LitNet publiseer uittreksels uit pasverskene boeke, uitgegee deur uitgewers wat LitNet ondersteun. Dié lusmakers verskyn op LitNet as eerste slukkies.

Jeremy Vearey

Jeremy Vearey het grootgeword in Elsiesrivier. Hy was lid van MK en was vir jare ’n gevangene op Robbeneiland. Hy is ’n generaal-majoor in die SAPD en was hoof van die Wes-Kaapse polisie se gang-eenheid. Op sy Facebook en blog (http://thedialecticalcop.blogspot.co.za, waar in Afrikaans en Engels geskryf word) vra lesers dikwels wanneer sy boek kom.

Opsomming

Jeremy vannie Elsies
Jeremy Vearey
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624084105

Van laaitie tot politieke kryger, “bandiet” tot polisiehoof, spioen tot presidensiële lyfwag. Van sy kleintyd in Elsiesrivier met die ooms wat domino speel en die lyk op die veld het Jeremy Vearey se lewe talle onvoorspelbare wendings geneem. In ’n vars, eiesoortige Afrikaans skryf hy oor geheime leeskringe, die kerkjeug en die (Afrikaanse) Kommuniste-manifes, sy tyd as onderwyser terwyl hy in die geheim ondergrondse werk vir MK uitvoer, en sy tyd op Robbeneiland. In Pollsmoor kook hy onwettige bully beef. (Die resep is ingesluit.)

Toe hulle onverwags vrygelaat word tydens die oorgang stap hy stap saam met Tokyo Sexwale van die hawe af Cowley House toe. As Mandela se lyfwag help hy ’n AWB-opstand in die Karoo ontlont, voor hy deel word van die nuwe SAPD saam met die gewese “vyand”. In naelbyt-operasies takel hulle terrorisme en Kaapse bendes.

“Ontstellend goed. Ek kon dit nie neersit nie; ’n bondel dinamiet.” – Riaan de Villiers

“’n Vars stem oor ’n lewe op die snykant.” – Tobie Wiese

“Dié boek sal jou ontroer, laat lag, laat kopskud en laat nadink, maar bowenal sal dit jou elke nou en dan laat vergeet om asem te haal. ’n Outobiografie wat in die riller-afdeling hoort.” – Nathan Trantraal

Uittreksel

Ouma Vearey se djaart in Tiervlei was heel anders uitgelê as ouma Galant se djaart in Elsiesrivier. Pa het my eendag vertel dat die verskil te doen het met hoe die Galant- en Vearey-families hulle djaart en huise probeer herbou het nadat hulle onderskeidelik deur die Boere uit Goodwood en Constantia gegooi is. Soos ek hom destyds verstaan het, trek ons mense nie eintlik uit eie wil nie, ons swerf altyd tot ons weer uitgegooi word. Huise word gebou soos treine wat altyd op pad êrens heen is en die djaart is maar net nog ’n stasie tussen die volgende een.

Ouma Vearey se djaart was ’n U-vormige sinkkraal van swart geverfde koppelhuisies om ’n sandbinneplaas, begrens deur soortgelyke buursinkkrale wat hekloos uitloop na die gryspad se stof van Sewendelaan. Een klein kwartstuk van die sinktrein was ontkoppel as ’n familiebalietoilet.

Oupa Vearey, of Dêrra soos ons hom genoem het, was ’n veteraan van die Tweede Wêreldoorlog wie as soldaat in Tobruk deur die Germans gevang is en in 1945 verlos is uit ’n tronk vir krygsgevangenes in Italië. Dêrra was ’n oupa van min woorde en streng gevegsreëls. As daar onder die trop newe ’n bakleiery was, het hy altyd eers met sy kweperlat ons gewaarsku dat vloekery verbied word omdat dit wys dat jy jou emosies na ’n geveg toe bring. Sy tweede reël was ’n les in sy siening van regverdige manwees en sy beginsel dat enige geveg se einde finaal begrawe word met versoening.

“Die eerste een wie kaalvuis bloed trek, wen. Vat dan jou broer se hand en tel hom op. Sê hom dat alles nou oor is en dat jy jammer is dat dinge tot hierdie punt gekom het en dat dit nooit weer sal gebeur nie,” het Dêrra altyd verduidelik.

Die uitdra en begrawe van die djaart se oorvol kakbalie, veral op die laaste dag van ’n lang naweek, was gereeld die bron van vuisgevegte tussen die trop newe op die djaart. Alhoewel baliewerk ’n driemanskaptaak was, het dit altyd neergekom op die jongste newe – Ricky, Danny Boy en ek. Een bloedwarme middag op Paasmaandag in die vroeë sewentigs sukkel ek op my hurke in konsentrasie om die swart oorvol balie van onder die houttoilet se sitvlakplatform uit te skuif, toe Ricky skielik agter my begin skree dat daar ’n slang agter die balie seil. Met die skrik ruk ek die balie te vinnig los en die kak spat letterlik om en oor my.

Ricky breek los met ’n skaterlag en skree: “Dêrra! Jeremy het die balie laat omval!”

Ek gryp hom by die bors en begin hom net daar in die vuil toilet moer. Maar Dêrra storm nader met sy kweperlat en begin slaan om my van hom af te kry. Soos die ongeskrewe reëls verlang, volg ek en Ricky gedwee vir Dêrra na die djaart se binneplaas waar die geveg moet begin. Hier word daar nie gepraat nie en Dêrra trek ’n sirkel in die sand om die bokskryt te begrens terwyl ons oorkant mekaar stelling inneem. Dêrra lig die kweperlat en slaan dit neer in die stof.

Soos Dêrra se reëls verlang, pak ek en Ricky mekaar sonder ’n woord of ’n huilery. Daar kom ook nie van die toeskouers wat stil rondstaan ’n gejuig of aansporing nie want niemand waag dit om aan die erns van Dêrra se lesse afbreuk te doen nie. Ná ’n kortstondige gestoei van kinetiese vuishoue, kopskiete en skoppe breek Dêrra die stilte en skree: “Bloed!”

Ons stop onmiddellik en Dêrra begin sy inspeksie. “Julle al twee bloei. Wie eerste gebloei het, maak nie saak nie, julle het al twee gewen. Skud hande en gaan maak die toilet skoon,” beveel hy en loop na die ouer newe buite die sirkel. “Help hulle,” berispe hy, “julle het mos ledig rondgestaan terwyl julle gesien het hoe Jeremy sukkel en julle het saamgelag toe die balie omval.”

Dit het al ons newe tot net voor sononder gevat om die toilet skoon te maak en alles te begrawe onder die wakende oë van Dêrra, wie seker gemaak het dat elkeen sy bydrae gelykmatig lewer. En só het ek vir Dêrra verstaan, as ’n harde maar regverdige man wie altyd seker gemaak het dat niemand ooit verantwoordelikheid ontduik nie. Dit, en dat enige konflik altyd moet eindig met ’n gebaar van versoening, wat inderdaad samewerking vereis, om ons menswaardigheid te herwin.

The post Du Toitskloof | LitNet Eerste Slukkie: <i>Jeremy vannie Elsies</i> deur Jeremy Vearey appeared first on LitNet.

Truitjie roer my nie
Schalk Bezuidenhout en Erns Grundling
Uitgewer: Queillerie
ISBN: 9780795801778

Skrywers oor hul nuwe boeke. Naomi Meyer gesels met Schalk Bezuidenhout en Erns Grundling oor Truitjie roer my nie.

Hallo, Schalk en Erns! Julle albei se name staan voorop Truitjie roer my nie. Wie van julle het die boek geskryf?

Erns: Hallo Naomi! Ek en Schalk het albei die boek geskryf, daarom is ons albei se name voor op. My naam is wel in kleiner letters, want Schalk het die meeste van die skryfwerk gedoen. Ek het aanvanklik gedink om ’n Schalk-boek te skryf, oor sy loopbaan en ons comedy bromance en lekker samewerking en stand-up comedy avonture regoor die land, maar toe het Schalk uit sy eie uit begin om hoofstukke in Word neer te pen en op Google Drive te save. Toe hy eers vir my van sy skryfwerk begin lees, was ek baie verlig, want ek het besef hy skryf uitstekend en dat my werk baie minder gaan wees! Op die ou end het ek ook ’n paar hoofstukke geskryf en plek-plek kommentaar op sy skryfwerk gelewer wat in kursief in die teks verskyn. So dit is nie ’n Schalk-boek deur Erns nie, maar ’n Schalk-boek deur Schalk, in samewerking met Erns. (En ek wil dit net kategories stel dat ek dit effens ongemaklik vind om na myself in die derde persoon te verwys.)

Onlangs sien ek op die Republiek van Zoid Afrika (waar julle nou albei in die kabinet dien) dat julle saam draf. Het julle mekaar daar langs die promenade ontmoet, of hoe?

Schalk: Ons vertel in die boek presies hoe ons ontmoet het. Erns het my eerste Afrikaanse one-man show by die KKNK kom kyk en my daarna as stand-up komediant vir ’n vriend se bachelor’s bespreek. In die parkeerarea van die German Club in Kaapstad het ek en Erns daardie aand gesels en ek het hom soos ’n skaam tienerdogter “uit gevra” om saam met my te werk. Hy was toe op pad om die Camino te gaan stap, maar kort na sy terugkeer het ons begin koffie drink en planne maak.

Truitjie roer my nie – my eerste gedagte was natuurlik dat die titel verwys na die uitdrukking "kruidjie-roer-my-nie" en toe gaan kyk ek gou in Pharos of ek die definisie nog reg onthou. Groot is my verbasing toe daar ook die frase "truitjie-roer-my-nie" verskyn, met die definisie daarby: "Spotnaam vir ’n prikkelbare, vermaaksieke persoon." Hoe het julle op hierdie titel afgekom? En besluit om die boek so te noem?

Erns: Wow, Naomi, ek het geen idee gehad dat “truitjie-roer-my-nie” ’n bestaande frase is nie. Dis nou vir my histeries snaaks! Ek was nogal trots op my “nuutskepping”, wat eintlik maar net ’n woordspeling was op die bekende Anton Goosen-liedjie se titel. Ek het gedink dit werk oulik omdat Schalk se truitjies so bekend is. Maar dit wys jou daar is wraggies niks nuuts onder die son nie. Ek het ook nog nie die woord “vermaaksieke” raakgelees nie. Ek het nie ’n HAT byderhand nie, en op Google is daar slegs een verwysing na die woord, uit ’n artikel in Tydskrif vir Letterkunde uit 1990: “Dink aan ons skare miljoene-verdienende gholfspekers, wat hulle so magtig ophou met balletjies in gaatjies slaan of tik, dít voor getroue, volgsame, vermaaksieke skares.” Ek dink nie Schalk is noodwendig ’n vermaaksieke persoon nie – hy sal dalk eerder siek word as hy mense nie kan vermaak nie.

Erns en Schalk (Foto: Alet Pretorius)

Schalk, is hierdie boek vol sketse van jou shows? Is dit verskillend om dit neer te skryf teenoor om dit voor ’n lewende gehoor te sê? En indien wel, hoe verskil dit?

Schalk: Nee, mense moet maar die shows kom kyk as hulle wil weet wat dáár aangaan. Dis meer oor hoe alles (die shows en my loopbaan) begin het, agter-die-skerms-gebeure by van die shows, dinge wat gebeur tydens die shows, drome vir toekomstige shows, ens. Ek vereenvoudig dit nou, maar dis basies ’n boek vol lekker stories en opinies en ek dink dat mense, veral aanhangers van my en/of Erns, dit baie sal geniet.

Julle twee is ook (saam met Bibi Slippers) op die program Die ware naarheid te siene. Hoe ervaar julle albei, onderskeidelik, dit voor die kamera?

Erns: Omdat ek Schalk so goed ken, antwoord ek sommer namens ons albei! Ek en Schalk het die laaste paar jaar goeie ervaring opgedoen voor die kamera in verskeie reekse en TV-projekte, so ons is teen dié tyd al gewoond daaraan. Wat Die ware naarheid se opnames baie opwindend maak, is dat dit “live to tape” opgeneem word. Ons neem 18:00 op ’n Maandagaand op en dan word die episode dieselfde aand 20:30 uitgesaai. Daar is geen tyd vir enige redigering nie, so enige flaters word uitgesaai. Ek geniet hierdie element en die adrenalien wat daarmee saamgaan baie. Ons het ook ’n gehoor van sowat 25 mense wat elke week die opname bywoon. Dit dra alles by tot die regstreekse gevoel van die reeks. En jy kan dadelik hoor of mense van ’n grappie hou of nie. Ek geniet dit veral om Schalk se “performance” elke week te sien – sy opleiding in drama en talent en ervaring as akteur en stand-up komediant kom baie nuttig te pas in sy rol as nuusanker.

Bibi Slippers en Schalk gesels voor die eerste boekbekendstelling van Truitjie roer my nie in Rosebank.

Hoekom hierdie boek? Enige spesifieke inspirasie, of verskillende snellers?

Schalk: Nee wat. Erns se boek Elders is deur Queillerie (NB Uitgewers) uitgegee en hy het eendag aan hulle genoem dat so ’n boek miskien cool sal wees. Hulle het baie van hierdie idee gehou en ek het maar net dadelik pen op papier begin sit. Of eerder woorde in Word.

In Engeland word daar dikwels die gek geskeer met mense wat vir mekaar verspotte truie present gee rondom die Kersseisoen. Hoe het truie deel van jou storie geword, Schalk? Wat was die snaaksste trui wat al jou pad gekruis het? En het jy terloops ’n paar foto's van jou en van jou beste/ergste truie?

Schalk: Foto’s van my beste en ergste truie is volop op my Instagram. Alhoewel ek nie enige van my truie as erg sien nie. Ek dink hulle almal is pragtig, maar mense dink dat ek dit dra om anders of snaaks te wees. Ek hou eintlik daarvan. Dit het alles half per ongeluk gebeur en ek verduidelik dit meer in besonderhede in die boek, maar ek het basies ’n ou trui by ’n tweedehandse kleremark gesien en dit gekoop. Toe ek dit na allerlei kuierplekke begin dra, het mense my gekomplimenteer en dit het die ding geword wat ek versamel – net soos wat ander mense posseëls of Star Wars-mannetjies versamel.

Foto's: Instagram

Erns, jou pad langs die Camino het jou op baie reise daarna geneem. Wil jy iets vertel van jou huidige staptogte, letterlik of figuurlik?

Erns: Dit was omtrént ’n reis vol verrassende wendings. Presies drie jaar gelede was ek nog te voet onderweg na Santiago de Compostela tydens my eerste Camino. Op daardie stadium het ek nog glad nie daaraan gedink om ’n boek daaroor te skryf nie. Ek het dit geweldig geniet om in September verlede jaar na die Camino te kon terugkeer vir die TV-reeks Elders: die Camino. Tans is ek druk besig met Die ware naarheid, wat tot 2 Julie op kykNET wys. PG du Plessis het altyd gewaarsku teen toekomsmusiek, so ek gaan nie te veel verklap oor my toekomsplanne nie. As als reg uitwerk, en met ’n bietjie goeie geluk en baie harde werk, sal daar teen volgende jaar iets nuut op TV én op die boekrakke wees.

Hoe het julle dit ervaar om saam-saam aan die boek te skryf? Het julle dan oor alles saamgestem, of hoe het julle gemaak as julle oor iets verskil wat daarin moes staan?

Erns: Ons het nie regtig ’n vaste roetine gevolg nie. Schalk het begin om hoofstukke te skryf en ek het gehelp met van die onderwerpe en struktuur. Ons het soms saam in dieselfde vertrek geskryf, veral wanneer ons lang WhatsApp-stemboodskappe getranskribeer het, waarvan sommige uiteindelik deel van die boek geword het. Ek het die hoofstukke in ’n volgorde rangskik wat vir my sin gemaak het, en ek het self ook ’n paar hoofstukke geskryf en kommentare onderaan van Schalk se skryfwerk bygevoeg. Ons het gelukkig geen groot verskille gehad oor die teks of foto’s nie. Ek dink ons albei is so vrek besig dat ons nie tyd of energie wou afstaan aan hare kloof nie. En wat sal dit ook baat? Schalk het te veel hare en ek te min ...

Ek steel ’n vraag by Henry Cloete, wat dikwels vir mense vra met wie hy musiekonderhoude voer: Wat is die sin van die lewe?

Schalk: Komedie.

Erns: Aanhou beweeg en geraas maak.

The post <i>Truitjie roer my nie</i>: ’n onderhoud met Schalk Bezuidenhout en Erns Grundling appeared first on LitNet.

Hier is ’n gratis oefenvraestel en memorandum vir Geskiedenis.

Klik op die onderstaande skakels om die PDF-dokumente te stoor.

• Vraestel
• Memorandum

The post Graad 7: SW (Geskiedenis), vraestel en memorandum appeared first on LitNet.

Op pad: ’n Reisjoernaal
Dana Snyman
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624077176

Dana Snyman se Op pad: ’n Reisjoernaal (2017) is in werklikheid ’n joernaal van twéé reise wat die skrywer in 2015 onderneem het en wat hier ook as twee afsonderlike dele aangebied word, naamlik: “Deel I: Dieper die binneland in (Aantekeninge oor ’n reis)” en “Deel II: Koelkas (Enkele ervarings tydens Wêreldbeker 2015)”. Die woorde “aantekeninge” en “enkele ervarings” dien as aanduiding van die struktuur van die onderskeie teksdele: ’n oënskynlik lukrake versameling van aanhalings, beskrywings, indrukke en foto’s wat op verrassende wyse ’n groter geheel vorm. ’n Verhaal-in-dele, as ’t ware. In hierdie opsig herinner Op pad, veral wat aanbieding betref, aan ’n teks soos Huilboek deur Ryk Hattingh.

Eie aan die aard van die joernaal gaan dit in Op pad nie net oor die dinge wat Snyman tydens sy reise ervaar en die interessante mense wat hy ontmoet nie, maar veral ook oor sy persoonlike besinnings ten opsigte van dit wat hy meemaak. Dit is juis die onverskrokke eerlikheid waarmee hy oor sy ervarings nadink wat Op pad vir my so ’n boeiende leeservaring gemaak het.

Dieper die binneland in

In die eerste deel van die boek lewer Snyman verslag oor ’n reis wat hy as aanbieder van ’n televisiereeks van 13 episodes vir die VIA-kanaal op DStv onderneem het:

Elke oggend knip hulle ’n mikrofoon aan my hemp se kraag vas, dan ry ek dieper die binneland in. Leon, die een kameraman, ry saam met my in die bakkie. (...) Niel, die vervaardiger van die reeks, Charlenè, die regisseur, en Christiaan, die redigeerder en bykomende kameraman, kom in Niel se motor agterna. Net waar ek wil, hou ek stil en gesels met wie ek wil, maak aantekeninge, neem foto’s. Soos ek altyd maak wanneer ek ’n artikel of ’n storie navors. Het ek nog hoop vir Suid-Afrika? is die tema van die reeks. Maar daar is nie ’n draaiboek of veel van ’n reisplan nie. Wat op pad gebeur, moet spontaan gebeur waar dit ook al gebeur. (14)

Tog word dit gou duidelik dat hierdie geografiese reis vir Snyman ook ’n reis van selfkonfrontasie word. Nie net ’n reis dieper die binneland in nie, maar ook ’n reis dieper die land van sy binneste in.

In Op pad fokus Snyman veral op daardie dinge wat nie (volledig) deur ’n televisiekamera vasgevang of onthul kan word nie. Daarom behoort selfs lesers wat die televisiereeks getrou gevolg het, hierdie vertelling openbarend te vind. Wanneer Snyman byvoorbeeld aan die begin van die reis met geboë hoof in die NG Kerk op Hanover afgeneem word, dink hy wrang:

Hulle [die televisiekykers] sal nie weet ek kan nie bid nie, al wil ek ook. Ek probeer bid, maar my gebede is leeg, ’n ydel gewoonte, ’n rits kinderlike en selfsugtige versugtinge: “Help tog dat die televisie nie van my iets anders maak as wat ek is nie, Here. Help dat my bakkie nie breek nie. Vergewe my sondes ...” (16)

Tussen angs en (on)sekerheid

In aansluiting by die woorde van Günter Grass (’n Duitse skrywer en wenner van die Nobelprys vir letterkunde wat eers op 78-jarige ouderdom erken het dat hy tydens die Tweede Wêreldoorlog ’n lid van Hitler se elite-eenheid, die Waften-SS, was) begin Snyman sy vertelling met ’n persoonlike skuldbelydenis. Nie alleen erken hy sy wankelende geloof en sy dors na die skelm bottel Jameson onder sy bakkie se sitplek nie, hy beken ook die woede, twyfel en vrees wat hy as wit Afrikaanssprekende in die nuwe Suid-Afrika ervaar:

[D]ie woede is ook in my. Ek kan dit voel. Dis daar. Dit wil knaend beheer van my oorneem. Miskien is woede verslawend. (26)

Oral verander plekke op ’n manier wat my, ’n wit middelklas Afrikaner bang en onseker laat voel. Jy voel dit. Jy sien dit. (35)

Hoe swaar hy aan die bagasie van die verlede dra, word treffend uitgebeeld in die toneel waar hy voor ’n groot portretfoto van Hendrik Verwoerd in die Orania-museum bewus raak van ’n weerkaatsing van sy eie gesig in die glas en opmerk: “Die buitelyne van ons gesigte vloei inmekaar” (44). ’n Paar bladsye later erken hy prontuit:

Ek is een van die kinders van Verwoerd, die produk van Christelik-Nasionale Onderwys, een van dié wat geglo het dis God se wil dat die volke hier aan die suidpunt van Afrika apart moet leef. (...) Ek is een van die gebreinspoeldes wat myself al hoe lank probeer ontspoel. (46)

Tog is sy subjekposisie alles behalwe eenduidig. By geleentheid merk hy byvoorbeeld op dat hoewel hy as mens deur “waarhede, halwe waarhede en versinsels, tesame met ’n eng interpretasie van die Bybel en die geskiedenis” (54) gevorm is, dié vorming vir hom altyd inherent met Afrikaans én met Afrika vervleg sal wees.

As “onrehabiliteerbare Afrikaner” (54) voel hy aan die een kant bang en onseker om die “bekende agter te laat en oor ’n drumpel te tree na iets nuuts, na iets onbekends” (101); aan die ander kant is hy maar alte bewus van die gevaar “[o]m vasgevang te wees in ’n manier van bestaan waarvoor daar nie meer plek in die wêreld is nie” (28).

In ’n denkbeeldige gesprek met sy oorlede predikantpa kom hy na aanleiding van dié se verhouding met Johannes Bogosi – ’n jare lange vriend en versorger – tot die gevolgtrekking dat ’n mens se kultuur “eers regtig betekenis kry wanneer jy dit in verhouding met ander kulture beleef”:

Ek sal nooit hier op Orania kan woon nie, Pa. Ek kan nie vassteek in wit nie. Ek moet dieper die binneland in – altyd die binneland in, op my groot trek deur die ruimtes tussen mense. (57)

Van sentimentaliteit en ’n nostalgiese terughunkering na die “goeie ou dae” is daar geen teken nie. Op bl 150 verklaar Snyman ondubbelsinnig: “Ek moet gaan, ek kan nie vassteek in nostalgie nie.”

Agterbly of vooruitry?

Een van die opvallendste kenmerke van die eerste deel van Op pad is die bedrewe wyse waarop Snyman die oënskynlik losstaande tekselemente in sy reisjoernaal integreer en uiteindelik met mekaar laat resoneer: die twee boeke wat hy tydens sy reis lees (JM Coetzee se Disgrace en Ferdinand Deist se Tussen angs en sekerheid); die pikswart hond wat hom net buite Orania soos “’n boodskapper uit die beleërde binneland” (58) tegemoet hardloop; die grafsteen wat hy na vyf jaar nog nie op sy pa se graf laat sit het nie; sy besoek aan Adriaan Vlok, die enigste apartheidsminister wat by die WVK aansoek gedoen het vir amnestie; en sy herbesoek aan MaNthombi en Manji in Nkandla.

Al erken Snyman die moontlikheid dat hy sy hele lewe in oorgang, tussen die oue en die nuwe, tussen angs en sekerheid, kan deurbring (175), is die grootste deel van sy vertelling juis ’n viering van daardie oomblikke wanneer iemand wel daarin slaag om bogenoemde drumpel oor te steek.

In die konsistorie van die NG Kerk in Mookgopong – die ou Naboomspruit – kyk Snyman byvoorbeeld na ’n foto van sy pa wat vier jaar daar leraar was. Dit is ’n konfrontasie wat botsende emosies by Snyman ontketen. Enersyds neem hy sy pa en die res van sy generasie kwalik vir die versmorende invloed wat hulle op sy denke gehad het:

Ek is die bliksem in vir jou en ooms soos jy, Pa, want met julle direkte NG-lyn na God toe en julle aardse planne vir ’n aparte naasbestaan het julle gemaak dat ek swart mense – bruin mense ook, almal wat nie soos ons is nie – as minder as mense begin sien het. (127)

Andersyds voel hy trots op die dapperheid waarmee hulle uiteindelik wel “’n Rubicon in hulle hart oorgesteek” (127) het. Oplaas vergewe hy sy pa soos oudminister Adriaan Vlok hom aangemoedig het, bestel telefonies ’n steen vir sy pa se graf en groet hom met die volgende gedagtewoorde:

Ek gaan nou verder die binneland inry, Pa. Ek gaan jou nou vrylaat. Ek het genoeg by jou geleer om alleen verder te gaan. Ek moet oor ’n nuwe drempel trap. Dankie, Pa. Gaan nou. Toe. Gaan. Jy is vry. (129)

Wanneer Snyman die swart, brandsiekhond buite Orania oplaai en ’n heenkome vir hom begin soek, identifiseer hy vir die eerste keer met die karakter David Lurie wat in JM Coetzee se Disgrace vir Bev Shaw by haar hondeskut help en self verknog raak aan ’n hond wat gedeeltelik verlam is in die agterlyf. Anders As Lurie, wat aan die einde van die roman die hond vir Bev Shaw neem om uit te sit, besluit Snyman eerder om Blackie (die naam wat hy aan “sy” hond gee) by Tania Volschenk – die vrou op Bloemfontein wat na die hond omgesien het – te gaan haal. Op dié wyse aanvaar hy nie net ’n bepaalde verantwoordelikheid teenoor die hond nie, maar ook verantwoordelikheid teenoor almal vir wie die hond ’n “boodskapper uit die beleërde binneland” is. Deur sy hand na ’n ander uit te reik, ontdek Snyman oplaas ook die geheim van gebed; iets wat hom so lank bly ontwyk het:

Hoop is Tania. (...) Hoop is Ferdinand Deist: “Om deel te neem in die lewe van ander rondom jou deur daaroor na te dink, is gebed, want dit is die antwoord op God se opdrag om mekaar lief te hê. Om ’n keer na te dink oor jou verhouding met ander mense, om jou intens in te leef in hul rou en seer en so werklik medemens te wees, dit is gebed ... (173)

Oor rugbykoors en desperate Saterdagmiddagdrome

Hoewel die tweede deel van die boek, waarin Snyman enkele ervarings tydens die Wêreldrugbybeker van 2015 verwoord, nie heeltemal dieselfde mate van integrasie as die eerste deel vertoon nie, sluit dit tog in sekere opsigte daarby aan.

Aan die hand van gesprekke met rugbyspelers (van toe én nou) en getroue rugby-ondersteuners (vir én teen die Springbokke) lê Snyman ’n interessante verband tussen Heyneke Meyer se voorspelbare wedstrydplan, sommige Springbokrugbyondersteuners se ontnugtering met die huidige stand van Suid-Afrikaanse rugby en die liminale posisie van die Afrikaner waaroor hy in die eerste teksdeel besin het:

Ek kry dit nie reg om vir Heyneke kwaad te wees nie. Nes soveel ander van ons Afrikanermans is hy vasgevang tussen twee wêrelde. Hy het grootgeword in die ou Suid-Afrika, waar dissipline en kragdadigheid alles was as jy wil wen; maar om in die nuwe land, die nuwe wêreld te floreer, vereis kreatiwiteit en die moed om oorspronklik te wees. Ook op die rugbyveld. (188)

In hierdie deel gaan dit dus ook oor ’n bepaalde reis op soek na hoop (meer spesifiek kreatiwiteit en oorspronklikheid as oorlewingsmeganismes). Ook hier verkry die reis toenemend ’n persoonlike en intieme dimensie:

Ek voel laag en moeg. Hier bevind ek my in my 53 jaar op aarde op die agtersitplek van ’n Kia Picanto, twee keer geskei, die vader van geen kind, op reis agter rugby aan, asof ek na iets in myself op soek is. (236)

Uiteindelik beken Snyman dat hy, soos soveel ander Springbokondersteuners, dikwels ’n vinger na die Springbokke wys sonder om eers deeglik voor sy eie deur te vee:

Verwag ons nie van die Springbokke wat ons nie van onsself verwag nie? Hulle speel sonder enige geesdrif en trots, sê ons. Maar hoe geesdriftig is ons, die Springbok-ondersteuners, op die oomblik oor Suid-Afrika? Hoe trots is ons op ons land? (...) Ons kla oor hulle speelstyl. Hulle is nie kreatief genoeg nie, sê ons. Hulle speel verbeeldingloos en patroongebonde, en tog verheerlik ons verbeeldingloosheid op soveel maniere. (250)

Die Springbokke speel nie as ’n eenheid saam nie, sê ons ook (...) Hoe verenig is ons, die mense van hierdie land? Is ons en die Springbokke op ’n manier nie dalk spieëlbeelde van mekaar nie? (251)

In die lig hiervan is dit vir Snyman ’n bemoediging en troos dat hy tydens sy “rugbyreis” mense teëkom wat wel daarin slaag om ’n drumpel in hulle gemoed oor te steek, die nuwe wêreld te omarm en hulle met kreatiwiteit en oorspronklikheid in daardie wêreld uit te leef. Mense soos Trevor Nyakana en sy gesin (sy pa, Norman, sy stiefma, Agnes, en sy susters, Abigail en Rhulani); Siphiwe Gxadushe; Rudi “Vleis” Visagie; “Frik du Preez” en Tilla Hechter van Marble Hall.

Dit is besonder gepas dat Snyman, terug by sy huis in Jacobsbaai, sy reisverslag afsluit met ’n siek hond wat sy hand vertroostend lek en die gousblomme wat geel in die blom staan, al is dit winter. Bittersoet, net soos die reis agter hoop aan!

Foto van Dana Snyman: verskaf

The post <em>Op pad</em>: Snyman se groot trek deur die ruimtes tussen mense appeared first on LitNet.

Foto: NALN

Sêgoed van Leon de Villiers "Soos die meeste wat graag skryf, kom ek en stories maar van kleins af saam. Die begeerte om te skryf het egter eers behoorlik koers gekry toe ek in my onderwysjare saam met ’n klomp vriende begin het met ’n leesgroep – mense wat hul eie poësie of prosa voorlees, of hul eie liedjies sing, gepubliseerde en ongepubliseerde skrywers en digters." (Inligtingstuk van Tafelberg Uitgewers) "Ek dink dis tans (1999) ’n uiters opwindende tydperk om in Afrikaans te skryf en sal graag wil sien dat al die verskillende genres nou behoorlik oopgeskryf word in Afrikaans." (Inligtingstuk van Tafelberg Uitgewers) Hoekom skryf hy kinder- en jeugverhale? "Ek het nie regtig beplan om kinder- en jeugboeke te skryf nie. Dit was maar seker net ’n natuurlike uitvloeisel van die jare wat ek skoolgehou net. Tog is dit ook ’n medium wat ’n mens die geleentheid gee om ook die kind in volwassenes op ’n speelse manier aan te spreek." (Lapaboeke katalogus, 1 Oktober - 31 Desember 2008) Die geheim van ’n goeie storie: "Kontraste, ’n verskeidenheid emosies en ’n goeie dosis onvoorspelbaarheid, soos die lewe self." (Lapaboeke katalogus, 1 Oktober - 31 Desember 2008) Is sy eie lewensbeskouing so vars en onkonvensioneel soos wat dit uit sy boeke blyk? "Hoe onkonvensioneel of vars dit is, weet ek nie, maar ek glo ’n mens moet probeer om die lewe en menswees uit verskillende hoeke te bekyk. Dit voel vir my onnatuurlik om 20, 30, 60 jaar deur een patryspoort na alles te loer terwyl ons midde-in ’n heelal met soveel ongelooflike verskeidenheid vaar." (Lapaboeke katalogus, 1 Oktober – 31 Desember 2008) "Vir ’n kinder- en jeugboekskrywer is die grootste betaling nie groot geldpryse of akademiese lofsange nie, maar blink oë wat spreek van onverbloemde genot in ’n storie (ongeag wie die skrywer is)." (Rapport 2 Oktober 2005) "Dit is ’n groot voorreg om vir kinders en jong mense te skryf. Hulle is baie eerlik daaroor of hulle van ’n boek hou of nie. Hulle skryf nie geleerde resensies in koerante nie, maar sit net ’n boek verveeld eenkant, of lees dit weer en weer en weer." (Rapport 2 Oktober 2005) Hy gaan soek nie vir ’n karakter nie. " Hulle spring maar uit. Soms het ek eers die naam van ’n karakter en dan kom die karakter. Soms neem dit baie lank vir die persoonlikheid om te ontwikkel. Waarskynlik is my onderbewussyn dan nog nie gereed om met die karakter ’n gesprek aan te knoop nie." (Taalgenoot, Julie/Augustus 2003) "Ek was aanvanklik skrikkerig om Elsie soek ’n strooihoed te skryf. Kinderboeke lyk so maklik, maar soos in die geval van poësie, is daar beslis groot kuns betrokke in die baie-sê-met-bietjie-woorde van kinderboeke." (Taalgenoot, April 2001) Oor die verskillende onderwerpe wat hy in sy boeke aanraak: " Ek voel ek móét elke keer iets anders skryf. Skryf moet vir my ’n uitdaging bly en herhalings is nie vir my juis uitdagend nie." (Storiewerf) Om te bou of om te breek aan iemand se karakter kom ook in Toko na vore. Probeer hy bou of breek met sy boeke? "Ek sal nie sê ek probeer doelbewus ’n boodskap oordra nie, maar ek hou niks van boeke wat afbreek maak deur doelbewus negatief of aspris skokkend te probeer wees nie." (Storiewerf) Oor sy besluit om voltyds te skryf: "Ek was nog nooit spyt daaroor nie. Skryf is om op ’n reis te gaan deur jou onontdekte binnewêreld. Ek weet nooit vooraf presies waarheen die reis my gaan neem, of ek by ’n sekere eindbestemming gaan uitkom nie. Soms is die reis ’n dolle jaagtog op ’n bruisende rivier en soms harde mynwerk met ’n pik en graaf. Maar hoe ook al, elke reis verryk my as mens op een of ander manier. As dit ook vir die lesers iets beteken, is dit ’n bonus." (Rapport, 2 Oktober 2005) "Geen skrywer kan vir ’n leser voorskryf wat om te lees nie. Tog hoop elke skrywer seker maar dat dit wat hy/sy bedoel het op een of ander manier by die leser sal uitkom. Aan die anderkant is dit wonderlik om te sien wat maak lesers met stories. Hoe jy iets inlees, sê baie keer meer van jou as leser as van die skrywer." (Storiewerf) Hoekom het hy begin skryf? "As gevolg van die gejeuk van die woorde en idees in my. Dit is een van daardie irritasies wat slegs verlig kan word deur dit op papier vas te pen. Seker maar soos wat ander weer moet hardloop en/of moet koek bak." (Storiewerf)

Gebore en getoë

Leon Johannes de Villiers is op 25 Julie 1960 in die Ou Moedersbond (hospitaal) in Pretoria gebore. Hy vertel aan NALN dat hy "ten spyte van woelinge onder die familie deur sy ouers met die deels vreemde, deels familienaam Leon Johannes gedoop en geregistreer is".

Hy is die tweede oudste van vier seuns en sy oudste broer is tydens sy diensplig oorlede toe Leon in sy eerste jaar op universiteit was. Sy jongste broer is Stephan en Bertie is net jonger as hy.

Nadat die gesin ’n paar keer van adres verwissel het, is hulle vanaf 1966 (sy eerste skooljaar) te Mountain View in Pretoria woonagtig. Hulle bly dus, soos hy sê, in die westelike deel van ’n stad wat "besonderse agting vir die oostelike voorstede het". Voordat hy sy laerskoolloopbaan aan Laerskool Saamspan voltooi het, was hy ook vir een kwartaal ’n leerling aan die Laerskool Salvokop.

As kind op skool was Leon die praterige soort wat pal raas gekry het omdat hy so baie te sê gehad het en so lelik geskryf het. "Oor boeke skryf het ek begin droom vandat ek begin lees het," vertel hy aan LAPA Uitgewers.

Hoewel agt van Leon se nege voorvaders boere was, het hy voordat hy tien jaar oud was, al geweet dat hy onderwyser sou word. Hy was egter toe ook al seker dat hy dit nie vir die res van sy lewe wou doen nie, het hy aan Sonja Loots (Rapport, 2 Oktober 2005) vertel: "Die kinderdroom het my uit die bloute getref. Van die mense aan my ma se kant van die familie is nogal taamlike storievertellers, maar daar was nie skrywers in die familie nie; niemand wat aktief die belangstelling by my gekweek het nie. Ek was maar net van kleins af lief vir boeke."

Leon sonder veral sy ouma Bekker en oupa Rossouw aan moederskant uit as vertellers wat die "mensstories doer annerkant die konsentrasiekamp" gaan haal het - aan Alita Vorster in Taalgenoot van Julie/Augustus 2003. "Ek is glad nie ’n mondelinge oorverteller nie en kry net meer en meer respek vir diegene wat die lewe so met die geslagte kan aangee."

Leon matrikuleer in 1977 aan die Hoërskool Hercules.

Verdere studie en werk

In 1978 skryf Leon in vir ’n BA-graad aan die Universiteit van Pretoria met staatsleer, geskiedenis en internasionale politiek as hoofvakke. Ná die verkryging van sy BA-graad verwerf hy ook sy BA Honneurs in staatsleer en internasionale politiek. In 1981 verkry hy verder sy Hoër Onderwysdiploma, ook by Tukkies.

Hy gee in 1982 onderwys aan die Laerskool Alma voordat hy die volgende jaar aanmeld vir sy militêre diensplig van twee jaar – die eerste jaar in Kimberley by die Inligtingskool en die tweede jaar in Pietersburg by Kommandement Noord-Transvaal.

Ná sy tydperk van voetestamp vir volk en vaderland is Leon terug na die onderwys. Hy hou skool as geskiedenisonderwyser by die Hoërskool Rustenburg, Menlopark en Pro Arte. Aan die einde van 1993 neem hy die groot besluit om ’n pakket te aanvaar en homself ’n paar jaar as voltydse skrywer te gun.

Hy vertel aan NALN: "Skryf en debatte was wat die vak Afrikaans vir my die moeite werd gemaak het op skool. Groot was my teleurstelling toe dieselfde nie van die vak op universiteit gesê kon word nie. Soos baie skrywers het ek eers in ’n digterlike moeras vasgeval en toe ten einde laaste besef ek hoort nie daar nie. Veral toe ek as volwassene weer begin om vir ander mense stories te vertel – iets wat ek laas in die hoërskool gedoen het."

Vir Leon het sy pad na voltydse skrywer in 1993 begin toe hy die ATKV se skryfskool op Potchefstroom bygewoon het. Dit was vir hom ’n baie besonderse belewenis – nie net oor wat hy daar geleer het nie, maar ook omdat hy so tuis gevoel het tussen die ander "skrywendes". Ook het hy dit geniet en waardeer om nugtere en neutrale kritiek op sy stories te ontvang.

Hy het vir ’n paar jaar "leeggelê" by Kleinmond naby Hermanus in die Wes-Kaap waar sy eerste twee boeke die lig gesien het voordat hy terug is na Potchefstroom in Noordwes en die onderwys. Daarna, so rondom 2005, het Leon gaan boer op ’n plasie aan die Vrystaatse kant van die Vredefort-koepel, maar hy het daar met woorde geboer en nie met diere en gewasse soos sy voorvaders nie. En die beginsel, vertel hy aan Sonja Loots in Rapport, is eenders: "Die beginsel van ploeg, plant en oes, en die wag op reën."

Leon se eerste boek, Aliens en engele, word in 1996 deur Tafelberg Uitgewers gepubliseer en dit ontlok dadelik baie gunstige kommentaar. Madeleine Roux noem dit in Die Burger (26 Februarie 1996) ’n "juweel van ’n debuut deur ’n skrywer vir die jeug". Sy sonder veral die lekker "loslit taal wat so goed vloei" uit, asook "kieliesnaakse tonele en verbeeldingsvlugte wat getuig van ’n skrywer wat kinders en hulle denkwyses en taal goed ken".

Die elfjarige Pieter en sy geskeide ma bly in ’n woonstelkompleks van nege vloere met die naam Milky Way. Om te ontvlug van die verwarrende wêreld waarin hy hom bevind, ontvlug hy deur vir hom ’n verbeeldingswêreld te skep waarin Aliens (sien bose) en Engele (die goeies) woon. Die Engele is maar skaars - daar is Toffie wat koerante verkoop en oom Neil wat ook in hulle woonstelblok woon. In Pieter se wêreld is elkeen van die nege vloere van Milky Way ’n planeet en oom Neil woon saam met hom op Neptunis.

Toe Pieter se wêreld rondom hom in duie stort, is dit dan ook ook Neil wat daar is om hom te vang.

Op Skrywers en boeke (9 Februarie 1997) skryf die resensent dat Aliens en engele die taal van die moderne kind praat. "Dis ’n besondere fantasieverhaal, vol aweregse humor en kleurvolle karakters, oor die traumatiese effek van egskeiding op kinders, en die emosionele verwaarlosing van ’n kind wat deur niemand raakgesien word nie."

In Beeld van 4 Februarie 1997 skryf Ingrid Wagener dat Aliens en engele nie ’n oppervlakkige storie vertel nie - daar is soveel lewenswaarhede in dat ook volwassenes dit moet lees sodat hulle die probleme waarvoor kinders te staan kom, kan verstaan.

Terwyl hy besig was om te werk aan Aliens en engele het Tafelberg Uitgewers hom gevra om ’n manuskrip in te skryf vir die Sanlam-prys vir Jeuglektuur. En dit was hoe Die pro die lig gesien het. Nie net het hy die Sanlam-prys vir beginnerskrywers daarmee verower nie, maar ook die MER-prys en die Scheepersprys vir Jeuglektuur. Dit is ook as voorgeskrewe boek vir skole regoor Suid-Afrika gebruik.

Die hoofkarakter van Die pro is Tiaan, ’n sestienjarige branderplankryer. Sy beste vriend was Dirkie – nie net ’n gewilde branderplankryer nie, maar ’n goeie sportman in die algemeen. Toe sterf Dirkie in ’n fratsongeluk en Tiaan bly agter – ’n verwarde en opstandige seun. Sy skoolwerk, veral biologie, en ook sy persoonlike verhoudings bly in die slag.

Die pro is geskryf in die vorm van ’n dagboek met elke hoofstuk wat begin met ’n "vindingryke en humoristiese biologie-opsomming wat iets verklap van die gebeure wat daarop volg", skryf Marina le Roux in Sarie (14 Januarie 1998).

"De Villiers laat die leser ademloos wonder. Hoogs sensitiewe situasies word telkens getemper met padlangse tienerhumor. Die dialoog is pittig, self-ironiserend; karakters is gevarieerd en realisties. Nóg Dirkie nóg Tiaan is superhelde, maar ten slotte is dit Tiaan wat die pro is - ’n pro wat die dood agterlaat en die lewe vier."

In haar aanbeveling vir die Sanlam-prys skryf Andree-Jeanne Tötemeyer (Kaapse Bibliotekaris, Januarie/Februarie 1997): "Die pro is by uitstek ’n stemmingswerk. Daar is ’n stromende, gelykmatige beweging na resolusie – amper soos die stadige opbou hoogwater toe. Daar is genoeg opwinding om aanklank te vind by die deursnee-tiener, maar hierdie roman sal veral byval vind by die besinnende jong mens. Die eintlike boodskap is dat ons almal vir mekaar verantwoordelik is. Dit handel oor hoe om ’n pro te wees, ’n belangrike boodskap vir enige jong mens."

Barrie Hough (Rapport, 14 Desember 1997) beskryf Die pro as ’n "boek wat intensief en met aandag gelees behoort te word. Dit verg konsentrasie en werk van die leser. Die beloning is egter groot."

Die filmweergawe van Die pro is in Augustus 2015 by kykNET se Silwerskermfees vertoon voordat dit in September in teaters te sien was. kykNET-films se André Velts en Tiaan van Niekerk, ’n draaiboekskrywer, was verantwoordelik vir die film en die film is in Jeffreysbaai verfilm. Edwin van der Walt vertolk die rol van Tiaan en ander akteurs is Neels van Jaarsveld, Albert Maritz, Hélène Truter, Marcel van Heerden, Arno Greeff en Zakeeya Patel. Viljé Maritz speel die rol van Dirkie en Dirkie se tweelingsuster word gespeel deur Reine Swart.

Leon het baie trots aan Suzanne Venter van Rapport (6 September 2015) vertel dat dit hoog tyd was dat Die pro ’n "nuwerwetse baadjie" aantrek. "Ek het die boek nog altyd as my kind gesien. Noudat dit ’n fliek is, is ek seker bevorder tot oupa!"  

Die storie en taalgebruik moes egter saam met die tye groei. Die nuwe druk van die boek moes dus aangepas word. Biologie is nie meer ’n vak op skool nie, maar is verander na lewenswetenskappe, standerds is na grade verander en selfone is ook ingeskryf, maar, sê Leon, "daar is nie te veel aan die taal getorring nie".

Met Leon se derde boek, Groete van die hiëna, betree hy die wêreld van fantasie. Dit vertel die verhaal van Roek Rykema wie se ouers volgelinge is van die Humanos-kultus. Roek is redelik skepties oor die leier van die kultus, Artius, en op die dag van die inlywing raak Roek paniekerig en beland hy in Chaotika of die Paleis van Chaos.

Leon het eers ’n ander titel vir die storie gehad naamlik Chaos se gat, maar die uitgewers het gemeen dat dit ’n bietjie "kru" is. Hy was egter baie tevrede met Groete van die hiëna omdat dit vir hom die "hart" van die boek baie mooi opsom.

Thomas van der Walt en Magdel Vorster (Beeld, 23 Oktober 2000) skryf: "Wat volg, is ’n reis deur vreemde maar parallelle wêrelde, fantasieë en verhale wat iewers in die onderbewussyn verskuil is, by die Tuin van Orde verby en anderkant uit. Binne orde is daar chaos, maar Roek moet dit self uitvind. Hy moet homself eers aanvaar voordat hy aanvaarding kan kry by die mense rondom hom.

"Daar is heerlike aweregse humor in die verhaal, maar nie almal gaan dit geniet nie en nie alle volwassenes gaan dit verstaan nie. (...) Gelukkig is daar genoeg jong mense wat oopkop genoeg is om die boek te waardeer. ’n Mens hoop net die boek bereik hulle."

In Die Burger van 21 Junie 2000 is Marina le Roux van mening dat Leon de Villiers dit weer reggekry het om ’n "veelvlakkige, tergende, soms selfs ontstellende verhaal" neer te pen. "Dit is egter nie net nog ’n inisiasie-storie vol wroeging nie – daar is bisar-humoristiese situasies en besonder slim woordspel. Soos in ’n Escher-skildery is daar variasie, ritme en orde in oënskynlike chaos."

Groete van die hiëna het ontstaan uit ’n "paar wilde idees wat eers behoorlik makgemaak en gesnoei moes word," vertel Leon aan Francois Retief op Storiewerf. "Basies het die kremetartboom in die verhaal die hiëna voorafgegaan. Van dieselfde boom af, het die idee vir die gebruik van die chaosteorie gekom. (Ek is terloops mal oor bome)"

Waar Leon tot 2000 oorwegend vir tieners geskryf het, betree hy in 2001 ’n nuwe genre met die skryf van Elsie soek ’n strooihoed wat meer gemik is op die jonger leser van so ses tot sewe jaar oud. Hy is dan dadelik suksesvol deurdat die ATKV-kinderboektoekenning vir die ouderdomsgroep 6-7 jaar aan Elsie toegeken is. Dit is ook in Suid-Sotho, Zoeloe en Xhosa vertaal. Die uitgewers, LAPA, het gehoop om met hierdie vertalings ’n bydrae te lewer tot die bevordering van meertaligheid en onderrig in die moedertaal.

Vir Leon is boeke vir kinders en tieners baie belangrik omdat dit "die leesworteltjies plant wat maak dat ’n volwassene eendag tyd, geld en aandag aan ’n dik, lywige roman sal bestee. Ek hoop dat Elsie soek ’n strooihoed ’n happie van die pret wat ek gehad het met die skryf daarvan, sal oordra aan jong lesertjies." (Taalgenoot, April 2000)

Met Wat doen jy, Daniël? (2001) is Leon weer aan die praat met die jonger kind. Daniël besluit op ’n dag om sy bekende wêreld uit ’n ander hoek te bekyk (op sy rug) en gebruik hy vele hulpmiddele om hom te help, soos ’n bril, ’n verkyker, ’n viewfiner en ’n vergrootglas.

Daniël se storie word met min woorde vertel, maar, skryf Lisbé Smuts in Die Burger (18 Maart 2002), "die woord-ekonomie is effektief. Die herhaling van sinne dwarsdeur die boek veroorsaak ’n inkantiewe ritme. Die geskrewe storie word ook uitgebrei deur die illustrasies; die woorde en illustrasies van elke bladsy vertel saam-saam die storie en vorm so ’n interessante verwewing. Daniël se storie gaan bowenal oor kyk (en nie oor praat nie)."

Toe Daniël in die sitkamer kom, wil Oupa weet wat hy doen en Daniël verduidelik dat hy kyk hoe lyk alles van onder af. Oupa wil saamspeel en die hele kykery begin weer van voor af met ander variasies.

Smuts meen dat beide die skrywer en die illustreerder (Annelie van der Vyver) nie die jong leser se vermoëns te laag aanslaan nie. "Lesers wat met verbeeldingsvermoë lees en met gekonsentreerde aandag kan kyk, sal die vraag van die titel met hul eie antwoorde en vertellings op verskillende maniere kan voltooi. Dit is ’n boek wat nie bloot ’n (voltooide) storie wil vertel nie, maar kinders as mede-skeppers betrek, ’n boek wat kinders en volwassenes (met ’n sin vir spel) op hul rug gaan dwing."

Erik en die Kido-dinges (2003) loop weer weg met die ATKV-kinderboektoekenning vir graad 4-5 vir 2004, ’n prestasie wat hy herhaal wat met Parmant (2003 - ATKV-kinderboektoekenning vir drie- tot sesjariges in 2005) en My sussie se tande ((2004 - toekenning vir drie- tot sesjariges in 2006).

In 2003 publiseer LAPA Droomoog Diepgrawer (met herdrukke in 2008 en 2015) en met hierdie dierefantasie loop Leon weg met die CP Hoogenhout-medalje vir 2006-2007, asook die Alba Bouwer-prys (sewe tot 12 jaar) vir 2007.

Droomoog vertel die verhaal van die erde, ’n soort meerkat wat in die nag aktief is. Die fokus van die verhaal is Droomoog Diepgrawer en sy Diepgrawer-familie. Hierdie familie bestaan uit Ouma Smakkie, Pa Vasgryp, Ma Uilverskrik en die drieling Droomoog, Witstert en Snoetie.

In Beeld (19 Julie 2004) beskryf Magdel Vorster dit as ’n "alternatiewe diere-cum-fantasieverhaal". Bogenoemde erdfamilie word uit die erdkolonie geskop deur die Grysore en Langlippe en hulle moet ’n nuwe blyplek gaan soek. Saam met die erde maak die leser kennis met die Skoorkrappers wat weet hoe om te innoveer, die Pronksterte wat aan arrogansie ’n heel nuwe betekenis gee en, soos in elke avontuurverhaal, is daar ook ’n vyand genaamd Vreet.

Soos Vorster tereg sê, sal jy hierdie diere nêrens in die natuur kry nie, maar dit beteken nie dat hulle nie eg is nie. "Dis ’n verhaal vol humor, spanning en deernis ... wat op pad is na klassieke status. Kort hoofstukke waarin die verhaal gekomplementeer word deur Berco Wilsenach se oorspronklike illustrasies, maak dit by uitstek geskik vir voorlees.

"De Villiers slaag daarin om deur middel van kleurryke beskrywings en vlymskerp woordspelings deurentyd te boei en te vermaak. (...)

"Sonder om moraliserend te wees, slaag De Villiers daarin om sy lesers te waarsku teen stereotipering en stiksienigheid en aan te moedig om bereid te wees om te verander as die omstandighede dit vereis. (...)

"Afgesien van die humor wat besonder oorspronklik is, verdien De Villiers met skeppende taalgebruik nóg ’n veer in sy hoed. In ’n tyd waar kinders al hoe verder verwyder raak van figuurlike taalgebruik – ’n natuurlike uitvloeisel van onsuiwer taalgebruik – stel hierdie boek lesers op ’n prettige manier voor aan die plesier om op meer as een vlak te luister, lees en skryf.

"In die geheel beskou, dra Droomoog Diepgrawer op ’n besondere manier by tot die verryking van Afrikaans."

Agter in die boek sê Leon de Villiers dat hy van kindsbeen af mal was oor dierestories en met Droomoog Diepgrawer het hy een van sy drome bewaarheid, naamlik om met hierdie storie oor die erde vir al die diereverhale wat ’n invloed op sy lewe gehad het, dankie te sê.

Franci Greyling skryf in Literator (November 2004) dat die denkbeeldige erde só voorgestel word en ondersteun word deur Wilsenach se illustrasies, dat die leser tereg kan glo dat hulle werklik bestaan en dat net die gebeure fantasie is. "De Villiers verkry geloofwaardigheid veral deur die skep en uitbeelding van die verhaalwêreld en bedrewe vervlegting van die verhaal-elemente. (...)

"Dit is veral in die kreatiewe hantering van taal dat die besondere verhaalwêreld geskep word. (...) Die taalaanwending en rykverwysings oorheers egter nie die storie nie. Dit is Droomoog se wedervaringe en die spannende gebeure wat die verhaal vorentoe stu. (...) Die jong leser sal beslis waardering hê vir die humor wat deurgaans ’n groot rol speel. (...) Met fyn waarneming, insig en kreatiwiteit slaag Leon de Villiers daarin om die bekende vindingryk te vernuwe."

In 2007 is Toko by LAPA uitgegee en dit is in 2009 deur Elsa Silke in Engels vertaal. Die verhaal speel af in ’n denkbeeldige land – waar die land is, is nie duidelik nie. Ook nie watter taal die denkbeeldige stam praat nie en volgens Ilde Fenthum (Volksblad, 28 Mei 2007) dra dit by tot die geheimsinnige atmosfeer van die boek.

As deel van ’n soort van inisiasieproses moet die jong seuns van die stam alleen na die berg gaan. Daar moet hulle, die "jong leeus", ’n week lank oorleef waarna hulle volwaardige mans word. Toko se stiefpa, Jeroba, het hom gestuur om die jong leeus van die berg af te gaan haal. Daar bo is daar egter geen reëls of wette nie en hulle kan met Toko maak net wat hulle wil.

En almal weet dat die leier van Toko se stat graag vir Toko wil dood hê. Want Toko is ’n kunstenaar wat beelde uit hout maak en dit is kunstenaars wat aan die pen ry in so ’n gemeenskap waar die vrou onderdanig is.

Vir Izak de Vries (LitNet) is Toko een van die mees subversiewe tekste wat nog ooit in Afrikaans geskryf is. “Dit is werklik wonderlik. Die beste ding van Toko is egter dat dit metafories geskryf is. Só subversief is die boek dat dit deesdae op groot skaal in ons skole gebruik word."
Op Storiewerf het Ihette Jacobs vir Leon gevra om te vertel waar die idee van die boek sy oorsprong gehad het. "Die storie was vir my ’n verrassing. Nie een van my ander stories het so ontstaan nie. Dit is amper asof die storie diep in my onderbewussyn ontwikkel het terwyl ek op ’n bewustelike vlak aan heel ander storielyne gedink het. Ek het geworstel met idees vir ’n spesifieke tema en toe skielik is daar hierdie totaal en ander storie met milieu, karakters, ruimte, alles klaar daarin. Dit was die vreemdste kreatiewe ervaring wat ek nog ooit gehad het."

Die ruimte waarin die storie afspeel, laat vir Jacobs dink aan ’n Afrika-stam, met een verskil – die karakters is blank. Leon verduidelik dat hy graag ’n Afrika-atmosfeer skep en terselfdertyd ook ’n primitiewe ruimte. "Al kom blankes van Europa af, was Europeërs ook op ’n stadium primitief. Buitendien, baie mense in die moderne samelewing se denke is steeds primitief, terwyl daar mense in primitiewe gemeenskappe is wat heel 'modern' oor menswees dink en gedink het."

Jacobs wou weet of Leon meen dat die moderne leser sal kan identifiseer met die karakters in Toko. Vir Leon is die belangrikste tema in die boek eerstens menswees en die invloed wat mense op mekaar het, en veral families. "Dus dit gaan steeds oor moderne temas waarmee die moderne leser sal kan identifiseer. Ek hoop ook dat die spanningselement in die boek sterk genoeg is om die leser geïnteresseerd te hou en te laat aanhou lees."

Leon is ’n groot bewonderaar van skrywers soos Michael Ende, Roald Dahl en JRR Tolkien "omdat hulle die soort boeke skryf wat die leser op meer as een vlak aanspreek, want ek glo dat ’n boek jou intelligensie én verbeelding én meer as een emosie moet aanraak.

"Daarom probeer ek altyd sorg dat daar ’n mengsel van kop en hart in my boeke is. Die lesers sal beter weet as ek of ek daarin slaag." (Rapport, 2 Oktober 2005)

Leon het op Storiewerf aan Francois Retief bietjie meer van sy "inspirasie" vertel. Vir hom is inspirasie net die vuurtjie wat die lont aan die brand steek, want "indien jy nie die heeltyd en konstant kole aandra nie, gebeur daar niks. Soms tref ’n idee my soos weerlig, maar meestal gaan sit ek ewe ordelik op ’n spesifieke tyd voor my lessenaar en probeer dan oes wat op die kompos van my onderbewussyn groei."

Vir Leon is idees vir sy boeke nie ’n groot probleem nie, maar hy moet egter baie hard soek na die juiste woorde om die idees op skrif te sit. "Die mense wat my ken reken ek is nogal nuuskierig van geaardheid, so ek versamel seker maar die heeltyd bewus- en onbewustelik stof tot nadenke. Kompos vir nuwe stories," vertel hy aan Francois Retief.

Leon het ook van sy toekomsplanne as skrywer aan Retief uitgelap: "As skrywende mens sal ek nog baie dele van hierdie aarde, asook my en ander mense se binnewêrelde wil besoek. Een of ander tyd sal ek ook nog ’n volwasse roman, asook ’n geïllustreerde kinderboek van my langs mekaar op ’n boekrak wil sien."
In die rubriek in Beeld oor boeke wat mense se lewens verander het, was Leon baie seker dat dit JRR Tolkien se Lord of the rings is. Vir hom bied ander se boeke ’n kykie na andere se werklikheid en Lord of the rings was die boek wat hierdie konsep "finaal in sy skedel ingegraveer" het.

"Ek het hierdie boek vir die eerste keer as volwassene gelees. Dadelik was die kind én die volwassene in my beide geïnteresseerd in hierdie man se wonderlik binnewêreld. Hierdie fantasiewêreld was nie net logies en georden nie, maar dit was vir my asof ek die hele tyd lae en lae stories agter die huidige een kon aanvoel.

"Tolkien se ongelooflike aanvoeling vir die geheime krag van woorde het my voortdurend opgeval. Daarmee saam was die emosies van die meeste karakters suiwer en volrond. Ware wesens in eie reg. Selfs met die latere lees en herlees, het die storie my telkens genadeloos binnegesleep.

"Ná die lees van hierdie boek kon ek net nooit weer dieselfde na ander mense kyk nie. Die prentjie van sommige mense wat sterrestelsels en planete in hulle ronddra, het permanent in my ingesink. Van nou af sou ek voortdurend wonder oor die skatte wat daar onder die vaalste mynhope slaap, lig onder die klippe.

"Terselfdertyd het die bewuswording van die potensiaal in mense my ook nog meer bewus gemaak van die sinlose kruheid wat menslike wesens so maklik teenoor mekaar pleeg. Sterdraers wat met die gemak van miskruiers vertrap en mishandel word.

"As skrywer sien ek ook uit na die dag wat ons hier vanaf die suidpunt van Afrika, soos Tolkien, stories die wêreld sal instuur wat tegelyk die verbeelding, die intellek en die hart sal aanraak." (Beeld, 9 Oktober 2000)

Publikasies

Artikels oor Leon de Villiers beskikbaar op die internet:

• Bruwer, Ruan: BHM-skrywer se boek word prent
• Leon de Villiers
• Leon de Villiers
• Leon de Villiers
• Leon de Villiers
• Vorster, Magdel: On a journey with Leon de Villiers (Uit: Creating books for the young in the new South Africa / edited by Barbara A Lehman, Jay Heale, Anne Hill, Thomas van der Walt)

Bron:

• Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Leon de Villiers (1960–) appeared first on LitNet.

Behoort jy aan ’n leeskring in Suid-Afrika?
Stuur jou leeskring-besonderhede of navrae aan leeskring@litnet.co.za of besoek https://www.litnet.co.za/uitnodiging-leeskringe-suid-afrika/.

Alfabeties volgens dorp of stad

A - B - C - D - E - F
G - H - I - J - K - L
M - N - O - P - Q - R
S - T - U - V - W - X - Y - Z

Barrydale Leeskring

Kontak Cobie Cilliers by barrydale.leeskring@litnet.co.za.

# Die Leeskring is in 1981 gestig en lidmaattal wissel van 10 – 20. Een keer per maand word lewendige besprekings gehou. Boeke word meestal deur biblioteek verskaf en wissel van romans; digbundels; biografieë; jeugboeke; nie-fiksie ... tussenin ’n Engelse roman. Daar is ’n paar lede wat van die stigting tot die hede lid is. Verblydende aspek is dat jongmense ook aansluit en baie keer ’n ander perspektief bring. Verder probeer ons ook om gassprekers te nooi. Vanjaar was dit Bibi Slippers; verlede jaar Abraham H de Vries. Christine Barkhuizen le Roux is ook lid en haar romans en digbundels is met spesiale geleenthede bekend gestel.
# Ons het tans 16 lede en nuwe lede word verwelkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Maandag van die maand

Bethlehem Leeskring

Kontak Thersia Craven by bethlehem.leeskring@litnet.co.za.

# Gestig op 21 Maart 1972. Geen stigterslede meer lid nie; wel enkele lede wat sedert die 80's lid is.
# Ons het tans 28 lede. Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste of tweede Maandag van die jaar, behalwe tydens skoolvakansies

Langenhovenpark Leeskring

Kontak Riana de Beer by langenhovenpark.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is ongeveer 34 jaar gelede gestig toe Langenhovenpark ’n baie jong woonbuurt was met ’n piepklein biblioteek. Die eerste voorsitter was Ria Strauss wat intussen oorlede is. Ek is nou al die afgelope ongeveer 20 jaar die voorsitter met verskillende lede wat as tesourier optree. Ons het ons leeskring se program van die begin af ingerig volgens die voorstelle deur Audrey Blignault in haar boek Van leser tot leser. Deur die jare het ons gehou by die patroon van 11 boeke per jaar in ’n program wat by wyse van voorstelle teen die einde van die jaar en dan op grond van ’n stemming en dan ook beskikbaarheid van die boeke vasgestel word. Die lede behartig self nege van die gespreksgeleenthede en ons nooi by twee geleenthede per jaar sprekers. Ons lees min of meer een klassieke werk uit die wêreldliteratuur, een moderne werk uit die wêreldliteratuur, ’n moderne Afrikaanse roman, ’n verskeidenheid verder uit poësie, kortkuns, jeugliteratuur, biografiese werk en dan gewoonlik romans wat op kortlyste was van bv die Rapportprys, Hertzogprys, Bookerprys, ens. Lede stel ywerig voor en dus is die samestelling van die program altyd ’n feestelike en vrolike geleentheid tydens die laaste vergadering van die jaar. Hierdie leeskring bestaan uit persone wat uiteenlopende belangstellings en beroepsrigtings het, ouderdomme wissel van middel 30's tot middel 80's. Almal lees die boeke en die besprekings is baie lewendig en prikkelend, dus nie net ’n voordrag deur die verantwoordelike persoon nie.
# Ons is tans 17 lede en nuwe lede is altyd welkom. 
# Gaste is beslis welkom en word gereeld ingesluit, met vooraf kennisgewing aan die voorsitter wat hulle dan kontak en nooi.

Jaarprogram 2018/19
Byeenkomste om 08:30 op die tweedelaaste Donderdag van elke maand by Bainsvlei Biblioteek

Floreat Leeskring

Kontak Mariehetta Matthee by floreat.leeskring@litnet.co.za.

# Mariehetta Matthee het terwyl sy op Bethlehem skoolgehou het aan ’n baie lewendige leeskring behoort. Die leemte het groter geword nadat sy in Bloemfontein kom woon het om haar nagraadse studies te voltooi. In 1986 het sy ’n paar vriendinne genooi en toe is die leeskring gestig.
# Daar is sowat 22 lede, waarvan 15 elke maand opdaag. Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 19:00 op die laaste Woensdag van die maand

Bultfontein Leeskring

Kontak Herculina van Wyk by bultfontein.leeskring@litnet.co.za.

# Bestaan ononderbroke sedert 1995
# Tans 14 lede, nuwe lede welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 op die tweede Dinsdag van elke maand in ’n plaaslike eetplek

Franschhoek-leeskring

Kontak Elkarien Fourie of Ingrid Maritz by franschhoek.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is in 1973 gestig. Dit is ’n fantastiese groep mense (Engels en Afrikaans) wat wyd lees, baie lief is vir boeke (!) en getrou die maandelikse byeenkomste bywoon. Sommer in die mooi Kerksaal hier in die hoofstraat.
# Ons jaarlikse lidmaatskap is R120 en dan probeer ons boeke in ons biblioteek kry om te lees of sommige lede koop die boeke wat ons voorstel vir die jaar, en dié word dan deur die kring gesirkuleer.
# Ons het op die oomblik 24 lede en nuwe lede is altyd welkom.
# Gaste is baie welkom by ons byeenkomste. Meestal nooi ons ’n spreker (of die skrywer van ons boek vir die maand) en vra van gaste net ’n donasie vir verversings. Ons benut dikwels ons nabyheid aan die Universiteit van Stellenbosch om akademici te vra om ’n boek te bespreek, maar het jaarliks ook ’n paar skrywers wat oor hul eie werk kom praat. Dit is baie lekker om boekliefhebbers van buite te kry om die uittog vir die spreker die moeite werd te maak en die boek wyer bekend te stel.

Program 2018
Byeenkomste om 15:00 op die eerste Donderdag van die maand

George Leeskring

Kontak Elbie Schoeman by george.leeskring@litnet.co.za.

# George Leeskring bestaan reeds sedert 1994 en is dus nou 24 jaar oud. Ons het ’n beskeie begin gehad, heel informeel, met byeenkomste beurtelings by lede se huise. Met die jare het dit gegroei en vandag is die tuiste van die Leeskring ’n klein saaltjie van die ACVV.
# Ons het formele huisreëls, ’n bestuur wat bestaan uit ’n voorsitter, ondervoorsitter, sekretaris (ook verantwoordelik vir die finansies en twee addisionele lede). Ons betaal jaarliks ledegeld.
# Die doel van ons leeskring is om persone wat graag lees gesellig bymekaar te bring en bloot te stel aan verskillende genres. Ons voertaal is Afrikaans maar Afrikaanse sowel as Engelse publikasies, fiksie sowel as nie-fiksie word bespreek. Die taak om ’n spesifieke boek vir elke byeenkoms vooraf in diepte te bekyk word aan individuele lede opgedra sodat die persoon die leiding kan neem tydens besprekings. Dit word deur die bank baie deeglik gedoen, alhoewel daar geen voorskrifte is nie en elke persoon die aanbieding op haar eie unieke manier doen. Soms besoek ’n skrywer of buite-persoon ook die leeskring.
# ’n Addisionele leeslys word ook elke jaar aan die lede verskaf.
# Elke lid ontvang jaarliks ’n gedrukte program met al die tersake inligting daarop. Lede koop dikwels van die boeke aan en sirkuleer dit dan onder mekaar, maar ons maak ook op die plaaslike biblioteek staat om sover moontlik boeke vir lede beskikbaar te stel. Ons het groot waardering vir die moeite wat die personeel doen om die boeke op die leeslys in die hande te kry en vir die lede beskikbaar te stel. Om voldoende boeke beskikbaar te hê is wel ’n probleem. Die meeste van die lede is pensionarisse en finansies en veral PLEK is ’n groot probleem!
# Tee en verversings word by elke vergadering deur die ACVV voorsien waarvoor ’n klein bedraggie betaal word.
# Ons is 34 lede. Gemiddeld 25 lede woon maandeliks die byeenkoms by.
# Nuwe lede sowel as besoekers is altyd welkom. Die publiek word maandeliks in die plaaslike koerant uitgenooi om die byeenkoms by te woon en daar is gereeld ook ’n artikel en foto's in die koerant na ’n byeenkoms.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 op die tweede Donderdag van die maand, behalwe in Januarie, Julie en Desember

Hoopstad Boekklub

Kontak Reinette Rautenbach by hoopstad.boekklub@litnet.co.za.

# Die boekklub bestaan nou vir ses jaar.
# Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Vergader ses tot agt keer per jaar.

Jaarprogram 2018

Bibliosiele

Kontak Annemarie Ross-Vivier by bibliosiele@litnet.co.za.

# Die Bibliosiele is ’n heerlike groep mense wat ’n liefde deel vir boeke, mense, kos en ’n lus vir die lewe uitstraal.
# Die leeskring is in Junie 2013 gestig, en bestaan uit 22 diverse en dinamiese bibliofiele – wat sonder uitsondering lei tot interessante besprekings van die boeke wat ons lees.
# Aan die begin van elke jaar maak lede ’n boekvoorstel, waarna die jaar se boekbesprekings aan twaalf lede toegewys word. Lede wat nie ’n beurt kry nie, staan oor na die volgende jaar. Elke lid koop die jaar se boeke aan in e-formaat of ’n harde kopie, en dan ontmoet die Bibliosiele een keer per maand vir ’n boekbespreking en ’n feesmaal by die aangewese lid.
# Die tema van die maaltye word dikwels met groot sorg beplan rondom die tema van die boek, wat die gesprekke selfs meer kleurvol maak. Die groep se besprekings word gekenmerk deur onbeskroomde eerlike menings en is daarom altyd stimulerend – vir ons almal ’n absolute maandelikse hoogtepunt.
# Skrywers wie se boeke bespreek word en wat in die omgewing woon of dit daar waag, word dikwels as sprekers na die byeenkomste genooi, boekbekendstellings word bygewoon, en selfs van tyd tot tyd by lede se huise aangebied. Interessante kuiergeleenthede word so geskep waar ons vriende maak met ander boekliefhebbers en ons kring verder uitbrei!
# Die boeke wat deur ons hande gaan, sluit in ’n ryke verskeidenheid van Afrikaanse en Engelse romans, jeugliteratuur, poësie, fiksie en nie-fiksie.
# Waarvoor ons ook groot waardering het, is dat ons leeskring nie ekslusief uit of vroue of mans bestaan nie. Die Bibliosiele is ’n gemengde groep waar die insette van beide geslagte lesers lei tot ’n dieper insig van die onderwerp ter sprake vanweë die gediversifiseerde menings van beide kante.
# Ons het 22 lede en nuwe lede word deur huidige lede voorgestel.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand

Lindense Leeskring

Kontak Laurette van Zijl by lkvanzijl@absamail.co.za.

# Die Lindense leeskring het notules wat van 1980 dateer. Die leeskring is wel tussen 1960 en 1979 deur Annie Schumann op die been gebring. In die briefwisseling tussen haar en Audrey Blignault in daardie jare bespreek hulle gereeld boeke wat deur hulle onderskeie leeskringe bespreek kan word.
# Ons lees beide Engelse en Afrikaanse boeke met die voorbehoud dat hulle ’n literêre waarde moet hê.
# Ons het tans 23 lede en nuwe lede word nie op die oomblik ingeneem nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 18:00 op die tweede Maandag van die maand

Bellville Leeskring

Kontak Loraine Maritz by bellville.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan reeds sedert vroeë 1950's en die ou notules is in die Bellville Biblioteek. Dit is destyds deur sakevroue gestig wat net in die aand kon vergader. Ons vergader steeds in die aand. Ons glo ons is die oudste leeskring in die Kaap.
# Ons het tans 12 lede en nuwe lede is baie welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste Dinsdag van die maand, behalwe tydens skoolvakansies.

Goodwood Leeskring

Kontak Estelle Maritz by goodwood.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is in 1989 gestig. Ons kry ons boeke by Goodwood Biblioteek.
# Ons het tans 19 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Dinsdag van die maand

• Drie vroue en ’n meisie deur Hans du Plessis
• God praat Afrikaans deur HemelBesem
• Vlerke vir almal deur Marion Erskine
• Elders deur Erns Grundling
• Op ’n dag, ’n hond deur John Miles
• ’n Oomblik in die wind deur André P Brink
• Verlorenkop deur Celesté Fritze

Tafelbaai-leeskring

Kontak Gretha Aalbers by tafelbaai-leeskring@litnet.co.za.

# Tafelbaai-leeskring is al mondig. ’n Groepie ywerige lesers in Kaapstad se stadskom het meer as 20 jaar gelede begin om een keer per maand bymekaar te kom en oor boeke te gesels. Daar is nie vaste reëls nie, maar met die jare het ons tradisies opgebou. Aan die einde van die jaar kuier ons saam om ’n lang tafel by een van ons lede se huis en kies ’n lys vir die volgende jaar uit lede se voorstelle. Ons lees Afrikaans, Engels, soms Nederlands, fiksie en nie-fiksie. Soms nooi ons sprekers en soms bespreek een van die lede self die boek.
# Ons het 18 lede, met plek vir nog ’n paar, maar nie meer as wat in ’n sitkamer kan inpas nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste een keer per maand op ’n Woensdagaand

Kemptonpark Leeskring

Kontak Susan Wilsenach by kemptonpark.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan al ongeveer 40 jaar.
# Ons het tans 28 lede, en nuwe lede word voorwaardelik aanvaar.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand

Boek Bederf Boekklub

Kontak Lindi de Jager by boek-bederf@litnet.co.za.

# Gestig Julie 2017. Ons lees en bespreek elke maand dieselfde boek en gee geleentheid vir lede om ander boeke wat hulle gelees het te bespreek. Ons lees alle genres in Afrikaans en Engels om ons leeshorisonne te verbreed en boeke te lees wat ons nooit uit ons eie sou nie.
# Ons het tans 10 lede waarvan 7 aktief betrokke is by byeenkomste. Ons aanvaar nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind op die laaste Donderdag van die maand plaas.
# Beplanning van die boeke wat bespreek gaan word, word elke drie maande gedoen.

Klerksdorp Leeskring

Kontak Marianne Fourie by klerksdorp.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is reeds 64 jaar oud en kom so agt keer ’n jaar bymekaar. Lede kry elkeen ’n beurt om ’n boek te bespreek.
# Ons het tans 10 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Program 2018
Byeenkomste om 10:00 op die derde of vierde Woensdagoggend van die maand

Die Boekklub

Kontak Monica Venter by boekklub.knysna@litnet.co.za.

# Ons het twee jaar gelede met drie lede begin. Hier is ’n leeskring vir Engelssprekendes, maar ons wou ook een vir Afrikaanssprekendes stig.
# Ons is op die oomblik 10 lede en sal nie graag meer as 12 lede wil wees nie, aangesien ons in die lede se huise vergader en daar nie altyd plek is vir meer lede nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste is om 14:30 op die derde Donderdag van die maand.
# Ons werk ’n bietjie anders as die gewone leeskring. Elke lid kry ’n beurt om die byeenkoms te hanteer. Aangesien ons 10 is, kry elke lid een beurt in die jaar. Sy stel die ander lede in kennis van die datum en plek. Sy bring ’n boek saam – een wat vir haar interessant is en bespreek dit met die ander lede sonder om die verhaal weg te gee. Alhoewel almal nog nie die boek gelees het nie, lok dit altyd besprekings uit, bv oor die Tweede Wêreldoorlog indien daar so iets in die boek voorkom. Die boek gaan dan in die kas in en lede kan die boek lees indien hulle belangstel. Ons is ’n groep met uiteenlopende belangstellings en vul mekaar op hierdie wyse aan. Ons het lede wie se belangstelling van nie-fiksie, bv geskiedenis, die heelal of kosmos, plante tot fiksie, bv dramas en speurverhale wissel.

Koster Leeskring

Kontak Soanet Booyens by koster.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is in 2000 gestig.
# Ons het tans 11 lede en nuwe lede word aanvaar, maar gewoonlik slegs per uitnodiging.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste Maandag van die maand

Page turners

Kontak Lesley van Zyl by page.turners@litnet.co.za.

# Ons leeskring het begin as ’n boekklub vir die mense wat in die woonbuurt 5km van die fabriek af, sowat 25 km van Lichtenburg af, woon. Ons het begin omdat ons ’n klein biblioteek op die woonbuurt het en wou die woonbuurt se inwoners en werkers betrek.
# Ons het tans agt lede en aanvaar nuwe lede, alhoewel die lede meestal van die plaasgemeenskap is en nie saans laat uitgaan nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Ons vergader en keer per maand opverskillende datums. Gewoonlik is daar ’n gasvrou en ons het bietjie kos en gesels vir die aand rondom ’n tema. Ons sluit boekbesprekings in; prosa of ’n sêding word voorgelees. Daar is ook ’n woordspel en daar word ’n skrywer bespreek.
# Almal het verkillende smaak. Ons verwelkom die diversiteit van iemand wat versot is op hygromans tot iemand wat hou van nie-fiksie. Ons lees nie almal dieselfde boeke nie. Inteendeel, met die verskillende leesstof, leer ons graag by ons mede "boekenaars" en lees ons boeke wat ons nie voorheen sou verken het nie.

Daljosafat Leeskring

Kontak Alta Cloete by daljosafat.leeskring@litnet.co.za.

# Op 11 Maart 1980 gestig
# Daar is tans 16 lede, nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Dinsdagoggend van elke maand.

Klein-Drakenstein Leeskring

Kontak Helena Botha by klein-drakenstein.leeskring@litnet.co.za.

# Ena de Klerk, die eggenote van WA de Klerk, het die leeskring gestig. Dit is een van die oudste leeskringe in Suid-Afrika.
# Ons het tans 13 lede en is inklusief.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die laaste Dinsdag van die maand

Libri Ad Lib

Kontak Amanda Albertyn by libri-ad-lib@litnet.co.za

# Die leeskring, destyds bestaande uit nege jong professionele dames in die begin van hulle dertigerjare, is op 7 Augustus 1997 gestig. Ons vier dus vanjaar ons mondigwording. Drie van die oorspronklike stigterslede is steeds deel van die leeskring. Ons lees beide Engels en Afrikaans. Elke lid kry ’n beurt om ’n boek aan te bied en gasvrou te speel.
# Ons het 10 lede en nuwe lede word aanvaar, alhoewel die kring beperk is tot 12 lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind die eerste Donderdag van elke maand plaas, behalwe tydens skoolvakansies.

Afrikaanse Boekklub

Kontak Ria Greaves by boekklub.portalfred@litnet.co.za.

# Die boekklub is in 2015 gestig deur twee Afrikaanssprekende onderwyseresse by die plaaslike hoërskool. Dit is steeds ’n uiters informele klub, met slegs agt lede. Ons vergader een keer per maand by een van die lede se huis en deel wat ons gelees het. Besprekings is kort en meer opsommend as krities, maar dit is genoeg om belangstelling te stimuleer en lede leen boeke oor en weer. Af en toe sal ons ook ’n Engelse boek insluit. Daar is geen koste verbonde aan die boekklub nie. Lede koop self boeke.
# Ons het agt lede en aanvaar nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind een keer ’n maand plaas.

Somerstrand Leeskring

Kontak Dirk Fokker by somerstrand.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan al sedert die 1980’s.
# Daar is tans 10 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste en sprekers is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die laaste Dinsdagaand van die maand

Potchefstroomse Afrikaanse Vroueleeskring

Kontak Renie Laage by potchefstroom.vroueleeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is vanjaar reeds 54 jaar oud. Die lede is meesal Afrikaanssprekend en die die keuse van boeke word steeds volgens die kategorieë soos deur Audry Blignault aanbeveel, gekies.
# Danksy die Universiteit in die dorp het ons genoeg kenners om boeke te bespreek waarvan enkeles self lede van die Leeskring is. Ons hou twee keer per jaar ’n kleiner en een groter gasteaand met ’n spreker van buite soos bv die skrywer self. Kaartjies word hiervoor verkoop aan die lede sowel as gaste om die koste te dek wat ook ’n ligte ete insluit.
# Ledegeld is op die oomblik R80 per jaar omdat die ander sprekers ook vergoeding/geskenkies ontvang.
# Daar is op die oomblik 48 lede en nuwe lede word verwelkom, aangesien baie lede reeds oor sestig is en jonger dames aangemoedig word om aan te sluit.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 19:00 op die tweede Maandag van die maand in die konferensiekamer van die Dienssentrum

Akasia Leeskring

Kontak Sophie Beyers by akasia.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring van 12 lede bestaan al 10 jaar en het eers by die Akasia Bilioteek bymekaargekom, vandaar die naam.
# Die bespreking is informeel, ons maak beurte om leiding te neem.
# Besoekers of nuwe lede is welkom. Kontak Sophie Beyers by akasia.leeskring@litnet.co.za.

Athos Boekklub

Kontak Elmarie Kock by athos.boekklub@litnet.co.za.

# Athos Boekklub is nege jaar oud met 12 lede wat in die Lynnwood/Brooklyn omgewing woon.
# Byeenkomste op die eerste Donderdag van die maand om 11:00 by wisselende venues, meestal aan huis van lede.
# Gaste is welkom in spesiale gevalle wat geadverteer sal word.
# Synde ’n boekklub het ons nie ’n voorafbeplande jaarprogram nie.

Bela-Bela Leeskring

Kontak Elma van den Berg by bela-bela.leeskring@litnet.co.za.

# Die Warmbad-leeskring is in 2000 begin met vyf lede. Die ledetal wissel so tussen agt en tien en nuwe lede is baie welkom.
# Boekbespreking is informeel en word deur een van die lede gelei.
# Besoekers is welkom. Kontak asb bela-bela.leeskring@litnet.co.za om aan te meld en dra R5 by vir koffie/tee.

Bettie-se-leeskring

Kontak Selma du Preez of Marie Weidemann by bettie-se-leeskring@litnet.co.za.

# Die formidabele Bettie van der Spuy het in 1978 vyf goeie vriendinne oorgehaal om saam met haar boeke te lees en te bespreek. Bettie-se-leeskring het daaruit ontstaan. Bettie is vier jaar gelede op 93 oorlede.
# Nuwe lede wat sal deelneem aan bespreking en besprekings lei, is baie welkom.
# Besoekers is altyd welkom. Skakel asseblief vooraf vir Marie Weidemann (072 226 8090).

Jaarprogram 2018
Byeekomste om 10:00 aan huis van ’n lid tensy anders vermeld

Brooklyn Leeskring

Kontak vir Dalena Beyers by brooklyn.leeskring@litnet.co.za.

# Ons is ’n geslote leeskring wat saans vergader saam met ’n lekker ete. Gaste word by geleentheid uitgenooi.
# Lede lei die bespreking van hulle boekkeuse.

Centurion Leeskring

Kontak Elmarie van der Walt of Paul Beezhold by centurion.leeskring@litnet.co.za.

# Centurion Leeskring is 31 jaar oud.
# Besoekers is altyd welkom. Skakel asb vooraf met Amie van der Merwe (012 664 4802) of Lesanda Meyer (084 690 3144).

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:30 in die Centurion Biblioteek, h/v Cantonmentsweg en Unielaan

Elize Botha Leeskring

Kontak Rentia Bonthuys of Ritha Louw by elizebotha.leeskring@litnet.co.za.

# Elize Botha Leeskring bestaan reeds 35 jaar hoofsaaklik in die ooste van Pretoria. 
# Tans is ons 20 lede wat die laaste Vrydag van die maand bymekaarkom.     

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 by ’n lid se huis

Glenstantia Leeskring

Kontak Mariaan Ueckermann of Sugnét Kannemeyer by glenstantia.leeskring@litnet.co.za.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 17:00 op die laaste Dinsdag van die maand by Glenstantia Gemeenskapsbiblioteek, Chopinstraat 510

Hartbeespoort Leeskring

Kontak Anli Wilsenach by hartbeespoort.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan reeds 34 jaar en het afgestig van die Schoemansville Leeskring.
# Op die oomblik het ons 12 lede plus ’n aantal rustende lede wat so dan en wan kom inloer.
# Nuwe lede is altyd welkom.
# Boekkeuses behels gewoonlik ewe veel Afrikaanse as Engelse titels. Ons bespreek elke jaar ’n Afrikaanse digbundel en ook ’n biografie (Afrikaans of Engels). ’n Lid is gewoonlik die voorganger tydens bespreking.
# Ons vergader by mekaar se huise met wyn en koek.

Jaarprogram 2018
Vergader aan huis van ’n lid

Jakaranda Leeskring

Kontak Marie Meintjes of Lalamarie Human by jakaranda.leeskring@litnet.co.za.

# Op 28 Januarie 2018 is Jakaranda 32 jaar oud. Oorspronklik in Pretoria-Noord gestig maar deesdae woon lede oraloor.
# Ons het tans 26 lede en neem slegs nuwe lede in wanneer iemand bedank of weggaan.
# Gaste welkom indien daar plek is. Kontak asb vir Lalamarie Human (084 760 7199).

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand aan huis van ’n lid

Lekkerleeskring

Kontak Elsa du Plessis by lekkerleeskring@litnet.co.za.

# Die Lekkerleeskring is sedert die begin van 2010 aan die gang. 
# Byeenkomste vind plaas aan huis van lede en neem die vorm aan van ’n gesprek waarvoor almal voorberei. Daar word nie lesings aangebied nie.
# Byeenkomste is beperk tot lede.

Jaarprogram 2018
Alle byeenkomste om 14:00 aan huis van ’n lid

Mabel Malherbe Leeskring

Kontak Elmarie van der Walt of Gina Malherbe by mabelmalherbe.leeskring@litnet.co.za.

# Die Mabel Malherbe Leeskring is vanjaar 78 jaar oud – Pretoria se oudste leeskring. Mabel Malherbe was in baie opsigte ’n pionier. Een faset van haar nalatenskap is die Mabel Malherbe Leeskring. In 1912 stig sy die Afrikaans-Hollandse Leesunie met die doel om Afrikaanse vroue aan te moedig om te lees. Dit was aanvanklik maar moeilik en baie dames het die boekbesprekings eers in Engels geskryf en daarna vertaal! Toe die ledetal 100 bereik het en daar ’n lang waglys was, is ’n tweede leesunie  wat haar naam dra, in 1940 gestig.
# Nederlandse boeke is ’n fokus. Die Stichting Bevordering Culturele Betrekkingen Nld-ZA gee jaarliks ’n ruim skenking vir die aankoop van Nederlandse boeke.
# Nuwe lede (ook mans) is welkom. Kontak ’n bestuurslid of vra ’n vriendin in die leeskring om jou voor te stel.
# Gaste is welkom. Kontak asb vooraf vir Gina Malherbe (084 745 6413).

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:00 in die Alkantrant-biblioteek, h/v Daventrystraat en Lynburnweg

Menlopark Leeskring

Kontak Petro Blaetter by menlopark.leeskring@litnet.co.za.

# Menlopark Leeskring het in 1967 afgestig van Mabel Malherbe Leeskring en word vanjaar dus 52 jaar oud.
# Van ons 25 lede woon nie een meer in Menlopark nie! Nuwe lede is welkom.
# Besoekers is baie welkom by ons byeenkomste. Skakel vooraf vir Daleen Fourie by 012 991 5262 of 082 926 8129.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 op die tweede Donderdag van die maand aan huis van ’n lid

Moreleta Leeskring

Kontak Tillie Potgieter of Hester Labuschagne by moreleta.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan reeds meer as 20 jaar en vier stigterslede is nog al die tyd by.
# Tans 11 lede:  die meeste woon in die Val de Grace/Lynnwoodrif omgewing maar Rietondale, Waterkloof en Mooikloof is ook verteenwoordig.
# Nuwe lede, veral jonger mense, is baie welkom.
# Besoekers is welkom.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 19:00 aan huis van ’n lid

Pretoria-Oos Leeskring

Kontak Sannie Meiring by pretoria-oos.leeskring@litnet.co.za.

# Pretoria-Oos is die jongste van die Pretoriase leeskringe en is pas in 2018 gestig.
# Ons funksioneer in die Pretoria-Oos Aftreeoord in Equestria.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 16:00 in die aftreeoord se saal

Prisma Leeskring

Kontak vir Anneli Kuhn by prisma.leeskring@litnet.co.za.

# Prisma bestaan sedert 1969.
# Die 11 lede kom meestal uit die Lynnwood-omgewing.
# Ons fokus nie net op letterkunde nie, maar lees ook wyer of kry kundiges om ons te kom toespreek – vandaar die naam Prisma.
# Besoekers is altyd welkom.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:30 meestal aan huis van ’n lid

Rustenburg Leeskring

Kontak vir Micky Badenhorst by rustenburg.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan sedert 1974 toe die destydse burgemeestersvrou, Bets Hattingh, Audrey Blignault genooi het om raad te gee met die stigting van ’n leeskring.
# Tans 10 lede. Gaste is altyd baie welkom. Kontak asb Micky Badenhorst by 072 223 6841.
# Ons plaas maandeliks ’n berig in die plaaslike koerant.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 15:00 gewoonlik aan huis van Micky Badenhorst tensy anders geadverteer

Sunrise View Leeskring

Kontak Elize Momsen by sunriseview.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan nou sowat 15 jaar.
# Tans 20 lede. Nuwe lede is baie welkom.

Tygerpoort Leeskring

Kontak Johan Talma of Gerda Kriek by tygerpoort.leeskring@litnet.co.za.

# In 1995 deur Lulu Harley gestig vir Silver Lakes-inwoners. Nou woon die 25 lede in verskeie woongebiede in die ooste van Pretoria.
# Nuwe lede is welkom.
# Besoekers is welkom by alle byeenkomste. Skakel asseblief vooraf met Gerda Kriek (083 296 1113) as jy wil bywoon.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 in die NG Kerk Lynnwoodrif se Life Style Café

Waterkloof Leesgroep

Kontak Lillibeth Moolman of Marita Op't Hof by waterkloof.leeskring@litnet.co.za.

Jaarprogram 2018

Waverley Leeskring

Kontak Trui van Wyk of Elfrieda Marais by waverley.leeskring@litnet.co.za.

# In 1972 gestig. Elize Botha was ’n stigterslid en tot haar dood ere-voorsitter.
# Nuwe lede is welkom.
# Besoekers is welkom. Kontak asb Trui van Wyk (082 506 5779) of Elfrieda Marais (072 179 5847) vooraf en maak ’n bydrae van R20.
# Ons werk baie goed saam met die biblioteek: die leeskring koop jaarliks drie kopieë van elk van die boeke en skenk dit aan die biblioteek. Tot tyd en wyl dit bespreek word, word die boeke vir lede uitgehou.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 in die Waverley Biblioteek, Cunninghamlaan 1355, Waverley

Wilgers Leeskring

Kontak vir Maryna Brunt of Joey van Zyl by wilgers.leeskring@litnet.co.za.

# Die Wilgers Leeskring is op 25 September 2014 begin met ’n ledetal van agt lede. Die ledetal wissel tans tussen 12 en 15 en nuwe lede is welkom.
# Ledegeld beloop R100 per jaar.
# Boekbesprekings is informeel en word deur een van die lede gelei.
# Besoekers is welkom. Skakel asb 079 898 1112 om aan te meld.

Sasolburg-biblioteek Leeskring

Kontak Estelle Boers by sasolburg-biblioteek.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring het in 1979 ontstaan toe die nuwe biblioteek in gebruik geneem is. Dit het verander van ’n formele aksie met ’n spesifieke spreker na ’n meer informele gespreksituasie waar almal die boek moet lees en aktief  deelneem.
# Ons ledetal wissel tussen 12 tot 15 lede en nuwe lede is altyd welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die derde Woensdag van die maand

Sedgefield Leeskring

Kontak Elsje Gräbe by sedgefield.leeskring@litnet.co.za.

# Jeanetta Steyn het ’n leeskring op Somerset-Wes gestig en toe tree sy en haar man af op Sedgefield. In 2013 stig sy toe ’n leeskring op Sedgefield.
# Ons het tans 15 lede en nuwe lede is baie welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 op die laaste Vrydag van die maand in die ou Raadsaal

Helderberg Leeskring

Kontak Gideon Strydom by helderberg.leeskring@litnet.co.za.

# Die formidabele Helderberg Leeskring bestaan reeds vir meer as 40 jaar. Daar is tans aktiewe lede wat sedert 1978 lid is van die leeskring.
# Ons lees ’n wye verskeidenheid genres en onderwerpe en poog om die boekelys elke jaar so interessant en uitdagend as moontlik te maak. Lede stel self boeke voor en ons besluit saam watter boeke vir die bepaalde jaar bespreek sal word.
# Ons is bevoorreg om toegang tot wonderlike sprekers te hê en het deur die jare reeds ’n noue band met baie van hulle ontwikkel. Ons sprekers is meestal skrywers, resensente, akademici en lede.
# Daar is tans 35 lede. Voornemende lede is welkom om ons te kontak. Ons vergader tans aan huis van lede, so die ledetal word dus beperk om logistieke redes.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die derde Dinsdag van die maand

Poësiekring Stellenbosch

Kontak Petrusa by kring.stellenbosch@litnet.co.za.

# Die poësiekring bestaan sedert 1993 en bespreek een keer ’n maand gepubliseerde bundels.
# Sowat 35 lede woon die byeenkomste by en belangstellendes is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 op elke eerste Maandag van die maand

Stilbaai Leeskring

Kontak Hanina Loubser by stilbaai.leeskring@litnet.co.za.

# Eerste vergadering op 15 Maart 1984 gehou met Becky Ferreira as voorsitster.
# Enigeen is welkom om aan te sluit.
# Gaste is baie welkom om geleenthede by te woon (’n bydrae van R10 vir eet- en drinkgoed word gevra).
# Vergaderings word elke eerste Donderdag van die maand om 14:30 in Die Waenhuis, Jagersbosch gehou – ’n kennisgewing word ’n week tevore op die inligtingsmuur in Hoofstraat-Wes aangebring.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:30 op die eerste Donderdag van die maand

2 Oseane Leeskring

Kontak Jakkie Badenhorst by 2-oseane.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan uit 30 lede en nuwe lede word aanvaar.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Vergader een keer ’n maand

Program 2018

Boekbende

Kontak CM van der Walt by boekbende.upington@litnet.co.za.

# Ons koop vir die afgelope ses jaar gesamentlik boeke aan en ruil dit onder mekaar uit.
# Ons het op die oomblik 12 lede, en neem nie tans nuwe lede in nie.
# Ons vergader een keer per maand.

Vanderbijlpark Leeskring

Kontak Gerda Grové by vanderbijlpark.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is al 32 jaar aan die gang.
# Ons poog om die pryswenners van die jaar te lees. Al ons lede lees dieselfde boek per maand en dan kry ons kundige sprekers om te bespreek. Soms berei een lid voor en fasiliteer ’n groepsbespreking.
# Ons het tans 35 lede en nuwe lede is baie welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die derde Donderdag van die maand

Ventersburg Leeskring

Kontak Esther Delport by ventersburg.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is omtrent 35 jaar oud en is die uitvloeisel van ’n inisiatief deur Doks Briers van die Vrystaat Biblioteekdiens om leeskringe op die Vrystaatse platteland te stig.
# Ons het tans 15 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die laaste Maandag van die maand

Village Leeskring

Kontak Elize Schoombee by village.leeskring@litnet.co.za.

# Ons het so min of meer 2 jaar gelede begin. Daar was eers ’n ander leeskring maar het mettertyd doodgeloop. Ek het toe besluit om die gaping te neem en ’n nuwe een te begin. Die enigste twee lede wat nog oor was by die vorige leeskring het toe ook by ons aangesluit.
# Ons het tans 10 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Program 2018
Byeenkomste op die laaste Dinsdagmiddag van die maand

• Bruin geeste deur Elsabe Steenberg
• Susters van Eva deur Dalene Matthee
• Die ander Martha deur Eleanor Baker
• Emily Hobhouse, geliefde verraaier deur Elsabé Brits

Boekklub 2 vir 5

Kontak Engela Duvenage by boekklub.wellington@litnet.co.za

# Die boekklub is in 2017 gestig.
# Daar is tans 5 lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind een maal per week plaas.

Boekbimbo's

Kontak Liezel Lünenburg by boekbimbos.witrivier@litnet.co.za.

# Die Boekbimbo’s van Witrivier kuier die laaste sewe of agt jaar een maal per maand saam. Niemand kan onthou presies waar die komiese naam vandaan kom nie, maar almal is dit eens dat die tong-in-die-kies-alliterasie lekker op die oor val.
# Elkeen dra maandeliks R50 by tot ’n “boekfonds” en elke lid kry eenmaal per jaar ’n beurt om nuwe boeke aan te koop. Die boekklub funksioneer as ’n biblioteek waar lede boeke kan uitneem – die klub het nou reeds bykans 600 boeke op hul lys. ’n Boek wat deur almal gelees is, word die eiendom van die lid wat dit gekoop het, maar alle boeke bly op die lys en kan later weer by die eienaar geleen word.
# Die Boekbimbo’s se byeenkomste is ontspanne en daar word gesellig gekuier rondom lekker kos en goeie wyn. Elkeen kry ook die geleentheid om te vertel wat sy in die laaste maand gelees het en wat sy daarvan dink.
# Ons is 12 lede en daar is ’n waglys van persone wat graag wil aansluit as ’n lid sou bedank.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste op die derde Donderdag van die maand.

LitNet wil graag aan leeskringe ondersteuning gee.
Stuur jou leeskring-besonderhede of navrae aan leeskring@litnet.co.za of besoek https://www.litnet.co.za/uitnodiging-leeskringe-suid-afrika/.

The post Leeskringe in Suid-Afrika: 2018-jaarprogramme en -inligting appeared first on LitNet.

Draaiboek: David Scarpa, gegrond op die boek deur John Pearson

Regie: Ridley Scott

Spelers: Christopher Plummer, Michelle Williams, Charlie Plummer, Mark Wahlberg, Timothy Hutton, Romain Duris

Dit klink soos almal se grootste wens: om al die geld in die wêreld te hê. Op sy dag was die oliemagnaat Jean Paul Getty verreweg die rykste man op die planeet, maar of dit hom ’n tevrede en gelukkige mens gemaak het, is ’n heel ander storie. Daarom heet een van sy boeke nie How to get rich nie, maar How to be rich – iets wat kennelik moeiliker is as wat dit lyk.  

Ryk en magtige mense is gewoonlik in die kalklig, maar die ontvoering van Getty (Christopher Plummer) se sestienjarige kleinseun John Paul (Charlie Plummer) in 1973 in Rome het ’n mediastorm soos min veroorsaak. Die ontvoerders, ’n Italiaanse bende misdadigers, het ’n losprys van 17 miljoen dollar geëis. Hoewel dit ’n enorme bedrag vir daardie tyd was, kon Getty senior dit sekerlik bekostig, maar hy het “uit beginsel” geweier (hy was die spreekwoordelike suinige man wat ryk geword het). Getty het hom egter misreken met John Paul se ma, Gail (Michelle Williams), wat hand en tand baklei het om haar seun terug te kry, later met die hulp van Fletcher Chace (Mark Wahlberg), die voormalige CIA-agent wat die ou man gehuur het om sy sekuriteit te behartig.

Soos ’n mens van regisseur Ridley Scott verwag, sorg hy vir ’n treffende ondersoek na ’n komplekse familiesage, met ’n mengsel van drama en aksie wat net reg is – nie te veel nie, maar ook nie te min nie (daarvoor is wel ten slotte taamlike vryheid met die werklike feite geneem). Die vier hoofakteurs lewer almal uitstekende spel, met die nuweling Charlie Plummer (nie verwant aan Christopher nie) wat beïndruk. ’n Interessante brokkie oor die film is dat die 88-jarige Christopher skaars ’n maand voor die beplande vrystelling die rol oorgeneem het by Kevin Spacey, wat ná beskuldigings van seksuele misbruik weggelaat is uit die rolverdeling.

As jy hou van ’n veelvlakkige drama, gaan kyk gerus hierdie een.

Sterre: 4

The post <i>All the money in the world</i>: ’n filmresensie appeared first on LitNet.

The post Op ’n eiland, ’n werkswinkel in skeppende skryfkuns appeared first on LitNet.

Toe ek my wee’ kom kry
Was djy twintag djaar ouer.
Met ’n lyf en oë geel ingekleur.
Djy’t my die hand gegee,
Ma’ djou oë was al weg.

Nou dat djy weg is, kan ek ee’s sien.

Djy’t gesê djy moet hof toe
Ek vra: wat vannie hosptaal?
Djou oë soek die plestiektafel rond vir jou sigaret,
Terwyl sy djou klere uithaal
En dan aantrek, terwyl djy met sigaret en al
Aan die slaap val.

Nou dat djy weg is, kan ek ee’s onthou.

Ons moet die voorkamervloer regmaak
Ek het allie tools gekoop
Ek het net gewag vir djou!
Sit ee’s hie’ innie rystoel, die dokter kom nou.
Hulle sallie my  helpie, kom ons gaan rook ’n sigaret, gou.

Nou dat djy weg is, kan ek ee’s voel.

Die nurste was missing en die malman langs djou
Aan’ie woel!
Hoekom sit hulle djou dan met so ’n man in ’n saal?
Hy woel en smyt en skeer sy lyf kaal!
Maar djy was lankal toe weg.
Ek kon dit in djou stem hoor toe djy seg: ek wil my tanne borsel.

Nou dat djy weg is, kan ek ee’s huil.

Kwart-voor-vier het sy ons innie oë gekyk
En djou oë toegemaak en die masjiene afgesit.
Djou broer en suster en vrou het vir djou gebid
En toe begin huil
Ek het net gehuil!

Nou dat djy weg is, kan ek djou vertel.

Djou annikind was innie kaap by djou annivrou.
En djou meisiekind het vyf dae daarna haar dertiende verjaardag gehou.
Sy’t djou gevra om ha te wees
Ek is seker djy het langs haar en haar ma gepose in gees
Toe ek die foto vat.

The post Nou dat djy weg is – ’n gedig vir my oorle’ pa appeared first on LitNet.

Klik hier om hierdie nuusbrief aanlyn te lees. | Click here to view this newsletter online.

The post LitNet: Jou wintertrui appeared first on LitNet.

In glas
Nicola Hanekom
Uitgewer: Protea Boekhuis
ISBN: 9781485305989

In glas is daardie betreklik rare verskynsel, ’n aanbiedinggerigte en hoogs speelbare verhoogteks wat absoluut vrá om in opvoering beleef te word, maar een wat terselfdertyd ook ’n uitdagende, dog leesbare, drama is wat net so dringend vra om indringend ontleed en bespreek te word.

Inhoudelik is hierdie hoogs kompakte en donker stuk byna oorlaai met ’n hele reeks ontstellende en verweefde tematiese kwessies wat ons in die huidige tydsgewrig leer ken het, en die skrywer maak ruim gebruik van ’n groot spektrum teatertegnieke om in ’n uur lange opvoering uitdrukking aan daardie komplekse inhoud te probeer gee.

Alhoewel hierdie uitgesproke en ontstellende stuk oor “in utero-ontvoering”¹ reeds in 2015 by die KKNK opslae gemaak het en veelvuldig bekroon is, is dit nogal veelseggend dat dit juis vanjaar gepubliseer word. Dit is nou presies 40 jaar ná die geboorte van Louise Brown, die eerste “proefbuisbaba”, en die kwessie van infertiliteit en in vitro-bevrugting (IVF) staan natuurlik sentraal as ’n dryfveer in die intrige van Hanekom se stuk.² Die teks se tematiese fokus strek egter heelwat wyer as net die angstighede rondom bevrugting alleen, want dit bekyk eintlik die totaliteit van die kinderloosheid-ervaring op die grense van die liefde en skuld by twee skynbaar gawe, voorstedelike karakters.

As ek ’n beswaar sou wou opper oor hierdie teks, sou ek seker argumenteer dat Hanekom met só ’n ambisieuse stel oogmerke dalk probeer om net té veel (ernstige dog soms uiteenlopende) subtemas in een, kort werk aan te pak. Dit beteken dat suggestie as kommunikasiestrategie die norm word, eerder as wat sake meer diepgaande in dramatiese terme bekyk word, soos wat mens van ’n langer werk sou verwag. Maar dan moet ek erken, dit is eintlik dalk ’n mindere saak, veral gemeet aan dit wat Hanekom wél so pragtig bereik met die teks en sy byna anargistiese aanslag.

Onder die menigte subtemas wat binne hierdie hooffokus behandel word, val sulke aspekte soos die onsekerheid oor die begeerte om ’n kind te hê, die vernedering en trauma van impotensie en infertiliteit, die verwarring en ontsteltenis rondom die behandeling self en die skok as dit nie slaag nie, die hantering van verlies, ’n worsteling met die gevolglike depressie, die onvermydelike soeke na ontstellende en (on)logiese uitkomste en ’n skokkende denouement met die ontdekking van die herkoms van die swart baba in die boks en die skrikwekkende demoon wat onder die bed uitkom om elke nag wraak te neem.

Daar is egter ook ’n ander, satiriese (selfs siniese) aspek aan die stuk wat mens opval: die aksie vind alles gelyktydig plaas op wat mens sou kon beskou as twee eksistensiële vlakke: die bovlak van die uiters konvensionele wêreld van ’n “normale en beskaafde” Suid-Afrikaanse woning en woonwyse waarin Lottie en Gideon hulle bevind en waar hulle van dag tot dag saamleef deur die “normale” probleme wat hulle konfronteer, en die psigiese ondervlak waar elkeen worstel met ’n eie binnelewe, een waar reaksies soveel anders is, gebind aan geen reëls of konvensies nie, en waar die trauma en begeertes hulle eie ware teelaarde vind in die menigte drome en wêrelde wat om hulle verbrokkel.

Wat In glas vir my egter werklik uitlig as teaterwerk, benewens die genuanseerde hantering van ’n moeilike onderwerp en die werklik speelbare en eietydse dialoog, is die paar spesifieke en waaghalsige keuses wat Hanekom uitoefen om die verhoog se volle potensiaal te probeer benut in die vertelling daarvan – en die toeganklike manier waarop daardie eksperimente neerslag vind in die gepubliseerde teks.³ Want die doel is immers om ’n uiters intieme storie, met veelvuldige en verweefde subtemas, binne die bestek van ’n kort feesstuk vir ’n gehoor (of leser) te vertel en hulle iets daarvan self te laat beleef.

Tracy Saunders (Cape Times, 15 April 2015) stel dit dat Hanekom “brought her work inside after the success of her outdoor site specific works”, en dit is presies die gevoel wat ek kry: dat die skrywer van plekspesifieke stukke soos Trippie en Land van Skedels die gehoor hierdie keer in ’n ander soort “oop ruimte” wou plaas, een waar hulle – binnemuurs in ’n intieme ruimte – as deelnemers betrek sou word by die onafwendbare gebeure, om die angs en frustrasie van Lottie/Bul en Gideon/Poppie eerstehands saam met hulle deur te maak.

Van die begin af is die stuk dan ook gekonsipieer as ’n tipe fisiese teater wat afspeel as ’n teater-in-die-ronde-aanbieding – en laasgenoemde word ook so gestel op die titelblad. Dit op sigself is ’n tegniek wat vandag, veral in plekspesifieke aanbiedings, in gebruik is, en net soos die hergebruik van die Elizabethaanse tongverhoog (“thrust stage”) in die tagtigerjare het dit wel sy gebruike, maar ook sy baie spesifieke probleme – veral wat siglyne en perspektief betref. Dit is natuurlik sake wat deur regisseurs en spelers hanteer moet word, maar in hierdie spesifieke geval is die betrokke keuse van speelruimte en stelinkleding uitmuntend gepas vir die stuk – die oopheid en gestrooptheid daarvan maak voorsiening vir ongelooflike soepelheid van beweging en skep ’n meervoudige metaforiese ruimte waarin die verskeie tematiese lyne in en uit kan vloei soos wat die intrige ontwikkel. Terloops: dit help die leser geweldig dat die teks ’n pragfoto van die stel met sy sinspeling op wit hospitale en inrigtings, op sy rugkant het.

Die vloeibaarheid wat so ’n stel bied, is natuurlik byna verpligtend vir ’n stuk wat van die soort fisiese-opvoeringstyl gebruik maak wat Hanekom hier voorstel, nog meer so weens haar gebruik van gelyktydige doeblering van toneelspelers om die gedagtes en interne monoloë van haar karakters weer te gee. Die idee van die innerlike wat onderdrukte, verskuilde of selfs onbewuste gedagtes van ’n karakter uitspreek, is oor die eeue natuurlik al op vele wyses aangepak, vanaf die Griekse koor en die Shakespeariaanse “aside” tot die gebruik van droomtonele, tonele van bedwelming , maskers en doeblering van spelers by verskeie 20ste-eeuse skrywers,⁴ maar Hanekom se besondere weergawe daarvan is nogal interessant, want daarin word die konvensie van doeblering nie slegs gebruik om die persoon se innerlike gedagtes in woord en daad weer te gee nie, maar om ook te dien as ’n kontrasterende alter ego, een wat ’n daadwerklike en uiters aktiewe aandeel in die konflik het. Méér nog, deur aan Gideon ’n “pieperige vroutjie” en aan Lottie ’n groot slordige man elk as alter ego te gee, bring sy die sielkundige dimensie van seksuele identiteit ook nog by, as ’n addisionele dryfveer vir die emosies en aksies van die karakters.

Die verskeie ontstellende dimensies van die verwringing van die verhouding en die verkrummeling van die psiges van die karakters word hoofsaaklik deur die alter ego’s gedra en uitgespeel, terwyl die aard van die konvensionele lewe van die paartjie weerspieël word in hulle dialoog, aangevul met ’n slim gebruik van oudiovisuele tegnologie om die sosiale media te betrek – met die implikasie: niks wat ons doen, gebeur meer in isolasie nie; dit word elektronies/digitaal bekendgemaak, versprei “viraal” en word openbare besit. Dis dáár, in die aanlyn blogs, waar ons die daaglikse beelde uit hulle lewens oor die tyd te sien kry.

’n Laaste gedagte oor die algemene tema en Hanekom se tegniek van suggestie: haar keuse om die prostituut, die baba in die boks, en die ma/demoon swart karakters te maak, vra om gesien word as ’n vlietende simboliese verwysing na die hele kwessie van koloniale (en apartheids-) verkragting van Afrika. Die rigtingwysing kom voor as ’n reeks verbale en visuele suggesties aan die einde van die stuk, al word dit nie as sodanig in die dialoog en spel na verwys of verder ontgin nie.

Hierdie netjiese publikasie is ’n waardevolle nuwe bydrae tot ons dramaliteratuur. In glas is ’n aangrypende, eietydse werk, ’n donker, bondige drama met ’n sterk sentrale fokus, wat geweldig beïndruk en ’n wonderlike bewys lewer dat die lewende teater tóg nog ’n saal vol mense aan die strot kan gryp en kan maak kyk na die wêreld om hulle.

Aantekeninge

1. Die makabere “ontvoering” van ’n baba deur die verwagtende moeder dood te maak aan die einde van haar termyn en die kind dan deur middel van ’n kru keisersneeproses te bekom, word in Amerika tegnies na verwys as “fetal abduction”, en deesdae skynbaar ook as “womb raiding” of "caesarean kindnapping” of “in utero kidnapping" in die openbare media. Dit is ’n rare gebeurtenis (die eerste voorval is in 1987 in die VSA opgeteken), maar die gevalle wat wel gedokumenteer is, trek baie aandag en die aard en oorsaak van dié soort optrede verbyster alle logika en word as ’n ondenkbare misdaad gesien.
2. Daar is ook in die afgelope tyd ander stukke geskryf en opgevoer oor die trauma, vrese en absurditeite verbonde aan IVF, en die kompeterende bedryf wat daaromheen ontstaan het. Naas The waiting room van Kylie Trounson (ook uit 2015), word Genesis Inc deur Jemma Kennedy en Stuffed deur Lucy Joy Russell and Holly McFarlane juis in 2018 vir die eerste keer opgevoer. Volgens The Guardian van Vrydag 4 November 2016 is daar teen 2015 reeds 250 000 babas op hierdie wyse in die lewe gebring in die Verenigde Koninkryk alleen, terwyl infertiliteit of probleme om kinders te verwek globaal as ’n al groter wordende probleem gesien word.
3. Op verskeie vlakke sou die teks selfs kon dien as ’n tipe handboek oor, of ten minste ’n puik voorbeeld van, kreatiewe eksperimentering met teatermaakprosesse en -tegnieke.
4. ’n Dramaturg wat besonder baie daarin belang gestel het, was Eugene O’Neill, ’n lewenslange eksperimenteerder met die fisiese aspekte van die verhoog, in sy lewenslange soeke na geïntegreerde “taal” vir die drama. In die bekende geval van Strange interlude (1928) maak hy byvoorbeeld doelbewus gebruik van twee soorte verhoogtaal: konvensionele dialoog en dan spreekbeurte waarna verwys word as “thought speech”, dws parallelle dialoog waarin die innerlike tot uiting kom. O’Neill het by ander geleenthede weer met maskers geëksperimenteer in hierdie verband. In Suid-Afrika was skrywers soos Bartho Smit en Pieter Fourie self ook gedurig in hulle werke op soek na alternatiewe uitdrukkingsvorme vir daardie interne dialoog.

Bronne

Laetitia Pople. 2015. Nicola Hanekom se nuutste uitsonderlike teater. Die Burger, 6 April.

Mark Brown. 2018. Writer of IVF play blasts “privatisation of reproduction”. The Guardian, 21 Februarie.

More than 250 000 UK babies born through IVF. The Guardian, 4 November 2016.

Tracey Saunders 2015. Klein Karoo Oscar highlights. Cape Times, 15 April.

The post <i>In glas</i> deur Nicola Hanekom: ’n resensie appeared first on LitNet.

Mmusi Maimane (Foto: By Democratic Alliance, Flickr, CC BY-SA 2.0, Wikimedia Commons) en Bettina Wyngaard

Beste Mmusi

In die ou dae het ons geleer om ’n brief te begin deur te verneem na die ontvanger van die brief se welstand. Ek dink ek kan seker maar aanneem jou bloeddruk is sky high, jy slaap snags sleg en as jy ’n oog toekry, dan het jy nagmerries oor De Lille en Zille. Nie noodwendig in daai volgorde nie. Of dalk juis in daai volgorde.

Ek neem aan antie Pat ry jou bloots, maar het jy dan regtig iets anders verwag? I mean really, julle het haar mos gevat met die volle wete sy’s ’n scrappy vegter wat nie mind, soos die Ingelsman dit stel, to punch above her weight nie. Nie dat ek heeltemal seker is sy punch above her weight met jou DA nie. Julle wou haar hê juis omdat sy vreesloos is. Julle het geweet sy like vuil wasgoed bietjie sonlig gee, soos met die wapenskandaal. Het julle regtig gedink sy gaan omrol en “dood speel” net omdat julle dié slag die boelie is? Of sy gaan stilbly oor julle wandade omdat julle die wonderlike DA is? Really? Dan ken jy nog maar min jokes, my vriend.

Ek moet bieg, ek was nooit juis baie opgewonde oor jou nie. Nie oor jy by die Twittelaar oorgeneem het nie, maar omdat ek altyd gedink het jy is die copy van Lindiwe Mazibuko wat gemaak is toe die ink al beginne min raak het. Niks persoonlik nie, jy verstaan? Maar ek sien jou skip is besig om van koers af te gaan, en ek worry dat hulle gaan sê dis oor jy te lig in die broek is of oor jy swart is dat dinge nie lekker uitwerk nie. Ek wil graag help.

Hulle sê mos die beste stuurman staan aan wal. Dis seker waar, want hier wil ek, wat nog nooit ’n politieke party gelei het nie, jou nou raad try gee oor wat om te doen. Maar eers moet jy verstaan wat die probleme is.

Heel eerste probleem: pleks van uitwerk wie julle is en daarvolgens campaign, het julle campaigns nog altyd gegaan oor wie en wat julle nie is nie. Julle is nie die ANC nie, julle is nie die korrupte Zuma nie, julle is nie die voortvarende EFF nie. Punt is, al daai ouens weet wie hulle is, hulle weet wie hulle target audience is en hulle werk vir daai audience. Ek weet as mens ’n geskenk soos Zuma kry, vasgemaak met ’n bloedrooi strik en aangebied op ’n goue skinkbord, dan vat mens dit. Maar jy sorg darem seker dat jy ’n backup strategy het soos, ek meen nou maar, duidelike beleidsoorwegings, ideologie ens, ens. Julle het nie, wat maak dat jy nou probeer om uiteenlopende belange te versoen. Die eiertraprieldans. Of iets.

Dis eenvoudig. Besluit wie jou target audience is en sing en dans vir hulle. En wees eerlik daaroor. As jou target audience wit, middelklas Ingelse en Afrikaanses is, own it. En dan vat jy ’n koki, skryf “Ruling Party Ever” op jou maag, en vee dit af met jou skoonste, witste, mooiste hemp. (Jy dra mooi hemde, by the way. Van die manlike politici, Gigaba miskien uitgesluit, trek jy die beste aan. Understated. Maar terug na die punt – jou target audience.)

Die somme is straightforward. Daar is baie swart mense (en ek sluit bruin, en geel, mense hierby in) en bitter min wit mense. As jy in ’n politieke stelsel soos ons s’n wil wen, dan moet jy die baie ouens happy maak. Die DA het nog altyd gecater vir die min ouens en hulle belange. Die ander het DA gestem oorlat niemand kans gesien het vir daai Zupta-regering nie, en die DA is die lesser of two evils. Behalwe, Prime Evil is nou weg, so daar is actually nou weer geleentheid vir mense om ANC te stem met ’n reinerige gewete.

Nou kom die storie met antie Pat. Wie se slim plan was dit om daai Mazzone-vroumens die middelpunt van daai clusterf ... sorry, daai balls-up te maak? Huh? Die slick PR-masjien waarvoor julle bekend is, het lelik uit gear uit gehardloop daar. Of is dit net hoe desperaat julle is, want geeneen van die decent mense was bereid om hulle gewig daar in te gooi nie? Miskien moet julle dink daaraan om iemand wat nie wit arrogansie skree nie, voor die kameras en mikrofone te sit. En John Steenhuisen begin al meer soos ’n skoolkind wat nie sy sin kry nie, te whine. Is daar niks meer volwassenes in die DA nie?

Het julle iets geleer uit die tussenverkiesings in Saldanhabaai en Oudtshoorn? Seker nie, want ek sien nie dat julle tone down nie. Kom ek spel dit vir jou uit, Mmusi. Trek jou perde pad toe as jy nie wil hê Saldanha en Oudtshoorn moet die preview of coming attractions word nie. Julle bloei, en pleks van die wonde versorg, loop skiet julle julleself nog verder in die voet.

Jou stem dik maak oor diversiteit en wit privilegie is die naaste wat jy nog daaraan gekom het om eerlik te wees oor jou posisie binne die DA. Too bad jy was weer vinnig in die bek geruk want dis nie die tune wat jy geleer was nie. Dit kom weer terug na daai target audience ding toe. Jy wil dalk die target audience vergroot, maar nie al die belangegroepe binne jou party stel belang daarin nie. Iets in die “rather a servant in heaven than a master in hell” manier van dink.

Miskien moet julle vir julle volgende koalisie die Vryheidsfront nader, en vir AfriForum vra om te help stemme werf? Nie dat ek dink die drie ekstra stemme gaan julle saligheid veel verander nie.

Dan is daar die kwessie van die hoogs begeerlike swart stem. Almal soek dit tydens verkiesingstyd, maar tussen elections verwag jou party mos hulle moet stilbly en in die agtergrond verdwyn. Julle het seker al agtergekom dis easier said than done, nè. Maar dis nie jou probleem nie, Mmusi. Weet jy wat word jy genoem? “He who owes us a circumcision.” Sien, swart mans veral wonder hoe hulle iemand wat nie eers sy eie kultuur respekteer nie, kan vertrou met hul politieke aspirasies en belange.

Mmusi, jy sal jou huis in orde moet kry. Vergeet maar van die party groei na volgende jaar toe. Ain’t gonna happen. Jy verloor steun by die dag. Jy moet eers die bloeding stop voor jy enigiets anders kan doen.

Heel eerste, die DA en antie Pat sal moet vrede maak, one way or the other. Tweedens, hou vir Mazzone weg uit die kollig. Ek weet nie hoe nie, want sy’t ’n smaak ontwikkel daarvoor. Derdens, julle moet besluit wie julle wil wees. En wees dit. Die eerste twee kan maklik gedoen word. Die derde? Ek dink julle sal grief counselling deel van julle proses moet maak, want as julle relevant wil wees na 2019, sal julle substansieel anders moet lyk en klink en dink. Die dood van die DA in hierdie vorm is nie buite die realm of possibility nie.

Of julle kan die pad van die dinosourus volg. Your choice.

Cheers
Bettina

The post Mmusi, ou pel, jy beter jou perde pad toe trek appeared first on LitNet.

Hendrik Verwoerd en NP Van Wyk Louw

Verwoerd en Louw het elkeen ’n resep vir die Afrikaner se oorlewing aangebied: Verwoerd deur groter skeiding van rasse en Louw deur die beklemtoning van die kulturele eenheid van alle Afrikaanssprekers.

Die 1950’s en ’60’s was storm-en-drang-jare in Suid-Afrika. In 1952 is ’n voormalige akademikus cum koerantredakteur aangestel as minister van naturellesake, ’n kabinetspos wat allerweë beskou is as ’n “selfmoordportefeulje” waarheen politici gestuur word van wie ’n mens ontslae wil raak. Hy was Hendrik Verwoerd, en met sy skerp intellek, merkwaardige organisasievermoë en denkvernuf het hy nie net van sy portefeulje ’n sukses gemaak nie, maar ook van sg Groot Apartheid, die ruggraat van die Nasionale Party (NP) se beleid.

Sedert die laat jare dertig het ’n jong NP Van Wyk Louw, toe reeds Afrikaans se grootste digtersfiguur, hom gevestig as Afrikaans se belangrikste “kultuurdenker”, met opstelle in verskillende publikasies. Later het opstelbundels soos Lojale verset en Berigte te velde verskyn. In 1958, die jaar waarin Verwoerd tot leier van die NP en die land se eerste minister verkies word, verskyn sy opstelbundel Liberale nasionalisme, wat hom vestig as voorste “liberale nasionalis” in Afrikaans – ’n rigting wat hom lynreg in stryd plaas met die ambisieuse en nogal hardkoppige Hendrik Verwoerd.

As ’n jonkgetroude Vrystater wat in daardie tyd “in ballingskap” in die Kaap kom woon het, het ek gevind dat baie van my politieke stellighede onder my uitgeruk word deur navorsing onder die Afrikaanssprekende Moslemgemeenskap van die Kaap. My vrou was ook ’n maatskaplike werkster in Distrik Ses en het die harteloosheid van skeiding tussen mense op grond van velkleur eerstehands beleef.

Van Wyk Louw se Liberale nasionalisme het ons help sin maak uit al hierdie ervarings. Net soos wat dit vandag help sin maak vir ’n nuwe geslag wat uit die puin van die verlede ’n toekoms probeer skep.

’n Mens sou Louw kon beskryf as ’n “volksnasionalis”, vir wie die voortbestaan van Afrikaans en die Afrikaanse kultuur onlosmaaklik verbind was met die toekoms van Afrikaans se moedertaalsprekers. Verwoerd, daarenteen, was die grootste eksponent van “staatsnasionalisme”.

Louw het hom voorheen al – onwetend – die argwaan van die regerende party op die hals gehaal met die skryf van sy radiodrama Kruger breek die pad oop, wat toevallig ook tydens Verwoerd se bewind in boekvorm verskyn het.

Tydens die skryf daarvan het Louw in Nederland gewoon en was nie altyd so bewus van die politieke nuanses tuis nie. Die drama handel oor die geskil tussen die Transvaalse Volksraad en die afgesette president Stephanus Schoeman. In ’n stadium sê die jong kommandant-generaal, Paul Kruger, in Van Wyk Louw se drama aan Schoeman: “Ons moet almal buig voor die wet. Nie jou wet of my wet nie, maar dié wet.”

In die NP was daar egter nog talle mense wat bitter gevoel het omdat die Appèlhof hulle daarvan weerhou het om kleurlingstemreg met ’n gewone meerderheid van die twee huise van die parlement van die wetboek te verwyder. Selfs toe die twee huise omskep is in ’n “’n hoë hof van die parlement” sodat die verkose politieke verteenwoordigers ook die hoogste regterlike gesag in die land kon wees, het die Appèlhof met ’n goedberedeneerde uitspraak daar ’n stokkie voor gesteek.

Kruger se woorde aan Schoeman is deur sommige beskou as ’n steek na hierdie smadelike neerlaag. Dit het die digter by ’n groot deel van die politieke establishment verdag gemaak, terwyl hy op daardie tydstip juis nog ’n sterk ondersteuner van die NP was.

Louw het goed besef dat baie mense sy opvattings as “’n struikelblok en ’n dwaasheid sal beskou, want binne elke groep – Afrikaners, Engelse, bruines en swartes – is daar die wat geen redelike oplossing vir ons probleem wil hê nie. Die wat oplossings nastreef wat slegs met geweld op ander groepe afgedruk kan word.”

Die groot verskil tussen Verwoerd en Van Wyk Louw was oor die plek van bruin mense in die Afrikaanse samelewing. Verwoerd het, toe hy uiteindelik kies, onverbiddelik vir skeiding gekies. Vir Van Wyk Louw was dit ’n fout wat die Afrikaner se toekoms alleen kon benadeel.

In sy voorwoord tot DP Botha (’n dominee) se opspraakwekkende boek oor bruin mense, Die opkoms van ons Derde Stand, wat in 1960 verskyn, skryf hy: “Die bruinmense is ons mense, hoort by ons. Hoogtepunte in die boek, waar trane in ’n mens se oë kom, is die paar sober mededelings van hoe daar in die verlede as die Afrikaner gely het, sy bruin broer by was om saam te ly.”

In nog ’n belangrike opsig het Louw van Verwoerd verskil: vir Verwoerd was Suid-Afrika ’n verlengstuk van Wes-Europa en teen dié soort standpunt het Van Wyk Louw dieselfde beswaar gehad as teen Jan Smuts se beskrywing van Suid-Afrika as “a far-off corner of the world”. Dit het hy beskou as ’n koloniale mentaliteit. ’n Volk en kultuur wat sekerheid in homself gevind het, leef wel uit al die tradisies wat op hom inwerk, maar hy self is die middelpunt van kultuurskepping en sy toekoms. “’n Volk wat uit die koloniale bewussyn loskom, uit watter klein wêreldjie ontsnap hy,” skryf hy in Liberale nasionalisme.

Vir Van Wyk Louw was die “swart engel” van nasionalisme die neiging tot chauvinisme en jingoïsme wat voortdurend fluister: “Jy is beter as ander ...” Hy het volgehou dat nasionalisme nie aggressief is in die sin dat dit wil onderwerp en beheer nie. Nasionalisme is iets wat eerder by die kleiner volke voorkom; by “groepe aan wie nasionale regte, veral taal- en kultuurregte, ontsê word, (dan) is ’n redelike mens geneig om ’n nasionalis te word”.

In Liberale nasionalisme skryf hy: “’n Mens het ’n volk lief, nie omdat hy heerlik en die beste volk is nie; hy het ’n volk lief om sy ellende ... Die liefde waarmee ’n mens ’n volk lief het is nie soos die liefde tussen man en vrou nie; dis eerder die liefde waarmee ’n mens ’n kind liefhet. Dit is nie in hoofsaak gerig op deugde of krag nie ... maar op swakheid, verblindheid, hulpeloosheid en blote moontlikheid.”

Sonder kritiek laat Louw die nasionalisme ook nie los nie. “Twee dinge het die nasionalisme nagelaat om te doen:

1. Hy het geen redelike antwoord gevind op die fundamentele politieke vraag: Watter morele reg het ’n klein nasie om as nasie te wil voortbestaan?; en
2. Die Afrikaanse nasionalisme het in die hitte van sy eie stryd om selfbehoud baie min aandag gegee aan die voortbestaan van ander groepe in Afrika as aparte nasies.”

Van Wyk Louw verkwalik egter ook die Suid-Afrikaanse liberalisme dat dit wel die ekonomiese en maatskaplike nood van die swart man kan raaksien, maar blind is vir sy kulturele nood. ’n Kritiek wat vandag steeds geldig is.

Waar die “stryd” tussen Verwoerd en Van Wyk Louw tot op hierdie punt bloot ideologies en teoreties was, kry dit tydens die vyfjarigebestaansviering van die Republiek in 1966 ’n hoogs persoonlike kleur wat Louw diep sou kwets. Hy word naamlik genooi om ’n feesdrama vir die geleentheid te skryf en besluit om president MT Steyn, die bittereinder-president van die Oranje-Vrystaat, as hoofkarakter te gebruik vir die feesdrama Die pluimsaad waai ver.

Vir Steyn en sy Skotse vrou het Louw ’n groot bewondering gehad. Miskien was Steyn vir hom die beliggaming van die idee dat ’n mens nie ’n volk lief het om sy grootsheid nie, maar veral ook oor sy ellende en sy “blote moontlikheid”.

Steyn trek aan die begin van die oorlog saam met sy burgers te velde, maar hy leer gou van verraad en afvalligheid. Later sit net hy en sy knapste generaals, soos De Wet en Hertzog en ’n handvol bittereinders, die stryd tot die einde toe voort. Hoewel dit militêr ’n hopelose stryd is, gaan dit om meer as politieke voortbestaan. Dit gaan ten diepste om die siel van ’n volk. Oor die vraag “Wat is ’n volk?”

Sy biograaf, Jaap Steyn, haal Van Wyk Louw aan waar hy verduidelik: “Ek glo werklik dat as ons gaan lê het na die eerste agt maande, soos sommige van die groot leiers wou gedoen het, daar nooit weer sprake sou gewees het van ’n republikeinse ideaal in hierdie land nie. Ons sou eenvoudig met hart en siel en liggaam oorgegee het. En dit is hierdie bittereinders wat aangehou het totdat liggaam en vlees dit nie meer kon hou nie, wat dit vir ons moontlik gemaak het om weer op te staan. Die pluimsaad het baie ver gewaai.”

’n Mens moet byvoorbeeld onthou dat Bloemfontein voor die uitbreek van die oorlog vir alle praktiese doeleindes ’n Engelssprekende dorp was. Selfs die Steyns het waarskynlik meestal Engels gepraat, aangesien mevrou Steyn van Skotse afkoms was. Maar na die oorlog was dit juis sy wat besluit het dat hulle by voorkeur Afrikaans sal gebruik.

Haar standpunt is onderskraag deur die oudpresident se gevleuelde woorde, wat die lyfspreuk van ’n nuwe taalbeweging sou word: “Die taal van die veroweraar in die mond van die verowerde, is die taal van slawe.”

Vir Steyn, en ook vir Van Wyk Louw, was die Anglo-Boereoorlog nie net ’n stryd wat op die slagveld gestry is nie, maar een wat veral in die harte en gemoedere van mense gewen moes word.

Van Wyk Louw se drama is nie die tradisionele “feeswerk” waarin heldefigure die een na die ander op die verhoog geroep word nie, maar ’n drama wat eintlik in die hart van ’n volk afspeel. Ek onthou goed hoedat ek met betraande oë uit die teater gestap het, omring deur mense met ewe nat oë.

Later sou een van die toneelspelers my vertel van ’n Engelssprekende meisie wat ná die opvoering na die kleedkamers gekom en tussen trane deur gesê het: “As dit is hoe Afrikaners is, wil ek ook een wees.”

Tog het hierdie drama om die een of ander rede die gramskap van Verwoerd gewek. Daar was ’n effense stilte voor die storm wat etlike dae geduur het, totdat hy op 31 Mei die reusesaamtrek van mense rondom Monumentkoppie toegespreek het. Verskeie koerante het dit die grootste saamtrek van mense nog in die land genoem en die Rand Daily Mail het selfs van ’n driekwartmiljoen mense gepraat.

Teen hierdie agtergrond het Verwoerd se woorde byna smalend geklink toe hy met ’n snedige stemtoon die wens uitgespreek het dat daar tog spoedig skrywers sal opstaan wat nie huiwerend sal vra: “Wat is ’n volk?” nie, maar trots en onomwonde sal sê: “So is my volk!”

Na die oorwegend gunstige resensies van die voorafgaande dae was Verwoerd se woorde byna soos ’n sweepslag.

Sonder dat iemand dit vooraf sou kon voorsien het, het Pluimsaad die spreekwoordelike lading springstof geword wat ’n breuklyn in die Afrikaanse kultuurlewe oopgeruk het. ’n Breuklyn wat al hoe sigbaarder sou word weens die “persstryd” tussen die “Noorde” en die “Suide”.

Nasionale Pers van Kaapstad, wat Die Burger gepubliseer het, maar ook Die Volksblad (Bloemfontein) en Die Oosterlig (Port Elizabeth), het dit gewaag om op die voorstoep van die twee Transvaalse persgroepe, Afrikaanse Pers (Die Vaderland) en Voortrekkerpers (Die Transvaler, waarvan Verwoerd die stigter-redakteur was), ’n nuwe Sondagkoerant, Die Beeld, te kom plant.

Almal wat die perswese dopgehou het, het besef dat iets sal moet meegee. Daar was net nie ruimte in die hartland van Transvaal vir soveel koerante – en hul uiteenlopende vertolkings van wat “nasionaal-ortodoks” is – nie. Een of meer van die persgroepe sou in die stryd ondergaan en saam daarmee ’n spesifieke vertolking van wat Afrikaner-nasionalisme was.

Nadat daar oorwegend gunstige resensies van Pluimsaad in Die Vaderland en Die Transvaler verskyn het, het lang en giftige lesersbriewe skielik in die twee koerante se briewekolomme verskyn, waarin selfs beweer is dat Louw se werk “deurdrenk (is) van die hedendaagse negativistiese défaitisme en sieklike anti-heroïsme wat hom wil meester maak van ’n siek Westerse beskawing.” Die soort argument wat nog jare later gebruik is om die vernuwing wat die Sestigers in die Afrikaanse letterkunde gebring het, verdag te maak.

Maar dit was die nuwe koerant, Die Beeld, wat die vet in die vuur sou gooi. In ’n berig haal Rykie van Reenen breedvoerig uit ’n lesersbrief in Die Transvaler aan en verwys ook na die “duidelike en misprysensde” verwysing na Pluimsaad in dr Verwoerd se feesrede; asook ’n hoofartikel in Die Transvaler, waarin geskryf word van “talentvolle mense wat geen gesonde lewensbeskouing huldig nie”; en ook verwys na die “dekadente kunstenaars van vandag”.

Die eerste skote het geklap in ’n “kulturele burgeroorlog” tussen “verlig” en “verkramp” (soos Willem de Klerk van Potchefstroom dit later genoem het), wat vir meer as twee dekades die Afrikaner se politieke lewe sou oorheers. En in die middel van dit alles was NP Van Wyk Louw.

In daardie tydperk, enkele maande voor die sluipmoord op hom, was Verwoerd ’n kolos op die politieke toneel. Om teen hom te wees was om jouself in die buitenste duisternis te bevind, en selfs van Van Wyk Louw se kennisse onder die Johannesburgse Afrikaner-elite het “veilig gespeel” deur eerder kontak met Louw te vermy – selfs van sy “vriende” in die Afrikaner-Broederbond.

Louw het homself al meer verstote en vereensaam gevoel. Hy sou skimpe oor sy morele indiskresies van die verlede nog gelate aanvaar, maar wanneer sy Afrikanerskap en sy lojaliteit teenoor Afrikaans en die Afrikaanse kultuur bevraagteken word, het dit hom diep gekwets.

Een oggend moes ek iets by sy huis met hom bespreek en tref hom alleen in die sonkamer aan. Wat ek na al die jare onthou, is die gesig van hierdie ouer man vir wie ek grenslose bewondering gehad het, wat so oorweldig was deur sy emosies dat hy skaars kon praat. Lank het ons swyend saam gesit. Ek verleë, omdat ek as jong man nie weet hoe om in so ’n situasie op te tree nie, en hy totaal oorweldig deur sy emosies. Trane het oor sy wange gebiggel.

In die politiek was dit onstuimige dae, toe die nuwe minister van justisie, John Vorster, meermale inperkingsbevele uitgereik het wat mense vir 90 of 180 dae onder huisarres geplaas het.

Toe kry Van Wyk Louw so ’n verleë, skewe glimlaggie op sy lippe: “Jy weet Piet, ek bid die Here dat as hulle die dag ’n inperkingsbevel op my dien, dit tog net nie geskryf sal wees in die soort Afrikaans van Die Transvaler nie.”

Die digter het die politikus Verwoerd met vier jaar oorleef. Vier jaar waarin hy feitlik aan elke belangrike polemiek deelgeneem het, ook politieke polemieke, maar dit het nie juis daartoe bygedra om hom by ’n invloedryke groep Afrikaners meer aanvaarbaar te maak nie. Hy was wel ’n ondersteuner en vriend van jong kunstenaars, maar vir die establishment toenemend die Groot Buitestander. Sy verhouding met die Broederbond het ook killer geword, met die gevolg dat hy besluit het om ’n rustende lid te word.

Na ’n lang siekbed, waartydens selfs ’n hartoorplanting oorweeg is, is NP Van Wyk Louw onverwags op 18 Junie 1970 oorlede, en sy roudiens vanuit die NG Kerk, Vyfdestraat Linden was op Maandag 22 Junie. Die kerk was nie vol nie, met sowat 300 mense teenwoordig en met geen politieke roubeklaers nie. Die diens is gelei deur ds Willie Huyzers, Louw se swaer en iemand vir wie hy baie agting en liefde gehad het – en toevallig self ’n Broederbonder.

Toe die konsistoriedeur oopgaan en ds Huyzers die kerk binnekom, is hy gevolg deur Piet Meyer, voorsitter van die Afrikaner-Broederbond, en lede van sy uitvoerende komitee. Huyzers se eerste woorde op die kansel was: “Broeders en susters, Broers ...”

So het die finaliteit van die dood uiteindelik weer versoening en aanvaarding gebring.

In die volgende paar dae het eers Tini Vorster, vrou van die nuwe eerste minister, John Vorster, ’n pragtige brief in die pers oor Van Wyk Louw geskryf, en enkele dae later het haar man in gloeiende woorde na die ontslape digter verwys. Die soort woorde wat hooggeplaaste politici nooit tydens sy lewe gebruik het nie.

The post Die digter en die politikus appeared first on LitNet.

Na afloop van die Mei 2018-sperdatum vir aansoeke by die PEN Afrikaans Vertaalfonds, wat opgerig is met finansiële ondersteuning van die Trust vir Afrikaanse Onderwys (TAO), sal die volgende drie vertalings befonds word:

• ’n Nederlandse vertaling van Slagyster deur Rudie van Rensburg
• ’n Nederlandse vertaling van Wonderboom deur Lien Botha
• ’n Nederlandse vertaling van Die hemeltuin deur Karel Schoeman.

Slagyster, Rudie van Rensburg se debuut as spanningsverhaalskrywer, sal by Uitgeverij Conserve verskyn. Uitgeverij Conserve het oor hul 35 bestaansjare veral bekend geword vir die literêr-historiese werke wat hul publiseer, maar brei hier hul lys misdaadromans uit deur die toevoeging van die eerste boek in Van Rensburg se topverkoper-reeks met Inspekteur Kassie Kasselman aan die stuur. Volgens uitgewer Kees de Bakker is Van Rensburg se werk “even spannend en prikkelend als dat van Deon Meyer”. Jente Rhebergen sal die roman in Nederlands vertaal. Slagyster het oorspronklik in 2013 by Queillerie, ’n druknaam van NB-Uitgewers, verskyn.

Zirimiri Press, ’n onafhanklike uitgewery wat sedert hul ontstaan in 2009 fokus op die vertaling van literatuur uit ander tale, veral kleiner en minder-vertaalde tale, sal Lien Botha se bekroonde debuut Wonderboom in Nederlands uitgee. Wonderboom het in 2014 by Queillerie verskyn en is nie net aangewys as die Huisgenoot Tempo Boek van die Jaar vir 2016 nie, maar het ook aan Botha die Jan Rabie-Rapportprys 2016 en Eugene Marais-prys 2017 besorg. Robert Dorsman, ’n vooraanstaande vertaler van beide poësie en prosa, sal die Nederlandse vertaling behartig. Hy het voorheen werk van onder meer Breyten Breytenbach, Antjie Krog, Marlene van Niekerk, Olive Schreiner, Achmat Dangor, K. Sello Duiker en Etienne van Heerden vertaal.

Uitgeverij Aldo Manuzio voeg Die hemeltuin deur Karel Schoeman by hul groeiende lys Nederlandse vertalings van Afrikaanse romans. Die hemeltuin het oorspronklik in 1979 by Human & Rousseau verskyn. In ’n resensie beskryf JP Smuts die roman as “’n werk wat die skrywer se krag toon . . . Binne sy oeuvre is dit een van sy beste werke.”

Rob van der Veer sal die Nederlandse vertaling behartig. Bestaande vertalings deur Van der Veer sluit in: Hierdie lewe, Die uur van die engel en Verliesfontein deur Karel Schoeman, Kroniek van Perdepoort deur Anna M Louw en Buys deur Willem Anker. Laasgenoemde is in samewerking met Karina van Santen vertaal. 

Aldo Manuzio is die uitgewer van verskeie van Schoeman se werke, onder meer die Stemme-drieluik, en publiseer ook eersdaags Abjater wat so lag deur Wilma Stockenström en Fees van die ongenooides deur PG du Plessis in Nederlandse vertaling. Laasgenoemde twee vertalings is ook deur die PEN Afrikaans Vertaalfonds ondersteun.

Die PEN Afrikaans Vertaalfonds se sentrale doelstelling is om die Afrikaanse letterkunde internasionaal te bevorder deur meer vertalings en publikasies van verdienstelike Afrikaanse werke moontlik te maak.

Dit is verblydend om te sien dat vertalings van so ’n wye verskeidenheid Afrikaanse werke uit hierdie suksesvolle befondsingsaansoeke sal voortvloei.

Die twee sperdatums vir aansoeke is 15 Mei en 15 November van elke kalenderjaar.

Die reglement met meer volledige riglyne en bepalings is beskikbaar by: http://www.litnet.co.za/reglement-vir-die-pen-afrikaans-vertaalfonds/

Navrae kan gerig word na: penafrikaans@gmail.com

Reglement vir die PEN Afrikaans Vertaalfonds

Rules and regulations for the PEN Afrikaans Translation Fund

The post PEN Afrikaans Vertaalfonds befonds vertalings van Rudie van Rensburg, Lien Botha en Karel Schoeman appeared first on LitNet.

JC (Kay) de Villiers (Foto: Jaco Marais Publieke domein, Wikipedia)

Jacquez Charl (Kay) de Villiers was born as the third child to Carel van der Merwe de Villiers and Susanna Johanna Joubert on 7 March 1928 in Paarl, Western Cape. He died peacefully in Cape Town on Tuesday 5 June 2018. He was a leading South African neurosurgeon and emeritus professor of neurosurgery at the University of Cape Town (UCT). This was his alma mater from which he graduated in medicine. Later, he studied neurosurgery under Sir Wyllie McKissock at the University College Hospital in London. De Villiers became head of the department of neurosurgery at UCT in 1970 and associate professor in 1972. In 1976, he was appointed to the Helen and Morris Mauerberger Chair of Neurosurgery at UCT, being the inaugural appointee to this post. He received many awards from scientific societies and organisations from across the world, including two honorary doctorate degrees. His magnum opus, Healers, helpers and hospitals – A history of military medicine in the Anglo-Boer War: Volumes I and II (Protea, 2009), won him the UCT Book Award for 2011, of which it was said: “The fields of history and medicine converge in the 2011 UCT Book Award winner, Healers, helpers and hospitals – A history of military medicine in the Anglo-Boer War.” In 1952, he married Christina Meta Botha, who predeceased him in 1967. He subsequently married Jeanne Marié Erica du Plessis, who predeceased him in 2016. She was, in her own right, a highly qualified medical scientist, and in her later years, she was the medical officer at the Poisons Information Centre located at the Red Cross War Memorial Children's Hospital in Rondebosch. De Villiers is survived by Charl Christian and Elfrida Susan from his first marriage.

Apart from reaching the highest levels of eminence in his field, Kay de Villiers pursued several other interests. On 24 September 1981, together with colleagues, he established the Cape Medical Museum in Green Point. Today, there is the annual JC de Villiers lecture, established in his honour. In 2018, Professor Bongani Mayosi delivered the lecture, entitled, “The influence of early black doctors on society in South Africa,” at the museum. De Villiers’s own lecture, delivered there a few years before, centred on the life of the medical doctor C Louis Leipoldt, although his fascination for him was more for the humanist, the child of missionary parents, than his medical career. De Villiers penned many books other than the already mentioned Healers, helpers and hospitals. His Dwarstrekkers, dwepers en dokters (Protea, 2011), about interesting and eccentric persons, probably reflected much of his own interesting personality.

An interesting side to De Villiers’s career as a neurosurgeon must surely have been the way in which he assessed the personality and former state president, PW Botha. It was in March 1985 when Botha suffered a rupture of a cerebral blood vessel. Apart from immediate family, only some high-ranking officials and ­doctors knew of this. Botha had a suppression of some sensory stimuli, which caused only peripheral vision on his left side. It was De Villiers and neurologist Dr Paul Cluver of UCT who conducted the scans of Botha's brain. It was, in particular, De Villiers who explained in his examination that this specific kind of stroke could be accompanied by psychological disturbances such as temper outbursts. These did not go unnoticed, for instance, in 1987 by the British ambassador, Sir Robin Renwick. He noted that Botha was “prone to furious rages” and that “his ministers were terrified of him”. It was at this stage that De Villiers said that had he been consulted about the potential way forward for Botha, his advice would have been that the president should resign from his post. But Botha was taken from the neurologists and assigned to new practitioners, probably to avoid a debacle in government and to maintain top secrecy on the issue.

Out of all the great accomplishments in De Villiers’s career that reached universal proportions, the historical medical aspects of the South African Anglo-Boer War stand out as some of the supreme achievements of this genius and intellectual giant. The experience of writing about them goes back to 1939, to the time when de Villiers was ten years old. This was some 36 years after the war had ended, and there were still persons around who could relate stories about the war. Ability to work with these sources, as well as a multitude of other primary sources, resulted in a record of an event in time, which will surely remain definitive. De Villiers liked to believe that he held on dearly to Milan Kundera’s statement, “Our remembering and our forgetting are creative processes.” The memory of his mother telling him about the church in Jacobsdal serving as a hospital remained distinct in his mind. At the time, his own idea of what a hospital was, was based on a night spent in one somewhere when he had had his tonsils removed! So, as a person brought up in a Calvinist tradition, it was hard to imagine a church being a hospital. In the 1940s, while it was clear there were military medical histories of that time, there was little or no official documentation about military medicine of wars of the 19th century, which was a strong motivating factor for writing.

Volume I of Healers, helpers and hospitals tells the story of doctors, nurses and other medical practitioners during the South African War. Both the British and Boer medical military organisations are explained in detail, with the challenges that each faced at that time. Fortunately, the memoirs of British medical doctors and nurses, letters, official reports and articles on specific diseases and procedures written by doctors who had worked in South Africa were available for use for De Villiers’s medical research. The same was not true on the Boer side, which made it a challenging experience. Very important contributions were also made through the efforts of neutral countries and organisations such as the Red Cross. In turn, the Boer War exacted a strong influence on Canada, Belgium, Germany, France and Russia, as explained in the book. Volume II deals predominantly with the clinical aspects of military medical care, such as wounds sustained from explosions. De Villiers explained his relating observations at the time of entering medical school at UCT in 1946. Several of the lecturers had been surgeons with the medical services of the South African army in North Africa, and thus were able to recall clinical features of particular war wounds and tell of surgical service in time of war. It was at this time that De Villiers also learnt about some non-surgical diseases, which were not very thoroughly written up in medical journals. In fact, later, when searching for a formal medical history of the South African War, all De Villiers was able to find was a volume on epidemiology of infectious diseases in the British army. This restriction was to be a considerable challenge in the research process.

Generally, acquiring information is a challenge for any researcher, but more so when the event is so far back in time. This was to be the biggest challenge for writing Healers, helpers and hospitals. There was also a measure of good fortune. For instance, the discovery of a medical fact in one of the sources led to a renewed search through other publications for confirmation of this chance finding. From this, what he calls serendipitous, approach, De Villiers learnt a lot about the war that had not yet been formally published. A full review of the book can be sourced at https://www.litnet.co.za/healers-helpers-and-hospitals-a-definitive-work-on-a-subject-that-i/.

One of the strong issues that De Villiers was aware of when writing Healers, helpers and hospitals was the sensitive and complex issue of confusing sentiment and divided loyalty, as it existed at the time in the British Cape Colony (where Afrikaners had mixed loyalties and sympathies). Aware of other writers of the Boer War who have written about this – one thinks of C Louis Leipoldt – De Villiers’s thoughts are clearly expressed:

His was a very real issue. Religious belief and sentiment were still universal directive forces in the Boer community, and one principle to which they adhered in particular was loyalty to the sovereign. Even in my youth, I often heard the Biblical injunction quoted: “Then pay Caesar what is due to Caesar and pay God what is due to God.” It is a measure of the callousness of the High Commissioner to the Cape, Sir Alfred Milner, that he, insultingly, could not or would not comprehend this when Boer representatives from the Cape Colony tried to assure him of their loyalty to the Queen. It was not an easy matter for them to rebel. This was a fact that President Kruger failed to appreciate, but President Steyn clearly understood. The most moving demonstration of the problem of divided loyalties can be found in the letters from Dr AM Neethling to his wife, who temporarily returned to her people in Scotland with the children while he remained in the field with the Boers. Later during the war, she and the children returned to Stellenbosch.

Referring to C Louis Leipoldt, the Afrikaans poet would always remain a great delight for Kay de Villiers. I personally met De Villiers “over” Leipoldt, although I had already known him from the early 1990s from the Owl Club in Cape Town. As mentioned elsewhere in this obituary, De Villiers delivered his talk at the medical museum on Leipoldt. My own involvement with Leipoldt is the thesis I wrote on Leipoldt’s The valley trilogy, in part fulfilment of my DPhil degree awarded by the University of Pretoria in 2012. Professor de Villiers greatly assisted me. I was able to telephone him when really difficult questions in the research came up, and he always made sure that I left with two things: firstly, a solution to my problem, and secondly, something relevant and new to think about. On Leipoldt, De Villiers wrote a lot, particularly on his life as a doctor and journalist. However, not surprising was De Villiers’s interest in Leipoldt as a medical journalist. Writing in the South African Medical Journal in the July 2004 edition, De Villiers says:

Considering his lifelong interest in journalism and his practical journalistic experience in England and South Africa, Leipoldt’s editorship of the SAMJ could almost have been predicted, and when this became a reality in January 1927, he was in his element, as he had clearly stated that journalism was his first love. He was also appointed as Organising Secretary of the then Medical Association of South Africa, and it is a mystery how he managed all these responsibilities, as this was also the period during which most of his non-medical writing, the greatest bulk of his literary work, was done. For the next 17 years, as editor of the SAMJ, these two forces in his life, journalism and medicine, were never in open conflict, but which was the dominant one remained unresolved. At heart, Leipoldt was not a scientist and certainly was not single-minded about medicine, which during his term as editor was undergoing a transformation from an empirical clinical science to a laboratory-orientated applied science. The significance of this change was either not appreciated or deliberately ignored by Leipoldt so that he was not able to provide leadership or wise guidance in this field as editor. He seriously misjudged some advances, such as the use of iodised salt in the treatment of endemic goitre and the use of sulphonamides for some infections. Although somewhat shaky when it came to science, his editorials dealing with medico-political problems were often of outstanding quality, probably far in advance of most of his colleagues and certainly beyond the comprehension of most politicians of his time. He consistently opposed attempts to train black doctors to a lower standard than that available for whites, and believed in a unified health care system for all South Africans, irrespective of race or colour, to be run by the government. In 1932, he said: “In South Africa, we have a black population whose interests are so closely related to and whose ill-health is so closely associated with the ill-health of the smaller white and coloured communities that it would be madness on our part to draw up a public health programme purely for the white community. In 50 years, one shudders to contemplate what might be the effects of so one-sided a programme.” The Gluckman report of the late 1940s proposed just this, but was rejected by the government of the time.

Clearly, De Villiers had great empathy for someone such as C Louis Leipoldt facing the difficult task and times that he did when he was editor (inaugural) of the South African Medical Journal, and one almost ventures to say that he took up the call from Leipoldt to be this incredible, internationally acclaimed medical scientist, which Leipoldt was clearly not. Whatever, De Villiers just admired the man for his writing, his being human and his incredible way with literature. Whenever De Villiers spoke on Leipoldt, whether at the Historical Society or in the lectures he gave, he talked about the immense challenges of growing up as the child of missionaries, which was the lot that befell Leipoldt. Leipoldt inherited his bipolar condition from his mother, citing it as a reason for not ever marrying. These, and a great deal more, are issues that I discussed with De Villiers in my research. They brought a much richer knowledge than if I had not had the honour of meeting De Villiers, about that other polymath from South Africa, CLL (Leipoldt). I also worked with De Villiers at the Owl Club of Cape Town, the most defining moment of all being the presentations at the centenary of the South African War (1999), when we held a symposium which he oversaw. I was invited by De Villiers to contribute alongside himself, Professor Rodney Davenport and Mr Piet Westra, among others. My contribution was on the town of Clanwilliam at the time of the war, which was hard to believe could be drawn into the war, for it was geographically so far away – so remote a place. De Villiers conducted the proceedings for the whole evening, tying it all in, declaiming relevant poems and making the event truly special. This is the way he was. He was congenial, but it had to be correct. In this way, one learnt at least two things: whatever you do, do it properly, and secondly, know your place! One can only be immensely grateful to have mentors like Jacquez Charl “Kay” de Villiers. Requiescat in pace, Jacquez Charl de Villiers!

Paul Murray

Rondebosch, 10 June 2018

The post In memoriam: JC (Kay) de Villiers, 7 March 1928 – 5 June 2018 appeared first on LitNet.

Dawid van der Vyver is ’n leerder in ’n Afrikaanse staatskool. Hoewel die gebeure na ’n bepaalde skool verwys, kan dit op talle staatskole van toepassing wees.

Hierdie mondeling is in sy klas voorgedra en hy is versoek om dit weer te herhaal.

Dawid is ook ’n vlieënier wat reeds solo mag vlieg. Hy hoop om binnekort sy privaatvlieglisensie te behaal.

***

Foto: Eflon, CC BY 2.0, Wikimedia Commons

There’s an old saying in the country of Vladimir Putin: Russians pretend to work, and the government pretends to pay them. My mind keeps wandering to that saying when I think of the so-called consultation process the school went through with the learners in the adoption of its new disciplinary code. Was it really a consultation process, when the outcome was a given? And how was the outcome not predetermined, when criticism of the code was met with rallying calls around the waving of the flag – you know, “Take pride in your school, or find yourself another one,” added to, “We’ll gladly escort you to the gate.” There’s also the constant reminder to “remember everything that the school is doing for us”, with the subtext that we should, like an abused wife, grin and bear it. So, if this consultation with the learners was, indeed, a sham, what does it say of the school’s management and its attitude towards a group of people who are supposed to represent the future of our country?

Let us take a look at the dress and appearance code. The constitution and, in particular, the bill of rights forbid unfair discrimination based on sex, and this protection is extended to all the organs of the state. Note that I say “unfair”, as I am not arguing for unisex bathrooms. That said, it shouldn’t take more than a minute’s reflection to realise that the separate treatment of boys and girls in the dress and appearance code is linked to outdated heterosexual stereotypes. Boys, with their neatly trimmed concentration camp-style hair, should resemble the Hitler Jugend – you know, muscular and ready to conquer on the rugby field; while girls, with their compulsory skirts, as long pants are limited to extremely cold weather, are subtly prepared to do their bit as supporters of the dominant males, and slowly subjugated for domestic subserviency. While other schools, like Westerford in Cape Town, take the lead in recognising the incongruity of old sexual stereotypes with the multicultural constitutional society that we inhabit, our school still stubbornly clings to the equivalent of a flat earth worldview. Is it a coincidence, then, that the last learner of our school to strike fame was not a scientist, not a world leader, not a poet or great writer, but a beauty queen? And for the cream on top: the school continued with its adulation even after she threatened to sue her alma mater over a website hosted by an ex-learner.

I forecast that it will take just one steadfast learner, backed by a half-decent legal team, to expose the dress and conduct code for what it is: a discriminatory house of cards that will tumble once subjected to serious scrutiny. Refuse to abide by the outcome of the disciplinary hearings, take it to the department, take it to the press. Then sue the school for stomping on your constitutional rights and for the trauma you’ve suffered in the process. I assure you, the school’s paucity of vision will return to haunt it like the pale rider of the apocalypse.

History tells us that St Francis of Assisi preached to the birds, and St Anthony of Padua addressed the fish. It is not known that either the birds or fish changed their behaviour. However, both preachers treated their audience with considerably more respect than the cynical contempt shown by the school towards its key constituency in the way it wants us to believe that this consultation was real, that the moon is actually made of prime mozzarella. As an aside, by just doing this speech, I have transgressed the school’s disciplinary code. I am now at the mercy of my teacher as to whether I’ll have to report on Friday afternoon to reflect on the error of my ways. I leave you with a quote of a great leader, Mahatma Gandhi: “An unjust law is itself a species of violence. Arrest for its breach is more so. Now the law of nonviolence says that violence should be resisted not by counter-violence but by nonviolence. This I do by breaking the law and by peacefully submitting to arrest and imprisonment.” History will judge the school harshly. I already have. I thank you.

The post The school’s dress code appeared first on LitNet.

Die Afrikaners
Hermann Giliomee
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624071075

Hermann Giliomee gesels met Naomi Meyer oor Die Afrikaners, sy boek wat nou bygewerk is vir ’n kykNET dokumentêre reeks.

Die Afrikaners (die boek) is nou op TV en dis verkort - dog dit is aangevul. Sal jy asseblief vertel hoe mens weet wat om te snoei, en ook wat bygewerk moes word?

As jy vir die TV skryf, sny jy dit wat nie visueel aangebied kan word nie, jy werk by wat gebeur het sedert jy die boek geskryf het. Die heel eerste uitgawe van my boek oor die Afrikaners het in 2003 verskyn.

Historici raak dikwels so verlief op die onderwerp waaraan hulle werk dat hulle verlei word om alles wat hulle daaroor vind in die skryfstuk op te neem. Die belangrikste ding van enige boek is wat jy uitlaat om die boek meer verteerbaar te maak en wat jy insit om dit boeiender te maak.

Hoe skryf mens ’n boek vir die TV? Wat is anders aan mens se teks?

As ’n mens boek of artikel vir die TV skryf, dink jy nie aan ’n leser, wat die tyd het om ’n paragraaf of ’n bladsy te lees en te herlees met die doel om die gegewe behoorlik te verstaan nie. Jy dink aan ’n TV-kyker wat oombliklik moet verstaan en die nodige agtergrond wil hê om dit wat op die skerm verskyn te begryp.

Die term Afrikaner is minder gelaai as vantevore, omdat die Afrikaners as groep finaal die mag verloor het en geen vooruitsig het om dit te herwin nie. Swart mense kyk wel deeglik na die wyse waarop die Afrikaners in die 20ste eeu georganiseer het en ’n deel van die stadsekonomie verower het. Die Afrikaners het nie politieke mag gebruik om die Engelse maatskappye te dwing om ’n deel van die ekonomiese koek aan hulle af te staan nie. Hulle moes hulself as entrepreneurs bewys. Dieselfde geld vir die akademici. Gehalte was en bly deurslaggewend om in die akademie uit te styg. Die Engelse as die dominante kultuurgroep in die vorige eeu het die Afrikaners ’n groot guns bewys deur hulle nie te probeer “bemagtig” nie soos wat die beleid van “bevolkingsverteenwoordiging” probeer doen nie.

Ons leef in ’n land waar mense te bang is om te praat, want elke onderwerp is ’n politieke slagveld. Hoe ervaar mense (landwyd) ’n term soos Afrikaner? Is die Afrikaners noodwendig die mense wat Afrikaans praat, of hoe definieer mens die Afrikaner?

Ek dink almal is so onseker oor hul identiteit in hierdie verwarde nasie van ons dat iemand wat hom of haar ’n Afrikaner noem, waarskynlik belangstelling eerder as afkeer sal wek. Miskien word die herontdekking van ’n bepaalde groepsidentiteit die nuwe normaal in die land.

Waar begin ’n storie? In hierdie boek begin die Afrikaners se verhaal by die VOC. Maar hoe gemaak met die ander tale wat invloed gehad het op Afrikaans, die tale wat hier was voordat die Nederlanders voet aan wal gesit het?

My TV-reeks gaan nie oor mense wat vroeg al Afrikaans gepraat het nie, maar oor ’n gemeenskap van oorwegend wit mense wat eers Hollands en later Afrikaans gepraat het. Die term Afrikaners om te verwys na ’n sogenaamd eksklusiewe wit, konserwatiewe groep het eers in die 1940’s beslag gekry, maar teen die 1970’s het die definisie weer oop begin raak, veral onder die invloed van die skrywers. Ek dink daar is ’n TV-reeks te maak oor die geskiedenis van die bruin Afrikaanse mense. Ek het ’n boek oor hulle geskryf met die titel Nog altyd hier gewees: Die storie van ’n Stellenbosse gemeenskap (2007).

Vir my was ’n Afrikaner nog altyd iemand wat hom met die Afrikaners vereenselwig en Afrikaans kon praat.

Waar begin die Afrikaner-storie?

Daar was heelwat interaksie tussen mense van verskillende groepe voor 1652, maar ons het geen verslag van wat hulle gesê het en hoe hulle hul politieke geskille gehanteer het nie. Ek begin dus die verhaal met die eerste konflikte tussen burgers van Europese afkoms, wat nasate gehad het wat hulle later Afrikaners genoem het, en ’n regering wat redelik onsimpatiek teenoor hulle was – baie dieselfde as vandag.

Hermann Giliomee (foto: verskaf)

Is die term Afrikaner gelaai weens die taal? Is die taal gelaai weens die mens, die Afrikaner self?

Omtrent alle tale is gelaai. Ons kan begin met Engels en Duits. Omdat hulle vandag polities magtig en ekonomies suksesvol is, word hul verlede nie teen hulle gehou nie. Die Duitsers het oor en oor verskoning gevra, maar die Engelse (as die sentrale deel van die Britse nasie) eintlik nooit nie.

Engels as internasionale taal het by wyse van spreke ander tale gevange geneem. Ek het op aanbeveling van JM Coetzee Anna Wierzbicka se Imprisoned in English: The hazards of English as a default language (2014) gelees. Sy is ’n Pools-Australiese vrou. Sy aanvaar dat Engels in die Weste die dominante taal op baie vlakke geword het, maar wys daarop dat ons die prisoniers geword het van kultuurspesifieke Engelse konsepte. Dink byvoorbeeld aan die verskil tussen woorde soos “citizen” en “burger”, en “subject” en “onderdaan”, en die wyse waarop nie-Britte of nie-Amerikaners hulle gebruik.

Is alle Afrikaners gemaklik daarmee om hulself as Afrikaners te beskryf? Indien nie, waarom dink jy is dit so?

Ek dink die term Afrikaner is vandag veel minder gelaai as 30 of 40 jaar gelede. Ek sê dit met die ervaring van iemand met ’n sterk Afrikaanse aksent wat in die tweede helfte van my loopbaan by ’n Engelse universiteit gewerk het. Gedurende die tagtigerjare het die getalle van swart studente in my klasse oor die Suid-Afrikaanse politiek sterk gegroei en later die meerderheid gevorm. Ek altyd ’n kursus begin met die woorde: “From my accent you would detect where I come from. Any questions?”

Vertel my van die Afrikaner se rol in "regverdige rasse-apartheid"? En of daar werklik so iets bestaan het.

Apartheid as konsep het eintlik in die dertigerjare in NG Sendingkerk ontwikkel. Toe het aparte gemeentes, kerke en skole al bestaan. Die NG Sendingkerk was ’n instelling wat begin het om die ideologie van apartheid te formuleer. Die NG Moederkerk het gou gevolg. Die uitgangspunt was dat segregasie as beleid net negatief is en die sin het van afskei en wegstoot. Apartheid moes egter vir iets positiefs staan; dit moes gaan oor die ontwikkeling van die “eie”, en daarmee is bedoel eie dorpe en eie stadsrade en ’n eie kamer in die parlement.

Dink jy die Afrikaner as nasie kan op enige manier vergelyk word met ander nasies in ander omstandighede? Duitsers, Amerikaners tydens verkiesingsveldtogte ... Sien jy raakpunte soos vrees, en verskille?

Donald Trump het laas jaar sy verkiesingsveldtog gevoer soos ons politici tussen 1910 en 1994. Miskien selfs erger.

Watter ontdekkings het jy gemaak toe jy die boek geskryf het, en ook nou, toe jy dit bygewerk het?

In watter diep ellendes die Afrikaners kan verval en watter merkwaardige herstelvermoë hulle aan die dag gelê het. Ook die “turning points when history did not turn”. Soos Margaret Thatcher wat vroeg in 1989 vir Pik Botha in die geheim Londen toe ontbied het met die voorstel van ’n Marshall-plan vir suidelike Afrika wat sy en die Duitse leier Helmuth Kohl wou aanpak op voorwaarde dat Nelson Mandela vrygelaat word en ’n ordelike verkiesing gehou word. As dit uitgewerk het, kon Suid-Afrika dalk by die Europese gemeenskap betrek word op dieselfde manier as Griekeland, Portugal en Spanje, wat destyds nie die demokratiese legitimiteit van vandag gehad het nie. Ons sou ontwikkelingshulp kry op voorwaarde dat ons sekere demokratiese standaarde handhaaf.

Wie is jou ideale leser? Of jou ideale kyker? En wie wil jy hê moet weet van hierdie groep mense, en wat moet hulle sien?

Alle mense wat wil weet hoe die Afrikaners gevorm is en wat graag wil hê hulle moet weer politieke selfvertroue ontwikkel.

The post <em>Die Afrikaners</em>: ’n onderhoud met Hermann Giliomee oor die boek en die kykNET-reeks appeared first on LitNet.

Kringloop
Bets Smith
Uitgewer: LAPA
ISBN: 9780799387773

Reine is 'n student en semifinalis in 'n skoonheidskompetisie. Dit bring haar in aanraking met verskeie instansies, soos 'n kleremaker, grimeerkunstenaar en 'n gesondheidspa.

Sy vermoed spoedig dat iemand haar dophou en begin verskeie mense verdink. Later begin ’n man haar agtervolg en ongevraagde boodskappe los. Reine deel haar kommer met haar maats, maar debutante word maklik daarvan verdink dat hulle net aandag en publisiteit soek. Daarom kry sy net van haar boesemvriendin Thea simpatie en ondersteuning.

Die eerste 60 bladsye handel oor hierdie kat-en-muis-speletjie en dit duur heeltemal te lank vir die storie om rigting te kry. Die leser leer ook iets van die sluiper se gedagtegang en dit word duidelik dat dit veel meer as studentepret behels en gee mens hoop vir die boek. Die skrywer laat dit egter na om die leser ware insigte in die sluiper se agtergrond en motiverings te gee.

Later word die weë van Reine en Thea geskei, maar 'n dokter tree na vore en doen sjirurgiese werk op Reine.

Einde raad verhuis Reine na 'n ander dorp om van haar agtervolger weg te kom, hoewel sy nog nie weet wie hy is nie. Met baie onoortuigende toeval vestig talle van die mense van wie sy 'n kliënt was hulle ook op die dorp en sy loop ook weer die sjirurg raak.

Dit bied aan die skrywer die ideale geleentheid tot verdieping en om verdagte karakters en hul motiewe teen mekaar af te speel, maar dit bly onbenut.

Allerlei maatreëls word getref om Reine te beveilig en selfs 'n speurder raak betrokke. ’n Speurder in ’n spanningsverhaal is gewoonlik ’n interessante karakter met baie ondervinding. Hy of sy kry die leser betrokke omdat die leser insae kry in die speurder se beredenerings oor wie skuldig kan wees. Speurders benader die verdagtes uit verskeie hoeke, voer onderhoude, plant slim leidrade, vat die leser op verskeie dwaalpaaie en verras die leser dikwels met die ware skuldige. Hierdie beproefde resep word ongelukkig nie gevolg nie.

Die ander beproefde tegniek is natuurlik naelbytoorgange tussen storielyne wat mekaar onderbreek en die leser betrokke hou. Weinig hiervan gebeur in Kringloop en dit verander in 'n lees-maar-tot-by-die-einde-boek, terwyl dit juis kan-nie-neersit-nie-boeke is wat lesers hul slaaptyd laat uitstel.

'n Goeie spanningsboek bevat gewoonlik verskeie goedgemotiveerde moordverdagtes. 'n Knap speurder. Goeie dialoog en 'n storielyn wat jou sommer in die eerste paar bladsye begin gevange hou. En natuurlik spanning.

Daar is wel twee spannende tonele wat baie goed en volledig beskryf word, maar dit red nie die boek nie.

Bets Smith het al onder meer 21 romanses geskryf en dit is haar derde spanningsroman. Dit is kennelik nie haar sterk punt nie. 

The post <i>Kringloop</i> deur Bets Smith: ’n resensie appeared first on LitNet.

Rian: 16 dinge wat ek nié moes sê nie
Rian van Heerden
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624081104

Van Rian van Heerden se loopbaan weet ek nie veel nie. Ek volg dit nie intensief nie. Ek weet hy is veral bekend as radio-omroeper, maar die soort musiek wat die stasies speel waar hy uitsaai, is nie die soort musiek wat my geval nie. Van sy televisiewerk weet ek ’n lekseltjie meer, en het van die produksies geniet waar hy aangebied het. Ek onthou ek het een keer in die Medi-Clinic in Bloemfontein vir Rian by my verby sien stap. Maar al wanneer ek eintlik van hom hoor, is wanneer daar ’n mediastorm uitbreek oor iets wat hy nou weer op die radio gesê het, en wat die volk se moermeter die hoogte laat inskiet. Soos die laaste keer in 2016, toe hy die sedebewakers so kwaad gehad het oor sy uitlatings in verband met gode en homoseksuele mense.

So hoekom dan sy boek koop en lees? Dit is juis die feit dat Rian so uitgesproke is oor wie hy is, en die debatte wat hy al ontketen het, en die grense wat verskuif is wat maak dat ek hom bewonder. En in 16 dinge word dit alles bespreek en gekontekstualiseer, natuurlik vanuit Van Heerden se oogpunt. Die boek is nie ’n outobiografie soos wat sommige mense dit beskryf nie. Dit is ’n boek wat fokus op Van Heerden se openbare lewe, veral sy werk as radio-omroeper. Daar word vlugtig gekyk na sy grootwordjare, maar die meeste besonderhede daarvan word uitgelaat, “want wie is dan nou werklik geïnteresseerd in die grootwordjare van enigiemand?” (14).

Van Heerden skets gelukkige grootwordjare. Die gesin het heelwat rondgetrek, maar uiteindelik in ’n “avo-groen” huis in Randfontein gewoon. Hy beskryf dan sy eerste TV-verskyning. Hy was in daardie jare baie “regs”, en ’n bewonderaar van die Afrikaner Weerstandsbeweging, beter bekend as die AWB, toe hy tydens ’n debat op TV vir die destydse president FW de Klerk gevra het hoe die president die Afrikaners se identiteit gaan beskerm indien die nasionale simbole soos die volkslied en vlag verwyder gaan word. Die president het die vraag omseil, en Van Heerden is terug na sy ouerhuis, en die volgende was die eerste klagte oor hom, hoe durf hy só praat met die president!

Rian wat dinge op openbare platforms sê en dan ’n stroom kritiek ontvang, sou uiteindelik ’n patroon in sy loopbaan word.

Van Heerden wou aanvanklik ’n politikus word en het besluit om in die regte te studeer aan die Universiteit van Pretoria (oftewel Tukkies, na aanleiding van dié instelling se ou naam, Transvaalse Universiteitskollege), want hy het opgemerk dat baie van die bekende politici regte studeer het. Dit is by Tukkies dat sy loopbaan in die uitsaaiwese begin het, naamlik by die kampus se radiostasie genaamd TUKS FM. Later het hy ook ’n nagklub bestuur, was hy die stadionaankondiger by Loftus Versveld en het hy uiteindelik by Punt Radio gewerk. Hoewel hy as prokureur gekwalifiseer het, het hy nie op die lange duur ’n loopbaan vir homself as prokureur gesien nie.

Later het Van Heerden ook uitgesaai by ’n bekende Vrystaatse radiostasie in Bloemfontein. Hy skryf in gloeiende terme van Bloemfontein dat dit “sonder twyfel die lekkerste plek was waar ek ooit gebly het” (174). Ek onthou Van Heerden se tyd in Bloemfontein goed, want sy uitsendings van die middagprogram Mumbo jumbo het ook geweldige reaksie onder die publiek uitgelok, en daar was heelwat behoudende mense wat hom wou af hê van die radiogolwe, veral toe hy begin om spirituele mediums op die radio in te span. Uiteindelik sou hy teruggekeer na Pretoria, waar hy by Jacaranda FM sou aansluit.

Van Heerden skryf roerend oor sy pad as homoseksuele man. Hoe hy geworstel het met die wete. Hoe hy op ’n jong ouderdom reeds geweet het en nooit enige verhoudings gehad het soos “normale” heteroseksuele mense nie, omdat homoseksualiteit onaanvaarbaar was in die gemeenskap se oë. Hoe sy ouers dit aanvaar het toe hy aan hulle erken hy is homoseksueel. En hoe die gemeente waar hy lidmaat geword het, hom uiteindelik ook aanvaar het, maar dat hy steeds kerkloos is weens die kerk se beleid ten opsigte van gay mense. En daar was ook die sware tyd toe hy ’n onaangename opmerking op radio oor die Nuwe Hoop Skool gemaak het. Oor dié insident skryf Van Heerden dat hy ’n dure les geleer het oor die krag van woorde.

Stories van vermaak. Stories van hartseer. Stories van hoop. Die lief en leed van Rian van Heerden se openbare lewe het selfs my verwagtinge ’n bietjie oortref. Ek het lanklaas so ’n lekker boek gelees. Die laaste hoofstuk vertel hoe hy en sy radiokollegas water versprei het gedurende die onlangse groot droogte wat in Suid-Afrika gewoed het. Dit skets die geweldige krag van radio, en hoe Suid-Afrikaners kan saamwerk as hulle wil. As hulle maar net wil. En hy sluit af met ’n waarskuwing: ons praat te min met mekaar. Verskillende groepe en verskillende mense moet mekaar beter leer ken, so nie gaan ons nog baie sukkel in Suid-Afrika.

Foto van Rian: Hanneri de Wet

The post <i>Rian – 16 dinge wat ek nié moes sê nie</i> deur Rian van Heerden: ’n lesersindruk appeared first on LitNet.

Die pasiënt as vennoot deur Dawie van Velden
EAN: 9781485306986
Protea Boekhuis

Daar is twee plekke wat ’n gesonde mens ten alle koste moet vermy. Die eerste is die spreekkamer van ’n geldgierige mediese dokter, en die tweede is die internet.

Kom ons begin by omie Dokter. Op my ouderdom is ek pasgemaakte prooi vir dokters wat wil geldmaak, want die arts kan enige plek aan my liggaam raak en fout vind. Die enigste probleem hiermee is die absurd kort tydjie wat sommige dokters aan jou toestaan, teenoor die verlammende rekening wat jy daarna ontvang. Voor ek gekruisig word (diagnose na ’n CAT-skandering, sonar, X-strale en laser: “daar is gate in jou hande”), moet ek dit duidelik stel dat nie alle artse só ingestel is nie, en dat ek onwrikbaar aan my huisdokters glo.

En dan die internet. Donald Trump het nie fake news ontdek nie en Rusland het dit slegs verfyn – die ware onwikkelaars en verspreiders van fopnuus is die alternatiewe mediese praktisyns van die kuberruim. Homeopatie, kitsgewigverlieskure, magneetarmbande, koperarmbande, kristalle en konkoksies is herhaaldelik deur wetenskaplikes as kwaksalwery ontbloot deur dit aan wetenskaplike ondersoek bloot te stel. En tog floreer hierdie skadubesigheid.

Hoe verken die leek dan hierdie oorweldigende aanslag van bedenklike produkte en kure?

Die leek word ten sterkste aangeraai om dr Dawie van Velden se nuutste boek te lees.

Vroeg in die voorwoord lê die skrywer al sy vinger op die probleem: “... het ek bewus geword van die behoeftes en onkunde wat daar onder die publiek oor gesondheid en siekte bestaan. Dokters het dikwels nie genoeg tyd om aan pasiënte te verduidelik wat skort nie.” Hoe tragies en hoe waar is hierdie stelling nie. Pasiënte kry beter waarde vir geld wanneer hul motors gediens word en die werktuigkundige die probleem verduidelik en daarna die uitgediende onderdeel as bewys van vervanging toon.

Die aanslag van dié boek sny deur mites en fokus bowenal op die wetenskaplike metode, ons enigste verweer teen onkunde: die wetenskap is bloot gesistematiseerde kennis wat selfregulerend is. Maar die boek gaan ook verder, omdat die holistiese benadering aangespreek word waar liggaam, siel en gees as ’n geheel beskou en behandel moet word.

Wat hierdie werk nog meer indrukwekkend maak, is die eenvoud en toeganklikheid van die teks. Ek wil graag voorstel dat dit verpligte leesstof word vir jongmense juis omdat die skrywer pleit vir ’n lewenslange betrokkenheid en verantwoordelikheid vir ons eie gesondheid. Die pasiënt as vennoot verskyn net betyds om ons te waarsku teen universele kwaksalwery, maar meer belangrik, om ons aan te moedig om funksionele en lewensgewende vennootskappe met ons mediese dokters te smee.

• Foto's van Dawie van Velden en Dave Pepler: Naomi Bruwer

The post <em>Die pasiënt as vennoot</em> deur Dawie van Velden: ’n resensie appeared first on LitNet.