dimensie van ons bestaan: aspekte van die nuwe materialisme in Vuurklip van Marié Heese
  Susan Meyer, Fakulteit Opvoedingswetenskappe / Navorsingseenheid Tale en Literatuur, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom-kampus)
• Dis net ’n film: Bernard Stiegler se tegnoteologiese, rolprentmatige geloof
  Johann Rossouw, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Kritiese ondersoek na die funksie van biomusikologiese gegewens in Wilken Calitz se 2092: God van Klank
  Joan-Mari Barendse, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Die "sluipmoordenaar" en die "patriot": Hendrik van den Bergh, John Vorster, John Harris en die Johannesburgse stasiebom, 24 Julie 1964
  Kobus du Pisani, Geskiedenis, Skool vir Sosiale en Owerheidstudie, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• “Rubriekmaak” à la ryk, ryker, Rykie – Rykie van Reenen en enkele merkers vir hedendaagse blog-rubriekskrywers
  Lizette Rabe, Departement Joernalistiek, Universiteit Stellenbosch
• Paul Ricoeur se begrip van transendensie met betrekking tot tyd en narratief
  A.H. (Anné) Verhoef, Skool vir Filosofie, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom) en W.L. (Willie) van der Merwe, Fakulteite van Teologie en Geesteswetenskappe, Vrije Universiteit, Amsterdam.

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Totius: die ironie van vergewe en vergeet
  Gerrie Snyman, Departement Bybel- en Antieke Wetenskappe, Universiteit van Suid-Afrika
• Eerbied vir die lewe: Albert Schweitzer se etiek as lewensfilosofie
  Pieter J.J. Botha, Nuwe Testament en Vroeg-Christelike Studies, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Verskuiwing na ’n oper en meer “pragmatiese” lees van Romeine 13:1–7?
  Bernard C. Lategan, Stellenbosse Instituut vir Gevorderde Navorsing, Departement Inligtingwetenskap, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Opvoedkunde

• Die uitwerking van mentorhulp op kunsonderrig in laerskole
  Georina Westraadt, Kunsopvoeding, Fakulteit vir Onderwys, Kaapse Skiereilandse Universiteit vir Tegnologie (CPUT), Wellington-kampus

Afdeling: Regte

• Suid-Afrikaanse howe se hantering van verlore testamente
  James Faber, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat 
  François du Toit, Departement Privaatreg, Universiteit van Wes-Kaapland
• Vonnisbespreking: Die doodskoot vir of slegs die verwonding van die eis teen die derdeparty-egbreker? 
  RH v DE 2014 6 SA 436 (HHA)
  Marita Carnelley,  dekaan: Navorsing, College of Law and Management Studies, Universiteit van KwaZulu-Natal
• Die basiese-struktuur-leerstuk: ’n basis vir die toepassing in Suid-Afrika, of ’n skending van die skeiding van magte?
  Cecile van Schalkwyk, Departement Publiekreg, Universiteit Stellenbosch
• Aksie weens onregmatige lyding vanweë gestremdheid (wrongful life)
  H v Fetal Assessment Centre 2015 2 SA 193 (KH)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  Johan Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Die aanwending van die gestruktureerde interdik in die Suid-Afrikaanse konstitusionele regsbedeling: ’n eiesoortige beregtingsproses
  C.F. (Neels) Swanepoel, Departement Publiekreg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Owerspel as gedingsvatbare aksiegrond
  RH v DE 2014 6 SA 436 (HHA)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Aantekening: Die ekstrinsieke-getuienis-reël: Universele vennootskappe en die huwelik buite gemeenskap van goed met uitsluiting van wins en verlies en aanwas
  Neil van Schalkwyk, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Die nuwe bekostigbaarheidsassessering-regulasies ingevolge die Nasionale Kredietwet 34 van 2005 van naderby beskou
  Stéfan Renke, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Natuurwetenskappe                                 

• Gedeeltelike beskrywing van bakterieë in die SVK van Haliotis midae, met die fokus op potensiële probiotika
  Anneke Postma en Karin Jacobs, Departement Mikrobiologie, Universiteit Stellenbosch

Jaargang 12, Nommer 1 – April 2015

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Die Suiderkruisfonds as moreelbouer in die Suid-Afrikaanse samelewing tydens die Grensoorlog
  Anneke van Heerden, Departement Geskiedenis, Universiteit Stellenbosch
• Darem meer as moffies? Stereotipering in die voorstelling van homoseksuele en homoseksualiteit in die Afrikaanse jeugliteratuur
  Jente Rhebergen, internasionale nagraadse student, en Thys Human, Afrikaanse en Nederlandse Letterkunde, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit
• Akademiese diskoers en die skep van ’n akademiese ruimte as voedingsbodem in Marius Crous se digbundel Vol draadwerk
  Marlies Taljard, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• ’n Arabiese Lente in eietydse Suid-Afrika?
  Wynand Greffrath en André Duvenhage, Navorsingsfokusarea: Sosiale Transformasie, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
• Van doekvoet na eendvoet: Die vertaling van Afrikaanse romans in Frans
  Johanna Steyn, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• ’n Alledaagse andersheid: ’n Ondersoek na Lauren Beukes se Zoo City as voorbeeld van heterotopiese literatuur
  Alettie van den Heever, nagraadse student in skeppende skryfkuns, Universiteit Stellenbosch
• Die oorlogsherinneringe van P.H. Roux: verontskuldiging of ’n juiste verklaring van die oorgawe in Julie 1900?
  Jaco de Bruin en André Wessels, Departement Geskiedenis, Universiteit van die Vrystaat
• Spel en die spelende mens in Die sneeuslaper (Marlene van Niekerk), Klimtol (Etienne van Heerden) en Wolf, Wolf (Eben Venter)
  Adéle Nel, Vakgroep Afrikaans en Nederlands, Noordwes-Universiteit (Vaaldriehoekkampus)

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Die Kaapse kerk en die Boereoorlog
  Vincent Brümmer, Universiteit Stellenbosch
• Versoening in aksie. Enkele gedagtes oor die Brief aan Filemon en ons nadenke oor versoening.
  Francois Tolmie, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Opvoedkunde

• Die integrasie van musiek en stories as ’n effektiewe benadering tot die ontwikkeling van fonologiese bewuswording vir Afrikaanssprekende graad 1-leerders
  Heidi Faber, Ina Joubert en Melanie Moen, Departement Vroeë Onderwys, en Dorette Vermeulen, Departement Musiek, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Regte

• Vonnisbespreking: Is die Moslemhuwelik nou ’n erkende huwelik?
  Linda Schoeman-Malan, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Pretorius v Dietrich 1872: Klinkende munt of papiergeld?
  Liezl Wildenboer, Departement Jurisprudensie, Kollege vir Regsgeleerdheid, Universiteit van Suid-Afrika. Keith Dietrich, Departement Visuele Kunste, Universiteit Stellenbosch
• Die uitlegsverbreding van die gemeenregtelike vereistes vir locus standi in iudicio in publiekregtelike en eiebelang grondwetlike aksies: ’n noodwendige ontwikkeling deur die Suid-Afrikaanse howe
  Neels Swanepoel, Departement Proses- en Bewysreg, Universiteit van die Vrystaat
• Verbreking van die psigologiese kontrak tussen werknemer en werkgewer, en gedingsvatbare persoonlikheidskrenking
  Annette Snyman, Departement Menslikehulpbronbestuur, Universiteit van Suid-Afrika. Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat.
• Vonnisbespreking: Korrek beslis binne die raamwerk van wesenlik irrelevante reg
  Koos Malan, Departement Publiekreg, Universiteit van Pretoria
• Aantekeninge oor regsaspekte van ouervervreemdingsindroom in Suid-Afrika
  Chrizell Chürr, Departement Handelsreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: Statutêre aandeelhouersbeskerming: die geregtelike beoordeling van onderdrukkende en onredelik benadelende direksiebesluite
  Christiaan Swart en Marianne Lombard, Departement Handelsreg, Universiteit van Suid-Afrika.

Jaargang 11, Nommer 3 – Desember 2014

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Aanpassing van grootte-mengsels tydens voorraadtoewysing in ’n kettingwinkel                               
  Elmien Thom, SE Visagie en Jason Matthews Departement Logistiek, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Regte

• Suid-Afrikaanse vuurwapenwetgewing onder skoot: Hoe koeëlvas is die Wet op Beheer van Vuurwapens 60 van 2000?
  Rinda Botha, Departement Straf- en Geneeskundige Reg, Universiteit van die Vrystaat
  Hendrik Maree, LLM-student, Departement Straf- en Geneeskundige Reg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Kan repudiëring ooit aanvaarbaar wees?
  André Mukheibir, Departement Privaatreg, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Voeging en skeiding van beskuldigdes in strafverhore: prosessuele onderskeid tussen die Child Justice Act 75 van 2008 en die Strafproseswet 51 van 1977
  I.J. Bezuidenhout, Regskliniek, Universiteit van die Vrystaat
  M.G. Karels, Departement Straf- en Prosesreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Die regsaard van mediaregte in sport
  Steve Cornelius, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Inaedificatio en die ius tollendi
  Ina Knobel, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• ’n Ontleding van die Vonnisbespreking: Grondwetlike aspekte van die registrasie van huisbouers en die billikheid van private arbitrasiebeslissings
  Ignatius Rautenbach, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Johannesburg
• Strafregtelike struikelblokke in die mishandelde persoon se stryd om geregtigheid
  Rinda Botha, Departement Straf- en Geneeskundige Reg, Universiteit van die Vrystaat
• Aantekening: Internasionale strafregtelike jurisdiksie vir die Afrika-hof: problematiese aspekte en die implikasies daarvan
  Hendrik. J. Lubbe, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Lesse te leer vir die grondwetlike beregting van die reg op toegang tot voldoende voedsel
  Anél Gildenhuys, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Direkte vertaling van die Bybel as antieke teks: net ’n nuwe benaming vir ’n stokkerige woordelikse vertaling?
  Christo H.J. van der Merwe, Departement Antieke Studie, Universiteit Stellenbosch
• Antieke slawerny en die vroeë Christendom: teoreties-hermeneutiese perspektiewe, probleme, en die opkoms van Doulologie
  Chris L. de Wet, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika

Afdeling: Opoedkunde

• Grootgroeponderrig ter wille van die verhoging van onderwysproduktiwiteit in hoër onderwys
  Hendrik J. Steyn en Johannes L. Van der Walt, Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Swart onderwysstudente se belewing van hulle opleiding in vroeë kinderonderwysopleiding aan ’n voormalige wit universiteit: ’n gevallestudie
  M. G. Steyn, Vroeë Kinderontwikkeling, Universiteit Pretoria

Afdeling: Geesteswetenskappe

• ’n Nuwe bedeling, ’n ou bewussyn: Die verhale van ’n lyfeiene
  Jan K. Coetzee, Departement Sosiologie, Universiteit van die Vrystaat
• Die problematiek en potensiaal van die huishoudelike ruimte in Klaaglied vir Koos (1984) deur Lettie Viljoen
  Bibi Burger, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die verhewe simboliese kapitaal van skoolhoofde op ’n plattelandse dorp
  Japie Spies en Aslam Fataar, Departement Opvoedingsbeleidstudie, Universiteit Stellenbosch
• “Sagte mag” in Afrika: China se soeke na invloed op mediaterrein
  Herman Wasserman, Sentrum vir Film- en Mediastudies, Universiteit van Kaapstad
• Ontgroeningspraktyke in uitgesoekte Vrystaatse hoërskole en skoolkoshuise: ’n verkennende studie
  Eduard Potgieter, Kevin Teise en Lynette Jacobs (Skool vir Opvoedkunde-studie) en Corene de Wet (Skool vir Oopleer), Universiteit van die Vrystaat
• Bokskiet, bokspring en bokjol: skuld- en vergifnisrituele in 30 nagte in Amsterdam (Etienne van Heerden)
  Roela Hattingh, onafhanklike navorser
  Henning Pieterse, Eenheid vir Kreatiewe Skryfkuns, Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
• Die Suid-Afrikaanse konsertpianis Steven DeGroote, die 1977 Van Cliburn Internasionale Klavierkompetisie en die Koue Oorlog
  Cara Kleynhans, Postdoktorale genoot, Departement Musiek, Universiteit van Pretoria
• Die Suid-Afrikaanse regstaat na twintig jaar: gekonsolideer of besig om in outoritarisme te verval?
  Chris Nelson, Onafhanklike navorser
• Die ontwikkeling van onderwysstudente se hoërorde kognitiewe vaardighede
  Alfred Henrico, Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Taalverskuiwing en taalhandhawing onder Afrikaanse ekspatriate
  Jako Olivier en Ernst Kotzé, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit
• Die voormoderne en moderne tyd se stryd vir vrygeskepte skone kuns
  Frikkie Potgieter, Departement Kunsgeskiedenis, Visuele Kunste en Musiekwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Nasiebou in ’n eenheidstaat versus die toekenning van groepregte: Diskoerse oor die akkommodering van diversiteit met spesifieke verwysing na Afrika en Suid-Afrika
  Elirea Bornman, Departement Kommunikasiewetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Bernard Stiegler se teologie van skrif en die disoriëntasie van Westerse moderniteit
  Johann Rossouw, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Eugène N. Marais as redakteur van Land en Volk, 1890–1896
  Heinie Heydenrych, Onafhanklike navorser

Jaargang 11, Nommer 2 – Augustus 2014

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Nadelige spoorelemente in tee en kruietees: die geval van rooibostee versus ander kommersiële tees en kruietees                               
  S.S. Potgieter-Vermaak, Afdeling Chemie en Omgewingswetenskappe, Manchester Metropolitan Universiteit, Verenigde Koninkryk
  J.H. Potgieter, Skool vir Chemiese en Metallurgiese Ingenieurswese, Universiteit van die Witwatersrand

Afdeling: Regte

• ’n Taalkundige perspektief op woordeboekgebruik in die hof: die woordeboek as toevlugsoord
  Terrence R. Carney, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
  Luna Bergh, UV-sakeskool, Universiteit van die Vrystaat
• Volhoubare ontwikkeling, omgewingskonstitusionalisme en die oppergesag van die reg vir die omgewing: ’n Grondwetlike beskouing
  Louis J. Kotzé, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Konstitusionalisme in Suid-Afrika
  Francois Venter, Navorsingsgenoot, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Vonnisbespreking: Openbare figuur – Laster, belediging en identiteitskending
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Oorgrens-biodiversiteitsregulering in die Antroposeen
  Louis J. Kotzé, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
• ’n Ontleding van die Suid-Afrikaanse regsraamwerk met betrekking tot die omgewingsaspekte van breking in die Karoo
  Louis J. Kotzé, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
  Charné Goosen, Voormalige LLM-student, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
• Vonnisbespreking: Die siviele verbod op haatspraak – “Shoot the Boer” in die gelykheidshof, hoë hof en die uitsaaiklagtetribunaal
  Anton Kok, adjunkdekaan, Regsfakulteit, Universiteit van Pretoria
  Louis Botha, LLM-student, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria
• Ingrypende ontwikkeling in die oproepingsproses van verbande op onroerende sake
  Michelle Fuchs, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: ’n Oorwinning in die stryd teen straffeloosheid vir die plegers van menseregteskendings
  Neels Swanepoel, Departement Proses- en Bewysreg, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• “Ek is ...”: Oor die problematiek van enkelvoudige en meervoudige identiteit
  Bernard Lategan, Stellenbosse Instituut vir Gevorderde Navorsing en Departement. Inligtingwetenskap, Universiteit Stellenbosch
• Beelde van gebrokenheid: ’n verdere verkenning en uitbreiding van die gebroke-kosmos-tradisie
  Jeanne Joubert, Navorsingsgenoot, Departement Kunsgeskiedenis en Visuele Kultuurstudie, Universiteit van die Vrystaat
• Oor die interpretasie van Paulus se uitspraak in Galasiërs 3:28
  Francois Tolmie, Fakulteit Teologie, Universiteit van die Vrystaat
• Universele bio-etiek en outonomie: ’n Christelike besinning op die begrip outonomie binne die Unesco universele deklarasie van bio-etiek en menseregte (2005)
  Riaan Rheeder, Eenheid vir die ontwikkeling van Reformatoriese teologie, Noordwes-Universiteit
• Verwonde en verwarde adolessente – enkele pastorale merkers
  Wentzel Coetzer, Departement Praktiese Teologie, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Die manifestering van teorie in die skoolhoof se rol in onderwysersamewerking: ’n gevallestudie
  G.M. Steyn, Departement Onderwysleierskap en -bestuur, Universiteit van Suid-Afrika
• Seks, ras en boeremusiek: agter die retoriek van gebrekkige sanglus by die 1938-Voortrekkereeufees
  Willemien Froneman, Departement Musiek, Universiteit Stellenbosch
• Opvoeding vanuit ? post-postfundamentistiese perspektief
  Johannes L. van der Walt, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die verhouding tussen trauma en magiese realisme in Op soek na generaal Mannetjies Mentz (1998) deur Christoffel Coetzee
  Reinhardt Fourie, Departement Engelse Studies, Universiteit van Suid-Afrika
• Die laaste avontuur? ’n Bespreking van die Woeste Land-tema in Queste del Saint Graal
  Alettie van den Heever, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die beeld is duursamer as die begrip
  Heilna du Plooy, Navorsingseenheid Tale en Literatuur, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Minimum vereistes vir professionele vertalers: Vertaalvermoë volgens die teorie en in die praktyk
  Alta van Rensburg, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die intellektuele struktuur van die Afrikaanse letterkunde: ’n Verwysingsontleding van artikels in die Afrikaanse letterkunde met behulp van netwerkanalise
  Burgert Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en Bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
• Die verwerkingsproses ten opsigte van toneelkeuse met verwysing na die rolprent Roepman
  Elbie Adendorff, Adean van Dyk
  Adean van Dyk en Elbie Adendorff, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Tussen tale: 'n Stereoskopiese lees van Breyten Breytenbach se oorblyfsel/voice over aan die hand van literêre teorie
  Elzet Kirsten en Ilse Feinauer, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• D.J. Opperman se laatwerk
  Helize van Vuuren, Departement van Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Die verrekening van taalvariasie in die prosawerk van Elias P. Nel
  Frank Hendricks, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit van Wes-Kaapland
• Ekokritiek en die nuwe materialisme: ’n Ondersoek na die nuwe materialisme in enkele gedigte van Johann Lodewyk Marais uit die bundel In die bloute (2012)
  Susan Smith, Departement Afrikaans, Universiteit van Fort Hare

Jaargang 11, Nommer 1 – Maart 2014

Afdeling: Regte

• Regsetiek as deel van die LLB-kurrikulum
  Christa van Wyk, Navorsingsgenoot, Departement Jurisprudensie, Universiteit van Suid -Afrika; Buitengewone professor, Departement Romeinse Reg, Regsgeskiedenis en Regsvergelyking, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Dogmatiese verkenning van die reg op privaatheid kry verdere erkenning in die regspraak Greeff v Protection 4U h/a Protect International 2012 6 SA 393 (GNP)
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Facebook en persoonlikheidsbeskerming
  Johann Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: ’n Perspektief op die impak van die Mineral and Petroleum Resources Development Act 28 van 2002 op voorheen bestaande regte
  Elmarie van der Schyff, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
  Nic Olivier, SADC Sentrum vir Grond-, Streeks- en Ontwikkelingsreg, Universiteit van Pretoria
• Die repudiëring van ’n erfenis deur die insolvente erfgenaam – ’n vervreemding of nie?
  Leonie Stander, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
  Juan Redman, Leerklerk, Cronje, De Waal – Skhosana Inc.
• Vestiging van versekeringseise teen omgewingskade wat deur hidrobreking aangerig word
  Birgit Kuschke, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Vonnisbespreking: Die onsekerhede aangaande die toepaslike huweliksgoederebedeling(s) in poligame gewoonteregtelike huwelike by nienakoming van artikel 7(6) van die Wet op Erkenning van Gebruiklike Huwelike Ngwenyama v Mayelane 2012 4 SA 527 (HHA)
  Caroline Müller-Van der Westhuizen, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Arbitrêre gronde vir onbillike diskriminasie en die bewyslas in arbeidsgeskille
  Dawid de Villiers, deeltydse dosent te Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Woordspeling en die vorming van handelsname in gedrukte advertensiekommunikasie
  Angelique van Niekerk, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Liefde, politieke broederskap en die verbintenisse van verwerking: Alan Paton se Cry, the beloved country
  Etienne Viviers, Departement Musiek, Universiteit Stellenbosch
• Kwessies van mite en moraliteit by G.R. von Wielligh se Boesman-optekeninge
  Jean Lombard, onafhanklike navorser
• Blinde alfabet: ’n Moedswillige Willem Boshoff reken af met meerderwaardigheid – ’n neo-Marxistiese interpretasie
  Rita Swanepoel, Vakgroep Kunsgeskiedenis, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die opskorting van pasiëntvertroulikheid in aptekerswese: ’n Etiese ontleding
  Johann Kruger, praktiserende apteker
• ’n Eeu van orde in sakeondernemings in dorpe van die Oos-Kaapse Karoo
  Daan Toerien, Navorsingsgenoot: Sentrum vir Omgewingsbestuur en Sentrum vir Ontwikkelingsteun, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Eenheid as matriks van die spiritualiteit van die Evangelie volgens Johannes
  Dirk van der Merwe, Departement Christelike Spiritualiteit, Universiteit van Suid-Afrika
• Populêre filosofie en die Nuwe Testament
  Johan Thom, Departement Antieke Studie, Universiteit Stellenbosch

Jaargang 10, Nommer 3 – Desember 2013

Afdeling: Regte

• Depressie en die wêreld van werk – ’n arbeidsregtelike perspektief
  D.M. Smit, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
  L. Fourie, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Hoe om ’n komparant se brouwerk reg te maak
  J. Lötz, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria
• Alternatiewe benaderings ten opsigte van feitelike kousaliteit in die deliktereg
  B. Wessels, Departement Privaatreg, Universiteit van Stellenbosch
• Privaatregtelike perspektief op onwaardigheid om te erf – die uitwerking van gesinsmoorde
  M.C. Schoeman-Malan, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Nahuwelikse onderhandse/buitegeregtelike verandering van die huweliksgoederebedeling stante matrimonio
  L.N. van Schalkwyk, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Die Suid-Afrikaanse indeks vir maatskaplik verantwoordbare belegging en klimaatsverandering – lesse vir die toekoms?
  A. du Plessis, Dekaanskantoor, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van die Vrystaat
  A. Strampe, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Verbetering van die voorspellingsakkuraatheid van regressiemodelle met minimale aannames
  M.M. van der Westhuizen, J.M. Hattingh en H.A. Kruger, Skool vir Rekenaar-, Statistiese en Wiskundige Wetenskappe, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Die miskruier, hoop en die verlede – Miskruier (2005) deur Jaco Botha as kritiese distopiese roman
  J-M. Barendse, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die heldereis as model vir karakterontwikkeling in dramadraaiboeke
  F. Human, Departement van Drama en Film, Tshwane Universiteit van Tegnologie
• Akoestiese ontleding van die vokale van bruin en wit jong, vroulike sprekers van Afrikaans
  D. Wissing, Sentrum vir Tekstegnologie, Noordwes-Universiteit
• Die skep van ruimte in ’n roman, met verwysing na die drie koepelromans van Hans du Plessis
  H. du Plessis, Navorsingseenheid vir Taal en Literatuur in die Suid-Afrikaanse konteks, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• ’n Ontleding van Hertzogpryswenners se uitgeweryprofiele in terme van die Afrikaanse literêre netwerk en met behulp van Sosiale-netwerk-analise (SNA)
  B.A. Senekal, Eenheid vir Taalfasilitering en -bemagtiging, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Instrument met baie snare – ’n metafoor vir Shakespeare se drama Antony and Cleopatra
  A. Coertzen, onafhanklike navorser
• “Wie sal ons onthou?”: Die gehoorlid se ongemaklike posisie in Deon Opperman se “Tree aan!”
  J.A. Krüger, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Die Karoo, sintuiglike verkenning en die terugkeer tot kunsskepping in Die swye van Mario Salviati
  S. Meyer, Navorsingseenheid vir Tale en Literatuur in Suid-Afrikaanse konteks, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die vasstelling van wetenskaplik-begronde maatstawwe vir die waardebepaling van Afrikaanse Grondslagfase-leesreekse
  T. Koekemoer, I. Joubert en M. Moen, Departement Vroeë Kinderontwikkeling, en 
  L. Ebersöhn, Eenheid vir Onderrignavorsing van VIGS, Universiteit van Pretoria
• Die benutting van leserskommentaar by die herskryf van ’n verbruikersdokument in gewone Afrikaans
  E. Cornelius, Departement Linguistiek, Universiteit van Johannesburg
• Die tegniek as “die lewe geleef deur ander middele as die lewe self”: Bernard Stiegler se tegnoantropologie
  J. Rossouw, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• Die fotogedig: ’n Teoretiese onderbou
  H. Pienaar, onafhanklike navorser
• Karoo wabi sabi – die omtowering van ’n doodgewone landskap
  M. Ingle, Sentrum vir Ontwikkelingsondersteuning, Universiteit van die Vrystaat
• J.R.L. van Bruggen (Kleinjan) se eenbedryf “Bloedrivier” uit Bakens: Gedramatiseerde mylpale uit die Groot Trek (1938/1939) – ’n terugblik vanuit 2013
  M. Keuris, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Oneindigheid as religie-relativerende en -insluitende horison
  K. Krüger, Departement Godsdienswetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Homoseksuele predikante: ’n Regs- en morele dilemma
  H. van Coller, Regsfakulteit, Rhodes Universiteit
• Homoseksualiteit en sewe klassieke Bybelse tekste: Antigay of misverstaan?
  R. Barnard en E. van Eck, Departement Nuwe-Testamentiese Wetenskap, Universiteit van Pretoria
• Leierskap as “krisis-retoriek”? Prakties-teologiese perspektiewe op die onderrig van leierskap en administrasie
  I.A. Nell, Departement Praktiese Teologie en Missiologie, Universiteit van Stellenbosch
• Om te “preek met die pen” as vorm van die Kartuisertradisie van praedicare manibus (“preek met die hande”) in die lig van Gereformeerde wantroue jeens kontemplatiewe spiritualiteit
  L.D. Hansen, Fakulteit Teologie, Universiteit Stellenbosch
• Klein plattelandse gemeentes as ruimtes om brûe na die hele gemeenskap te bou: ’n Prakties-teologiese ondersoek
  K. Schoeman en C. van Schalkwyk, Departement Praktiese Teologie, Universiteit van die Vrystaat
• Riders in the chariot: Die resepsie van ’n ou simbool in ’n moderne letterkundige werk
  M.M. Jacobs, Departement Bybelse en Antieke Studie, Universiteit van Suid-Afrika

Jaargang 10, Nommer 2 – Augustus 2013

Afdeling: Regte

• Vonnisbespreking: Aanspreeklikheid van die staat vir tuberkulose in die gevangenis
  J. Neethling, Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
  J.M. Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: Steeds meningsverskil oor die deliktuele-nalatigheid-toets vir onderwysers 
  J.M. Potgieter, Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Vonnisbespreking: Rasionaliteit – die president se eie administratiefreg?
  I. Rautenbach, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Johannesburg
• Aantekening: Weerlegging van die vermoede van vaderskap en die beskerming van “beoogde” gesinslewe binne konteks van die ongetroude biologiese vader se reg op kontak met sy kind
  A. van der Linde, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Aantekening: Die plek en gesag van internasionale reg in die Suid-Afrikaanse plaaslike reg, met verwysing na die Glenister-uitspraak
  N. Swanepoel, Departement Proses- en Bewysreg, Universiteit van die Vrystaat
• Die tergende toekoms van provokasie as verweer in die Suid-Afrikaanse strafreg
  R. Botha, Departement Straf- en Geneeskundige Reg, Universiteit van die Vrystaat
  M. van der Merwe, kandidaatprokureur, Visser en Vennote, Boston, Bellville

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Die problematiek verbonde aan die identifikasie van Taenia spp. in honde (Canis familiaris), jakkalse (Canis mesomelas) en rooikatte (Caracal caracal) in Suid-Afrika
  D. Crafford en D. Kok, ClinVet

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Voorstelle rondom ’n multimodale diensleweringsmodel ter bevordering van geestesgesondheid in Suid-Afrika
  H. R. Steel, Departement Sielkunde, Universiteit Stellenbosch
• Eensaamheid, alleenheid, vryheid: Joseph Joachim se F-A-E-lewensmotto (“Frei aber einsam”) en Karel Schoeman se roman Hierdie lewe
  H. van der Mescht, Departement Musiek, Universiteit van Pretoria
• Metakognitiewe bewustheid as vereiste vir die effektiewe onderrig van leesbegripstrategieë
  B. Klopper, Kaapse Skiereiland Universiteit van Tegnologie, Mowbray-kampus
• Die narratief van verlies: Die Bloubaardnarratief as interteks in Die burg van hertog Bloubaard deur H.J. Pieterse
  I. Jacobs, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Unisa
• Die sing van “Vlaglied” in sommige wit Afrikaanse skole in die 1980’s
  C. Steyn, Departement Kunsgeskiedenis, Visuele Kuns en Musiekwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Onderweg na goeie wetenskap 4: Evaluasie en kommunikasie
  A.P.J. Roux, Departement Wysbegeerte, Universiteit van Suid-Afrika
  C.S. de Beer, Departement Inligtingkunde, Universiteit van Pretoria
• Stefans Grové se Raka as musikale narratief
  B. Spies, Departement Musiek, Universiteit van Pretoria
• ’n Konseptuele raamwerk vir voortgesette professionele ontwikkeling van onderwysers in die Suid-Afrikaanse onderwysstelsel
  G.M. Steyn, Departement Onderwysleierskap en -bestuur, Universiteit van Suid-Afrika
• Rondo as metafoor vir Christa Steyn se lewe
  O. Vermeulen, Nisentiteit van die Skool vir Musiek, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die historiese verloop van die Unesco MAB-program in Suid-Afrika
  R. Pool-Stanvliet, Wetenskaplike Dienste, CapeNature
• Wagneriaanse vergestaltings in Etienne Leroux se 18-44
  P. Fourie, Departement Musiek, Universiteit Stellenbosch
• Die mate van konsekwentheid in SMS-Afrikaans
  J. Olivier, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die media, demokrasie en burgerlike deelname: ’n Etiek van luister
  H. Wasserman, Skool vir Joernalistiek en Mediastudies, Rhodes-universiteit
• “Ek kan eintlik net hartseer musiek skryf …” – Die selektiewe kanonisering van Arnold van Wyk (1916–1983) se werke
  S. Strauss, Odeion Skool vir Musiek, Universiteit van die Vrystaat
• Afrikaners is nostalgierig: Afri-Frans as vertaling van identiteit
  J. Alant, Franse Studies, Universiteit van KwaZulu-Natal, Pietermaritzburgkampus
• Praktiese wysheid (fronesis) in ’n verdeelde samelewing
  P. Duvenage, Departement Filosofie, Universiteit van die Vrystaat
• J.M. Coetzee se Summertime (2009) as laatwerk
  H. van Vuuren, Departement van Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Teoretisering van die selfkonsep van studente wat hakkel
  K. Conradie en E. Swart, Departement Opvoedkundige Sielkunde, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Versoening met God in 30 Nagte in Amsterdam deur Etienne van Heerden
  P. Verster, Departement Sendingwetenskap, Universiteit van die Vrystaat
• Verteerbare patriargie? Angus Buchan, die Mighty Men en manlikheid
  K. du Pisani, Skool vir Sosiale en Owerheidstudies, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die tradisionele Christelike godsdiens en teologie in die greep van ’n verouderde paradigma: diagnose en prognose
  I. Spangenberg, Departement Bybelse en Antieke Studie, Unisa
• Betlehem én Beaufort-Wes is beautiful: Die ontwikkeling van ’n intertekstueel-inkulturerende homiletiese praxis-model
  C.Wepener en C. Vos, Fakulteit Teologie, Departement Praktiese Teologie, Universiteit van Pretoria

Jaargang 10, Nommer 1 – Maart 2013

Afdeling: Regte

• “Transnasionale konteks” in die regspraak van die konstitusionele hof in Suid-Afrika: ’n variasie op die tema van grondwetsvertolking
  Lourens du Plessis, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
• ’n Ondersoek na die bevoegdhede en aanspreeklikheid van die ondernemingsreddingspraktisyn as maatskappydokter
  L.M. Jacobs, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
• Die invloed van ’n werkgewer se likwidasie en/of boedelsekwestrasie op die diensverhouding met die werknemer, met die oog op ondernemingsredding as moontlike alternatief
  D.M. Smit, Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
  V. Vergottini, Adams en Adams, Pretoria
• Die herklassifisering van die ekstrinsieke-getuienis-reël en die verdere ontwikkeling van die integrasiereël in die Suid-Afrikaanse kontraktereg
  Thino Bekker, Departement Prosesreg, Universiteit van Pretoria
• Postvonnis-regte en verwagtinge van slagoffers en oortreders in geweldsmisdade met verwysing na die rolprent The secret in their eyes
  Annette van der Merwe, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Pretoria
• Aantekening: Om globale omgewingsreg en -regulering in die antroposeen te herbedink
  Louis Kotzé, Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
• Die reg se oënskynlike onvermoë om korrupsie in staatskontraktering in Suid-Afrika hok te slaan
  Geo Quinot, Departement Publiekreg, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Motorfietskultuur in Suid-Afrika: Van leefwyse tot leefstyl
  Danie Jordaan (postuum), Skool vir Taal, Media en Kultuur, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Selfuitbeelding en Facebook: ’n estetika van verdwyning?
  Amanda du Preez, Departement Visuele Kunste en Visuelekultuurstudies, Universiteit van Pretoria
• Wat oor is, is die Self: verblyf in ’n boomholte in Wilma Stockenström se Die kremetartekspedisie
  Susan Meyer, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Rapport se beriggewing oor skoolgeweld 1994–2011: ’n multidimensionele sosiale probleem
  Corene de Wet, Skool vir Oopleer, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Ondersoek na die waarde van historiese fiksie: drie geskiedkundige romans in oënskou geneem
  Gerda Taljaard-Gilson, Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Unisa
• Leerbestuurstelsels teenoor sosialenetwerk-omgewings: die ontwikkeling van ’n geïntegreerde tegnologiese onderrig-leer-model
  Imelda Smit, Skool vir Inligtingstegnologie, Noordwes-Universiteit, Vaaldriehoekkampus
  Linda du Plessis, Viserektor: Akademies, Kwaliteit en Beplanning, Noordwes-Universiteit, Vaaldriehoekkampus
• Die uitbeelding van gay manlikheid in die werk van drie debuutdigters
  Marius Crous, Skool vir Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• ’n Persoonlike waardering van Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610)
  Jannie Pretorius, Skool vir Wiskunde-, Natuurwetenskappe- en Tegnologie-Onderrig, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van die Vrystaat
• Op pad van ’n verdeelde na ’n gedeelde toekoms in die Afrikaanse taalgemeenskap: Die rol van die Afrikaanse Taalraad in die proses van versoening
  WAM Carstens, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Afrikaanssprekende emigrante: verliese en verwagtinge
  M.C. Marchetti-Mercer, Skool vir Menslike en Gemeenskapsontwikkeling, Universiteit van die Witwatersrand
  J.L. Roos, Departement Psigiatrie, Universiteit van Pretoria
• Die spies van die nasie: Die demokratiese rol van die populêre media en avant-garde kuns in Suid-Afrika
  Gabriël J. Botma, Departement Joernalistiek, Stellenbosch Universiteit

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• ’n Verkennende ondersoek na die ervaring van Suid-Afrikaanse universiteitstudente as lesers van
  Rut 2 aan die hand van Ignatiaanse meditasie
  Helen Efthimiadis-Keith, Skool vir Godsdiens en Teologie, Universiteit van KwaZulu-Natal
  Graham Lindegger, Skool vir Sielkunde, Universiteit van KwaZulu-Natal
• Perspektiewe op die Noagitiese wette by Paulus, en die belang daarvan vir Joods-Christelike dialoog
  Philip du Toit, Fakulteit Teologie, Universiteit Stellenbosch

Jaargang 9, Nommer 3 – Desember 2012

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Die risikoprofiel van Pb en Cr in stedelike padstof
  Sanja Potgieter-Vermaak (Manchester Metropolitan Universiteit), René van Grieken  (Universiteit Antwerpen) en Herman Potgieter (Universiteit van die Witwatersrand)
• Asikliese karbeenkomplekse maak eerste opslae in goudstormloop
  H.G. Raubenheimer, Departement Chemie en Polimeerwetenskap, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Regte

• ’n Oorsig van die aard, ontwikkeling en invloed van statutêre moratoria in Suid-Afrika gedurende die eerste helfte van die 20ste eeu
  J.J. Henning, Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van die Vrystaat
• Die betekenis van ’n ontneming weens ’n rasdiskriminerende wet of praktyk vir doeleindes van die Wet op Herstel van Grondregte 22 van 1994 – ’n oorsig van ontwikkelings in regspraak
  Juanita Pienaar, Universiteit van Stellenbosch
• Jurisdiksiegrondslae vir die vervolging van internasionale misdade met verwysing na Suid-Afrika se verpligtinge as lidstaat van die internasionale strafhof
  Neels Swanepoel, Departement Proses- en Bewysreg, Universiteit van die Vrystaat
• Aantekeninge: Huwelik binne gemeenskap van goed: Die effek van ’n egskeidingsbevel op ’n bateverdelingsooreenkoms
  Neil van Schalkwyk, Departement Privaatreg, Universiteit van Pretoria
• Die finansiële krisis in provinsies en munisipaliteite: Verg dit grondwetlike of politieke oplossings?
  D.J. Brand, onafhanklike regsadviseur en konsultant
• Faktore en beleidsoorwegings by die bepaling van ’n kontraksparty se regsplig teenoor ’n derde party: ’n kritiese bespreking van Viv’s Tippers (Pty) Ltd v Pha Phama Staff Services (Pty) Ltd t/a Pha Phama Security 2010 4 SA 455 (HHA)
  Bernard Wessels, Departement Privaatreg, Universiteit Stellenbosch
• Die resepsie van Romeinse reg in die Suid-Afrikaanse regstelsel: stare decisis en curia ius novit
  Philip Thomas, emeritus professor en navorsingsgenoot, Universiteit van Pretoria
• Artikel 129(1)(a) van die Nasionale Kredietwet 34 van 2005: verwarrende verwarring oor voldoening
  Corlia van Heerden, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria en Hermie Coetzee, Departement Handelsreg, Universiteit van Pretoria
• Eiendomsverlies deur verkrygende verjaring: Onteiening sonder vergoeding – of nie?
  AJ van der Walt, Departement Publiekreg, Universiteit Stellenbosch en EJ Marais, Departement Publiekreg, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Akoestiese analise van die vokale van ’n groep bejaarde Afrikaanse vroue
  Daan Wissing, Senior Navorser, Sentrum vir Tekstegnologie, Noordwes-Universiteit
• Dissipline in die klaskamer – Deel 1: Die bepalings van die Grondwet en Skolewet ten opsigte van dissiplinêre maatreëls in die klaskamer
  Katie Müller
• Dissipline in die klaskamer – Deel 2: Dissiplinêre maatreëls en opvoeders se bevoegdhede en verantwoordelikhede ten opsigte daarvan
  Katie Müller
• Die skrywer en nuwe publikasiekontekste: Interaktiwiteit en wisselwerking in aanlyngemeenskappe – Fanie Viljoen se Pynstiller as gevallestudie
  Franci Greyling, Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• “Tussen stasies”: ’n Aanwending van die stylfiguur van die trein in die Afrikaanse musiekvideo
  Martina Viljoen, Odeion Skool vir Musiek, Universiteit van die Vrystaat
• Die woordrivier: ’n Model ter bevordering van gemeenskapseie woordkuns
  Anneretha Combrink, Navorsingsgenoot, Vakgroep Skryfkuns, Noordwes-universiteit
• Konstruering van die akademiese habitus: ’n analitiese outo-etnografie van 25 jaar in die akademiese wêreld
  E.M. Lemmer, Kollege vir Opvoedkunde, Universiteit van Suid-Afrika
• Dae in die lewens van vrywillige werkers: Belewenisse van studente-vrywilligers
  Elsje Cronjé, Departement Sielkunde, Unisa
• Die Afrikaanse literêre sisteem: ’n Eksperimentele benadering met behulp van Sosiale-netwerk-analise (SNA)
  Burgert Senekal, Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Perkroniese herbeskouing van Rembrandt van Rijn: Selfaanbieding binne ’n gebroke-kosmos-raamwerk
  Jeanne Joubert, Navorsingsgenoot, Departement Kunsgeskiedenis en Visuele Kultuurstudie, Universiteit van die Vrystaat
• Die voorkoms, frekwensie en aard van seksuele misbruik deur jong vroulike seksoortreders in ’n inwoonsorgsentrum
  Mariëtte Joubert, NICRO en privaatpraktyk in forensiese maatskaplike werk; Marisa Pietersen, kinderterapeut by FAMSA en bedryfsmaatskaplikewerker by Aspen Pharmacare; Carel van Wyk, Departement Maatskaplike Werk, Universiteit van die Vrystaat
• Die Chinese virtuoos-pianis Lang Lang en sy model Vladimir Horowitz, die “Laaste Romantikus”
  Cara Kleynhans, Departement Musiek, Universiteit van Pretoria
• David Beresford Pratt: die mens agter die sluipmoordpoging
  Loammi Wolf, Democracy for Peace, Duitsland
• Gemeenskap vandag. Ontologie, abstraksie en plek
  Danie Goosen, Departement Godsdienswetenskap en Arabies, Unisa
• Die omskakeling van werklikewêreld-take na pedagogiese take ten einde ’n taakgebaseerde sillabus te ontwerp ontwerp
  Elbie Adendorff, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• “Net domastrant vir spite”: Grepe uit die lewensgeskiedenis van S.V. Petersen
  Steward van Wyk, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit van Wes-Kaapland
• Plek en ingeplaaste skryf. ’n Teoretiese ondersoek na ingeplaaste skryf as ekopoëtiese skryfpraktyk
  Susan Smith, Departement Afrikaans, Universiteit van Fort Hare

Afdeling: Godsdienswetenskappe

• Om die Skrif tot stilte te bring: Gewaarwordinge oor Afrikaanse Bybelse spiritualiteit
  Christo Lombaard, Christelike Spiritualiteit, Unisa

Jaargang 9, Nommer 2 – Augustus 2012

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Enumerasie van self-ortonogale Latynse vierkante met simmetriese ortogonale maats
  Alewyn Burger, Martin Kidd en Jan van Vuuren – Departement Logistiek, Universiteit Stellenbosch
• Antimikrobiese nanovesels vir waterbehandeling: poli(vinielalkohol)- en poli(akrielonitriel)-nanovesels met silwer-nanopartikels
  Danielle Marguerite du Plessis – Departement Biochemie, Universiteit Stellenbosch, en Marelize Botes, Leon Milner Theodore Dicks en Thomas Eugene Cloete – Departement Mikrobiologie, Universiteit Stellenbosch
• Epigenetika: die skakel tussen genetika en omgewing
  V. O’neill, G. Koorsen en L. Bornman – Departement Biochemie, Universiteit van Johannesburg

Afdeling: Regte

• Deliktuele staatsaanspreeklikheid weens polisieverkragting
  J. Neethling – Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat en JM Potgieter – Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika
• Aantekeninge: Die reg op kennis van die eie afstamming
  J. Neethling – Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
• Vonnisbespreking: Beskrywing van geskenkte onroerende goed wat met ’n verband beswaar is: Scholtz v Scholtz 2012 1 SA 382 (WKK); Scholtz v Scholtz (209/2011) [2012] ZASCA 9
  D.J. Lötz en C.J. Nagel – Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Pretoria
• Begrafnisregte in die konteks van die Afrika-gewoontereg en die rol van die testamentopsteller
  George Pelser en Christa Rautenbach – Fakulteit Regte, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom Kampus)
• Die politiek van die estetiese in ’n postkoloniale konteks: menswaardigheid en vryheid van uitdrukking in die debat rondom Brett Murray se skildery The Spear
  Jaco Barnard-Naudé – Departement Privaatreg, Universiteit van Kaapstad) en Pierre de Vos – Departement Publiekreg, Universiteit van Kaapstad
• Die nuwe ondernemingsreddingspraktisyn: Geneesheer of begrafnisondernemer? ’n Ondersoek na die kwalifikasies van die reddingspraktisyn
  L.M. Jacobs – Departement Handelsreg, Universiteit van die Vrystaat
• Riglyne om die reg op gelykheid toe te pas
  I.M. Rautenbach – Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Johannesburg
• Vonnisbespreking: Die uitwerking van ’n bevel vir skuldherstrukturering op ’n kredietgewer se reg op skuldafdwinging waar kennis van beëindiging van skuldhersiening voor verlening van die bevel gegee is
  M. Roestoff – Fakulteit Regsgeleerdheid, Universiteit van Pretoria

Afdeling: Geesteswetenskappe

• ’n Wêreldklasuniversiteit in Suid-Afrika: ideaal, wenslik, haalbaar, werklikheid, hersenskim?
  Charl C. Wolhuter – Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• ’n Kritiek op ’n normatiewe vergelyking van die 2003- en 2011- weergawes van die South African Languages Bill aan die hand van sosiolinguistiese beginsels van taalwetgewing
  Theodorus du Plessis – Eenheid vir Taalbestuur, Universiteit van die Vrystaat
• “ek het ’n liggaam, daarom is ek”: Outobiografiese elemente in Antjie Krog se Verweerskrif
  Marisa Botha – postdoktorale navorsingsgenoot, Departement Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Die impak van revisie op vertaalde eksamenvraestelle in ’n hoëronderwysomgewing
  Alta van Rensburg – Taalsentrum, Universiteit Stellenbosch
• Om ’n deeglike “aanmaning van sterflikheid” te kry: katabasis, relasionaliteit en retrovisie in Die benederyk van Ingrid Winterbach
  Adéle Nel – Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit (Vaaldriehoekkampus)
• Die relatiewe welvaart van die vroeë Kaapse setlaars
  Johan Fourie – Departement Ekonomie, Universiteit Stellenbosch
• ’n Inligtingstegnologie-gesentreerde gebruikerskoppelvlak vir navorsingsdoeleindes binne die geesteswetenskappe met spesifieke verwysing na die Afrikaanse letterkunde
  Burgert Senekal – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Die aard van ekopoësie teen die agtergrond van die ekokritiese teorie met verwysing na enkele gedigte van Martjie Bosman
  Susan Smith – Departement Afrikaans, Universiteit van Fort Hare (Oos-Londen Kampus)
• Demokrasie en demokratisering in Afrika: Deel 1. Konsepte, teoretiese benadering, historiese oorsig en huidige stand
  Chris Nelson – Navorsingsgenoot, Fakulteit Krygskunde, Universiteit Stellenbosch
• Demokrasie en demokratisering in Afrika: Deel 2. Die belangrikste faktore wat substantiewe oorgang belemmer
  Chris Nelson – Navorsingsgenoot, Fakulteit Krygskunde, Universiteit Stellenbosch
• Faktore wat kan bydra tot die ontwikkeling van ’n kultuurtoepaslike milieu vir Sesotho/Setswana-bejaarde persone in residensiële-sorgeenhede
  S. du Toit en T. van der Merwe (Departement Arbeidsterapie, Universiteit van die Vrystaat), W. Böning en R. van der Merwe, (Gemeenskapsdiensterapeute, Departement Gesondheid) en M. de Villiers, A. Higgo, A. Kruger, N. Olivier en G. Viljoen (2011-finalejaarstudente, Departement Arbeidsterapie, Universiteit van die Vrystaat)
• ’n Multiperspektiefbenadering tot die ontwerp van ’n Afrikaanse taakgebaseerde sillabus op universiteitsvlak
  Elbie Adendorff – Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Gewone lesers aan die Kaap, c. 1680 tot 1850
  Archie L. Dick – Departement van Inligtingkunde, Universiteit van Pretoria
• Ma’s se persepsies van hoe afknouery gesinne beïnvloed
  Estelle Roodt en Abraham P. Greeff – Departement Sielkunde, Universiteit van Stellenbosch
• Integrasie van artikulatoriese en akoestiese eienskappe van vokale: ’n beskrywingsraamwerk
  Daan Wissing – Senior Navorser, Sentrum vir Tekstegnologie, Noordwes-Universiteit
• Taferele, tableaux vivants, tablo’s en die vroeë Afrikaanse drama (1850–1950)
  Marisa Keuris – Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Unisa

Jaargang 9, Nommer 1 – Maart 2012

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Toewysingsheuristieke om die volgorde van bestellings vir ’n uitsoeklyn te bepaal
  – A.P. de Villiers en S.E. Visagie: Departement Logistiek, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Regte

• Die afkoelreg in die Nasionale Kredietreg en die Wet op Verbruikersbeskerming
  J.M. Otto – Departement Privaatreg, Universiteit van Johannesburg

Afdeling: Geesteswetenskappe

• ’n Oorweging van die sosiopolitieke kragte wat inwerk op die betekenis en toepassing van die diskresionêre taalklousule van die Suid-Afrikaanse grondwet
  Koos Malan – Departement Publiekreg, Universiteit van Pretoria
• Transgressie in die voorstelling van gender in Die Avonture van Wilde Willemientjie deur Riana Scheepers en Vian Oelofsen
  Henriëtte Loubser – Departement Kurrikulumstudie, Universiteit Stellenbosch
• Die hiërargie van begeerte in José Saramago se roman Baltasar and Blimunda
  Estelle Alma Maré – Navorsingsgenoot, Tshwane Universiteit van Tegnologie
• ’n Positiewe profiel van ’n buitengewone hoofmeisie as rolmodel: Emme-Lancia Veronique Faro van die Sekondêre Meisieskool Oranje
  Jannie Pretorius – Skool vir Wiskunde-, Natuurwetenskappe- en Tegnologie-onderwys, Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van die Vrystaat
• Die denker as digter, die digter as denker: D.J. Opperman, N.P. Van Wyk Louw en die digkuns/filosofie-debat in die Afrikaanse letterkunde (Deel 1)
  Jaco Barnard-Naudé – Departement Privaatreg, Universiteit Kaapstad
• Die denker as digter, die digter as denker: D.J. Opperman, N.P. Van Wyk Louw en die digkuns/filosofie-debat in die Afrikaanse letterkunde (Deel 2)
  Jaco Barnard-Naudé – Departement Privaatreg, Universiteit Kaapstad
• Die pianis as vertoonkunstenaar: Die Chinese virtuoos-pianis Lang Lang se populêre sukses
  Cara Kleynhans en Heinrich van der Mescht – Departement Musiek, Universiteit van Pretoria
• “KODESA? Is dit ’n nuwe kopseerpil?” ’n Ondersoek na die Afrikanervrou se politieke ingesteldheid in die 20ste eeu
  Loraine Maritz – Departement Geskiedenis, Universiteit Stellenbosch
• Die mistieke dimensie en kontemplatiewe aard van die kreatiewe daad by Sheila Cussons
  Carine Janse van Rensburg – Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch

Jaargang 8, Nommer 3 – Desember 2011

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Fanie Viljoen se Onderwêreld as voorbeeld van die gesag- en magstryd in die jeugroman
  Johan Anker – Kaapse Skiereilandse Universiteit vir Tegnologie (CPUT)
• ’n Model van faktore wat die sukses van onderrigleer van tegnologiegebaseerde modules beïnvloed
  Roelien Goede – (Noordwes-Universiteit, Vaaldriehoekkampus), Tjaart Steyn (Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus), Estelle Taylor – (Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus)
• Die marginale subjekposisie van die Afrikaanse skrywer – Etienne van Heerden se Asbesmiddag
  Gideon Strydom, Helize van Vuuren – Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Die wêreldrevolusie in die hoër onderwys en die verrekening daarvan binne die Suid-Afrikaanse konteks
  Charl Wolhuter – Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Die toeval in ’n tentwoning / Die metanarratief van die toeverlaat
  Alettie van den Heever – Universiteit Stellenbosch
• Die diagnostiese waarde van ’n Nederlandse woordeskattoets vir Afrikaanssprekende aanleerders
  Nerina Bosman – Universiteit Pretoria
• “Spanner in die wat?” – Wopko Jensma en die mineurletterkunde van Deleuze en Guattari
  Willem Anker – Universiteit Stellenbosch
• Taalverskuiwing en taalhandhawing in die Afrikaanse gemeenskap: Tendense en toekomsperspektiewe
  Jaap Steyn – Universiteit van die Vrystaat en André Duvenhage – Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Onderweg na goeie wetenskap 3: Voorwaardes vir die beste moontlike wetenskap
  Braam Roux – Unisa en Fanie de Beer – Universiteit Pretoria
• Who Framed Roger Rabbit en die moontlikheid van outentieke wêrelde in fiksie
  André Crous – onafhanklike navorser
• Sluikreklame in sport
  Steve Cornelius – Universiteit Pretoria
• Die aard en funksie van straatname soos geïllustreer deur straatnaamtoekenning en -verandering
  Johan Moll – Universiteit van die Vrystaat
• “Moetie rai gammattaal gebrykie”: Die gebruik en waarde van ’n Tienerkaaps in gedrukte advertensies
  Elvis Saal – Unisa en Joline Blignaut – Hoërskool Zwaanswyk, Kaapstad
• Stellenboschstudente se rol in die vestiging van Afrikaans as onderrigtaal aan die Universiteit Stellenbosch
  Pieter Kapp – Universiteit van die Vrystaat
• Leergesprekke in universiteitsklaskamers: ’n Herwaardering
  Gert van der Westhuizen – Universiteit van Johannesburg
• ’n Jungiaanse perspektief op die reekstekeninge van ’n seksueel mishandelde kind
  Carel van Wyk – Universiteit van die Vrystaat
• Moedertaalgebaseerde tweetalige onderwys: ’n moontlike oplossing vir Suid-Afrika se geletterdheids- en syfervaardigheidsprobleme
  Michael le Cordeur – Universiteit Stellenbosch
• “’n Almanak van klippe”: Laatwerk en Breyten Breytenbach se Die beginsel van stof (laat-verse, sprinkaanskaduwees, aandtekeninge)
  Helize van Vuuren – Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Ondersoek na die impak van ’n akademiese geletterdheidsintervensie op eerstejaarstudente se akademiese taalvermoë
  Tobie van Dyk, Karlien Cillié, Marisca Coetzee, Suzanne Ross en Helena Zybrands – Taalsentrum, Universiteit Stellenbosch
• Die verband tussen vroeë apartheidsintellektualisering, Afrikanermusiekhistoriografie en die ontluiking van ’n apartheidsestetika in die toonkuns
  Carina Venter – Universiteit Stellenbosch

Jaargang 8, Nommer 2 – Augustus 2011

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Naasbeste benadering met gladstrykers
  Carl Rohwer – Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Die Nasionale Party se amptelike beleid teenoor die kleurlingstemregkwessie, 1925–1939: Politieke opportunisme of beginselvastheid?
  Clarence Williams – Departement Onderwysstudies, Universiteit van Wes-Kaapland
• Digitalisering van NALN se knipselversameling: Die bemiddeling van 21ste-eeuse navorsing in die Afrikaanse letterkunde
  Burgert A. Senekal – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Literatuur in die marge: Die plek van die middelmoot-literatuur
  Hennie van Coller – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Generiese merkers in die kortverhaalsiklus: Deel 1: Teoretiese uitgangspunte
  Nina Botes – Departement Letterkunde, Universiteit Antwerpen, en Neil Cochrane – Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Generiese merkers in die kortverhaalsiklus: Deel 2: ’n Toepassing op Die dag toe ek my hare losgemaak het van Willemien Brümmer
  Nina Botes – Departement Letterkunde, Universiteit Antwerpen, en Neil Cochrane – Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika
• Tematiese fisionomie skep toegang tot drie uiteenlopende 20ste-eeuse komposisies
  Bertha Spies – Departement Musiek, Universiteit van Pretoria
• ’n Vergelykende studie van toelatingskriteria van ’n seleksie Suid- Afrikaanse universiteite
  Renette Blignaut en Isabella Venter – Departement Statistiek en Rekenaarwetenskap, Universiteit van Wes-Kaapland
• Toekomsstudie: Instrument vir toekomsskepping
  Rianne van Vuuren – Nagraadse student, Instituut vir Toekomsnavorsing, Universiteit Stellenbosch se Bestuurskool
• Die banale as (rap-) identiteit: Jack Parow se “Cooler as ekke”
  Martina Viljoen – Departement Musiek, Universiteit van die Vrystaat
• “Binne ’n halfuur het ek wit geword”: Snypunte van gender, ras en klas in Suid-Afrikaanse fiksionele uitbeeldings van voorkoms
  Jessica Murray – Departement Engels, Universiteit van Suid-Afrika
• Oortekening as vertaalstrategie in Breyten Breytenbach se oorblyfsel/voice over
  Pieter Odendaal – Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Ontronding in Kharkamsafrikaans?
  Daan Wissing

Jaargang 8, Nommer 1 – Maart 2011

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Wysgerige perspektiewe op die uniekheid van getal
  Danie Strauss – Fakulteit Geesteswetenskappe, Universiteit van die Vrystaat
• Postkoloniale literatuur en die representasie van trauma: ’n Verkenning van Verkenning
  Cilliers van den Berg – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• “’n Mens se plig lê altyd in die hede”: ’n Zen-Boeddhistiese aanvulling tot Bernard Stiegler se rolprentmatige fenomenologie van die tyd en die bewussyn
  Johann Rossouw – Departement Politiek, Monash-universiteit, Melbourne, Australië
• Vervreemding in die ekstreem: ’n Oorsig oor normloosheid en sosiale isolasie in Afrikaanse ekstreme metal
  Burgert A. Senekal – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Oor die veelduidigheid van tekste
  Bernard Lategan – Stellenbosse Instituut vir Gevorderde Navorsing en Departement Inligtingwetenskap, Universiteit Stellenbosch
• Funksionaliteit van die parateks in Lina Spies se vertaling van Anne Frank se dagboek, Het Achterhuis, in Afrikaans
  Carla-Marié Spies – Nagraadse student, Departement Afrikaans en Nederlands Universiteit Stellenbosch
• Wie behoort die gespreksgenote te wees van Ou-Testamentiese Etiek as ’n onderafdeling van die Ou-Testamentiese Wetenskap?
  Christo Lombaard – Christelike Spiritualiteit, Unisa
• ’n Kritiese evaluering van godsdienstige verwysings in berigte oor misdaad en ongelukke in Beeld en Rapport
  Christo Lombaard – Christelike Spiritualiteit, Unisa, en Johannes D. Froneman – Kommunikasiestudies, Noordwes-Universiteit (Potchefstroom)
• Deur die loergat: ’n Ondersoek na die voyeuristiese elemente in Johann de Lange se “Olympia”
  Theo Kemp en Ronel Foster – Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• ’n Bydrae tot die rangordebepaling van akademiese tydskrifte
  Machteld Strydom – Departement Besluitkunde, Unisa
• Die Jesus Seminaar vier sy eerste kwarteeu: nabetragtings van ’n buitestander
  Sakkie Spangenberg – Departement Ou Testament en Ou Nabye Oosterse Studie, Unisa
• Deugde en karaktersterktes as voorspellers van akademiese prestasie
  Leon Ueckermann en Gert Kruger – Departement Sielkunde, Universiteit van Johannesburg
• “My sonde is steeds voor my”: Die rol van belydenis in C. Louis Leipoldt se Die heks (1923)
  Thys Human – Departement Afrikaans, Universiteit van Johannesburg

Jaargang 7, Nommer 3 – Desember 2010

Afdeling: Natuurwetenskappe

• Enumerasie van self-ortogonale Latynse vierkante van orde
  Jan van Vuuren, Alewyn Burger, Martin Kidd – Departement Logistiek, Universiteit Stellenbosch

Afdeling: Geesteswetenskappe

• Enkele verklarings vir die strafregtelike vervolging van diere gedurende die Middeleeue en Renaissance
  Nini Bennett
• André Groenewald, populêre letterkunde en die Afrikaanse literatuurgeskiedenis
  Philip John – Navorsingsgenoot, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Kleurvol hibried: Kleur kom nooit alleen nie en die talige ruimte van saambestaan
  Marlies Taljard – Skool vir Tale, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus
• Afrikaans as lingua franca in Namibië, ca. 1800–1920
  Gerald Groenewald – Departement Historiese Studies, Universiteit van Johannesburg
• Die Europese musiektradisie en die ontwikkeling van ’n Afrikaneridentiteit: ’n Oorsig van Afrikaanse musiekjoernalistiek in Die Brandwag(1910–1921) en Die Nuwe Brandwag (1929–1933)
  Annemie Stimie – Musiekwetenskap, Universiteit Stellenbosch
• Eietydse ridders: ’n Vergelyking tussen Die mugu (1959) deur Etienne Leroux en Die avonture van Pieter Francken (2005) deur Jaco Fouché
  Joan-Mari Barendse, Nagraadse student, Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit Stellenbosch
• Die familiesage as volksverhaal: Afrikanernasionalisme en die politiek van reproduksie in Marlene van Niekerk se Agaat
  Irma du Plessis – WISER, Universiteit van die Witwatersrand
• Die Oosgrenshipotese as geografiese en teoretiese konstruk
  Heinrich Grebe – Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
• ’n Waarderende ondersoek na die pedagogiese hoedanighede van Gerhardus P.V. Bosch
  Jannie Pretorius – Departement Kurrikulumstudie, Universiteit van die Vrystaat
• Avatar: ’n Mitologie vir ons tyd
  Naas Ferreira
• “In die vyand se kraal”. Die rol en ervaring van Afrikanervroue in die Women’s National Coalition
  Loraine Maritz
• “Dit kom daarop neer dat ek nie vergete was nie”: Die vroulike liggaam, gender en geweld in Suid-Afrikaanse slawenarratiewe
  Jessica Murray
• Onderweg na goeie wetenskap 2: Die funksie van strategie, visie en beleid
  Fanie de Beer, Departement Inligtingkunde, Universiteit van Pretoria, en Braam Roux – Departement Filosofie, Unisa
• Persepsies van hoe pa’s by hul seuns betrokke behoort te wees
  Jan Bodenstein en Awie Greeff – Departement Sielkunde, Universiteit Stellenbosch
• Op soek na Leipoldt se oom Gert – ’n studie in historiese resonansies
  Hein Viljoen – Direkteur: Navorsingseenheid Tale en Literatuur in die Suid-Afrikaanse konteks, Noordwes-Universiteit (Potchefstroomkampus)
• Staan die natuur op die balansstaat? Omgewingsbeskouings van die plaaseienaar in Voetpad na Vergelegen en Verbrande Paradys
  Susan Meyer – Departement Filosofie, Universiteit van Pretoria

Jaargang 7, Nommer 2 – Augustus 2010

• Tussen mans: ’n Perspektief op homososiale begeerte in Karel Schoeman
  se ’n Ander land
  Marius Crous - Skool vir Tale en Letterkunde, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• ’n Lang blik op Westerse moderniteit
  Johann Rossouw – Departement Politiek, Monash-universiteit, Melbourne, Australië
• Die politiek van broederskap: Jacques Derrida, Jean-Luc Nancy en Jane
  Alexander se The Butcher Boys
  Jaco Barnard-Naudé – Departement Privaatreg, Universiteit van Kaapstad
• Identifisering met die held en die emosionele betrokkenheid van kykers by rolprentdramas
  Francois Human – Departement Afrikaans, Universiteit van Pretoria
• ’n Taalwet vir Suid-Afrika? Die rol van sosiolinguistiese beginsels by die ontleding van taalwetgewing
  Theodorus du Plessis – Eenheid vir Taalbestuur, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Voorlopige verkenning van postapartheid Afrikaanse protesmusiek
  Burgert A. Senekal en Cilliers van den Berg – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Onderweg na goeie wetenskap. Ewekniebeoordeling: betroubare weegskaal of vyfde wiel aan die wa?
  Fanie de Beer – Departement Filosofie, Unisa en Braam Roux – Departement Inligtingkunde, Universiteit van Pretoria
• Afrikanerskap en taal by ’n paar Afrikaanse skrywers en ander intellektuele in die 1890’s
  Jaap Steyn – Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
• Die uniekheid van die menslike denke
  Danie Strauss – Fakulteit Geesteswetenskappe, Universiteit van die Vrystaat
• ’n Behoefte-analise as eerste fase in die ontwerp van ’n taakgebaseerdesillabus vir Afrikaans-tweedetaalonderrig op universiteitsvlak
  Elbie Adendorff – Departement Afrikaans en Nederlands, Universiteit van Stellenbosch
• Eros en lewe in die 21ste eeu
  Bert Olivier – Departement Joernalistiek, Media en Filosofie, Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Selfkennis, verstandigheid en inkarnasie: ’n interpretasie van Martin Versfeld se Oor gode en afgode
  Ernst Wolff – Departement Filosofie, Universiteit van Pretoria

Jaargang 7, Nommer 1 – Maart 2010

• Van (luister)liedjie tot chanson: ’n oorsese reis in vertaling
  Naòmi Morgan – Afdeling Frans, Universiteit van die Vrystaat
• //Gãuwa dwaal vennag: Anna M Louw se Kroniek van Perdepoort ondergrawe deur trieksters en transdans
  Gitte Postel (vertaal deur Marius Crous) – Department of Language and Literature, Nelson Mandela Metropolitan University
• Die stand van die demokrasie in Suid-Afrika: ’n kritiese perspektief
  Chris Nelson – Fakulteit Krygskunde, Universiteit van Stellenbosch
• Gay- en queer-kodes in geanimeerde films
  Terrence R Carney – Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Unisa
• Die grande dame van die Vlaamse poësie: Christine D’haen (1923–2009) – Tot lof van ’n vroulike stem
  Zandra Bezuidenhout
• Verskille in nieverbale kognitiewe vermoëns van eentalige teenoor tweetalige meisies
  Gert Kruger – Departement Sielkunde, Universiteit van Johannesburg
• Artistieke oorsprong en oorspronklikheid by Nietzsche en Heidegger
  Frikkie Potgieter – Departement Kunsgeskiedenis, Visuele Kunste en Musiekwetenskap, UNISA
• Aspekte van diaspora in drie Afrikaanse dramatekste na 2004
  Johan Coetser – Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Universiteit van Suid-Afrika

Jaargang 6, Nommer 3 – Desember 2009

• Die poeliesman het ’n gun: Die prestasie van Kaapssprekende plattelandse leerders op ’n Afrikaans-medium taaltoets wat dialek-neutraal sou wees
  Frenette Southwood en Ondene van Dulm – Universiteit van Stellenbosch
• “Te hel met heling, Niggie!”: Wanneer traumanarratiewe tekort skiet
  Thys Human – Universiteit van Johannesburg
• Aspekte van postkoloniale verset in Eilande deur Dan Sleigh
  Johan Anker – Cape Peninsula University of Technology (Wellington-kampus)
• Na-beeld/Na-beelding: stedelike gelykenisse
  Dirk van den Berg – Universiteit van die Oranje-Vrystaat
• Tegnologiese singulariteit en transendentale monisme: medeskeppers van volhoubare alternatiewe toekomste
  Jan Hendrik Naude
• Verwysings na klassieke musiek in Marlene van Niekerk se roman Agaat
  Heinrich van der Mescht – Universiteit van Pretoria
• Sewe M-bleme vir Marlene (van Niekerk) en Marlene (Dumas): ’n Metatekstuele lesing van Memorandum: ’n verhaal met skilderye
  Adéle Nel - Vaaldriehoekkampus van die Noordwes-Universiteit
• Taalwetgewing in Suid-Afrika
  Theodorus du Plessis - Universiteit van die Vrystaat
• Cliff Richard: ’n Opvoedkundige waardering
  Jannie Pretorius – Universiteit van die Vrystaat
• Afrikaanse digters in gesprek met Breyten Breytenbach as digter
  Louise Viljoen – Universiteit van Stellenbosch
• “Dolosse as plaaslike munt”: Geld en die Kuniese filosowe
  Philip Bosman – Unisa
• Die “wil tot vernuwing”: N.P. Van Wyk Louw en Afrikaneridentiteit in die vroeë 20ste eeu
  Karin Cattell – Universiteit van Johannesburg
• Enkele tendense en uitdagings op die koppelvlak van bevolking, ontwikkeling en omgewing in Suid-Afrika
  André Pelser – Departement Sosiologie, Universiteit van die Vrystaat
• “ik hoop dat je mij toch verstaat”– Ad Zuiderent se stemposgedig oor Venda
  Ena Jansen – Navorsingsgenoot Universiteit van Johannesburg; Vrije Universiteit en Universiteit van Amsterdam

Jaargang 6, Nommer 2 – Augustus 2009

• Nora en die Afrikaners: Gedagtes oor die impak van die eerste professionele produksie van Henrik Ibsen se Et dukkehjem (’n Pophuis) in Afrikaans
  Temple Hauptfleisch en Hilda van Lill – Universiteit van Stellenbosch
• Marlene van Niekerk se idees oor musiek en die aanwending van verwysings daarna in Agaat
  Heinrich van der Mescht – Universiteit van Pretoria
• Die tydskrif Wurm (1966–1970) en die Afrikaanse literatuurgeskied-skrywing
  Philip John – Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Die argument van ’n storie - Etienne van Heerden se Asbesmiddag
  Chris van der Merwe – Universiteit van Kaapstad
• De la Rey, De la Rey, sal jy die Boere kom lei?
  Lizabé Lambrechts en Johann Visagie – Universiteit van die Vrystaat
• Is die onderwysstelsels van die wêreld gerat vir die eise van die een-en-twintigste eeu?
  Charl Wolhuter en Hennie Steyn – Noordwes-Universiteit
• Estetiese hoedanighede in die lewe en werk van Lorraine Botha: ’n estetiese ondersoek na pedagogiese kunstenaarskap
  Jannie Pretorius – Universiteit van die Vrystaat
• Mise en abyme en Ander Lewens van André P. Brink
  Johan Anker – Cape Peninsula University of Technology
• Inligtingsoorlogvoering, die opkomende magprojekteringinstrument: soeke na ’n definisie
  Rianne van Vuuren – Universiteit van Stellenbosch
• Peter Blum en die Commonwealth Mycological Institute: Van digter tot abstraheerder
  Johan C. Coetzee – Kaapse Skiereiland Universiteit van Tegnologie

Jaargang 6, Nommer 1 – Maart 2009

• 'Om leeg te word soos ’n skulp': verlies en verganklikheid in Die boek van toeval en toeverlaat
  Thys Human - Universiteit van Johannesburg
• Die digkuns van Johann de Lange met spesifieke verwysing na Nagsweet
  Joan Hambidge – Universiteit van Kaapstad
• Duiwelskloof: geskiedenis, storie en oraliteit
  Anne-Mart Olsen en Helize van Vuuren – Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit
• Die produksiegehalte van Palindroom en Kladboek deur Joan Hambidge as gevallestudies binne die uitgewersbedryf
  Reinhardt Fourie – Universiteit van Pretoria
• Religie en Bernard Stiegler se “otium van die volk”
  Johann Rossouw
• Die moderne strewe na artistieke outonomie: ’n Waardering vir ’n gefaalde projek
  Frikkie Potgieter – UNISA
• Wij spreken zo niet onder ons – taalstandaardisasie en die konstruksie van identiteit
  Heinrich Grebe – Universiteit van Pretoria
• Liefs nie op straat nie. Die openbare rol van die intellektueel vandag
  Benda Hofmeyr – Universiteit van Pretoria / Radboud Universiteit Nijmegen

Jaargang 5, Nommer 3 – Desember 2008

• Portrette van en gesprekke met vaders: die vader-dogter-verhouding in die werk van enkele vrouedigters
  Marius Crous
• "Onder my duim lê die fyn sintaksis van jou strot": Krog in gesprek met Pablo Picasso
  Marlies Taljard - Noordwes-Universiteit
• Die meer ''beskeie'' opsies van ’n ''buitestander'': M. Nienaber-Luitingh in die Afrikaanse literêre sisteem
  H.P. van Coller en B.J. Odendaal - Universiteit van die Vrystaat
• Liggaam, teks en parateks in Antjie Krog se Verweerskrif
  Adéle Nel - Noordwes-Universiteit
• Die opleiding en praktyke van die onderwyser as kunstenaar
  Jannie Pretorius - Universiteit van Vrystaat
• Nomades, oorlogmasjiene, Freud en The Doors: ’n Skisoanalise van Alexander Strachan se “Visioen” (1984) met verwysing na Apocalypse Now
  W.P.P. Anker - Universiteit van Stellenbosch
• Naamgewingstrategieë in André P. Brink se Duiwelskloof en Devil's Valley: ’n vergelykende perspektief
  Bertie Neethling - Universiteit van Wes-Kaapland, Bellville
• ’n Middelnederlandse teks vir die moderne Afrikaansklaskamer
  Terrence Carney - UNISA

Jaargang 5, Nommer 2 – Oktober 2008

• Arnold van Wyk se Ricordanza as musikale aandenking
  Matildie Thom Wium - Universiteit van Stellenbosch
• Bemagtig opvoeders vir onmiddellike mobilisasie van grondslagfaseleerders se geletterdheid
  Mariette Koen - Universiteit van die Vrystaat
• Die denke van Deleuze en Guattari: filosofie as teater
  W.P.P. Anker - Universiteit van Stellenbosch
• Die verhouding tussen religie en mag in Tibettaanse Boeddhisme
  Rashid Begg en Sandra Troskie - Universiteit van Stellenbosch
• Die ANC/SAKP en die USSR. Deel 1: Wêreldbeskouings
  Leopold Scholtz en Ingrid Scholtz - Universiteit van Stellenbosch
• Die ANC/SAKP en die USSR. Deel 2: Gevallestudies
  Leopold Scholtz en Ingrid Scholtz - Universiteit van Stellenbosch
• ’n Menswetenskap in onmenslike tye: Dreyer Kruger en die fenomenologiese sielkunde in Suid-Afrika, 1976–1990
  Desmond Painter - Universiteit van Stellenbosch
• Die verwerking van trauma in twee Afrikaanse romans
  Johan Anker - Cape Peninsula University of Technology (Wellington-kampus)

Jaargang 5, Nommer 1 – Augustus 2008

• Musiekgeskiedenis en fiksie: Hans Holleman en Arnold van Wyk in Holmer Johanssen se roman Gety
  Stephanus Muller - Universiteit van Stellenbosch
• Tegniek en Republiek: Wisselende vryheidsbegrippe in Afrikaner- en Suid-Afrikaanse politiek
  Johann Rossouw
• S.V. Petersen se tydskrifverhale
  Steward van Wyk - Universiteit van die Wes-Kaap
• Buren-Marsch: Die Transvaalse volkslied in Duitse gewaad
  Winfried Lüdemann - Universiteit van Stellenbosch
• Die onopgeloste raaisel met spesifieke verwysing na Die Jakkalssomer van Dirk Jordaan
  Joan Hambidge - Universiteit van Kaapstad
• Stephan Bouwer (1948–1999): ’n Herwaardering met spesifieke verwysing na sy poësie-oeuvre
  Neil Cochrane - Universiteit van Pretoria
• ’n Ander bestekopname van die Afrikaanse poësie, 2004−2007
  Leti Kleyn - Universiteit van Pretoria
• Beeldvorming in geleentheidsgedigte op gedenkkeramiek oor die Nederlandse koningshuis
  Gerard de Kamper en Renée Marais – Universiteit van Pretoria

The post <i>LitNet Akademies</i>: Volledige joernaaluitgawes appeared first on LitNet.

My eerste kennismaking met Paul Eilers op 2 Januarie 1975 was onortodoks en uniek. Geen gemaklike hand-om-die-skouer-koekeloer-gesprekkie nie. Dit was ’n op-die-plek-sit-onderhoud – ’n warm kooltjie wat tussen jou onervare bakhande rondgegooi is. En terwyl hy gepraat het, het hy gedurig sy kuif van sy voorkop weggevee, amper asof uit irritasie.

Ek was natuurlik van hom as akteur, radio-omroeper en radio-regisseur bewus, en het ook geweet van die kunsprogramme wat hy op die destydse Afrikaanse diens van die SAUK aangebied het. Vars uit die universiteit word ek toe aan hom voorgestel in die gange van die destydse Uitsaaihuis in Commissionerstraat, Johannesburg.

“Weet jou ma al jy is uit die cot?” vra hy aan ’n 21-jarige bleeksiel wat tien jaar jonger gelyk het as wat hy was, en boonop nog ’n militêre haarstyl gehad het, pas uit ’n weermagkamp. “En wat is sy naampie?” vra hy.

“Leon van Nierop,” kon ek dit uitkry.

“Nee wat, bokkie. Dit klink soos lewertraan. Van vandag af is jy Lewers. Niemand gaan ooit daai van onthou nie.” En Lewers was my bynaam van daardie dag af.

Eilers het altyd daardie skerp, deurdringende raaksienblik vol eiesoortige duiweltjies op my gefokus. “Jy is die duiweltjie wat my ma my altyd gesê het op my skouer sit,” waag ek dit eendag. Dit moes ek nie gesê het nie, want van toe af het Paul elke Dinsdag- en Donderdagmiddag, wanneer hy die markberigte en vleispryse op kortgolf moes lees, dit voor my neergesit. Hy het weerloosheid vinnig raakgesien!

“Alle nuwe omroepers moet hierdie ding vir die oumanne lees.” Ek het weke lank gedwee deur 45 minute se syfers en verwikkelde inligting geworstel, tot iemand gesê het dat jong omroepers dit net as deel van hul skofte moes doen. “Jy hoef dit nie vir iemand anders te doen nie.” Ek het Paul met ’n paar oorfone gegooi toe ek van die “misbruik van my talente” verneem, waarop hy my summier teruggegooi het.

“Een ding, Lewers. Jy het geleer om foutloos te lees. Jy sal my eendag bedank daarvoor.”

Ek onthou ook die lang weerberig vir kusskeepvaart destyds 10 oor 11 in die aande. Wanneer Paul nuus gelees het en ek kontinuïteit gedoen het, het hy ingesluip terwyl ek op die lug was en dus nie beswaar kon maak nie, die papiere voor my neergesit en na die nuusateljee verkas om die bulletin te lees. Ek kon dit dus nie teruggee nie, al was dit sy werk om dit te lees.

“Mens begin heel onder in uitsaai,” was sy kommentaar na die tyd.

Paul het my baie van stemtegnieke, radiodrama-regie en spel geleer. Hy het, om die waarheid te sê, die eerste keer voorgestel dat ek dalk regie kan doen. Ek kry toe op ’n jeugdige ouderdom my eerste radiodramateks om op te voer met Paul (en Roelf Jacobs, hoof van radiodrama), wat leiding gegee het. “Diep kant inspring, seun, diep kant,” was Paul se kommentaar voordat ek 12 van die grootste akteurs en aktrises in die bedryf deur ’n drama moes lei.

Dit is wat ek van Paul onthou. Al die deure wat hy onverwags en skielik vir my oopgemaak het. Ook die kanse wat hy my gegee het om, na die ysingwekkende ervarings om vir Suzanne van Wijk in Seepunt in radiodramas te speel, in Johannesburg voort te sit. “Lewers. Moenie met daai voice beautiful na my ateljee toe kom nie. Wéés die rol, voel die rol, moenie na jou eie mooi stem luister nie, man! Dis in elk geval net jou ma wat dink jy’t ’n mooi stem.”

Ja. Paul kon kwaai wees, maar altyd met daardie vonkel in sy oog wat verklap het: Jy is eintlik orraait, pel.

Hy het my ook in 1976 aangemoedig om ’n boek vir Springbok Radio as vervolgverhaal te verwerk, en dit is hoe ek vir die radio begin skryf het.

Paul het ook dikwels van “tant Anna” gepraat – die formidabele professor Anna Neethling-Pohl wat, dink ek, ’n soort mentor was, en saam met wie hy dikwels opgetree het as akteur. Destyds nog op die verhoog, mits my geheue my nie in die steek laat nie, maar later ook op radio. Maar toe hy eers in die SAUK beland het (hy het sy debuut in 1972 as omroeper-regisseur gemaak), het hy onmiddellik uitgeblink. Eers voor die mikrofoon, toe agter die kameras, waar hy vir Jan Scholtz aan die tegniese kant gehelp het in die begindae van televisie, en natuurlik later as akteur.

Vyfster het hom natuurlik op televisie bekend gemaak. Ook Song vir Katryn en Die dood van Elmien Adler, om maar enkeles te noem.

Gedurende daardie baanbrekersdae het ek eendag nuus gelees met ’n verwysing na die laaste direkteur-generaal van die destydse Nuwe Nederlandse kolonie, Peter Stuyvesant. Die berig was skaars gelees, of die telefoon lui. Dit was nog voordat die destydse hoof van die Afrikaanse diens, Morkel van Tonder, my ook na die rooi tapyt ontbied het en die “oortreding” op my lêer ingeskryf is.

“Lewers! Is jy gerook?” skree Paul oor die foon vir my. Ek ontken dat ek rook. “Jy spreek die man se naam op Afrikaans uit, bokkie. Hy was ’n Nederlander, nie ’n Engelse sigaret nie!” Van Tonder se uittrapsessie daarna was ’n vulletjie in vergelyking met Paul se bykomende kommentaar!

Paul het in daardie jare die Afrikaanse diens se kunsteprogram, In die voorportaal, aangebied, en toe hy te besig begin raak, dit aan my toevertrou, waarna ek dit vir vyf jaar lank behartig het. “Moet dit net nie ’n vlooifliekprogram maak nie!” was sy waarskuwing. “Ek watch vir jou!” Dit was nóg ’n deur wat oopgemaak is, want so kon ek teaterresensies en -onderhoude doen vir ’n program wat die kunste, ballet, opera en teater in Afrikaans bevorder het. So het ek met vele Afrikaanse teaterlegendes radio-onderhoude gevoer. En terloops, hy het daardie mooi kenwysie, “Villa rides”, glo self gekies. “Mense moet net nie dink dit was jy nie, Lewers!”

Ek het sy loopbaan as akteur met belangstelling dopgehou. Nadat hy met die vervaardiger Piet de Jager en regisseur Sallas de Jager bande gesmee het, is drie rolprente daaruit gebore: Roepman (2011), Verraaiers (2012) en Stuur groete aan Mannetjies Roux (2013). Ek het bewoë na Roepman gekyk en ’n regisseur aan die toppunt van sy talente daaragter raakgesien. Paul sou vele staaltjies vertel oor hoe moeilik dit was om ’n rolprent te maak, veral wat die tegniese aspekte betref, maar het net lof gehad vir die ondersteuning wat hy van die vervaardigers en tegnici gekry het.

“Clint Eastwood het gesê: ‘Dit is maklik vir dié wat nie kan nie, maar dêm moeilik vir dié wat kan,” het Paul herhaaldelik opgemerk.

Menslikheid, ’n fokus op die sosiopolitieke probleme van daardie tyd, die armblankevraagstuk, apartheid en die rol van treine in die sestigerjare was van die temas wat hy ontgin het. Maar hy het ook vreesloos kommentaar gelewer op die patriargale stelsel, gesinne wat in vrees vir ouers geleef het, en die Verwoerd-era. Dit het alles in die visuele subteks gelê – iets wat destyds selde ná Jans Rautenbach in die Afrikaanse film gebeur het.

Eilers se regie was sober, sonder clichés en versuikerde sentiment, en oopkop op die man af eerlik. Toe ons na ’n vertoning ’n gesprek daaroor gevoer het, was ek verbaas om nie geroskam te word omdat ek gewaag het om ’n mening oor die rolprent te lug nie. “Ek stem volkome saam met wat jy gesê het. Jy is ’n yster,” is woorde wat my vir lank bygebly het.

Ons het dikwels daarna weer gepraat, ook oor hom as omroeper in die Suid-Kaap, en eendag, nadat ’n bekende gesterf het, sê hy vir my oor die foon: “Lewers. Hulle kap nou in ons wingerd.” Min wetende dat ek dié woorde weer op 28 Junie 2019 sou onthou.

Nog ’n herinnering: Toe Paul met vakansie gegaan het in 1975, het hy my en Leon Schuster gevra om sy huis op te pas. “Julle is rêrig ’n odd-vriende-couple,” het hy met sy kenmerkende skewe grinnik gesê.

“Maar hoekom juis ons?” waag ek om te vra.

“Want Schuster gaan mors en jy gaan opruim, dan weet ek my huis staan darem nog na die tyd!” was sy skewebek-glimlag-antwoord.

Dit was Paul. Dikwels kwaai (as regisseur), maar nooit brutaal nie. Soms sarkasties, veral wanneer ek ooglopende en slordige nuusleesfoute gemaak het, maar altyd met daardie fyn nuanse in die stem wat eintlik verklap het: Jy is oukei.

Hy het my die moed en selfvertroue gegee om in die bedryf te begin, en waar baie mense die deur brutaal in my gesig toegeklap het en vele onnodige struikelblokke op my pad geplaas het, was Paul die teenoorgestelde. Hy het potensiaal raakgesien en help ontwikkel. Hy het die eerste noot ingesit. Ek het net in die koor gevolg en later my eie stem ontdek.

Ek sal Paul Eilers altyd daarvoor eer en dankbaar wees.

Daar is van 28 Junie af ’n reuseleemte in die vermaaklikheidsbedryf.

The post ’n Persoonlike blik op die lewe en loopbaan van Paul Eilers appeared first on LitNet.

Opsomming

Hierdie artikel fokus op die wyse waarop leierskap in twee verskillende kontekste, naamlik die onderwys- en die landboukonteks, ooreenkom en verskil. Die artikel bespreek die wyse waarop ses skoolhoofde en ses megaboere hul leierskappraktyke aanwend om die ondersteuning van hul volgelinge te verkry. Die ondersteuning wat hulle ontvang, dra by tot die sukses van die skole en die boerderye onderskeidelik.

Die skole se sukses word gemeet aan die uitslae van die Nasionale Seniorsertifikaat, terwyl die betrokke boerderye se sukses aan die suksesvolle uitvoer van produkte gemeet word. Die manier waarop die hoofde en boere hul leierskappraktyke in twee verskillende kontekste aanwend, rig die konseptuele vraag. Die navorsing ondersoek die ooreenkomste en verskille ten opsigte van die skoolhoofde en megaboere as leiers, asook die leierskappraktyke en -style wat hulle gebruik, hul onderskeie volgelinge (onderwysers en plaaswerkers), die struktuur waarin hulle hulle leierskap uitvoer, en die onderwys- en landboukontekste.

Hierdie artikel is doen verslag oor ’n kwalitatiewe empiriese navorsing in ses provinsies van Suid-Afrika en het ten doel om tot die gesprek oor leierskap in verskillende kontekste by te dra. Die hoofnavorsingsbevinding is dat alhoewel daar op die oog af heelwat ooreenkomste en verskille in die leierskap van die skoolhoofde en megaboere is, die verskille dieper is. Hierdie verskille kan toegeskryf word aan die twee verskillende kontekste, met hul eie vryhede, strukture en verskille in die leiers se persoonlikhede.

Trefwoorde: konteks; leierskap; leierskapspraktyke; megaboer; persoonlikhede; skoolhoofde; strukture; vryhede

Abstract

Leadership practices of school principals and megafarmers: a comparison and evaluation in two different contexts

This article focuses on how leadership in two different contexts – in this case education and agriculture – is both similar and different. The article discusses how six principals and six megafarmers use their leadership practices to gain the support of their subordinates. The support they receive contributes to the success of the schools and the farms respectively.

Education is a pedagogical process with the sole purpose of preparing inexperienced persons for the future and for life. Educational leaders aim to develop learners into good citizens who have appropriate skills, attitudes and values. In contrast, agriculture is a scientific procedure that focuses on production for profit. Agriculture entails the cultivation of crops and the breeding of animals in order to furnish food, medicinal vegetation and other merchandise to preserve and enhance life. It is a systematic expansion into beneficial crops and livestock under leadership for food and/or financial profit. In each context (education and agriculture) the leader is in charge of an organisation and the responsibility lies with him or her to run the organisation efficiently. Specific structures are needed in organisations as the leaders practise their management practices and styles within these structures. The ways in which the leadership practices, styles and structures of the educational and the agricultural contexts correspond with and differ from each other are mentioned in this article.

Much has been said about leadership and management with regard to contexts. In the education sector the focus is on the performance of schools in South Africa. It is known that South African schools do not perform well when international tests such as the International Mathematics and Science Survey Trends (TIMSS-2011) and the Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS) are considered. With this in mind, the emphasis is on good leadership. The success of an organisation or business is measured by its leadership and management. In a school, success is measured by performance, in other words, to what extent the school is successful in teaching and getting to know the learners. The success of farming is measured by turnover and profit. The farmer as a leader is an entrepreneur who needs to make a profit, while the focus of a school leader is on academic performance.

Management is the art of attaining goals by getting people to do what they are supposed to. Management is the system of designing and preserving an environment in which humans work together in businesses to attain the objectives of an organisation (such as a school). Leadership and administration can no longer be separated. However, the question arises as to whether or not it is the leader him- or herself who inspires success or the leader’s capacity to manage. It seems as if there is a huge difference between an “ordinary” leader and a successful, effective or exceptional leader. (This article focuses on “successful” leaders, namely leaders who attain more than the everyday leader does.)

The success of a school is measured by the results of the National Senior Certificate, while the success of a farm is measured by the successful large scale farming.  The way in which principals and farmers apply their leadership practices in their respective contexts raises the conceptual question in the research. The research examines the similarities and differences with regard to the principal and the mega farmer as leader, as well as the structure within which the principal and the megafarmer performs his or her management.

This article reports on qualitative empirical research in six provinces of South Africa and aims to contribute to a discussion on management in different contexts with specific reference to management in the training and agricultural contexts. The main finding is that even though there are many similarities and differences in the leadership of principals and megafarmers, deeper variations exist between principals and mega farmers. These variations can be attributed to the nature of the two specific contexts, and the leaders’ own freedom, structures and variation in personalities.

The purpose of the investigation was to determine whether something from the leadership of megafarmers could be learnt which could also be of value to principals as leaders. The management and leadership styles of the leaders in the two different contexts were explored based on an interpretivist paradigm. Since this study aimed to explore different aspects of leadership, a qualitative approach was followed in order to explore the central phenomena of the leadership approach shared by farmers (agricultural sector) on the one hand and principals (education sector) on the other.

A phenomenological study was done since, from an interpretivist perspective, the pursuit of a comprehensive (holistic) understanding of how participants interact in a specific situation and how they make meaning of a phenomenon is a typical feature of a phenomenological study.

With a purposeful sample, six megafarmers (private sector) and six successful principals (education sector, and specifically the public education sector, i.e. government schools) were selected in six provinces. The megafarmers were selected from the list of 19 farmers discussed in the book Megaboere (Dreyer 2016). The six farmers met two criteria, namely that they maintained a large profit margin and were exporting abroad. The principals were selected from the six provinces in which the megafarmers were located, with the exception of one school. The schools had to have obtained a 100% pass rate in the National Senior Certificate for 15 years or more. Furthermore, the schools had to have had a learner total of more than 1 000.

The main conclusion was that leadership in any context is important. Recent research emphasized the importance of leadership. Thus, although it seems that leadership is not a new idea, it is still relevant in every research. How the leader behaves towards his or her subordinates may determine the outcomes whether these are in terms of performance or profit. Although other aspects such as the weather, crime, strikes and other variables may have an influence, in this research the emphasis was the behaviour of the leader.  Success, progress and sustainability depend on the leader, with the subordinates following the leader. In an environment where a healthy relationship exists between the leader and his or her subordinates, positive progress may occur.

Keywords: behaviour; educational and agricultural contexts; exceptional leadership; holism; leadership practices; performance; structures

1. Inleiding en agtergrond

Heelwat is al oor leierskap in die onderwys (Alazmi 2015; Mutch 2015; Clark en O’Donoghue 2016), leierskap in ander sektore (Alonso-Almeida, Perramon en Bagur-Femenias 2016; Páez en Salgado 2016; Georgakakis en Cannella 2017; Oc 2018) en leierskap in verskillende kontekste (Davis en Terblanché 2016; Adiaha 2017; Oc 2018) geskryf. In die onderwyssektor is daar veral tans ’n sterk fokus op die prestasie van skole in Suid-Afrika. Dit is alombekend dat Suid-Afrikaanse skole nie na wense presteer nie, veral wanneer internasionale toetse soos die Tendense in Internasionale Wiskunde- en Wetenskap-opname (TIMSS-2011) en die Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS) in aanmerking geneem word (Van Staden en Bosker 2014:2). Na afloop van die 2016-PIRLS-toets is Suid-Afrika heel laaste uit die 50 deelnemende lande geplaas (Howie, Combrinck, Roux, Tshele, Mokoena en Palane 2016). In die landboukonteks val die fokus op wins om prestasie te meet. Die landbousektor word gekenmerk aan ’n verskeidenheid van probleme, onder andere natuurelemente, grondgryping en hoë bankkoste. Dit is vir die leiers in beide die onderwys- en die landboukonteks nodig om leiding te neem om onderskeidelik prestasie en wins te bewerkstellig.

Volgens die literatuur word leierskap algemeen gedefinieer as ’n sosiaal invloedryke proses waardeur individue ’n groep se doelwitte bepaal en die groep dan motiveer om die doelwitte te bereik (Wellman 2017:596). Tog verskil individuele skrywers met mekaar oor presies wat leierskap is. Die vraag kan gevra word wat leierskap dan beteken? Wellman verwys na die persoonlike karaktertrekke, motivering, persoonlikheid en optrede van die leier. Die groep wat die leier volg, het hul eie menings oor leierskap en mag verskil ten opsigte van wat as leierskap gedefinieer word. Voorts moet die konteks waarin leierskap uitgeoefen word, in aanmerking geneem word om te verstaan waarom ’n leier op ’n sekere wyse optree (Wellman 2017:597). Leierskap word dikwels met prestasie binne ’n organisasie geassosieer (Blakemore 2013). Die interaksie tussen die leier en die volgelinge is belangrik, veral wanneer prestasie ter sprake is. Omdat leierskap as ’n interpersoonlike proses beskou word, speel die leier ’n belangrike rol om volgelinge te beïnvloed sodat aktiwiteite binne ’n organisasie gelei, gestruktureer en gefasiliteer kan word. Leierskap is ’n komplekse verskynsel omdat mense met uiteenlopende persoonlikhede daarby betrokke is (Botha 2012; Marishane 2013). Klem word gelê op die vertrouensverhouding tussen die leier en volgelinge met die oog op sukses (Park en Kim 2012:98). Wanneer daar so ’n vertrouensverhouding is, raak volgelinge meer betrokke, verbeter die welstand van die volgelinge en word ’n positiewe werksomgewing geskep.

Die sukses van ’n organisasie, sakeonderneming, sektor of maatskappy word gemeet aan die leiding en bestuur daarvan (Carsten, Uhl-Bien, West, Patera en McGregor 2010). In ’n skool word sukses gemeet aan prestasie, met ander woorde, in watter mate die skool daarin suksesvol was om die leerders te onderrig en te leer. Die sukses van boerdery word gemeet aan die omset en wins wat gemaak word. Boerdery is vandag, meer as ooit tevore, ’n sakeonderneming met die doel om wins te maak in ’n harde omgewing. Die boer as leier is ’n entrepreneur wat op die maak van wins ingestel is, terwyl die skoolhoof ’n ware diensleier is wat nie op finansiële wins ingestel is nie, maar op die opvoedkundige vorming van die leerders wat aan hom of haar toevertrou is. Die vlot verloop en ononderbroke aktiwiteite van enige organisasie vereis hoë vlakke van administratiewe vaardighede van die leier (Victor en Hoole 2017:25). Hier is bestuur dus ter sprake. O’Gorman, Farrington en Gregor (2015:1) merk op dat bestuur die kuns of wetenskap is om doelwitte te bereik deur seker te maak dat mense doen wat hulle veronderstel is om te doen. Bestuur is die proses om ’n omgewing waarin individue in groepe saamwerk om die geselekteerde doelstellings van ’n organisasie (skool) doeltreffend te bereik, te ontwerp en te onderhou. Leierskap en bestuur is nie onlosmaakbaar van mekaar nie. Die vraag ontstaan egter of dit die leier, as individu, is wat sukses bewerkstellig of die leier se bestuursvermoë. Dit wil voorkom asof daar onderskeid getref word deur navorsers tussen ’n “gewone” leier en ’n “suksesvolle, effektiewe of uitsonderlike” leier. (In hierdie artikel word daar volstaan by “suksesvolle” leiers, naamlik leiers wat meer as die gewone leier bereik.) Cherry (2018) fokus op die identifisering van verskillende persoonlikheidseienskappe wat aan suksesvolle leierskap binne ’n verskeidenheid van situasies gekoppel is.

Onderwys is ’n pedagogiese proses met die uitsluitlike doel om leerders vir die toekoms en lewe voor te berei. Hierteenoor is landbou ’n wetenskaplike proses wat daarop fokus om produksie teen ’n wins te lewer (Ramaila, Mahlangu en Du Toit 2011). Landbou behels onder andere die verbouing van gewasse, die kweek van plante en boerdery met diere om voedsel, vesel, medisinale plante en ander produkte te verskaf om die lewe te onderhou en te verbeter. Dit is ’n stelselmatige ontwikkeling van nuttige plante en lewende hawe onder die bestuur van die mens (Onwumere, Modebelu en Chukwuka 2016) en ’n doelbewuste poging om ’n gedeelte van die aarde se oppervlak te verander deur die verbouing van gewasse en die vermeerdering van lewende hawe vir voedsel of ekonomiese wins. In beide kontekste (onderwys en landbou) staan die leier aan die hoof van ’n organisasie en lê die verantwoordelikheid by hom of haar om die prosesse daarbinne suksesvol te laat verloop. In beide kontekste is strukture van belang en wend die leiers hul leierskappraktyke en -style binne die strukture aan. Alhoewel ’n organisasie se struktuur die kenmerkende eienskappe van die verdeling van elemente en verantwoordelikhede en hul assosiasies met mekaar besit, verskil die inhoud van die strukture in die twee kontekste (Marasi, Bennett en Budden 2018:9). Die wyse waarop die leierskappraktyke, -style en -strukture van die onderwys- en landboukontekste met mekaar ooreenkom en van mekaar verskil, word in hierdie artikel bespreek.

2. Literatuuroorsig

Heelwat navorsing is al wêreldwyd en plaaslik oor leierskap in die onderwys en die landbou gedoen (Terblanché 2016; Ajuwon en Oyinlade 2016; Hutton 2016; Paletta 2017; Parker, Ellis en Rogers 2017). Die fokus val veral op effektiwiteit en sukses. Suksesvolle leierskap in skole word oor die algemeen deur middel van akademiese uitslae, hetsy van internasionale of plaaslike toetse, aan die leierskap van die skoolhoof toegeskryf. In die literatuur word skoolhoofleierskap en -sukses wyd bespreek (Hsiao, Lee en Tu 2012:422; Kadji-Beltran, Zachariou en Stevenson 2013:304; Klar en Brewer 2013:771). Volgens die gegewe bronne word suksesvolle skoolhoofleierskap op die volgende gebaseer:

• Suksesvolle skoolhoofleierskap dra by tot die verbetering van die leerders se prestasie.
• Suksesvolle skoolhoofleierskap word deur skoolhoofde en onderwysers beïnvloed.
• Suksesvolle skoolhoofleierskap staan nie los van die gemeenskap nie.
• Daar is ’n stel basiese praktyke wat skoolhoofde binne die konteks van hul skole moet volg.
• Suksesvolle skoolhoofleierskap het onder meer te doen met die wyse waarop skoolhoofde toepaslike beleide hanteer.
• Baie suksesvolle praktiserende skoolhoofde ondersteun verskillendes leerderpopulasies wat die bevordering van skoolgehalte, gelykheid en maatskaplike geregtigheid bevorder.

In die landboubesigheidsektor word leierskap swak verstaan, omdat voorbeelde van sukses nie dikwels uitgelig word nie (Creţua en Iova 2015:534). Daar is reeds navorsing gedoen oor sukses in verskillende ondernemings (Alonso-Almeida e.a. 2016; Páez en Salgado 2016; Georgakakis en Cannella 2017; Johns 2017; Oc 2018), maar minder akademiese literatuur bestaan oor die sukses van boerdery en dit word eerder in die populêre media bespreek. Die belangrikheid van ’n leier in boerdery word deur Dairy Australia (2018), Farm Management (2018) en Hanson en Johnson (2009) uitgelig. Hulle lê verder klem daarop dat ’n plaas sonder leierskap vergelyk kan word met ’n skip op see met geen duidelike bestemming nie. Die bewering geld ook vir enige ander onderneming of organisasie. ’n Plaas sonder bestuur kan gesien word as ’n skip met ’n kraak in die romp, wat vinnig met water gevul word en dan sink (Hanson en Johnson 2009). Navorsing oor die ekonomiese funksie van skole en boerdery word deur Woessmann (2014:1), Taylor en Yu (2009:3), Ozturk (2001:1) en Kostecki (1985) genoem. Volgens hulle hou sukses in beide kontekste verband met die besteding van hulpbronne, produktiwiteit, individuele en maatskaplike voorspoed en ekonomiese groei.

Ajuwon en Oyinlade (2016:21) het bevind dat leierskap kultuurspesifiek is en dat eienskappe van effektiewe skoolleierskap die beste binne die kontekstuele bestaan van ’n skool verstaan kan word. Navorsing toon ook dat samewerking, style en vaardighede, asook leierskapprogramme, van belang is in die landboukonteks (Parker e.a. 2017; Hale en Carolan 2018; Ulvenblad en Björklund 2018). Die verskillende leierskapstyle wat skoolhoofde volg, is reeds deeglik nagevors (Shestani en Gusha 2016; Hollingworth, Olsen, Asikin-Garmager en Winn 2018; Kilicoglu 2018; Semarco en Cho 2018). Onder andere word die style se invloed op die kultuur van die skool, die invloed van die demokratiese en deelnemende styl op die skool en die skoolhoof se taakgerigtheid bespreek.

Volgens Chiniara en Bentein (2018:337) lei spankohesie tot taakprestasie. Kohesie begin op die laagste vlak waar volgelinge saamwerk en daar ’n positiewe verhouding onder mekaar heers. Die kohesie werk dan boontoe tot op die hoogste vlak in die organisasie. Wat egter belangrik is, is dat positiewe leierskap die kohesie bewerkstellig. Heelwat avorsingsliteratuur bestaan oor die leier-volgeling-verhouding. Fan en Han (2018:1083) verwys na goeie kommunikasie en hoe dit die volgelinge se werksbevrediging en prestasie positief beïnvloed. Ter wille van gesonde verhoudinge tussen die leiers en volgelinge behoort leiers hul eie tekortkominge te erken en te aanvaar (Leheta, Dimotakis en Schatten 2017:463). Dus hoef leiers nie op hul eie insigte staat te maak nie, maar behoort hulle eerder die volgelinge te betrek by die uitruil van kennis. Deur die leier se eie lewenswyse word oortuigings, waardes en doelwitte aan die volgelinge oorgedra, wat ’n groot impak op die volgelinge, veral met betrekking tot doeltreffendheid, kan hê (Sallee 2014; Mehdinezhad en Mansouri 2016). Leiers en volgelinge funksioneer nie in ’n vakuum nie, maar word binne ’n struktuur gestuur. Hierdie bespreking is van toepassing op beide skoolhoofde en megaboere; trouens, die leier-volgeling-verhouding is van toepassing in enige instansie waar ’n leier en volgelinge betrokke is.

In enige organisasie is ’n struktuur nodig vir doeltreffende bestuur, leierskap en die verrigting van take om te kan plaasvind. ’n Skool se struktuur funksioneer binne die nasionale onderwysstelsel (Departement van Basiese Onderwys), wat ’n raamwerk vir effektiewe onderwys is waardeur daar in die werklike onderwysbehoeftes van al die inwoners van ’n land as teikengroep voorsien moet word. Struktuur verwys na onder andere die onderwysvlakke, onderwysinrigtings, kurrikula en differensiasie, onderriggewers, leerders, taal van onderrig en leer en fisiese fasiliteite (Steyn, Wolhuter, Vos en De Beer 2017:15). Op ’n kleiner skaal verwys struktuur van ’n skool na die kenmerkende eienskappe wat ’n skool besit deur die verdeling van elemente en verantwoordelikhede en hul assosiasies met mekaar (Vicente 2015:916; Marasi e.a. 2018:9), dit is die verspreiding van mense tussen verskillende sosiale posisies en hul rolverhoudinge. Dit impliseer verder dat daar ’n verdeling van arbeid is, sekere take aan mense toegesê is en daar ’n hiërargie is wat reëls en regulasies neerlê wat voorskryf hoe persone in ’n gegewe posisie behoort op te tree. In die meeste skole bestaan die bestuur uit ’n skoolbestuurspan, die hoof en onderwysers, asook die skoolbeheerliggaam (Engelbrecht, Nel, Smit en Van Deventer 2015:524). Die skool se reëls en regulasies word gestuur deur wetgewing soos die Grondwet van Suid-Afrika (1996), die Suid-Afrikaanse Skolewet (Wet 84 van 1996) en die Wet op Arbeidsverhoudinge in die Onderwys (Wet 146 van 1993) (Steyn e.a. 2017:78).

Die literatuur ten opsigte van strukture in landbou is gebrekkig. Kusek, Turker, Akdemir en Hayran (2017:69) verwys na die landboustruktuur as die verdeling van die land in veelvoudige aandele en eienaarskap. Die wetgewing ten opsigte van die landbousektor word verkry uit die Departement van Landbou se kernmandaat, naamlik artikel 37 (ii) van die Grondwet. Daar is sowat 30 wette wat die landbou in Suid-Afrika rig. Dit sluit die regte van plaaswerkers in.

Die empiriese ondersoek is gedoen om te verstaan hoe die leier, leierskappraktyke, volgelinge en struktuur in die twee verskillende kontekste met mekaar saamwerk om sukses te behaal.

3. Navorsingsvraag en doel van die ondersoek

Die bespreking hier bo lei tot die navorsingsvraag van hierdie ondersoek, naamlik: Hoe verskil die leierskapspraktyke van suksesvolle skoolhoofde van dié van suksesvolle megaboere en hoe kom dit daarmee ooreen?

Die doel van die ondersoek was om vas te stel of iets uit die leierskap van megaboere in die privaatsektor geleer kan word wat ook vir skoolhoofde in staatsinstellings as leiers van waarde kan wees.

4. Navorsingsmetodologie

4.1 Navorsingsparadigma

Die basiese vertrekpunt in hierdie navorsing en artikel is die interpretivisme, wat sosiale menslike optrede of gedrag verklaar met behulp van ’n subjektiewe interpretering van daardie sosiale optrede of gedrag (Creswell 2014). Gesien vanuit ’n ontologiese perspektief, word die interpretivistiese paradigma beskryf as ’n subjektiewe interpretering van realiteit en menslike optrede. Volgens hierdie epistemologiese perspektief hou die interpretivistiese benadering in dat gebeure of die optrede van mense begryp word deur middel van ’n verstandelike en emotiewe interpretering daarvan.

4.2 Navorsingsbenadering

Aangesien hierdie studie beoog het om verskillende aspekte van leierskap te ondersoek, is ’n kwalitatiewe benadering gevolg om die sentrale verskynsel van die leierskapsbenadering wat deur die boere (landbousektor) en die skoolhoofde (onderwys) gedeel word, te ondersoek (Creswell 2014). Die kwalitatiewe benadering skep die geleentheid om die werklike wêreld vanuit die deelnemers se perspektief te interpreteer.

4.3 Navorsingsontwerp

’n Fenomenologiese studie is gedoen aangesien, vanuit ’n interpretivistiese perspektief, die strewe na ’n omvattende (holistiese) begrip van hoe deelnemers in ’n spesifieke situasie met mekaar in wisselwerking tree en hoe hulle betekenis maak van ’n verskynsel, ’n tipiese eienskap van ’n fenomenologiese studie is (Maree 2010). Omdat ’n fenomenologiese studie met ’n beperkte aantal deelnemers werk, kan die probleem wat ondersoek word, in die fynste besonderhede ontdek, ontleed en beskryf word. ’n Fenomenologiese studie is ’n deurtastende studie van ’n verskynsel waar gepoog word om die verskynsel duideliker in ’n groter geheel te verklaar. Daar is gepoog om diepgaande insig in die persepsie en belewing van die megaboere en die skoolhoofde se leierskapsbenadering in die omgewing waar daar daagliks met personeel omgegaan word, te verkry (Creswell 2014).

4.4 Studiepopulasie

Met ’n doelgerigte steekproef is ses megaboere en ses suksesvolle skoolhoofde uit ses provinsies gekies. Die megaboere is gekies uit die lys van 19 boere wat in die boek Megaboere (Dreyer 2016) bespreek is. Die ses boere het aan twee kriteria voldoen, naamlik dat hulle ’n groot winsgrens handhaaf en dat hulle na die buiteland uitvoer. Die skoolhoofde is uit die ses provinsies waarin die megaboere hulle bevind, gekies, met die uitsondering van een skool. Die skole moes 15 jaar of langer ’n 100%-slaagsyfer in die Nasionale Seniorsertifikaat behaal het. Voorts moes die skole ’n leerdertal van meer as 1 000 hê. In totaal was daar dus 12 deelnemers. Ten einde die anonimiteit van die megaboere en skoolhoofde te verseker, word daar na die boere as A, B, C, D, E en F verwys, terwyl daar na die skoolhoofde as G, H, I, J, K en L verwys word.

Tabel 1. Megaboere

Tabel 2. Skoolhoofde

4.5     Data-insameling

Individuele semigestruktureerde onderhoude is met bogenoemde deelnemers gevoer ten einde die onderskeie navorsingsvrae te kon beantwoord. Deur hierdie benadering te volg, kon die ek opvolgvrae vra sodat duidelikheid en diepte verkry kon word (Creswell 2014). Semigestruktureerde onderhoude laat die onderhoudvoerder toe om nie ’n geformaliseerde lys vrae te volg nie. Die vrae is meer oop sodat dit met die ondervraer bespreek kan word. Op dié manier word kwalitatiewe data gegenereer. Die onderhoude is met die toestemming van die deelnemers op oudioband opgeneem en die deelnemers is verseker dat die opnames vertroulik hanteer sou word. Die doel van die projek is aan al die deelnemers verduidelik en hulle is op hul gemak gestel voor die onderhoude ’n aanvang geneem het. Die opgeneemde onderhoude is woordeliks getranskribeer deur my wat die onderhoude gevoer het. Daarna het ek weer deur die proses gegaan, na elke onderhoud geluister en dan weer deur die transkripsies gelees om die korrektheid daarvan te verseker. Die proses vier keer gedoen.  

4.6 Data-ontleding

Die induktiewe data-ontledingsproses is gebruik om die data te ontleed. Die data is gedekodeer en in subtemas geplaas. Onder die subtemas is die data per skool gegroepeer om ’n geheelbeeld van die betrokke skool te kry en dit met die ander skole te kon vergelyk. Dieselfde is met die megaboere se data gedoen. Die subtemas wat herhaalde kere na vore gekom het, het kategorieë gevorm. Die gekodeerde data is daarna in die gepaste kategorieë gegroepeer. Daarna het ek die data ontleed deur na ontluikende patrone, assosiasies, ooreenkomste, teenstrydighede, konsepte en verduidelikings in en van die data te soek (Maree 2010). Die kategorieë, patrone en temas is daarna aan die navorsingsdoel gekoppel en in verhouding tot die relevante literatuur bespreek.

4.7     Etiese aspekte

Die projek is deur die Etiekkomitee van die Noordwes-Universiteit goedgekeur en die nodige toestemming is van die Departement van Basiese Onderwys in Limpopo, KwaZulu-Natal, die Wes-Kaap, Noordwes, die Vrystaat en die Noord-Kaap verkry. Toestemming is ook van die megaboere en die skoolhoofde van die ses skole ontvang en hulle is voorsien van die nodige dokumentasie rakende vrywaring, anonimiteit en vrywilligheid om te verseker dat al die deelnemers bewus was van die vertroulikheid en privaatheid van die navorsing.

4.8     Betroubaarheidsoorwegings

Die navorsingsontwerp wat gevolg is, het die voordeel dat dieper insig in die leierskap van die boere en die skoolhoofde verkry kon word. Ander skoolhoofde sal moontlik met vrug uit hul voorbeeld kan leer; wesenlike afleidings is dus wel uit die bevindinge moontlik. Die getranskribeerde data is aan medenavorsers gegee om te lees en hul eie temas, subtemas en kategorieë te vorm. Die data is vergelyk met die oorspronklike temas, subtemas en kategorieë om ooreenkomste en verskille te identifiseer. Aangesien die steekproef klein was, kon geen veralgemening uit die ondersoek gemaak word nie en was die afleidings slegs op die ses skole en ses boerderye van toepassing. Tog kon ’n dieper insig oor die leierskap in die twee verskillende kontekste verkry word.

5. Bevindinge

Op die oog af wil dit voorkom asof daar heelwat ooreenkomste tussen skoolhoofde en boere is.

5.1     Leierskap

In hierdie afdeling word die leierskap van skoolhoofde en megaboere bespreek, soos uit die data verkry. Die deelnemende boere dien almal in die betrokke skoolbeheerliggame en het direkte kontak met die skoolhoofde. Die feit dat die boere op die skoolbeheerliggaam moes dien, was nie ’n kriterium waaraan hulle moes voldoen om aan die studie deel te neem nie. Dit het eers tydens die onderhoude na vore gekom. Van die boere het jare gelede op die skoolbeheerliggame gedien en ander dien tans op die skoolbeheerliggame. Uit die gesprekke met die boere was dit duidelik dat hulle behoorlike insig ten opsigte van leierskap gehad het. Opvallend is dat die boere meer begrip vir die leierskap van die skoolhoofde gehad het as wat die skoolhoofde van dié van die megaboere gehad het. Die aspek van vryheid ten opsigte van leierskap en bestuur het na vore gekom. Hier was ’n duidelike teenstelling tussen die skoolhoofde en boere. Skoolhoofde moet hul leierskap en bestuur binne die riglyne van die Departement van Onderwys uitvoer. Reëls en regulasies word streng nagekom. Dit het geblyk dat hul vryheid om as leier en bestuurder op te tree, beperk was: “[J]y moet vanuit die area waarin jy jou skool bevind, die gemeenskap en behoefte van die gemeenskap waaruit die leerders kom in konteks plaas met wat die regering of departement as riglyne daarstel” (skoolhoof J). Die skoolhoofde het laat blyk dat hulle baie nou met die skoolbestuurspan en onderwysers saamwerk en dat gesamentlike besluite geneem word.

Aan die ander kant het die boere meer vryheid ten opsigte van hul leierskap en bestuur. Die boere besluit onder andere self watter rigting hulle met die boerdery wil inslaan, watter gewasse om te plant en na watter lande hulle wil uitvoer. Hulle staan wel onder die wette van die regering ten opsigte van arbeidspraktyke, maar is vry om die boerdery grootliks te bestuur soos wat hulle wil. Megaboer A glo dat ’n boer groot moet droom, die droom vir hom- of haarself moet formuleer en uitleef en berekende kanse moet vat: “[N]iemand gaan iets vir jou doen nie, jy moet dit self doen.” E verduidelik haar vryheid aan die hand van betrokkenheid by die gemeenskap. Haar boerdery is behulpsaam by projekte, doen skenkings aan skole, het ’n skool vir gestremdes begin en bied ondersteuning aan kleuterskole asook die ouetehuis in die omgewing. Haar leierskap en bestuur strek selfs verder, deurdat sy plaaslike geriewe in die dorp in stand hou.

Soos reeds genoem, het dit geblyk dat die skoolhoofde die demokratiese leierskapstyl volg. Daar sou verwag kon word dat, omdat hulle onder die reëls en regulasies van die Departement van Onderwys staan, hulle eerder outokraties sou aangesien sekere reëls en regulasies nagekom moet word. Hierteenoor het die boere almal laat blyk dat hulle outokraties optree, terwyl hulle meer vryheid ten opsigte van hul leierskap en bestuur het.

Soos reeds gemeld en waarop die navorsingsprojek gemik was, wou ek vasstel wat die faktore is wat maak dat hierdie skoolhoofde suksesvol is en dat die boere megaboere is. ’n Aantal faktore wat veral verband hou met leierskap en hoe die skoolhoofde en boere leierskap sien, het na vore gekom. Faktore soos integriteit, deursigtigheid, regverdigheid en respek is genoem. Met betrekking tot leierskap het die deelnemers insiggewende kommentaar gelewer. Skoolhoof I het laat blyk dat leierskap in skole soos ’n skaakspel is omdat ’n mens met “verskillende vlakke, met verskillende mense wat verskillend dink en wat saamgegroepeer is”, werk. Volgens megaboer C word iemand as ’n leier gebore en gaan as ’n leier dood: “... ’n man wat wil voorloop, loop outomaties voor ... daar is geleenthede waar mense jou vra om voor te loop, dan is dit jou plig om voor te loop.” Uit die onderhoude kon afgelei word dat die skoolhoofde hulle nie “alleen” as leiers beskou nie, maar as deel van hul personeel, terwyl die boere duidelik laat blyk het dat hulle leiers uit eie reg is.

Een faktor wat by die boere uitgestaan het, was die feit dat hulle almal geglo het dat hulle “kan”. Dié faktor het by die skoolhoofde ontbreek. Dit kan moontlik toegeskryf word aan die feit dat skoolhoofde binne ’n struktuur werk waar daar van bo af besluite geneem word. Met ander woorde, die Departement van Onderwys neem besluite en skoolhoofde moet dit uitvoer sonder dat hulle enigsins ’n keuse het. Aan die ander kant neem boere soms berekende besluite en soms riskante besluite, want die uitkoms van die besluit hoef nie aan ’n hoër instelling geregverdig te word nie. Een van die boere se beskrywing met betrekking tot die faktor van “kan” lui soos volg: “Elke mens het ’n keuse in die lewe en jy moet besluit ‘watse mens wat jy wil wees’ [sic]. Jy kan alle ‘tools’, alle geleerdheid hê, maar niks gaan vanself gebeur nie. Jy moet die keuse maak om dinge te laat gebeur” (Megaboer A).

In aansluiting hierby het megaboer E die volgende gesê: “Toe ek op die ouderdom gekom het dat ek op my eie ‘gut feeling‘ gaan, hoe ek is en hoe ek voel ... is dit waar ek as mens begin vlieg het. Toe is ek bevry, want ek is soos ek is en is soos wat ek wíl wees en ek kan meer natuurlik wees.”

Voortvloeiend uit die kwessies van leierskap, bestuur en die mens as sodanig het verskeie ander ooreenkomste en verskille na vore gekom wat aan die twee verskillende samelewings waarin ’n skool en ’n boerdery funksioneer, toegeskryf word.

5.2     Volgelinge

Wat die volgelinge betref, wil dit voorkom asof die leiers op hul eie gebied baie aandag aan hul volgelinge bestee. Die skoolhoofde het sterk daarop klem gelê dat hul personeel ondersteun word ten opsigte van ontwikkeling. Tekortkominge word geïdentifiseer, onderwysers word op kursusse gestuur en geleentheid vir verdere studies word gebied. Skoolhoof L maak gebruik van private maatskappye om sy personeellede te ontwikkel indien daar ’n behoefte onder hulle is om hulself te ontwikkel en hul onderrig-en–leer-proses te verbeter. Voorts glo skoolhoof L daaraan dat personeellede gereeld motiveringskursusse moet bywoon. Die boere het hierdie sentiment gedeel. Volgens megaboer C is ’n persoon wat sekere opleiding gehad het, op ’n ander vlak. Daarom moedig hy opleiding aan. Megaboer A het bygevoeg dat die ouer geslag die kundigheid en vaardigheid het, maar nie oor die nodige teoretiese kennis beskik om ten volle opgelei te wees nie. Om hierdie rede word sy werkers gedurig na kursusse gestuur. Megaboer E beskou opleiding van werkers as deel van opvoedingswerk: “[H]ulle moet nie net die kursusse doen nie, maar moet verstáán waarom die kursus gedoen word.”

Deelnemende besluitneming was vir beide die skoolhoofde en die boere belangrik. Volgens skoolhoof I is dit ’n skaakspel om met mense te werk. Om hierdie rede is dit belangrik dat besluite sáám geneem moet word. Elke volgeling moet die geleentheid kry om sy of haar standpunt te stel. By die skoolhoofde was dit duidelik dat elkeen van hulle die demokratiese leierskapstyl gevolg het, soos reeds gemeld. Dit het na vore gekom in hul persepsies oor besluitneming en probleemoplossing. Die boere het almal laat blyk dat die werkers moet deelneem aan besluitnemingsprosesse, oor kleur- en geslagsgrense heen maar dat die boere, anders as die skoolhoofde, oorheersend die outokratiese leierskapstyl volg. Tog het hulle ook duidelik laat blyk dat hulle voorstanders van die bemagtiging van hul werkers is. Die boere bemagtig werkers deur eerstens hul talent te bepaal, hulle dan vir opleiding te stuur en daarna in ’n hoër posisie aan te stel. Megaboer E stel dit soos volg: “Identifiseer mense wat goed doen vir leierseienskappe, mense wat gerespekteer word saam met wie hulle werk; sit hulle dan in hoër posisies.” Dit is ook belangrik dat die werkers hulself moet sien in die besigheid (boerdery), veral ten opsigte van die toekoms. Megaboer A glo dat daar teruggeploeg moet word deur eerste geleenthede om ’n aandeel in die boerdery te besit aan die werkers te gee voordat dit aan buitepersone gebied word. Sodoende word ’n gevoel van vertroue geskep en is die werkers gemotiveerd. Die boere het ook laat blyk dat dit belangrik is om die beste persoon in ’n geskikte werk te plaas. Megaboer D maak baie staat op persoonlikheidstoetse. Elke werker weet wat die persoonlikheid van sy of haar medewerkers is en verstaan waarom hulle optree soos wat hulle optree. Deur persoonlikheidstoetse word mense gegroepeer sodat die span doeltreffend werk.

5.3     Struktuur

Die strukture van die twee kontekste het baie ooreengekom. Beide strukture bestaan uit ’n leier, ’n bestuurspan en werkers. In die onderstaande model word die ooglopende ooreenkomste, veral ten opsigte van die struktuur, grafies voorgestel.

Figuur 1. Struktuur van die skool en die boerdery

In beide die strukture staan daar ’n leier aan die hoof. Die onderneming bestaan verder uit bestuurspanne met onderafdelings waarin die onderneming funksioneer. Die werkers is die vakhoofde, onderwysers en leerders in skole en die voormanne, plaaswerkers en gewasse of vee op plase. Die uitkomste is tweeledig: om akademiese prestasie in skole te bereik en om wins uit die produksie op plase te maak. Leerders word voorberei vir die lewe, terwyl produkte voorberei word (vir mense) om te lewe.

Uit die bespreking tot dusver wil dit voorkom asof die onderwys- en landboukontekste baie ooreenkom. Kyk ’n mens egter dieper, is daar tog duidelike verskille.

5.4     Ooreenkomste en verskille tussen die onderwys- en landboukontekste

Heelwat opmerkings is gemaak oor die ooreenkomste en verskille tussen die twee kontekste. Die strukture blyk dieselfde te wees. In beide kontekste is daar ’n leier (skoolhoof of megaboer), departementshoofde of direkteure, vakhoofde of plaasbestuurders, en leerders of plaaswerkers. In beide kontekste word daar met mense gewerk, maar waar die skoolhoof veral met die onvoorspelbaarheid van die mens te make het, het die boer met die onvoorspelbaarheid van die natuur te make. Soos megaboer A dit gestel het: dit is “dieselfde boek, linker- en regterkantste bladsy” en “die verantwoordelikheid is ewe groot, werk met ménse”.

Opvallend was die manier waarop die skoolhoofde en megaboere die vergelykings getref het. Een skoolhoof (I) het genoem dat, net soos wat die boer landerye moet bewerk, werkswinkels moet bestuur en trekkers moet regmaak, moet die skool ook skoonmaak, gras sny en die terrein versorg. Ten opsigte van die verskille was die deelnemers meer uitgesproke: “Grootste verskil om die verskillende unieke karakters wat bly groei van die mens te bestuur teenoor die harde produk groei wat in die grond wetenskaplik geplant word” (skoolhoof J).

Skoolhoof H gee ’n opsomming van die verskille tussen die landbou en die onderwys:

Op ’n plaas werk mens met sade, maar in die skool werk mens met mense. Die plant groei en wanneer die plant doodgaan, haal jy dit uit die grond en skep spasie vir die ander sade. Wanneer een van ons leerders doodgaan of moeilikheid veroorsaak, moet ek die probleem met die skool en gemeenskap hanteer ... ek kan nie die probleemleerders net uit die skool haal en aangaan nie. (Skoolhoof H)

Ook volgens skoolhoof G is daar ’n mate van verskil tussen die onderwys- en landboukontekste: “Saam met boere kom rykdom en grootte – sukses word gemeet aan die 100% wat hulle ingesit het. Die skool het ’n omgeekarakter van ’n klein groepie mense – sukses word gemeet aan hoe jy die groep verbeter.”

Uit bostaande bespreking blyk dit dat daar sekere ooreenkomste en verskille tussen die twee kontekste (samelewings) van onderwys en landbou is. Daar is ooreenkomste tussen die leierskappraktyke, leierskapstyle en leier-volgeling-verhouding. Ten opsigte van die struktuur is daar ook heelwat ooreenkomste. Een van die belangrikste verskille is dat die onderwys die leerder voorberei vir die lewe, terwyl die landbou produkte voorberei om te lewe.

6. Gevolgtrekking

In hierdie ondersoek is twee belangrike aspekte waargeneem, naamlik ’n ooreenkoms ten opsigte van die struktuur van die skool en die plaas en ’n verskil ten opsigte van waarmee die skoolhoof en boer werk. Wat die struktuur van ’n skool aanbetref, wys Vincente (2015) en Marasi e.a. 2018) op die aspekte wat van belang is wanneer die struktuur van ’n skool bespreek word. Hierteenoor is die struktuur van die megaboer deur die empiriese navorsing vasgestel. Dit blyk dat daar ’n duidelike ooreenkoms tussen die twee strukture is. Die grootste verskil wat tydens die empiriese gedeelte van die navorsing na vore gekom het, is uitdagings van dieskoolhoof en boer ten opsigte waarmee hulle werk. Die skoolhoofde het laat blyk dat hulle grootste uitdaging die personeel is, aangesien dit “moeilik” is om met mense te werk. Dit stem ooreen met die bewering van Botha (2012) en Marishane (2013) wat daarop wys dat mense uiteenlopende persoonlikhede het en daarom meer kompleks is om mee te werk. Die megaboere het genoem dat hulle grootste uitdaging die natuurelemente is, hetsy dit ten opsigte van vee- of saaiboerdery is. Die onvoorsienbaarheid van droogte, oorstromings en siektes veroorsaak dat die boer nie 100% beplanning kan doen nie. Dit stem ooreen met Carsten, Uhl-Bien, West, Patera en McGregor (2010) se mening dat boerdery ’n “harde omgewing” en onvoorspelbaar is.

Die ondersoek het verder aan die lig gebring dat leierskapspraktyke in die landbou- en onderwyskontekste heelwat ooreenkomste, maar tog ook verskille het. Die skoolhoof en die megaboer staan in ’n verhouding met volgelinge. Die leierskap van die skoolhoof en die megaboer bepaal of die skool of boerdery suksesvol is. Onderwysleierskap is al wyd nagevors en die navorsing is vandag nog relevant, veral wanneer dit in verband gebring word met leierskap in ander kontekste. Ongeag of ’n wetenskaplike of pedagogiese benadering gevolg word, bly die menslike faktor nog steeds van belang. Die wyse waarop die skoolhoof en die megaboer met volgelinge werk, bepaal hoe die uitkomsdoelwitte wat gestel is, bereik gaan word. Ongeag die konteks bly leierskap van uiterste belang. Wanneer die leier goed toegerus is en oor die nodige intelligensie en kennis beskik, is hy of sy in staat om volgelinge op te hef, te bemagtig en leiers voort te bring. Bestuur word, in die tweede plek, egter ingeperk deur die vryheid waarmee die leier kan bestuur. In die onderwyskonteks word besluite van bo af geneem en dan moet skoolhoofde die besluite uitvoer. In teenstelling hiermee beskik boere oor die vryheid om hul eie besluite te neem. Derdens speel die menslike faktor ’n belangrik rol in beide kontekste. Belanghebbendes het interne en eksterne belange by die skool. Die skoolhoof moet binne die reëls en regulasies van die Departement van Onderwys funksioneer om suksesvolle onderrig en leer te verskaf sodat akademiese prestasie behaal kan word, terwyl die megaboer nie binne ’n organisasie funksioneer nie. Die megaboer moet goeie verhoudinge met sy of haar werkers en verskaffers hê sodat ’n gesonde wins uit die produkte gemaak kan word. Bestuur is van kardinale belang, want dit is ’n manier om sake op die regte tyd goed te laat werk.

7. Aanbevelings

In enige situasie, organisasie of onderneming sal leierskap, bestuur en die menslike faktor altyd van belang wees. Ook van belang is hoe suksesvol die leierskap en bestuur in die gegewe konteks uitgevoer word en hoe goed die verhoudinge met die belanghebbendes is. Leiers behoort hulle te vergewis van vaardighede en kennis ten opsigte van leierskap en bestuur in ander kontekste om sodoende hul eie leierskap en bestuur te verbeter. Gesonde verhoudinge behoort met die volgelinge gebou te word sodat die nodige en gestelde uitkomste bereik kan word. Nie alleen word gesonde verhoudinge met volgelinge aangemoedig om sodoende ’n positiewe gees te skep nie, maar ook moet gesonde verhoudinge met kliënte wat ’n belang by die skool en boerdery het, aangemoedig word. Sukses, veral in skole, word al hoe belangriker in Suid-Afrika, juis omdat heelwat skole onderpresteer. In dieselfde asem kan gesê word dat sukses op ’n plaas net so belangrik is, aangesien plase die voedingsbron van elke Suid-Afrikaner is. Daarom behoort skoolhoofde en boere kennis, inligting en ondervinding te gebruik om hul leierskap te versterk. Skoolhoofde en boere behoort hul leierskap en bestuur in gegewe kontekste aan te pas sodat die beste resultate verkry kan word. Enkele aanbevelings word gemaak:

• Maniere waarop die kompleksiteit van mense bestuur behoort te word, moet aandag geniet. Dit geld in die onderwys en landbou.
• Skoolhoofde moet by die megaboere gaan leer hoe om ’n balans in leierskap te handhaaf. Die boer werk nie net met dooie grond nie, maar ook met die mense wat die grond moet bewerk. In die onderwyskonteks kan leerders as die “grond” waarmee die onderwysers werk, beskou word.
• Probleme moet eers geïdentifiseer word, hetsy deur die Departement van Basiese Onderwys of ander instellings, voordat daar met skoolhoofde gepraat word, omdat hulle self nie weet wat die probleem is wat hulle verhinder om suksesvol te wees nie.
• Hoop en visie moet by die skoolhoofde en boere geskep word. Hulle moet fokus op dit wat werk en ’n sukses daarvan maak. Skoolhoofde moet op alle leerders fokus, nie net die uitblinkers nie. Hulle moet dus op die geheel fokus.
• Deur die potensiaal in leerders raak te sien, kan skoolhoofde daarin slaag dat elke leerder goed vaar. Deur die potensiaal in elke plaaswerker raak te sien, kan boere daarin slaag om hulle werkers op te hef sodat hulle ook as leiers op kan tree.
• Skoolhoofde en boere moet altyd die voorbeeld stel. Sodoende inspireer hulle hulle volgelinge om hoër hoogtes te bereik.
• Skoolhoofde en boere moet nooit sê dat hulle “gearriveer” het nie, want dan vind stagnasie plaas.

8. Ten slotte

Leierskap in enige konteks is van belang. Hoe die leier teenoor die volgelinge optree, het ’n invloed op die uitkomste, hetsy prestasie of wins. Sukses, vooruitgang en volhoubaarheid word deur die leier beïnvloed. Volgelinge tree gewoonlik ooreenkomstig die leier se leierskap op. In ’n omgewing waar daar ’n gesonde verhouding tussen die leier en volgelinge is, sal vooruitgang aan die orde van die dag wees.

Bibliografie

Adiaha, M.S. 2017. Complete guide to agricultural product processing and storage. World Scientific News, 81(1):1-52.

Ajuwon, P.M. en A.O. Oyinlade. 2016. Cross-culture comparison of effective leadership in schools for children with blindness of low vision in the United States of Nigeria. International Journal of Special Education, 31(3):1-26.

Alazmi, T.N. 2015. Leadership in context. An examination of contextual dimensions and leadership behaviour in Kuwaiti private sector. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 9(4):474-91.

Alonso-Almeida, M., J. Perramon en L. Bagur-Femenias. 2016. Leadership styles and corporate social responsibility management: Analysis from a gender perspective. Business Ethics: A European Review, 26:147-61.

Blakemore, J. 2013. A feminist critical perceptive on educational leadership. International Journal of Leadership in Education: Theory and Practice, 16(2):139-54.

Botha, R.J. 2012. Evolving leadership required in South African schools. Research in Education, 8:40-9.

Botha, R.J. (red.). 2013. The effective management of a school: Towards quality outcomes. Pretoria: Van Schaik.

Carsten, M.K., M. Uhl-Bien, B.J. West, J.L. Patera en R. McGregor. 2010. Exploring social constructions of followership: A qualitative study. The Leadership Quarterly, 21:543-62.

Cherry, K. 2018. Understanding the trait theory of leadership. https://www.verywellmind.com/what-is-the-trait-theory-of-leadership-2795322 (12 Februarie 2018 geraadpleeg).

Chiniara, M. en K. Bentein. 2018. The servant leadership advantage: When perceiving low differentiation in leader-member relationship quality influence team cohesion, TAM task performance and service OB. The Leadership Quarterly, 29:333-45.

Clark, S. en T. O’Donoghue. 2016. Educational leadership in context: A rendering of an inseparable relationship. British Journal of Educational Studies, 65(2):167-82.

Creswell, J.W. 2014. Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. 4de uitgawe. Boston: Pearson Education.

Creţua, D. en R.A. Iova. 2015. Identification of leadership skills and behaviours, in the business sector: Case study. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 186:526-34.

Dairy Australia. 2018. Leadership. http://www.thepeopleindairy.org.au/workingtogether/leadership.htm (29 Oktober 2018 geraadpleeg).

Davis, K.E. en S.E. Terblanché. 2016. Challenges facing the agricultural extension landscape in South Africa, Quo Vadis? South African Journal Agricultural Extension, 44(2):231-47.

Dreyer,W. 2016. Megaboere. Parktown North: Penguin Books.

Engelbrecht, P., M. Nel, S. Smit en M. van Deventer. 2015. The idealism of education policies and the realities in schools. The implementation of inclusive education in South Africa. International Journal of Inclusive Education, 20(5):520-35.

Fan, H. en B. Han. 2018. How does leader-follower fit or misfit in communication style matter for work outcomes? Social Behavior and Personality, 46(7):1083-100.

Farm Management. 2018. The eleven qualities of an effective farm manager. http://www.farmmanagement.pro/the-eleven-qualities-of-a-successful-farm-manager (29 Oktober 2018 geraadpleeg).

Georgakakis, D. en A.A. Cannella. 2017. Decision diversion: The roles of leadership context and other contingencies. Academy of Management Discoveries, 3(4):428-30.

Hale, J. en M. Carolan. 2018. Cooperative or uncooperative cooperatives? Digging into the process of cooperation in food and agriculture cooperatives. Journal of Agriculture, Food Systems, and Community Development, 8(1):113-32.

Hall, R. 2010. The politics of land reform in post-apartheid South Africa, 1990 to 2004: A shifting terrain of power, actors and discourses. PhD-proefskrif, University of Oxford, St Antony’s College.

Hanson, J.C. en D.M. Johnson. 1994. Hersien in 2009. Leadership and management of farm. Maryland: Cooperative Extension.

Hollingworth, L., D. Olsen, A. Asikin-Garmager en K.M. Winn. 2018. Initiating conversations and opening doors: How principals establish a positive building culture to sustain school improvement efforts. Educational Management Administration and Leadership, 46(6):1014-34.

Howie, S., C. Combrinck, K. Roux, M. Tshele, G. Mokoena en M.M. Palane. 2016. Progress in international reading literacy study 2016. South African children’s reading literacy achievement. Pretoria: Sentrum vir Evaluering en Assessering (SEA), Fakulteit Opvoedkunde, Universiteit van Pretoria.

Hsiao, H., M. Lee en T. Tu. 2012. The effects of reform in principal selection on leadership behavior of general and vocational high school principals in Taiwan. Educational Administration Quarterly, 49(3):421-50.

Hutton, D.M. 2016. The rating of high-performing principals’ performance on their leadership dimensions by senior administrators, middle managers and classroom teachers. Research in Comparative and International Education, 11(2):194-207.

Johns, G. 2017. Reflections on the 2016 decade award: Incorporating context in organizational research. Academy of Management Review, 42(4):577-95.

Kadji-Beltran, C., A. Zachariou en R.B. Stevenson. 2013. Leading sustainable schools: Exploring the role of primary school principals. Environmental Education Research, 19(3):303-23.

Kilicoglu, D. 2018. Understanding democratic and distributed leadership: How democratic leadership of school principals related to distributed leadership in schools. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 13(3):6-23.

Klar, H.W. en C.A. Brewer. 2013. Successful leadership in high-needs schools: An examination of core leadership practices enacted in challenging context. Educational Administration Quarterly, 49(5):768-808.

Kostecki, M. 1985. The economic functions of schooling. Compare, 15(1):5.

Kusek, G., M. Turker, S. Akdemir en S. Hayran. 2017. Structural characteristics of the agricultural sector in terms of access to agricultural credits in Turkey. New Medit, 16(4):66-72.

Leheta, D., N. Dimotakis en J. Schatten. 2017. The view over one’s shoulder: The causes of consequences of leader’s [sic] envy of followers. The Leadership Quarterly, 28:451-68.

Marasi, S., R.J. Bennett en H. Budden. 2018. The structure of an organization: Does it influence workplace deviance and its dimensions? And to what extent? Journal of Managerial Issues, XXX(1):8-27.

Maree, K. 2010. First steps in research. Pretoria: Van Schaik.

Marishane, R.N. 2013. Educational leadership in a time of reform. In Botha (red.) 2013.

Mehdinezhad, V. en M. Mansouri. 2016. School principals’ leadership behaviours and its relation with teachers’ sense of self-efficacy. International Journal of Instruction, 9(2):51-60.

Mutch, C. 2015. Leadership in times of crisis: Dispositional, relational and contextual factors influencing school principals’ actions. International Journal of Disaster Risk Reduction, 14:186–94.

Oc, B. 2018. Contextual leadership: A systematic review of how contextual factors shape leadership and its outcomes. The Leadership Quarterly, 29:218-35.

O’Gorman, K., T. Farrington en C. Gregor. 2015. Introducing management: Art or science? http://www.goodfellowpublishers.com (13 November 2018 geraadpleeg).

Onwumere, M., M.N. Modebelu, I.E. Chukwuka. 2016. Influence of school farm on teaching of agricultural science in senior secondary schools in Ikwuano local government area, Abia State. Open Access Library Journal, 3:1-6.

Ozturk, I. 2001. The role of education in economic development: A theoretical perspective. Journal of Rural Development and Administration, XXXIII(1):39-47.

Páez, I. en E. Salgado. 2016. When deeds speak, words are nothing: A study of ethical leadership in Colombia. Business Ethics: A European Review, 25(4):538-55.

Paletta, A. 2017. Leadership for learning. The relationships between school context, principal leadership and mediating variables. International Journal of Educational Management, 31(2):98-17.

Park, W. en S. Kim. 2012. The need of leader-subordinate reciprocal dyadic trust to build the subordinate’s trust in the organization: The case of Korean air pilots. The International Journal of Aviation Psychology, 22(2):97-119.

Parker, B.A., J.D. Ellis en D. Rogers. 2017. Leadership in Kansas agriculture: Examining organisation CEOs’ styles and skills. Online Journal of Rural Research and Policy, 12(3):1-19.

Ramaila, M., S. Mahlangu en D. du Toit. 2011. Agricultural productivity in South Africa: Literature review. Direktoraat: Landbou-Ekonomiese Dienste. Departement van Landbou, Bosbou en Visserye.

Sallee, A.M. 2014. Building meaningful relationships and enhancing teacher efficacy: A study of the quality of the leader follower relationship and its impact on teacher efficacy. DEd-proefskrif, University of Tennessee at Chattanooga.

Semarco, S.K.M. en S. Cho. 2018. The predictive influence of headteachers’ task-oriented managerial leadership behaviours on teachers’ retention intentions in Ghana. Educational Management Administration and Leadership, 46(6):908-25.

Shestani, I.S. en K.Ç. Gusha. 2016. An examination of the perceived leadership styles of private school principals as determinants of teacher job satisfaction. International Journal of Ecosystems and Ecology Sciences, 6(2):197-202.

Steyn, H.J., C.C. Wolhuter, D. Vos en Z.L. de Beer. 2017. Suid-Afrikaanse onderwysstelsel: Kernkenmerke in fokus. Noordbrug: Keurkopie.

Taylor, S. en D. Yu. 2009. The importance of socio-economic status in determining educational achievement in South Africa. Stellenbosch Economic Working Papers: 01/09.

Terblanché, X.M. 2016. The influence of servant leadership on organisational health in the agricultural sector. MBA-verhandeling, Potchefstroom: Noordwes-Universiteit.

Ulvenblad, P. en J.C. Björklund. 2018. A leadership development programme for agricultural entrepreneurs in Sweden. Journal of Agricultural Education and Extension, 24(4):327-43.

Van Staden, S. en R. Bosker. 2014. Factors that affect South African reading literacy achievement: Evidence from pre-PIRLS 2011. South African Journal of Education, 34(3):1-9.

Vicente, M.E. 2015. Education policies and organizational structures in Argentinian secondary schools. International Journal of Educational Management, 30(6):913-28.

Victor, J. en C. Hoole. 2017. The influence of organizational rewards on workplace trust and work engagement. South African Journal of Human Resource Management, 15:1-14.

Wellman, N. 2017. Authority or community? A relational models theory of group-level leadership emergence. Academy of Management Review, 42(4):596-617.

Woessmann, L. 2014. European expert network on economics of education. The economic case for education. EENEE Analitiese Verslag Nr. 20. Voorberei vir die Europese Kommissie.

LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.

The post Leierskapspraktyke van skoolhoofde en megaboere: ’n vergelyking en evaluering in twee verskillende kontekste appeared first on LitNet.

Die wenner van die Ingrid Jonker-prys vir 2019 is pas aangekondig. Dit is Pieter Odendaal vir sy bundel Asof geen berge ooit hier gewoon het nie (uitgegee deur Tafelberg Uitgewers). ’n Rekordgetal van 17 bundels is voorgelê en die kompetisie was besonder straf. Die ander twee digters op die kortlys was (alfabeties) Corné Coetzee vir Nou, hier en Jolyn Phillips vir Radbraak (albei uitgegee deur Human & Rousseau).

Die grootste verdienste van Odendaal se bundel is volgens een van die drie beoordelaars “die oorspronklike, verbeeldingryke en vernuftige wyse waarop hy die huidige Suid-Afrikaanse samelewing in ’n toestand van ‘op-weg-wees’ uitbeeld”. Lesers word gekonfronteer met vrae rondom persoonlike betrokkenheid en aandadigheid, historiese verbande en erfenis, verantwoordelikheid, en ander verwante vraagstukke. Die sukses van die bundel berus nie slegs op die hantering van hoogs aktuele tematiek nie, maar “op ’n deurlopende toepassing van ontwikkelde verstegniek om dit lewend en skrynend te maak”.

Die ongewone bundeltitel, Asof geen berge ooit hier gewoon het nie, vang die aandag vas deur die oproep van “ʼn alternatiewe, ongeskonde bestel, ʼn natuurlike oerbestaan sonder die eietydse problematiek wat deur menslike intervensies geskep is. Die vraag wat bly hang, is wat die mens te doen staan om sin te maak van die gevolge – op sigself ʼn boeiende gedagte.”

Die kanon word verryk “met ’n vars en ongewone vorm van betrokke literatuur”. Die hantering daarvan is besonder volwasse: “die gedagtegoed is verruimend en die verstegniek reeds gevorderd en skerp. Ook ten opsigte van diepte en wydte van sowel die denke as die verbeelding, die taalvernuf en die gesuggereerde tematiese samehang” is dit ʼn wenbundel.

Die beoordelaars het ook groot lof gehad vir die ander twee bundels op die kortlys.

Corné Coetzee se Hier, nou word bestempel as “’n besondere debuut, ’n digte teks waarin die talige selde die aandag vir sigself opeis, maar so keurig versorg is dat dit wat anderkant die talige aanbod lê, die fokus van die leser se aandag word, om weer láter te besin oor presies hoe stip die taal aangewend is. Dit is ’n bundel wat spreek van rypheid, oorwoënheid en menslikheid”. ʼn Ander beoordelaar skryf dat hoewel die tematiese inkleding rondom die persoonlike sentreer (die huis, gesin en aktiwiteite wat daarmee verband hou), is die werking daarvan eksemplaries: “Dit is die agterdoek waarteen die algemeen-menslike situasie, en veral die tragiek van gebrokenheid, onvrede, buitestaanderskap en desillusie, hom afspeel – as metafore vir die bestaansituasie, maar ook as eenheidskeppende faktor.”

Jolyn Phillips se Radbraak word as ʼn “merkwaardige” debuutbundel beskou, veral deur die “volgehoue verkenning van gebrokenheid en gebroke taal”. Die benutting van die taal van verskillende streke, soos Gansbaai, Perdeberg en die Kaapse Vlakte, asook van isiXhosa, is “’n verfrissende toevoeging tot die Afrikaanse digkuns”. Die karakters en stemme wat in hierdie toeganklike, sterk en afgeronde bundel aanwesig is, “kompeteer nie met mekaar nie en hierdeur normaliseer Phillips amper hul uniekheid”, lui ʼn ander verslag. Die digter is in beheer van haar stof en die kwesbaarheid van mense in haar omgewing word met “sagtheid” aangebied. Die liriese kwaliteit van die verse word ook aangeprys –die sangerigheid van sommige gedigte word as “sjarmant” beskou.

Die Ingrid Jonker-prys word jaarliks beurtelings toegeken aan ’n Afrikaanse of ’n Engelse debuutdigbundel – die twee tale waarin Ingrid Jonker geskryf het. Die beoordelaars was die digters Zandra Bezuidenhout, Martjie Bosman en Ronelda Kamfer. Die komiteelede is almal vrywilligers: Ronel de Goede (Foster) is die sameroeper, en die ander lede is Finuala Dowling, Vincent Oliphant, Kobus Moolman en Marius Crous. Danie Marais, vorige sameroeper, tree as adviseur op. Die prys word op 14 September by die Tuin van Digters in Wellington oorhandig. Die prysgeld van R10 000 is ’n skenking deur die Dagbreek Trust.

The post Wenner van die Ingrid Jonker-prys vir Afrikaanse poësie vir 2019 appeared first on LitNet.

Picture of Tony Peake (http://www.tonypeake.com/author/)

North facing
Tony Peake
Jonathan Ball
IBID: 9780995590021

The saying that a man cannot cross the same river twice, because the river has changed and the man has changed, is a truism nowhere better illustrated than in South African writer Tony Peake’s latest novel, North Facing, a gripping and extremely moving account of Paul Harvey, a man in his sixties, coming to terms with the shattering aftermath of a stupid act of bravado at 14, which takes place at his boarding school in Pretoria. It is an act of ignorant betrayal by young Harvey who is led to it against the grain of character in his desperation to be accepted by a group of fellow pupils. But it has enormous consequences that ambush our protagonist as he embarks on an adult journey of self-exculpation.

The reader of this deftly written and subtly plotted novel is drawn into a preternatural awareness that something dark lurks behind the woodpile of the story, waiting to be triggered by the unwitting actions of the boy at the centre, too young to understand the train of events he sets in motion. The narrative is gulp readable and the final twist at the very end an emotional cliff-hanger, but this would be to miss the deeper allegorical sub-surface messages and sexual sub-text. Peake captures exactly the nuance and ambiguity of a child who “can’t really comprehend the meaning of far off events”, living within dimly perceived horizons set by adults.

North Facing is one of a recent stable of coming-of-age books set in South Africa where moral issues are revisited in later life. The excellent Verwoerdburg by Johann Rossouw, with its interrogation of a personal past set in apartheid days, and similar thematic treatments by JM Coetzee and Justin Cartwright, spring to mind, but Peake takes us into a new literary space currently occupied by writers of the ilk of Annie Ernaux, the French author of The years (described by the New York Times as a Remembrance of things past for our age of media domination and consumerism).

Like Ernaux, Peake superimposes the narrow drama of his protagonist on the backdrop of wider world and South African political events, “dimly perceived”, through a lens of memory, language (a liberal use of sixties idiomatic Afrikaans, with no translation, which adds to the almost uncanny atmospheric verisimilitude), news headlines and cultural impressions. The Cuban missile crisis overlaps with the arrest of Nelson Mandela, the way blacks and whites address one another, the master-servant relationship, the slang of the boys at school. All this is so accurately captured by Peake that words become pictures in the mind, as if the Pretoria past had been Photoshopped. If you are old enough to have lived through that period (I also went to school in Pretoria in the ’sixties) you are instantly transported back to a forgotten world. It’s as if a door has unexpectedly opened, and with a pang the reader is prompted to put down the narrative and consider his own inward mind.

Pace Ernaux says that of all the ways in which self-knowledge may be fostered, perhaps one of the greatest is a person’s ability to discern the past, at every time of life and every age. Peake’s attentive ear for the genre of collective memoir, where the passing of time is recollected in side events, layer upon layer, as refracted through the young eyes of Paul Harvey, makes us blush not only for his youthful indiscretion, and the shame of it, but for our own shame at not completely understanding the cruel sociology of the country we were living in, and for much the same reasons – we were too young. North Facing forces you to “know the place for the first time”.

Highly recommended. Tony Peake is in the top rank of South African writers right now.

The post <em>North Facing</em> by Tony Peak: a review appeared first on LitNet.

Die Literatuurfees by NALN (Die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum) vind plaas in Bloemfontein tot 4 Julie 2019.

Dit behels die gewilde Hulde aan helde-reeks, asook die Literatuurgeskiedenisreeks.

• Kaartjies is beskikbaar by die deure of via Computicket

Hulde aan helde-reeks @ NALN

Aag, gee Visser ’n kans! Woordkuns uit die oude doos

Aag, gee Visser ’n kans! Woordkuns uit die oude doos is ’n keur uit A.G. Visser se digkuns, voorgelees deur Nico Luwes en Peter Taljaard. Die program wissel van sy speelse woordwaarhede, tot meer ernstige en veral sy roman-tiese gedigte waarmee Visser die harte van mense oor dekades geroer het. Soms onskuldig, soms skerp satiries, maar altyd strelend op die oor en murgsag in die hart! Dis A.G. Visser!

Met: Nico Luwes, Pieter Taljaard
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25 (glas wyn ingesluit / glass of wine included)
Plek: NALN
Tyd: 4 Julie, 18:00

Die man wat glimlag met ’n mes onder sy jas

Hy is vanjaar negentig jaar jonk. Hy is lank. Hy is regop. Hy is skerp. Hy is stout. Hy is ontstig. Hy is ’n filosoof. Hy is ’n teoloog. Hy is ’n denker. Hy is ’n bekroonde satirikus. Hy is ’n dramaturg. Hy prikkel. Hy kielie. Hy amuseer. Hy maak die donder in. Hy glimlag inderdaad met ’n mes onder sy jas. Hy is M.M. Walters. Johann Nel gesels oor Walters. Kom gesels saam.

Met: Johann Nel
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25 (glas wyn ingesluit / glass of wine included)
Plek: NALN
Tyd: 1 Julie, 18:00

Van toe tot nou: ’n reis van twee stede

Philip de Vos, wat op 16 Junie 80 geword het, praat, in ’n program met vertellings, versies en ’n liedjie of twee, oor sy grootwordjare in Bloemfontein en hoe hy later in sy Kaapstadjare bekend geword het as operasanger, skrywer, versiemaker, rymvertaler, fotograaf en skrywer en aanbieder van radioreekse oor klassieke komponiste. Kom deel in die genot!

Met: Philip de Vos
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25 (glas wyn ingesluit / glass of wine included)
Plek: NALN
Tyd: 1 Julie, 19:00

Etienne Leroux: sy betekenis vir vandag

Etienne Leroux is vir baie lesers ’n haas vergete skrywer. Wanneer daar egter na sy invloed op ’n nuwe geslag skrywers gekyk word, blyk die teenoorgestelde. Skrywers so uiteenlopend soos André P. Brink, Alexander Strachan, Ingrid Winterbach en Peet van Aardt is duidelik sterk deur Leroux op stilistiese en tematiese vlak beïnvloed. Een van Leroux se romans wat seminaal in hierdie verband is, is 18-44 – wat ook in die buiteland hoë lof ingeoes het. Kom luister na hierdie boeiende gesprek tussen twee gesoute literatore. 

Met: Heilna du Plooy, Hennie van Coller
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25 (glas wyn ingesluit / glass of wine included)
Plek: NALN
Tyd: 3 Julie, 18:00

Karel Schoeman, sy laaste reis

Die bykans ikoniese bydrae wat Karel Schoeman tot Afrikaans gelewer het, is nie te betwis nie. Die dood en die sterf-proses is belangrike en wederkerende temas in sy uitgebreide literêre oeuvre. Tersefdertyd het hy ook die lewe gevier. Vanjaar, op 26 Oktober, sou hy 80 jaar oud word. Om hierdie dag en die lewe van Karel Schoeman in herinnering te roep, gesels Jackie Steyn met sy nabyvriende. Lesers en belangstellendes word genooi om persoonlike gunsteling gedeeltes uit sy tekste (in enige genre) saam te bring om voor te lees.

Met: Jackie Steyn, Leana Lategan, Wyno Simes, deelnemers uit die gehoor
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25 (glas wyn ingesluit / glass of wine included)
Plek: NALN
Tyd: 2 Julie, 18:00

Dr Khotso Pieter David Maphalla – a most prolific Sesotho author

We pay tribute to Dr K.P.D. Maphalla, perhaps the most prolific and proficient of contemporary Sesotho writers. This Bethlehem native’s creative oeuvre includes twenty-four Sesotho poetry books, five short story anthologies, two plays and sixteen novels. The tribute will include an overview of his life and work, readings from his literary legacy, as well as a display of his oeuvre and an audio-visual exhibition.

With: Pule Lechesa and others
Language: English, Sesotho
Duration: 60 min
Price: Free
Venue: Sesotho Literary Museum @NALN
Time: 4 July, 14:00

Literatuurgeskiedenisreeks @ NALN

Die storie van Afrikaans: uit Europa en van Afrika – die biografie van ’n taal

Die storie van Afrikaans kyk opnuut na Afrikaans se veelkantige herkoms: die Europese geskiedenis van Afrikaans én veral Afrikaans se Afrika-herkoms – oor die opbouproses om Afrikaans in 1925 as amptelike taal erken te kry; Afri-kaans se ontwikkeling as volwaardige standaardtaal in die 20ste eeu; en Afrikaans se ongelukkige apartheidsverlede en die bevrydings- en versoeningsprosesse wat hierna nodig was.

Met: Wannie Carstens, Angelique van Niekerk, Jolyn Phillips, Hennie van Coller (gespreksleier)
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25
Plek: NALN
Tyd: 3 Julie, 9:30

Gespreksgenote – Elize Botha en P.G. du Plessis

Wyle prof. Elize Botha was nie net ’n bekwame en bekende letterkundige en dosent nie, maar ook ’n ywerige korrespondent. Sy het ook die meeste van die briewe wat sy ontvang het, gebêre. In Gespreksgenoot. ’n brieweboek is daar briefwisselings bymekaargebring, wat oor verloop van 40 jaar geskryf is. P.G. du Plessis was ’n bekende skrywer en openbare figuur, geliefd maar ook omstrede. Sy huldigingsboek bevat, naas artikels en essays, ook ’n onderhoud met Heilna du Plooy, wat twee maande voor P.G. se dood gevoer is en waarin hy openhartig oor sy lewe en sy werk gesels.

Met: Heilna du Plooy, Hennie van Coller (gespreksleier)
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25
Plek: NALN
Tyd: 3 Julie, 10:45

Verbintenis en venster: die Nederlandse letterkunde van aanvang tot hede

Die publikasie, Verbintenis en venster: die Nederlandse letterkunde van aanvang tot hede. ’n Nederlandse literatuur-geskiedenis in Afrikaans, is die eerste Nederlandse literatuurgeskiedenis in Afrikaans in 30 jaar. Die boek bestaan uit twee dele: Deel 1 is ’n oorsig van die Nederlandse letterkunde van die Middeleeue tot 2015. Deel 2 bevat 46 hoof-stukke oor belangrike, moderne Nederlandse skrywers (dus van die Beweging van Tagtig af). In die gesprek sal gesels word oor die metodologie van literêre geskiedskrywing. Eintlik is die vraag: wat is literêre geskiedenis?

Met: Hennie van Coller, Anthea van Jaarsveld (gespreksleier)
Taal: Afrikaans
Tydsduur: 60 min
Prys: R25
Plek: NALN
Tyd: 3 Julie, 12:00

The post Persvrystelling: Literatuurfees by NALN - Hulde aan helde-reeks en Literatuurgeskiedenisreeks appeared first on LitNet.

1. My persoonlike betrokkenheid by Anne Frank en haar dagboek

Die wêreldberoemde dagboek van Anne Frank neem ’n sentrale plek in my lewe en digterskap in. Die eerste druk van die dagboek het in 1947 verskyn en my kennismaking daarmee het plaasgevind as honneursstudent in die Afrikaanse en Nederlandse letterkunde in 1961 aan die Universiteit Stellenbosch, waartydens ek ook die assistent van my mentor, die digter en hoogleraar DJ Opperman, was. Die hoeveelste druk van die dagboek van Anne Frank ek in dié jaar gelees het, kan ek ná 48 jaar nie meer agterhaal nie. Die oudste druk in my besit is die 23ste van 1958.

My belangstelling in die dagboek is gewek deur die Hollywood-film The diary of Anne Frank van 1959, gebaseer op die gedramatiseerde weergawe daarvan van Frances Goodrich en Albert Hackett, met dieselfde naam, wat ek in 1961 gesien en wat my aangegryp het. Dit was ook in 1961 dat die verhoor van Adolph Eichmann in Jerusalem plaasgevind het. Hy was die man wat verantwoordelik was vir die organisasie van diensroosters van die treine wat Jode oor die lengte en breedte van Europa na die uitwissingskampe vervoer het. Ek het daagliks sy verhoor in Die Burger gevolg en so het die gruwels van die Nazi’s teen die Jode vir my ’n skrikwekkende werklikheid geword, en die agterdoek van Anne Frank se dagboek.

Binne dié konteks het ek dan ook die dagboek in die oorspronklike Nederlands met die titel Het Achterhuis by Haum, die boekwinkel van die Hollands-Afrikaanse Uitgewersmaatskappy, gekoop en gelees, wat ’n indruk vir die res van my lewe op my gelaat het.

Al dié faktore – die film, die dagboek, die Eichmann-verhoor – moes noodwendig neerslag vind in ’n gedig en “Vir Anne Frank van Het Achterhuis” was die eerste gedig van my wat my mentor, DJ Opperman, sonder voorbehoud goedgekeur het met die woorde dat dit “aards en pragtig” is. So het my digterskap in 1961 inderwaarheid by die gedig oor Anne Frank begin. Dit het verskyn in my debuutbundel Digby Vergenoeg (1971), het een van my bekendste gedigte geword en is in verskillende versamelings uit die Afrikaanse poësie opgeneem:

Hulle onthou die gaskamers, Auschwitz,
as van lyke, onsigbaar vervoer deur eensame riviere,
die meisie in haar sabbatrok
wat in die dodeput afstort,
die vrou wat met sekslose sekerheid besef
uit haar vervloekte bloed sal ’n kind
die nuwe vrye wêreld nooit weer vind …

Maar in die agterhuis was veel
menslikheid: Mevrou Van Daan,
prikkelbaar-bevrees, vervelig-verwaand
’n moeder se subtiel verset,
omdat haar kind die vader liewer het …

En tog mos jy jou jong
ontwaking leer verstaan – alleen.
En wat het al jou vroulikheid gebaat?
Jy moes die laaste toevlug deel
vir nog ’n Jood se veiligheid –
tandarts Dussel jou ongewenste kamermaat.

 Toe het jy jou na hom gekeer
 – soos jy uit sy jeug geruk tot in ’n solderkamertjie.
 Blou agter ’n berookte ruit en ’n gordynde raam
 het helder in sy oë kom leef …

 maar die natuur verdra geen surrogaat –
 jy het geweeg, te lig bevind. Weer
 moes Peter maar vir Mouschi streel
 en vir ’n troos het jy seisoenverward
 pinksterrose en blou druifies in een droom verbeel.

Meer as Jood of Christen het jy geweet
 die mens se gees oorwin as hy
 elke dag sy aartappels met vreugde eet.

My vergestalting van Anne Frank het uitdrukking gevind in die kontrastering van die verskrikkinge van die Joodse vervolging in die buitewêreld met die gespanne verhoudings tussen die agt mense wat in geheimhouding moes leef in hulle skuilplek, die agterste gedeelte van die huis op Prinsengracht 263. Hulle enigste kontak was met hulle helpers, wat die voorste kantoorgedeelte van dié huis beset het; werknemers van Opekta, ’n firma wat ’n stolmiddel vir konfyt gemaak en bemark het waarvan Otto Frank die hoof was. Vir 25 maande moes die Frank-gesin (Otto en Edith en hulle twee dogters, Margot en Anne), die gesin Van Pels (Hermann en Auguste en hul seun Peter; die Van Daans in die dagboek) en die tandarts Fritz Pfeffer (Alfred Dussel in die dagboek) in die beperkte ruimte leef om aan vervolging te ontkom. Van Pels was ’n kenner van speserye en het in dié hoedanigheid Otto Frank se kollega geword. Die voorste kantoorgedeelte is beset deur Johannes Kleiman, Victor Kugler en Miep Gies; al drie in diens van Opekta. Hulle was die helpers van die agt mense wat in die agterhuis “ondergeduik” het; ’n begrip wat van toepassing was op Jode in Nederland wat by goedgesinde Nederlanders ’n skuilplek gevind en as ‘t ware onder die oppervlak van die samelewing verdwyn het.

Vanaf 1961 het my lewe sy bepaalde loop geneem, maar Anne Frank het nie daaruit verdwyn nie. Naas my Stellenbosse studiejare was die gelukkigste en vormendste periode in my lewe my studie in die Nederlandse Taal- en Letterkunde aan die Vrije Universiteit in Amsterdam (1968–1970). Dit spreek vanself dat ek ook die Anne Frank-huis besoek het. Dié huis was toe nog nie die toeristebesienswaardigheid van die hede nie; vandag staan mense die volle lengte van die grag langs tot in die dwarsstraat verby die Westerkerk vir ’n besoek aan Prinsengracht 263. Ek was op ’n ysige wintersdag in November 1968 saam met my beste vriendin uit ons Stellenbosse studietyd alleen in daardie huis. Teen die muur in die kamer wat Anne met Fritz Pfeffer gedeel het, was prente van bekende Hollywoodse filmsterre, en ek het aan my jongste suster tuis gedink wat ’n koerantfoto van haar rugbyheld Jannie Engelbrecht teen haar muur geplak het. Tereg sê Anne se biograaf, Melissa Müller, sy was ’n “gewone meisie; dit is die tragiese”. Die laaste kamer van ons roete deur die agterhuis was die heel boonste, dié van Peter, en toe ons daarin staan, hoor ons die kwartierslag van die Westerkerk se toringklok wat vir Anne so ’n gerusstellende geluid was. Toe het ek gehuil.

Ná my geluksalige Amsterdamse studietyd het ek my akademiese loopbaan voortgesit met meer hoogte- as laagtepunte. Ek het Afrikaanse en Nederlandse letterkunde, hoofsaaklik poësie, gedoseer aan die destydse Universiteit van Port Elizabeth (nou NMU), Pretoria en Stellenbosch en onder die studieleiding van AP Grové gepromoveer oor die poësie van DJ Opperman. By al die vreugde en bevrediging wat ek geput het uit klasgee, my akademiese navorsing en my skeppende werk, het heeltyd onderliggend daaraan die begeerte in my gesluimer en soms aan my geknaag om die dagboek van Anne Frank uit die oorspronklike Nederlands in Afrikaans te vertaal. Ná 12 jaar as professor aan my alma mater het ek in 1999 uitgetree en was die geleentheid daar om uiteindelik dié ideaal te verwesenlik. Om dit te kon doen, het ek die uitgewer deur bemiddeling van John Kannemeyer in Nicol Stassen van Protea gevind en deur hom my redakteur, Martjie Bosman. Daarna was die onus op my om die dagboek te vertaal.

Ek het elke dag skaars van my rekenaar gewyk om in samewerking met Martjie Anne Frank Afrikaans te laat skryf en praat. Op ’n dag in Junie 2008 is ’n eksemplaar persoonlik uit Kaapstad deur ’n werknemer van Protea aan my gebring. Op die voorblad was nie die laggende Anne wat so dikwels op voorblaaie verskyn nie, maar ’n profielfoto van die peinsende Anne. Ek het nooit by die verskyning van my agt bundels wat Anne se dagboek voorafgegaan het, gehuil nie, maar met Die Agterhuis in my hande het ek gehuil; stil en sag soos 40 jaar vantevore in 1968 in Peter van Pels se solderkamertjie.

Foto: Wikipedia

2. Die self en die “ander”: Anne se groei van kind tot mens

 (i) Die geskiedenis van die dagboek

 Die oorspronklike rooigeruite dagboek van Anne Frank was ’n geskenk op haar 13de verjaarsdag, 12 Junie 1942, wat sy vooraf saam met haar pa gaan koop het en wat sy dadelik herken het by die uitpak van haar presentjies: “… en dit was jou wat ek eerste te siene gekry het, miskien een van my wonderlikste geskenke” (2008:35). Dit was ’n profetiese uitspraak. Die persoonlike aanspreek van die dagboek suggereer ’n vertrouensverhouding wat daartoe lei dat sy na enkele inskrywings oor haar skoollewe op 20 Junie besluit dat die dagboek die rol van die ware vriendin wat sy reeds sedert haar bedrywige skooljare mis, moet vervul en dat haar naam Kittie moet wees. Haar dagboekinskrywings sou voortaan die vorm aanneem van briewe aan Kittie. Dit was ’n belangrike literêre strategie: Anne Frank, die dagboekskrywer, is van ekkerigheid bewaar omdat sy Kittie moes boei deur haar te betrek by alles waaroor sy skryf. In die twee jaar in die agterhuis het die vertrouensverhouding met Kittie ’n oorlewingstrategie geword. Aan Kittie kon sy vertel van hoe mense wie se menswees hulle ontsê is, moes lewe in hulle afgeslotenheid van die buitewêreld en die hoop behou het op voortsetting van die normale lewe ná die oorlog.

Anne het nadat sy die oorspronklike dagboek vol geskryf het, voortgegaan in ’n manuskripboek en toe op los velle, en op ’n sekere tydstip het sy ook begin om haar dagboek oor te skryf. Die dagboeke en al die los velle het sy in haar pa se aktetas gebêre en by die inval in die agterhuis het dit alles op die vloer bly lê, waar die SS-Oberscharführer Karl Josef Silberbauer dit uitgeskud het om die aktetas vol te stop met die dinge wat hy geroof het. Miep het dit ná die inval opgetel en in ’n brandkluis toegesluit. Otto Frank het bly hoop op sy dogters se terugkeer, maar toe dit blyk dat hy die enigste oorlewende uit die agterhuis was, het Miep dit aan hom gegee met die woorde: “Dit is u dogter se nalatenskap.”

Die verskillende weergawes van die dagboek was vanaf die verskyning daarvan in 1947 die primêre aanleiding vir die opvatting wat die wêreld ingestuur is dat die dagboek ’n vervalsing is. Die eerste dagboek is deur Otto Frank saamgestel en die belaglike veronderstelling was dat hy die skrywer van die dagboek was. Elke onbevooroordeelde leser van Die Agterhuis sal die absurditeit van dié aanname besef, want hoe sou Anne se integere vader hom so kon identifiseer met die gevoelens van ’n tienerdogter, onder meer oor haar menstruasie, dat hy die dagboek kon geskryf het? Daar sal wel nooit ’n definitiewe weergawe van die dagboek wees soos die onlangse Amerikaanse vertaling impliseer met die titel Anne Frank: The diary of a young girl: The definitive edition van Otto H Frank en Mirjam Pressler nie. Die titel is alreeds in ’n sekere sin “vals”, omdat dit nie erkenning gee aan die se Joodsheid van “young girl” wat dagboek hou in ’n krisistyd nie. Soos die Amerikaanse vertaler het ek wel ook uit die Frank-Pressler-uitgawe van Het Achterhuis vertaal en ook dikwels die kritiese uitgawe van die NIOD (Nederlandse Instituut van Oorlogsdokumentasie) De dagboeken van Anne Frank geraadpleeg wat in 2001 met ’n inleiding deur David Barnouw verskyn het. In dié kritiese uitgawe is die drie weergawes van Anne se dagboeke opgeneem: die a-weergawe (die eerste weergawe in die dagboeke), die b-weergawe (die weergawe op die los velle) en die c-weergawe (die in 1947 gepubliseerde weergawe). Die drie weergawes, wat in hoë mate ooreenstem, maak ontkenning van die dagboek se outentisiteit haas onmoontlik, maar ontkenners sal daar altyd wees.

(ii) Die fenomeen Anne Frank

 Anne Frank het ’n fenomeen geword deur die wêreldwye bekendheid van haar dagboek. Die verskillende resepsies van dié dagboek en van die beeldvorming van haar daardeur het in tallose boeke en gepubliseerde artikels neerslag gevind. ’n Groot aantal van dié boeke staan een lang plank van my boekrak vol en vele artikels het hul weg gevind na ’n dik lêer in my liasseerkabinet. Daaruit kon ek ruim put vir die uitgebreide inleiding tot my vertaling van die dagboek.

Die dagboek maak altyd weer sy verskyning in die openbare domein. So pas, op 12 Junie vanjaar, het Sue Pyler in die program Middag op RSG melding gemaak van dié dag in die geskiedenis as Anne Frank se verjaarsdag in 1942 toe sy 13 geword en die oorspronklike dagboek as geskenk ontvang het. Een van die luisteraars het ingebel en die dagboek ’n “foefie” genoem. Soos ek reeds gesê het, is die ontkenners daar – helaas, nog steeds – nie net van die egtheid van Anne Frank se dagboek nie, maar van die Holocaust as sodanig. So het die dagboek nogeens onder my aandag gekom en van LitNet het ek die versoek gekry om ’n artikel oor die dagboek te skryf. Dis ’n moeilike opdrag, omdat ek nie net in herhaling wil verval van wat reeds in my inleiding tot my vertaling van Die agterhuis staan nie.

By die herlees van die dagboek is ek soos nooit voorheen nie getref deur hoe sterk Anne in die agterhuis bewus was van die lot van die Jode in die buitewêreld; van hoe die skaduwee van die Holocaust (“(brand)offer”) of die sjoa (Hebreeus vir “vernietiging”) geval het oor wat haar lewe in die onderduiksituasie vir twee jaar van dag tot dag ingehou het. In Cynthia Ozick se artikel “Who owns Anne Frank?” in The New Yorker van 6 Oktober 1997 maak sy die belangrike uitspraak dat “die dagboek van Anne Frank” nie die “lewensverhaal van Anne Frank is nie”. Sy sou sterf as slagoffer van die Nazi’s se haatveldtog teen die Europese Jodedom in die uitwissingskamp Bergen-Belsen. Haar kennis van die Holocaust wat uit haar dagboek spreek, het vir haar verskriklike werklikheid geword.

Anne se 15de verjaarsdag was die tweede in die agterhuis. In teenstelling met haar 13de verjaarsdag in die gewone wêreld waaroor sy in haar eerste inskrywing in die oorspronklike dagboek uitgebreid verslag doen, bestee sy in haar skrywe oor haar 15de verjaarsdag op 12 Junie 1944 die volgende dag, die 13de, net een kort paragraaf aan die presente wat sy gekry het. Sy fokus op die bevryding waarop sy hoop: “Churchill, Smuts, Eisenhower en Arnold was gister in die Franse dorpe wat deur die Engelse verower en bevry is” (2008:321). Haar hoop sou beskaam. Op 1 Augustus 1944 het sy die laaste keer in haar dagboek geskryf. Op 4 Augustus, ’n stralende somersdag, het Karl Josef Silberbauer in uniform en drie Nederlandse helpers van die Grüne Polizei in burgerlike drag die gragtehuis op Prinsengracht 263 binnegeval, maar in stilte en nie met die skreeu van remme en sirenes soos dit in die drama voorgestel word nie.

Daarvandaan het die Frank-gesin se weg gelei na die deurgangskamp Westerbork en van daar met die laaste trein na Auschwitz. Die laaste stasie vir Anne en Margot op dié lydensweg was Bergen-Belsen waarheen hulle vervoer is en waar albei gesterf het, terwyl hul moeder in Auschwitz dood is. Net Otto Frank het oorleef en deur hom die nalatenskap van sy dogter, haar dagboek. Vir hom was die dagboek veral ná die publikasie daarvan ’n lewenslyn; so ook sy tweede huwelik, met Elfriede Markovits in 1953, eweneens ’n oorlewende van die Holocaust, met wie hy vir die res van sy lewe in Basel (Switserland) gewoon het.

(iii) Gevange in die net van menseverhoudings

Gedagtig aan Ozick se uitspraak dat die dagboek nie die lewensverhaal van Anne Frank is nie, omdat die uiteinde van haar lewe dié van ’n slagoffer van die vernietigingsveldtog van die Nazi’s in die kamp Bergen-Belsen was, het ek by die herlees van die dagboek bewus gekonsentreer op die donker kant van haar lewe as onderduiker. Haar gelukkige, onbesorgde lewe as skoolmeisie waaroor sy net enkele inskrywings in haar dagboek kon maak, het tot ’n abrupte einde gekom toe daar ’n oproep van die SS vir Margot gekom het en die Frank-gesin binne twee dae hulle intrek in die agterhuis moes neem. Vir 25 maande was Anne gevange in ’n net van menseverhoudings binne die beperkte ruimte van die agterhuis, ’n situasie wat haar vermoë om haar medemenslikheid te behou tot die uiterste getoets het. My leesstrategie om op dié verhoudings te konsentreer, is gekondoneer deur die boek De kamergenoot van Anne Frank van die historikus Nanda van der Zee wat reeds in 2001 verskyn het, maar wat ek nou eers gelees het by die besef dat dit ter sake is vir my invalshoek vir my artikel.

Van der Zee sê dat dit haar by haar lees van die dagboek as 14-jarige verbaas het dat “Otto Frank zijn beminde en gekoesterde jongste dochtertje, Anne, de kamer liet delen met een man als ‘Dussel’” (2001:7). Ook vir my het dit verbaas, en my enigste verklaring daarvoor was dat Anne nog as ’n kind beskou is, terwyl haar 16-jarige suster Margot ’n kamer met hulle ouers gedeel het. Van der Zee vertel die boeiende verhaal van hoe dit gebeur het dat sy ’n boek oor Anne se kamergenoot geskryf het. ’n Medewerker, Joke Kniesmeyer, van die Anne Frank Stichting in Amsterdam, het op 17 Oktober 1987 op die vlooimark op die Waterlooplein in Amsterdam die nalatenskap van Charlotte Kaletta gevind. Hierdie Charlotte was die nie-Joodse beminde van Fritz Pfeffer wat Kniesmeyer geëien het deur ’n foto in haar vonds en toe sy onthou het dat Anne êrens in haar dagboek skryf: “[H]ij denkt alleen aan zijn Lotte” (2001:8).

Deur die liefdesbriewe van Pfeffer aan Lotte en die foto’s van hulle twee en van Pfeffer in sy lewe as Duitser kon Van der Zee ’n korrektief gee op die beeld wat sy van Dussel uit Anne se dagboek gevorm het as ’n “knorrige, kleingeestige, irriterende man” (2001:7). Op Anne se beeldvorming nie net van Dussel nie maar ook van haar ander huisgenote, is Van der Zee se gevolgtrekking van toepassing: “In Anne Franks beeldvorming van de ‘Dussel’-figuur is een onderdeel van de onderduikproblematiek verdisconteerd, namelijk dat mensen wanneer ze lang en te dicht op elkaar zitten, hun balans kunnen verliezen” (2001:9).

Deur Van der Zee se boek het ek na Anne se kamergenoot anders begin kyk as deur Anne se oë. Ek het albei begin sien in die onbenydenswaardige situasie wat hulle verplig het om ’n kamer te deel. Die bewussyn van die lot van die Jode in die buitewêreld het die gedagte by die volwasse inwoners van die agterhuis laat ontstaan dat hulle nog ’n Joodse vrygesel kon huisves. Hulle keuse het ná beraadslaging op Fritz Pfeffer, Miep se tandarts, geval. Anne het vol verwagting uitgesien na die koms van die nuwe onderduiker, al het sy besef dat dit lastig sal wees om ’n kamer met ’n vrygesel te deel. Vir nog ’n Jood se veiligheid wou sy nogtans graag die opoffering maak. Binne die kortste tyd het Dussel egter ontwikkel in ’n bemoeisieke opvoeder wat haar meermale tot die uiterste geïrriteer het. Anne het vooraf haar vader se verlof gevra om met Dussel te praat oor die gebruik van die tafeltjie in hulle kamer. Deur hulle irritasie met mekaar het die gesprek ontaard in ’n heftige argument wat Anne lewendig weergee. Sy het dit dan ook tereg bestem vir haar Verhaaltjesboek, maar dis onder 13 Julie 1943 ook opgeneem in die dagboek onder die titel “Die beste tafeltjie”. Die verloop van die gesprek is ’n illustrasie van hoe skitterend Anne dialoog kon skryf, soos uit enkele aanhalings daaruit blyk.

Anne begin haar inskrywing met die aanleiding tot haar gesprek met Dussel: “Van halfdrie tot vieruur sit ek elke dag daar en verder is die kamer en die tafeltjie verbode terrein.” Weens die gewoel smiddae in die algemene kamer kon sy nie daar in stilte werk nie en noem dit tereg as ’n “grondige rede” vir haar “suiwer beleefde versoek” en vervolg: “Wat dink jy nou het die hooggeleerde Dussel geantwoord?

“‘Nee.’ Botweg en alleen maar: ‘Nee’” (2008:133). Anne het die saak nie daar gelaat nie en Dussel gevra na die rede vir sy “nee”. Hy het onder meer geantwoord: “‘Ek moet die taak wat ek vir my gestel het, afhandel, anders het ek verniet daarmee begin. Jy werk tog ook nie ernstig nie. Mitologie, watse werk is dit nou? Brei en lees is ook geen werk nie. Ek sit en bly sit aan daardie tafeltjie!’ My antwoord was: ‘Meneer Dussel, ek werk wel ernstig. Ek kan smiddae nie binne werk nie en ek vra u vriendelik om nog ’n keer oor my versoek na te dink!’ Met hierdie woorde het die beledigde Anne haar omgedraai en gemaak asof die hooggeleerde dokter nie bestaan het nie” (2008:133). Anne het die gesprek ná die aandete voortgesit, waartydens Dussel onder meer gesê het: “As jou suster Margot, wat tog meer rede tot so ’n versoek het, daarmee na my tot sou kom, sou ek nie daaraan dink om te weier nie, maar jy …” (2008:134). Otto Frank het die stryd besleg deur Dussel te oorreed om aan Anne se versoek te voldoen.

Anne se vervreemding nie net van Dussel nie, maar van al haar medeonderduikers, met uitsondering veral van haar vader, het kort na die aankoms in die agterhuis begin, hoofsaaklik rondom haar suster Margot, wat as ’n modelkind beskou is. As skooldogter was Anne opgewek en het sy pret gemaak met haar medeskoliere, maar toe reeds het sy ook ’n kritiese kyk op hulle gehad. Daaroor gaan haar tweede inskrywing in haar dagboek op 15 Junie 1942 (2008:36–8) en in die derde inskrywing van 20 Junie, haar eerste brief aan Kittie, omdat sy die vriendin moes wees wat Anne mis (2008:39). Deur Anne se kritiese kyk op ander kan die leser maklik die afleiding maak dat sy egoïsties is. Wat daarteen pleit, is dat wanneer sy haar kritiek uitspreek op haar medeonderduikers, sy altyd later weer in ’n volgende brief die korrektief daarop gee.

’n Deurlopende tema in haar dagboek is haar moeilike en gespanne verhouding met haar moeder. ’n Versagtende omstandigheid is dat Anne ’n vadersdogter en Margot ’n moedersdogter was, wat nie vreemd is aan die aard van hulle gesinsamestelling nie. Wat ook in ag geneem moet word, is dat bloedverwantskap nie die verskil in karakter van lede van ’n gesin ophef nie. Die band tussen Anne en haar vader het gesetel in hul geesverwantskap. Snags tot beswymens bang by die oorverdowende geknal van geweervuur het sy na hom in sy bed gevlug, maar by een so ’n geleentheid gee sy haar moeder die eer wat haar toekom as sy teen Otto Frank se wil in ’n kers aansteek om Anne te kalmeer: “Anne is tog nie ’n ou soldaat nie” (2008:113).

Anne skryf oor die luide rusies wat die egpaar Van Daan op hulle verdieping voer en waarna die Frank-gesin, vir wie sulke stryery wesensvreemd is, met verbystering luister. Op 29 Julie 1943 skryf Anne oor al die kritiek wat Dussel en mevrou Van Daan op haar losgelaat het terwyl hulle opwas omdat sy van hulle verskil oor ’n boek wat Dussel haar gegee het om te lees. Sy moes aanhoor sy is “totaal verkeerd opgevoed ” en “teoreties volleerd, net die praktyk kom nog kort!” (2008:140–1). Anne se reaksie belig die essensie van die eise wat aan onderduikers gestel word om so gedruk op mekaar te leef: “Ek kon die twee wat my daar staan en belaglik maak het op daardie oomblik in die gesig slaan. Ek was buite myself van woede en sou die dae begin aftel (as ek geweet het waar om op te hou) wanneer ek van dié mense ontslae sal wees.” Anne bring die korrektief aan deur ’n naskrif: “Ns. Sal die leser in ag neem dat toe die verhaal geskryf is, die skryfster se woede nog nie afgekoel het nie!” (2008:141).

Die kameraderie tussen Anne en Margot was ’n verweer teen die oormag van die volwassenes met wie hulle daagliks saam moes lewe, maar kon nie vergoed vir die verlies aan ’n uitbundige lewe saam met leeftydsgenote waaruit hulle van die een dag op die ander geruk is nie. Albei was individualisties en elk op haar eie manier eensaam. Op 14 Augustus 1942 skryf Anne aan Kittie oor die aankoms van die Van Daans ’n maand vroeër, op 13 Julie. Oor Peter wat ’n halfuur voor sy ouers aangekom het, sê sy: “Die oggend om tienuur (ons was nog besig met ontbyt) het Peter van Daan gearriveer, ’n taamlike vervelige en skaam lummel van byna sestien jaar van wie se geselskap nie veel te verwag is nie” (2008:60). Teen hierdie indruk in verander Anne se houding en in die loop van nege maande vanaf Januarie tot Julie 1944 speel ’n tienerromanse tussen Anne en Peter hom af.

Sy skryf op 6 Januarie 1944 oor haar “verlange wat so groot geword het om met iemand te praat” dat sy dit “op die een of ander manier” in haar “kop gekry het om Peter daarvoor uit te kies” (2008:181). Uit dié formulering blyk dat Anne nie haar eie behoeftes deurgrond nie. In die enkele inskrywings as sorgvrye skooldogter het haar belangstelling in seuns ’n prominente plek ingeneem. Dit dring nie tot haar deur dat ná haar voorneme om toenadering tot Peter te soek die droom oor Peter Schiff die nag – waarin haar oë syne ontmoet het en sy sy wang teen hare gevoel het – beteken dat Peter van Daan ’n projeksie is van Peter Schiff nie (2008:182). Anne maak haar voorneme om Peter te leer ken waar deur hom dikwels in sy kamertjie te besoek. Sy neem die inisiatief in hulle gesprekke en bewus van sy minderwaardigheidsgevoel probeer sy om sy selfvertroue te versterk. Uiterlik word hy vir haar steeds aantrekliker en op 3 Maart 1944 skryf sy: “O, watter warm blik het die seun! Daar kort nie meer veel nie of ek raak verlief op hom.” Die waarheid dring tot haar deur dat dit eintlik al reeds die geval is en sy wonder wanneer sy dit vir hom sal kan sê (2008:222).

In die verdere verloop van Maart word Anne en Peter se gesprekke al hoe intiemer, sodat hulle selfs oor seksuele onderwerpe praat (2008:248). Sy gaan dikwels saans boontoe en die volwassenes begin hulle al hoe meer met dié besoeke bemoei. Anne skryf dat Van Daan en Dussel hulle “vreeslik kinderagtig gedra” as sy in sy kamer in verdwyn; na Anne se “zweite Heimat” (tweede vaderland) verwys of sê: “Is dit gepas vir here om saans laat in die donker nog jong meisies op besoek te hê?” (2008:249). Uit dié goedige gekorswel blyk dit dat die twee here die meteense gehegtheid tussen Anne en Peter as onskuldige adolessente verliefdheid beskou. Dit vind egter liggaamlike uitdrukking as Peter Anne teen hom vasdruk en haar ’n ongemaklike soen gee: “tussen my hare, half op my linkerwang, half op my oor” (2008:278). Dit was op 17 April 1944, en 11 dae later, op 28 April, soen Peter haar op die mond, waarvan hulle albei duisel, maar Anne vra haar onmiddellik af: “Is dit goed? Is dit goed dat ek so gou toegee, ek so heftig is …” Sy besluit om met Peter se toestemming met haar pa te praat en sy antwoord is in essensie presies dit wat sy self weet: dat dit “in die Agterhuis nie goed is nie”, anders as in die buitewêreld, waar sy “vry is en kan wegkom en ander dinge doen” (2008:288). Anne se vervreemding van Peter begin byna dadelik ná die gesprek. Op 19 Mei skryf sy aan Kittie: “Ek staan ná my moeisame verowering ’n bietjie bo die situasie, maar jy mag nie dink dat my liefde verflou het nie. Hy is ’n skat, maar ek het my innerlike gou weer toegesluit …” (2008:307. Die vervreemding het toegeneem tot waar sy haar innerlike heeltemal vir hom toegesluit het, omdat sy hom “swak vind” en hy geen geloof in homself of in God het nie (2008:330).

(iv) ’n Skrywer in die skadu van die Holocaust

 Anne Frank het maar enkele inskrywings in haar dagboek gemaak as sorgvrye skoolmeisie wat haarself met genoegdoening ’n “bakvissie” genoem het. Met die onderduik het om dagboek te hou onmiddellik vir haar erns en ’n anker geword, waar die skadu van die Holocaust vanaf die eerste inskrywing oor die dagboek geval het. Op 23 Junie skryf sy in haar brief aan Kittie hoe die goeie tye vir die Jode verby was ná Mei 1940 met die kapitulasie en die inmars van die Duitsers. Sy noem die hele reeks Jodewette, waarvan die een op die ander gevolg het, onder meer die dra van die geel Dawidster, die beletsel om van vervoer per fiets of motor gebruik te maak en die verbod om by Christene aan huis te kom (2008:41). Van Dussel se verslag met sy koms oor wat in die buitewêreld met die Jode gebeur, maak Anne vir haar ’n verbysterend reële voorstelling: “Ek sien saans in die donker rye goeie, onskuldige mense loop, met huilende kinders, steeds maar loop, gekommandeer deur so ’n paar kêrels, geslaan en gepynig tot hulle omtrent neerval. Niemand word ontsien nie, oues van dae, babas, swanger vroue, siekes, almal gaan saam in die tog na die dood” (2008:97–8).

Op 27 Maart 1943 skryf Anne oor die mitologie en die Griekse gode waarop sy dol is as een van haar “dagverdryfvakke”, wat sy so noem omdat “ons niks anders doen as om die dae so gou as moontlik verby te kry nie sodat die einde van die onderduiktyd so gou as moontlik aanbreek” (2008:120). Die ironie is dat Anne, asook die res van die onderduikers in die Agterhuis, ontdekking en gevangeneskap gevrees het, maar nogtans gedink het dat dit nie sou gebeur nie. So skryf Anne op 22 Mei 1944 van die opvlammende Jodehaat in die buitewêreld, ook in Nederland: “Daar word in ondergrondse kringe gefluister dat Duitse Jode wat na Nederland geïmmigreer het en nou in Pole is, nie meer na Nederland sal terugkeer nie … En as die vreeslike inderdaad waarheid word, dan sal die armsalige oorblyfseltjie Jode uit Nederland weggaan. Ons ook, ons sal weer trek met ons bondeltjies, uit die mooi land wat ons so hartlik onderdak aangebied het en ons nou die rug toekeer. Ek hou van Nederland; ek het eenmaal gehoop dat dit vir my, vaderlandlose, as vaderland mag dien, ek hoop dit nog!” (2008:310–1). Gevangenskap wat oor 15 maande sou aanbreek en die vernietigingskampe van die Nazi’s waarin, buiten haar vader, al die onderduikers sou sterf, was nie in Anne se visier nie.

In die skadu van die Holocaust en haar eensaamheid het Anne al hoe sterker besef wat skryf vir haar beteken en dat sy ’n skryfster wou word. Die talent daarvoor spreek op meerdere wyses uit die dagboek self. Dit spreek uit haar volkome vereenselwiging met die Nederlandse taal en haar voorneme by erkenning van haar Joodsheid om volkome Nederlander te word. Sy skryf aan Kittie: “Hou tog asseblief in gedagte, Kittie, dat die twee dames hier skandalige Nederlands praat … As jy die geradbraakte taal sou hoor, sal jy skaterlag. Ek sal as ek oor moeder en mevrou van Daan skryf maar nie die oorspronklike taaltjie weergee nie, maar behoorlike Nederlands skryf (2008:264). Die verwesenliking van dié voorneme spreek uit die Nederlands wat sy deurentyd skryf: sy skryf helder en onderhoudend en hou die leser se aandag gevange deur die lewendigheid van die dialoog wat sy haar huisgenote in die mond lê, onder andere deur die nabootsing van die hulle Duitse uitspraak van Nederlandse woorde.

Lees was vir Anne in die agterhuis nie net ’n tydverdryf nie, maar ’n hartstog, en dis inderdaad ondenkbaar dat die ideaal om ’n skrywer te word sou kon behoort aan iemand wat nie ook baie lees nie. Naas die meisiesboeke van Cissie van Marxveldt oor Joop Ter Heul het Anne se vader haar ook die klassieke werke van Goethe en Schiller laat lees. Sy skryf ook oor hoe graag sy biografieë, mitologie en geskiedenis lees (2008:263–5). Wat verder ’n onteenseglike bewys is van Anne se talent vir die woord, is die inskrywings in haar dagboek wat sy geëien het as selfstandige stukke en bedoel het vir ’n aparte “verhaaltjes-boek”. In hierdie artikel is my weergawe van “Het beste tafeltje” genoegsame bewys van haar skryftalent. Daarnaas is haar “Ode aan my vulpen: In memoriam” oor haar vulpen waaraan sy geheg was en wat in die vuurherd beland en verbrand het, ’n essay uit eie reg (2008:165–6). Anne het onwrikbaar geglo aan die voortsetting van haar skrywerskap ná die oorlog. Op 5 April 1944 skryf sy: “(E)k wil voortlewe ook ná my dood! En daarom is ek God so dankbaar dat Hy my by my geboorte al die moontlikheid gegee het om my te ontwikkel en om te skryf, dus alles uit te druk wat in my is” (2008:263–4). Anne het haar dagboekbriewe kennelik beskou as die vertrekpunt van haar skrywerskap; die werk van ’n kind.

Die aandag aan haar dagboek in die Afrikaanse media by die herdenking van wat haar 90ste verjaarsdag sou gewees het, bevestig vir my dat Anne Frank se dagboek ’n lamp is wat nie gedoof kan word nie, omdat die pit nie uitbrand nie. Dit gooi sy lig wyd en ver. Anne se blywende betekenis spreek uit die titel van Sonja Loots se uitgebreide artikel die afgelope Sondag, 23 Junie 2019, in Rapport-Weekliks: “Anne is nog hier; sy is 90”. Ek het my verheug oor die artikel en al waarmee ek van Loots verskil, is dat Anne Frank se dagboek nie ’n “boek van hoop is nie, maar van wanhoop”. Nee, dit is ’n boek van hoop, omdat dit getriomfeer het oor die dood van sy jong skryfster om ons te vertel van haar moed en oorwinnende gees in haar lewe van vervreemding uit die volle lewe waarna sy nie kon terugkeer nie, net omdat sy Joods was. In die slot van sy boek in Engelse vertaling, Anne Frank: A portrait in courage, verwoord die Duitse skrywer Ernst Schnabel dit onoortreflik: “Thus her voice was preserved out of the millions that were silenced, this voice no louder than a child’s whisper. It tells how those millions lived, spoke, ate, and slept, and it has outlasted the shouts of the murderers and has soared above the voices of time” (1958:181).

Foto: Wikipedia

Bibliografie

Barnouw, David. 1998. Anne Frank voor beginners en gevorderden. Den Haag: SDU.

De Costa, Denise. 1996. Anne Frank en Etty Hillesum: spiritualiteit, schrijverschap, seksualiteit. Amsterdam: Balans.

—. Eeuwig onvoltooid. Intermediar, 17/9/1998.

Frank, Anne. 1972. Het Achterhuis: Dagboekbrieven 12 Juni 1942 – 1 Augustus 1944. Amsterdam: Contact.

—. 1995. The diary of a young girl (uit Nederlands vertaal deur Susan Massoty). New York. Bantam Books.

—. 2001a. De dagboeken van Anne Frank (kritiese edisie). Amsterdam: Bert Bakker.

—. 2001b. Verhaaltjes en gebeurtenissen uit Het Achterhuis. Amsterdam: Bert Bakker.

—. 2003. Het Achterhuis: Dagboekbrieven 12 juni 1942 – 1 augustus 1944. Amsterdam: Bert Bakker.

—. 2004. Mooie zinnen-boek. Amsterdam: Bert Bakker.

—. 2008. Die Agterhuis: Dagboekbriewe 12 Junie 1942 – 1Augustus 1944 (uit die Nederlands vertaal deur Lina Spies). Pretoria: Protea Boekhuis.

Goodrich, Frances en Albert Hackett. 1954. The Diary of Anne Frank: In two acts. New York: Samuel French.

Lee, Carol Ann. 2002. Het verborgen leven van Otto Frank (uit die Engels vertaal deur Bab Westerveld). Amsterdam: Balans.

Loots, Sonja. Anne is nog hier; sy is 90. Rapport-Weekliks. 23/6/2019.

Müller, Melissa. 1998. Anne Frank: De biografie (uit die Duits vertaal deur Gerda Meijerink). Amsterdam: Bert Bakker.

Nussbaum, Laureen K. 1995. Anne Frank, schrijfster. De Groene Amsterdammer. 25/8/1995.

Ozick, Cynthia. Who owns Anne Frank? The New Yorker. 6/10/1997.

Schnabel, Ernst. 1958. Anne Frank: a portrait in courage (uit die Duits vertaal deur Richard en Clara Winston). New York: Harbrace Paperback Library.

Schreuder, Arjen. 1998. Ze was een gewoon meisje, dat is het tragische. (Onderhoud met Melissa Müller.) NRC Handelsblad, 29/8/1998.

Spies, Lina. 1971. Digby Vergenoeg. Kaapstad: Human & Rousseau.

Van der Zee, Nanda. De kamergenoot van Anne Frank. Uitgeverij Aspekt bv.

The post ’n Ongedoofde lamp: Die dagboek van Anne Frank appeared first on LitNet.

The story follows Molly and Amy, two academic superstars and best friends who, on the eve of their high school graduation, suddenly realise that they should have worked less and played more. Determined never to fall short of their peers, the girls set out on a mission to cram four years of fun into one night.

Booksmart, a film about high school – the current colosseum where the innocent and not so innocent are fed to lions – is simply not cruel enough to feel authentic, not funny enough to make you cringe at what you are laughing at, and not insane enough to elevate it to mockumentary/spoof status.

As a coming-of-age film it pales in comparison with, let’s say, Lady Bird, which was a complex, derisively funny and yes, utterly mean instalment in the genre. The scenes between Lady Bird and her mom, the magnificent Laurie Metcalf, cut deep, but more importantly, felt incredibly real even though it was exaggerated.

At my age I can barely remember high school. Yet I will wager money on the fact that one or two things remain the same to this day. For example, moving between social groupings is hard work, if not impossible. You’re pretty much a nerd, a jock, a loner or an overachiever throughout your high school career. Yet in Booksmart our two nerdy, uber-judgemental, over-achieving friends easily navigate within a few hours towards the cool kids – they simply needed to realise they have been missing out. In fact, the cool kids have just been waiting for them to realise that and receive them with open arms. They’re not mean or judgemental towards them. There is no real animosity between anyone. All the students are simply, well, misunderstood.

Plus, there are gaping holes in Amy’s and Molly’s backdrop. Where are Molly’s parents? Amy’s parents, even though one-dimensional, have two scenes at the minimum.

Why does Molly live in a fabulously retro-styled, uber-pink apartment building, seemingly on her own? Now that would be a movie I would watch.

Even though Billy Lourd (daughter of Carrie Fisher, granddaughter of Debbie Reynolds) gives it her all as the elusive, yet aggressive, Gigi, you don’t know jack about her character – why is she is so strung out, where does she come from and why is she hanging out with high-schoolers?

And what’s up with the teacher (an underutilised Jessica Williams) sleeping with a high school kid?

There were quite a few bum notes.

Sure, there are striking moments of hilarity (the sex scene), of beauty (underwater in the pool) and of insanity. But they are few and far between, and everything in the in-between is merely cute or amusing. The craziness the trailer promises never arrives.

The post <em>Booksmart</em>: a film review appeared first on LitNet.

Dit lyk soe hie oppie grond! Dissie net ’n storie wat gespin wôd deurie politicians en allie unemployables wat sit oppie ghetto se stoep en wag virrie baas om hulle uit die gat uit te kô helpie. As djy voel om ’n township tour te loep vat, doenit op ’n koue dag wannerit load shedding is, offie munisipaleteit is biesag om an een of anner kragstasie te wêk, net om te sien hoe êg die proebleem rêrig is.  

Dis maklik vi Mmusi Maimane en General Ace Magashule om hulle monne uit te spoel oo wat moet gedoen wôd volgens wêkskepping, maa tewyl hulle hulle jobs doen om politicians te wies, gat staan ôs maa nog net vêder innie unemployment lyn, offie Sassa-lyn op ouma en oupa of ôs kinnes se Sassa-kaart.

Dit kwel my hart dat ôs se leiers nie rêrig die proebleem vestaanie. Hulle praat hulle monne warm en wil ôs vegelyk mettie anner BRICS-lande, maa dink hulle rêrig oo alles wat die siklus van slawerny en kolonialisme gedoen het an ôs amal as mense? Ek skryf in my anner artikel, “Traane vannie veliede”, oo dit, en dis weer eens dieselle storie. Jy kannie ’n mens, maak nou nie saak van ouderdom of ras of klas nie, maa djy kannie ’n mens leer wat deu trauma issie of nog steeds gannie, en ôs deal mos nou nog mettie skere vannie veliede.

Soes ek try om die wêkskepping-ding te vestaan, try ek om sense te maak daavan deu Suid-Afrikaaners te vegelyk mettie res van Afrika, en dink ek vi myself dat die gebroke in ôs is biesag om ôs se land van ôs af te vat.

Ja, Mmusi en Ace, dis maklik om te sê, maa dié is die goed wat moet gedoen wôd om meedere wêk te skep, en armoede dan op soe ’n manier uit te roei. Maa ek wonner of julle veby die short-term en mid-term goals dink? Ek vestaan hoe julle as politicians net soe vêr as vyf jaa kan kyk, maa die res van ôs, die res vannie land liewe mossie net in vyf-jaa-episodes nie?

Die politiese sisteem wat julle soe volg, is wat ôs as Suid-Afrikaners agte hou, wan dissie van wat gat beste wies vi 10, 20 or ’n 100 jaa nie, maa wat gan goed genoeg wies vi nou. Hulle is nou ampe soesie “leads” in The walking dead maak geraas annie een kant vannie draad ommie zombies te anlok. En dis soes dit nou lyk hie an ôs kante vannie draad – dis net klompie zombies wat sit en wag oppie stoep vi Baas Mmusi en Baas Ace en dan Baas Klaas om dinge reg te maak vi ôs.

Daa issie rêrige veannering nie, wan wêkskepping begin mossie innie gawementie, dit begin by ’n mens self. En julle mag dink dat ek miskien ’n bietjie af vannie pad af dwaal om soe te dink, maa dissie die gawement se wêk om alles te skep en te bou nie. Hulle moet wel die spasie gie vi mense om self-sufficient te raak, vi mense om op hulle eie te staan, but daai issie ees moontlikie, nie voorat daa nie iets gedoen wôd wanner dit kom by die binneste van mense nie. Wan hoekô issit soe moeilik vi my en jou om wêk te skep vi ôsself? Hoekô is self-sufficiency soe ’n storie vi ôs? I mean die wêreld is voo ôs, daa staan niks in ôs pad nie, die internet is vrylilk beskikbaar vi ôs en soe kan ôs lee, reg? Die kultuur wat ôs in liewe, het ôs gelee en lee ôs nog steeds om te kyk innie spieël en om te erken dat die pesoon wat ôs sien issie goed genoeg vi baie dinge nie. En soe vat ôs die liewe an, en self-sufficiency is maa net nog ’n groot woord, en ’n droem doer innnie verte.

Ek kry die image in my kop van ’n Pinterest picture wat ek gesien het waa die kat in haa draboks sit. Nou vi julle wat katte het, julle wiet mos hoe ’n kat se boks twie dele en ’n hekkie het. Nou die kat se boks se dak is afgehaal, maa die kat sit nog steeds innie boks, wan sy wag vi haa owner om die hek vi haa oep te maak. Toe ek daai picture sien, toe dink ek an hoe ôs mense sit en fokus op die toe hek, soes hulle wag die hek moet oepgemaak wôd vi hulle, maa hulle kykie op om te sien dat die dak oep issie. Wêkskepping gannie oo wat die gawement voo mense kan sittie. Die ekonomie van Suid-Afrika het mense nodig wat op hulle eie kan staan, en Ace en Mmusi, as julle rêrig wil iets goeds doen om die unemployment vas te vat, begin daa. Begin om mense te help om mense te raak wat op hulle eie te kan staan, en wat vi hulleself kan dink, mense wat ’n selfbeeld het wat praat van waarde ennie net die swart of bruin pigmente wat hulle in hulle vel dra nie.

Trane oorie veliede: die lied van ’n “nieblank”

’n Oepe Brief: vestaan jou storie voo djy wil praat van hoe dom ek en my kallidness is

The post #DaaIssieWêkie! appeared first on LitNet.

Foto's: Pat Bromilow-Downing

Die Cape Town City Ballet (CTCB) het hul herfs- en winterseisoen Saterdagaand by Kunstekaap geopen met Amaranth, waarna Sleeping Beauty van 17 tot 31 Augustus volg.

Cape Town City Ballet is een van die oudste balletgeselskappe in die wêreld. Opleiding- en ontwikkelingsinisiatiewe lê die geselskap baie na aan die hart en inklusiwiteit het hul wagwoord geword.

Amaranth is ’n program van neoklassieke en kontemporêre klassieke meesterstukke en bestaan uit drie balletopvoerings: George Balanchine se Serenade, Frank Staff se Transfigured night en Christopher L Huggins se Enemy behind the gates.

Die neoklassieke Serenade word op Tchaikovsky se Serenade for Strings in C, Op 48 met vier bewegings, “Sonatina”, “Waltz”, “Russian Dance” en “Elegy”, gedans en word gereken as een van Balanchine se mooiste balletstukke. Dit bly die vlagskip van die New York City Ballet se repertoire en word vir CTCB deur Rebecca Metzger opgevoer.

Die stuk is ’n ligte fladdering van ’n magdom ballerinas in wasige wit en blou, met ’n skoon, wit verhoog. Die oulike klank van die ballerinas se pointe-skoene vorm deel van die musiek wat so mooi deur die Kaapse Filharmoniese Orkes uitgevoer word.

Om Suid-Afrika se erfenis te eer, word Staff se Transfigured night deur die balletdoyenne Veronica Paeper opgevoer. Musiek deur Schoenberg maak dit ’n intense en dramatiese opvoering van ’n jaloerse ouer suster wat nie haar kleinsus liefde gun nie. Die donker dekor en swaar musiek word uitstekend deur die vier dansers uitgebeeld.

Met die derde ballet sien ons die terugkeer van die Amerikaanse choreograaf Christopher Huggins en ervaar ‘n kykie in die gedagtes van brandstigters – hoe hulle geduldig in die skadu’s wag voor hulle toeslaan. Die ballet is ’n perfekte harmonie tussen kontemporêre ballet en moderne bewegingsdans, wat byna militaristies in styl is.

Terwyl almal hul sitplekke inneem en ek deur my program lees, gaan my gedagtes onwillekeurig terug na die eerste maal toe ek in die destydse Nico Malan-teater gesit het om ballet te kom kyk. Ons het op Worcester gewoon; ek was vyf jaar oud. My ma-hulle het die aand by my tannie in Kraaifontein oornag, sodat almal saam kon ballet toe gaan. Al die niggies het met nuwe rokkies gespog, waarvoor die materiaal etlike weke vantevore op ’n uitstappie na Kaapstad gekoop is en patrone gesoek is. Die opwinding was groot en die grootmense het elkeen ’n halwe glasie sjerrie in die voorportaal van my tannie-hulle se huis gedrink voor almal in die reuse-Opel Rekord geklim het en Kaap toe gery het.

Die ballet was die Neutkraker. Ek onthou bitter min van die aand, maar deur jare se oorvertellinge weet ek dat ek daardie aand in bewondering na die pragtige ballerinas en dekor gestaar het. Ek het ook seker heimlik gewens ek kon eendag ’n ballerina wees.

Maar helaas, ek het altyd net ’n toeskouer – en reuseliefhebber – gebly.

Om dus op ’n ysige Kaapse aand 43 jaar later weer ballet te gaan kyk, bly nostalgie op sy beste. Hoewel ek nie ’n nuwe rok en linte in my hare het nie – en die meeste mense in jeans en tekkies opdaag – herleef daardie nostalgie tog tydens die pouses toe twee tannies met pêrels en rooi fluweelrokke en oulike swart stolas aan vonkelwyn teug en hul metgeselle strikdasse en swart baadjies dra.

Die ballet is in drie dele met twee kort pouses tussen-in.

Debbie Turner, HUB van CTCB, skryf dat vanjaar se “seisoen ’n troue is tussen internasionale ikone en Suid-Afrikaanse legendes wat die leiers in die globale dans-arena is”. “Ons is bevoorreg om internasionale gaskunstenaars – sommige keer huis toe vir die seisoen – sowel as balletmeesters wat ’n integrale deel van die geselskap is, hier te verwelkom.”

Amaranth is ’n heerlike aand by die ballet vir diegene wat so mal oor ballet en klassieke musiek is soos ek, maar selfs wyer as dit sal behaag, met drie uiteenlopende stukke wat selfs dié wat nie van tradisionele ballet hou nie, se harte sal vermuwwe.

Met: Dansers van Cape Town City Ballet en gas-choreograwe
Beligting: Wilhelm Disbergen
Dirigent van die Kaapse Filharmoniese Orkes, Brandon Phillips
Kunstekaap-operahuis, Kaapstad
Tot 7 Julie 2019.

Kaartjies deur Computicket by 0861 915 8000, aanlyn by www.computicket.com of by enige Shoprite Checkers-tak.

The post Drie uiteenlopende stukke ballet sal wye smake bevredig appeared first on LitNet.

Gerard Scholtz praat met Naomi Meyer oor Gerard se Hier gaat ons! Reise en rampe.

Hallo Gerard, geluk met Hier gaat ons! Die boek boekstaaf jou en jou
vrou se reise oor jare heen. Hoekom het jy hierdie boek geskryf?

Die boek het homself geskryf. Dit is die samestelling van briewe, dagboeke, artikels en blogs oor ons reise deur Europa per fietse en later met ons geliefde skoeters, Silwer en Blou. Ek dokumenteer mos alles en sit elke aand en skryf die dag se indrukke volledig neer, omdat die dae en beelde oor mekaar skuif en jy wraggies nie kan onthou waar jy gister was nie. Veral wanneer jy tot ses maande op ’n keer byna elke dag jou tent onder ’n ander boom of langs ’n ander rivier opslaan. Baie van die verhale is as’t ware in die hardloop geskryf. Daar was so baie versoeke om van die verhale te bundel, en toe dag ek: Hoekom nie?

Die subtitel, “reise en rampe”, het my laat glimlag. Wil jy dalk hierop
uitbrei?

Wanneer jy soos ons reis, is jy elke dag aan die elemente, onvoorspelbaarheid, die onbekende en gevare blootgestel. Ironie, metafisika en magiese realisme raak dan reisgenote en oorlewingsmeganismes. Daar het al verskriklike dinge met ons gebeur. Hier en daar lewensgevaarlik en met jou seningvleise aan flarde. Anuta is byvoorbeeld byna van die Col de Tourmalet, die ikoniese pas van die Tour de France, met Blou en al deur ’n stormwind oor die afgrond gewaai; of ons kon dit nog nooit regkry om die Sentrale Massief in goeie weer te oorkruis nie en beland altyd in ’n onverwagse sneeustorm of yslike haelstorm sonder skuiling; of ons klim noord van die Noordpoolsirkel by die verkeerde stasie af en toe die trein vertrek, is daar byna niks om ons nie, net die toendra; daar is kere toe ons mekaar langs die pad of in ’n stad verloor het; in Toskane breek ’n onderdeel, en wag ons vir drie weke op ’n nuwe – in een van die mooiste plekke op aarde. En so kan ek aangaan.

Maar dít is die stories, daardie ironiese reisrampe, wat jy oorvertel. Bygesê, altyd met ons kavalkade van vrolike engele fladderend agterna.

Die millenniërs glo mos as iets nie op Facebook gebeur het nie, het dit nie plaasgevind nie. Maar om 'n boek gepubliseer te kan sien oor jare se reise, is 'n nog meer permanente bewysstuk as 'n Facebook-inskrywing. Jy het al ’n bietjie vertel hoe die boek ontstaan het – stuk-stuk as dagboekinskrywings, uitknipsels, ens. Hoe besluit mens uiteindelik wat haal die boek, en wat is meestal 'n mens se eie herinnering, vir privaat-onthou? 

My grootste bekommernis was oor privaatheid, omdat my dagboeke binnegedagtes is en die briewe aan spesifieke mense geskryf was. Ek wou nie sensor nie en besluit toe om eerlik te bly en die poorte wyd oop te gooi. Dit was ’n goeie besluit waaroor ek vrede het. Daar is letterlik honderde verhale wat geskik sou gewees het. Ek het 58 geïdentifiseer en het toe die redigeerder gevra om verder te sny. Uiteindelik is 38 opgeneem wat in temas georden is. Almal verhale met Europa as agtergrond, buiten twee.

Ons reis altyd met ’n tema in gedagte. Dit gee betekenis en stuwing aan ’n reis en word jy ’n student wat meer en meer wil weet. Ons doen dan baie navorsing voor die tyd en verdere oplees tydens die reis. So het van die verhale dan ook maklik in temahoofstukke geval. Ek is ’n verstrooiingsmens en ’n liniêre tydsverloop van die verhale sou nie vir my gewerk het nie.

Groot was my verbasing toe die keurders toe die volgende oor die boek gesê gesê het: “’n Omvangryke en diepgaande reisboek wat nie maklik ’n gelyke in Afrikaans het nie”; “Dié reisindrukke word oordenkings oor menswees”; “Elke reis is ’n ongewone ervaring wat nog nie só in Afrikaans verwoord is nie.” Toe weet ek die regte keuses is gemaak. My ander groot verbasing was toe Hier gaat ons! aangewys is as die topverkoper in die Leefstyl-afdeling van die 2019-US Woordfees.

'n Praktiese vraag. Reis is nie goedkoop nie. En die rand as geldeenheid is nie aldag so 'n staatmaker nie. Hoe finansier mens dit om by plekke uit te kom wat mens graag wil sien?

Ons moet onthou dat Suid-Afrika ’n baie, baie duur land is. Ons is pas terug van Zambië en Malawi, wat op ’n manier vir die reisiger nóg duurder is. Daarteenoor is Europa, op die manier waarop ons reis, heelwat goedkoper. Ons basiese behoeftes is kos en drinkgoed, petrol en verblyf. Ons reis nou al jare met min of meer dieselfde daaglikse begroting omdat hulle nie juis inflasie het nie. Ons is nie skaam om te sê dat ons begroting tussen €60 en €65 per dag is nie.

Vroeër jare het ons gekampeer en het later gevind dat airbnb-plekke in baie gevalle goedkoper is. Museums is duur, daarom is ons baie kieskeurig en is ons so half en half uitgekuier daarvoor. Katedrale ook. Ons eet baie min uit en verkies om liewer lekkerder en varser van die markte en supermarkte te eet – verkieslik streekskosse en -produkte. Ons vervang ook wyn met bier. Goeie wyn is duur en jy weet nie altyd wat jy koop nie.

Hoe meer ons reis, hoe minder wil ons in stede kom. Ons soek na rustigheid, en stede is ook duurder. Agterpaaie neem ons na klein plekkies waar daar ’n meer tradisionele bestaan is, wat ons aanstaan en goedkoper is. Ons het ook intensief in die Balkan en ou Oos-Europese lande begin reis, wat meer bekostigbaar is as Sentraal-Europa. Die Balkangeskiedenis was ook vanaf skooldae ’n groot belangstelling.

Reis is maar die ding in ons lewens. Tuis leef ons eenvoudig en spandeer nie geld op luukses, nuwe motors en klere nie.

'n Emosionele en hartsvraag: Hoe het julle bepaal waarheen julle alles wil reis? Wat maak van 'n plek 'n droombestemming (vooraf) en dan, in die praktyk, as mens daar is?

Ons het ’n voorliefde vir die Ou Wêreld, seker maar omdat ons DNS daar gevorm is. Ons voel daar tuis en gly maklik in die kultuur en bestaanswyse in. Dit is elke keer tydens aankoms – soos drie dae gelede in Europa – ’n emosionele tuiskomsoomblik. Na maande se verblyf hier raak die vertrek terug na Suid-Afrika ook moeiliker en moeiliker. Ons het geen begeerte om byvoorbeeld die VSA te besoek nie – wil net in Europa wees.

Droombestemmings vir ons is nie luukse hotelle, strande met palmbome of in die son rondlê nie, maar gaan oor die eie ontdekking van geskiedenis, kos, argitektuur en die kultuur van ’n plek. En dan natuurlik berge. Ons soek roetes op wat ons al oor die mees uitdagende bergpasse van Europa geneem het. Dit was byvoorbeeld ’n hartsbegeerte om die 90 kilometer lange Transfăgărășan in Roemenië te doen, wat ’n geweldig emosionele en oorweldigende oomblik opgelewer het toe ons die kruin bereik het. Eenkeer sou ons net die Spaanse Pireneë oorsteek en toe bly ons vir drie weke oor en moes later net weer teruggaan. Vanjaar is dit meestal herbesoeke aan droomplekke en doen ons die Napoleonroete en die Franse en Italiaanse Alpe. Alles wat hoogtes, uitdagings en die moontlikheid tot avonture bied.

En as ons daar is? Dit hang af van waar dit is. Ek dink byvoorbeeld aan die besoeke aan die strafkampe van Theresienstadt, Auschwitz en Birkenau, dan is dit nie ek wat daar is nie, maar word my kamera die oog wat alles kil deur ’n lens bekyk – om my teen verskrikking te beskerm. Met die skryf van die verhaal was dit ook so en kon ek nie emosioneel betrokke raak nie. In Rusland, waar ons met fietse van St Petersburg na Moskou getrap het, was dit weer my plaasdae as kind wat helder voor my opgespring het. Herinneringe wat ek as kind al lankal vergeet het, is deur daardie mooi arkadiese landskap opgeroep. En wanneer dit beeldskone plekke soos byvoorbeeld Slowenië is, dan gee jy jouself oor aan die skoonheid wat jou na ander vlakke laat transendeer.

Die inskrywing oor Ierland het ek met belangstelling gelees, omdat ek en my gesin jare lank in Ierland gewoon het. Die ontwykende land, die soeke na "die Ierland van ons drome". Veral wat kos betref: die sodabrood en die Guinness wat mense so ophemel, maar waaroor mens maar bietjie mens se bedenkinge het as jy dit self proe. Of hoe? Wat onthou jy van Ierland? En onthou mens nie tog die Ierland van mens se drome as mens daarop terugkyk nie?

Dis so waar. Ek was eintlik geskok toe ek die verhaal weer opdiep en lees hoe ontwykend ons die land gevind het. Die teleurstellings en swaarkry van reis verdwyn mos en jy onthou die mooie en die goeie. Seker maar ’n verdedigingsmeganisme. Die besoek aan die Skelligeilande was byvoorbeeld ’n hoogtepunt, maar die swaar see, die seesiek, die papsopnat spat van die seesproei en die gevaarlike landing daar het ek vergeet. Ek onthou net die magtige gevoel om die rotspieke van die eiland uit te klim en die eensame en harde lewe van die priesters wat daar teen die invalle van die Vikings kom skuil het.

Nou moes ek weer lees hoe swaar ons fiets getrap het in die golwende landskap. Hoe sleg die paaie was. Hoe geld van die Europese Unie die platteland ontsier het met groot siellose gastehuise. Hoe sleg die kos was. Maar in my drome onthou ek die smaraggroen, die skoonheid van die Ring van Beara, die akkordeonmusiek in ’n pub – gelukkig!

Watter van die reise in hierdie boek bly jou in die besonder by?

By uitstek die twee maande met Silwer en Blou deur Serwië en Roemenië waar ons tema kloosters en ikone was. Ons was nie heeltemal voorbereid op die geweldige geestelike, emosionele en ook intellektuele impak wat dit op ons sou hê nie. Ons het nie geweet dat die ortodoksie en die oorweldigende natuur ons so sou oorweldig nie.

Ter voorbereiding het ons Daniel J Louw se seminale boek Icons. Imaging the unseen bestudeer. Maar dit kon ons nie heeltemal voorberei om voor ’n ikoon te staan en die onsienlike te sien en te beleef nie. In Hier gaat ons! is daar ’n afdeling, Van klooster tot klooster, met vier verhale. Ek skryf daar van die laaste oer-oerwoude van Europa, prins Charles van Groot-Brittanje wat dorpies en streke opkoop om die Middeleeuse argitektuur en boerderymetodes te bewaar, en van die streek waar die fresko’s aan die buitekant van die kerke geskilder is. Ek noem dit Komieks teen kerkmure. Ons was ook bevoorreg om tydens Pinkster vir vier dae in Serwië se hoofklooster, Studeniça, oor te bly en die liturgie van Krisostomus werklik te hoor, en nie net op ’n CD tuis nie. Roerend en ’n onwerklik-mooie sangbelewenis.

Jy is betrokke by De Kat en skryf gereeld vir hulle. Hoe is skryf vir 'n
tydskrif vir jou verskillend van die skryf van reisverhale? En wil jy dalk nog meer van jou agtergrond vertel?

Ek is DEKAT se boekeredakteur en dien ook in die senior redaksie. Verder is ek ook die Kaapse vervaardiger en soms aanbieder van DEKAT-TV. So het ek al by die 150 TV-onderhoude met skrywers gedoen, wat ’n geweldige voorreg is. My voorliefde lê by die skryf van profiele van veral skrywers – om in die gedagtewêreld van ’n skrywer rond te delf en te dwaal. En dan treur ek vir dae agterna omdat die gesprek verby is.

Onthou dat die reisverhale “in die hardloop” geskryf is, maar wanneer jy ’n artikel skryf, moet alle feite korrek wees. Ek loop en broei vir dae om die juiste invalshoek te kry en maak staat op my onderbewussyn. As die invalshoek dan by my opdaag, is dit daarna byna soos paint by numbers. Ek kan myself dan nie keer nie en voltooi die artikel in een sitting. Die versorging en redigering kom dan later. Ek kan gelukkig dan die naelstring knip en dit laat gaan. Meestal.

Oor my agtergrond: Op 16 Desember 1949 in Pretoria gebore – word dus 70 aan die einde van die jaar. In die Waterberge grootgeword, drama geswot, in 1977 met Anuta getroud, skoolgehou, toe regisseurwerk vir verhoog en TV gedoen, meer as 20 jaar klas gegee in Kaapstad by die Akademie vir Dramakuns, op 47 afgetree en op Rooiels gaan woon, van waar ons projekte aanpak en vryskutwerk doen. Ek het ook vir vier jaar in die Verre Ooste gewoon en heelwat van daar gereis.

Wat was vir jou die lekkerste en die moeilikste van die skryf van
hierdie boek?

Die maklikste was dat daar nie die druk van karakterontwikkelings en storielyne was nie. Die lekkerste was die heerlike simbiose wat daar tussen my en die redigeerder, Nellie Alberts, ontstaan het. Die gereedmaak van die boek het met Helga Steyn as uitgewer van Hemel en See soomloos verloop – al was ek soms onhebbelik moeilik.

Die moeilikste was dat ek ver drade moes gaan optel. Reise van lank gelede wat afgestof moes word (sonder om te sensureer) en vir ’n ander lesersgehoor verwerk moes word. Daar was ook die skokke dat ’n mens jou eie waarhede skep en Nellie wat met haar skerp oog dit agtergekom het.

’n Ander baie moeilike ding was die skryf van plekname in Afrikaans. Ek wou eers nie, maar Nellie was onwrikbaar dat reëls gevolg moet word. Later was ek so deurmekaar en kon ek glad nie meer spel nie. Toe het ons besluit dat wanneer ons ’n fout maak, dit deurgaans so geskryf moet word. Dit was nou slaaplose nagte.

Ek wou by elke storie ’n kaart hê, omdat kaarte so ’n belangrike rol in ons reise speel. Toe ons uitvind dit gaan te duur wees, het ek ingespring en self die kaarte geteken. Dit het weke geduur. En dan kom ons agter die name van plekke is in die verkeerde taal en moet oorgedoen word ...!

Waarom reis?

Voor in die boek is daar ’n aanhaling van Boerneef wat vir my alles saamvat: “Ek wou gaan kyk hoe dit agter die bult lyk, en dan nog ’n bult, en dan nog ’n rant en ’n hoogte. Ammelee verder. Ammelee sien hoe dit doer ver lyk.” (Andries Harlekyn in Teen die helling)

• Foto's verskaf

The post <em>Hier gaat ons! Reise en rampe</em>: ’n onderhoud met Gerard Scholtz appeared first on LitNet.

Die Helpmekaar-beweging is gebore uit die nood van landgenote wat na die rebellie van 1914 deur armlastigheid in die gesig gestaar is. Hierdie vorm van medemenslikheid (wat vandag ook as ubuntu bekend staan) het stukrag verkry toe JE de Villiers van die Paarl, later bekend as oom Japie Helpmekaar, ₤500 beloof het as nog 500 honderdponders hul deel bydra. Die landwye insameling is gebruik om die rebelle se boetes en skadevergoedingseise te betaal, en die restant is tussen die destydse vier provinsies verdeel om vir opvoedkundige doeleindes aangewend te word. Vandaar die ontstaan van die Kaaplandse Helpmekaar Studiefonds, waarby die Natalse Helpmekaar mettertyd ingelyf is. Die Helpmekaar-studiefonds het in 2016 sy eeufees gevier en bied sedert daardie jaar ook elke jaar 'n Japie Helpmekaar-gedenklesing aan. Vanjaar se gedenklesing is deur Christo van der Rheede gelewer en hy deel dit hier met LitNet se lesers.

Ons leef in ’n voortdurend veranderende wêreld. Sedert die aarde se vorming 4,54 miljard jaar gelede is dit en al die lewe wat dit huisves in ‘n konstante staat van verandering. Dit geld ook vir die heelal wat uit die aarde en sowat 30 miljard triljoen ander hemelliggame bestaan. Niks en niemand kan verandering ontsnap nie! Dit vergestalt op allerlei wyses en in allerlei vorme.

Heraklitus, ʼn Griekse filosoof, het reeds in 500 vC opgemerk dat die enigste konstante ding in die lewe verandering is. Verandering vereis dat alle vorme van lewe voortdurend moet aanpas. Die mens in reaksie op voortdurende veranderinge in die omgewings waarin hy hom bevind, is ‘n eindproduk van meer as 300 000 jaar se evolusionêre aanpassing.

Die mens se uitsonderlike intellektuele vermoëns het egter nie net daartoe gelei dat die mens voortdurend by veranderinge in die omgewing aanpas nie. Dit het óók daartoe gelei dat die mens die omgewing begin aanpas het om te kan oorleef.

Hierdie pogings om die omgewing aan te pas om te oorleef, het sowat 8 000 vC begin posvat toe die Mesopotamiërs nedersettings gevestig en landbou begin beoefen het. Aanpassings van die omgewing om op deurlopende basis in die mens se voedselbehoeftes te voorsien hou tot vandag toe verreikende implikasies vir alles en almal in.

Die ontwikkeling van landbou het die antieke samelewings stelselmatig begin verander, veral hul kultuur en die sosiale, ekonomiese en politieke strukture en organisasie wat hulle oor eeue heen tot stand gebring en gehandhaaf het. Van die belangrikste veranderinge wat later tydens die landbou-era plaasgevind het, was die opkoms van georganiseerde godsdiens, die ontwikkeling van skrif, lees en numeriese vaardighede. Dit behels ook ’n verskeidenheid van instellings, die uitbreiding van handel, die ontwikkeling van geld as ruilmiddel en die opkoms van state en ryke.

Die vermoë van die mens om landbou- en ander produkte volhoubaar te produseer het gevolglik ’n groeiende en voltydse ekonomiese aktiwiteit geword. Dit het op sy beurt tot gevolg gehad dat dienste uitgebrei is. Mense se vaardighede is ontwikkel om ’n bepaalde amp te vervul en mense is voltyds in diens geneem. Handel het gehelp om stede en samelewings met mekaar te verbind en om produkte en idees te ruil.

Handel op ’n globale skaal is verder vergemaklik deur handelsooreenkomste, vrye handel, die afname in vervoer- en kommunikasiekoste en die ontwikkeling en benutting van tegnologie. Dit het daartoe gelei dat die afgelope halwe eeu ’n tydperk van buitengewone groei vir die wêreldekonomie was. Die meeste burgers in die meeste lande is vandag baie beter af as in die na-oorlogse jare. Die pas van tegnologiese verandering was en bly steeds merkwaardig. Globalisering het enorme voordele meegebring. En daar is sterk redes om te verwag dat hierdie proses sal voortduur

Die maatskaplike gevolge wat egter uit die globale kulturele interaksie en ekonomiese en tegnologiese ontwikkeling voortspruit, het sedert die vroegste tye die behoefte laat ontstaan om die staat se kapasiteit uit te bou. En die rede was om die komplekse ekonomiese en nie-ekonomiese verhoudings tussen burgers en tussen aangrensende gemeenskappe en state te reguleer. Ook om wet en orde te handhaaf.

In baie gevalle was en is die staat se rol nog steeds nié net beperk tot om te reguleer óf om wet en orde te handhaaf nié. Maar dit is deur die eeue heen deur sommiges gemanipuleer om politieke en ekonomiese mag om een of ander duistere rede te bekom. Misbruik van politieke, kulturele, godsdienstige en ekonomiese mag is tot vandag toe ‘n veranderlike wat ’n uiters verwoestende impak het. Op die aarde, alles wat daarop leef en ook op gemeenskappe.

Dit lei onder andere tot oorloë, geweld, verwoesting, onderdrukking, gruweldade, uitwissing van diere- en plantspesies, grootskaalse besoedeling, ineenstorting van biodiversiteit en klimaatsverandering. En terwyl polarisasie, korrupsie, misdaad, menseregteskendings en vele ander uitdagings hoogty vier, lei onskuldige mense en ook die natuur daaronder. In baie state het dit verval, verarming en ongekende lyding meegebring.

Die mens het egter nog nooit misbruik van mag, menseregteskendings, verval, agteruitgang en onregverdigheid gelate aanvaar nie! Deur middel van nuwe idees en opbouende aktivisme kon die mens deur die eeue heen positiewe verandering teweeg bring. Diegene wat mag vir eie gewin misbruik, is nog altyd getroef deur hulle wat die mag van nuwe idees en aktivisme ter wille van ’n beter toekoms vir almal wou ontsluit. En dit is op elke liewe lewensterrein die geval.

Op die politieke terrein was daar staatsmanne soos Abraham Lincoln wat slawerny in Amerika help beëindig het, Winston Churchill wat Hitler in sy spore gestuit het. En ‘n Nelson Mandela en FW de Klerk wat apartheid tot ’n einde gebring het. Hulle het die grondslag vir Suid-Afrika se demokratiese bestel gelê.

Op die terrein van die wetenskappe was daar Galileo Galilei, Charles Darwin, Isaac Newton, Albert Einstein en Katherine Johnson. Laasgenoemde was 'n Afro-Amerikaanse wiskundige en Nasa-werknemer wie se berekeninge van orbitale meganika van kritieke belang was vir die sukses van die eerste en daaropvolgende Amerikaanse bemande ruimtevlugte.

Op die maatskaplike terrein het aktiviste soos Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Moeder Teresa, Helen Keller en vele ander ’n ongelooflike rol gespeel om bewustheid oor ’n bepaalde kwessie te bevorder. Óf om stelsels te beveg wat mense se menswaardigheid op een of ander wyse gruwelik aangetas het. Deur hul aktivisme kon hulle sosiale kwessies en onregte blootlê, massasteun mobiliseer en verandering bewerkstellig.

Toonaangewende kundiges op ekonomiese gebied, soos Steve Jobs, Bill Gates, Aliko Dangote, Patrice Motsepe, Magda Wierzycka, Koos Bekker en vele ander het met nuwe tegnologie- en besigheidsidees ’n radikale omwenteling in die manier waarop mense kommunikeer en handel dryf, teweeg gebring.

Volgens Klaus Schwab, stigter en uitvoerende voorsitter van die Wêreld- Ekonomiese Forum, sal dié radikale ekonomiese en politieke omwenteling vir die voorsienbare toekoms voortduur. Dit staan ook bekend as die Vierde Industriële Revolusie. En dit is besig om ’n nuwe ekonomie en 'n andersoortige vorm van globalisering in te lei.

Hierdie ontwikkelinge vereis nuwe vorme van oorsig om die openbare belang te beskerm. Of dit tot die mens se voordeel sal strek, hang af van korporatiewe, plaaslike, nasionale en internasionale openbare instellings se begrip van die veranderinge wat die vierde industriële revolusie tot gevolg sal hê en of dit betyds daarby sal aanpas. In dié verband het jongmense met nuwe idees en hul opbouende aktivisme ’n reuserol te vervul.

Ons het egter nie hier met ’n unieke situasie te doen nie. Die eerste industriële revolusie het in 1765 met stoomenjins afgeskop. Die tweede het in 1870 met grootskaalse opwekking van elektrisiteit ’n aanvang geneem. En die derde het met die ontwikkeling van rekenaars in 1969 momentum gekry. Dit het tot grootskaalse verandering, ontwrigting en aanpassing vir die ganse mensdom gelei.

Dit is gedurende die tydperk van die tweede industriële revolusie dat Jacob de Villiers, ook bekend as Japie Helpmekaar, uitvoering aan die idee van ’n Helpmekaarbeweging gegee het. Hy het die gemeenskap uitgedaag dat hy 500 pond sou bydra indien 500 mense elk 100 pond sou bydra. Deur hierdie edele inisiatief kon die afgelope eeu derduisende lenings en beurse aan verdienstelike studente toegeken word – met een doel voor oë: om studente te bemagtig sodat hulle ’n beduidende rol in die ontwikkeling van Suid-Afrika moet speel.

Suid-Afrika het egter sedert die stigting van die Helpmekaarbeweging enorme verandering op vele terreine ondergaan. Veral op die politieke terrein. Sedert 1994 is ‘n grondwetlike demokratiese bestel ingevoer. Die nasionale Grondwet wat dit onderlê, waarborg vir alle Suid-Afrikaners menswaardigheid, nierassigheid en nieseksisme, die bereiking van gelykheid en die uitbou van menseregte en vryhede.

Ons grondwetlike demokrasie word egter uit alle oorde bedreig. En ons nasionale Grondwet is onder beleg. Staatskaping, korrupsie, misdaad, vertrapping van menseregte, swak dienslewering, ekonomiese verval en politieke vuilspel is aan die orde van die dag. Die gevolg is verdere verdeeldheid en polarisasie gegrond op ras en klas.

Daar rus daarom ’n groot verantwoordelikheid op alle Suid-Afrikaners om seker te maak dat al hierdie waarborge wel verwesenlik sal word. Die meeste Suid-Afrikaners bly toegewyd tot die bereiking van hierdie ideaal. Dit gee hoop midde die misbruik van politieke mag om die staat vir eie gewin en selfverryking te kaap. Wat ’n geweldige terugslag is dit nie vir ons grondwetlike bestel en die nasiebouprojek wat in 1994 van stapel gestuur is nie.

Die letsels is duidelik sigbaar! Die afgelope nasionale verkiesing se uitslae dui daarop dat Suid-Afrikaners se vertroue in politici en die demokratiese bestel ’n groot knou weg het. Ongeveer 18 miljoen Suid-Afrikaners het verkies het om nie te gaan stem nie. Indien die onbetrokke getal kiesers voortgaan om toe te neem, hou dit uiters negatiewe implikasies vir goeie regering en demokrasie in Suid-Afrika in!

Wie van ons jong mense is vandag bereid om, soos die vele leiers, denkers en aktiviste van ouds, die misbruik van mag in Suid-Afrika te troef? En dit is om die mag van nuwe idees en opbouende aktivisme ter wille van ’n beter toekoms in belang van al ons mense te ontsluit.

Die politieke, ekonomiese en maatskaplike uitdagings wat Suid-Afrika nou in die gesig staar, is niks nuuts nie. Dieselfde uitdagings het ook vir Japie Helpmekaar en sy tydgenote meer as 100 jaar gelede in die gesig gestaar. Wat was die Helpmekaarbeweging se antwoord daarop? Om wanhopig te raak, tou op te gee en op ’n ashoop te gaan sit? Nee, allesbehalwe dit! Dié uitdagings is met nuwe idees en opbouende aktivisme getroef. Vandag, meer as 100 jaar later, pluk ons jongmense nog steeds die vrugte van ’n visie wat die toets van die tye weerstaan. Dit het nie verkrummel nie.

’n Tydsgewrig wat gekenmerk word deur snelle verandering, ontwrigting, politieke magsmisbruik en wanhoop, vra dringend vir nuwe idees en opbouende aktivisme. In die gees van die Helpmekaarbeweging, kom ons help ons jongmense om deur middel van hierdie boublokke ’n beter toekoms in belang van alle Suid-Afrikaners en ook vir hul nageslag te help vestig. Oor verandering het ons weinig beheer; oor hoe ons daarop reageer, het ons wel!

Voorsittersrede by die Helpmekaar-studiefonds se eeufees

The post Japie Helpmekaar-gedenklesing: opbouende aktivisme broodnodig appeared first on LitNet.

Bloed op die duine en ander verhale
Doc Immelman
Protea Boekwinkel
ISBN: 9781485309048

Daniël Ferdinand (Doc) Immelman is op 23 April 1928 gebore. Hy word 91 jaar oud en sterf op 9 Maart 2013. Hy skryf sy eerste kortverhaal op die ouderdom van 23 terwyl hy in die Kaap in die poskantoor werk. Op 25 werk hy as plaasarbeider op ’n afgeleë plaas in die distrik van Tsumeb in Namibië, waar hy die San-taal leer praat. Hy moes wild skiet vir die San-arbeiders en daarna word die woestyn en jag sy groot liefdes. Doc Immelman het meer as 60 boeke die lig laat sien en vele van sy kortverhale, gedigte en artikels is in tydskrifte gepubliseer. Hy kon agt tale praat.

Hierdie boek bevat nege kortverhale wat tussen 1955 en 1963 in Die Huisgenoot en Die Brandwag verskyn het. Die stories speel af in Namibië, oftewel Suidwes-Afrika soos dit nog in die boek genoem word. Suid-Afrika is “die Unie” en Botswana is nog Betsjoeanaland. Dis nog ‘n wilde weste. Luiperds is volop in die berge en leeus word geskiet omdat hulle die vee vang. Families bly op plase wat van geslag tot geslag oorgedra word en almal ly onder die droogte en brande. Prospekteerders is op soek na minerale en smokkelaars na diamante. Dis die tyd voor die Grensoorlog en die struggle.

As jy iemand is wat van verhale met goeie eindes hou, is dié boek vir jou. By voorbaat kan jy ontspan met die wete dat die spanning wat in sommige van die stories voorkom, soos ’n vee-inspekteur wat op sy maag in die woestynduine van Namibië seil om die veediewe op heterdaad te betrap, jou nie in angs en sweet sal laat uitslaan nie. Jy sal dit saam met die bekruiper oorleef, want op die hotel se stoep wag ’n meisie met lang bene en baie hare. Bygesê, soos al die vrouens in die boek. Die mans is gespierd, hulle sweet onder die warm son, dra kakieklere en is toegerus met groot gewere, en elkeen is ongetwyfeld die hoof van die huis.

Dit is ’n lekkerlees, niks uitdagend nie, met voorspelbare eindes. Ek vind my tog nuuskierig oor die verloop in ’n paar stories, sonder dat dit my spanningsvlakke opjaag. In elke storie is daar ’n menslikheidsfaktor en meelewing met die naaste. Jy hoor die skrywer se liefde en kennis van die natuur: “Dit het al amper ’n bygeloof geword. As jy van die reën praat, dan kom dit nie. Die wind sal wel netnou omswaai na die weste. Of die weer sal verbytrek. En vanmiddag sal dit versengend warm en bedompig wees. En droog.”

“Onweer” kon net sowel hierdie jaar geskryf gewees het, alhoewel die einde van dié verhaal ’n heuglike een is wanneer die reën in seëninge afkom en die brand én droogte verdryf.

In “Vergeet van Renate” word die sentiment net te dik opgedis wanneer die boer te veel aandag aan die bure se dogter gee en nie sy vrou se wense wil gehoorsaam om die huis op te knap nie. Wanneer sy hom van die leeus red, is alles vergete, en die boerdery word tydelik gestaak sodat twee nuwe kamers aangebou word. Een natuurlik vir ’n baba.

“Die tyd van die eland” is ’n aangrypende verhaal wat die kultuur van die San uitbeeld. Jy lees van die mense van die Tyd van die Eland wat elke drie jaar suid trek na die grafte van hul voorouers om rook oor die koppe van hul vaders en moeders te blaas. Gedurende dié tyd is die eland ’n heilige dier en mag nie gejag word nie. Om die wet te oortree het die dood beteken. Dit is die enigste storie in dié boek van gelukkige eindes wat in hartseer afsluit.

Die plaaslewe speel ’n groot rol. Die skiet van wild, sommer van die perd af, almal wat help slag en die maak van biltong. Kinders speel in sand en veekrale. In droogtetye word daar met die vee getrek na groener weivelde, hoër op, noorde toe. ‘n Seun word van jongs af man gemaak ongeag of Ma hom wil klein hou. Pa se woord is wet. Die liefde bly nie agterweë nie, soos in “Die Oujaarsdans”. G’n geknyp in die donker nie. Toeka se liefdestories is nie die hede s’n nie, maar gepas vir die medium waarin hulle verskyn: gesinstydskrifte.

Ek lees met die wete dat die verhale ’n spieël is van toentertyd. Toe ons saans by die verwarmer gesit het rondom die radio en na die nuus, Boekevat en die twintig-oor-sewe-storie geluister het. Ma wat lemoene skil en die skyfies vir elkeen aangegee; Pa wat met sy knipmes wat hy op die sementtrap geslyp het, die biltong sny en in elkeen se hand vier repies neersit. En dan die Huisgenoot-storie wat hardop deur iemand in die gesin voorgelees word – en dikwels een van Doc Immelman. Dit was stadiger tye. Sonder fieterjasies en onnodige vertoon, soos die skrywers se stories daarvan getuig.

The post <em>Bloed op die duine en ander verhale</em> deur Doc Immelman: ’n resensie appeared first on LitNet.

The post <em>Philippolis</em>: 'n onderhoud met Jens Friis appeared first on LitNet.

Wil jy graag wiskunde beter verstaan? Het jy al gewens dat 'n wiskunde-onderwyser vir jou begrippe wat jy nie verstaan nie, op jou selfoon- of rekenaarskerm kan verduidelik? LitNet laai deesdae video's op wat skoolkinders van verskillende grade kan help. Lee-Ann West is 'n wiskunde-onderwyser wat sommer al in die wintervakansie gaan begin om jou wiskundelewe vir jou makliker te maak. Van nou af kan jy elke week 'n kort video kyk wat handel oor werk wat julle hierdie kwartaal in die klas gaan behandel. Hier is ’n video spesiaal vir graad ses-leerders, waarin werk bespreek word wat julle in die derde kwartaal gaan behandel. Volgende week kom die volgende een.

Skakels na ander video's in die reeks:

Wiskunde met LitNet: Priemgetalle- en bekendstellingsvideo

Wiskunde met LitNet: Graad 6, derde kwartaal — skryfwyse van getalle

The post Wiskunde met LitNet: Graad 4 - Waarde en plekwaarde van getalle appeared first on LitNet.

Sy sit by die ronde bruin tafel, sederhout, nee, dis iets anders, dit sal haar wel later byval wat. Die koppie in haar hand is deurskynende wit porselein. Die goue randjie is bykans afgewas, maar nog sigbaar op die oor.

Die stel het sy in Limoges gekoop. Dit was tussen strooi in ’n houtkissie verpak sodat sy dit huis toe kon bring. Tog was twee koppies gebreek toe sy dit uitpak. Die stel was oor die jare die middel tot vele gesprekke, vieringe en vertroostinge. Sy’t nou die dag die laaste piering teen die wasbak versplinter. Gelukkig was dit die piering en nie die koppie nie.

Haar rooi lipstif sit aan die buitekant van die koppie, nou geplat en sonder die buitelyne en strepies wat haar lipafdruk tevore gekenmerk het, toe haar hande ook nog slank en soepel was. Die binnekant van die koppie het ’n bruin ring om en ligte koffielyne wat afloop tot op die bodem. Met ’n nat vinger tel sy stukkie vir stukkie beskuitkrummels uit die pakkie op en sit dit op haar tong. Die knarserige boerbeskuit smelt soet weg.

Sy skommel die koppie vir ’n laaste slukkie, maar net die droesem is oor. Mooi woord droesem. Maar speel met woorde gaan nie help nie. Die einde is bereik, van haar verset, haar energie en haar uithouvermoë. Ook van die suikerpot, en die beurtkrag het net na die middagketel se kook weer uitgeskop. Vir wie weet hoe lank dié keer.  

Sy verskuif op die stoel. Aanhou beteken verseker ouetehuis toe, want alleen kan sy nie meer bly nie. Dit neem nou al ’n hele oggend om op te staan, aangetrek te kom en iets te ete te prakseer. Die badwater staan al drie dae lank, want sy kan nie meer buk om die prop uit te trek nie, die kettinkie is lankal af. Sy weet sy moes eerder net by die wasbak gestaan en was het. Gewag het tot Daleen kom om haar met die weeklikse bad te help, maar dit was so koud dat sy ’n warm bad nie kon weerstaan nie. En, voorspelbaar seker, gly sy en beseer haar bobeen toe sy teen die rand val.

Sy het op uithoudruppels en smeer-spoegies-aan grootgeword, en drink nie sommer ’n pil vir pyn nie, maar selfs dié bring nou net kortstondige verligting. En gee haar ’n dowwe kop. Laat haar buite haarself dryf en neerkyk op ’n droë ongeurige lyf.  Sy trek haar kamerjas weer toe, die voorpante wat nou al heeltemal oormekaar kan vou.

Na die val het sy heeldag in haar nagjurk gebly. Die linne is al plek-plek deur gewas, behalwe die fyn borduursel van Vlaamse kloskant wat sy self nog in Brugge gekoop het. Dis die eerste keer in haar lewe dat sy nie dagklere aantrek nie, behalwe as sy siek in die bed was. Elke oggend darem nog die lipstif uit die yskas gehaal en aangesit. ’n Truuk wat haar grimeerder haar destyds geleer het.

Haar oë volg die vlieg wat uit die vullisblik opstyg. Die blik het omgeval en sy kan net wegkyk. Kan ook nie die plassies om die toilet bykom nie. Genade, wat is volgende? Die eenkamer-woonstel het nie plek vir ’n inwonende versorger nie, en sy hou daarvan om op haar eie rustig te sit, musiek te luister, te lees. En sy kan in elk geval nie ’n voltydse helper bekostig nie. Moes al ’n jaar lank sonder telefoon en televisie klaarkom en die weeklikse inkopielysie raak ook al hoe korter. Sy skakel die radio af, sy kan sonder die vyfuur-nuus klaarkom, maar sit dit dan tog uit gewoonte weer aan. “Staking van Eskom-werkers mag dalk na beurtkrag lei vir die res van die week.” Sy skakel die radio af. Wat nou nog? Die waterbeperkings is sy al gewoond, maar nou elektrisiteit weer daarby? Sy sal vanaand moet water kook en in ’n fles gooi dat sy darem môreoggend ’n koppie koffie kan maak as die krag dan wel af is. Sy bly sit, die gedagte aan die ketel vul, die groot fles bo in die kas uithaal en vol maak net te veel.

“Nou ja Friede, wat gaan jy doen? Ophou? Mens kan ook nou nie net sit en doodgaan nie. A nee a, dis net boedel oorgee. Kan jy nou dink hoe dit sal wees as Daleen jou al aan die verrot moet kry?” Die woonstel onnet vind is een ding, maar om haarself in ’n toestand te laat verval is ’n ander.

Sy wens Neels van langsaan was nog daar om haar die besluite te kan help deurwerk. Sy leuse is seker nog steeds: hoogskop, opskop, emmer net misskop. Maar hy is vier dae gelede hospitaal toe met ’n gebreekte heup en sy dink nie hy sal maklik weer alleen na sy woonstel terugkeer nie.

“So, wat van die ouetehuis hier naby? Ek gaan tog eendag soontoe en ons sal kan kaart speel,” maak sy Neels se stem na. En antwoord: “Dan moet ek dag in en dag uit tussen ’n klomp vreemde mense sit en kwyl en skuifelpassies maak . . . Ge-hallo hartjie of Mevrou word, waarvan ek nie een was nie. Nee dankie, Neels. Ek is nog my eie mens.”

Neels het haar gereeld geterg dat sy ’n snobis is. Tot ’n mate is hy reg. Al bly sy in die woonstelblok wat tien teen een ook volgende jaar gesloop gaan word om plek te maak vir luukse woonstelle, betaal sy nog self daarvoor. Die huur is wel laag, aangesien die eienaar destyds een van haar klavierstudente was wat nou in Frankryk bly. Maar sy sal wel moet uittrek as die ontwikkelaars die res van die gebou bekom.

’n Ander plek op haar eie sal sy nie kan bekostig nie en om een op te spoor is net te veel moeite. Al uitweg is dan seker maar ’n ouetehuis. Sy het twee jaar gelede ouetehuise met Neels besoek en weet die roetine wat hulle volg is belangrik, sy weet baie mense is gelukkig daar. Weet Neels sal in enige plek vriende maak.

Sy trek die telefoonboekie met die pienk rosies op nader, blaai bladsy vir bladsy deur. Herroep haar leerlinge, die vriende wat ook al oorlede is, net ’n niggie nog in Amerika. Neels het haar bly aanmoedig om weer betrokke te raak. “Jy het so baie om te gee. Gaan lees stories by die biblioteek, of neem soms by my oor.”

Hy lees twee keer ’n week vir ’n bedlêende vriend van hom in ’n ouetehuis. Daleen was al saam, kon egter nie verby die onhandigheid kyk nie, die vrees om self so afhanklik te word te groot. En, erger nog, om ander te moet teleurstel as syself ’n dag nie kan opdaag nie. Eerder dan alleen bly.

Daleen. Behalwe Neels al wie sy nou nog mee gesels. Haar sielslafenis. Hulle was verlede week nog uit met die rolstoel, op die Promenade gaan son soek. Die laaste rit uit, want met die terugkomslag het hulle twee ure vasgesit in die hysbak, en die skande wat Daleen daarna moes opdroog sal sy nooit weer wil ervaar nie.

Daleen het getroos: “Enigeen kan ’n glips kry. Dis nie die einde van die wêreld nie! Kom ek maak alles reg, dan drink ons ’n koppie tee.”

Maar Daleen kan nie meer alles regmaak nie. Nie die onvoorspelbaarheid van die elektrisiteitsvoorsiening, haar toenemende afhanklikheid teenoor haar onwilligheid om hulp te aanvaar en om voorgesê te word soos ’n kind nie.

Friede kyk na die paar portrette van haarself teen die muur agter haar bed. Daleen vee weekliks elke stoffie versigtig van die bladgoud-rame af, al het sy haar eers leer ken lank nadat haar vingers verstyf het. Saam het hulle nog soms na die plaatopname van haar eerste optrede in Carnegie Hall geluister, toe die dirigent van die New York Philharmonic haar as klaviersolis bekendgestel het met: “Miss Friede de Lange, from South Africa.”

Daleen kon haar passie vir opvoerings deel, haar kleinkind is immers ’n ballroom dancer. Sy wys Friede gereeld foto’s en video-opnames op haar selfoon. Die meisie waardeer ook dat die kunste animo en aanhou verg. En hoe ekstase kan opwel uit die verruklike uitputting met die sak van die gordyn. Tot die motorongeluk wat haar laat ophou speel het. Nou ja, sy kon darem nog klavierlesse gee, tot sewe jaar gelede.

Daleen kom môre, met die week se inkopies en nuwe biblioteekboeke. So terug na die besluit.

Aanbly of afsit.

“Friede, kom tog nou tot ’n besluit.” Sy klik haar tong. As sy aanhou sál Daleen môre ’n maatskaplike werker gaan roep. So, as sy ophou moet dit vannag wees.

“En wat sal die mense sê?” het haar nog nooit gepla nie. Sy het gelewe soos sy goedgedink het. Sy wens net die doodsertifikaat sal “by haar volle positiewe” langs “selfdood” lees. Ag wel, so is dit maar. Self lewe en self dood. Dit kon erger gewees het.

En as ophou-slag?  Sy was nog nooit ’n masogis nie. Dis hoekom sy drie jaar gelede by die stokvel aangesluit het. Die Stok-ou-velle-klub.

Dis juis Neels wat haar daar voorgestel het na een van hul geselsies. Seepunt is mos vol ou mense wat gereeld op die promenade kom stap. Self, of met kieries of looprame, of word met rystoele rondgestoot. Sy is nog as lid aangeneem tydens ’n teedrinkery langs die Rocklands-strandjie. Klublede ontmoet persoonlik wanneer hulle kan, of stuur pakkies met vertrouelinge as hulle nie die maandvergadering kan bywoon nie.

Die pakkies het koekies in, en daaronder, pille. Pynpille en slaappille wat oorbly na ’n operasie of as iemand doodgaan en die pille agterbly. En die enigste aangekooptes is anti-naarheidpille om die ander pille binne te hou wanneer die tyd kom.

Die een met die sterkste redenasie kon die kardoesie kry om huis toe te neem. Die voorwaarde was bloot dat elkeen wat aansluit in selfdood glo, en nie ander wil betrek by hul persoonlike besluit om die lewe vaarwel te roep nie. Sy en Neels is vier maande lank die laaste twee lede en hulle het maar die kardoesie elke maand uitgeruil, die koekies aanhou opvul en opeet.

Sy trek haarself aan die tafel op, stoot die stoel met haar lyf agteruit. Hou met een hand vas aan die tafel tot by die wasbak. Sy was die koppie, droog dit af en vul dit driekwart met kraanwater. Neem die lipstif uit die yskas, sit dit in haar kamerjas se sak. Tik-tik voetjie vir voetjie met haar kierie terug bed toe. Sit die koppie en lipstif op die bedkassie, lê die kamerjas oor die voetenent en sak neer op die kant van die bed. Slaan die skryfblok oop en met haar vulpen skryf sy ’n nota aan Daleen, dateer dit en teken haar volle naam onderaan.

Draai dan skuins, haak haar bene een na die ander met die kierie op die bed. Trek haar nagjurk reg en sit lipstif aan, borsel haar silwerwit hare maar kom net tot by 23 hale. Dan skakel sy haar battery-radio’tjie aan op Fine Music Radio; ’n onderhoud met Pretty Yende, die pragtige jong sopraan wat die operawêreld verower het. Die opgewondenheid in Pretty se stem neem haar terug na haar eie beginjare, die onsekerhede en die hartstog.

Soos sy as kind met suikerklontjies gemaak het, haal sy handjie vol na handjie vol pille op ’n slag uit die kardoesie en sluk dit weg met water. Sit die koppie versigtig neer op die bedkassie. Klap haar hande: sy’t onthou! Die tafel is van rooshout.

Oorkant haar bed is die litografiese afdruk van Magritte se L’empire des lumières wat sy destyds nog in die Guggenheim-museum gekoop het. Die sagte wolke in die helder lug se wonderlike balans teen die oorgang na donker bome en die nag. Die lig aan in die boonste verdieping van die huis, die straatlamp wat die pad nouliks belig.

Dan vou mejuffrou Frieda Johanna de Lange haar hande oor haar maag en glimlag vir die eerste keer in dae. 

Lees ook

Gran Theft Auto

The post Die wit koppie appeared first on LitNet.

"Ek sien ’n nuwe hemel kom
’n aarde nuut en vry."* 

"Ek sien ’n nuwe stad vir ons
en ek maak alles nuut."**

Op Kaapstadstasie brand ’n trein,
langs die pad staan honderd wit kruisies
geplant vir plase nou sonder base,
by die robot om die hoek
bedel  ’n blou oorpak vol gate,
agter ’n geel polisielyn
op die winkel se stoep
lê iemand
onder ’n silwer kombers:
              Vader Cyril
              Vader Cyril
              slaap jy nog?
              slaap jy nog?
              hoor hoe lui die kerkklok!
              hoor hoe lui die kerkklok ...

* Gesang 177:1

**Staatsrede: Cyril Ramaphosa, 20 Junie 2019

Lees ook

Skoon rekord

The post Ramaphoria appeared first on LitNet.

Foto van Madelein Rust: http://www.madeleinrust.co.za/

Doodsengel
Madelein Rust
LAPA
ISBN: 9780799395129

Jonathan Amid praat met Madelein Rust oor haar jongste boek, Doodsengel.

Madelein, baie geluk met Doodsengel. Jy is sekerlik een van die hardwerkendste skrywers wat ons het. (En daarby werk jy nog voltyds ook!) Voor ons Doodsengel bespreek: Jou Kanker schmanker het my diep geraak, en die boek is ’n topverkoper. Hoe gaan dit nou met jou? En bestaan daar vir jou iets soos skryfterapie?

Baie dankie, Jonathan. Dit gaan uitstekend met my. Ek sal in Julie weer tumormerkertoetse ondergaan om vas te stel of die kanker nog in remissie is, maar ek voel regtig goed. Skryfterapie is geweldig suksesvol, maar ek het Kanker schmanker nie om daardie rede aangepak nie. Dit is my vaste oortuiging dat daar ’n doel met die lelik in ’n mens se lewe is. Jy moet net jou oë oophou, anders sal jy dit nie raaksien nie. As daar nie ’n doel met kanker was nie, sou dit ’n tragiese vermorsing van my tyd en emosie gewees het en sou ek sonder enige goeie rede ’n hengse lot nuwe littekens gehad het. Die skryf van ’n boek om aan ander kankerstryders hoop te bied, was maar bloot ’n punt aan die einde van die hoofstuk oor kanker in my lewe.

Doodsengel is nommer ses, en wat my betref loshande jou beste. Het jy voor Lam ter slagting reeds aan Doodsengel gewerk? Was dit ’n doelbewuste besluit om weg te beweeg van die reeksformaat na die “standalone”?

Die saadjie vir Doodsengel is reeds tydens die skryf van Lam in my kop aangemeld. Cecilia Britz, my uitgewer by Lapa, het eendag terloops genoem dat sy, voor sy eendag finaal aftree, ’n boek wil “maak” waarin die hoofkarakter ’n vroulike moordenaar is. Die idee was vir my vreeslik lekker. Ek moet erken dat dit vir my gevoel het dis tyd om die span van Malan en Coetsee met vakansie te laat weggaan, dat ek wou wegbreek uit hul bande en vir Madelein as skrywer ’n ’n bietjie beter wou leer ken. Volgende jaar is hulle egter terug. Die lesers skree vir ’n einde waarin die twee hoofkarakters uiteindelik by mekaar uitkom.

Die titel van enige boek is natuurlik baie belangrik. Doodsengel is tegelyk treffend, enigmaties, vol onheil en broeiende duiwels. Van waar die titel? Hoe besluit jy gewoonlik op titels, en wie het ’n sê? Wat kom eerste: titel, idee of die manuskrip self?

­My boeke se titels meld aan tydens die skryf van die boek. Elke boek se werkstitel is aanvanklik ’n nommer, maar soos die skrywery vorder, weet ek op ’n dag wat die boek se naam moet wees. Ek is tans besig om te werk aan Boek Agt vir 2020, maar die moontlike titel, Benedictus, sit reeds in my kop en broei. Dis byna asof al die gebeure in die storie in ’n tregter gegiet word – en dit wat by die smal punt uitkom, is die titel. Omdat ek baie herskryf, kan dit wees dat die titel egter later nie meer gepas is nie. Geen titel is dus vir my ’n heilige koei nie. Vir my moet ’n titel vir die leser ’n blik gee op die inhoud van die boek, amper soos ’n een-woord-opsomming. Dit moet ’n storie vertel en emosie (al is dit nou net nuuskierigheid) ontlok – soveel dat die leser nie kan wag om tuis te kom sodat sy of hy kan begin lees nie. Hoewel ek die titels uitdink, het my uitgewers baie beslis ’n sê daarin. Ek vertrou hul oordeel onvoorwaardelik. Doodsengel het haar aangemeld net so voor Magdalena haar derde moord gepleeg het.

Hierdie roman lees soos iets wat hom ’n ouderdomsbeperking van 18 of ’n “nie vir sensitiewe lesers nie”-etiket op die hals sou gehaal het nie te lank gelede nie. Was dit jou bedoeling om jouself en jou lesers uit ’n tipe gemaksone te haal met Doodsengel? Hoe sou jy die verhaal opsom in jou eie woorde, en wat is dit wat jou die mees opgewonde of senuweeagtigste maak oor die boek?

Doodsengel is die verhaal van ’n vrou wat herrys uit die as van haar kinderjare om dié wat seer het te probeer heelmaak en dié wat seermaak te keer. Dit is die reis deur ’n paar weke in haar lewe waarin sy alles verloor en haarself vind. Ek het die eerste hoofstuk van die manuskrip met groot verbasing deurgelees op daardie eerste dag van werk-aan-Boek-Sewe-van-2019, byna asof ek dit nie self geskryf het nie. Dit was vir my, ’n ietwat konserwatiewe Vrystaatse boorling, grafies en skokkend. Ek het dit vir my man voorgelees en hoewel sy oë gerek het, het hy gemeen ek moet nie daaraan verander nie. So ook my ma en my dogter. Ek het toe maar besluit om aan Madelein vrye teuels te gee. Die temas wat in die boek aangeraak word, is immers lelik. Om dit te “sugarcoat” sou oneerlik wees – en byna beledigend teenoor dié wat al deurgeloop het onder seksuele mishandeling, agtervolging, aanranding en dies meer. Dit is juis daardie grafiese komponent wat my die senuweeagtigste maak. Mens wil jou lesers nie vervreem nie. Ek is egter opgewonde oor die ongelooflike terugvoer wat ek tot dusver gekry het. Sommige vroue ervaar Magdalena as ’n vergeldende volksheldin wat veg vir dié wat geen stem het nie. Haar verwoestende kinderjare maak van haar iemand wat vertrou kan word; sy weet hoe die hel voel en daarom is sy die aangewese persoon om die swaard van vergelding te swaai.

Naamgewing in ’n Madelein Rust-roman is altyd ’n belangrike aspek. Hoe besluit jy op karakters se name? Vertel ’n bietjie oor Magdalena Bakkes, en haar rol as (een van) die doodsengele in die boek? Bonuspunte-vraag: Help jou kennis van die Bybel, en Bybelse karakters, om as inspirasie te dien vir stories, en vir name spesifiek?

My karakters se name daag meesal in my kop op terwyl ek besig is om te skryf, maar soms vra ek my gesin om te help. In Magdalena se geval het ek hulle gevra om sommer die eerste sterk Afrikaanse meisienaam waaraan hulle kan dink, hardop te sê. Die naam Magdalena was toe die gelukkige wenner. Ek proe altyd eers so ’n bietjie aan ’n naam en as dit vir my voel asof ek vir die volgende 360 bladsye met daardie naam sal kan saamleef, gebruik ek dit. Bonuspunte-antwoord: Nee, ek dink ek put my inspirasie vir name eerder uit dit wat ons volk nou al vir geslagte hul kinders noem. Daar is vir my niks mooier as ’n Afrikaanse naam nie.

Vir my word jou romans gekenmerk deur besonder treffende inleidings en veral eerste sinne. Doodsengel het die volgende inleidingsin: “Hy is dood.” Hoe besluit jy op wat sal werk om die leser van meet af te “hook”? Watter eerste sinne in romans is van jou gunstelinge?

Ek skryf die eerste sin altyd herhaaldelik oor. Van die oomblik dat ek begin werk aan die manuskrip tot op die oomblik wat ek die Send-knoppie druk en die manuskrip aan my uitgewer stuur, verander daardie sin gedurig. Die eerste sin moet allerhande vrae by die leser laat ontstaan sodat hulle net eenvoudig meer moet weet. In hierdie geval: Wie is “hy”? Waarom is hy dood? Hoe is hy dood? Waarom is hierdie dood so belangrik dat dit die eerste sin in ’n krimi is? Om die eerste sin te formuleer, verander ek in ’n leser. Een wat in ’n besige boekwinkel staan en probeer besluit watter boek (uit honderde moontlikhede) om te koop. Die titel en voorblad het my reeds sodanig geïnteresseer dat ek die boek uit die rak gehaal en die agterbladteks gelees het. Nou vou ek die boek oop en lees die eerste paragraaf, sommer net om te sien of die skrywer se skryfstyl my aanstaan. Die eerste sin moet my laat vergeet van alles – behalwe die nodigheid om antwoorde op my vrae te verkry. Ek het gou lukraak twee boeke van my boekrak af gegryp om eerste sinne te lees en ek skat dit was hierdie sinne wat my laat gryp het na my beursie toe ek hulle gekoop het.

“The decision to bomb the office of the radical Jew lawyer was reached with relative ease.” (John Grisham, The Chamber)

“Being named in Great-Grandma’s will was like hitting Bankrupt on Wheel of Fortune.” (Mary Connealy, Nosy in Nebraska)

Vertel ’n bietjie oor hoe jy te werk gaan om Bloemfontein as ruimte te ontgin.

Ek het aanvanklik oor Bloemfontein geskryf omdat dit die plek was wat ek die beste geken het. Daar het geen twyfel by my bestaan dat ek die ruimte, ná meer as veertig jaar daar, op ’n outentieke wyse sou kon ontgin nie. Daarby wou ek die Rosestad op die “map” sit, iets waaroor my Bloemfonteinse lesers vreeslik ingenome is. Die stad verander egter gedurig en daarom is Google en Google Maps deesdae my getroue metgeselle wanneer ek oor my hart se stad skryf. Dit wat egter nog lank dieselfde gaan bly, is die mense en die stad se gees. Dit is ’n wonderlike kombinasie van konserwatief en boheems as jy weet waar om te soek.

Jou skryfwerk word gekenmerk deur ’n sterk, alomteenwoordige belangstelling in trauma – fisiek, soos die liggaam pyn verduur, verwerk, en ook onthou – asook geestelike en emosionele pyn. Hoekom hierdie belangstelling? Tot watter mate probeer jy gesprek voer met jouself, eerstens, en dan met jou lesers, en is daar ooit ’n doelbewuste poging om lesers meer oor geweld en trauma op te voed, gegewe die land en tye waarin ons leef?

Vandat ek kan onthou, kon ek mense se leed intens aanvoel. Dit is ontsaglik steurend en uitmergelend. Dalk is dit waarom ek gekies het om eers in die regte te gaan studeer en daarna sielkunde. BIuris was ’n idealistiese drang om onreg te “fieks” en boewe aan die pen te laat ry; sielkunde was ’n begeerte om te verstaan wat met mense gebeur wat trauma beleef. Ek skat daar is ’n sterk komponent van bewusmaking in veral Doodsengel, amper asof ek mense moet herinner aan die boosdoeners in ons midde en dit wat oorbly van hul slagoffers. Ek vra myself gereeld die vraag: Fokus ons te veel op dié wat die misdade pleeg? Vergeet ons te maklik van dié wat ly?

Doodsengel doen vreeslik interessante dinge rondom die SAPD en die idee van geregsdienaars. Vertel ’n bietjie hoe jy die idee van die polisie en hul rol in Doodsengel kompliseer? Lesers wat nog nie die boek gelees het nie kan hierdie vraag oorslaan.

Kennisse in die SAPD het laat blyk hoe gefrustreerd hulle is oor hul onmag teen burokrasie, swak opleiding en allerhande vorme van politiek wanneer dit kom by die aankeer van misdadigers. Dit het die idee by my laat ontstaan van ’n vigilantebeweging binne die polisie waar die lede toegang het tot alles wat hul nodig het om reg in eie hande te neem. Hulle kan al die nodige inligting inwin om vas te stel of iemand wel skuldig is aan ’n misdaad; hulle kan van die misdadiger ontslae raak om tegelyk te straf en die publiek te beskerm; en hulle kan toutjies trek om seker te maak bewysstukke verdwyn om hul eie lede teen vervolging te beskerm. Byna iets soos ’n polisiemag binne die polisiemag, ’n beweging waar reg en geregtigheid nie aan bande gelê word deur burokrasie nie. Dit was vir my ’n ontsettend onrusbarende konsep. Ongelukkig is die toename in vigilantisme ’n aanduiding dat mense se frustrasievlakke versadigingspunt se kant toe staan. Dit is iets wat in die ope gebring moet word.

Sersant Linda du Plooy is ’n fassinerende karakter. Waar kom sy vandaan?

Dit is duidelik dat die een of ander trauma vir Linda gedring het om Die Klub, die vigilantebeweging, op die been te help bring en ek hoop die lesers vrees ook die onstabiliteit wat ek gevrees het gedurende die skrywery. Ek het nie ’n Linda du Plooy in gedagte gehad toe ek begin skryf het nie, en het mettertyd besef dat hierdie vrou tot enigiets in staat is in die naam van dit wat sy as reg en geregtigheid beskou. Haar verskyning in hoofstuk een was vir my ’n verrassing. Haar herverskyning later was nog ’n groter verrassing. Sy is vir my die verpersoonliking van die slagoffer wat geen hoop vir haar eie siel het nie en daarom met bitterheid en amperse nyd ’n stryd teen die wêreld stry.

Magdalena is ’n gerespekteerde sielkundige, ’n keuse van beroep wat haar beslis meer kompleks maak. Hoekom hierdie besluit? Daar is vir my as leser verskeie lae van diepe ambivalensie teenoor haar. Sy is meer as bloot slagoffer.

Heelwat oorlewendes van erge trauma kies om in die sielkunde te gaan studeer en ek het besluit om Magdalena in hul geledere te plaas. Daar is by sommige oorlewendes ’n drang om sin te probeer maak van die donker plekke in die mens se psige. Ander wil leer hoe om slagoffers van welke trauma ook al te probeer bystaan en sodoende hul pyn te help heel. Magdalena is, soos baie oorlewendes van ernstige trauma, iemand wat probeer verstaan sowel as probeer heelmaak. Natuurlik kompliseer dit ook hierdie karakter se lewe. Terwyl sy ’n stryd teen nuwe trauma stry, moet sy die fasade van die gerespekteerde sielkundige voorhou en veg teen die verwoestende wete dat haar lyding haar onbekwaam laat om ’n gebreekte siel heel te maak.

Myrtle Basson, die naaste ding aan ’n vriendin die afgelope dekade vir Magdalena, is beslis ’n karakter wat bybly.

Ek skat dit sê baie van my dat ek soveel van Myrtle gehou het. Dit was om die een of ander rede lekker om hierdie ongoddelike drinker, los-soos-Tastic-rys, hartseer, lojale vrou in my kop te hê. Sy is in baie opsigte die slagoffer van haar eie keuses. Enigiemand moet minstens een Myrtle in hul lewe hê, al is dit dan net as ’n volgehoue voorbeeld van wat om nie te doen nie.

Wollie Wolmarans, ou skoolvriend en nagklubeienaar, is een van die boeiendste karakters in Doodsengel. Hoe het hy vorm aangeneem?

Ek het eers iets anders vir Wollie in gedagte gehad in die storielyn, maar toe begin ek onverwags van die man hou. Hy was aanvanklik net boos, maar mettertyd het daar deernis jeens hierdie karakter in my opgestaan. Hy is kru, maar sag. Ook maar seergemaak, ook maar ’n slagoffer op sy eie manier, ook maar net ’n klein seuntjie wat die gate wat die lewe in hom geboor het, met geld probeer toestop.

Een manier waarop Magdalene letterlik terugbaklei is om die Oosterse gevegkunsvorm Tang Soo Do aan te leer. Jy spandeer genoeg tyd aan haar opleiding met die sensei-meester Jamie om dit totaal geloofwaardig te maak. Was dit vir jou lekker om hieroor, en ook oor ander onderwerpe soos vuurwapens, navorsing te doen? Hoe benader jy die navorsingsaspek van jou skryfwerk? Wat weeg swaarder: boeke of mense, of is dit altyd ’n kombinasie?

Ek kon beswaarlik wag om ’n gevegstoneel te skryf. Dit was heerlik. My dogter, Tanya, het tot onlangs Tang Soo Do beoefen en dit was juis tydens een van haar toernooie dat ek besluit het dat die hoofkarakter in Boek Sewe van 2019 Tang Soo Do moet gebruik om terug te veg. Ek het vele plesierige ure aan navorsing bestee, dosyne Tang Soo Do-video’s op YouTube gekyk, weer gekyk en nog ’n keer gekyk en elke gevegstoneel vir Tanya gestuur vir tegniese kritiek. Sy kon vir my in die fynste besonderhede beskryf hoe mens voel wanneer jy besig is om te veg. Dit is waarom ’n kombinasie van mense en boeke belangrik is wanneer mens navorsing doen. Jy kry die feite uit boeke en bronne op die internet, maar niks kom by ’n kenner wat die sintuiglike ervaring vir jou kan beskryf nie. Ek vors gewoonlik na terwyl ek skryf, maar ek verstaan daar is skrywers wat eers al hul navorsing afhandel voordat hulle skryf. Ek is bevrees ek sal dan nooit aan die skryf kom nie – dit is heeltemal te lekker om navorsing te doen.

Roland Logan, oftewel “Daddy”, is die tipe antagonis wat mens slapelose nagte gee. Hoe het jy hom maak werk as karakter? Het jy jou soms bang geskryf?

Ek het my gereeld kwaad geskryf aan Ronald Logan, eerder as bang. Soveel Ronalds daar buite, soveel van hul slagoffers wat gebroke lewens ly. Ronald is geskoei op die man wat dié wat hy as swak ervaar, probeer beheer en verwoes. Daardie man is herkenbaar aan sy minderwaardigheidskompleks en sy eie diepgewortelde vrese vir verwerping en mislukking. Ek het probeer vashou daaraan terwyl ek met Ronald omgegaan het.

Jy roem jouself op sterk vrouekarakters veral. Sien jy jouself as ’n feminis? Beskou jy jou fiksie as ’n soort aktivisme, en indien wel, dink jy dit maak ’n verskil?

As feministe kon sien wat in my kop aangaan, sou hulle my waarskynlik stenig. Ek is eerder ’n frilletjies-en-valletjies-meisie wat kommentaar lewer oor die lewe en mense help droom van wêrelde waar boewe op hulle jis kry en goeie ouens nooit sleg word nie. Daar is vir my niks wonderliker as ’n sterk manlike karakter nie. Wanneer ek leesstof koop, kies ek eerder boeke met ’n manlike hoofkarakter. Kom ek wees eerlik. Die enigste rede waarom my hoofkarakters vroue is, is dat ek nie seker is ek verstaan mans mooi nie. Ek sou nie reg aan hulle kon laat geskied nie.

Jy ontgin dikwels vroulike seksualiteit as ’n “probleem” wat mans en vroue probeer “oplos” of vernietig. Hoekom dink jy is die sterk vrou, die vrou in beheer van eie seksualiteit, en die vrou wat nie terugstaan vir mans nie, so ’n groot probleem, plaaslik maar ook wêreldwyd?

My antwoord is ’n frilletjies-en-valletjies “Me-Tarzan-you-Jane”-een. Ek hoop die susterskap vergewe my. Ek het grootgeword in ’n era toe ma vreugdevol kinders grootgemaak het en pa finansieel na die gesin omgesien het. Die eenvoud self. Deesdae verdien ma meer geld as pa, kry makliker werk, neem die voortou as dit by seks kom (hoewel mans erken dat hulle dit vreeslik geniet!), kies om nie te trou nie; vroue verklaar hulself totaal en al onafhanklik van die een wat glo geprogrammeer is om die sabeltandtier van die grot se ingang weg te hou. As mens glo in die teorie van hierdie soort oerprogrammering, is die rede vir die probleem maklik om in te sien.

Doodsengel is vreesloos soos dit oopvlek hoe slagoffers van geweld selfmedikeer om hul pyn te verbloem. Kon jy jouself in hul skoene plaas, as vrou, as skrywer? Kan enige skrywer wat sy sout werd is, skryf sonder om beïnvloed te word deur wat in die wêreld om hom aangaan?

Ek dink skrywers wat hul sout werd is, is mense wat beïnvloed word deur wat in die wêreld aangaan. ’n Mens skryf met passie en oortuiging juis as jy geraak word deur pyn. Dink wat die resultaat sou wees as mens vir ’n kleurblinde sou vra om ’n sonsondergang te beskryf. Ek dink dis deur ’n vreemdsoortige genade (ek weet nie wat anders om dit te noem nie) dat ’n skrywer in staat is om haarself in die skoene van ’n slagoffer te plaas. Eers wanneer jy van die vrugte geëet het, kan jy die smaak beskryf.

Jy verken graag die “onmeetbaar dun lyn” tussen die lewe en dood. Wat dink jy gebeur as ons doodgaan? Watter onderwerpe is vir jou die moeilikste om oor te praat, en te skryf?

Die vraag wat mens seker eerste moet vra, is of iets so fenomenaal soos die siel sterflik is. Die liggaam, wonderbaarlik kompleks en uiters fragiel, ondergaan ’n biologiese proses van dekonstruksie wanneer die tyd aanbreek, maar wat gebeur met die siel wanneer daardie proses begin? Vir my is die dood bloot die draai van ’n sleutel in ’n slot. Ek dink nie ons is intellektueel toegerus om mooi te begryp wat ná ons dood met ons siel gebeur nie, maar ek glo vas dis die begin van iets onbeskryflik mooi. Miskien is my vaste geloof in die triomfering van die siel die rede waarom dit nie vir my moeilik is om oor enigiets te skryf nie. Terwyl ons aardgebonde is, moet ons probeer sin maak van dit wat is.

Dot Verster, tannie Dot, is vol empatie en lewenswysheid, en ’n baie belangrike figuur in Doodsengel, veral vir Magdalena. Die idee van ’n sielkundige wat gereeld haar eie sielkundige besoek, is een wat my interesseer.

Tanya, my dogter, gaan waarskynlik op haar oudag ’n tannie Dot wees. Sy is maar net 28 jaar oud, maar sy is gereeld my ma. Sommige mense word wys gebore. Elkeen van ons het ’n tannie Dot of ’n Tanya nodig, iemand wat sukkel om die mense vir wie hulle lief is te veroordeel en wat geduldig-empaties ’n keermuur word wanneer die gebrokenheid van die mens dreig om hul geliefdes te oorweldig. Ek dink verál sielkundiges het hul eie sielkundiges nodig. As hulle nie gehelp word nie, sou dit maklik wees om te verdrink in die leed van ander.

Jy verken ’n “nuwe soort bewustheid van die gebrokenheid van mense” in hierdie roman. Dink jy gebrokenheid is noodwendig net ’n slegte ding, of kan dit ons juis in staat stel om beter, meer etiese, en meer volronde mense te word?

Gebrokenheid is ’n ononderhandelbare komponent in die strewe na groei. Maar: Om daarin te slaag moet die mens sy fokus wegskeur van die gebrokenheid midde-in die krisis en fokus op groei. Eers wanneer jy leed se hand neem en saam met hom stap om te kyk hoe jy hom kan aanwend om te leer of te onderrig, eers dan kan jy hoop op groei.

Vrees en mag, en die wisselwerking tussen die twee, is oral in Doodsengel aan te tref. Wat maak jou bang? En wat doen jy wanneer jy met ’n spesifieke toneel, karakter of wending sukkel?

Ek vrees daardie eerste keer wat ek ’n leser teleurstel. Ek is nie bang vir kanker se terugkeer of spoke of hoogtes of geweld nie. Miskien beteken dit ek is in murg en been ’n skrywer. Wag, ek is so ’n bietjie bang vir slange. Wanneer ek vir meer as een skryfsessie lank sukkel met ’n toneel, karakter of wending, weet ek dat ’n koersverandering moet gebeur. Vroeg in my skrywersloopbaan het ek probeer om my storielyn en karakters in ’n netjiese boksie te sit en het ek myself gedwing om binne-in daardie boksie te bly. Vandat ek besef het dis futiel, sukkel ek nie meer so nie – ek beweeg bloot aan na ’n lyn wat beter werk.

Die wapens wat mense gebruik om te kry wat hulle wil hê is ’n tematiese gegewe wat jy uitmuntend ondersoek. Watter karakters se “wapens”, en hul eie hebbelikhede, was vir jou die lekkerste om uit te pluis?

Myrtle se drugs-of-choice, jonger mans en plastiese sjirurgie was prettig om te beskryf, so ook die wyse waarop Wollie vrees gebruik om te kry wat hy wil hê. Ek het dit geniet om te skryf oor Wollie se kroegmeisies en hoe hulle op ’n baie slim manier aangetrek word om te spreek tot die drinkers se drange na soveel meer as alkohol. Elke man begeer glo ook daardie kombinasie van soet meisie, dame en slet in een aantreklike pakkie. Blue se gebruik van die internet om op ’n virtuele wyse “buite” te kom en inligting aan te wend vir ’n doel wat sy waardig ag, was ook vir my heerlik om te beskryf.

Marius Viljoen is een van die min ligpunte wat mans betref in die roman, maar hy is geloofwaardig goed sonder om eendimensioneel te wees. Het hy diep in jou hart gekruip?

Ja, Marius is ’n engel van ’n man. Ek moes mooi dink hoe om hom sy waardes te laat behou in die aangesig van sy gevoelens jeens hierdie vrou met die bloed van vele aan haar hande. Hy is die soort man wat elke vrou nodig het. Sag maar sterk, beginselvas, sonder fieterjasies of geite, en vol empatie.

Doodsengel staan krities teenoor die gebrek aan ondersteuning en ordentlike toevlugsoorde vir slagoffers. Dink jy daar word genoeg gedoen in Suid-Afrika om die weerloses en gebrokenes te help?

Miskien weet ek en die gewone man op straat net nie van wonderlikhede in Suid-Afrika as dit kom by ondersteuning en toevlugsoorde nie. Die persepsie bestaan byvoorbeeld nog dat verkragtingslagoffers soos oortreders behandel word, dat hulle dikwels daarvan beskuldig word dat hul doelbewus uitlokkend was en daarom verdien het om verkrag te word. Hoeveel verkragtings word nooit aangemeld nie, juis vanweë hierdie persepsies?

Magdalena en haar ma het ’n seer, teer verhouding. Hoe verseker jy dat jou ouer-kind verhoudings so deernisvol en menslik moontlik op papier lees?

Hierdie soort skryfwerk kom uit die hart uit, sowel as uit dit wat mens hoor wanneer jy met jou vriende en vriendinne gesels oor hul verhoudings met hul ouers en kinders. Niks is mooier as ’n mooi ouer-kind verhouding nie, maar niks is so seer soos wanneer dinge verkeerd loop nie.

Doodsengel hanteer tydspronge en afwisseling tussen die jonger en meer volwasse Magdalena met gemak. Hoe uitdagend is dit eintlik om karakters soos Magdalena in verskillende fases van groei en ontwikkeling uit te beeld? Wat was die moeilikste om te skryf: Magdalene as jong dogter, tiener of volwassene?

Ek het soggens by die kantoor aan Magdalena die kind en tiener geskryf. Dit was gewoonlik tussen halfses en sewe-uur van Maandae tot Vrydae. Saterdae en Sondae het ek tussen vieruur en agtuur in die oggend oor Magdalena die volwassene geskryf. Dit was die enigste manier waarop ek dit kon laat werk. Dit was vir my die heel maklikste om oor Magdalena die tiener te skryf, maar al het ek nou hóé gesit en wonder daaroor, kan ek nie vir jou ’n goeie rede gee waarom nie.

Vertel ’n bietjie oor die rol van die kerk, spesifiek die Katolieke Kerk, in hierdie roman. Dink jy die kerk het nog iets om te bied vir die man op die straat wat sukkel om kop bo water te hou?

Magdalena se ontnugtering met die kerk begin by haar ouderling-stiefpa wat sedig in die voorste gestoeltes van die NG Kerk sy plek volsit, maar sy vrou tuis aanrand en sy stiefdogter verkrag. Instinktief weet Magdalena dat daar iets groter is wat haar van haar pyn kan verlos en daarom onderdruk sy haar weersin en stap by die Katolieke Kerk op die hoek in om op haar eie te soek na troos en antwoorde – in weerwil daarvan dat die Katolieke Kerk met goeie reg bekend is vir die toesmeer van seksuele wandade met kinders. In hierdie verhaal kan die leser self besluit of sy absolusie vind, of sy troos en antwoorde vind. Wat wel duidelik word, is dat die priester ’n soort plaasvervangervaderfiguur word wat onvoorwaardelik omgee en weier om te veroordeel. Die konsepte van goedheid, liefde en godheid, eerder as die kerk self, bied vir my persoonlik troos. Sit die kerk nie maar binne-in elkeen van ons nie?

Hoe skryf jy oor geweld sonder om dit pornografies of ’n uitbuiting van die onderwerp te maak, en dus die grense van fatsoenlikheid te oorskry?

Ek was baie senuweeagtig oor juis hierdie ding. Aan die een kant het jy as skrywer ’n verantwoordelikheid om die werklikheid in al sy grusaamheid uit te beeld, maar aan die ander kant wil jy jou lesers nie vervreem met iets wat té grafies is nie. Die laaste ding wat ek ooit wil hê, is dat iets wat ek skryf, afgemaak word as doelbewus sensasioneel met die oog op verkope of ’n begeerte om kontroversieel te wees. Sover was daar gelukkig nog geen klagtes nie, hoewel vele lesers gesê het die temas is ontstellend.

Vergelding, wraak, geregtigheid en vigilantes, volop verby in ons plaaslike misdaadfiksie. Hoe hou jy dinge vars en treffend, en hoe vermy jy clichés?

Ons samelewing maak dit, hartseer genoeg, byna onmoontlik om mense te verveel met stories oor wraak en vergelding. Daar is soveel ongeregtigheid reg rondom ons en soveel ontelbare mense word daagliks geraak deur misdaad dat hierdie soort verhale met genoegdoening opgeslurp word. Ek het die hoop gekoester dat Magdalena Bakkes en haar Tang Soo Do ’n vars kinkel in die kabel sou wees.

Sou jy jou werk tipeer as ’n tipe betrokke literatuur?

Ek dink tog so. Jou vraag laat my vir die eerste keer daaroor nadink. Ek wil dit oorlaat aan elke leser om te besluit op welke wyse hy of sy wil omgaan met die temas van die verhaal. Of ek daarin slaag, is vir my onduidelik. Het ek vele van my lesers per abuis oortuig dat vigilantisme sy plek het in ons samelewing, of het ek niks daarmee te doen nie? Hierdie vraag moet ek vra op grond van die kommentaar wat na my kant toe kom.

Wie inspireer jou as mens, en as skrywer? Wie lees jy graag plaaslik en internasionaal? Het jy skryfhelde?

Wysheid en goedheid inspireer my as mens en as skrywer. Daar sit tog stukkies wysheid en goedheid in almal, en daarom inspireer die mensdom my in sy geheel. Jou vraag het my vandag tot daardie besef gebring – dankie. Kom ek wees nou maar eerlik – my skryfhelde is die mense wat my help om my boeke waardig te maak. Mense soos Chanette Paul en Jeanette Ferreira. Dan ook enige skrywer wat fabelagtige frases of woorde neerpen. Mense wat my nederig maak en van voor af laat besef dat mens nooit genoeg sal leer van skryf nie, al word jy so oud soos die berge. Ek lees graag Dibi Breytenbach, Martin Steyn, Ruth Rendell, Philippa Gregory, John Grisham en deesdae Zelda Bezuidenhout.

Ek stel baie belang in jou proses, veral ook omdat jy voltyds werk en ’n vrou en ma is. (Ek sou ’n man ook hierdie vraag wou vra. J)

Ek het tot 29 Maart 2019 ’n voltydse werk gehad. Dit het een maand geneem om my te laat besef dat ek nooit ’n voltydse skrywer sal kan wees nie. Ek funksioneer optimaal as ek te min ure in die dag het, as ek slegs ’n paar uur oor naweke het om te skryf. Dis byna asof ek ’n verhouding met skryfwerk het wat vurig kan wees net as ek dit verneuk met ’n day job. Ek is nou weer volstoom terug in die arbeidsmark, op soek na iets wat waardig is om my skryfwerk mee te verkul.

Wat is die algemene proses by Lapa vanaf die indien van die manuskrip tot die boek op die rakke verskyn?

Nadat my uitgewer die manuskrip gelees het, word dit na die manuskripontwikkelaar gestuur. Sy lees dit en skryf ’n verslag wat voorstelle oor moontlike verbeteringe bevat. Nadat ek die verbeteringe aangebring het, gaan die manuskrip terug na die uitgewer en as sy tevrede is met die verbeterde weergawe, stuur sy dit na die taalredigeerder. Ek ontvang na ’n paar weke die “skoon” weergawe van die manuskrip tesame met die weergawe waarin sy met die “track changes”-funksie in MS Word korreksies aangebring het. Nadat ek alles deurgewerk het en miskien ’n eiertjie of twee gelê het, gaan die skoon weergawe na drie proeflesers, wat die hele spulletjie deurlees en kommentaar lewer op elke denkbare fout wat hulle moontlik mag opmerk. Ek self tree ook in daardie stadium op as proefleser. Een van die proeflesers maak aan die einde van die proses die ander proeflesers se notas bymekaar en stuur vrae aan my indien nodig. Ek sal dan weer veranderinge aanbring en die nuwe weergawe aan die uitgewer terugstuur. Iewers gedurende hierdie wonderbaarlike proses is daar slim, kreatiewe mense wat die voorblad aanmekaartimmer. Ek kan gewoonlik uit ’n paar voorstelle kies, en as almal vanuit ’n bemarkingsoogpunt tevrede is, is die voorblad in die sakkie.

Speel die verwagtinge van lesers ooit ’n rol in jou skryfwerk?

My lesers se verwagtinge is die heel, heel belangrikste faktor vir my. Ek is van nature ’n storieverteller, nie ’n literator of skrywer nie. Al wat ek wil hê, is ’n leser wat weggevoer word na ’n ander wêreld en die boek uiteindelik met ’n behaaglike sug toemaak.

Die solidariteit tussen vroue in Doodsengel het my telkemale opgeval. Kyk jy reekse soos Big little lies en The handmaid’s tale, waar dit een van die hooftemas is, en daar ook na maatskaplike kwessies soos geweld teen vroue gekyk word?

Ek is waarskynlik The handmaid’s tale se grootste fan, maar ek dink dis omdat distopiese toekomsverhale my so fassineer. Doodsengel was die eerste verhaal waarin ek my begewe het in die idee van ’n soort susterskap. Ek was werklik verras oor hoe lekker ek geskryf het aan die solidariteit tussen die vroue in die verhaal. Miskien was die moeiteloosheid daarvan te danke aan die susterskap wat ek ontdek het gedurende my reis met borskanker.

Met ses fiksietitels agter die rug dink ek jy kwalifiseer om hierdie vraag te beantwoord: Is daar enige onderwerpe en invalshoeke wat jy ’n brandende begeerte het om self te takel, of om te sien dat ander skrywers hul sal ondersoek? Dink jy daar is genoeg diversiteit onder ons plaaslike krimiskrywers?

Die plaaslike krimiskrywers wat ek lees, is werklik wêreldgehalte. Uitvoerkwaliteit. Ek lees nie krities nie, het nog nooit werklik gewens vir groter diversiteit nie. Daarvoor geniet ek stories net te veel vir wat dit is – ontsnapping. Ek sal kommentaar oor groter diversiteit en nuwe invalshoeke oorlaat aan die slim mense. Madelein Rust moet egter oppas – ek watch haar. Sy het nog altyd gesê sy wil iets in elke genre op die rakke hê en tot dusver is dit net krimi’s en een niefiksie-titel.

Wat is volgende? Is daar vertalings of oorsese regte verkoop om ons opgewonde te maak?

Ek droom drome dat die drie vertaalde hoofstukke van Doodsengel ’n uitgewer iewers oorkant die waters se hart sal laat doef-doef maak. Intussen werk ek aan Benedictus en, wanneer ek ’n paar minute het, nog ’n krimi wat handel oor ’n verneuker wat voorgee om ’n waarsêer te wees.

The post <em>Doodsengel</em>: ’n onderhoud met Madelein Rust appeared first on LitNet.