Publisher: Human & Rousseau
ISBN: 9780798177122

This is a book to buy and to keep if you are interested in a holistic, healthy and ethical lifestyle. Sally-Ann Creed will help you with buying your groceries, with cooking and preparing your food, the use of cosmetics and cleaning products, screen time, exercise and even fertility. It is an attempt to obtain “optimal health”.

Creed’s own life changed when a medical doctor, Robbie Simons, guided her towards a holistic health approach; that in turn led her to study nutrition and she has “never looked back”.

If the name Sally-Ann Creed sounds familiar, well, you would have seen it on the red Banting Bible called The real meal revolution. Creed was one of four collaborators on that massive text.

Now she’s written her own.

Is hers different? Yes, it is.

Is it better? It depends, I guess, but is definitely a must for those who are not comfortable with a Banting or keto lifestyle.

Not a keto guide

Some people do well on a diet with very low quantities of carbohydrates.

Armand Aucamp recently sold out two print runs of his (Afrikaans) keto book called Armand kook kaal. Aucamp does well on a ketogenic diet – hence the fact that lots of people want to see him in the nude. His book also received excellent praise from Tim Noakes.

But what if you are not Armand Aucamp?

Creed says that while ketogenic diets “are excellent and have their place, I don’t believe they are sustainable in the long run, so you will find no reference to ketosis here, nor excess amounts of fat”.

She says this book “leans towards a lower-carbohydrate, Paleo way of eating rather than a low-carbohydrate lifestyle”.

63 days to training the brain

The title and the first few chapters of the book refer to the way we can train our brains to rewire. Creed correctly points out that we can create new neuron pathways in our brains and that we can hardwire our thinking away from sugar and refined starches. She says it takes 21 days for our brains to create a pathway successfully and then 42 more to solidify that pathway.

Her book uses various techniques to help us train our brains to think in new ways.

This is not a threatening book that says “Thou shalt not.” It is much more: “Where are you now? May I invite you along?”

Brain research suggests that many people do not do well when confronted with drastic change. Anyone who has had a problematic upbringing, or whose parents were dogmatic in their approach to childrearing with a lot of fear built into “othering” has the tendency to simply get aggressive when confronted with a choice that lies beyond their immediate comprehension. Seeing where South Africa comes from, it is easy to understand why change management takes time here.

Creed invites us to be kind to ourselves.

To those who scoff at pop psychology, I would like to point out that many overweight people already have insulin issues and any medical doctor would tell you how insulin messes with our front-lobe functioning. I know too many people with severe insulin problems who are unable to understand the facts about their own health. They see red, and stomp off to eat a chocolate bar. True.

Creed’s much more gentle approach should therefore be welcomed.

I liked Noakes’s blunt approach. I specifically liked the explanation about my insulin levels and could easily make the switch to keto. So could Armand Aucamp.

Yet, I have shared those same facts with many colleagues who are, however, still eating cup cakes with their coffee in which spoonsful of sugar lurk. The blunt approach simply did not work on them. They would rather inject insulin and take expensive medicines.

Enter Sally-Ann Creed. I would hope that her book will help those who cannot deal with sudden changes, who therefore could not make the switch to Banting, despite being presented with hard facts.

A healthy alternative

Sally-Ann Creed offers a very healthy alternative to those “health diets” which make people obese.

Many authors jumped on the low(er)-carb Bantwagon a few years ago and some publishers responded with bizarre recipe books written by those with no understanding of a healthy lifestyle.

Others responded with some quite excellent books. I asked my wife, a medical doctor, to suggest the really good recipe books on our shelf. Here is her list, which I’ve placed in alphabetical order of authors.

• Aucamp, Armand. Armand kook kaal (LAPA)
• Aucamp, Armand. Nude (LAPA)
• De Beer, Vickie. My low-carb kombuis (Quivertree)
• Le Roux Forslund, Monique. Low-carb living for families (Struik)
• Noakes, Tim, Sally-Ann Creed, Jono Proudfoot and David Grier. The real meal revolution (Quivertree)
• Noakes, Tim, Jono Proudfoot and Bridget Surtees. Raising superheroes (Real meal revolution)
• Reynierse, Iné. Low carb is lekker (Struik)
• Reynierse, Iné. Low carb is lekker two (Struik)

My wife has not read Creed’s book yet, but I would certainly place 63 days to optimum health on the list of books that we will frequently consult.

Creed’s book contains yummie recipes, many of which I would be able to knock together. Whisk up her mayonnaise. It is easy, healthy and delicious. And anyone who has had a look at her recipe for vanilla essence will never want to buy the commercial product ever again.

There is much more. Creed takes one on a journey to wholeness. Make your own toothpaste, make your own sunblock, or wear protective clothing. Make your own almond milk. These, and many similar examples, make the book worth buying.

On our shelves is a little booklet, The green home guide, written by Carole Breeze and Jill Ritchie. It was published by Chameleon Press in 1992. We frequently consult it to find healthy, green ways to repel ants, wash dogs, get rid of stains, and such like. Now we have a companion guide to consult.

Here is how Creed deals with a well-known occurrence: “Wine spills: It happens. Uncle Joe leans over to grab a handful of nuts and knocks his red wine all over your carpet. Don’t panic …” (Buy the book for the solution.)

You will find healthy alternatives for cleaning the toilet, removing odours from the fridge, and many more. The list is long. Creed wants you to find green, sustainable alternatives to quick fixes from a plastic bottle. That goes for the food you eat, the stuff you put on your skin and the things you surround yourself and your family with in your living environment.

Ethical eating and whole food

In a country where a day-old road kill may constitute a feast in some communities, it sounds odd to be preaching ethical farming instead of factory-raised animals and GMO food.

Yet the more people become aware of alternatives and the more those with choices are willing to reward ethical farming practices, the more likely we are to find cheaper, fresher food becoming available to a larger part of the community.

I have a healthy scepticism of some types of “organic” farming, and am happy to point out that the “horror products” of large-scale commercial farming have had to be tested and retested, unlike their “organic” counterparts, but at the same time, I do agree with the principle behind ethical farming. Creed and I may differ on some aspects, but she is correct overall: Know the farmers and their methods; buy from those who care for the environment and for the animals they raise.

We try.

There are good-food clubs in many cities; we belong to one. Close to my mother’s house is a weekly fresh-produce market where one can buy from the farm, where the farmer becomes a friend. These are some of the alternatives Creed suggests we use.

I certainly agree with Creed on this. Anyone who has read the works of Yuval Noah Harari will know how dire our inability to connect with our inner being has become. Harari suggests alternatives to the horrors of mass production; so does Creed.

I often find myself among the poorest, and there I eat whatever I get. A sandwich made from a government loaf with margarine and cheap jam is a sacrifice presented to a rich outsider; I eat those in the spirit and with the grace with which they are offered.

Yet, since I am rich, I have choices.

Rich? Madam/Sir, the mere fact that you have had the leisure to read this review most likely shows that you have means far beyond those of the average person in South Africa. In our country you are rich if you can even consider choosing which brands you would like to buy. Deal with it. And be ethical with it. Read Creed. You may disagree with some of her points (I do), but then be aware of how privileged you are to be in a position to have the choice to disagree.

Amylase and critters in our guts

Creed provides a very good overview of the amazingly unique microbial species we have in our guts. What was less clear in her book was how each person’s gut, even the amount of amylase in our spit, will make us more or less able to process carbs. That may have been helpful, for while my wife and I both follow a low-carb lifestyle, I have a lower carb tolerance than she does. It means that her diet is a lot more like the one Creed suggests, while I am a lot more comfortable with a very high intake of fat.

Creed also does not explain how some people’s bodies over-insulate when they eat carbs, while others’ do not. When secreting too much insulin, my body will protect itself by secreting the hunger hormone. Should I still my hunger with more carbs, that vicious circle will be perpetual, which will make me pick up weight.

By cutting carbs and eating lots of fat I do not get hungry.

People with enough amylase in their spit do not have the problem of secreting too much insulin; they therefore do not know of the perpetual hunger that carbs create.

Creed is clearly more intolerant of dairy products than others, and she therefore warns a lot more against cheese than others do.

While I think Creed’s book is rather good, I do find that she writes more from her own gut (pun obviously intended) than she does for my gut.

In the end I found this to be the only shortcoming: She could have said that some people can cope well with a lot of carbs, others with less, and some with very little. Overall, though, I think her message is fabulous and I do recommend her book, but for those who prefer to be in ketosis, and for those who has never experienced carb intolerance, she may miss the mark. But then, neither party may necessarily need her book.

What comes after Banting?

 I often get asked: “Are you still Banting?” Yes, I am.

After I switched to a high-fat diet and actively began limiting my carb intake, I know the benefits.

Yet, while I certainly back Noakes on this, I do understand Creed when she says hers is an alternative. I have lost my weight, have a healthy body and train regularly. That does allow me the freedom to have the odd beer, eat potatoes now and then or, oh heavens, enjoy freshly-baked home-made bread. These are “cheats” or “rewards” and they certainly do not happen often, but they do.

Creed’s alternative lifestyle will work very well for my wife, who is less carb-intolerant than I am. More importantly, it will work for those who have lost their weight due to a strict period of ketogenic eating, but who feel that they cannot maintain such a lifestyle. To them I’d say, buy Creed’s book.

I would definitely suggest that those who are too scared of going low-carb would do well with Creed’s book.

While Noakes is less keen on supplements, Creed provides a detailed analysis of which supplements are good, and when they might be needed.

Creed may well be providing the middle ground that Noakes could not provide. Noakes was (and still is) rather black and white in his approach. It irritated me somewhat back then, but I have learned why it works for me. Yet, I have also learned that it may not work for others.

While I may hold alternative views to Creed’s on some issues, I will most definitely add hers to our list of frequently consulted books; and I will most definitely suggest her as an option to those who need to lower their carb intake, but who cannot see Banting being an option.

The post <em>63 days to optimal health</em> by Sally-Ann Creed: a book review appeared first on LitNet.

Raise your war-cries, brothers ... our voices are left with our bodies.
~ Eerwaarde Dyobha aan swart soldate aan boord van die sinkende SS Mendi.

Jou sonore stolp is ontydig gestelp
in dié Engelse waters wat die Heilige Katarina
steeds verlig: Eerwaarde Dyobha
moes die dodemars lei – nie oor groen slagvelde

met assegaaie spits op die vyande
gerig nie – wel op die dek van die Mendi, herlei
van Le Havre na Valhalla. Jy moes die nag,
toe seshonderd karosse na die seebodem gly,

vir oulaas die wagskof lui
tot longedeem ook jou stem doof.
Nou tuis, van eendmossel en wier verlos,
uit die doofpot herbore,

buikspreek jou klinkende klepel
seshonderd strydkrete uit  ʼn brons keel.

Lees ook

Katolieke diskant

The post Imbongi: die skeepsklok van die SS Mendi appeared first on LitNet.

Agtergrond van die boek waaroor hierdie gesprek handel: Deur elke dag te skryf, kan jy verhalend tot verhaal kom Probeer sin maak met sinne wat nie wil sin maak nie. Dis die wese van skryfterapie – of journalling. En dis waarmee hierdie boek jou wil help: om deur jou gebrokenheid jouself te vind. Skryfterapie is ’n bewese manier om deur verlies en trauma te werk, ongeag wat die aard of omvang van jou trauma is – om amper letterlik “tot verhaal te kom”, selfs al dink jy jy kan nie skryf nie. Of jy jou werk verloor het, of deur ’n egskeiding moes worstel, of die slagoffer van misdaad was, of met ’n ernstige siekte gediagnoseer is, of ’n geliefde verloor het. Hierdie is alles lewensveranderende, traumatiese ervarings. Die antwoord oor die pad vorentoe lê in jouself: skryfterapie. Dis boonop iets wat jy in jou eie tyd kan doen, en op verskillende maniere, van letterlik ’n dagboek hou op papier, net vir jou eie oë bedoel, tot ’n digitale dagboek soos ’n aanlyn blog. Of selfs dig, of krabbel op papier ... Of dalk selfs jou memoires skryf. Alles help jou “om tot verhaal te kom”. Hierdie boek is jou praktiese journalling-gids met van inspirasie uit die werk van vele skrywers tot praktiese “Maar hoe skryf ek?”-wenke.

In die videogesprek hieronder gesels Lizette Rabe, skrywer van Om tot verhaal te kom, met Izak de Vries oor dié boek.

Om tot verhaal te kom – Verwerk trauma en verlies deur skryfterapie deur Lizette Rabe: ’n resensie

The post <em>Om tot verhaal te kom</em>: ’n videogesprek met Lizette Rabe rondom skryfterapie appeared first on LitNet.

Op die oomblik is daar 20 demokrate wat hoop om die party se nominasie as presidentskandidaat te ontvang. En elke liewe een glo hy of sy is die aangewese persoon.

Ek vermoed daar is soveel kandidate omdat hulle glo dat enigeen, letterlik enigeen, ʼn beter president sal wees as wat Trump is.

Hulle is nie noodwendig verkeerd nie.

Maar wat is die vereiste voordat jy ernstig opgeneem word deur jou party, en kon deurdring na die eerste rondes debatte wat hierdie afgelope week gevoer is?

Daar is twee.

Die eerste, en die gewildste, is dat drie verskillende meningspeilings, deur  goedgekeurde instansies, moet aandui dat die kandidaat die steun van minstens 1% van die bevolking geniet. Die meningspeilings kan deur drie verskillende instansies wees. As dit dieselfde instansie is, moet dit in drie verskillende geografiese gebiede gehou word.

Die tweede is dat die kandidate kan demonstreer dat hulle skenkings ontvang het van 65 000 verskillende donateurs. Verder moet hulle bewys dat hulle skenkings van minstens 200 unieke donateurs ontvang het in minstens 20 verskillende state.

Die Republikeine, aan die ander kant, reken skynbaar dat hulle ʼn wenresep in Trump het. Of ander kandidate is te versigtig om hulle Trump se gramskap op die hals te haal, en wil nie hul hand oorspeel nie.

Om soveel kandidate in die wedloop te hê is beide goed en sleg vir die Demokrate. Goed, omdat hulle ʼn wye keuse van kandidate, met verskillende beleidsoorwegings, het. Sleg, omdat dit in ʼn tipe Hunger Games ontaard waar hulle so onder mekaar baklei en mekaar probeer diskrediteer dat hulle al die Republikeine se werk vir hulle doen. In stede daarvan dat energie gefokus word daarop dat Demokrate die verkiesing wen, fokus hulle op nominasies wen.

Trump kan rustig agteroor sit en kyk hoedat die Demokrate mekaar uitmekaarskeur. Hy hoef nie binne sy eie party te veg vir oorlewing nie, deels juis omdat hy so absoluut harteloos optree. Hy gee nie om wie hy vertrap om sy ambisie te bereik nie.

Die twee gewildste mans in die Demokratiese wedloop, Joe Biden en Bernie Sanders, maak my nie juis opgewonde nie. Biden steun sterk op sy reputasie as Obama se visepresident. Maar Obama het sy nominasie nie amptelik ondersteun nie. Biden en Sanders is eenvoudig te oud en verstrak in hul denke om regtig die jonger Demokrate opgewonde te kry. Sanders mag dalk nog, maar Biden se ondersteuning is onder ouer mense.

Wie my opgewonde sou kry, is ʼn Kamala Harris-Elizabeth Warren-kombinasie. Dit sal waarskynlik nie gebeur nie, omdat die Amerikaners gewoon nog nie gereed is vir ʼn vroulike president nie, laat staan nog indien die president en visepresident albei vroue sou wees. Maar hierdie twee is die ander kandidate ver vooruit wat beide beleidsoorwegings en integriteit betref. Harris het haarself alreeds met die debatte onderskei as ʼn strategiese denker, iemand wat flink op haar voete dink en wat haar nie laat ontsenu nie. Mens sou niks anders verwag van iemand wat in die hoë druk van litigasie floreer het nie.

Warren is minder charismaties, maar het beslis die meeste moeite gedoen om haar beleid te ontwikkel en te kommunikeer. En sy het vroeër vandeesweek vir Harris in die bresse getree nadat daar ʼn rassistiese aanval op Harris geloods was. Dit het my respek vir haar oneindig vermeerder. Sy kon, soos die ander kandidate, stilgebly het en gehoop het dat Harris, wat tog haar kompetisie is, deur karakteraanvalle uit die wedloop gehaal word.

Wie die Demokrate se nominasie wen is belangrik, want uiteindelik moet dit iemand wees wat vir Trump kan verslaan. Iemand wie nie deur Trump intimideer sal word nie. Jimmy Carter het verlede week onomwonde verklaar dat Trump sonder Russiese inmenging in die vorige verkiesing nie sou gewen het nie, en dat Trump eintlik verloor het. Op ʼn direkte vraag of hy Trump beskou as ʼn “illegitimate president”, was sy antwoord ja.

Daar hoef dus nie regtig gevrees te word dat ʼn vroulike kandidaat moeite sal hê om Trump te verslaan nie. Daar behoort eerder gewaak te word daarteen dat die uitslag van volgende verkiesing ook deur buitelandse invloede bepaal sal word.

Maar wat maak dit vir ons in Suid-Afrika saak wat in die Amerikaanse verkiesing gebeur?

Daar is dwarsoor die wêreld ʼn tendens dat kandidate meer en meer konserwatief word. Menseregtevergrype word goedgekeur, of stilswyend toegelaat. As Trump herkies word, sal die vergrype vererger. En dit sal ander, soos Rusland, Noord-Korea en Saoedi- Arabië, versterk in hul kwaad.

Dan is daar die handelsoorloë wat Trump begin. Elke keer ten koste van Amerikaners, maar skynbaar pla dit niemand nie. Ramaphosa het hom aan China se kant geskaar in die handelsoorlog met Amerika.

Trump se vuisbultery met Iran is ’n aanduiding dat hy wil oorlog maak. En dis histories bewys dat Amerikaners nie midde-in oorlog van president verander nie. Dit sal dus vir Trump strategies wees om kort voor die verkiesing oorlog teen iemand te verklaar.

En as dit Iran kan wees, hoekom nie ook China nie? En dan sit ons, Johnny on the spot.

ʼn Harris-Warren-kombinasie sal sorg vir koel koppe en pragmatisme. Ek is nie seker dat dit van enige ander kandidate in die Demokratiese veld gesê kan word nie.

The post Te veel Demokrate in die Amerikaanse verkiesingswedloop? appeared first on LitNet.

Blou is nie 'n kleur nie deur Carin Krahtz was die onderwerp van ’n LitNet Akademies (Opvoedkunde)-artikel deur Elize Vos en Ronel van Oort (https://www.litnet.co.za/n-selfgerigte-leesproses-traumabelewing-en-verwerking-in-die-jeugroman-blou-is-nie-n-kleur-nie-deur-carin-krahtz) waarin daar onder meer ’n baie goeie ontleding en verwysing na resensies en gesprekke met die skrywer voorkom.

Estelle Kruger het besluit om Krahtz se boek by die leeskring in Sedgefield waarvan sy ’n lid is, te behandel en het ’n interessante benadering daarvoor gebruik. Sy vertel hier hoe sy te werk gegaan het.

Ek deel graag met LitNet-lesers wat ek Vrydag met ons plaaslike leeskring hier in Sedgefield gedoen het in my aanbieding van Blou is nie 'n kleur nie – ’n jeugroman wat Sanlam en die MER-toekenning se goue pryse ontvang het.

Na aanleiding van Elize Vos en Ronel van Oort van NWU se artikel oor die boek einde Oktober verlede jaar het ek baie inligting op die punte van my vingers gehad.

Omdat ek nie 'n spreker of ’n letterkundige is nie, maar 'n groepsfasiliteerder, het ek die gesprek op die volgende manier gestruktureer:

My inleiding was dat omdat dit 'n omstrede boek is, die ATKV besluit het om die boek vir 'n ATKV-Veertjie te oorweeg. Die ATKV wou egter nie beoordelaars se mening kry nie (dit was daar klaar met die Sanlam- en MER-beoordelings), maar eerder die menings en reaksies van leeskringe in Suid-Afrika.

Ek het die dames (ons was 10) vir die doel van die bespreking in drie groepe ingedeel volgens hulle keuse:

• Ja, die boek moet voorgeskryf word vir gr 10–12.
• Nee, die boek moet nie voorgeskryf word nie.
• Onseker of dit voorgeskryf moet word of nie.

Het ek pret gehad om hulle so interaktief te laat deelneem! 'n Klassieke debatsvorm of skynhof...

Sodra hulle 'n mening gelug het, moes hulle skyfies (rooi vir nee en wit vir ja) in blikkies gooi sodat die “onseker” groep uiteindelik die laaste sê hiermee kon sê.

Ook het ek vir hulle 'n responsvraelys gegee, en die lys van kriteria (wat ek kwansuis gebruik het toe ek ‘n beoordelaar vir die MER-prys was), waarvolgens hulle kon besluit na aanleiding van die literêre waarde en hul response.

Die was 'n heerlike oggend, met baie energie – selfs intensiteit.

Uiteindelik het ek vir hulle gesê dat dit net 'n verbeeldingspeletjie was en ons nie regtig vir die ATKV ons reaksies gaan stuur nie.

Wat 'n gelag het dit nie uitgelok nie, wat sommer dadelik die spanning (en gevoel van openbare verantwoordelikheid) verbreek het!

Volg hierdie skakels vir nog artikels oor die boek:

Blou is nie ’n kleur nie deur Carin Krahtz: ’n resensie

MER-prys vir jeugromans 2018: Wenner- en kortlysmotiverings

The post <em>Blou is nie ’n kleur nie </em>: ’n leeskring se bespreking appeared first on LitNet.

Die Bloemfonteinse Skrywersvereniging (BSV) se jaarlikse nasionale skryfwedstryd is vir die tiende agtereenvolgende jaar deur die hoofborg, die Fakulteit Geesteswetenskappe van die Universiteit van die Vrystaat, met R18 000 geborg! Die BSV en NALN is al vir dekades vennote en die BSV-skryfwedstryd word jaarliks gedeeltelik geadministreer deur die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN), wat die pos ontvang – vanjaar weer ’n goeie oes van kort onder 1 000 inskrywings! Dis die grootste skryfwedstryd van sy soort sedert sy ontstaan in 1979, met inskrywings uit alle provinsies van Suid-Afrika, lande in Afrika en oorsee.

Volgens Corlietha Swart, voorsitter van die BSV, getuig die uitslae vanjaar weer van ’n stryd van gedugte oudwenners, met ’n paar splinternuwe “buiteperde” tussenin. Opvallend genoeg het Ope: afdeling C vir reeds-gepubliseerdes groot groei getoon ten koste van afdeling B, vir ongepubliseerdes. Dit is dus toenemend gevestigde skrywers wat in hierdie afdeling swaarde kruis. Die BSV kan met trots terugkyk na ’n hele lys gerekende en bekroonde skrywers wie se sluimerende skryftalent aanvanklik deur die BSV-skryfwedstryd uitgewys en in baie gevalle daarna met ’n slypskool ontwikkel is: Fanie Viljoen, Jaco Jacobs, Carina Diedericks, Piet Steyn, Japie Bogaards, Sonja Loots, Carina Stander, Ruan Fourie, en die gereelde BSV-wenner, Hilda Smits (van Nashville, VSA), wat in 2016 as digter by Protea Boekhuis gedebuteer het, haar bundel by die BSV in NALN kom bekendstel het, en in 2017 met die Ingrid Jonker-prys daarvoor vereer is. Hannes Visser, van Oudtshoorn, een van ons gereelde wenners, het ook onlangs gedebuteer en sy besonderse debuut onlangs by die BSV in ’n volgepakte NALN-saal kom bekendstel. Alle eer aan die vier onafhanklike en kundige beoordelaars wat jaarliks met anonieme beoordeling een na die ander skrywer met potensiaal om te debuteer, trefseker tussen honderde BSV-inskrywings identifiseer. Die vier is die onder andere ATKV-bekroonde digter-medikus Gilbert Gibson, die Huisgenoot-bekroonde liriekskrywer-digter-akademikus Dave Lubbe, die akademikus in drama en letterkunde Anthea van Jaarsveld, en die skrywer-akademikus Manie Wolvaardt wat al vir dekades lank ‘n BSV-beoordelaar is.

Altesaam R18 000 se pryse is vanjaar uitgeloof, en vyf BSV-wisseltrofeë vir skole en drie ope-trofeë was op die spel. Hoërskool DF Malan het vanjaar oudergewoonte vier kategoriewisseltrofeë ingepalm: die Junior- en Seniortrofeë, die Gerhard Beukes-wisseltrofee vir die skool van die algehele skolewenner, asook die prys vir die skool met die meeste inskrywings. Die Skole: Poësie-wisseltrofee is verower deur ’n leerder van Hoërskool Melkbosstrand, Milnerton-Rural.

Al die bekroonde inskrywings en ook die beoordelaarsverslae sal in Inkvars 2019 gebundel word en op 24 Augustus 2019 bekendgestel word wanneer die pryse by die BSV se jaarlikse Slypskool vir Ontluikende Skrywers, vanjaar met die veelbekroonde Karin Brynard, by die Noorderbloemsaal in Bloemfontein oorhandig word. Benewens die prysgeld, sertifikate, publikasies en trofeë kan die wenners die dag lange slypskool as deel van hul prys gratis bywoon. Beskikbare plekke vir die publiek is alreeds besig om vinnig minder te word. Belangstellendes wat die dag lange slypskool teen R420 wil bywoon (BSV-lede betaal R270), of Inkvars 2019 teen R100 per eksemplaar wil bestel, kan die BSV by bloemsv@gmail.com kontak, of ’n privaatboodskap op die BSV se Facebookblad laat.

Wenners van die BSV se “Skrywers 2019” is:

 Skole: Prosa-afdeling (A):

Junior afdeling (gr 8 en 9)
1ste (R1 500) en trofee: Emma Olivier, gr 9, Hoërskool DF Malan, Bellville
2de (R800): Suné van der Walt, gr 9, Hoërskool DF Malan, Bellville
3de (R500): Anja le Roux, gr 8, Hoërskool DF Malan, Bellville
Eervol vermeld: Antoinette Myburgh, gr 9, Hoërskool Durbanville.

Senior afdeling (gr 10–12)
1ste (R1 500) en trofee: Jaco Wagener, gr 12, Hoërskool DF Malan, Bellville
2de (R800): Ila Alberts, gr 11, Hoërskool DF Malan, Bellville
3de (R500): Mari-Liza Coetzee, gr 11, Hoërskool DF Malan, Bellville
Eervol vermeld: Cindy Esterhuyse, gr 10, Hoërskool DF Malan, Bellville.

Algehele Skole-prosawenner: Gerhard Beukes-wisseltrofee
Jaco Wagener, gr 12, Hoërskool DF Malan, Bellville.

Skole: Niemoedertaalprys (Aanmoedigingsprys: R500)
Sesothosprekend: Refiloe Moshata, gr 11, Langenhoven Gimnasium, Oudtshoorn.

Skole: Poësie-afdeling:
1ste (R1 500) en trofee: Duné van Jaarsveld, gr 11, Hoërskool Melkbosstrand, Milnerton-Rural
2de (R800): Lané Rossouw, gr 11, Hoërskool Jim Fouché, Bloemfontein
3de (R500): Kaitlin Els, gr 11, Hoër Meisieskool Oranje, Bloemfontein.

Ope: Afdeling B (Nog nie voorheen gepubliseer teen vergoeding nie)
1ste (R1 500) en trofee: Adelle van Wyk, Vredendal
2de (R900): Rina Bester, Rustenburg
3de (R500): Jan Venter, Houghton Estate
Eervol vermeld: Rina Bester, Rustenburg.

Ope: Afdeling C (Voorheen gepubliseer teen vergoeding)
1ste (R1 500) en trofee: Leunis van Rooyen, Brixton
2de (R900): Leunis van Rooyen, Brixton 
Eervol vermeld: Coen Basson, Oudtshoorn.

Ope: Afdeling D (Poësie)
1ste (R1 500) en trofee: Marieta McGrath, Somerset-Wes
2de (R800): Leunis van Rooyen, Brixton
3de (R500): Gideon Bruckner, Somerset-Wes.

Trofeë:
HAUM-Literêr-trofee vir skool van wenner in Junior Afdeling: Hoërskool DF Malan, Bellville.
Olivier-wisseltrofee vir skool van wenner in Senior Afdeling: Hoërskool DF Malan, Bellville.
Gerhard Beukes-wisseltrofee vir skool van algehele skolewenner: Hoërskool DF Malan, Bellville.
Vrystaat-wisseltrofee vir skool met die meeste inskrywings (plus R1 000): Hoërskool DF Malan, Bellville.
Poësie-skoletrofee vir skool van wenner in poësie: Hoërskool Melkbosstrand, Milnerton-Rural.

Wisseltrofeë vir die drie Ope-afdelings word ook aan individuele eerstepryswenners van Vredendal, Brixton en Somerset-Wes toegeken.

Baie geluk aan al die wenners!

The post BSV-wennners 2019 bekend appeared first on LitNet.

The award-winning dance and choreography duo Grant van Ster and Shaun Oelf, from Figure of 8 Dance Collective, will present their brand-new work Wag I Waiting, at the Baxter Golden Arrow Studio, for a short season, from 10 to 13 July at 20:15pm every night, and matinees on 11 July at 12:00 and 13 July at 15:00.

Figure of 8 Dance Collective, established in 2014, is the combined vision of artists Van Ster and Oelf. The Cape Town-based dance company has fast become respected for their work on the local and international dance scenes.

With this latest dance production, the company explores the concept of waiting and begs the questions: “How long should one wait? What are we waiting for? And what happens with time as we wait?”

“Each and every one of us are confronted by the various stages of waiting at some point in our lives,” explains Grant. “Different people handle situations differently and respond differently. In today’s fast-paced and highly charged world, waiting also teaches us patience and in some cases, tolerance. However, waiting can often lead to stress, a cartwheel of emotions and exhausting situations, that we bring upon us. If we stood still for a moment, waiting, we could also find joy.”

In recent years Van Ster has been responsible for the choreography of hit productions such as Marc Lottering’s Aunty Merle the Musical, Alistair Izobel’s Remembering the Lux and David Kramer’s Langarm, as well as being the resident choreographer on West Side Story. Oelf performed as dancer Marthinus Basson’s MISA, Lara Foot’s Fishers of Hope, Nadia Davids’ What Remains and West Side Story, amongst many other productions, as well as being the choreographer on the musical Calling us Home.

Figure of 8 Dance Collective highlights include Infecting the City Public Arts Festival, Afrovibes in Amsterdam, Cape Town Fringe Festival, Vrygrond Festival and US Woordfees. They have also been part of the Baxter Theatre Centre and Scenkonst Sörmland, Sweden’s hugely successful collaborations of I Hit the Ground Running in 2013, Struck Silent in 2014 and Adagio For A Hacked Life in 2016. The have also been part of the Baxter’s annual Dance Festival and Lara Foot's award-winning Fishers of Hope, with Oelf as a cast member and Van Ster as choreographer.

The Cape Times described their previous work as “performed with incredible tenderness and dexterity … this is another brave, boundary-pushing work by their Figure of Eight Dance Collective,” and Litnet called it “a phenomenal production by phenomenal artists.” Debbie Hathway for Bizcommunity said, "Grant and Shaun's connection is the kind that makes dance partnerships famous. Their performance magnetism goes deeper than pure technical ability."

This exciting new season will showcase theirs and other young talents and further expand the company’s repertoire, which they have managed to build up in a short space of time.

Joining Grant and Shaun on stage for this production are two of SA’s hottest emerging dance talents, Dustin Jannetjies (Keeper of the Kumm, Mooi genoeg om Engels te praat) and Gabriela Dirkse (Misa, Limitless Self).

Dustin is based in Okiep, in the Namaqualand, he will be making a guest appearance, made possible by the kind permission of Dance Garage Ensemble headed by dance legends John Linden and Alfred Hinkel. Gabriela comes from Vredenburg and she is a company dancer for Jazzart Dance Theatre.

Lighting design is by Benever Arendse, set design by Carin Bester and the production manager is Marie Vogts. Booking is through Webtickets, online at www.webtickets.co.za or at any Pick and Pay store. For discounted corporate, schools or block-bookings, charities or fundraisers, contact Sharon Ward on 021 680 3962 / sharon.ward@uct.ac.za, or Carmen Kearns on 021 680 3993 / carmen.kearns@uct.ac.za, or Marie Vogts on 071 965 2870 / fo8dance@gmail.com.

For further media enquiries, interview or pic requests, please contact Marie Vogts on 071 965 2870 or fo8dance@gmail.com.

Venue: Baxter Golden Arrow Studio
Dates: 10 – 13 July
Times: 10 – 13 July at 8:15 pm, 11 July at 12:00 pm, 13 July at 4:00 pm
R 50 pp (school block booking)
Bookings: Webtickets (https://www.webtickets.co.za/event.aspx?itemid=1491345266) or Pick n Pay 

Links
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCL96su2yAmHJrAR4PkJG4hQ
Facebook: https://www.facebook.com/figureof8dancecollective/?ref=bookmarks
Instagram: https://www.instagram.com/figureof8dancecollective/

Biographies
Figure of 8 Dance Collective
Figure of 8 Dance Collective was founded in 2014 by choreographers and performers, Shaun Oelf and Grant van Ster.

What sets Figure of 8’s own creative work apart from others, is the truly original and innovative work they produce, especially in a ‘copy and paste’ and fast-paced world. The choreography they develop, combined with an astute theatrical understanding and evocative storytelling have moved audiences deeply over the years. The balance between addressing necessary and important issues, while entertaining and captivating an audience has always been a core component of their productions. 

Figure of 8 Dance Collective seeks to inspire young adults through their work. They have worked collectively and independently with some of the most legendary and innovative South African and international choreographers and dance theatre companies. It is their strong belief that they can encourage the youth to become more self-aware, to rise above circumstances and have the freedom to dream through the language of dance and theatre 

Grant van Ster (Choreographer and dancer)
Grant Van Ster is a Cape Town based professional teacher, dancer and choreographer. He graduated from the three-year Adult Training and Job Creation Programme at Jazzart Dance Theatre in 2005 under the directorship of Alfred Hinkel. He officially joined the Jazzart Theatre Company in 2006. He was a company member for eight years where he received extensive training and practical experience.

In 2014, he co-founded (with Shaun Oelf) the Cape Town based Figure of 8 Dance Collective (F08) which specializes in the development and presentation of innovative, exciting, thought provoking and aesthetically pleasing South African contemporary and theatre dance. FO8 won the Dance category at the 2016 Cultural Affair Awards. FO8 travelled to the Netherlands in 2015 and participated at the prestigious Afrovibes Festival in Amsterdam. Further FO8 performances include the Cape Town Fringe Festival, Infecting the City (Public Arts Festival), Dance Umbrella, Baxter Dance Festival, Vrygrond Festival and various collaborations with Youngblood Arts and Culture Development. He has extensive international dancing experience and has performed in the Seychelles, Namibia, Sweden, the Netherlands, Austria, Germany and South Korea. Van Ster regularly collaborates with an array of dance companies. He has worked with Jazzart Dance Theatre, Cape Dance Company, Free Flight Dance Theatre, Bovim Ballet and Dance Garage.

In 2011, Van Ster was commisioned by the Baxter Dance Festival where he subsequently created the acclaimed production Paradigm Shift – a work exploring the human body and its ability to move beyond its natural design.

His choreographic credits include Lara Foot’s multi-award winning production Fishers of Hope (2014- 2016), 2015 Fleur Du Cap Theatre Awards, Allistair Izobel's Remembering the Lux (2015), Artscape, Theatre's Plekkie innie Son (2009), Silence of the Music (2011), Now Now (2005), Lara Foot's The Inconvenience Of Wings (2014-2016), 2018 Fleur Du Cap Theatre Awards (choreographer and assistant director) West Side Story (resident choreographer, 2018) and The Johaar Mosaval Journey (2018). Grant is also the recipient of the 2014 Baxter Theatre Artist of Year Award and the 2016 Naledi Award winner for Best Original Choreography.

Grant has been part of the Baxter Theatre/Sweden’s Scenkonst Sormland three-year collaboration since its inception. He danced in I Hit The Ground Running (2013), acted as assistant choreographer in Struck Silent (2014) and choreographed Adagio for a Hacked Life (2016).

In 2017, Grant took on the role as assistant director for the musical, Calling me Home, by Shy Music Productions that debuted in Johannesburg (Cape Town Season: 2018). Following up from that, he became head choreographer for the sold-out musical of Mark Lottering, Aunty Merle: The Musical hosted at the Baxter Theatre (2017/2018) as well as the choreographer for David Kramer’s Langarm (2018/2019) He has worked together with Alistair Izobell on a variety of performances including Remembering the Lux (2016), Kaapse Jol and Breaking Free (2017).

In 2019 Grant performed in an original Figure of 8 work, titled Couched at the US Woordfees 2019. Couched was one of the only two dance productions at the festival and this was also the first year that there were fully-fledged dance productions hosted at the festival.

Shaun Oelf (Choreographer and dancer)
Shaun Oelf is a professional dancer, choreographer and teacher. Born in Johannesburg and raised in Knysna, he started dancing in 2006 when he joined the Jazzart Dance Theatre’s Young Adult Training and Job Creation Programme. After graduating from the programme, he joined Jazzart as a dancer.

His performance credits include Bolero (2008), Guardian of the Flames (2008), Cargo (2009), Party god (2009), Cantico (2012), Flower Of Shembe (2013) in collaboration with the musician Neo Muyanga, You Are Beautiful (2013), I Hit The Ground Running (2013), Struck Silent (2014), Infecting the City's Couched (2014), We Left (2015), Architecture Of Tears (2014 and 2015 in Cape Town and Sweden), Fishes Of Hope (2014 and 2015 at multiple South African festivals, Austria and Germany), Most Honest Man (2015), Firebird (2016, in Cape Town, National Arts Festival and the USA), Adagio for a Hacked Life (2016) and West Side Story (2018). In 2017, he choreographed the musical Calling Me Home.

His film and television credits include the pilot episode of Amazon Studio's Strange New Things (2017), SABC's Miss South Africa (2011) and Channel O's Dance Africa (2007).

Oelf has been the recipient of multiple awards and nominations as a dancer, actor and for his other creative endeavors. In 2014, he won the Baxter Theatre Artist of the Year Award and was nominated for a Naledi Theatre Award in 2015 as Best Supporting Actor in Lara Foot’s production of Fishes of Hope.

In 2014, he launched the Cape Town based Figure of Eight Dance Collective (FO8) with co-founder Grant Van Ster. FO8 specializes in the development and presentation of innovative, exciting, thought

provoking and aesthetically pleasing South African contemporary and theatre dance. FO8 won the dance category at the 2016 Cultural Affair Awards. Oelf was also part of What Remains (2017) which won numerous awards at the 2018 Fleur du Cap Theatre Awards.

He has worked together with Ina Wichterich on several occasions, including Work in progress (2016), a solo production, It’s Ok (2017) and MI(SA) (2019). In 2017, Shaun took on the role as choreographer for the musical, Calling Us Home, by Shy Music Productions that debuted in Johannesburg (Cape Town Season: 2018). In 2018 he choreographed Limitless Self for Jazzart Dance Theatre November 2018 Season. He also performed in MI(SA) directed by Marthinus Basson and choreographed by Ina Wichterich, that debuted at the US Woordfees 2019. At the US Woordfees 2019 Shaun Oelf also performed in an original Figure of 8 work, titled Couched. Couched was one of the only two dance productions at the festival and this was also the first year that there were fully fledged dance productions hosted at the festival.

Dustin Jannetjies (Dancer)
Guest artist by kind permission of Garage Dance Ensemble
Based in Okiep in the Namaqualand, Dustin Jannetjies studied dance as a school subject, under Dawn Langdown. He graduated O’kiep High School in 2015 after which he continued his training under the competent hands of John Linden and Alfred Hinkel. Productions that he has performed in for Garage since 2015 include: Garage annual community performances, 2016 Tour to Qatar, Sylvia Vollenhoven’s Keeper of the Kumm, directed by Basil Appollis (Grahamstown and Artscape), Pros and cons of hitch hiking by John Linden (Baxter Theatre), Water from an ancient Well by John Linden (Artscape), Bolero by Alfred Hinkel (Baxter Theatre), Mooi genoeg om Engels te praat by John Linden and Alfred Hinkel) (Northern Cape tour). He was also part of the following productions:
- Dans van die Dors Siel - Linden & Hinkel (2017)
- Art in the garden - Linden & Hinkel (2016 & 2017) 
- Theatre in the backyard  and Die Onthulling - Mhlanguli George (2018)
- Mooi genoeg om Engels te praat (2019)

Gabriela Dirkse (Dancer)
For as long as Gabriela can remember, the young Gabriela always wanted to sing or dance on stage. Either one of them would have been just great but, dance is what stole her heart in 2013. She entered as a trainee at Dance for All (Athlone) in their one-year bridging programme under the mentorship of Philip Boyd and Allison Hendricks. She graduated from the programme with flying colours, even though it was the first time she ever had dance training.

After graduating she entered into a performing arts duo with Tanzley Jooste under the management of Bridgette Brukman. They ran under the name Lollipops on the Move. They did their first ever back up dance for Karin Kortjie at Alistair Izobell’s famous show Music a la Kaap and that’s where it all started. They performed together with Loukmaan Adams which also included artists, Karin Kortjie, Robin Peters, London Louw and Vincent.

In 2015, she entered the training programme of Jazzart Dance Theatre. She is currently a company dancer for Jazzart Dance Theatre since 2018.

Her journey with Jazzart consisted of working with Dane Hurst and the Brouhaha International Carnival in Liverpool, UK. She has done multiple corporate performances, choreographed by Gregory Maqoma, for companies such as Clicks Roadshow, Caltex, Old Mutual, SABS and many more.

Theatre performances include Time, In Motion, Our Women, Archives and Nexus. Further collaborations with people include Mandla Mbotwe, Martin Shaunberg and Sbonakaliso Ndaba. She was part of Grahamstown National Arts Festival in collaboration with Dane Hurst as well as Marthinus Basson’s MI(SA) that debuted at Woordfees 2019. In both cases she shared the stage with Shaun Oelf.

The post Press release: <em>WAG (Waiting)</em> appeared first on LitNet.

“In celebration of the Women’s Day long weekend in August, classical music enthusiasts can look forward to enjoying music by exceptional women at the 11^th Klein Karoo Klassique.”                                    

This according to Hugo Theart, artistic director of this winter festival of music, art, food and wine, presented in Oudtshoorn from Thursday, 8 to Sunday, 11 August.

Theart adds that, for the first time since 2015, Klein Karoo Klassique will be presenting a Gala Concert. “We are proud to host this special Gala Concert to celebrate Women’s Day with duos and trios from operettas, musicals and opera, performed by renowned Cape Town soprano Minette du Toit-Pearce, TV personality and Kunste Onbeperk Young Voice award recipient, Lynelle Kenned and Janel Speelman, who until recently lived and performed in the USA, with piano accompaniment by Philippus Hugo.” The audience can expect an unforgettable gathering of voices with the interpretation of Barcarolle from The Tales of Hoffmann, The Flower Duet from Lakmé, Andrew Lloyd Webber’s Pie Jesu, and the humorous Cats’ Duet by Rossini amongst others. The young pianist Qden Blauw will open this programme on Saturday, 10 August at 19:00.

Klassique begins on Thursday, 8 August at 18:30 when two women join forces in La Femme! – A Celebration of Music and Dance. Tanya Diamond (dance & choreography) and Nina Fourie-Gouws (guitar) combine the passion, fire and intensity of authentic contemporary Flamenco dance with the rich, complex and sensuous sounds of classical guitar. Diamond is an internationally acclaimed dancer and choreographer, and Gouws a concert guitarist and lecturer at the Stellenbosch Conservatorium. This performance will include works by Albéniz, Brouwer, Barrios, Domeniconi, Ibert, Tárrega and Vivaldi, with traditional Spanish accompaniment by members of the SoloFLAMENCO dance studio.

In Trio du Cap Classique (Friday, 9 August at 10:30) the internationally acclaimed Liesl Stoltz combines works for flute, cello and piano, including Felix Mendelssohn’s Trio in D minor, possibly his most well-known chamber composition, as well as a beautiful arrangement of Arnold Schoenberg’s Verklärte Nacht (Transfigured Night). The programme concludes with Autumn by Argentine tango composer, Astor Piazzolla. This movement forms part of his Four Seasons. Well-known South African pianist, François du Toit and French cellist, David Pinoit, join her in this recital.

Zanta Hofmeyr (violin) and Olive Sandilands (piano) collaborate with Miro Chakaryan (violin) in Violin Dialogue, a recital crowned with the Fiësta prize for best achievement in classical music and best classical music production at Aardklop in 2018. It is an exciting programme of virtuoso violin duos, marked by fireworks, intensity and unbridled passion. Expect works by Wieniawski, Sarasate, Leclair, Shostakovich and Moszkowski in this performance on Saturday, 10 August at 10:30.

In Sublime String Quartets from Bohemia (Sunday, 11 August at 11:00) the Amici String Quartet from Cape Town, widely regarded as one of the country’s finest chamber music ensembles, takes the audience on a journey through works from some of the finest string quartet composers in history. Suzanne Martens (first violin), and Karin Gaertner (viola) share the stage with David Bester (second violin), and Peter Martens (cello). Works by Mozart, Haydn, Beethoven and Schubert are represented through the first movement of the Rosamunde Quartet by Schubert, and the American Quartet by the prolific quartet composer from the Czech Republic, Dvořák, combines elements of folk music from his native Bohemia with those of his new world, the United States of America.

“Thanks to the support of the Rupert Music Foundation, festivalgoers have the opportunity to see all of the recitals at this year’s Klein Karoo Klassique for only R950, a saving of R240, with the Klassique Package,” Theart concludes.

The complete festival programme is available at www.klassique.co.za, and tickets are available from Computicket, Shoprite/Checkers, House & Home, or online at www.computicket.com. For more information, contact Kunste Onbeperk’s office at 044 203 8600, or info@kunste.org.za.

Media enquiries:  Kunste Onbeperk
E-mail: bemarking@kunste.org.za
Tel: 044 203 8600

The post Press release: a celebration of women at Klassique 2019 appeared first on LitNet.

Foto's: verskaf

“Ter viering van die Vrouedag-langnaweek in Augustus, kan klassieke musiekliefhebbers by die 11de Klein Karoo Klassique musiek deur uitsonderlike vroue geniet.” 

So sê Hugo Theart, artistieke direkteur van dié fees van klassieke musiek, kuns, kos en wyn wat van Donderdag, 8 tot Sondag, 11 Augustus op Oudtshoorn aangebied word.

Volgens Theart bied Klein Karoo Klassique vir die eerste keer sedert 2015 ’n Galakonsert aan. “Ons bied ’n besonderse Galakonsert ter viering van Vrouedag aan – met duo’s en trio’s uit operettes, musiekblyspele en opera. Die Kaapse-mezzo-sopraan Minette du Toit-Pearce, TV-persoonlikheid en Kunste Onbeperk Jong Stem-vereerde Lynelle Kenned en Janel Speelman, wat tot onlangs in die VSA gewoon en opgetree het, is hierin te sien, met klavierbegeleiding deur Philippus Hugo.” Die gehoor kan uitsien na ’n onvergeetlike samekoms van stemme met o.a. vertolkings van Barcarolle uit The Tales of Hoffmann, The Flower Duet uit Lakmé, Andrew Lloyd Webber se Pie Jesu en die komiese Cats’ Duet deur Rossini. Qden Blauw lei dié uitvoering op Saterdag, 10 Augustus om 19:00 in.

Klassique begin Donderdag, 8 Augustus om 18:30 wanneer twee vroue in La Femme! – A Celebration of Music and Dance kragte saamspan. Tanya Diamond (dans & choreografie) en Nina Fourie-Gouws (kitaar) kombineer die passie, geesdrif en intensiteit van outentieke, kontemporêre Flamenco-dans met die warm, komplekse, sensuele klanke van klassieke kitaar. Diamond is ’n internasionaal-bekroonde danser en choreograaf en Gouws, ’n konsert-kitaarspeler en lektor aan die Stellenbosch Konservatorium. Werke van Albéniz, Brouwer, Barrios, Domeniconi, Ibert, Tárrega en Vivaldi word gehoor, met lede van die SoloFLAMENCO dansstudio wat tradisionele Spaanse begeleiding bied.

In Trio du Cap Classique (Vrydag, 9 Augustus om 10:30) kombineer die internasionaal-bekroonde fluitspeler Liesl Stoltz, werke vir fluit, tjello en klavier, waaronder Felix Mendelssohn se Trio in D-mineur, moontlik sy mees-bekende kamermusiek-komposisie, asook ’n beeldskone verwerking van Arnold Schoenberg se Verklärte Nacht (Verheerlikte Nag). Die program eindig met Herfs deur Argentynse tango-komponis, Astor Piazzolla. Hierdie beweging vorm deel van sy Vier Seisoene. Bekende Suid-Afrikaanse pianis François du Toit en Franse tjellis, David Pinoit sluit by haar aan.

Zanta Hofmeyr (viool) en Olive Sandilands (klavier) span kragte saam met Miro Chakaryan (viool) in die Fiësta-bekroonde Violin Dialogue, wat ook die beste klassieke musiekproduksie by Aardklop in 2018 wen. Dit is ’n opwindende program van virtuose vioolduo’s, gekenmerk deur vuurwerke, intensiteit en ongebreidelde passie. Werke van Wieniawski, Sarasate, Leclair, Shostakovich en Moszkowski word gehoor. Violin Dialogue is Saterdag, 10 Augustus om 10:30 te sien.

In Sublime String Quartets from Bohemia (Sondag, 11 Augustus om 11:00) neem Kaapstad se Amici Strykkwartet, een van Suid-Afrika se voorste kamermusiek-ensembles, die gehoor op reis deur werke van die voorste strykkwartet-komponiste in die geskiedenis. Suzanne Martens (eerste viool) en Karin Gaertner (altviool), deel die verhoog met David Bester (tweede viool) en Peter Martens (tjello). Werke van Mozart, Haydn, Beethoven en Schubert word verteenwoordig deur die eerste beweging van Schubert se Rosamunde Kwartet. Tsjeggië se begaafde kwartet-komponis Dvořák se Amerikaanse Kwartet, sy mees-bekende strykkwartet, kombineer elemente van volksmusiek vanuit sy geboorteland met dié uit sy nuwe wêreld, die Verenigde State van Amerika.    

“Feesgangers kan, danksy die ondersteuning van die Rupert-Musiekstigting, met die Klassique Pakket teen slegs R950 al die uitvoerings by die fees geniet teen ’n besparing van R240,” sluit Theart af.

Die volledige feesprogram is beskikbaar by www.klassique.co.za en kaartjies kan by Computicket, Shoprite/Checkers, House & Home, of aanlyn by www.computicket.com gekoop word. Vir meer inligting, kontak Kunste Onbeperk se kantoor by 044 203 8600, of info@kunste.org.za.

Medianavrae: Kunste Onbeperk
E-pos: bemarking@kunste.org.za
Tel: 044 203 8600

The post Persverklaring: ’n viering van vroue by Klassique 2019 appeared first on LitNet.

.

Sou 'n groep wittes self as kollektief, gate in paaie regmaak, noem niemand in SA-media dit "apartheid" nie. Tog, dis 'n vorm van selfbeskikking. Ek kan nog vele sulke voorbeelde noem wat neerkom op wit kollektiewe selfbeskikking en aanvaarbaar is. 

O wee, praat net oor eie instellings en dis onmiddellik "apartheid"! Tog was die wit kollektief wat bv slaggate reggemaak het in paaie, ook aksie van wit eie instelling in gemeenskap. So kan ek herstel van pompstasies by waterwerke en rioolwerke, opruim van terreine ens ook noem as wit selfbeskikking en niemand vind fout daarmee nie. 

Waag dieselfde wit kollektief egter om 'n eie instelling te begin, bv skool, dan is dit onmiddellik "apartheid"! Tog bestaan daar Joodse- en Moslemskole en niemand het probleem daarmee nie. 

Wat is fout met wit nasionalisme? Is die gewilde tendens om meelopers met liberales in die VSA te wees, veral SA-media en sg politieke kommentators?

Hans Richardt 

The post Selfbeskikking vs staatsbeskikking appeared first on LitNet.

Hier is ’n stukkie geskiedenis van 'n baie aktiewe groep poësie liefhebbers wat as Stellenbosch Poësiekring bekend staan.

Dié merkwaardige poësiekring van Stellenbosch vier vanjaar hul 21ste bestaansjaar en op 5 Augustus word 'n feesvergadering gehou waartydens Lina Spies die spreker sal wees met die tema "Vroue in die Afrikaanse poësie met klem op Kirsch en Rousseau". Enige persoon is welkom om die verrigtinge by te woon, maar dit is noodsaaklik om vir Petrusa te kontak by petrusa@mweb.co.za of 082 320 1983 ten einde te verseker dat daar genoeg stoele beskikbaar is. Plek van samekoms: Saal van NG Kerk Stellenbosch-wes, Alexandrastraat, Stellenbosch.

Geskiedenis
Die kring het in 1998 ontstaan toe Afrikaanse poësie min blootstelling in die pers gekry het en bitter min bundels verskyn het. 

Marina le Roux en Petrusa Oosthuizen het belangstellende vriendinne gevra om gedigte saam te kom lees. Aanvanklik het ons afwisselend by ons huise byeengekom. Ons het besluit om slegs Afrikaanse poësie te lees en geen literêre verhandelings aan te bied nie, en so kom ons steeds op 'n Maandagoggend bymekaar – om die res van die week minder blou te laat lyk. Na afloop van die bespreking word steeds saam tee gedrink.

Sedert 1998 het daar etlike nuwe digters in Afrikaans gepubliseer en het Protea-boekhandel 'n prominente rol daarin gespeel. Afrikaanse poësie het sedertdien ook 'n besonder aktiewe afdeling van Afrikaans geword. Vanjaar het ons ons toegespits op nuwe stemme soos Pieter Odendaal en Hendrik Botha, om maar twee te noem.

Belangstellendes
Ons bywoning wissel nou tussen 30 en 40 persone per oggend en belangstellendes kom ook van omliggende dorpe en uit die noordelike voorstede.

Die ouderdomsgroep wissel tussen 30 en 80+ jaar en verteenwoordig die hele gemeenskap, vroue en (soms) mans, en verteenwoordig vele beroepe: huisvroue, medici, juriste, ens.

Werkswyse
Ons het geen formele ledelys of jaargelde nie. Elke individu betaal R50 per oggend om die lokaal se huur te kan betaal en 'n koppie tee of koffie en ligte versnapering daarna te geniet. Elke belangstellende word 'n geleentheid gebied om 'n bundel se bespreking te lei. Elkeen doen dit op haar individuele manier. Af en toe kry ons 'n besoekende spreker. 

Programsamestelling
Gedurende die jaar word alle belangstellendes aangemoedig om voorstelle te gee vir die volgende jaar se program – hetsy temas of digbundels. Die programsameroeper en haar komitee vergader in Oktober. Die program word uit die voorgestelde digbundels en temas gefinaliseer. Belangstellendes word genader om as inleiers op te tree. Almal ontvang dan by die November-vergadering 'n program vir die volgende jaar.

Na 21 jaar is ons dankbaar dat ons die "herontdekking" van die Afrikaanse poësie kon meemaak en beskou dit as 'n voorreg om ook die nuwe digbundels as ’n groep te lees en te herlees. Belangstellendes word ook aangemoedig om die bundels aan te koop en vooraf te lees. Ons is dankbaar vir Protea-boekhandel wat boeke teen 'n afslagprys aan ons beskikbaar stel.

The post Stellenbosch Poësiekring met Lina Spies appeared first on LitNet.

Lesersindrukke is bydraes van lesers wat uit eie beweging hul indrukke van boeke aan die LitNet-redaksie gestuur het.

Titel: An unwitting assassin
Skrywer: Susie Cazenove
Uitgewer: Rainbird
ISBN: 9781928333128

Die tweede uitgawe van An unwitting assassin het pas verskyn. Susie Cazenove (née Susan Pratt), die dogter van David Pratt wat in 1960 ’n onsuksesvolle sluipmoordpoging op HF Verwoerd uitgevoer het, skryf oor die wel en wee van die Pratt-gesin, veral met die fokus op haar pa se waardes, sienings, houdings, verhoudings en sy uiteindelike aanslag op die lewe van die destydse eerste minister.

Die boek word uitgee deur Rainbird. Dit is ingedeel in 13 hoofstukke en beslaan 216 bladsye. ’n Kort biografie oor Verwoerd word in die vorm van ’n bylae aan die einde verskaf.

Dit is Cazenove se tweede boekpublikasie. Die ander is Legendary safari guides wat in 2005 verskyn het.

Die presiese onderliggende betekenis wat Cazenove met die titel van haar boek wil oordra, bly oop vir interpretasie. Wou sy daarmee sê dat David Pratt op ’n onnadenkende, onbedoelde, onwillekeurige, onbeplande wyse die sluipmoordpoging uitgevoer het? Is dit ’n vorm van versagting of rasionalisering van haar vader se gedrag wat sy in die vertolking van die titel aanvoer? So ’n vertrekpunt neig egter na die konsep van nalatigheid, wat ’n regsargument is. Tydens die Pratt-hofsaak in 1960 was die versari in re illicita-leerstuk (Pienaar 2012) steeds van toepassing. Dié regsreël het bepaal het dat die dader vir alle gevolge van sy onwettige bedrywighede aanspreeklik is, al het hy nie die gevolge van sy dade voorsien nie. Die scenario wat egter deur die hof na hierdie sluipmoordpoging aanvaar is (Wolf 2012), was dat Pratt ontoerekeningsvatbaar was en op die ingewing van die oomblik gehandel het. Dat hy bipolêre versteuring onder lede gehad het en aan ’n psigotiese verlossersindroom gely het.

Dit mag ook wees dat die titel toevallig oorgeneem is van Rick D Cleland se boek wat in 2010 verskyn het, oor die suksevolle sluipmoordaanval op John F Kennedy: The unwitting assassin: The murder of JFK. Kopiereg- en handelsmerkkwessies is gelukkig nie op boektitels van toepassing nie (behalwe in die geval van ’n reeks boeke).

Die boek is keurig versorg; dit is ’n nuttige verwysingsbron, en kan in ’n historiese sin as ’n versamelaarsitem beskou word. Daar is 51 foto’s wat die teks uitstekend illustreer, asook ’n reeks verbatim briewe en oorspronklike koerantberigte oor die sluipmoordaanval. Die Pratt-familiestamboom word op ble 8 en 9 weergee, wat vir die leser ’n nuttige instrument is om die gesinskonteks beter te verstaan. Indien meer geboortedatums en sterfdatums (indien van toepassing) voorsien is, sou dit die dokument se nuttigheidswaarde en volledigheid beslis verbeter het.

Die hoofstukke is logies en sinvol ingedeel. Die boek skop af met ’n beskrywing van die kritieke dag toe die sluipmoordpoging by die Randse Skouterrein uitgevoer is, en die diepgaande emosies en intense angs wat deur die Pratt-gesin ervaar is. Daarna volg hoofstukke oor die vroeë stedelike ontwikkeling van Johannesburg as die wêreldbekende goudstad, en die koloniale leefstyl wat daarmee gepaardgegaan het. David Pratt se kinderjare word geskets, sowel as die alledaagse lewe op sy Magaliesbergse plaas en die interaksie met sy dogter. Daarna volg ’n uiteensetting van die politieke klimaat in Suid-Afrika gedurende die sestigerjare. Die spanningslyn bou op tot die sluipmoord in April 1960, die daaropvolgende hofsaak, die regsuitspraak en die lewe van Pratt in Die Fort, ’n psigiatriese hospitaal in Bloemfontein.

Cazenove het self die voorwoord van haar boek geskryf. Sy sou egter verkies het dat David Rattray dit doen, maar sy bespreek die redes waarom dit onmoontlik was. Herhaling kom wel in die teks voor, soos op ble 66 en 106, waar die vlug van Cazenove se ouma in 1952 met ’n De Havilland Comet (die eerste straalpassasiersvliegtuig in die wêreld) van Londen na Johannesburg beskryf word. Hier en daar kom subjektiwiteit in die teks voor (soos seker verwag kan word wanneer ’n dogter ’n verhaal oor haar pa skryf). Die skrywer is eerlik en erken op ’n paar plekke dat daar ontbrekende inligting in die biografiese verhaal is wat sy nie tot haar beskikking het nie.

Daar word ook verwys na die rol en impak wat ’n psigiater (Werner Leigh) op David Pratt se persepsies en beskouings sou kon gehad het, maar hierdie soort subjektiewe suggesties sou waarskynlik uit ’n regsoogpunt as lekespekulasie afgemaak word.

Samevattend kan gesê word dat ’n baie persoonlike en terapeutiese reis hier beskryf word. Daarvoor het ’n mens respek en begrip. Die Pratt-familie is waarskynlik aan uiterste stres en trauma blootgestel deur die  optrede van David Pratt. Moontlik is ’n lewenslange etiket deur sy optrede om sy dogter se nek gehang.

Cazenove is steeds besig met ’n proses van transendering, maw om uit te styg bo hierdie netelige kwessie in haar lewe. Wat die proses baie waardevol vir die leser maak, is dat daar in die boek nooit sprake is van ’n eksterne lokus van kontrole wat tydens die verwerking van haar trauma na vore kom nie. Haar uitgangspunte is logies, objektief en soms selfs humoristies van aard. Wel gedaan.

Bronne

Cazenove, S. 2019. An unwitting assassin. Johannesburg: Rainbird.

Cleland, RD. 2010. The unwitting assassin: The murder of JFK. Victoria, Kanada: Trafford.

Egnew, TR. 2005. The meaning of healing: Transcending suffering. Annals of Family Medicine, 3(3):255–62. Doi: 10.1370/afm.313.

Pienaar, G. 2012. In die hofsaal het dit niks met apartheid te doen gehad nie. LitNet, 25 September.

Wolf, L. 2012. David Beresford Pratt: Die mens agter die sluipmoordpoging. LitNet, 4 Desember.

The post <i>An unwitting assassin</i> deur Susie Cazenove: ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Welkom Today
Ad van Denderen, Margalith Kleijwegt en Lebohang Tlali
Amsterdam: Atlas Contact, 2019
ISBN: 978 90 450 38179
Prijs: € 39,90
Bestel

Het is een prachtig verhaal. Het verhaal van de jonge Lebohang Tlali. Hij komt uit de township Thabong bij het plaatsje Welkom. Naar dit mijnstadje trokken veel mensen na de ontdekking van goud vlak na de Tweede Wereldoorlog.

Lebo's wereld is in Thabong niet groot. Hij leeft vooral thuis en rond huis in de township. Op de middelbare school wijst een docent hem op zijn tekenkwaliteiten. Jij moet naar de kunstacademie. Dat biedt Lebo een unieke kans.

Studeren in Kaapstad

Hij gaat studeren in Kaapstad. Daar in de bibliotheek van zijn opleiding ontdekt hij het fotoboek van Ad van Denderen: Welkom in Suid-Afrika uit 1991. Tot zijn grote verbazing ziet Lebo dat dit het boek van zijn jeugd is. Hij is namelijk een jongen van 12 jaar als Ad van Denderen in Welkom foto's maakt. Hij is niet op de foto gekomen en heeft de fotograaf ook niet aan het werk gezien destijds, maar hij herkent de beelden onmiddellijk. Het is zijn wereld die hij in het boek ziet, maar dan door iemand anders ogen.

De Nederlandse fotograaf Ad van Denderen is in 1991 in Zuid-Afrika. Hij doet verslag van de laatste stuiptrekkingen van de apartheid. Het wordt een indrukwekkende fotoreeks waarin niet alleen de gescheiden werelden hem opvallen. Er heersen ook raciale spanningen onder de bevolkingsgroepen. Een opstand wordt wreed neergeslagen. Allemaal vastgelegd door Ad van Denderen.

Prachtig fotoboek
De foto's komen terecht in het weekblad Vrij Nederland. Samen met de schrijfster die enkele verhalen optekent, brengt hij de foto's en verhalen bij elkaar in het boek Welkom in Suid-Afrika. Een prachtig fotoboek, mooi voor op tafel en om indruk mee te maken.

De fotoserie is voor Ad niet veel meer dan een prachtig project uit het verleden. Andere dingen eisen zijn aandacht. Tot die dag, ruim vier jaar geleden. Op 17 mei 2015 stuurt Lebo een mailtje naar Ad van Denderen. De boodschap is duidelijk. Hij vraagt de fotograaf of hij zijn foto's zou willen teruggeven aan de mensen in Welkom. Zo komen de twee kunstenaars met elkaar in contact. De man die door geluk in Kaapstad is terechtgekomen en hét boek vindt dat de geschiedenis van zijn dorp vertelt. Niemand uit zijn omgeving kent het en uitgerekend Ad van Denderen heeft dit prachtige portret gemaakt.

Inkijkje in zijn wereld
Lebo herkent veel van wat hij op de foto's ziet. Veel schuilt in de herinnering, maar sommige dingen ziet hij nog altijd in zijn geboortedorp. Soms ziet hij zelfs plekken die hij niet kent. De plekken waar hij als kind niet mocht komen vanwege zijn huidskleur. Hij vraagt zich af waarom dit boek hem onbekend is. Het geeft voor hem een inkijkje in zijn dagelijkse beleveningswereld. Tegelijkertijd ziet hij de andere kant. Hij ziet dingen vanuit een ander perspectief en wil daarom graag de foto's teruggeven aan de mensen in Welkom.

Het idee mondt uit in een nieuw project dat de fotografen allebei oppakken. Lebo ontdekt door de ogen van zijn lens een nieuwe wereld. Hij kijkt anders door de lens sinds het fotoboek. Ad kan als geen ander de lijn met het verleden trekken. Maar ook hij heeft zich in de tussenliggende 25 jaar ontwikkeld. Juist hij neemt wat meer afstand en kijkt nu nog meer naar het dagelijks leven in Thabong en Welkom.

Andere tijden
De tijden zijn veranderd. De mijnbouw is niet meer zo winstgevend als in het verleden. De lonen waren vroeger laag en het leverde veel winsten op. Nu is de mijnbouw een verlieslijdende sector geworden. Veel mijnen zijn in de loop van de jaren gesloten.

Ad ziet hoe de samenleving langzaam samenvloeit. Maar het kost tijd. Je ziet bijvoorbeeld geen gemengde stelletjes in Welkom of Thabong. Daar heerst best een taboe op. En het veilige gevoel van weleer is weg. Ad gaat niet meer naar buiten 's avonds. De hoge werkloosheid en corruptie vallen hem op. Dingen die hij in het Zuid-Afrika van vlak na de afschaffing van de apartheid niet zag. De stad verrommelt. De wegen liggen open en het lijkt mensen minder te interesseren.

Het project krijgt op drie scholen in Thabong en Welkom een vervolg. De fotografen geven workshops op de overwegend blanke school Goudveld Hoërschool, waar in het Afrikaans wordt lesgegeven, de zwarte Teto High School en het gemengde Welkom Gimnasium. Bij de eerste school voelt Lebo een lichte schroom om naar binnen te gaan. Dit is de school waar hij in zijn jeugd nooit mocht binnenkomen. Nu geeft hij de leerlingen les. Hij merkt een andere houding in hun fotografie. Veel zonsondergangen, wolken en gebouwen. Het contrast met de donkere school, zijn oude school, is groot. Hier krijg je heel veel foto's te zien van familieleden en de vriendenkring.

Prikkelbosjes
In de expositie krijgt een indringende foto tussen de prikkelbosjes een heel mooie plek in de laatste zaal. “Niemandsland” is de titel van dit zelfportret van Lerato Motsatse, leerling op het Welkom Gimnasium. Voor Lebo is dit de school van de toekomst. De foto demonstreert hoe blank en zwart samen moeten optrekken. De jongeren weten dit als geen ander en het is mooi om te zien hoe ze een openhartig beeld geven van hun leven.

De opbouw van de expositie geeft een schets van deze bijzondere plek in Zuid-Afrika. De kleine geschiedenis vertelt de grote geschiedenis. Het portret van de bewoners van Welkom en Thabong laat het verhaal zien van de apartheid en de problemen waar het hedendaagse Zuid-Afrika mee kampt. Maar ook het milieu bijvoorbeeld. Dat zijn beelden van drones die over het dorp heen vliegen. Ze laten de verlatenheid van de mijnen zien. Het is een film van enorme afvalbergen die de intensieve mijnbouw van weleer achterlaat.

Berg steen en chemisch afval
Onherbergzaam landschap, waar een grote berg steen en chemisch afval ligt. Er lijkt geen leven mogelijk. Deze beelden bepalen voor een groot deel ook hoe Welkom en Thabong zijn ontstaan. Zonder de goudmijnen voor de Tweede Wereldoorlog was het hele dorp niet meer dan een boerderij. Nu zijn dorp en township vele malen groter. Er wonen niet alleen Zuid-Afrikanen. Ook uit de omringende landen zijn veel mensen gekomen om werk te zoeken in de mijnen.

De foto's van Ad en Lebo worden op de tentoonstelling afgewisseld met foto's uit een folder hoe het dorp Welkom werd gepresenteerd in 1969. Je ziet een prachtig zwembad en mooie lege wegen. Het dorp heeft geen enkel kruispunt, alleen rotondes. Een droomdorp. Wat een contrast met de beelden van Ad en Lebo van Welkom in 1991 en hoe het dorp er nu voor staat. Je ziet een totaal ander plaatje. De armoede overheerst, wantrouwen en corruptie zijn groot.

Dan is het prachtig om de foto's van de jongeren op een langgerekt scherm te zien voorbij komen. Zoals het portret van een vrouw, gemaakt door Leigh-Ann Avis, Goudveld Hoërskool, waarbij staat: “Behind every exterior lies a beautiful interior! The smile of this lady says it all: money can't buy happiness.”

Speciale krant
De foto's van de projecten in Welkom en Amsterdam komen samen in een speciale krant die is uitgegeven. De krant met de naam Welcom Today ligt bij de tentoonstelling. De foto's die jongeren hebben gemaakt laten zien dat fotografie tegenwoordig voor iedereen bereikbaar is.

Bij deze tentoonstelling en de krant is er het schitterende fotoboek van Ad en Lebo met dezelfde naam. In het boek Welkom Today zijn de verhalen opgenomen van acht verschillende bewoners van Welkom en Thabong. Ze zijn geschreven door Margalith Kleijwegt. Vanuit verschillende gezichtspunten wordt deze plaats in Zuid-Afrika belicht. Het zijn mooie, indringende portretten van mensen met idealen en dromen, maar ook getekend door het de gebeurtenissen uit het verleden. Het geeft de foto's een extra dimensie.

Verschillende portretten
Margalith Kleijwegt gaat ook langs verschillende mensen die ze eerder sprak bij het project in 1991. De gebeurtenissen van toen staan sommige geportretteerden vers in het geheugen. Daarbij geeft ze de verhalen extra dimensie door het verhaal van nu te laten vertellen door de kinderen en kleinkinderen van de geïnterviewden van toen. Daarmee is het boek vooral een boek van de hoop geworden.

De verschillende portretten uit het boek, waaronder die van Lebo, liggen ook bij de tentoonstelling, maar in het boek komen ze zoveel treffender over. Het is een mooi vormgegeven, kostbaar boek over de tentoonstelling. De acht verhalen van bewoners van Welkom en Thabong nemen je mee naar dit “gewone” dorp in Zuid-Afrika. Je leest de kleine verhalen en daarmee lees en zie je het grote verhaal van Zuid-Afrika. En ik hoop dat dit boek minder de status van koffietafelboek heeft, want het verdient het om vooral gelezen en bekeken te worden.

Kleine geschiedenissen vertellen grote verhaal
Het is namelijk een schitterend boek om te lezen en de foto's te bekijken. De geschiedenissen van deze mensen zijn tekenend. Allemaal nemen ze een stuk historie mee. De jongeren die geïnterviewd worden, willen allemaal dolgraag naar de toekomst kijken. Terwijl ze allemaal getekend worden door de apartheid uit het verleden. Dat maakt de verhalen aangrijpend, maar tekent tegelijk de hoop voor de toekomst die ze allemaal hebben.

Zoals het verhaal van Joyce Mosimane, waarin stilgestaan wordt bij de gewelddadige dood van haar oom Frances in 1990. Voor zijn huis in Thabong door de politie neergeschoten. De indringende fotoserie die Ad van Denderen erbij maakte, maakt het verhaal nog nijpender. Naast Joyce worden ook haar moeder en oma Theresa geïnterviewd. Het verhaal van Joyce die opgroeit met deze familiegeschiedenis, treft je. Ze wil hoe dan ook een goede opleiding hebben en daarbij gaat ze ver. Zelfs als ze haar dure opleiding niet meer kan betalen.

Toch bleef Joyce vastbesloten het geld voor haar studie bij elkaar te verdienen. Vol vertrouwen: “Ik ben heel geschikt voor Human Resource. Ik kan namelijk heel goed bemiddelen als mensen een conflict hebben en ik kom altijd met een oplossing waar iedereen blij van wordt.” (248)

De keuze om veel jongeren te spreken maakt dat het boek heel toekomstgericht is. Veel jongeren blijken ook niet goed op de hoogte te zijn van de bijzondere geschiedenis van Zuid-Afrika. Gelukkig gaan de ogen soms schuin naar achteren.

Dat vraagt wel om te blijven kijken hoe het verleden ingebed kan worden in die toekomst. Zonder wroeging en wraak. Het is moeilijk, maar wat ik terugzie in de tentoonstelling en het boek is de hoop. Een prachtige insteek die je ook heel hoopvol stemt bij het lezen van de verhalen en het lopen door de mooie tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam.

Meer informatie
De tentoonstelling Welkom Today van Ad van Denderen, Lebohang Tlali en Margalith Kleijwegt is te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam tot en met 13 oktober 2019.
Bij de tentoonstelling verscheen het bijzondere fotoboek met acht verschillende interviews met jonge Zuid-Afrikanen.
De presentatie van het boek Welkom Today is op woensdag 10 juli in het Zuid-Afrikahuis te Amsterdam en begint om 19.30. Meer informatie

Foto's: verschaffen

The post Resensie: <em>Welkom Today</em> appeared first on LitNet.

Klik hier om hierdie nuusbrief aanlyn te lees. | Click here to view this newsletter online.

The post LitNet: Skryfterapie appeared first on LitNet.

Montagu se leeskring deel graag hul jaarprogram van 2019 met LitNet se lesers.

The post Montagu se leeskring: program 2019 appeared first on LitNet.

The post Uitnodiging: boekbekendstelling van Pieter Fourie se <em>Teatermaker</em> appeared first on LitNet.

Sit, na die hele dag se vloek en skel en werk vroegaand by die groot-oogmonster en 'n man met klein skouers kom ingestap. Gesig is grys en seer. Mens het soms net soveel tyd om al jou pos op te vang, want ons het mos nie meer die genot om 'n koevert oop te skeur nie. Koeverte met vensters in kon mens mos weggooi, want dis skuldeisers. Nou se dae is die epos van 'n dame wat mooi en wulps klink en dans van die bank of iemand wat kerm vir geld. So sit ek en pos lees toe die man met krom skouers instap, jong telge, goddeloos en besig kermend vir koeldrank en chips en Cadbury's. Hy gee, anders as sy gewoonte, toe aan elke versoek. 

Ek staan maar op en groet die man en sy hand is pap. Gesig wys my hy's nie helemal hier nie. Ek vra hom hoekom hy dan nou so gou terug is van oorsee en hy sê niks. Ek los hom, want Sakkie sit en kerm oor sy vrag hout en ons praat is uit en later sien ek hom knielend by ons plaaslike spook. Die vrou wat eintlik in die begraafplaas moes wees en eintlik net vroegaand uitgelok word vir haar sopie 100 Pipers hier by die plek waar almal dink hulle is welkom. Ek noem haar Die Son want van elke mens weet sy meer as die mens homself en as sy dit nie weet nie, vind sy dit uit. 

Kromskouers kniel by haar en ek hoor net hier en daar sinne, want hy snik hoorbaar. Telge vryf sy skouers en hulle vra vir Wilson Toffees en hy beduie hulle kan kies soos hul harte begeer. Snik hoe hy moes terug, want daar’s fout by die huis. 

"My vrou het met ****** rondge***." 

"Wie is *******?"

"Jy weet, die mense wat by ons die bungalow huur se klong." 

"Jirre nee. Die kind is dan net nou die dag uit die verbeteringskool. Is hy al 16?" 

"17" 

"Dis amper statutêre verkragting," beduie die ou vrou wat eintlik al in die begraafplaas moes wees. 

Lang jare het my al geleer om so min as moontlik te sê en nog minder intens te luister. Tog. Mens se hart gaan uit, want iewers was ons al in so 'n situasie of het al gehoor daarvan. Ek onthou hoe my arme moeder 'n situasie moes beredder met 'n spulse biologie-onderwyseres toe ek nog net agtergekom het waar die bye die nektar kry en hoe kwaad ek was omdat lekker mos lekker was en dit nie meer geproe kon word nie. 

Dit was nie 20 minute nie toe die hele familie instap. Kromskouers ruik nog erger na eik en hy struikel oor sy sinne. Ek beduie na die bottel en hy vra of ek 'n glas het en ons ryg vir hom 'n poli-glasie uit. Beduie dat hy 'n blokkie ys sal vat, maar Coke vat te lank en hy sluk weg. Kinners vreet Beacons, want nog nooit het hulle dit so gehad nie. 

Soms moet mens oplet en soms moet jy wegkyk. Ek verkies om altoos weg te kyk, maar hierdie ding moes ek sien aankom het. Die ouer vrou en die jong knaap was, noudat ek dink altoos danig met mekaar. Sy koop en jy weet mos hoe 'n jong knaap is: vatterig. Nie dat ons nie vatterig is noudat ons einde se kant toe staan nie, want hulle sê mos, al is hy op 'n klip geteken ...

Vroutjie, en vir die eerste keer sien ek sy het haarself mooi gemaak, met snaakse kleure naels en hare wat wuif en rooier lippies as wat ek eintlik nog nie regtig raakgesien het nie, staan ongeduldig en trippel. Ons almal maak of ons nou net niks gesien het nie, beduie vir haar dat sy kan kom sit. Sy sê nee, sy moet loop kos maak, die kinners is honger en man het net gisteraand van oorsee af teruggekom. Die mense beduie hy was nog nie eers oor Johannesburg met die airplane nie toe die knaap intrek en die musiek begin speel. Alles goed wat nie meer klink soos ons musiek nie. 

Die hele tyd staan sy en SMS of WhatsApp of hoe mense deesdae ook gesels. Mens kan mos sien as iemand dringend wil praat. Jy weet, as jy bel en die persoon antwoord nie, dan bel jy weer en weer en weer. Vingers gaan mal. 

Sien later die skuldige jong man stap hier verby met 'n maergat jong meisietjie. Haar ogies blink, want hulle kom nou net van die rivier af en by die rivier gebeur dinge waaroor net die visse uitpraat. Ek sien sy vingers klingel die Samsung (ek vermoed) en ek verbeel my hy probeer vir die getroude 40-jarige vrou beduie dat hy net gou gaan kyk het of die vis gaan byt vanaand. 

oester

The post Jong blaar appeared first on LitNet.

Wreed én mooi is die dood
Tobie Wiese
Jonathan Ball
ISBN: 9781868429431

Tobie Wiese praat met Naomi Meyer oor die bundel wat Tobie onlangs saamgestel het, Wreed én mooi is die dood.

Tobie, geluk met Wreed én mooi is die dood. Op LitNet het jy ’n huldeblyk geskryf aan Karel Schoeman, wie se manier van sterf steeds in die nuus bly. Watter ander mense het jou al laat nadink oor die dood? Mense naby aan jou, of ook andersins ̶ ̶  mense wat jy nie geken het nie?

Dankie. Die gelukwense kom eintlik die bydraers toe. Sonder hulle was daar geen boek nie.

Die dood van my pa, veral sy afwagting, het my diep geraak. Dit was duidelik dat die einde naby is en ek het hom in die hospitaal op Parys in die Vrystaat gaan groet. Hy het dit klaarblyklik nie só ervaar nie. Ná sowat twee weke wou die dokter van my susters weet of daar nog ʼn lid van die gesin is van wie my pa moontlik wil afskeid neem. Ek is weer vir ʼn paar dae Parys toe en hoewel hy reeds baie swak was, het hy telkens my teenwoordigheid erken. Toe het hy, met die res van ons gesin langs sy bed, sy laaste asem uitgeblaas.

Waar het hierdie boek begin? 

Vir my het dit begin met ʼn oproep van Annie Olivier van Jonathan Ball. Die lof vir wat nou blyk ʼn uitstekende idee te gewees het, kom haar dus toe.

Vir Annie, so vertel sy my, het dit begin by haar gewaarwordinge met die dood van haar ouma, aan wie sy baie geheg was. Verder is dit juis dié onderwerpe waarvan mense dikwels wegskram wat haar die meeste aantrek. Al het daar die afgelope paar jaar heelwat internasionale boeke oor sterflikheid en die dood verskyn, was daar min in Afrikaans en sy’t gevoel dié leemte moet gevul word.

Die titel, van Van Wyk Louw se gedig. Vertel my asseblief jou eie gedagtes hieroor, en sommer oor die hele gedig, as jy wil.

Ons het natuurlik begin met ʼn voorlopige werkstitel wat ons nie werklik bevredig het nie, maar toe die frase “mooi is die lewe en die dood is mooi” in een of twee van die stukke voorkom, het dit dadelik ʼn snaar aangeroer. Nie net omdat dit so klinkend is nie, maar ook omdat dit ʼn kerngedagte in een van die sleutelessays treffend weergee. (Later meer daaroor.) Ons kon uiteraard nie net die “mooiheid” van die dood uitlig nie, want die dood het ook ʼn aaklige gesig.

Dis opvallend dat Van Wyk Louw die woordorde omkeer om dié twee mooihede te beskryf; sintaktiese inversie, noem die letterkundiges dit. Daarmee maak hy dit duidelik dat hoewel die lewe en die dood albei ʼn sekere skoonheid (kan) besit, dit nie van dieselfde orde is nie.

Wat ʼn mens verder opval van die gedig, is die idee, en die digter se ervaring, van ʼn voltooide lewe: “Dán weet ek het jou hand / my jeug se oopgelate kring voltooi: / mooi is die lewe en die dood is mooi.” Dis betekenisvol dat die laaste versreël direk volg op die gedagte van ʼn volledige verwesenliking en afsluiting van ʼn lewe: “voltooi” rym letterlik met “mooi”.

Karel Schoeman gebruik ook verskeie kere dié begrip om sy lewe te bestempel, waarskynlik in navolging van Van Wyk Louw. Interessant genoeg verwys ook die sterwensbegeleier Peter Fox na die ervaring van voltooidheid om die ingesteldheid te beskryf van diegene wat gereed is om te sterf.

Die afdelings in die boek laat mens reeds besef jy gaan die boek, wat jy dalk nie maklik opgetel het nie, ook nie maklik kan neersit nie: “Wreed en mooi is die dood”, “Vroeg al ontmoet”, “Om die dood in die oë te kyk”, ens. Hoe het julle geweet watter afdelings daar alles moes wees? 

Ons het nie vooraf alles geweet nie; die boek het organies gegroei en vorm aangeneem. Ek en Annie het koppe bymekaar gesit en gedink uit watter hoeke ʼn mens na die dood kan kyk en wie die mees geskikte mense sou wees om oor elke aspek te skryf. Dit was dus nie ʼn eenmalige dinkskrum nie, eerder ʼn beginpunt. Namate die proses gevorder het, in gereelde gesprekke met Annie en vriende en uit boeke wat ek te lese gekry het, het nog idees na vore gekom.

Gelukkig het nie een van die elemente van die boek wat ons as belangrike boustene beskou het, soos die vertellings van bekende skrywers, skipbreuk gely nie. Trouens, hulle het ons verwagtinge hemelhoog oortref. Die boek het vermoedelik ook gebaat by ons joernalistieke ingesteldheid van never say die. Dit geld nie net my vermetele aandrang wanneer ʼn medewerker gehuiwer het nie, maar ook wat dinge soos die spertyd betref.

Dit was al diep in die Desembervakansie toe ons op die strand met vriende gesels wat hul lieflingperd met die naam Othello verloor het. Toe ons later die aand tuis weer daaroor praat, sê ʼn diereliefhebber-vriendin: “Dis mos ʼn storie vir jou boek.” Maar die boek was so te sê klaar en Annie met vakansie, in daardie stadium al met een voet op die vliegtuig op pad Rusland toe. Dis Saterdagaand, maar ek stuur nogtans ʼn dringende WhatsApp: Wat van ʼn essay oor die dood van ʼn perd? Kan ons die deadline nóg rek?

Annie het versigtig-entoesiasties gereageer. Die uiteinde is ʼn pragtige skets deur Surine Bezuidenhout van Upington se wêreld.

Daar is wonderlike skrywers wat hulle harte oopmaak en roerend oor die dood skryf: Marita van der Vyver, Karin Brynard, Kerneels Breytenbach, Valda Jansen, Willa Boezak, Ingrid Winterbach. Hoe het jy geweet vir wie om te vra om te skryf? 

Dit is een van die elemente van die boek wat organies gegroei het. Jy begin met ʼn lysie, ʼn soort wenslys eintlik, van mense wat jy weet goed kan skryf. Wanneer so iemand ook ʼn geliefde aan die dood afgestaan het, al is dit 30 jaar gelede, soos in Marita se geval, is die kanse goed dat sy ʼn besonderse stuk daaroor sal skryf. Mits sy natuurlik geneë is of tyd daarvoor het.

Dit was die ongemaklikste taak met die boek – om vir so iemand te vra: “Jy het hierdie traumatiese en intens persoonlike ding beleef en jy worstel waarskynlik steeds daarmee … maar wil jy nie vir ʼn boek oor die dood daaroor skryf nie?” Wat dit effens makliker gemaak het, is dat talle van die bydraers vriende of goeie kennisse is. Daar was dus sprake van vertroudheid en vertroue.

Dis nietemin ʼn wenslys, want jy kan nie verwag dat almal sal instem nie. Sommige het, maar het lateraan die handdoek ingegooi. Dan verg dit fyn en vinnige oordeel om te besluit: Is dit ʼn geval dat die persoon se selfvertroue hom in die steek laat en hy net die regte aanmoediging nodig het om deur te druk, of is dit iemand wat reeds al sy emosionele energie ingespan het en eenvoudig nie kan voortgaan nie?

Soms was daar ook ander beroepsgevare, soos iemand wat ʼn aangrypende stuk – met ʼn paar gebreke – aangebied het. Ek betuig my ingenomenheid en hy sy diepe waardering. Die gebreke moet nogtans reggestel word. Dit lei tot meer as 50 e-posse heen en weer en etlike telefoongesprekke, later met stygende temperature aan beide kante. Uiteindelik weier dié potensiële debutant enige wesenlike veranderinge (wat neerkom op verbeteringe) aan sy werk. Ek het, met die instemming van die uitgewer, nie ʼn ander keuse gehad nie as om die stuk van die hand te wys. Ironies genoeg was dit die ervare en bewese skrywers wat kritiek en wenke verwelkom en geakkommodeer het. Vir die meer informatiewe stukke was die interaksie met die skrywers uiteraard veel gemakliker, want hul bydraes was minder persoonlik.

Nog ʼn beroepsgevaar het opgeduik: Terwyl ek aan die boek werk en met my seun Merwe daaroor gesels, vertel hy terloops dat sy fassinasie met die dood  ̶ ̶  waarvan ek onbewus was ̶ ̶  een van die redes is hoekom hy van loopbaan verander het en hom nou as ʼn paramedikus bekwaam. Vanselfsprekend duik die moontlikheid van ʼn skryfstuk op. Maar ek het ʼn broertjie dood aan nepotisme – maar daar is ʼn uitweg: dat ek nie oor die meriete van sy stuk sal besluit nie. Dit het ek aan Annie en die doyenne van boeke, Hettie Scholtz, oorgelaat. Die resultaat is ʼn aangrypende stuk, al moet ek dit self sê, wat deur ʼn resensent hoog aangeslaan is.

Hierdie boek se ideale leser is: almal wat sterflik is. Maar hoe keer mens dat dit nie sentimenteel word nie?

Dit was gelukkig nie nodig om enigiemand in dié opsig te keer nie. Afgesien van die paar debutante is almal ervare en bedrewe skrywers. Moontlik was daar in van hulle se vroeë (waarskynlik ongepubliseerde) werk spore van sentimentaliteit; indien wel, het hulle dit lankal agtergelaat.

Tweedens was ek daarop bedag dat die boek nie eenselwig, more of the same, raak nie. Dit kan dalk die indruk wees van iemand wat dit nog nie ter hand geneem het nie, omdat die element van bekende-skrywers-se-essays (tereg) soveel aandag kry, maar die boek is méér as dit. Daar is byvoorbeeld vir die eerste keer die volledige korrespondensie tussen Karel Schoeman en Willem Landman oor Schoeman se soeke na ʼn geskikte wyse van sterwe; ʼn fassinerende onderhoud met ʼn sterwensbegeleier; ʼn paramedikus se belewing van sy gereelde interaksies met die dood; ʼn beknopte geskiedenis van ons houding jeens die dood; raad met verlies en die hantering van trauma; ʼn stuk oor die belangrikheid van rituele, oud en nuut, rondom die dood; verskillende geloofsgroepe, asook ʼn niegelowige, se siening van die dood en wat daarop volg; die verslae van drie mense wat nadoodse ervarings beleef het; ʼn “disseksie van die dood” deur ʼn patoloog; drie humoristiese sketse ...

Ook danksy dié diversiteit sou die boek in sy geheel nie maklik in sentimentaliteit kon verval het nie. Daarby het Annie die vermoë om met die rangskikking van die stukke die gepaste stemming te skep, dit af te wissel én te sorg dat die boek as iets met ʼn aanvang, middelgedeelte en afloop beleef word.

ʼn Groter uitdaging as sentimentaliteit was die gevaar van ʼn neerdrukkende boek. Uit die reaksie van resensente en lesers lei ek af dat ons dié strik vermy het. Ek vermoed lesers waardeer die boek se eerlikheid: dat die verskrikking wat die dood dikwels bring, nie versuiker word nie; dat dit nie maklike antwoorde op komplekse vrae probeer gee nie, terwyl veral die persoonlike vertellinge tog ʼn onderliggende toon van hoop dra.

Op die ou end kan mens net opteken wat diegene wat lewe omtrent die dood gedeel het. Die dooies se stemme word nie gehoor nie. Of tog? Dit klink nou heeltemal esoteries, maar wat ek bedoel, is: Wat laat diegene wat dood is agter, ook in diegene wat agterbly (as lewendes)?

Ja, in ʼn sekere sin swyg hulle soos die graf. Terselfdertyd verneem ʼn mens gereeld van iemand wat ʼn geliefde verloor het, dat hulle voortdurend met dié persoon in gesprek is en ek is redelik seker hy of sy praat ook terug – al is dit dan by monde van die lewende.

Insgelyks verseker ons onsself dat die oorledene voortleef in ons gedagtes en dus steeds ons denkwyse en optrede beïnvloed. So iemand is nie dood nie! Soms, in ʼn siniese oomblik, dink ek dis dalk selfmisleidend en ydele troosgedagtes om te reken daardie persoon leef steeds voort ondanks sy fisieke afwesigheid. Maar dan hoor of sien ʼn mens – of beleef dit self – dat ʼn afgestorwene, selfs iemand wat jy nie persoonlik geken het nie, jou inspireer en dat jy dié persoon se voorbeeld probeer naleef. In dié opsig leef die oorledene voort, dikwels meer energiek en invloedryk as die lewendes. Talle godsdienste bied voorbeelde hiervan.

Aan die negatiewe kant is daar natuurlik derduisende mense, slagoffers van een of ander wandaad, wat voortdurend ʼn stryd voer om die destruktiewe invloed dood te leef van mense, sedertdien afgestorwe, wat hulle misbruik het.

Waarom so ’n boek skryf?

Waarom nie? Die dood is, of word, immers deel van ons almal se lewe.

Die uitgewer se voorneme met die boek was om “die stilte oor die dood te verbreek”. Dat so ʼn stilte inderdaad bestaan, is nie ʼn wilde aanname nie. Afgesien van ʼn mens se persoonlike ervaring van waaroor gepraat word en waaroor nie, het die filosoof Anton van Niekerk die rede vir sy boek Die dood en die sin van die lewe (Tafelberg, 2017) in dieselfde trant verklaar: “Die tyd het aangebreek dat die werklikheid van die dood ʼn meer sentrale plek in ons onderlinge gesprekke en openbare debatte begin inneem.”

Die vraag is waarom daar, veral in Afrikaans, maar ook wyd in die Westerse wêreld, ʼn swye oor die dood bewaar word wat ʼn duidelike simptoon van ontwyking is. Hiervoor is daar klaarblyklik verskeie redes wat ook in Wreed én mooi bespreek word. (Sien onder meer Marius Brand se insigryke essay “Afskeid van ontkenning”.)

Die Amerikaanse kultuurantropoloog Ernest Becker het dit pront gestel: Nie seksuele drif en die drang tot voortplanting is (soos Sigmund Freud beweer het) ons mees basiese dryfveer nie, maar ʼn vrees vir die dood: “[T]he idea of death, the fear of it, haunts the human animal like nothing else; it is the mainspring of human activity – actively designed largely to avoid the fatality of death, to overcome it by denying in some way that it is the final destiny for man … This is the terror: to have emerged from nothing, to have a name, consciousness of self, deep inner feelings, an excruciating inner yearning for life and self-expression – and with all this yet to die” (aangehaal in the way we die now, Seamus O’Mahony; Head of Zeus, 2017).

Baie sal natuurlik vra: Hoekom sal ek my moeg maak oor iets waaraan ek niks kan verander nie?

Die veronderstelling in dié vraag is egter ongegrond. Ons kan wel iets omtrent die dood doen wat die impak daarvan verminder, naamlik deur ʼn gesonde bewustheid van en ʼn natuurliker saamleef met die dood te kweek. Dis vanselfsprekend dat ʼn ontwyking van die dood asof ontwyking op die duur moontlik is, nie deel van ʼn gesonde lewensingesteldheid kan wees nie. (By die laaste vraag meer hieroor.)

Die besonder goeie verkope van die boek – die eerste oplaag het binne die eerste maand uitverkoop – opper ʼn interessante waarneming: Ja, daar is ʼn stilte oor die dood, maar klaarblyklik soek mense na die taal en verhale om wel daaroor te dink en te praat.

Wat het jy vooraf gedink, toe jy die projek aangepak het? En by die ontvangs van die tekste, en agterna: Wat was die effek op jou, as mens?

Ek het nie tyd nodig gehad om na te dink oor die aanbod om die boek saam te stel nie. Die feit dat ek en Annie oor die afgelope tien jaar saamgewerk het aan verskeie boeke en dat ek dadelik haar oordeel vertrou het, was sekerlik ʼn belangrike faktor.

En ook: Niks is seker toevallig nie. In die vorige jaar is prostaatkanker by my gediagnoseer en die jaar voor dit het my oudste seun ʼn byna noodlottige geweldsaanval oorleef. En hoewel ek soms gedink het dis ʼn administratiewe fout, staan dit steeds op my geboortesertifikaat: 1953. Hoeveel langer wil ʼn mens dit nou nog uitstel? Om eerlik te wees: Voor hierdie dinge het ek selde aan die dood gedink en indien wel, was dit dié van ander mense.

Ná dese is ek beter voorberei  ̶ ̶  sover dit moontlik is  ̶ ̶  en minder besorg.

Ek wil nie onregverdig vra nie, want ek sien elkeen wat hier bydra, het kosbare en intieme herinneringe gedeel. Maar wat bly jou by, as jy ’n paar dinge wil uitlig? Dit hoef nie een van die skrywers se stories in sy geheel te wees nie.

Dis vir my haas onmoontlik om ʼn paar dinge uit te sonder. Sien daarvoor liefs die inleiding tot die boek. As samesteller sou dit onvanpas wees om enige stuk op grond van gehalte uit te sonder.

Op grond van persoonlike ervaring wil ek egter wel een stuk noem: “Vertrek met ʼn ligte las”, ʼn onderhoud wat ek met die sterwensbegeleier Peter Fox gevoer het. Aanvanklik het ek Peter met alle geweld vermy, hoewel ek sterk aangeraai is om met hom te gesels. Dit was niks persoonliks nie, meer wel die feit dat ʼn onderhoud in Engels vanweë die vertaling heelwat ekstra werk en tyd sou verg. My soektog na ʼn Afrikaanse sterwensbegeleier het egter telkens voor ʼn toe deur gestuit. Heel vroeg het ek besluit ʼn skryfstuk oor die ervarings en werk van ʼn sterwensbegeleier sou, anders as die ander stukke, die resultaat van ʼn gesprek moes wees. ʼn Mens kon met ʼn stok aanvoel dat dít beter resultate sou oplewer vergeleke met die situasie waar dieselfde persoon voor sy rekenaar sit en deurentyd ingeskakel probeer bly by wat die samesteller verlang – indien dié self wel weet! Want vir die onderhoudvoerder is dit nie altyd nodig om vooraf presies te weet wat hy wil hê nie; dit kan selfs teenproduktief wees. Spontaneïteit en aanpasbaarheid wat ruimte skep vir verrassings, is altyd verkieslik bo versmorende rigiditeit.

Die belangrikste ding wat ek van Peter verneem het? Ek kan dit nie losmaak van hóé ek dit gehoor het nie, want Peter is ʼn woordkunstenaar, en om teenoor hom, by geleentheid in die kerk met reën teen die ruite, te kon sit en luister na sy meesterlike gebruik van Engels, was ʼn voorreg. Boonop is hy ʼn beskeie, innemende en denkende mens  ̶ iets wat uit elke sin en gedagte geblyk het.

Inhoudelik? The idea that you can have a beautiful death. Dit gebeur in sy ervaring veral wanneer ʼn mens jou lewe as sinvol en voltooi beleef, met al jou sake so ver as moontlik afgehandel. Daarmee is ons is terug by Van Wyk Louw  ̶ ook dié sirkel is voltooi.

Kan jy iets skryf oor verlies en hoe dit verband hou met hunkering en heling? Of staan dit los van mekaar? 

Dié drie woorde vorm natuurlik die kern van die boek se subtitle, en hul betekenis daar is die betekenis wat in die algemene omgang daaraan geheg word. Oor die moontlik dieperliggende verband tussen dié begrippe wil ek my nie uitlaat nie, aangesien ek geen sielkundige is nie. Oor heling het ek wel iets te vertel.

ʼn Vriendin wat ʼn seun weens selfdood verloor het, het gemaan teen die ligtelike en gerusstellende gebruik van die woord heling, asof almal noodwendig by heling uitkom. Dit sou ook beteken dat daar ʼn plig op elke lydende persoon rus om die eerste prys van heling te behaal. ʼn Mens moet ook in gedagte hou dat dit makliker is om heling te ervaar nadat jy byvoorbeeld van ʼn hoogs bejaarde ouer afskeid geneem het nadat hy of sy ʼn goeie en vol lewe gelei het. Dis egter aansienlik anders wanneer jou seun, ʼn jong man in sy fleur, sy lewe beëindig. Daar is vrae sonder antwoorde, verliese waarvoor daar nie heling is nie, is haar belewing.

Dit is dié gewaarwording waaraan die digter Gwen Flowers (in die boek aangehaal deur Kerneels Breytenbach) uiting gee: “And grief is not something you complete, but rather, you endure. Grief is not a task to finish and move on, but an element of yourself – an alteration of your being.”

Nogtans is die verwerking van trauma ʼn intens persoonlike reis en sommige mense beleef ʼn toestand of plek wat hulle met gemak heling noem.

Die ding van die dood is, dit betrap tog maar meestal diegene wat agterbly onverwags. Hoe is dit egter moontlik, want ons almal weet ons leef nie vir altyd nie?

Inderdaad, maar die alternatief is nog meer skrikwekkend: dat ons van ons geboorte af die dag en uur van ons sterfte weet. Dink net met hoeveel vindingryke planne ons vorendag sou kom om die dood te probeer pypkan! Dit sou die grootste globale kreatiwiteitsoefening van alle tye afgegee het.

Terug by jou vraag oor ons onvoorbereidheid. Dit lyk my daar is veral drie redes wat ek onverdun weergee.

Die eerste is wat Becker hier bo as ons mees basiese dryfveer beskryf. Dit sou goedskiks ook as die mens se hubris bestempel kon word; ons ingenomenheid met onsself en die oorskatting van ons belangrikheid. Dit maak die gedagte aan ʼn verskynsel wat ons dikwels sonder waarskuwing tot stof reduseer, ondraaglik.

Die tweede is ʼn uitloper van onsself: die tegnologie en sy neweprodukte. Terwyl die prestasies van die tegnologie en die wyse waarop die mediese wetenskap die dood “getem” het, inderdaad indrukwekkend is, bly die vermoëns daarvan beperk. Nêrens is dit duideliker nie as in die aangesig van die dood. Dat dit moontlik is, is waarskynlik ons grootste en mees versweë ontnugtering.

Derdens: Waar materialisme  ̶ ̶  sekerlik een van die groot siektes van ons tyd – die septer swaai, sal die geestelike en spirituele sy van ons lewe (waarmee ek beslis nie godsdienstigheid bedoel nie) altyd afgeskeep word. Wanneer dit gebeur, gee ons ons beste gereedskap prys om die groot lewenskwessies, waarvan die dood een is, te hanteer.

Wat sê mens vir iemand wat ’n ander verloor het?

As ek ʼn kort storie kan vertel: ʼn Klompie jare gelede is vriende van ons se jong seun in ʼn motorongeluk dood. Hulle is deel van ʼn bekende familie en ʼn konstante stroom mense het die volgende dag by hulle huis opgedaag. Soos die meeste besoekers, het ook ek nie geweet wat om vir die bedroefde ouers te sê nie. Meer uit verleentheid as enigiets anders het ek van die gaste begin ontvang, help tee aandra en wyn skink en origens die hele middag sonder woorde op die stoep gesit.

Jare later het my vriend my steeds bedank vir my teenwoordigheid en beskikbaarheid daardie dag. As hy aan dié dag dink en dit voor sy geestesoog sien, is die vriend-op-die-stoep altyd deel van dié prentjie.

In die boek is daar nietemin voorbeelde van gepaste én onvanpaste opmerkings teenoor mense wat ʼn terminale tyding ontvang het. Want daar ís ʼn tyd om te praat, maar ook ʼn tyd om stil te bly.

Die dooies se onversetlike stiltes, noem Ingrid Winterbach dit. As jy aan dooies dink, voel jy dis stil en hulle swyg? Of watter soort emosies bewerkstellig die dooies of die dood by jou?

Afgesien van my ouers, wat albei ver gevorderd in jare was, het ek nie werklik mense na aan my al aan die dood afgestaan nie. Daar is dus nie ʼn onlangse sterfte wat my diep geraak het en wat ek moet verwerk nie. (Daarom behoort alles wat ek oor die dood te sê het, met ʼn yslike hap sout geneem te word.)

Op ʼn ander vlak is almal van ons, ook onbewustelik, in ʼn voortdurende gesprek met belangrike afgestorwenes. Dis nie noodwendig ʼn familielid of ʼn lewensmaat of ʼn goeie vriend nie. Dit kan iemand wees wat al dood was toe jy jou verstand gekry het, maar iets in dié persoon se lewe vind jy so aantreklik en inspirerend dat jy jouself dikwels afvra wat hy of sy in jou omstandighede sou gedoen het.

Die sigbaarste voorbeeld hiervan is die armbandjie met die letters “WWJD” (What would Jesus do?) wat veral sommige sportmense dra. Nog ʼn aanduiding van die bestaan en lewenskragtigheid van hierdie gesprekke is die gewildheid van goeie (maw eerlike en insiggewende) biografieë.

Wil jy ten slotte iets oor hierdie boek sê?

Daar is ʼn uitspraak van die skrywer Saul Bellow wat ʼn kerngedagte in die boek treffend saamvat: “Death is the dark backing that a mirror needs if we are to see anything.”

Dus: Sonder daardie donker agtergrond staar ons, metafories gesproke, deur ʼn stuk glas na ʼn oënskynlik eindelose ruimte; na ʼn toekoms sonder einde vir onsself en die wêreld. Wanneer die glas danksy ʼn donker agterkant ʼn spieël word, kry ons ʼn lewensgetroue blik op onsself: ʼn brose mens met ʼn uiters beperkte rakleeftyd en verstommende potensiaal tot goed én kwaad. “… if we are to see anything.” ʼn Lewensgetroue blik sal dus méér as ons fisieke teenwoordigheid insluit; ook ons rol in en verantwoordelikheid teenoor ons medemens en ons planeet, met alles wat dit behels.

Die besef van ons nietigheid en kortstondigheid kan een van hoofsaaklik twee reaksies by ons uitlok: ʼn mengsel van woede en verslaenheid omdat ons magteloos is teen die dood, of volslae dankbaarheid dat ons lewe – ʼn kosbare geskenk waartoe ons niks bygedra het nie. My wens is dat die boek, al is dit in die geringste mate, ons sal help om eerder die tweede reaksie te kies, want hoewel die tema die dood is, gaan dié boek ten diepste oor die lewe.

The post <em>Wreed én mooi is die dood</em>: ’n onderhoud met Tobie Wiese appeared first on LitNet.

Het hom ontmoet toe my yskaste net eenvoudig nie meer wou werk nie. Aanbeveel deur mense wat weet: Hierdie man kan. Want as jy moeilikheid het dan bel jy hom. Die toets het ek gesien gebeur op 'n Kersoggend, terwyl almal met familie doenig is, het die man op sy gat kom sit en 'n koelkas kom regmaak. Op die Heilige Kersdag. 

Mens doen maar die gewone, want hy gee eers die rekening twee dae later. As die ding reg werk. So ons drink ons gewone dubbel wat later eindig by 'n tweeuur-wegstap, want hy moet darem nog die familie loop sus met 'n varknek of iets wat vinnig is op die vuur. 

Die mensdom is 'n besonderse ding. Jy herken hulle, nadat jy hulle leer ken het sommer so aan die stap. Vir Jan is dit so. Hy waggel want hy trap sy sandale altoos uit aan die een kant. Dra sy sandale soos die Duitsers dit dra: Met sokkies. Ek wou hom al vra oor die sokkies tot ek sien dat die sokkies oopgesny is.

"Dis die suiker, Oester."

Bekyk sy bene en ek sien die pers lyk nie soos die standaard kuit nie. So loop die tyd en 'n skelm ding is altoos lekker sappig en Jan stap in en vang my met die pêrel in 'n plek wat genadiglik lankal bankrot gespeel het. Ek beduie hom hy moet kom sit en hy beduie na die glas en die eik loop soos water. Hy beduie na die pêrel want jy kry nie aldag 'n Pêrel wat aan jou hang nie en sy het baie parfuum aan en nog minder kledingstukke en ons kom ooreen dat hy een dans kan kry as hy sy bek sal hou. Want hierdie pêrel het haar groentetjies geëet soos haar liewe moeder beduie het. Kurwes wat ek nou nog wonder hoe de hel dit so geskape kon wees? 

Die pêrel het my beduie dat Jan wil vatterig raak op die rondspring-dansbaan en sy issie lus vir twee skelmgoete op een aand nie. Toe moes die kroeg maar die nodige doen. Jan slingerend uit sodat ons die bekende Rooi Kombi kon aanwend waarvoor die Duitsers nooit gedink het dit bestem was nie. Jan dankbaar vir die aand het die volgende oggend op die parkeergrond nugter wakker geword genadiglik. Want hier in Oesterland sluit hulle jou weg vir lank as jy dronker as die deursnee spietkop is. 

Pêrels kry jy maar altoos in oesters en die goed kom en gaan maar. Jan is 'n yster. Hy maak reg wat stukkend is en dit was nie twee jaar later nie, op einste Kersdag toe 'n yskas kak. Jan kom maak reg en ons soop die eik en hy huil want sy huwelik is al jare net 'n vriendskap en hy beduie of ek nie nog pêrels ken nie. 

"Jirre, bra. Daardie einste pêrel het my kak hard laat val. Weet jy hoeveel maande ek moes beduie oor haar en hoe ek moes lieg want jy weet mos sy weeg meer as die deursnee Hilux? My eks glo nou nog niks van haar gewig nie en dis nou al jare later?"

Sien vir Jan later by 'n vuurmakery wat ons deesdae 'n braai noem en hy staan met 'n jong blaar wat vir hom Gin aandra asof sy hom wil dronk kry. Ek ken die blaar, want sy is bloedfamilie en Jan beduie hulle loop maar die kroeë so rond en ry mekaar raak en eindig saam iewers. Wat hulle het is iets besonders. 

Die besonders het ek besef toe die jonge blaartjie met kanker van een of ander soort gediagnoseer is. Hy het haar versorg, van staatshospitaal tot hospitaal tot in Tygerberg en uit en weer terug. Haar uitgeteerde liggaam kan nie meer nikotien vat nie maar "ek sal binnekort 'n dop kan drink". 

Ons staan net nou die dag en mymer, want Jan mymer net as hy wag vir sy rekening oor alles en hy beduie dat hy nou moeg is. 

"Kyk, ek moet sit as ek werk. As ek nie 'n handlanger het nie is ek gefok. Die suiker en die sagte vleisies het my op. Dit was goed toe ons jonk was nè?" 

"Ons is nog nie oor die muur nie my bra." 

"Ja maar nou se dae is ek soos 'n hond wat karre jaag. Weet jy, ek en my vrou was 20 jaar laas saam? Vandat 'die jong blaar' siek geword het, slaap ons weer saam. En ons is nou beter maats as ooit." 

Baie van die lang gesprek maak glad nie vir my sin nie. Is nie logies nie, maar elke liggaam het sy pyn en elke pyn het sy aspirin. 

"Jy weet mos van 'jong blaar'?" 

"Almal weet, my bra. Ek dink jou vrou was die eerste wat geweet het van haar." 

"Die kanker is besig om reg te kom. Sy tel nou al gewig op." 

"Ja, ek sien sy begin nou al beter loop met die kierie." 

"Het jy nie dalk vir my 'n skottelgoedwasser nie? My vrou kerm al vir jare oor so 'n ding en na die vloed moes ek myne scrap." 

Ek het hom 'n natnuwe AEG van vlekvrye staal, die werke, gegee vir die werk aan my lugreëlaar. Al was die ooreenkoms skeef aan sy kant. Want ek ken sy vrou en sy is een van die mees edel en geduldigste mense wat ek ooit in my lewe teëgekom het. 

oester

The post Ou bok appeared first on LitNet.

Bas Kwakman neemt afscheid als directeur van Poetry International Rotterdam. Van 2003 tot 2019 leidde hij de organisatie die in 1970 door Martin Mooij en Adriaan van der Staay (Rotterdamse Kunststichting) is opgericht. Kwakmans zwanenzang is een gefragmenteerde serenade. In poëzie en oorlog. Vijftig jaar Poetry International schetst op vertellend-anekdotische wijze de geschiedenis van Poetry International van het schoorvoetend ontstaan tot het instituut van vandaag. In totaal eenenzestig episodes waarin ups en downs, markante optredens, kleingeestige vetes, organisatorische besognes en al evenveel roemruchte dichterspassages de revue passeren. Kwakman noemt zichzelf geen historicus, journalist of academicus. Hij is daarentegen een meesterverteller, een bevoorrecht getuige, die wellustig graait uit het verhalenbordeel van een wereldvermaard dichtersfestival.  Voor de bundel Hotelkamerverhalen (2017) putte hij al eerder uit de geschiedenis van het dichtersfestival.

Revelerend is de namenlijst van festivaldichters die tussen 1970 en 2018 in Rotterdam op het podium stonden. Het overzicht omvat meer dan twintig pagina’s en honderden schrijvers. Een van de internationale dichters die wellicht het vaakst het podium betrad is Breyten Breytenbach. Zeker wanneer we de jaren van gevangenschap (1975-1982) meetellen toen collega-dichters in Nederland en uit het buitenland blijvend aandacht vroegen voor de bekende schrijver in hechtenis. Kwakman spreekt overigens per abuis over negen jaar gevangenschap (p 30). Petities, voordrachten en brieven markeren de jaren van fysieke afwezigheid, toen de Kunststichting Rotterdam, het Breytenbach-comité (jammer dat naast Aad Nuis en Martin Mooij Adriaan van Dis, Bert Schierbeek, Rob van Gennep en Laurens van Krevelen niet worden genoemd) de banden hadden gesmeed en blijvend aandacht vroegen voor de schrijver als gedetineerde. Breytenbach tekende negen keer present. Vier jaar na zijn vrijlating knoopte hij in 1986 weer aan bij de traditie in Rotterdam, nadat hij in 1971, 1972 en 1974 gedichten naar voren had gebracht, en hij las er zoals vanouds gedichten en exposeerde schilderwerk. Kwakman memoreert Breytenbachs betrokkenheid bij vertaalworkshops “rond Keltische, Zuid-Afrikaanse [sic], Jiddische, Catalaanse poëzie”, naast onder anderen Seamus Heaney, Yehuda Amichai, Gennadi Ajgi en Roberto Juarroz. HC ten Berge getuigt over een vertaalproject met Breytenbach in de opstellenbundel Een spreeuw voor Harriët. Essays, dagboekbladen, veldnotities (2018), waarin de foto is opgenomen die ook in Kwakmans boek staat. Verder refereert het boek van Kwakman aan het schilderwerk van Breytenbach. De auteur spreekt over beeldend werk van Hugo Claus, Lucebert en Breytenbach – allen dubbeltalenten – dat “vaak de basis [was] voor de festivalvormgeving”. Memorabel zijn de exposities met werk van Breytenbach. En ook dit: “Breyten Breytenbach schilderde in 1992 op een muur in de Gaffelstraat een gevleugelde man, staand op een wit paard met daarnaast in rood de namen van alle dichters in gevangenschap die ooit van Poetry International de Poetry International Award hebben ontvangen”. Dat belangwekkend initiatief van Martin Mooij, de Poetry International Award, is ook Breytenbach ten deel gevallen.

Breytenbachboom

Het verhaal met de titel "In de schaduw van de plataan", hoofdstuk 35 van In poëzie en oorlog, handelt over de verbondenheid van Breytenbach en Poetry International. De boom in de titel verwijst naar de in 1883 aan de Westersingel van Rotterdam geplante plataan. In 1986 bracht de Zuid-Afrikaanse kunstenaar dankzij de legendarische Martin Mooij een lang gekoesterde wens in vervulling. Kwakman verwijst naar het gevangenisboek Mouroir. Spiegelbeelden van een boek (Meulenhoff, 1985, vertaling Gerrit de Blaauw) waarin sprake is van het Graf van de Onbekende Dichter, op te richten in de “hoofdstad voor de poëzie” (BB). Bij zijn eerste optreden na de eenzame jaren van gevangenschap is plataan nr. 6261 – Nederlanders nummeren hun bomen – omgedoopt tot het zogenaamde graf van de onbekende dichter, geen tombe of monument zegt Kwakman, ook wel de Breytenbachboom genoemd en in Rotterdam bekend als de “Poetree”. Bij de onthulling las Breytenbach een toespraak namens Don Espejuelo, DE in Mouroir en heteroniem van de auteur. Kwakman citeert de integrale tekst, ook dit fragment: “Het is met een gevoel van immense voldoening dat ik hier vandaag sta. Het woord dat gedroomd werd in de naamloosheid van de gevangenis is sap en vezel geworden. Het zal tastbaar zijn als een droom. Het aanwezige woord kan een geluid zijn, als een passerende tram, maar het afwezige is ruimte. Het is weerklank. We zijn hier ter inwijding van de afwezigheid. Er moet ergens op de wereld een plek zijn waar men zijn of haar gedachten de vrije loop kan laten. Een ontmoetingsplek waarnaar dichters een pelgrimstocht kunnen ondernemen om te mediteren. Elk mens is een verborgen dichter”. Breytenbach schreef naar verluidt teksten van gevangengezette dichters op kleine witte papiertjes die hij eigenhandig aan de takken van de oude boom heeft gehangen. Kwakman schrijft: “Verzen van Ogaga Ifowodo uit Nigeria. Van Song Lin uit China, Jorge Valls Arango uit Cuba, Abdellatif Laâbi uit Marokko en Jack Mapanje uit Malawi, ‘die wit / sakdoekies van ’n boom in bloei / wat afskeid neem’”. In de boom staan de initialen “B&Y” gekerfd, een inscriptie van permanente betekenis. In tegenstelling tot de vermelding in Bas Kwakmans boek (en het namenregister) is dit een verwijzing naar Yolande (en niet Yvonne).

Bijna dertig jaar later, op 8 oktober 2014, enkele maanden voor Breytenbach in Gent de academische titel van doctor honoris causa in ontvangst neemt, is een plaquette aangebracht naast de boom: “een monument naast de boom, opdat de actie van Breytenbach tot in de eeuwen der eeuwen zal worden herdacht”. Voor die gelegenheid zijn kleerhangers in de takken gehangen met witte overhemden, zo beschrijft Bas Kwakman. Hemden als iconen van vergeten, gevangengezette en terechtgestelde dichters. De Breytenbachboom geldt als “monument voor de vrije gedachten” (BB), de vrijheid van de verbeelding. Jammer dat het andere ritueel dat Breytenbach in 2014 voorstelde, namelijk de conceptie van een vlag als expressie van een visie (“utopisch of kritisch”), niet is gerealiseerd. Bedoeling was de vlaggen te hijsen in Rotterdam bij speciale gelegenheden. Ieder jaar bij aanvang van het Poetry International Festival zou een kunstenaar worden gevraagd een vlag te maken. Misschien moet we dit idee van Breytenbach toch maar ter harte nemen. Misschien wel in de stad waar Breytenbach een gulden boek in het stadhuis wil huisvesten, waar langslopende dichters in de Scheldestad een aantekening noteren. Ook dit plan is een ritueel waarvan Breytenbach zo zeer houdt. Overigens, de steen die Breytenbach in 2014 meenam van het eiland Gorée, verwijst naar een Mongools ritueel. Bij de uitreiking van het institutioneel eredoctoraat overhandigde de schrijver en schilder beschreven en betekende stenen die hij aan de rector en mijzelf plechtig overhandigde. Ik bewaar de stenen als symbool van vriendschap, van een blijvende ontmoeting. In de overtuiging dat elk mens in de woorden van Don Espejuelo a.k.a. Breyten Breytenbach “een verborgen dichter” is.

Bronne
Bas Kwakman, In poëzie en oorlog. Vijftig jaar Poetry International (De Arbeiderspers, Amsterdam/Antwerpen, 2019, 466 pagina’s).

Schrijversengagement in Vlaanderen en apartheid. Phil du Plessis en Breyten Breytenbach

''Vriendschap voor Breyten''. Schilderijen in De Doelen (1977)

Breytenbach Nobelprijswaardig

The post Breytenbach en Poetry International Rotterdam appeared first on LitNet.