Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 21643 articles
Browse latest View live

Dalk, Soms, Te Veel

$
0
0

Dit mag dalk wees dat die ingeligte en helder denkende mens nie sommer voor die voet en luidkeels stellings teen of in opstand met die meerderheid van die gemeenskap sal inneem nie. Dit mag ook waar wees, dat die appelkar bes omgestoot gelaat moet word en dat te veel pogings om dit te ontspoor of eindelik om te gooi, die uwe aan ’n staat van kwaadwillige aanmerkings mag blootstel.

Met dit gesê en uit die weg, laat my nou toe om ’n gemoedsbekakking te laat weerklink …

Dit wil vir my voel of ek dalk in die verlede al ’n ingelegde eier oor die onderwerp van te veel sport en sportmense ter perse gestort het en indien dit die geval is, en sekere mense daardeur gekwets gelaat is, dan verkondig ek sommer uit die staanspoor my gevoeligheid vir ’n ieder en elk wat deur my siening van die waarheid seergemaak word!

Die draadloos en elke sportliefhebber, nee, rugby-liefhebber, gons en gil oor die suidelike halfrond se bestuursbesluit om blykbaar ten minste twee van die Suid-Afrikaanse spanne aan die SuperRugby-toernooi te laat onttrek. Die arme Vrystaters en Oos-Kapenaars kan eersdaags, ongelukkig eers in 2018, slegs op redelike klubrugby getrakteer word wanneer die televisie-mense in die suide ons kweekhuis vir stutte en goeie senters se oorbodigheid in ’n toernooi sonder vermaakwaarde na die kantlyn toe gaan skop.

Oor die gelapte, geleende konings teen die kus, is daar nie veel te spreek nie.

Soos te verwagte, het elke liefhebber van die spel en self-aangestelde afrigter en spanbestuurder die sosiale blaaie met kommentare, raad en kritiek oor die voorgestelde verandering betrek.  Opvallend egter, was daar min of omtrent geen verwysings na die jongelinge van die spel nie.

Wat gaan van die talle outjies word wat by verskeie rugby-akademies hul toekoms gaan slyp het, in afwagting op die groot geleentheid om dalk eendag streeks- of internasionale rugby te speel?

(Dan praat ons nie eens van die sogenaamde “rugby-skole” wat kontrakte op laerskoolseuntjies se voorstoepe laat aflewer nie …)

Of, wat gaan van die honderde studente en ander voornemendes word wat juis Sportbestuur gaan studeer het sodat hulle ook eendag êrens ’n werkie by ’n rugby-unie kan losskrum?

En, wat gaan van DSTV se kykersgetalle en geprojekteerde winste word wanneer die verontregtes van Brandfort, Bloemfontein, Butterworth en Burgersdorp besluit om na ’n goedkoper kanaal oor te skakel of om selfs die skynbaar ondenkbare te doen:  slegs na SABC se kanale te kyk!

Vele vrae met enkele antwoorde…

Vergun my om die laaste stelling eerste aan te roer. DSTV is baie duidelik nie afhanklik van enige van die dorpies wat die uwe terloops gelys het nie, om meer korrek te wees, die manne met die kanale het soveel huishoudings in hul greep, wat die hele kontinent en nog ’n paar ander deurstrek, dat selfs die verlies van Bloemfontein hulle nie sal pla nie.

Hulle weet tog dat ons kultureelverarmde en plek-plek verlamde gemeenskappe net nie daartoe in staat is om die dekodeerder se kaart uit te trek en op te snipper nie!

Die “groot boetie” weet dat hul rugby-kykersgetalle mag daal, wat die rugby-unies jarelank al van bewus is, maar hulle weet ook dat die maandelikse debietorders klokslag hul koffers sal oorval, desnieteenstaande die feit dat sommige manne eerder in die tuin sal werk as om die Bulle Saterdag na Saterdag te sien verloor!

Tog, doen ons volk niks hieraan nie.

Vanoggend, terwyl ek na die weeklaag van die sport-ontsteldes in die verkeer sit en luister, herinner dit my aan ’n stomende gesprek wat ek al ’n keer of wat met eenders- en andersdenkendes gehad het: hoekom kan ons nie van die televisiestelle in ons huise ontslae raak nie?

Gooi die dekodeerders en goeters op die ashoop en wanneer jy werklik wil fliek kyk, gaan doen dit, of stroom-dit; ons trek tog elke ander denkbare ding ensovoorts van die internet af.

Het ons huishoudings regtig  Gau-TV, EVA-English of selfs M-Net nog nodig? Ek weet ek het nie!

Ja, ek besef terdeë dat my argumente so oud en moontlik in baie geselskappe so dood soos oorlede Dok Craven se hond is, maar terwyl die krete vir ’n summiere steniging opgaan en ander vervrommeldes “sleep hom uit die dorp uit en slaan hom met ‘n leiklip dood! of skroei sy hare met kookwater!” skreeu, slaan ek sommer self die doodskissie aanmekaar …

Elke tjek wat in die poel van die totstandkoming van beroepsport ingegooi is, het daartoe bygedra dat daar regoor ons land, regoor die wye vrye sogenaamd ontwikkelde wêreld, ’n generasie en selfs meer jongmense is wat nooit enige beroepsvaardigheid aangeleer het nie; wat op hul skoolbanke die balans van die lewe misgesit het en net geleer was om te speel.

Dit is inderdaad waar dat hierdie gebrek deur sommige van die sport-opleiers raakgesien en as geleentheid vir opleiding uitgebou is, maar helaas was dit egter net die skep van nog ’n swetterjoel sport-afhanklike beroepe; mense wat se toekoms- en beroepsverwagting streng gesproke in die hande van SANZAR en Rupert Murdoch geplaas gaan word.

Overgesetsynde kan al die bogenoemde aantygings ook teen beroepe in die mynbou en bankwese aangewend word, want selfs ’n eenogige soos ek, weet dat ons mynwerkers skelm moet myn omdat die werk opgedroog het nadat hul base die myne gestroop en dor gelaat het. Dié wat weet vermoed ook dat ons  afgegradeerde banke binnekort minder nuwe personeel-innames gaan doen ... en selfs daarvoor, het ek ook nie al die antwoorde nie!

Dit mag dus blyk dat my gemoedsbekakking steeds bestaan en moontlik selfs nou meer drukking opgebou het, alhoewel ek tog nie so dink nie, want deur aan te hou vrae vra en te soek, word ons al hoe meer bewus van in 'n veranderende wêreld waarin ons leef en word ons tog ook daaraan herinner dat die belangrike dinge nie hoef te verander nie …

Ek en jy hoef nie as gevolg van spreekwoordelike katarakte ’n vae uitkyk op die lewe te hê nie, nie solank as wat die orde van ons prioriteite nie onderhandelbaar word nie.

Soortgelyks, is die voortdurende uitbouing van ons kritiese denke, kommunikasie, volharding, en kreatiwiteit ewe ononderhandelbaar; selfs al sou mens  d s t v  en alles daarin, daarvoor moes prysgee!

 

The post Dalk, Soms, Te Veel appeared first on LitNet.


ATKV-Mediaveertjies 2017: finaliste

$
0
0

Dis weer ATKV-Mediaveertjietyd, waar uitblinkers in die Afrikaanse media vir uitstaande bydraes in die voorafgaande jaar bekroon word. Die kategorieë waarin daar meegeding word, is: lees, luister en kyk. Digitale bydraes vorm deel van al drie kategorieë. Die ATKV-Mediaveertjies is ook ’n viering van die belangrike rol wat die media in die samelewing speel. Die ATKV-Mediaveertjies sal op 12 Mei in die Lyric-teater by Gold Reef City plaasvind. Die drie topfinaliste in elke kategorie in alfabetiese volgorde (volgens van), is soos volg:

Luister

Beste aanbieder of onderhoudvoerder van ’n joernaalprogram

  • Martelize Brink – Oggend op RSG: Yolande Korkie – RSG
  • Martin Jansen – Die mens agter die mens: Dolf van Niekerk – Pretoria FM
  • Su-an Müller-Marais – Su-an en so aan: Amor van der Westhuyzen (dogter van Joey Haarhoff) – GROOTfm 90.5

Beste insetsel in ’n joernaalprogram

  • Esté Gross – Oggend op RSG: Die bling tannie van Heidelberg – RSG
  • Johan van Lill – RSG Kuns: Hennie en Theresa Loock – RSG
  • Johan van Lill – RSG Kunstefeesoggend: Die Luxurama – RSG

Beste aanbieder of onderhoudvoerder van ’n nuus- of aktualiteitsprogram

  • MD Greyling – Klankkoerant – Pretoria FM
  • Suzanne Paxton – Spektrum – RSG
  • Ivor Price & Anita Visser – Monitor – RSG

Beste insetsel in ’n nuus- of aktualiteitsprogram

  • Danny Booysen & Anita Visser – Monitor: Vlugtelinge, die storie van ons tyd – RSG
  • Izak du Plessis & Melissa Tighy – Monitor & Spektrum: Lambertsbaai se vissers – RSG
  • Hanri Wondergem – Monitor: Die slag van Delville – RSG

Beste joernaalprogram

  • Martelize Brink – Seks en jy – RSG
  • Lizelle de Bruin – Sondag-joernaal – RSG
  • André Liebenberg – ’n Trio rofstoeiers onthou – Pretoria FM & RSG

Beste nuus- of aktualiteitsprogram

  • Jean Esterhuizen – Spektrum: Brexit & SABC skorsing van personeel – RSG
  • Suzanne Paxton – Monitor: Aardklopgespreksreeks Alzheimers – RSG
  • Ivor Price & Anita Visser – Monitor: Woordfeesuitsending – RSG

Beste dokumentêre program of programreeks

  • Esté Gross – Die vonds in die vullis – RSG
  • Johan Rademan – Lepel en snaar: Hannes Coetzee – RSG
  • Christelle van Tonder – Jonk, swart & Afrikaans – RSG

Beste insetsel in ’n opvoedkundige program

  • Henk Joubert – Kerkaktueel: Stand van geloof onder SA jeug – Pretoria FM
  • Johan van Lill – Groeipyne: Spelterapie – RSG
  • Johan van Lill – Ons en die onderwys: Tegnologie in die klaskamer – RSG

Beste teks vir ’n radiodrama of –teater

  • Marion Erskine – Siembamba – RSG
  • Charles Fourie – Vergifnis – RSG
  • Martyn le Roux – Dagboek van ’n wurm – RSG

Beste regisseur van ’n radiodrama of –teater

  • Renske Jacobs – Dagboek van ’n wurm – RSG
  • Johan Rademan – Sarah – RSG
  • Leon van Nierop – Dag van die reuse – RSG

Beste aktrise in ’n radiodrama of –teater

  • Jana Cilliers – Pous Johannes II – RSG
  • Elma Potgieter – Dagboek van ’n wurm – RSG
  • June van Merch – Sarah Baartman – RSG

Beste akteur in ’n radiodrama of –teater

  • Paul Lückhoff – Dagboek van ’n wurm – RSG

Beste aanbieder by ’n gemeenskapsradiostasie

  • Benescke Janse van Rensburg – Oggendrooi – Tygerberg 104FM
  • Su-an Müller-Marais – Su-an en so aan – GROOTfm 90.5
  • Anton Treurnich – Oggendprogram – Sfm

Beste aanbieder by ’n kampusradiostasie

  • Charonike Nel – Rooiwynsondag – PUKfm 93.6

Lees

Beste in-diepte artikel

  • Willemien Brümmer – Op soek na Welgevonden – By: Die Burger
  • Willem van der Berg – Laat jou ysterwiele rol (en rol) – Weg
  • Marguerite van Wyk – Voel jy angstig? Leer dit bestuur – Sarie

Beste ondersoekende joernalistiek

  • Reneilwe Dhludhlu – Uitgelewer, uitgehonger en vergete – Beeld & Netwerk24
  • Louise Ferreira – Buite die gender-boksie – Taalgenoot
  • Suzanne Venter – Gestremdes-skandaal – Rapport

Beste persoonlikheidsprofiel

  • Marelize Potgieter – ’n Sakereus ná die mooi meisie – Huisgenoot
  • Hanlie Retief – Apartheid was ’n familiekwaal – Rapport
  • Willem van der Berg – Die laaste inwoner van Waterkloof – Weg

Beste kunste-artikel

  • Willemien Brümmer – Middagete met Koos Kombuis: "Ek's nie meer dood nie" – Netwerk24
  • Murray La Vita – Soms het die digter pret – Die Burger & Netwerk24
  • Hanlie Retief – Die vrou in die storie is sy – Rapport

Beste leefstyl-storie

  • Erns Grundling – Basta met bingo, ons boogie – By: Die Burger
  • Willem van der Berg – Niemandsland het reënt gekry – Wegry
  • Daniëlla van Heerden – ’n Anderkant van Afrika – Vrouekeur

Beste essay, rubriek of opiniestuk

  • Koos Kombuis – Ons erfenis – Taalgenoot
  • Herman Lategan – ’n Lêplek vir die ontheemdes – Taalgenoot
  • Ivor Price – 16 Junie 1990: Vakansie in sepia – Beeld, Die Burger & Volksblad

Beste sportartikel

  • Toast Coetzer – Op sommige Saterdae in die somer – Weg
  • Marida Fitzpatrick – Hy maak my trots om van SA te wees – Netwerk24
  • Sophia van Taak – Ruiters van die windjie – Weg

Beste gemeenskaps- of plaaslike koerant

  • Die Pos/The Post – Redakteur: Keina Swart
  • Paarl Post – Redakteur: Lise Beyers
  • Vrystaat Nuus/News – Redakteur: Marguerite Vermeulen

Beste kampuskoerant

  • Die Matie – Redakteur: Eugenie Gregan
  • Wapad – Redakteur: Jeanelle Greyling

Kyk

Verhalende genres

Beste draaiboek vir ’n dramareeks of enkeldrama

  • Bennie Fourie & Stiaan Smith – Hotel
  • Louis Pretorius – Die Boekklub
  • Marcel van Heerden – Vryslag

Beste regisseur vir ’n dramareeks of enkeldrama

  • Bennie Fourie & Stiaan Smith – Hotel
  • Quentin Krog – Die Boekklub
  • Cathi Weinek – Vryslag

Beste dramareeks of enkeldrama

  • Herman Binge – Die Byl
  • Zandré Coetzer, Johan Cronje & Scharl van der Merwe – Hotel
  • Louis Pretorius & Albert Snyman – Die Boekklub

Beste akteur in ’n dramareeks of enkeldrama

  • Armand Aucamp – Die Boekklub
  • Schalk Bezuidenhout – Hotel
  • Gérard Rudolf – Vryslag

Beste aktrise in ’n dramareeks of enkeldrama

  • Nicole Holm – Die Boekklub
  • Franci Swanepoel – Sterlopers 2
  • June van Merch – Die Boekklub

Aktuele genres

Beste aanbieder of onderhoudvoerder van ’n joernaalprogram

  • Jak de Priester – Reis na gister – kykNET
  • Bibi Slippers – In die bed met Bibi – Via
  • Nina Swart – Jou storie met Nina – Via

Beste insetsel in ’n joernaalprogram

  • Hein Scholtz – Kwêla: Illustreerder Leon se storiemuis – kykNET
  • Chris Thompson – Kwêla: Reghert en Vanessa van Zyl – kykNET
  • Anneli Uys – Varsity sing – kykNET

Beste joernaalprogram

  • Leroux Botha & Nina Swart – Flori & Koelsoem se kosse – Via
  • Mareli Olivier – Jou storie met Nina – Via
  • Paul Venter – Kwêla – kykNET

Beste aanbieder of onderhoudvoerder van ’n nuus- of aktualiteitsprogram

  • Bun Booyens – Megaboere – kykNET
  • Lynette Francis – Fokus – SABC 2
  • Waldimar Pelser – KN Verslag in gesprek – kykNET

Beste insetsel in ’n aktualiteitsprogram

  • Karin d'Orville – Fokus: Opgemelk – Korrupsie in die melkbedryf – SABC 2
  • Danie Hefers – Fokus: Britse oorlogsbomwerper in Kenia – SABC 2
  • Alet Wright – Fokus: Amor van der Westhuyzen – Joey Haarhoff se dogter – SABC 2

Beste nuusinsetsel

  • Ulrich Hendriks – SABC Nuus: Antieke Taal – SABC 2
  • Daniëlla van Heerden – eNuus: SKA grensverskuiwend & Bloodhound – kykNET
  • Percival Young – eNuus: John Nicholson – kykNET

Beste nuus- of aktualiteitsprogram

  • Karin d'Orville – Fokus: Grensverdriet – SABC 2
  • Wynand Dreyer & Christelle Parrott – Megaboere: Abraham van Rooyen – kykNET
  • Werner Swart – KN Verslag: 2016 Munisipale verkiesing – kykNET

Beste dokumentêre program of programreeks

  • Jaco Loubser – Groen Namibië – kykNET
  • Doreen Morris – Driekuns – Via
  • Niel van Deventer – Op pad met Dana – Via

Beste vermaaklikheidsprogram

  • Leonie Fourie – Ken jy my – Via
  • Christiaan Kritzinger – Weg! Agterpaaie – Via
  • Jaco Spies – Raai wat is toegedraai – Via

Beste aanbieder van ’n vermaaklikheidsprogram

  • Toast Coetzer & Erns Grundling – Weg! Agterpaaie – Via
  • Shimmy Isaacs – Ken jy my – Via
  • Sean-Marco Voster – Pasella – SABC 2

The post ATKV-Mediaveertjies 2017: finaliste appeared first on LitNet.

Cult Sister by Lesley Smailes: Cape Town book launch

Du Toitskloof | LitNet Eerste Slukkie: Doodsroeper deur Rika Cloete

$
0
0

LitNet publiseer uittreksels uit pasverskene boeke, uitgegee deur uitgewers wat LitNet ondersteun. Dié lusmakers verskyn op LitNet as eerste slukkies.


Rika Cloete

Rika Cloete se obsessie is misdaadfiksie, en as dit boonop teen ’n geskiedkundige agtergrond afspeel, soveel te beter. Reeksmoordenaars, passiemoorde, gifmoorde, geestesversteurings – dit is alles al van toentertyd af deel van die mens se bestaan, so ook die vraag om geregtigheid, die drang na die uitlewering van die skuldige en die onwrikbare geloof dat die goeie uiteindelik die bose sal oorwin; dit is alles gewortel in ons menswees. Juis dít gee ons hoop vir die toekoms; daarom is dit noodsaaklik om daaroor te skryf.

In 2002 is Cloete se debuutbundel eensaamigheid gepubliseer en in 2004 die avontuurromanse Die Oog van Isis. ’n Hele klompie tydskrifverhale het ook al uit haar pen verskyn.

Doodsroeper is Rika se eerste spanningsroman.

Rika is ’n gebore en getoë Johannesburger. In 1992 matrikuleer sy aan die Hoërskool Vorentoe en ontvang haar tersiêre opleiding aan die eertydse RAU, nou UJ. Vir meer as tien jaar lank was sy dosent in Duitse letterkunde, maar is deesdae ’n voltydse skrywer.


Opsomming

Doodsroeper
Rika Cloete

Uitgewer: LAPA
ISBN: 9780799383126

Want daar was moordenaars onder die trekboere ook ...

Dit is Februarie, 1861.

’n Groepie trekboere maak hulle gereed vir die jaarlike migrasie van die springbokke – een van die merkwaardigste en bekendste tonele in die Suid-Afrikaanse geskiedenis. Hulle staning is naby die Gamagara-rivier in die Kalahari.

Die spanning bou op, want hulle verkenners vertel dat die bokke op pad is.

Dan is daar ’n lyk. Die man is wreed vermoor en die lyk is daarna verder vermink. Die dooie lê in die Stilbos – ’n misterieuse plek sonder voëls en die skuilplek van die Doodsroeper, ’n onaardse wese wat uitroep voordat iemand sterf.

Soois Bruwer, ’n verloopte wetsman, word versoek om ondersoek in te stel.

Soois het rede gehad om homself eenkant te hou, nou moet hy meer spraaksaam wees en só besef hy: Dié groepie mense met wie hy saamtrek, het byna almal iets om weg te steek.

Net toe Soois dink hy is op die regte spoor, roep die Doodsroeper weer en sit hy met ’n tweede lyk op hande. Nou moet hy alles inspan om die moordenaar vas te trek, want dit wil voorkom asof daar binnekort nog dooies sal wees.


Uittreksel

Hoofstuk een

Die gil is ’n skril trilling in die lug.

Toe Soois Bruwer sy kop by die tentflap uitsteek, is hy dadelik op sy hoede. Hier kom moeilikheid, hy weet dit sommer net – en dit nog voordat hy sy pyp behoorlik kon opsteek vir sy gebruiklike oggenddampie. Definitief nie ’n belowende begin vir die dag nie, dit is gewis.

“Neef Soois! Neef Soois!” skree tant Gesie Petoors en kom aangewaggel met klein Krisjan Harmse op sleeptou. Haar wit kappie wip vervaard en haar rok, ’n bollende seil rondom haar tamaaie liggaam, verdwerg byna die seun agter haar.

Van die trekboere wat besig is om vuur vir die vroegstuk aanmekaar te slaan, kyk gesteurd op. Die vroue staak vir eers hul bedrywighede rondom die wakiste, koffiemeulens hou op knars en een van die groter seuns laat val glad die swaar emmer water wat hy pas in die rivier gaan volmaak het. ’n Groepie kinders wat met kleiosse, kakebeenwaentjies en lappoppe sit en speel, loer grootoog rond, stil soos muise.

Wat sou die probleem wees? Dit kan tog sekerlik nie die bokke wees waarna hulle al so lank soek nie, daarvoor is die mense veels te rustig. Die soekekspedisie dalk?

Soois se blik gly oor die rooi vlakte wat om hulle uitstrek. Geen stofwolk nie. Nie ’n perd in sig nie. Net bossies, sand, eindeloosheid. Die rivier wat ’n blink kronkellint vorm. En die Stilbos. ’n Doodgewone oggend in die Kalahari. Maar Krisjan dan?

“Jy moet net sien waarmee speel die jongetjie hierso, neef Soois. Toe, Krisjan, wys,” beveel tant Gesie toe hulle oplaas langs die wa tot stilstand kom.

Krisjan kyk uitdagend op na Soois en hou sy hand agter sy rug toegeklem. Wat dit ook al is wat hy versteek hou, sy hele houding sê hy gaan dit nie goedsmoeds afstaan nie.

“Môre,” groet Soois hoflik en klim by die watrap af. “Wat makeer, tant Gesie? Dit lyk asof Tante ’n spook gesien het.”

“Jy kan seker maar so sê, neef Soois,” steun die ouer vrou en hyg na asem. “Kyk net wat het die kind beet. Dit is te vreeslik vir woorde.”

’n Klompie mans het intussen by hulle aangesluit, nuuskierig om uit te vind waaroor die kabaal gaan. Oom Fransjan Petoors, die trekleier, staan fronsend aan sy pruimpie en kou terwyl Hans Stoker, Krisjan se pa, se gesig rooier gloei as ’n kalkoen se bel. Hy moet weer die een of ander skande van sy bloedjie te wagte wees, dié dat hy so opgetrek is. Eerwaarde Gideon Petoors, wat maar altyd ’n oog oor sy vader en Hans Stoker moet hou, het tussen die twee mans kom inskuif om te keer dat hulle stry kry. En dan is daar die Winterse. Oom Albert Siener, die blinde profeet, en sy seun Lukas.

“Dagsê, neef Soois,” groet oom Fransjan en spoeg sy kouseltjie dat dit in ’n geel streep deur die lug trek. Toe krap hy in sy baard wat al goed van die twaksop gevlek is en prop dadelik weer ’n stukkie twak in sy mond. “Wat skeel met die kind, Gesina?”

“Ja dag, neef Soois. Dag, ta’ Gesie,” sê Hans Stoker ongeduldig, maar hy kyk nie vir een van die twee grootmense nie. Sy fletsblou oë deurboor Krisjan wat op elf jaar skaars meer as twee kleinerige vaatjies hoog staan.

“Dis, dis . . .” probeer tant Gesie iets uitkry.

“Haal nou eers diep asem, Moeder. Ek is seker dit is nie so erg nie,” sê eerwaarde Gideon en kyk benieud vir Krisjan wat staan en rondtrap met sy hand nog steeds agter sy rug.

“Watwou! Nie so erg nie? Oordeel jy maar self.” Tant Gesie se asem is nou terug, maar sy sukkel steeds om tot verhaal te kom. “Toe, Krisjan, wys hulle.”

Krisjan bly egter kopsku en byt sy onderlip styf vas.

“Seun?” sê-vra Hans Stoker gevaarlik kalm en sy wange begin pof. “Tant Gesie praat met jou. Wat het jy daar?”

Krisjan huiwer nog ’n oomblik voordat hy sy hand stadig agter sy rug uit bring. Toe vou hy sy vuis oop. Op sy vuil, natgeswete handpalm lê die voorste helfte van ’n mens se vinger.

Almal se monde val oop van verbasing en die een kyk na die ander in ongeloof. Dit is net oom Albert Siener wat geen uitdrukking op sy gesig het nie en Lukas moet eers in sy pa se oor fluister om te verduidelik wat gaande is.

“Toe ek dit sien, het ek gedink neef Soois moet dit onmiddellik onder oë kry,” sê tant Gesie en knik haar kop bevestigend vir Soois. “Met dié dat Neef mos ’n wetsman is.”

“Nou waar kry jy dit vandaan, Krisjan?” vra Soois versigtig, maar Krisjan antwoord nie.

“Oom Soois vra jou ’n vraag, magtig,” dring Hans Stoker aan. “Antwoord!”

Krisjan laat sy kop sak en mompel toe byna onhoorbaar. “Uit die Stilbos uit, Oom.”

“En wat in die naam van Sem, Gam en Jafet het jy nogal daar gaan soek?” raas sy pa. “Weet jy wat met jou sal gebeur as die Doodsroeper jou alleen daar kry? Wéét jy?”

“Ek was nie alleen nie, Pa. Ouboet Servaas was saam. En hy het ’n roer gehad.”

“Maar wat het julle verdomp daar loop maak? Julle weet julle mag nie in die Stilbos in nie. Ek het julle dit uitdruklik verbied!”

“Ons het vir ma Tilla sprokkelhout gaan haal, Pa,” verduidelik Krisjan en vou sy hand beskermend om die vinger. “Toe tel ek dit op. Maar Pa gaan dit nie vat nie, nè? Dis myne, Pa. Ék het dit gekry.” Hy lig sy kop en kyk smekend na sy pa maar Hans Stoker se gesig vertrek net al hoe meer.

“Sodra ons hier klaar is, gaan ek julle al twee se gatvelle aftrek, dit belowe ek jou,” skel hy. “En nes julle uitgehuil is, gaan ek dit weer doen.”

Eerwaarde Gideon vryf oor sy bakkebaard. “Wag nou eers, broer Hans,” sê hy. “Die kinders is mos veilig. Dit help nie om meer te raas nie. Laat ons liewer die storie van die vinger probeer uitklaar. Wanneer het jy dit in die bos opgetel, Krisjan?”

“Gistermiddag, Eerwaarde.”

“Gee daai ding hier,” blaf Hans Stoker en hou sy hand gebiedend na Krisjan toe uit.

“Asseblief, Pa.”

“Gee hier, seg ek.”

Toe Krisjan nie gehoorsaam nie, forseer Hans Stoker sy seun se vuis oop, pluk die halwe vinger by hom weg en hou dit omhoog vir almal om te sien.

Soois voel ’n koue rilling teen sy rug afloop. Dit is ’n aardige ding, ’n stuk vinger so verwyderd van ’n hand. En veral hierdie een is nie ’n mooi gesig nie. Dit is dik, waswit en besproet, en grof deur die middelste gewriggie afgesny.

Die nael is vuil en oneweredig gekou en ’n lang, regaf litteken streep in die sagte vlees van die boonste lit in.

“Nou hoekom voel dit dan nou vir my asof ek dié vinger ken?” vra Lukas uit die bloute op sy gewone langsame trant. Sy baard is ’n woeste, ongekamde nes en sy gesig ’n landkaart van plooie. Die grys oë is moeg en dit lyk vandag weer of hy die wêreld se laste op sy hangskouers dra.

“Hoe dan so, neef Lukas?” wil Soois weet. “Kom dit vir jou bekend voor?”

“Dit lyk na Rooi Willem Mostert s’n, ja,” antwoord hy. “Daardie litteken het my juis nou die dag opgeval toe hy my by my wa kom handgee het.”

’n Doodse stilte daal oor die versamelinkie neer en Soois kan sien dat dit die laaste ding is wat hulle verwag het om te hoor.

“Waar daar ’n vinger is, moet daar ’n hand wees. En waar daar ’n hand is, ’n lyf,” sê oom Fransjan gewigtig. “’n Man verloor mos nie net sommerso ’n deel van jouself nie. En as dit Rooi Willem Mostert se vinger is, wil ek weet hoekom dit in die Stilbos rondlê. Hy is veronderstel om saam met Brand Viljee-hulle op ekspedisie te wees.”

Hy dink ’n oomblik na voordat hy verder praat. “Iets is nie pluis nie. Daar is nog geen taal of tyding oor die trekbokke se bewegings nie. En die manne het nog nooit so lank weggebly nie.”

“Daar is jy reg, neef Fransjan,” antwoord Hans Stoker. “Dié keer is hulle lank weg. Wie weet, dalk is die aasvoëls al aan die vreet. Een van hulle het miskien neef Rooi Willem se vinger hier aangedra.”

“Sekerlik tog nie, broer Hans. ’n Mens moenie altyd die slegste dinge voorsien nie.”

“Ek wonder nou skielik of vader Albert se stertster ons nie dalk in die dal van doodskaduwee ingelei het nie,” mymer Lukas afwesig, asof hy nie eerwaarde Gideon se laaste woorde gehoor het nie. “Hy’t immers gesê die rigtingwyser kom met ’n prys, die dag toe hy die gesig gehad het van die yslike troppe bokke en die ster wat ons moet volg. En ’n menselewe is nie goedkoop nie. Miskien moes ons meer ag daarop geslaan het.”

“Dis nou wat gebeur as ’n mens jou oë heeltyd op ’n blink streep in die firmament gerig hou pleks van voor jou te kyk,” mor oom Fransjan. “Jy sien jou gat.”

“Wag nou eers, kêrels. Laat ons nie die bobbejaan agter die bult gaan haal nie,” sê Soois. “Neef Brand Viljee is ’n bekwame man. Hy sal nie toelaat dat die manne iets oorkom nie. Ons sal net eenvoudig moet wag en kyk. My apologie, neef Lukas, maar ons kan ook nie net aanvaar dat dit neef Rooi Willem se vinger is wat Krisjan in die Stilbos gekry het nie. Ons sal moet seker maak van die feite. En wat oom Albert Siener se stertster betref, kan ek net sê dat ’n hemelliggaam – hoe aanskoulik dit ook al mog wees – nog lank nie God se werk kan oorneem nie.”

“Net so, broer Soois,” beaam eerwaarde Gideon. “Die Vader bepaal ons lot. Niks en niemand anders nie. Ons moet ons hoop en vertroue op Hom plaas en nie sommer aannames maak nie.”

Die mans knik hul koppe, maar niemand lyk werklik seker van die saak nie. Daar is ’n tasbare ongemak onder hulle wat hierdie keer nie eens deur eerwaarde Gideon se onwrikbare oortuiging en geloof verlig kan word nie. Net Hans Stoker is die ene geesdrif.

“Ja, as ’n mens eers weet wat die ware stand van sake is, kan daar gehandel word,” laat hy hoor en slaan sy vuis in sy oop hand dat dit ’n klapgeluid maak.

Oom Fransjan trek sy voorkop op ’n plooi. “Man, as jy eers begin handel, is ons almal in ons moer in. Loop stook jy eerder jou gelukswater, neef Hans, en hou jou uit die ding uit.” Toe kyk hy aspris by Hans Stoker verby en laat sy oë ondersoekend op Krisjan rus. “Is daar nog iets wat jy vir ons behoort te vertel, Krisjan?”

“Nee, niks nie, oom Fransjan. Ek belowe,” antwoord Krisjan verskrik en verskuif sy gewig van die een been na die ander. Toe pluk hy sy pa liggies aan die baadjiemou. “Pa?” vra hy. “Kan ek die vinger nou maar terugkry?”

“Los nou die vervloekste ding uit, seun. Verstaan jy dan nie wat aangaan nie? Ons sit dalk met ’n dooie man.” Hans Stoker is nog steeds moerig en dit lyk of hy enige oomblik die plathand gaan inlê.

“Laat ons liewer iets vir die hand gaan vind om te doen voordat jy strop kry, Krisjan,” sê tant Gesie. Sy gee Hans Stoker ’n vuil kyk, vat die kind aan die arm en lei hom haastig van die groepie mans af weg.

Toe hulle buite hoorafstand is, hervat eerwaarde Gideon die gesprek. “Broer Soois het gelyk,” merk hy op en sy donkerbruin oë gly heen en weer oor die groepie, op soek na verdere bevestiging. “Ons is miskien oorhaastig in ons oordeel. Soos ek wou sê, ek kan nie glo dat broer Rooi Willem so iets sou kon oorkom nie. Hy is ’n man wat nie stuit vir die duiwel nie.”

“Moet jy nou nie hier kom staan en perdedrolle vir vye verkoop nie, Gideon Petoors.” Oom Fransjan skuif sy hoed vererg oor sy voorkop terug. “Almal weet dat Rooi Willem Mostert deur net twee dinge in hierdie lewe gedryf word. Gierigheid en sy peester.”

“Net so, oom Fransjan,” sê Lukas. “As daar rok of voorlappie in die omtrek is, is neef Rooi Willem nie ver nie. Om nie eens te praat van al die ponde wat hy sien as ’n mens ’n bokvel voor hom swaai nie.” Hy skuif effens nader aan oom Albert Siener om hom te stut en glimlag toe die ou man teen hom aanleun. “Of hoe sê ek nou, vader Albert?”

“Vader Fransjan, broer Lukas. Asseblief!” berispe eerwaarde Gideon hulle en skud sy kop kwaai. “Dit is nie nou die tyd vir kruheid nie.”

“Man, ek seg ’n ding soos hy is en daar sit nie sonde in nie,” brom oom Fransjan onderlangs en kou nog ’n vinnige rondte. “Reg was nog nooit verkeerd nie.”

Soois staan effens tru om uit die pad van die volgende sarsie twak te kom en hy is ook net betyds. “Om hier te staan en stry en pieker oor Rooi Willem se hebbelikhede gaan ons niks in die sak bring nie, kêrels,” sê hy en sien hoe die straal voor sy velskoen te lande kom. “Ons behoort eerder oorleg te pleeg oor wat ons omtrent daardie vinger gaan doen. Ons sal moet uitvind wie dit is wat so vermink is. Lewend of dood.”

“Manne, ek kry vir die een of ander rede die gevoel dat ’n mens jou lewe nie meer seker is hier rond nie,” sê Hans Stoker en soos hy sy kop van die een na die ander draai, kan Soois die hare by sy ore sien uitklos.

“Nie vandat daar dood in die land is nie, ja,” korswel Lukas droog en almal lag.

“Lag julle vir julle maar uit!” vaar Hans Stoker uit, sy oë wild in die kasse aan die rondspring. “Ek bedoel, vat nou net die drie afgestorwenes sedert die tyd wat ons hier by die Stilbos aangeland het. Dit laat ’n mens tog wonder, dan nie? En wat van die Doodsroeper? Ons het mos al gesien ons kan dit nie verontagsaam nie. Binne enkele dae ná die roep is daar dood.”

“Daar het neef Hans wel ’n punt beet,” gee Lukas hom gelyk. “In die kort tydjie wat ons hier staning gemaak het, het daar al drie mense heengegaan. Moeder Trynie, Moos se klein Pietman en neef Lafras Moerdyk. En elke keer was daar die geroep voor die tyd.”

Die mans kyk in die rigting van die Stilbos en Soois hoor weer die vreesaanjaende roep in sy gedagtes. Dit begin met ’n sagte gehuil maar dan word dit kliphard soos die geskal van ramshorings die dag toe die mure rondom Jerigo geval het. Dit is die allervreeslikste geluid om te hoor en dit laat jou skoon saamtrek van die bang. Drie nagte gelede het dit weer deur die lug geskeur. Presies nes die vorige kere voordat iemand gesterf het.

Niemand het nog gesien of die moed gehad om te probeer uitvind wat dit is wat die geluid maak nie. ’n Getormenteerde, verontregte siel wat in die bos ronddwaal en vloeke oor ander uitspreek? Die een of ander onding uit die onderwêreld wat genot daaruit put om die trekboere te terroriseer? Of erger nog, die doodsengel self wat sy pond vleis kom opeis? G’n mens weet wat dit kan wees nie. En Hans Stoker is reg. Wat dit ook al is, dit bring die dood.

“Staak tog die bygelowigheid, broers,” sê eerwaarde Gideon, opeens moeg. “Daar was mos vir elkeen se afsterwe ’n goeie rede, dit het niks met ’n bose wese te doen nie. Neef Lukas, jy weet tog jou moeder het aan ’n hartkwaal gely. Klein Pietman is ons ontneem deur die kroepsiekte en neef Lafras had tering. Waarom blameer julle nou die onaardse? Dis tog nie wat die Woord vir ons leer nie.”

Hans Stoker wil nog stry, maar toe maak oom Albert Siener keel skoon en almal word stil.

“Is so, jaaa …” steun hy en stoot ’n swaar sug tydsaam deur sy riempiedun lyf. ’n Lang spierwit vlasbaard omring byna sy hele gesig en sy melkerige oë tuur die verte in. “Die Engel hád gesing. En daar sal bloed wees. Bloed en trane.”

“Hoe bedoel oom Albert?” vra Soois. “Is die Doodsroeper dan ’n engel?”

Hans Stoker is nou heeltemal uit sy vel en spring rond asof hy rooimiere in sy broek het. “As die Doodsroeper ’n engel is, is die roep niks anders as ’n boodskap van God nie. Nie waar nie, eerwaarde Gideon? Nie waar nie?!” skree hy en sy snorbaard tril van opgewondenheid.

Oom Fransjan vervies hom op die plek. “Hans Stoker, skei nou uit, man. Engele sit en wag in die hemel vir die Oordeelsdag. Hulle dool nie hier in die Kalahari rond nie. En beslis ook nie in die Stilbos nie.”

“Stadig nou, vader Fransjan. Kom ons probeer eerder om die vrede tussen ons algar te bewaar …” wil eerwaarde Gideon nog keer, maar Hans Stoker val hom bruusk in die rede.

“Oom Albert Siener het gespreek, laat dié wat ore het, hoor. Daar gaan bloed wees. Bloed en trane,” jil hy en kyk tartend na oom Fransjan.

“Hoor hier, jou opgestopte, aangelapte knatersak. Jou vermaledyde misbaksel!” brul oom Fransjan en begin stoftrap. Sy neusgate gaan verwoed oop en toe en sy asem kom so vinnig dat dit lyk of hy ’n toeval gaan kry.

Dit is nou net ’n kwessie van tyd voordat die twee aanmekaar gaan spring en die manne begin reeds uitkring om vir hulle plek te maak.

“Ek sê ons moet Stilbos toe om te gaan kyk wat gaande is,” doen Soois vinnig aan die hand want hy het nie besonder lus om so vroeg in die môre te staan en kyk na twee ou bokramme wat horing stamp nie. “Ek dink oom Fransjan, oom Albert Siener en neef Lukas moet by die vroue en kinders agterbly. Net ingeval. Ekself, eerwaarde Gideon en neef Hans sal bos toe gaan. Stem julle?”

Die manne knik inskiklik, maar hulle is sigbaar teleurgesteld oor die stukkie opwinding wat hulle ontneem is.

“Ons vat een van die ouer seuns en twee van die beeswagters saam om te help geweer dra,” vervolg Soois. “En Krisjan moet ook saam. Hy moet vir ons gaan wys waar presies hy die vinger opgetel het. Ons moet net seker maak van die kinders drentel nie agterna nie, want ons weet nie waarop ons gaan afkom nie.”

“Ek sal daarna oplet, neef Soois,” belowe oom Fransjan, nou kalm. “Jy hoef jou nie te kommer nie.”

“Ons sal so gou maak as wat ons kan, maar as daar teen sononder nog geen teken van ons is nie, moet oom Fransjan dadelik vir Moos en ’n paar van die knegte uitstuur om ons te kom soek. Dan kan julle maar weet iets leliks het gebeur,” sê Soois en hy voel hoe ’n onverwagse vrees hom stadig bekruip. ’n Vrees wat sy nekhare laat rys.

The post Du Toitskloof | LitNet Eerste Slukkie: Doodsroeper deur Rika Cloete appeared first on LitNet.

Die reuk van appels by KKNK 2017: ’n onderhoud

$
0
0

Johan van der Merwe gesels met Steyn du Toit oor Die reuk van appels, wat by die KKNK 2017 speel.

Kan jy my bietjie meer van Theatrerocket vertel, asook watter produksies julle al saam gedoen het?

Theatrerocket is ’n nuwe produksiemaatskappy wat ek en Rudie Sadler einde laasjaar gestig het. Ons eerste produksie was vier produksies vir DEURnis: Koud, Nat, Swem en Bloos. Ons het dit verlede jaar by die HAP (Huis van Afrikaanse Poësie) gedoen. Dit was so suksesvol dat ons dit opgevolg het in Februarie met 12 stukke (waarvan 10 splinternuut was). Die reaksie was oorweldigend en ons is besig om nou 12 nuwe stukke te ontwikkel wat hopelik later vanjaar by ’n fees gaan debuteer voor ons ’n speelvak in Pretoria gaan hê. Ons eerste stuk vir die feeste wat ook uitgebreide teaterspeelvakke gaan hê, is Die reuk van appels, waaroor ons baie opgewonde is.

Gideon Lombard

Hoekom Die reuk van appels as julle eerste kunstefeesproduksie? Wat was dit omtrent die boek wat jou aangeraak het toe jy dit die eerste keer gelees het?

Ek het die boek by 1995 se KKNK by die boekeparadys gekoop, en dit amper elke jaar van toe oorgelees. Vandat ek dit die eerste keer gelees het, het ek geweet dat dit die perfekte eenpersoon-opvoering kan wees. Dit het voor my afgespeel terwyl ek dit lees en ek kon nie verstaan dat teatermakers dit nie dadelik opgeraap het vir die verhoog nie. Toe ek en Rudi besluit het ons wil self stukke begin vervaardig, het ons ’n kortlys saamgestel van stukke wat ons graag sal wil doen. Die reuk van appels het dadelik by my opgekom en ons kon ons geluk nie glo toe ons die regte kry om dit vir die verhoog te verwerk nie. Die boek het dadelik tot my gespreek en ek kon op baie vlakke met die boek identifiseer terwyl dit ’n ongelooflike storie oor ’n spesifieke tyd in die Afrikaner se geskiedenis vertel wat my tot op die laaste bladsy geboei en verras het.

Hoe het die proses rakende die boekregte gewerk? Het julle met Behr se familie te doen gekry, en indien wel, wat was hulle reaksie toe hulle hoor julle wil die boek vir die verhoog verwerk?

Ons het die uitgewers gekontak en nie vir ’n oomblik gedink dat ons as nuwe vervaardigers die regte sou kry nie. Mark Behr is minder as ses maande tevore oorlede. Ons was verheug toe ons die eksklusiewe regte vir twee jaar kry en het dadelik die wiel aan die rol gesit om te verseker dat Die reuk van appels verhoog toe gaan. Met die programbekendstellingsfunksie van KKNK was Behr presies ’n jaar oorlede, en sy ma en suster het daarvan te hore gekom. Dit was vir hulle ’n baie emosionele bittersoet ervaring. Hulle was bly dit gaan verhoog toe, maar sou dit graag met Mark wou gedeel het. Ons het hulle genader en het vir ’n dag vir hulle gaan kuier in Potchefstroom. Dit was ’n baie spesiale ontmoeting. Elize, sy suster, kom spesiaal KKNK toe om die stuk te kom kyk. Ek hoop uit my hart uit dat ons haar nie teleurstel nie.

Hoe het julle met die teksaanpasser, Johann Smit, te werk gegaan om die boek in ’n teaterstuk te verwerk? Wat was van die belangrike elemente van die boek wat julle wou oordra?

Dit was ’n boek van 200 bladsye wat verwerk moes word vir die verhoog. Dit was van die begin af vir ons belangrik dat dit Die reuk van appels op die verhoog moes wees, en nie bloot ’n toneelstuk wat daarop gegrond is nie. Ons wou 100% by Behr se storie bly, maar moes noodwendig sekere aanpassings maak vir die verhoog, anders sou dit báie lank gewees het. Johann het die hele boek in tonele opgesom en dit op papiertjies geskryf. Ons het die dag voor Kersfees saam met hom om ’n tafel gesit en oor elke toneel besin. Ons moes ’n paar tonele rondskuif en ander saamvoeg. Ons moes ook ongelukkig ’n paar karakters in die boek groet. Johann het toe begin skryf en afgevlieg om saam met Lara Bye en Gideon Lombard verder te skaaf aan die teks. Ek kan net sê dat ons baie gelukkig is oor die finale teks en voel dat dit met integriteit gedoen is.

Hoe was die reis om die ideale Marnus Erasmus te vind? Waarna het julle gesoek en hoekom Gideon?

Omdat dit ’n eenpersoonstuk is, was dit van kardinale belang om die regte persoon vir die rol van Marnus te kry. Ek is ’n groot bewonderaar van Gideon vandat ek hom die eerste keer in ... miskien gesien het. Ek het hom ook in verskeie rolle daarna by veral by die Grahamstadse kunstefees gesien. Die beskikbaarheid van akteurs kan ’n groot probleem wees en ons was verheug toe Gideon, nadat ons hom genader het, beskikbaar was en graag die rol van Marnus wou speel.

Lara voel soos die ideale regisseur. Ons het natuurlik reeds gesien hoe goed sy met ’n Afrikaanse eenpersoonbedryf kan werk (Oscar en die pienk tannie), maar hoekom het julle spesifiek gevoel sy gaan hier werk?

London Road en Yellowman is van die stukke wat regtig vir my uitstaan uit duisende stukke wat ek deur die jare gesien het. Ek en Rudi het vir Lara laasjaar by Grahamstad ontmoet. Oscar het haar ook onder gehore by die Afrikaanse kunstefeeste gevestig as ’n regisseur met ’n oog vir besonderhede. Sy was ons eerste keuse vir regisseur en nadat ons haar gekontak het, en sy die boek gelees het, was sy dadelik passievol oor die projek en was ons span voltallig!

By watter feeste sal mens oral die stuk kan sien?

Na KKNK gaan Die reuk van appels ook na die Vrystaat-kunstefees toe. Ons wag nog om van Aardklop te hoor. Twee teaterspeelvakke is ook bevestig: drie weke in September by die Staatsteater in Pretoria, en drie weke in Oktober by die Fugard in Kaapstad.

Ek verstaan die boek word heruitgereik saam met die toneelstuk? Hoe het dit gebeur?

Die boek is op die oomblik heeltemal uit druk uit. Toe die teaterproduksie bevestig is, het die uitgewers ons meegedeel dat die boek as gevolg daarvan herdruk gaan word.

Laastens, wat kan ons andersins van Theatrerocket verwag in die nabye toekoms?

Ons het ’n nuwe produksie vir feeste in gedagte vir volgende jaar, maar vir eers gaan Appels en DEURnis ons besig hou. Ons wil baie graag ook DEURnis Kaap en Johannesburg toe neem, maar as gevolg van die aard van die produksies (waar een akteur vir een gehoorlid op ’n slag speel) sal ons ’n borg moet kry om dit moontlik te maak.

Die reuk van appels word van 10 tot 15 April opgevoer. Alle vertonings vind by die Griesselsaal plaas, en kaartjies kos R110. Vir elke dag se vertoningstyd, sien www.kknk.co.za.

Foto's: verskaf

The post Die reuk van appels by KKNK 2017: ’n onderhoud appeared first on LitNet.

Nasty man

$
0
0
Die ou garde was nog nooit bang om openlik te kritiseer nie. Met geregverdigde kritiek na missiel-aanval op grond van hoorsê in sosiale media alleen. Vals nuus is gevaarlik.
 
Hans Richardt 

The post Nasty man appeared first on LitNet.

Die rebellie van Lafras Verwey –’n onderhoud met Simon Barnard

$
0
0

Simon Barnard (Foto: Simon Barnard)

Anna-Marie Jansen van Vuuren skryf oor die regisseur Simon Barnard, na aanleiding van sy eerste vollengte-rolprent, Die rebellie van Lafras Verwey, en die toepaslikheid daarvan dat dit op die einste dag as die “Red ons Suid-Afrika”-protesoptogte van April 2017 uitgereik is.

Die rebellie van Lafras Verwey. Hoekom spesifiek hiérdie teks vir Simon Barnard se debuut as speelfilmregisseur?

“My ma het eenkeer vir my gesê dat dít dalk my eerste film kan wees. Toe ek ’n klein seuntjie was, het die plakkaat van die verhoogstuk in my pa se skryfkamer gehang. Tobie Cronjé het nog in dié weergawe gespeel. Ek het gereeld vir my pa gevra waaroor dit gaan. En dan het hy die storie aan my verduidelik – so stukkie vir stukkie. Ek het nie altyd alles verstaan nie, maar sy verduideliking het my gefassineer: Hierdie man wat in sy verbeelding leef en homself verbeel hy is deel van ’n beweging wat die regering deur middel van ’n revolusie gaan omverwerp.” Volgens Simon was sy pa – die skrywer en dramaturg Chris Barnard – in sy woorde “ook maar ’n outsider en ’n loner wat in sy kop geleef het en sy skryfwerk gebruik het om uiting te gee aan sy verbeeldingsvlugte. My pa kon dus baie met die karakter identifiseer. Hy het net nooit ’n behoefte gehad om die land omver te werp nie. Hy was egter wel deel van die Sestiger-beweging wat die Suid-Afrikaanse regering gereeld uitgedaag het.”

Albert Pretorius, Simon Barnard en Tobie Cronjé (Foto: Jennifer Wheatley)

Dit is dus dalk heel gepas dat die rolprentweergawe van Die rebellie van Lafras Verwey op die naweek van 7 April 2017 uitgereik is: dieselfde Vrydag wat Suid-Afrikaners besluit het: “Genoeg is genoeg!” en hulself tot die strate van Suid-Afrika gewend het om hulle ongelukkigheid met die land se president, Jacob Zuma, uit te spreek.

Simon se stelling dat beide hy en sy pa hulself met die karakter van Lafras kon vereenselwig, herinner my aan dít wat Katinka Heyns my onlangs in ’n onderhoud vertel het – dat Simon en sy pa mekaar die beste van almal geken en verstaan het. Hulle het dieselfde musiek in hulle ore gehoor. Miskien is dit hoekom dit juis Simon moes wees wat sy pa se gunstelingteks na die groot skerm moes bring, al was sy pa eers huiwerig om die pen aan sy seun te oorhandig. Maar volgens Heyns het Simon se draaiboek sy pa baie beïndruk, en was hy opgewonde nadat hy die eerste rowwe snit van die rolprent die eerste keer aanskou het.

“Ek het nooit die radiodrama gehoor nie, maar die eerste keer wat ek ’n getranskribeerde weergawe daarvan gelees het, was ek net heeltemal uit die veld geslaan. Miskien as ek die stuk op die verhoog gesien het, sou ek vroeër die ideaal of ambisie gehad het om dié fliek te maak.”

Simon sê hy het nooit gedryf gevoel om ’n rolprent te maak net om een te maak nie. “Ek móés eers die regte storie kry. Dis hoe Katinka ook werk. Dis eers as ’n storie haar regtig aangryp dat sy besluit om die film te maak. En ek dink die meeste mense kan met my saamstem as hulle na haar rolprente kyk – sy’t regtig goeie smaak.”

En van smaak gepraat, daar is iets van Die rebellie van Lafras Verwey wat in heelwat kritici se smaak geval het, want hulle ken nie aldag vyf sterre vir ’n Suid-Afrikaanse rolprent toe nie. Persoonlik was daar iets aan die fliek wat my aan Franse rolprente herinner het, die soort wat eens so in oorvloed by ons Cinema Nouveau-teaters was: die stadige manier waarop die storielyn ontvou, die manier waarop ons die karakters deur hulle dialoog leer ken, en die subteks wat geleidelik begin deurskemer wat vra dat ons moet dieper kyk as dít wat op die oppervlak aan ons vertoon word.

In antwoord op my vraag daaroor sê Simon dat daar nie ’n spesifieke rolprent was waarop hy Rebellie geskoei het nie, máár ... “Dit gaan baie pretensieus klink, maar ek het baie nagedink oor die regisseur Michael Haneke se werk terwyl ek my regiestyl benader het. ’n Film van hom, Amour, het my baie baie beïndruk. Dit gaan oor twee bejaarde mense in ’n woonstel. Voordat ek dit gekyk het het ek gedink: wat ’n morbiede tema! Maar op die ou end het ek vasgenael na die storie gesit en kyk.” Dalk nie doelbewus nie, maar daar is verskeie intertekstuele verwysings na Haneke se werk in Die rebellie van Lafras Verwey, veral die temas van individue se gevoelens van vervreemding in die moderne samelewing, en verskeie ander maatskaplike kwessies.

Foto: Jennifer Wheatley

Volgens Simon het die Franse rolprentwese ’n diep indruk op hom gemaak, omdat hul oeuvre meestal uit spelgedrewe rolprente bestaan, wat baie relevant sou wees vir sy eerste fliek: “Ek het geweet daar sou baie dialoog wees, omdat Rebellie eers ’n radiodrama was. Daarom sou dit ’n uitdaging wees om dit in ’n boeiende rolprent te omskep. Maar op die ou end was die hoofakteurs se spel hoofprioriteit, nie effekte of “gimmicks” nie. Ek het geweet dat ek nie ’n Hollywood-begroting sou hê nie, dus sou ’n Amerikaanse aanslag nie gepas wees nie. Dus het ek op die spel meer as op enigiets anders staat gemaak.” Eerlikheid was volgens hom die wagwoord.

En ten spyte van die spel wat Lafras gespeel het, was daar tog eerlikheid tussen hom en Petra. Daar is een spesifieke skoot wat my byval. Van ’n kyk wat Petra en Lafras een keer vir mekaar gegee het. Daar is iets aan daardie manier van kýk wat my herinner het aan ’n kyk tussen Katinka Heyns en Marius Weyers in die televisiedrama Nagspel (ook uit die pen van Chris Barnard, met die regie onder leiding van Stephan Bouwer). Maar is dit die waarheid of bloot net versinsel? Of dalk net deel van my eie mymerings? Wat het die klein prinsie gesê? Dis net met die hart dat jy werklik kan sien. Wat werklik belangrik is, is onsigbaar vir die oog.” Dis die einste boek, Die klein prinsie van Antoin de Saint-Exupéry, wat Simon subtiel in Lafras Verwey se boekrak geplant het. Daarom wil ek toekomstige kykers van Die rebellie uitdaag om dieper te kyk. Na jouself. ĺn jouself. En na ander. Want die storie van eensaamheid, al is jy tussen mense, is nie net Simon of Lafras se storie nie. Dis ons elkeen se storie.

Lees ook


Katinka Heyns: ’n onderhoud

Katinka Heyns, Christiaan J de Swardt
Onderhoude

"Ek is dankbaar vir die beroepsgeleenthede wat ek gehad het en die fantastiese ondersteuning van soveel mense daar buite. Ek is ook dankbaar dat die branders wat my en my familie soms onverhoeds betrap het, ons sterker leer swem het."

The post Die rebellie van Lafras Verwey – ’n onderhoud met Simon Barnard appeared first on LitNet.

Boekbekendstelling: Elders deur Erns Grundling


Die vreemde China onder die knie van Elkarien Fourie

$
0
0

Vat jou hele hart: Kom saam na die Middelkoninkryk
Elkarien Fourie

Uitgewer: Naledi
ISBN:9780928316469

Elkarien Fourie se joernaal, Vat jou hele hart: Kom saam na die Middelkoninkryk, handel vernaamlik oor die skryfster se ervarings in die Volksrepubliek China, hoewel sy ook oor byvoorbeeld ’n besoek aan Japan skryf.

Die boek is onderhoudend geskryf en het ’n persoonlike waarde vir my gehad omdat ek soortgelyke ervarings in ongeveer dieselfde tyd in China beskore was. Ek sal my bespreking aanpas by die persoonlike oog waarmee ek die boek gelees het. Ek was immers ook daar waar Elkarien Fourie ryke stof vir ’n dik boek gevind het.

Die joernaal dek ’n tydperk van ongeveer nege jaar, rofweg van die middel van die vorige dekade tot die middel van die huidige dekade. Ek het in min of meer dieselfde jare soortgelyke indrukke in China opgedoen. Vir sewe jaar, in die periode 2007–2014, was ek diplomatieke gade in Sjanghai. Ek was deel van my vrou se "diplomatieke bagasie", soos ’n konsul se eggenoot en kroos soms genoem word.

Fourie sal hierdie gade-rol in die vreemde maar alte goed ken, want sy het vroeër met haar gesin in Engeland, Oostenryk en die VSA gewoon waar haar man, Tienie, aan ons buitelandse missies verbonde was. Sy het Afrikaans aan die Universiteit van Wenen gegee en as vrywilliger die nuusbrief van die United Nations Women’s Guild behartig. Min of meer soos ek wat Nederlands aan die Universiteit vir Internasionale Studies in Sjanghai doseer het en redakteur was van die nuusbrief, eintlik ’n klein tydskrif, van die vereniging Consular Spouses of Shanghai (CSS).

Die verskil tussen ons posisies in China was dat ek in beskermde en bevoorregte omstandighede gewoon het, ’n "voël in ’n goue kou" soos ons "consular spouses" in Sjanghai soms gelag het. Elkarien was uit dié diplomatieke kou losgelaat en kon in ’n groter mate as ek op voetsoolvlak met China kennis maak.

Die verskil geld ook vir my werk aan ’n universiteit eerder as by ’n skool.

Fourie het aan verskillende skole onderwys in Engels aan Chinese leerders gegee, en ook opgetree as IELTS-toetser, dws iemand wat vir die International English Language Testing System, gereël deur die British Council, nasienwerk doen. Sy sou dit swaarder as ek met haar skoolkinders gehad het, want kinders is oral in die wêreld ewe gehoorsaam en ook ewe ongehoorsaam, afhangend van wie skoolhou.

Ek het met onskuldige maar soms stout of onverskillige laat tieners in hulle eerste jare op universiteit te doen gehad. Op ’n dag het ek gedreig om te loop tensy hulle hul klaskamer skoon en netjies te hou. Vir ’n tyd lank is die groen bord met die meisies se sneesdoekies skoongevee en die snippermandjie se kospapiere buite in ’n vuilgoeddrom gestort. Totdat die higiëniese verrotting van voor af begin het.

Fourie sou nog meer probleme van dié tipies onvolwasse aard op skool meegemaak het. Juis dit sou haar as waarnemer van veelseggende besonderhede en as dagboekskrywer egter ten goede gekom het.

Sy het waarskynlik minder geld en spesiale voorregte in China gehad as toe sy diplomatieke gade was. Maar dit het vir ’n ryker ervaring en beter materiaal vir ’n boek gesorg, daarvan is ek seker.

Die Shanghai Women's Federation, een van die eindelose instellings van die Chinese Kommunistiese Party, en ook die buitelandse kantoor van die stadsregering van Sjanghai, het my as lid van die CSS of as menslike bagasie van die konsul op die hande gedra en op luukse uitstappies geneem. Elkarien Fourie moes haar man staan in die wêreld van gewone Chinese mense en haar in heelwat minder-gesofistikeerde plekke as Sjanghai tuismaak. Vir ’n skrywer ’n veel beter opset.

Tydens vakansies het Fourie met ’n byna verbete nuuskierigheid en toewyding plekke verken wat ons nooit so intensief sou sien nie. Ons kon wel plekke soos Noord-Korea en Tibet besoek wat vir die skryfster miskien ontoeganklik was. Maar dit is wat sy gemaak het van haar verblyf in China self wat tel. Haar bergklimprestasies in China is al genoeg om my op die Japannese manier te laat buig voor haar moed en deursettingsvermoë.

As diplomatieke gade het ek my nie vry gevoel om ongehinderd oor alles wat ek in China waargeneem het, te skryf nie. Fourie was egter wel vry om dit doen. Die resultaat is ’n eerlike, deurleefde boek van 433 bladsye wat baie aangenaam is om te lees en ’n mens werklik in die hoekies en gaatjies van die hedendaagse China invat. Selfs vir my, wat in min of meer dieselfde periode in China gewoon het, bied Vat jou hele hart plek-plek ’n ontdekkingsreis.

China is ’n "snaakse", vreemde land, ’n ander planeet byna, wat ’n mens nie goed kan verstaan voordat jy ’n paar jaar met oop oë en ore daar gebly het nie. Chinese skryfkarakters (logogramme) is reeds sowat 5 000 jaar gelede op rotswande geteken, wat ’n mens ’n idee gee van hoe ver die gewoontes, lewenspatrone en denkbeelde van dié wêrelddeel in die tyd teruggaan.

China het oor ’n tydperk van 5 000 jaar gaandeweg tot ’n beskawing met gevorderde tegnologie, ’n unieke kulturele styl en ’n eie politieke geskiedenis ontwikkel.

Die Weste het skaars 200 jaar gelede eers taamlik gereeld kontak met en insae in die Chinese beskawing begin kry. Daar was slegs indirekte of sporadiese kontak in die voorafgaande eeue en millennia. Die Romeine was byvoorbeeld slegs weens die vloei van handelsware uit die Ooste van China bewus.

China het ’n geslote boek vir die Weste gebly, en omgekeerd. Die resultaat hiervan is dat China tot vandag toe vir oningewyde buitelanders ’n mynveld van misverstande en struikelblokke kan vorm. Die vreemdheid van China laat hom nog steeds geld.

Vandag is China met ’n proses van industrialisering, modernisering, verstedeliking en aansluiting by die res van die wêreld besig. Die proses stroop die ou, eksotiese China van sy eiesoortige karakter, wat egter nog steeds op voetsoolvlak voortleef en dit vir ’n Westerling nog steeds moeilik maak om vinnig aan te pas, ten volle aanvaar te word en te weet wat presies aangaan.

Ek sal nie maklik vergeet hoe "geweerskote" of "knetterende dinamietontploffings" ons in die eerste weke kon laat wakker skrik in die nag nie. Ons sou weldra uitvind dat iemand bloot besig was om bose geeste met klappers te verjaag. So kon ons, een stap op ’n slag, in die rigting van begrip vir die oeroue China ontwikkel. Met die klappermisverstand opgeruim, kon ons beter slaap, in die nogal gerusstellende wete dat die bose geeste in ons kontrei goed onder beheer was.

In haar boek bespreek Fourie talle eienaardige verskynsels waarvan mense soos sy (en ek) dalk die laaste Westerse getuies is, veral wat die 15 megastede met bevolkings van meer as 10 miljoen mense aanbetref.

Uit die tyd van Mao Zedong, of dalk reeds uit die feodale era met sy arm, onderdrukte kleinboere, kom byvoorbeeld die kommunale spoeltoilet. Dit behels ’n kamer met ’n kraan wat water langs ’n slootjie na buite laat spoel. Die slootjie is langs vier mure aangelê. Elkeen wat die toilet besoek, trek eenvoudig broek af, hurk oor die slootjie, en deponeer ’n bydrae tot wat onder sy of haar sitvlak verbyvloei. Van privaatheid geen sprake nie. Ek moes my in 2007 by ’n pretpark uit die Mao-era in Sjanghai van hierdie gerief bedien. Maar later het ek dit nooit weer gesien nie. Weggemoderniseer.

Dieselfde geld vir die oud-Chinese gebruik om alle stowwe en gasse wat aan ’n menslike liggaam wil ontsnap, vryelik hulle gang te laat gaan, uit gesondheidsoorwegings. Slym in die neus of keel, maag- of dermgasse, alles moet uit, ongeag die omringende volksmassas wat dit alles moet sien of inadem.

Fourie het ook verskeie konfrontasies met die afvalstowwe van die menslike liggaam in China beleef, waarvan sy ons in haar boek vertel.

In 2010 het die regering in Sjanghai ’n veldtog met onder meer plakkate op moltreine teen gewoontes soos slym-spuug en winde-laat gevoer. Die bevolking moes voorberei word op 2010 se Wêreld-ekspo in Sjanghai, met sy internasionale besoekers wat dalk skeef kon opkyk. ’n Goeie rede waarom gewoontes wat dalk duisende jare oud was, uitgeban moes word.

Teen 2014 het byna almal hul slyme en gasse reeds keurig ingehou, ongesond soos dit mag wees, en sover ek kon sien. Dit is wat ek bedoel wanneer ek Elkarien Fourie se boek beskryf as getuienis van ’n era wat besig is om verby te gaan. Eintlik is daar sprake van ’n kunsmatige poging van die Chinese owerhede om 5 000 jaar van soms onaptytlike eienaardighede (in Westerse oë) in die kiem te smoor.

Op wat goed is uit die verlede, soos die uitgeslape, indirekte manier om te onderhandel, en die "sagte mag" waarmee berge byna onopgemerk versit kan word, word die toekoms wel gebou.

Fourie vertel van ’n program in Beijing in 2008 wat klaarblyklik daarop uit was om die stadsbevolking minder eienaardig-Chinees te laat optree. Internasionale besoekers aan die Olimpiese Spele moes die plaaslike Chinese nie snaaks of vreemd vind nie, in soverre ’n kits-gedaanteverwisseling moontlik was of georganiseer kon word.

Een van die opdragte was dat wit sokkies nie met swart skoene gedra moes word nie. Ek kan hierdie opdrag verstaan weens die profilering van verdagte visum-aansoekers in Sjanghai. Die vere vertel soms iets van die voël. By my maters in die klub vir diplomatieke gades het ek gehoor die wit sokkie by die swart skoen is ’n aanduiding van ’n aansoeker met ’n twyfelagtige agtergrond.

Een van die snaaksighede van ’n ouer China waarvan die skryfster mooi voorbeelde gee, is Chinglish: ’n vreemde verdraaiing van Engels wat nietemin verstaanbaar is. Sy noem ’n geval wat aandui dat ons mekaar in ’n sekere straat in Sjanghai onbewus moes of kon raakgeloop het. Ook ek het byna daagliks die volgende advertensie by ’n bepaalde restaurant in Pudong opgelet: "Smart noshery makes you slobber."

"Slip and fall down carefully," het ons as waarskuwing êrens gesien. Fourie wys op ’n minder duidelike beskrywing van ’n gereg: "The turnip fucks to fry the cured pork."

Chinglish het sy eie bekoring en kan, met ’n bietjie verbeelding, selfs as een van die dialekte van Engels beskou word. Dit word egter nou ook uitgeban ten einde China se soms amusante vreemdheid – vir die wêreld agter die Chinese Muur – te verminder.

In ons jare in Sjanghai is die bekoorlike koddigheid van Engelse onderskrifte by kunswerke, foto's of relikte in museums, gaandeweg heeltemal verwyder. In Beijing, rondom die tyd van die Olimpiese Spele, kon buitelanders die stadsregering glo as vrywilligers help om die Chinglish-verleentheid uit die weg te ruim.

Onder die eienaardighede wat Fourie met voorbeelde toelig, of wat dalk eerder uit my eie herinneringe aan Sjanghai opstaan, tel die verskynsel dat niemand maklik iets van jou sal steel nie. Hulle sal eerder jou beursie na jou aandra as jy dit per ongeluk laat val. Dit het meer as een keer in Sjanghai met my gebeur.

Kul is egter ’n ander storie. Indien jy R200 betaal vir iets waarvoor ’n verkoper of werksman R20 sou aanvaar het, dra jou eie onnoselheid die skuld. As jy in ’n sogenaamde "fake market" meer as ’n kwart van die vraagprys vir ’n namaak-item betaal, kan iemand wat ingewy is in die weë van China maar net sy oë rol en hoop dat jy iets uit die kullery kon leer. Fourie vertel van ’n hele paar geleenthede toe goedgelowigheid haar skoolgeld gekos het.

Die skryfster gee ons die "snaakse" maar dikwels vindingryke China presies soos ek hom ook leer ken het. Soos fietse en motorfietse omgebou tot taxi's, bussies, vragmotortjies. ’n Fiets word soms selfs omgebou tot ’n reisende poelierswinkel, kompleet met hoenderhok op die bagasiedraer en emmer om die bloed van ’n varsgeslagte hoender op te vang.

Fourie vertel ook van tafels met ’n ronde, draaiende glasskyf belaai met bakkies waaruit eksotiese happies met eetstokkies opgepik kan word. Skilpadjies, eendtonge, potblou gekookte eiers, lotuswortels.

Die guānx-kultuur word in haar boek verduidelik: jy aanvaar ’n guns wat jou opneem in ’n netwerk van mense wat mekaar gunste skuld.

China staan met een voet agter die waterbuffelploeg en die ander voet op die maan, skryf Fourie. Jy sien ’n oeroue telraam by een winkel; ’n rekenaar wat optel, aftrek en boekhou by die winkel daarnaas.

KFC, McDonald’s en Starbucks is alomteenwoordig, vertel Fourie. Ek het ’n keer ’n Burger King-kitskosrestaurant gesien met langsaan ’n inheemse restaurant wat ’n kommetjie varkbloed op die spyskaart aanbied.

Ten spyte van hipermoderne treine en wolkekrabbers wat soos paddastoele opskiet, is baie mense nog baie bygelowig. Chinese Boeddhiste, of eintlik mense wat hoop dat ’n Boeddhistiese gebaar goeie geluk sal bring, verbrand klein woonstelle of motors van karton by tempels, met die hoop dat die rook opstyg en hierdie items dan in die hiernamaals op hulle wag.

Die skryfster gee telkens die historiese agtergrond van verskynsels wat sy beskryf sodat diepte-inligting aan haar joernaal toegevoeg word. Soms gee sy ’n feit wat die hele situasie van China se heropstanding en Wirtschaftswunder na die dood van Mao Zedong in enkele woorde opsom. Byvoorbeeld: meer sement is tussen 2011 en 2013 in China gebruik as in Amerika gedurende die hele 20ste eeu.

Vat jou hele hart is nie in die eerste instansie ’n politiekgedrewe boek nie. Omdat die kommunistiese eenpartyregering die vanselfsprekende status quo in China verteenwoordig, en ernstige politieke kritiek of debat nie in die Chinese media toegelaat word nie, is die meeste Chinese burgers op die oog af nie geïnteresseerd in politiek nie.

Elkarien Fourie gee wel aandag aan die stryd van separatiste, soos die periodieke opstand van Moslems in die Ürümqi-gebied waar sy op besoek was. China verkry belangrike grondstowwe soos olie uit die betrokke gebied.

’n Ander gebied wat separatistiese weerstand bied, is Tibet, met sy "lewende Boeddhas" wat die land tradisioneel geregeer het.

Die owerhede in Tibet, ’n land wat China in 1951 beset het en sedertdien onder sy duim hou (maar wat hy ook met noodsaaklike ontwikkeling en modernisering help), laat eintlik alles toe – alle Boeddhistiese kuriositeite – wat nie staatsgevaarlik is nie, soos ek met my eie oë kon sien. Die verkeerspolisie in die hoofstad Lhasa reël byvoorbeeld die verkeer sodat pelgrims wat op hulle mae na die heilige Potala-paleis wil kruip, die strate veilig kan oorsteek.

Daar is dus nie van opvallende verdrukking sprake nie. Maar daar is ook geen praktiese manier om die mag van die Chinese kommunistiese regering oor gebiede soos Ürümqi en Tibet te breek nie. Die periodieke opstande, wat soms honderde lewens kos, dien as gewetensprikkels en om die verset permanent gaande te hou. Dit is asof die rebelse gebiede rebelleer sodat hul siele nie verlore sal gaan nie.

Elkarien Fourie skryf met eindelose nuuskierigheid, wakker intelligensie en stamina oor China. Sy is ’n woelwater wat die aansienlike moeite wat dit kos om die yslike China te verken, vir ons gedoen het. Ek beveel die dik boek van harte aan.

Naskrif

Wanneer mense uit die Weste, soos Elkarien Fourie of ek, oor China skryf, is daar ’n neiging om aan die "snaakse", vreemde verskynsels taamlik breedvoerig aandag te gee omdat dit die dinge is wat jou self verstom het en misverstande of moeilikhede tydens jou verblyf veroorsaak het. Hierdie soort verskynsels is ook goeie stof vir ’n artikel of boek, omdat dit Westerse lesers amuseer en hul vooropgesette opvattings bevredig.

Wat in so ’n artikel of boek nie altyd genoeg beklemtoon word nie, is die ekonomiese wonder en veral die ingenieurswonder wat China vandag is. Ek staan byvoorbeeld eenkeer met ’n gas uit Amerika in ’n volkswinkeltjie waar lekkernye soos ’n varksnoet of hoenderpoot in vakuumverpakking verkoop word. Nie ver van die winkeltjie nie, verrys ’n futuristiese gebou met meer as 100 verdiepings, byna ’n halwe kilometer hoog. Die varksnoet en hoenderpoot was vir die besoeker uit Amerika veel interessanter as die asemrowende gebou. Dit was iets wat mense by die huis sou geniet om te sien, iets wat die besoeker graag in haar bagasie na Amerika wou smokkel.

Is ’n vakuumverpakte varksnoet regtig meer afgryslik, "erger", as byvoorbeeld “jerky”, Amerikaanse biltong? Dit is maar ’n kwessie van waaraan jy gewoond is.

Elkarien Fourie besondig haar nie aan ’n bespotting of onderskatting van China nie. Inteendeel, haar boek getuig juis van die manier waarop China ’n mens kan aangryp, hoe lief jy vir die land en sy mense kan word.

Ek wil maar net sê: ons wat oor China verslag probeer doen, moet gereeld ook die oog slaan op die ongelooflike treine wat teen byna 400 km per uur voortsnel, die magtige, pragtig-ontwerpte brûe wat groot stukke see oorspan, die duiselingwekkende geboue waarin jy ’n wêreld van die toekoms betree.

Foto: Elkarien Fourie

Lees ook


’n Fotoalbum uit China

Elkarien Fourie
Reis

Elkarien Fourie het jare lank in China gewoon, Vat jou hele hart geskryf en deel hier sommige van haar foto’s van dié land.

The post Die vreemde China onder die knie van Elkarien Fourie appeared first on LitNet.

’n Fotoalbum uit China

$
0
0

Elkarien Fourie het jare lank in China gewoon, Vat jou hele hart geskryf en deel hier sommige van haar foto’s van dié land.

Ek het die voorreg gehad om China deur die lens van my kamera te bekyk.

Voorbeelde van wat Chinglish genoem word en ’n bron van verstomming en vermaak is.

Voorbeelde van wat Chinglish genoem word en ’n bron van verstomming en vermaak is.

Voorbeelde van wat Chinglish genoem word en ’n bron van verstomming en vermaak is.

’n Hotel in Shííjiāzhuāng pas in 2012 aan by die tyd om buitelandse toeriste te lok.

Die kersiefees in Yùyuántán-park elke lente in Bĕijīng, Hier is sowat 2 000 kersiebome, waarvan die meeste deur Japan geskenk is ná die hervatting van diplomatieke betrekkinge tussen China en Japan in die 1970’s. Meisies in tradisionele drag poseer graag met tradisionele siersambrele tussen die bloeisels.

Voor die Nánxiāng-restaurant by die openbare tuin Yùyuán in Sjànghǎi staan etenstye lang toue kantoorwerkers en toeriste om bolletjies (bāozi) en kluitjies (jiǎozi) met verskillende vulsels te koop wat in stapels bamboesmandjies gaar gestoom word.

Besoekers aan Harbin se Sneeu-en-Ys-fees in die eerste twee maande van die jaar kyk na die reuse-skeppings van ys op ’n eiland in die Sòng-rivier.

Die splinternuwe hoërskool in Mǎ’ānshān in die Ānhuī-provinsie waar ek ’n paar maande lank ’n aflospos gehad het. Die beeldegroep voor die skool beeld ’n onderwyser uit wat die trappe, deur boeke uitgebeeld, na ’n belowende toekoms vir twee leerlinge aanwys.

Een van die stadpoorte van Dàlĭ in die die Yúnnán-provinsie wat, soos enige ander toeriste-aantreklikheid in China, deur binnelanders druk besoek word in vakansietye.

’n Vrou wat in ’n apteek in Chéngdé werk, is hier besig om voorskrifte op te maak vir gebruikers van tradisionele Chinese medisyne.

’n Besoeker bewonder beelde voor ’n monument aan die voetheuwels van die berg Éméishān in die Sìchuān-provinsie.

’n Uitsig op pad na die toppunt van Éméishān, ’n berg wat baie pelgrims na die Sìchuān-provinsie lok.

My dogter Paula staal haarself om ’n fynproewershappie, naamlik ’n geroosterde skerpioen, te proe.

Kinders speel voor hulle kleuterskool naby Chéngdū, opgepof van al die warm klere op ’n ysige dag in Desember.

Potter en Alyssa, twee jong Chinese wat saam met my besienswaardighede rondom Yángshuò naby Guìlín op fietse verken het.

’n Kleinboer jaag sy beeste langs die Lĭ-rivier by Yángshuò aan huis toe in die laatmiddag. Die Lĭ-rivier met sy karstgesteentes is so weergaloos mooi dat dit op die Y20-noot verewig is.

Kleuters speel met ’n klein hasie in ’n hokkie waarin hy net-net pas en wat op straat te koop is. Dierebeskerming het nog ’n lang pad om af te lê voor dit aan die standaarde van die meeste Westerse lande sal voldoen.

’n Stilistiese beeldegroep voor die symuseum in Hángzhōu, ’n nywerheidsgroeipunt en gewilde toeristestad.

’n Tradisionele Chinese brug naby die Somerpaleis van die Qing-keisers in Bĕijīng

 

Lees ook


Die vreemde China onder die knie van Elkarien Fourie

Etienne Britz
Resensies

Etienne Britz bespreek Elkarien Fourie se boek oor China aan die hand van sy eie ervarings van dié oeroue, eksotiese, maar vinnig moderniserende land.

The post ’n Fotoalbum uit China appeared first on LitNet.

Afrikaans in die Laaglande-toerdagboek: inskrywing 9

$
0
0

Twee Suid-Afrikaanse musikante, Annari Breed en DuPreez Strauss, het pas op hul eerste Europese toer vertrek met die doel om Afrikaanse musiek en die groeiende ondersteuning van Suid-Afrikaanse kuns en kultuur in België en Nederland te vier.

Breed en Strauss het op 1 Maart na Vlaandere en Nederland vertrek vir ’n reeks optredes om ’n passie vir Afrikaanse musiek in die buiteland te bevorder. Hul deel hul eksklusiewe dagboekinskrywings met LitNet.

Lees nog inskrywings hier.


 

Brussel
Geskryf 11 Maart 2017

Vir die eerste keer vandat ons in België aangeland het, is ek en DuPreez van tafel en bed geskei vir twee dae.

Hy is na Brussel toe, waar hy in ’n boheemse dakkamer intrek en ek bel my vriendin, wat naby aan Brussel woon, om te hoor of ek en my seer keel asseblief by haar aan huis kan kom aansterk.

Om siek te wees in die vreemde laat my blykbaar hunker na Mamma se koel vingers op my voorkop en wakkerword in ’n bekende bed.

Ek klim op ’n bus in stad toe.

My buspas kry ’n rooi boodskap van die masjien voor by die busdrywer. Nou wat nou? Ek wil nie dubbeld die bedrag vir ’n enkelkaartjie betaal nie.

Oudergewoonte slaan ek oor na Engels toe en vra huiwerig: “May I speak English?” (Wanneer die busbestuurder Franstalig is en jy spreek hom in enige ander “minderwaardige” taal aan, is die irrasionele, vyandige houding nie ’n aangename ervaring nie. Ek word eerder in Engels lelik behandel as wat ek as gevolg van my onlangs-uitgebroeide kuiken, Afrikaans, lelik behandel word!)

Die aantreklike, blonde busbestuurder glimlag breed: “It is your lucky day. You are from South Africa, yes? That is where I learnt to speak such good English. Maar ek praat ook baie goed Afrikaans.”

Ten spyte van 15 jaar in Engeland het ek dus nie met groot sukses my Afrikaanse aksent wanneer ek Engels praat, agtergelaat nie.

So ontmoet ek vir Siegrid, en terwyl ons deur die boomryke voorstede van Brussel ry, hoor ek haar storie in pragtige Afrikaans aan.

Siegrid. Die Belgiese vrou wat ’n boer ontmoet het 23 jaar gelede, sak en pak afgetrek het Suide toe en vir 17 jaar in die Kaap sou gaan woon. Haar twee dogters is in Suid-Afrika gebore en al haar vriende was om haar. Ongelukkig trek die Afrikaner toe in by een van die vriendinne en Siegrid het vyf jaar gelede weer teruggetrek België toe. Haar dogters sien hulself egter as Suid-Afrikaners wat België toe verhuis het en hulle mis hulle lewe daar doer ver daagliks.

Ek vra: “Hoekom dan terugtrek, Siegrid?”

“Want,” sê sy, “as enkelouer van twee dogters gee dit vir my groot gemoedsrus om te weet hulle is veilig waar hulle nou is. En hier is daar meer geleenthede vir ’n vrou soos ek om ’n goeie lewe vir haar kinders te kan gee. In Suid-Afrika sou ek nie as tuinier of busbestuurder kon werk soos ek nou doen en die standaard van lewe handhaaf wat ons nou het nie.”

So gaan dit klets-klets tot in Brussel. Dadelik na die hart en die wortel van die saak toe, soos gewoonlik die geval is met vroue, maak nie saak waar ek my op aarde bevind nie.

Maar tog meer intiem nou, as gevolg van Afrikaans. ’n Taal wat in kleur en klank meer verbind is aan die landskap waar sy ontstaan het as enige ander taal wat ek al teëgekom het.

Teen die tyd dat ek afklim, voel ons soos ou vriendinne.

Ek kan sien en hoor hoe mis sy lank terug se son en mense, ten spyte van die goeddeurdagte, rasionele besluit om dit alles agter te laat.

Ek voel diep aangeraak deur hierdie openhartigheid, hierdie menslikheid wat so plotseling voor my te staan kom.

Later daardie dag, weer op die bus, op pad terug. My buspas het homself toe nie intussen op toweragtige wyse uitgesorteer in my beursie nie en ek kry weer die rooi boodskap. Hierdie keer is dit ’n jong Marokkaan agter die stuur. Die rook trek by my kop uit toe hy my in Duits vra of ek dalk Spaans kan praat sodat ons mekaar kan probeer verstaan. “My Inglish mmmm bad.”

Ek vra: “En jou Nederlands?”

Hy kyk my verstom aan: “Jij begrijpt Nederlands?”

Ek kan nie glo wat hier voor my afspeel nie.

Teen die tyd dat ek by die metrostasie afklim, is ons dik pelle. Ek het selfs my selfoon, met die kraakvars “remix” van “Kan jy” wat ek vroeër op WhatsApp van Christiaan Rabie (my produsent by Fresh Cut Records) ontvang het, by sy oorfone ingedruk. Op hierdie manier word hy, vir die eerste keer, blootgestel aan ’n vreemde taal genaamd Afrikaans.

In my ganse lewe sal ek nooit Mustafa se gesigsuitdrukkings vergeet terwyl hy na my musiek luister, skemeraand op ’n bus deur die strate van Brussel nie.

Ek sê dankie Boontoe vir hierdie ryk, ronde lewe. Propvol verskille en ooreenkomste waar jy dit die minste verwag.

 

Lochristi
Geskryf 13 Maart 2017

Dit is Saterdag 11 Maart en ons volgende optrede vind more plaas in Lochristi, by De Loze Boer Feestzaal. Georganiseer deur die Marnixring Lokeren ter viering van hulle vyftienjarige bestaan.

Ek en DuPreez ontmoet mekaar by Brussel Centraal-stasie en ruil gesondheidsverslae uit. Ons is beide nog verkoue, met seer kele. Die konsensus is dat ons nou “baie versigtig met ons gesondheid moet omgaan”.

Annari voor graffiti in Noord-Brussel se busstasie

(Ter inligting: daar is Brussel Noord-, Brussel Centraal- en Brussel Zuid-stasies. Dit is “Brussel” en nie “Brussels” nie. Jy sê nie daardie “s” nie. En Brussel Midi is ook Brussel Zuid. Goed so? Les afgehandel.)

Ons neem die trein na Lokeren, waar Georges van Dammes, voorsitter van die Marnixring Lokeren, ons by die stasie ontmoet.

Tuis ontmoet ons sy vrou, Tjee. ’n Donker krulkop-, oopkop vrou met geheel ander politieke en kulturele oortuigings as haar eggenoot en die ander organiseerders wat ons tot dusver ontmoet het. Sy huiwer ook nie om haar hieroor uit te laat nie, maak nie saak wie frons of maak luid keel skoon nie. Tog is die verhouding tussen Georges en Tjee vol teerheid en wedersydse respek.

Vir my is dit ’n nuutjie. Waar ek vandaan kom, maak jy ’n laer van mense om jou bymekaar wat presies net soos jy dink en doen; en die res, wel, vir hulle kan daar alleen maar gebid word. Hoe verfrissend is hierdie nuwe moontlikheid nie!

Tydens aandete hoor ek en DuPreez meer van Georges se stokperdjie. Hy brou sy eie bier in die garage. DuPreez sou later berou hê oor sy entoesiastiese belangstelling. Party van die biere wat hy vanaand nuttig se alkoholpersentasie is 12%. ’n Man moet met respek omgaan met so iets wanneer jy gewoond is aan Castle Lite.

Die Sondagoggend skyn die son en verloop die klanktoets by De Loze Boer seepglad.

Klanktoets in Lochristi

Wanneer die gehoor opdaag, is daar die gevoel van ’n deftige kamerkonsert eerder as ’n “vertoning”.

DuPreez se optrede ontroer my vandag. Hy sing “Jy”, soos altyd, vir my. Maar vandag gaan ek aan die huil. Later diagnoseer hy my met “homesicknessgeite”.

Geen verblindende verhoogligte beskerm my vandag teen die mense se reaksies op die musiek nie en ek voel ’n klein bietjie naak.

Tydens die Lochristi-optrede

Maar die reaksie van die gehoor is oorweldigend. Ons word omarm, ingetrek, vertel, deel van …

Ek voel lig soos ’n veertjie.

Annari, Tjee en Georges van Dammes na die optrede

Al wat ons nou nog moet doen voor Georges ons in Gent gaan aflaai na die vertoning, is om ’n foto te neem tussen die krokusse in Tjee en Georges se tuin.

DuPreez en Annari tussen die krokusse in Tjee en Georges se tuin

The post Afrikaans in die Laaglande-toerdagboek: inskrywing 9 appeared first on LitNet.

Scenes from an execution: ’n teaterresensie

$
0
0

Scenes from an execution

Met Jennifer Steyn, Graham Hopkins, Nicky Rebelo, Khathushelo Ramabulana, Elizabeth Akudugu, Cleo Raatus, Lauren Blackwell en Phoebe Ritchie.
Teks: Howard Barker
Stelontwerp: Patrick Curtis; beligting: Luke Ellenbogen; kostuums: Leigh Bishop.
Regie: Clare Stopford
Aangebied deur die Baxter Teatersentrum en The Company in die Baxter se Golden Arrow Studio.

Dadelik voel ’n mens aan: jy’s bevoorreg om ’n uitsonderlike toneelstuk te beleef. Lewenskragtig, energiek aangebied. Jy word telkens verras. Jy sukkel nie om te hoor en te sien nie. En dan is daar die inhoude oor menslike verhoudings met al die motiewe wat daarby betrokke is, en die botsings tussen die kunste en die staat.

In 1571 vind die seeslag van Lepanto plaas – Christene teen Moslems. Dit sou die laaste keer wees dat roeibote in ’n geveg gebruik word. Die Republiek van Venesië se seemanne is die oorwinnaars. Die Doge/hertog (Graham Hopkins) is darem ’n liefhebber van die skilderkuns, en gee die skilder Galactia (Jennifer Steyn) opdrag om die grootse gebeurtenis in ’n skildery te verewig.

Galactia word beskou as briljant, maar sy is ook arrogant. En eiesinnig. Die Doge, medekunstenaars (Khathushelo Ramabulana as Carpeta, Lauren Blackwell as Lasagna en Phoebe Ritchie as Sordo) en kritici soos Nicky Rebelo as Ostensible en Elizabeth Akudugu as die opgetofte Rivera) sal weet dat sy nou wel die opdrag aanvaar het, maar sy hou nie van kompromieë nie. Nooit en nêrens nie.

Sy wil tot elke prys die waarheid oordra: die afgryslikheid van lyding en nie noodwendig die mooi handjies van ’n admiraal nie. Nie glimlaggende vegters oor die triomf nie. Die dood heers. Dis vir haar die belangrikste. (Sy vind die manlike anatomie wel interessant – al die boude wat eerste opkom na die oppervlak.)

Die Doge span vriendelik met ander hooggeplaastes en selfs met kollegas teen haar saam. Sy beland in die tronk. Phoebe Ritchie vertolk hier ’n dame in ’n aangrensende sel. Sy lyk en praat soos iemand wat al bitterlik lank in dié beknopte ruimte bly leef. Sy word al hoe werkliker vir ’n mens.

Reeds in 1994 behartig Clare Stopford die regie van dié Howard Barker en wel in die Markteater. Sy is bekroon daarvoor. Graham Hopkins was toe ook die Doge. Hy en ander is insgelyks bekroon.

Stopford wou nog altyd die stuk weer opvoer. Daar is die uitdagende hoofrol waaraan Jennifer Steyn beslis in alle opsigte reg laat geskied. Stopford glo dat die drama steeds aktueel is vir ’n moderne gehoor. Inderdaad. Die verhouding tussen die regering en die kunste (alle soorte) was nog nooit volkome sonder stryd nie. Jy hoef ook nie ’n kunstenaar te wees om jou in hierdie lewensituasies te herken nie. Ook jy is dalk nie gelukkig in ’n verhouding nie. Of jy wil nie oorheers word nie.

Die begeerte van die Doge dat die vegters vereer moet word, herinner aan die kritiek ná die eerste opvoering van NP Van Wyk Louw se Die pluimsaad waai ver tydens die Republiekfees van 1966. Eerste minister HF Verwoerd het onder andere “gepleit”: “O, kon dit vir ons ook gegee word, soos dit in die uur van roem van groot volke in die verlede was, dat daar diegene kon opstaan wat nie weifelend vra: wát is ’n volk? nie, maar wat sal uitjubel: dít is my volk, só is my volk, só kan hy ook wondere verrig, só is hy as skepper van ’n eie toekoms!” Daar bestaan ’n foto van ’n bewoë Louw ná hierdie verdoemende uitlatings deur ’n staatsman in die openbaar (JC Steyn: Van Wyk Louw: ’n lewensverhaal, deel 2, bl 1041).

Die spelers handhaaf deurgaans ’n wonderlike tydsberekening in die dialoog. Dit was ook verrassend dat met die eerste spraakbeurte ná pouse die spelers besonder sterk gepraat het sodat die gehoor dadelik weer op hulle kon “inskakel”.

In die teks sal byvoorbeeld ’n cliché of ’n stommiteit voorkom. Maar nog voor jy daaroor kan wonder en verveeld kan raak, kom die volgende spraakbeurt wat die eerste gedagte ironiseer, verwerp of met ’n spitsvondigheid vervang en ’n nuwe insig skep. So ontstaan ook humor.

Die spelers het twee uur lank opgetree, met ’n verposing van 10 minute. Op die openingsaand staan die gehoor daarna toe op vir die applous. Vir hulle en al die lede van die verhoogbestuurspan. Almal het dit verdien. Ons was mét hulle die hele aand.

The post Scenes from an execution: ’n teaterresensie appeared first on LitNet.

Daai een dag in April

$
0
0

Die digitale seepkis is ’n baie glibberige plekkie om op te staan. Een klein voetfoutjie en jy donder na benede. Dis ’n gevaarlike, magtige kissie. En o, so aanloklik. Hy nooi jou daagliks uit om op hom te kom staan en jou misnoeë oor ’n saak uit te gil, om jou vreugde te deel of om uitgesproke te raak. Dis die mag van die kissie. Maar om ’n sterkbewoorde opinie vanaf dié seepkis, of dit nou Facebook, Twitter, WhatsApp of watter sosiale-media-kanaal jy ook al verkies, te gaan verkondig, is amper net so ’n goeie idee soos om ’n Ford Kuga te koop. Dis net ’n kwessie van tyd voor ietsie in vlamme opgaan. Vra maar vir Helen Zille. Of Penny Sparrow. Of tannie Margaret van Schweizer-Reneke. En laasgenoemde het maar net gehoop vir ’n prettige aandjie saam met haar eggenoot. Nooit sou sy kon raai het dat ’n stoute boodskap wat vir haar man bedoel was, die hele wêreld aan die gons sou hê nie. Nooit sou sy kon geraai het dat haar glipsie haar reputasie aan flarde sou hê nie. En nooit sou sy kon geraai het dat haar Ford Kuga aan die brand sou slaan nie. Om jou balans op dié seepkis te handhaaf, is verdomp moeilik. En sou jy val, is daar gewoonlik ’n bende van internettrolle wat wag om verdere gate in jou argumente te skiet en hulle vrot asems in jou reeds ontsteekte wonde te blaas.

En tog, die paar ongelukkige voorbeelde ten spyt, keer dit ons nie. Ons is mense en ons het ’n stem. Ons wil gehoor word. Ons móét gehoor word. Volgens die Grondwet van ons land is vryheid van uitdrukking, weliswaar met ’n paar stewige beperkings, ons fundamentele reg. “Luister na my! Ek maak ook saak!” En soms wil jy jou opinie lug oor, sê nou maar, die huidige politieke klimaat, die kabinetskommeling, die uitwerking van die kredietafgradering of, sê nou maar, die man in beheer van ons land. Jy wil heimlik hê dié man moet jou hoor. Jy gebruik jou seepkis om te eis dat die magsbeheptheid moet stop. Jy voer ’n balanseertoertjie uit sodat die waansin moet stop. Jy staan wankelrig en kyk hoe die Kuga voor jou oë in vlamme opgaan. En jy gee nie om dat jy moontlik gaan val nie en jy gee nie om dat die internettrolle dink jou opinie is ’n ronde ammunisie werd nie. Maar, helaas, soms is woorde nie meer genoeg nie. Daar is niemand so doof soos die een wat nie wil hoor nie. Veral nie een wat lepellê met korrupsie en misdaad nie en wat nie omgee dat die mense van sy land uitasem staan en skree soos besetenes vir die gekheid om te stop nie. En as woorde nie meer genoeg is nie, moet mens tot aksie oorgaan. En hoe wonderlik dat artikel 17 van die Grondwet, direk na die artikel wat ons mag gebruik om ons stellings te verdedig (sou dit nie die beperkings oorskry nie), ons ook die fundamentele reg gee om wél tot aksie oor te gaan: “Elkeen het die reg om vreedsaam en ongewapen te vergader, te betoog, ’n betooglinie te vorm en petisies voor te lê.”

Dié reg word natuurlik gereeld deur verskeie instansies, werknemers, studente of ongelukkige lede van die samelewing gebruik. As jy sterk genoeg voel oor ’n saak, “gaan vir goud”. Verf jou plakkate, trek jou T-hemp aan (of uit), gaan march, gaan sing, maak jou stem dik saam met jou mede-opstandiges. Dis jou goeie reg.

 

En toe, op 7 April 2017, het derduisende mense van ons land dié reg uitgeoefen. Nasionaal is Suid-Afrikaners gemobiliseer om op die betrokke Vrydag vir ’n verandering saam te staan en te betoog teen die man in beheer. Álle Suid-Afrikaners. Nee, meneer en mevrou Polities Korrek, nie net blankes nie. Nie vír of téén ’n betrokke party, ras of privilegie nie. Nie hieroor of daaroor nie. ’n Grootskaalse protes teen één enkele man wat so geweldig droogmaak dat elke liewe mens in die land deur sy aksies en reaksies geraak word. In groot stede, klein dorpies, langs winkelsentrums, in die strate voor stadsale met plakkate vol slagspreuke, gewaagde woorde en komiese prentjies, het oud en jonk, van letterlik elke kleur en geur, saamgetrek om in dreunsang een boodskap die hemele in te stuur. Zuma must fall.

In Stellenbosch, vir die meeste mense die bakermat van Afrikanerdom en blanke elitisme, het daar twee protesoptogte plaasgevind. Sowaar, ja. Die DA het een van die aksies inisieer, maar die een waarin ek belanggestel het, het vroeër die dag plaasgevind. Aanvanklik was daar slegs vyf mense met plakkate wat op ’n verkeersirkel voor die poskantoor gestaan en opgewerk gelyk het. Ek het ’n entjie verder weg, in dieselfde straat, saam met twee vriendinne by ’n straatkafee gaan ontbyt eet en gehoop dat die groepie mense aangroei. Ek het gehoop dat ek, met my gebreekte toon en op krukke, nie die groepie voltallig sou maak nie. Maar, in eerlikheid, daardie vyf mense was effe haastig. Die oproep tot aksie was ’n uur en ’n half in die toekoms. Ek het eers rustig my Eggs Benedict geëet én dit geniet. ’Skuus, wat sê jy daar van white privilege?

Skuins voor 12:00 hinkepink ek en my vriendinne na daar waar die medegatvolles bymekaarkom. Daar is nie meer net vyf mense nie. Daar is heelwat meer en die getal bly groei. En nee, meneer en mevrou Polities Korrek, daar was nie net blankes nie. Ook nie net rykes of verontregtes van ’n sekere statuur nie. Dit was ’n motley crew van Stellenbossers en ook, weliswaar kortstondig, selfs ’n inwoner uit Ierland. Daar was bekende musikante,* plaaslike sakemanne en selfs ’n befaamde stalwart-joernalis.** Daar was klein kindertjies, ou tannies, black diamonds en gewone mense*** soos ek.

Skuins na 12:00 begin ’n paar manne om die verkeersirkel hardloop. Tyd vir aksie. Tyd om te stap. En die groep mense begin die manne volg. Al met Pleinstraat op. Vuiste in die lug, met swaaiende plakkate en ’n gevoel van afwagting, maar meestal van samehorigheid. Dit dreun deur die strate. Zuma must fall, Zuma must fall, Zuma must fall. Later klink die refrein so gemaklik in jou eie ore dat jy amper begin glo dat dit kan gebeur. Die groep stop vir ’n paar minute voor die stadsaal, maar niemand kan te lank stilstaan nie. Die prosessie beur voort, deur die dorp. Op sypaadjies staan verbaasde toeriste en neem video’s met hulle selfone, locals storm uit winkels en val in om vir ’n paar blokke saam te stap. Restaurantgangers se Eggs Benedict word koud in hulle borde soos hulle meestal glimlaggend die betogers sit en dophou. Vir amper 6 km stap dieselfde manne voor – soos die Pied Piper of Hamelin lei hulle ons deur die strate van ons dorp. En nee, meneer en mevrou Polities Korrek, nie net die blankes se dorp nie, almal s’n. Ook die manne wat voor loop s’n.

Amper ’n uur later stop die prosessie weer voor die stadsaal. En voor almal uitmekaar spat, begin iemand die volkslied sing. Ons land se mense staan vir ’n slag saam. Ons bedoel elke woord. Een doel voor oë, een mens voor oë. Daardie een mens wat nie wil hoor nie, maar wat vir ’n slag moet voel.

Die res van die dag is ek emosioneel. Almal met wie ek na die tyd praat, voel dieselfde. Het die protes gehelp? Ek weet nie; ek glo nie. Sal ek dit weer doen? Beslis. Het ek dit geniet? Meer as wat ek gedink het. Jy durf egter nie hardop sê dit was lekker nie, want dan het jy dit nie reg gedoen nie. Maar weet jy wat, meneer en mevrou Polities Korrek? Kyk hoe val ek van my seepkissie af. Krukke en al.

* Schalk Joubert, musikant:

Vrydag het my laat besef dat daar wel ’n sweempie van hoop is. Nie omdat ek gedink het dat ons klein groepie mense wat aan die optog in Stellenbosch deelgeneem het, enige impak sou maak aan die booswigte in beheer nie, maar omdat ek besef het dat geen politieke party, geen spesifieke ras en geen inkomsteklas ’n voorvereiste hoef te wees vir mense om te kan saamstaan nie. Natuurlik was daar ’n groot persentasie wittes (soos wat jy op Stellenbosch kan verwag ) en daar sal natuurlik kritiek daaroor uitgedeel word, soos "Hoekom nou?" en "Waar was julle toe ...?” Maar dit was ’n stap in die regte rigting. 

 Dalk is die beste ding wat Zuma vir die land gedoen het om ’n gemene vyand te skep. Dit maak nie almal anders vriende nie, maar dit maak dat mense kan saamstaan teen korrupsie en na die hunkering vir goeie en eerlike leierskap. En dit is ’n stap in die regte rigting. En dalk as ons dit het, kan ons stadig maar seker begin vriende maak.

* Luna Paige, musikant:

Ek het al die normale vrae gevra voor ek gaan stap het. Gaan dit werklik ’n verskil maak? Gaan dit nie net ’n klomp bevoorregte mense wees wat stap nie? Hoe verteenwoordigend kan Stellenbosch dan wees? En toe dink ek: weet jy, my stem is geldig – en dit is waaroor die stap gegaan het. En ek het gaan stap. En hoe bly is ek nie dat ek het nie. Verandering begin binne. En binne-in my het verandering plaasgevind. Ek het besef hoe ongemaklik ek daarmee is om my eie stem dik te maak, om hardop te skree in die straat, om my eie stem te hoor skree vir iets waarin ek glo – en dit nogal in die openbaar. Dit was bevrydend. En daar was honderde ander mense wat dit saam met my gedoen het. Vanuit ’n verskeidenheid walks of life. Dit het my iets geleer oor politieke deelname. Protesaksies soos hierdie is maar bloot een manier van betoog. En ek sal dit weer en weer en weer doen. Omdat ek glo dat my stem ook gehoor kan word – net soos elke ander lidmaat van ons wonderlike samelewing. 

** Martie Retief Meiring, joernalis:

Dis vir my opvallend dat protes die beste in mense wys. So baie mense, jonk, oud, swart, bruin en wit vreemdelinge wat saampraat. 

Dit was ook interessant dat bekende sakelui deelgeneem het.

En selfs die driejarige Blanca Erichsen het haar handjie in haar stootwaentjie gelig in solidariteit. Hierdie soort energie mag na pret lyk, maar inderwaarheid is die bindingskrag van vreedsame protes voelbaar sterk. Ek dink daar sal stellig meer sulke protesoptogte plaasvind, wat in sigself ’n sterk sosiopolitieke boodskap uitstuur.

*** Jana Derksen, inwoner van Stellenbosch:

Ek is geneig tot depressie en die junk status het my tot in my siel geaffekteer. Die situasie in die land maak my bang. Ek het egter aan die optog gaan deelneem net om my ma en vriendin te ondersteun, want ek het nie gedink dit gaan ’n verskil maak nie. Maar toe ek daar opdaag, was daar ou tannies, ’n swanger vrou en selfs kinders, en toe kry ek die gevoel dat dit ’n vreedsame, dog kleurvolle en diverse optog gaan wees. Daar was ’n gevoel van samehorigheid en ek het nie gevoel dat een politieke party oorheers nie. Dit was amper nie eers polities nie, dit was amper asof almal hulle persoonlike griewe teen die President wou lug omdat almal hom blameer vir wat skeefloop – die junk status, die manier waarop die arm mense so uitgebuit word, die korrupsie en die hele manier waarop die land wanbestuur word.

 

Foto's van tweede betoging:

  

Foto's en video in die artikel van die eerste betoging op 7 April,  Stellenbosch: Naomi Bruwer

Foto's van die tweede betoging op 7 April, Stellenbosch: Gerrit Rautenbach

Lees ook:

Suid-Afrika sê dankie, Msholozi

Bettina Wyngaard
Rubrieke

"Meer as een kommentator het Zuma se bewind vergelyk met ’n huwelik waar geweld en misbruik aan die orde van die dag is. Op 7 April het gewone Suid-Afrikaners hul voorneme om ’n egskeidingsbevel te verkry, aangekondig."

The post Daai een dag in April appeared first on LitNet.

He “brightened the corner”: decolonial AC Jordan and the quest for an equitable education system in apartheid South Africa

$
0
0

AC Jordan

Abstract

Through the prism of the decolonial theory, this paper seeks to situate AC Jordan's canon and place in the sphere of education and African letters. It argues that Jordan was streets ahead of his peers in terms of foresight and scholarship. He was a decolonialist long before it became chic and safe to be one in South Africa. His interpretation of South African history from the perspective of the oppressed was revolutionary and decolonialist in thrust. It was perfectly in sync with Brazilian scholar Paolo Freire's vaunted “pedagogy of the oppressed” theory.

Paulo Freire

He “brightened the corner”: decolonial AC Jordan and the quest for an equitable education system in apartheid South Africa.

Rather than reproducing Western abstract universals, however, the alternative is a kind of border thinking that engages the colonialism of Western epistemology (from the left and from the right) from the perspective of epistemic forces that have been turned into subaltern (traditional, folkloric, religious, emotional, etc.) forms of knowledge.
________ Escobar (2009:188)

The old is dying and the new cannot be born; in this interregnum, there arises a diversity of morbid symptoms.
________ Antonio Gramsci

The Negro race, like all races, is going to be saved by its exceptional men.
________ WEB Du Bois, “The talented tenth”

In an essay entitled “The talented tenth”, which was published in 1903, WEB Du Bois writes:

The Negro race, like all races, is going to be saved by its exceptional men. The problem of education, then, among Negros must first of all deal with the Talented Tenth; it is the problem of developing the Best of this race that they may guide the mass away from the contamination and death of the worst, in their own, and other, races.

Now the training of men is a difficult and intricate task. Its technique is a matter for educational experts, but its object is for the vision of seers. If we make money the object of man-training, we shall develop money-makers, but not necessarily men (1996:133).

WEB Du Bois

And the prescient Du Bois concludes the essay with this injunction:

Men of America, the problem is plain before you. Here is a race transplanted through the criminal foolishness of your fathers. Whether you like it or not, the millions are here, and here they will remain. If you do not lift them up, they will pull you down. Education and work are the levers to uplift a people. Work will not do it unless inspired by the right ideals and guided by intelligence. Education must not simply teach work – it must teach life. The Talented Tenth of the Negro must be made leaders of thought and missionaries of culture among their people. No others can do this work, and the Negro colleges must train men for it. The Negro race, like all races, is going to be saved by its exceptional men (1996:156–157).

The spirit of being “your brother’s keeper” permeates this essay, as it seeks to remind the few educated blacks of their ethical and moral obligations to the less fortunate – as Du Bois once remarked: “Selfishness is even more natural than sacrifice” (p 130).

At the University of Fort Hare’s October 1949 graduation ceremony, a young Robert Sobukwe made the following remarks in his capacity as president of the SRC – remarks that seem perfectly in sync with the sort of issues that Du Bois raises in his essay “The talented tenth”:

A word to those who are remaining behind. You have seen by now what education means to us: the identification of ourselves with the masses. Education, to us, means service to Africa. You have a mission; we all have a mission. A nation to build we have, a God to glorify, a contribution clear to make towards the blessing of mankind. We must be the embodiment of our people’s aspirations.

And all we are required to do is to show the light, and the masses will find the way (http://www.sahistory.org.za/archive/robert-sobukwe-speech-university-fort-hare-president-students%E2%80%99-representative-council-21-oct#sthash.HvgLP7GA.dpuf).

(Date accessed: 01 August 2016).

Robert Sobukwe

I hereby affirm Enrique Dussel and Eduardo Ibarra-Colado (2010:491), when they state that “despite the fact that plenty of the researchers in the colonised countries consider themselves proud critical or advanced thinkers”, in most times “very rarely do they recognise the extent to which they are Eurocentric, even though they are not European”. Colonial subjects find themselves imagining the world in colonial terms, even if they consider themselves decolonists. I will demonstrate that AC Jordan was a clear exception. “How did it happen?” you may ask.

It happened, says Sartre (2001:21), that the settlers:

Possessed the Word and the rest borrowed it. Between the former and the latter, corrupt kinglets, feudal landowners and an artificially created false bourgeoisie served as intermediaries. In the colonies, the naked truth revealed itself, while the mother countries preferred it dressed; they needed the natives to love them – like mothers, in a way. The European elite set about fabricating a native elite, selected adolescents, marked on their foreheads with iron the principles of Western culture, stuffed into their mouths words which stuck to their teeth; after a brief stay in the mother country, they were sent back; interfered with, these living lies no longer had anything to say to their brothers; they echoed from Paris, from London, from Amsterdam …

AC Jordan, one of the most representative writers and thinkers of the global south, has been, over the decades, comfortably studied as traditionalist, modernist, nationalist and post-colonialist, while other scholars have found it difficult to classify AC Jordan. But, above all, the problem is not one of classification, but rather of the scope of his contribution to scholarly meditation. This presentation seeks to privilege AC Jordan as a decolonial thinker, especially where he seeks to promote not only the isiXhosa language and embedded indigenous knowledge, but also epistemic shifts that move away from the colonial logos. By privileging the decolonial epistemic perspective, this study seeks to inaugurate an epistemic break from the Euro-North American episteme which has been used to study the political thoughts and literature of AC Jordan. AC Jordan’s activism for revived African languages and cultures has marked him out as not just an occasional African nationalist, post-colonialist writer, as most readings of his work have mistaken him to be. As I re-situate AC Jordan’s work here, I want to make it clear that the decolonial epistemic perspective is not a theoretical dead end, but the “search for other possible knowledges and worlds” (Walsh 2007:234).

The value of decolonial thought lies in that it seeks to demolish narrow Eurocentric universalism of epistemologies; it elects to install pluriversality that recognises other knowledges in their loci of enunciation. Here, I deliberately insert into the corpus of Western cognition a way of knowing and a way of being, as opposed to the “disciplinary decadence” (Gordon 2011:1–9) of most critical theories. Decolonial critical theory privileges to recognise itself and other theories as complementing each other, in an attempt to understand fully the world and how it works, thus allowing for a comprehensive and possible conclusive understanding of AC Jordan and his works. It is time we eschewed the hierarchical theories of being, and recognised the decolonial thrust of AC Jordan’s work thereby.

The first step of decoloniality is the valorisation of epistemologies “that have been distorted, bastardised, ignored and rendered irrelevant by the Euro-North American episteme” (Sithole 2014:vi). Decoloniality recognises that “ours is an asymmetrical world order that is sustained not only by colonial matrices of power, but also by [specific] pedagogies and epistemologies” (Ndlovu-Gatsheni 2013a:10), and, therefore, the points of departure from decolonial thinking are “the existential realities of suffering, oppression, repression, domination and exclusion” (2013a:15). By privileging AC Jordan as a decolonialist, coloniality is unmasked, resisted and destroyed, and this entails decoloniality as a political-cum-epistemological liberator project that seeks to challenge the asymmetrical organisation of power in the world.

Sarah Broek and Carsten Junker (2014) clearly point out that one cannot tear down the fiction with the same concepts with which the fiction was constructed; or, to use Audre Lorde’s dictum, one cannot use the master’s tools to dismantle the master’s house. Let me return to the salient point made by Broek and Junker (2014):

Coloniality is still with us: There is no “post” from decolonial perspectives ... from a decolonial perspective, there is no outside of coloniality, from where coloniality can be observed … for decoloniality, the universes of meaning are formed at the crossroads of non-European ancestralities and the intervention of European ancestrality imposed in the name and myth of modernity. Decolonial thinking and doing, which means the decolonization of the idea of being, arise and unfold from disrupted and coerced cultures and civilizations. Now, both words, “coloniality” and “decoloniality”, are popular in Western Europe and the US, but we should not forget that the point of origination is not inscribed in the Greco-Roman tradition of language categories of thoughts, skin and heart. “Decolonization” originated in the third world, and was enacted by actors wanting liberation from Western Europe. Western Europe could not “offer” at once, to the rest of the world, both oppression and liberation. Neither then, nor now (2014:21).

Decoloniality, which is drawn from Latin American thinkers, is privileged in that it seeks to decolonise the “epistemologies of the south” (Santos 2014) through acts of “epistemic disobedience” (Mignolo 2009), and Sabelo Ndlovu-Gatsheni adds that it is contrary to the poverty of postmodern, postcolonial Marxist and nationalist critique (2013:14), “which criticized modernity from within the hegemonic Western epistemology. Decolonial critical theory is a critique of modernity from without, and has thus the potential to pursue a ‘democratisation of knowledge, de-hegemonisation of knowledge, de-westernisation of knowledge’” (2013a:15).

1. AC Jordan on the state of education in apartheid South Africa

AC was streets ahead of his peers. He was a decolonialist long before it became chic and safe to be one in South Africa. His application of the “pedagogy of the oppressed” in his interpretation of South African history was revolutionary. It caused some waves, and it shook the University of Fort Hare’s conservative establishment. Here is how Mama Phyllis describes this watershed moment in AC’s illustrious teaching career:

In May, AC gave his first Wednesday address to staff and students in the Christian Union Hall (at Fort Hare). This was a Fort Hare tradition, according to which every staff member or visitor would address the whole college on a topic of his choice. AC chose as his subject “The ethics of war of the Bantu”. He took certain episodes from the point of view of the Africans – the lions, the time, telling their own story. AC was by all accounts terrific, and made an indelible impression on the students. I did not go to the meeting, as I was in my eighth month of pregnancy. But even before he came home for lunch, groups of students stopped by, excited, telling me that for the first time they had an African who was not afraid to interpret African history as it should be. Right through the day, students dropped by to congratulate him and to ask more questions. From that day on, AC’s place among Fort Hare students was assured. While the students were excited, his African colleagues were embarrassed. As he was going out of the meeting, one of them, very close to him, came up and asked: “Joe, how could you do that?” “What have I done?” he asked. The Fort Hare old guard, the white liberals, were shocked.

They had never expected this from him. They had thought that he, too, would be one of their good boys ... The impact of AC’s talk was felt even at Lovedale (1992:128–129).

AC was a decolonial thinker who sought to promote not only isiXhosa language and embedded indigenous knowledge, but also epistemic shifts that move away from the colonial logos. The value of decolonial thought lies in that it seeks to demolish narrow Eurocentric universalism of epistemologies; it elects to install pluriversality that recognises other knowledges in their loci of enunciation.

Scholars such as Paulo Freire (1993), Paul Tiyambe Zeleza (1997) and Albert Memmi (1974:96) have described how colonial education worked as education for domination, and was used to erase and distort the memory of the colonised. AC steadfastly fought for the preservation of indigenous knowledge and its language.

AC was an educationist at heart, a man of firsts and a breaker of seemingly impregnable racial walls. Not only that: he was also prescient. In her autobiography, A life’s mosaic, Mama Phyllis Ntantala offers the following insights on her trailblazer husband’s intellectual legacy:

In November 1945, AC received an appointment as Lecturer in African Languages at the University of Cape Town. He was going to be the first African to hold a full staff position in a predominantly white university. To this very day, the University of Cape Town prides itself for having taken this bold step. The University of the Witwatersrand had African people on its staff, but not as full staff members. They were all teaching assistants. Many Africans criticized AC for taking up the position at UCT. His reasoning was that UCT belongs to all people in South Africa, not only to the whites. He was going there to keep the door ajar, so that many others could come in, for only then could UCT pride itself as an institution of higher learning, free from the prejudices of South Africa (2009:131).

Phyllis Ntantala

AC’s poem “Open the door” was probably addressed to UCT and other segregated South African institutions, to embrace racial integration and equity. We do well to quote directly from the poem:

Overflowing are the barrels, but us they give only dregs,
Abundant is the meat, but us they throw bones,
Rich and fertile is the soil; to us they allot the bog,
Light there is all around, we see it only through a crack.

All the nations glory in their wealth,
All the nations are immersed in light,
All the nations have acquired wisdom, all, all the nations have a place and a share,
But where, where is the share of the children of the soil?

Open The Door!

The poem speaks to the unjust exclusion of the indigenous people from their birthright and entitlement. It is characterised by righteous indignation, an unquavering tone which is followed by a capitalised stentorian injunction, “Open The Door!” echoing the title of the poem.

The exclusion and rendering “invisible” of black people from their heritage, does not seem unique to the South African race relations nightmare. In his magisterial work, The souls of black folk, WEB Du Bois also brings it up as he confronts racist America:

Your country? How came it yours? Before the Pilgrims landed, we were here. Here we have brought our three gifts and mingled them with yours: a gift of story and song-soft, stirring melody in an ill-harmonized and unmelodious land; the gift of sweat and brawn to beat back the wilderness, conquer the soil, and lay the foundations of this vast economic empire two hundred years earlier than your weak hands could have done it; third, a gift of the spirit. Around us the history of the land has centered for thrice a hundred years ... Would America have been America without her Negro people? (1990:189)

In an essay entitled “What America would be like without blacks”, Ralph Ellison also addresses the same racial questions raised by AC Jordan in “Open the door”, and by Du Bois in Souls of the black folk. He writes:

Most of all, I refer to the recurring fantasy of solving one basic problem of American democracy by “getting shut” of the blacks through various wishful schemes that would banish them from the nation’s bloodstream, from its social structure and from its conscience and historical consciousness (1995:105).

In his classic, Invisible man, Ralph Ellison once more addresses the question of the systematic exclusion of black people, and America’s dogged refusal to recognise them, in the following terms:

I am an invisible man. No, I am not a spook like those who haunted Edgar Allan Poe; nor am I one of your Hollywood movie ectoplasms. I am a man of substance, of flesh and bone, fibre and liquids – and I might even be said to possess a mind.

I am invisible; understand, simply because people refuse to see me.

Like the bodiless heads you see sometimes in circus side-shows, it is as though I have been surrounded by mirrors of hard, distorting glass. When they approach me, they see only my surroundings, themselves or figments of their imagination – indeed, everything and anything except me (1952:7).

Ralph Ellison

Not only was AC an outstanding teacher; he was also a humanist. He was aware of the sort of economic constraints that dogged the children of the poor, as the following extract from Mama Phyllis’s autobiography illustrates:

Working with him, I began to see good qualities in him – warm, though never demonstrative, kind, patient. Concerned about others, he demonstrated humility in his concern for those students who could not even pay the lowest fees. AC was a scholar whose breadth and depth amaze me even today, an intellectual whose pursuits were limitless (2009:95).

In an article that was published by the South African Outlook in December 1968, one of his students, Harold Scheub, spoke as follows during the memorial service of his former mentor, AC:

His life was devoted to the pursuits of knowledge, and it was characteristic of him that he shared with enthusiasm and with love his thoughts and ideas with his students, enlisting them in his efforts to eliminate the ignorance that separates humans and enslaves scholarship ... I speak for the students of Professor Jordan. It is fitting that his students be represented on this sad occasion, because Professor Jordan’s concerns were primarily with the training of students (1968:194).

Indeed, in the words of Robert Sobukwe, education to AC Jordan meant “service to Africa”.

He was scathing in his critique of Bantu education, and saw it as an instrument of subjugation. The following excerpts from an address entitled “Our right to knowledge”, which he delivered at the Annual Conference of the Teachers’ League of South Africa in Cape Town in June 1952, are instructive:

It has always been known to us that the system of education in South Africa is designed to promote the interests of the dominant class at the expense of the non-white people, who are regarded as just so many flocks of sheep to be herded about and shorn as their masters choose (1952:1).

Criticising the church’s dubious stance on Bantu education, he noted:

But we are not taken in by this bluff. Nor are we taken in by the protestations of the churches that speak with double tongue, condemning the Bantu Education Act, but grabbing the thirty pieces of silver offered by Eiselen for the lives of our children. If they think we are helpless and defenceless, they will soon discover that they have made the biggest mistake of their lives. For on our side is the most powerful weapon of all time – Truth (1952:3).

Retracing the roots of the obnoxious Bantu Education Act to the two morally unsustainable twin monsters, black tribalism and Boer feudalism, he notes:

To base African education on a non-existent or artificially created tribal system is to destroy the African. Those who are trying to force Bantu education on the African know these things. The reason they are attempting this is that they do not want to admit the African into the new society that has arisen on the ruins of tribalism and feudalism. They are not interested in human development, but in the white supremacy, as Verwoerd has openly declared, and this can only be achieved by denying the African his legitimate right to modern knowledge (1954:4).

These excerpts from Jordan’s forthright denunciation of Bantu education show that he was very conscious of the pitfalls of racial reasoning. In his book Race matters, in a chapter entitled “The pitfalls of racial reasoning”, Cornel West writes as follows about the contribution of courageous leaders, such as Sojourner Truth, who were at the forefront of the struggle in America:

They understood that the pitfalls of racial reasoning are too costly in mind, body and soul – especially for a downtrodden and despised people like black Americans (1993:32).

In another quintessential AC Jordan address entitled “Let us live for our children”, which he delivered at the opening of the TLSA Conference in Cape Town in June 1946, he provided the following insights on the skewed nature of race relations in South Africa:

Among other things Mr Kreft tells the graduands, is that he is convinced “that the best interests of this country cannot be served by breaking and destroying what others have built”. I agree with Mr Kreft, provided that what “others have built” (whoever they are) is worthy of preservation. But if others have built a social structure that threatens to break down upon and destroy humanity, then surely those who come after have not only the right, but also an obligation, to break down and destroy such a social structure (1946:3).

And he continued to unpack South Africa’s racial nightmare:

During the war, some white school children in this country were asked a number of questions to test their intelligence. One of the questions was: “What do you think would be the most fitting punishment for Hitler after Germany has been conquered?”

One child gave this answer: “I propose that Hitler should be brought to South Africa and treated exactly like a ‘native’.” Obviously, the most inhumane treatment to which a human being can ever be subjected, according to this child, is the treatment of the Africans in this country (1946:4).

In this extract, Jordan speaks to the notion that in apartheid South Africa, the white child was miseducated, while the advent of the Bantu education unleashed a calculated programme that was designed for the undereducation of the black child. In his dissection of the paradoxes of apartheid rule in this speech, Jordan seems to be echoing WEB Du Bois’s famous pronouncement on the racial question: “The problem of the twentieth century is the problem of the colour line.” Raising another thorny issue under apartheid rule – the disparity in teacher salaries – Jordan continues:

There are glaring injustices in this country, and one of the most classic is that of teachers’ salaries. That in the same school, under the same roof and for the same number of hours, there should be three teachers, possessing the same qualifications and teaching the same pupils, but paid according to the degree of whiteness (or blackness) of their colour, is an indefensible state of affairs; and yet, the cry of “equal pay for equal work” is regarded as a preposterous demand by the rulers of this country (1946:5).

Jordan makes cogent postulations in his dissection of the machinations of the apartheid state, where the principle of equal pay for equal work was suppressed in the interests of maintaining white political and economic supremacy.

AC was neither provincial nor insular in disposition. He took his scholarship and political activism across the seas. To him, neutrality was an absurdity. The bombing of his home by bigots during his tenure at the University of Wisconsin attests to his “engagement with battles in the streets” even beyond the borders of his home country. In one of the twentieth century’s most exquisite pieces of writing, “Letter from a Birmingham jail”, the iconic American Civil Rights Movement leader, Dr Martin Luther King Jr, makes the following points on the moral unsustainability of provincialism and neutrality during moments of national crisis:

Moreover, I am cognizant of the interrelatedness of all communities and states. I cannot sit idly by in Atlanta and not be concerned about what happens in Birmingham. Injustice anywhere is a threat to justice everywhere. We are caught in an inescapable network of mutuality, tied in a single garment of destiny. Whatever affects one directly affects all indirectly. Never again can we afford to live with the narrow, provincial “outside agitator” idea. Anyone who lives in the United States can never be considered an outsider anywhere in this country (1992:85).

Martin Luther King Jr

2. The paradoxes of our times

The old is dying and the new cannot be born;
in this interregnum there arises a diversity of morbid symptoms.
_____ Antonio Gramsci

AC would have been disappointed to learn of the palpable devaluation of African languages in what is supposed to be a new South Africa. He would have been angry at a black middle class and political elite whose children can neither read nor write African languages – who seem to regard this anomaly as a badge of superiority. After spending a lifetime contributing towards the centering of African languages and literature in academic discourse, he would have felt betrayed by our deviation from this noble pan-African imperative. Addressing the black middle class’s connivance in the devaluation of their culture and aesthetics in America – and its consequences, particularly on their children – Poet Laureate Langston Hughes writes as follows in his landmark essay, “The Negro artist and the racial mountain”, a document of remarkable insight:

The children go to a mixed school. In the home they read white papers and magazines. And the mother often says “Don’t be like Niggers” when the children are bad. A frequent phrase from the father is “Look at how well a White man does things”. And so the word white comes to be unconsciously a symbol of all virtues. It holds for the children beauty, morality and money. The whisper of “I want to be white” runs silently through their minds ... One sees how difficult it would be for an artist born in such a home to interest himself in interpreting the beauty of his own people. He is never taught to see that beauty. He is taught rather not to see it, or, if he does, to be ashamed of it when it is not according to Caucasian patterns (1995:91).

Langston Hughes (Photo: Carl van Vechten)

In what I regard as Achebe’s final gift to Africa and the world, a book entitled There was a country, he offers this reminder:

It is up to the owners of any particular culture to ensure it survives, or if they don’t want it to survive, they should act accordingly, but I am not going to recommend that (2012:60).

Name-calling has become part of what Antonio Gramsci calls “a diversity of morbid symptoms” in contemporary South Africa. The “clever blacks” tag was preceded by the “dog” tag, in reference to those value-oriented intellectuals who are concerned about our alarming descent as a nation.

In his collection of essays entitled Fine lines from the box, in a chapter entitled “The year of the Dog”, Professor Njabulo Ndebele writes as follows:

Kodwa was reported to have called for “the dogs to be beaten until their owners and handlers emerge”. My name, according to reports, was one of four on a list of these “dogs” ... So, when Kodwa invokes the image of dogs being hit, he is showing how well-schooled he is in the archaelogy of denigration and brutal punishment (251–253).

One wonders how AC would have felt at the pervasive “morbid symptoms” that are exhibited by a ruling elite that demonises and derides as “Clever Blacks” those value-oriented intellectuals who are alarmed at our descent under a leadership that has become amoral, hedonistic and narcistic. The “morbid symptoms” that permeate our landscape include the demonization of dissent – a strategy that is clearly designed to create an acquiescent, monolithic, mentally chained and gullible citizenry. We live in an increasingly dangerous environment, in which those who speak truth to power are narrowly labelled as being “anti-this” or “anti-that” – and that is reductionist. We are faced with a ruling elite that has perfected the art of denialism. How can the country’s intellectuals remain mute and apathetic when a self-serving ruling elite conveniently invokes its “impeccable” struggle credentials in order to legitimate its looting of the country’s resources? It’s not like these concerned intellectuals are calling for an insurrection. They are calling for a return to the source, a return to basics! Is disrespect for the rule of law and accountability a sign of “impeccable” struggle credentials? How can the country’s intellectuals be expected to applaud kleptocracy? Blind faith is destructive. Also, any form of idolatry is dangerous. The ruling elite seem to think that their narrative is the only one that matters. But we need a plurality of voices here. We do well to quote Aime Cesaire’s famous words here:

No one has a monopoly on truth and beauty; and there is room for us all at the rendezvous of victory (1971:34).

The ruling elite must create space for a thousand flowers to bloom. One shudders to think what would become of our country if its intellectuals were to sell their souls and be “captured” by the ruling elite in an age where the “capturing” of institutions and individuals had become a way of life.

If we do not arrest this alarming decline, what kind of country will the next generation inherit? We do well to quote Dr Martin Luther King Jr’s sobering reminder here:

History is the long and tragic story of the fact that privileged groups seldom give up their privileges voluntarily. Individuals may see the moral light and voluntarily give up their unjust posture; but as Reinhold Niebuhr reminded us, groups are more immoral than individuals (1992:87).

The diversity of “morbid symptoms” of our times is aptly captured in the following lines from WB Yeats’s poem, “The second coming”:

Mere anarchy is loosed upon the world,
The blood-dimmed tide is loosed, and everywhere
The ceremony of innocence is drowned;
The best lack all conviction, while the worst
are full of passionate intensity.
Surely some revelation is at hand;
... And what rough beast, its hour come round at last,
Slouches towards Bethlehem to be born? (1991:124)

Has yesterday’s “Amandla”-chanting revolutionary metamorphosed into what Yeats describes in the poem as a “rough beast” that “slouches towards Bethlehem”?

We can’t pretend that we were not forewarned about the dangers of incumbency. Sobukwe’s message from his landmark Fort Hare graduation address in 1949 resonates:

I know, of course, that because I express these sentiments I will be accused of indecency and will be branded an agitator. That was the reaction to my speech last year. People do not like to see the even tenor of their lives disturbed. They do not like to be made to feel guilty. They do not like to be told what they have always believed was right is wrong.

And above all, they resent encroachment on what they regard as their special province. But I make no apologies. It is meet that we speak the truth before we die (1949:2).

The “clever black”, so denoted and denigrated, does the work of decoding literally how the economic conundrum has eluded the current ruling elite. Could the decline in university funding perhaps be a strategy to reduce the number of “clever blacks” in the country?

Again, one wonders how AC would have reacted to the relentless denunciation of rational thought and the labelling of concerned citizens as “clever blacks”. Perhaps he would have reacted as follows:

You Tell Me to Sit Quiet when robbed of my manhood,
With nowhere to live and nought to call my own,
Now coming, now going, wandering and wanting,
No life in my home save the drone of the beetle!
          Go tell the worker bees,
          True guards of the hive,
          Not to sting the rash hunter
          Who grabs at their combs.
You Tell Me to Sit Quiet when robbed of my children,
All offered as spoils to the rich of the land,
To be hungered of body, retarded of mind,
And drained of all spirit of freedom and worth!
          Go tell the mother hen
          Who sits on her brood
          Not to peck at the mongrel
          That sniffs at her young ...

Lamenting the demise of visionary leadership in his native Ireland, and seemingly nostalgic about the “golden age” that produced exemplary leadership in that country, WB Yeats writes as follows in the poem “September 1913”:

Yet they were of a different kind,
The names that stilled your childish play,
They have gone about the world like wind,
But little time had they to pray
For whom the hangman’s rope was spun,
And what, God help us, could they save?
Romantic Ireland’s dead and gone,
It is with O’ Leary in the grave.

Was it for this the wild geese spread
The grey wing upon every tide;
For this that all that blood was shed,
For this Edward Fitzgerald died,
And Robert Emmet and Wolfe Tone,
All that delirium of the brave?
Romantic Ireland’s dead and gone,
It is with O’ Leary in the grave.

They weighed so lightly what they gave.
But let them be, they’re dead and gone,
They’re with O’ Leary in the grave (1991:73–74).

WB Yeats (Photo: Alice Boughton)

In “There was a country”, Achebe offers this advice to intellectuals:

But there is a moral obligation; I think not to ally oneself with power against the powerless. An artist, in my definition of the word, would not be someone who takes sides with the emperor against his powerless subjects (2012:58–59).

AC was not an acquiescent kind of intellectual. He spoke truth to power and raised his voice whenever he found himself confronted with injustice. His was a voice that would not be silenced; his was a mind that would not be chained; his was a spirit that would not be broken.

Boaventura de Sousa Santos (2007:28) argues that what must be imagined is an “ecology of knowledges, post-abyssal thinking premised upon the idea of the epistemological diversity of the world”. The “ecology of knowledges” that Santos imagines entails “pluriversality”, which aspires in Dussel’s words for “a multiplicity of decolonial critical responses to Euro-centred modernity”. It is a concept that Arturo Escobar (2007:01) imagines as the possibility of “worlds and knowledges otherwise”, a world where other worlds and their knowledges can all exist, and where civilisations can have a dialogue and knowledges can participate in conversations. Where the culture, the history and the language of the colonised had to be distorted, if not totally erased (Fanon 1967), what AC Jordan did was to ensure that:

The understanding of the world by far exceeds the Western understanding of the world. Second, there is no global social justice without global cognitive justice. Third, the emancipatory transformations in the world may follow grammars and scripts other than those developed by westerncentric critical theory, and such diversity should be valorized (Boaventura de Sousa Santos 2014:18).

Ella Fitzgerald (Photo: William P Gottlieb)

In conclusion, I would like to invoke the song, “Brighten the corner”, by that great African-American lady of song, Ella Fitzgerald. In my view, it is a song that beautifully defines AC’s life mission:

Do not wait until some deed of greatness you may do
Do not wait to shed your light afar
To the many duties ever near you now be true
Brighten the corner where you are

Brighten the corner where you are
Brighten the corner where you are
Someone far from harbor you may guide across the bar
Brighten the corner where you are

Just above are clouded skies that you may help to clear
Let not narrow self your way debar
Though into one heart alone may fall your song of cheer
Brighten the corner where you are

Here for all your talent you may surely find a need
Here reflect the bright and Morning Star
Even from your humble hand the Bread of Life may feed
Brighten the corner where you are

______ Ella Fitzgerald, “Brighten the corner (Where you are)”

(http://songmeanings.com/songs/view/3530822107859321234)

Acknowledgements

I would like to thank Professor Kgomotso Masemola of the Department of English Studies at the University of South Africa (UNISA) for selflessly contributing invaluable insights during the crafting of this essay.

Bibliography

AAVV. 2007. “The end of postcolonial theory? A roundtable”. PMLA 122 (3):633–651.

Abrahamsen, R. 2003. “African studies and the postcolonial challenge”. African Affairs 102 (407):189–210.

Achebe, C. 2012. There was a country. Penguin Group, London.

Acosta, WS. 2013. “Two theoretical approaches to power: coloniality and cosmopolitanism”. Global journal of human sciences, sociology and culture, 13 (6):1–8.

Adebajo, A. 2006. “Natives boobed on strategy alone”. Sunday Times, 23 July, p 13.

Adeeko, A. 2002. “Bound to violence: Achille Mbembe’s on the postcolony”. West Africa Review, 3 (2):1–15.

Adejunmobi, M. 1999. “Routes: language and the identity of African literature”. Journal of modern African studies 37 (4):581–596.

Adesina, JO. 2008. “Archie Mafeje and the pursuit of endogeny: against alterity and extroversion”. African development, 33 (4):133–152.

Ahluwalia, P. 2004. “Empire and imperialism: implications for a ‘new’ politics of resistance”. Social identities, 10 (5):629–645.

Ahmad, A. 1992. In theory: classes, nations, literatures. London: Verso.

Ake, C. 2000. The feasibility of democracy in Africa. Dakar: CODESRIA Books.

Ake, C. 1982. Social science as imperialism: the theory of political development. Ibadan: Ibadan University Press.

Alcoff, LM. “Enrique Dussel’s transmodernity”. Transmodernity: journal of peripheral cultural production of the Luso-Hispanic world, 2012, 1 (3):59–68.

Alcoff, LM. 1991. “The problem of speaking for others”. Cultural critique, 20:5–32. 410

Amadiume and An-Na’imu (eds). 2000. The politics of memory: truth, healing, and social justice. London, Zed Books, UK.

Amilcar, C. 1980. Unity and struggle: speeches and writings. London, Heineman, p 38.

Anderson, B. 1983. Imagined communities: reflections on the origin and spread of nationalism. London and New York: Verso.

Appadurai, A. 1990. “Disjuncture and difference in the global culture economy”. Theory, culture and society, 7:295–310.

Appadurai, A. 1996. Modernity at large: cultural dimensions of globalization. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Appiah, K. 2006. Cosmopolitanism: ethics in a world of strangers. London: Penguin Books.

Appiah, K. 1997. “Cosmopolitan patriots”. Critical inquiry, 23 (3):617–639.

Appiah, K. 1990. “I do not see myself as crossing boundaries”. Public lecture, Presidential lecture series, Princeton University, Centre for Human Values Hall, United States. January.

Appiah, K. 1992. In my father’s house: Africa in the philosophy of culture. New York: Oxford University Press.

Archibugi, D. 2004. “Cosmopolitan democracy and its critics: a review”. European journal of international relations, 10 (3):437–473.

Archie, M. 1992. In search of an alternative: a collection of essays on revolutionary theory and politics. Harare, SAPES, 11–12.

Armah, A. 1984. In “Masks and Marx: the Marxist ethos vis-a-vis African revolutionary theory and praxis.

Asante, MK. 2003. “The Afrocentric idea”. In A Mazama (ed). The Afrocentric paradigm. Trenton and Eritrea: Africa World Press. Pp 37–53.

Asante, MK. 2007. An Afrocentric manifesto: toward an African renaissance. Cambridge: Polity.

Ashcroft, B, Griffiths, G, and Tiffin, H (eds). 2006. Post-colonial studies reader. 2nd edition. London/New York: Routledge.

Ashcroft, Bill. 2009. “Beyond the nation: post-colonial hope”. The journal of the European association of studies on Australia, 1:12–22.

Banazak, AG, and Ceja, LR. 2010. “The challenge and promise of decolonial thought to biblical interpretation”. Postscripts (4) 1.

Bayart, JF. 2009. The state in Africa: the politics of the belly. 2nd edition. Malden: Polity Press.

Bernasconi, R. 1996. “Casting the slough: Fanon’s new humanism for new humanity”. In LR Gordon, TD Sharpley-Whiting and RT White (eds). Fanon: a critical reader. London: Blackwell. Pp 113–121.

Bhabha, HK. [1986] 2008. “Remembering Fanon: self, psyche and the colonial condition”. In Fanon, F. Black skin, white masks. (Trans by CL Markmann). London: Pluto. Pp xxi–xxxvii.

Boehmer. 1993. Wasafiri. Volume 9, Issue 18.

Boiden, C, Cohen, J, and Grosfoguel, R. 2011. “Introduction: from university to pluriversity: a decolonial approach to the present crisis of Western universities”. Human architecture, 9 (special issue):1–6.

Bonefeld, W. 2001. “The permanence of primitive accumulation: commodity fetishims and social constitution”. The commoner, 2 (September):1–13.

Bouris, E. 2007. Complex political victims. Bloomfield: Kumarian Press.

Bratton, M, and van de Walle, N. 1994. “Neopatrimonial regimes and political transitions in Africa”. World Politics, 46:453–489.

Broeck, S, and Junker, C. 2014. Postcoloniality - decoloniality - black critique: joints and fissures. Frankfurt.

Brun, C, and Lund, R. 2010. “Real-time research: decolonising research practices – or just another spectacle of researcher-practitioner collaboration?” Development in practice, 20 (7):812–826.

Bulhan, HA. 1985. Frantz Fanon and the psychology of oppression. New York: Plenum Press.

Butchart, A. 1998. The anatomy of power: European constructions of the black body. Pretoria: UNISA Press.

Cabral, A. [1979] 2007. Unity and struggle: speeches and writings. 2nd edition. (With new introduction by MT Vambe and A Zegeye.) Pretoria: UNISA Press and Tsehai.

Camus, A. 1951. The fastidious assassins. London: Penguin Books.

Casper, MJ, and Moore, LJ. 2009. Missing bodies: the politics of visibility. New York and London: New York University Press.

Cesaire, A. 1971. Notes on a return to my native land. Presence Africaine, Paris.

Césaire, A. 1972. Discourse on colonialism. (Trans J Pinkhan.) New York: Monthly Review Press.

Chakrabarty, D. 2000. Provincializing Europe: postcolonial thought and historical difference. Princeton and Oxford: Princeton University Press.

Chinweizu, et al. 1985. Towards the decolonisation of African literature. London: Routledge.

Chinweizu. 1975. The west and the rest of us: white predators, black slaves and the African elite. New York: Vintage Books.

Chouliarus, A. 2010. “The reason of state: theoretical inquiries and consequences for the criminology of state crime”. In WJ Chambliss, R Michalowski and RC Kramer (eds). State of crime in the global age. Culmcott: Willan Publishing:232–246.

Cox, O. 1970. Caste, class and race caste: class, and race: a study in social dynamics. Monthly Review Press.

Dastile, P, and Ndlovu-Gatsheni, S. 2013. “Power, knowledge and being: decolonial combative discourse as a survival kit for pan-Africanists in the 21st century”. Alternation, 20 (1):105–134.

Davis, J. 1992. “History and the people without Europe”. In K Hastrup (ed). Other histories. London and New York: Routledge. Pp 14–28.

De la Campa, R. 2008. “Postcolonial sensibility, Latin American, and the question of literature”. In M Morana, E Dussel, and CA Jáuregui (eds). Coloniality at large: Latin America and the postcolonial debate. Durham/London: Duke University Press. Pp  435–458.

Dirlik, A. Problem with Marxism: location, race, the lumpen and nationalism rethinking colonialism: globalization, postcolonialism, and the nation.

Du Bois, WEB. 1969. The souls of black folk. New York: Penguin Books.

Du Bois, WEB. 1990. The souls of black folk. Vintage Books, New York.

Du Bois, WEB. 1990. “The talented tenth”. In The future of the race. Alfred Knopf Inc, New York. (Eds HL Gates Jr and Cornel West.)

Dussel, E. 2007. The politics of liberation: a critical history of the world. London, SCM Press.

Dussel, E. 2008. Twenty theses on politics. London and Durham: Duke University Press.

Dussel, E. 2013. “Agenda for a south-south philosophical dialogue”. Human architecture: Journal of the sociology of self-knowledge, 11. (1) 3. Pp 2–18.

Dussel. E. 1985. Philosophy of liberation. Oregon, Wipf and Stock Publishers.

Eagleton, T. 2008. Literary theory: an introduction. London: University of Minnesota Press.

Ellison, R. 1952. Invisible Man. Penguin Books, New York.

Ellison, R. 1986. Going to the territory. Vintage International, New York.

Escobar, A. 2007. “Worlds and knowledges otherwise: the Latin American modernity/coloniality research program”. Cultural studies 21, 2–3:179–210.

Escobar, A. 2012. “Beyond the third world: imperial globality, global coloniality and anti-globalisation social movements”. Third world quarterly, 25, 1:1–25.

Falola, T. 2005. “‘Great wings beating still’: Africa and the colonial legacy”. In T Falola (ed). The dark webs: perspectives on colonialism in Africa. Durham, North Carolina: Carolina Academic Press. Pp 3–22.

Fanon, F. [1952] 2008. Black skin, white masks. (Trans by CL Markmann.) London: Pluto.

Fanon, F. 1965. A dying colonialism. (Trans Haakon Chevalier.) New York: Grove Press.

Fanon, F. 1967. The wretched of the earth. NewYork, Grove Press, US.

Farmer, P. 2002. “On suffering and structural violence: a view from below”. In J Vincent (ed). The anthropology of politics: a reader in ethnography, theory and critique. Malden (Mass): Blackwell. Pp 424–237.

Felbab-Brown, V. 2010. “Rules and regulations in ungoverned spaces: illicit economies, criminals, and belligerents”. In AL Clunan and HA Trinkunas (eds). Ungoverned spaces alternatives to state authority in an era of softened sovereignty. Stanford: Stanford University Press. Pp 175–192.

Field, S. 2006. “Beyond healing: trauma, oral history and regeneration”. Oral History, 34 (1) pp 31–41.

Fischer, MMJ. 2007. “Epilogue: to live with what would otherwise be unendurable: return(s) to subjectivity”. In J Biehl, B Good, and A Kleinman (eds). Subjectivity: ethnographic investigations. Berkeley: University of California Press. Pp. 423–446.

Flores, PD. 2011. “Post-colonial perils: art and national impossibilities”. World Art, 1 (1): 75–81.

Foucault, M. 1997. Society must be defended. London: Penguin Books.

Fraser, N. 2000. “Rethinking recognition”. New left review, 3 (May/June):107120.

Freire, P. 1972. Pedagogy of the oppressed. New York: Penguin.

Friedman, J. 2002. “Globalization and localization”. In JX Inda and R Rosaldo (eds). The anthropology of globalization: a reader. London: Blackwell. Pp 233–246.

Gikandi, S. 2001. “Theory, literature and moral considerations”. Research in African literature, 32 (4):1–18.

Gikandi, S. 2003. “Literary criticism”. In S Gikandi (ed). Encyclopaedia of African literature, 403–411. London: Routledge.

Gilroy, P. 1993. The black Atlantic: modernity and double consciousness. Cambridge/ Massachusetts: Harvard University Press.

Glissant, E. 1990. Poe´tique de la relation. Gallimard, Paris.

Goldberg, DT. 1996. “In/visibility and super/vision: Fanon on race, veils, and discourses of resistance”. In LR Gordon, TD Sharpley-Whiting and RT White (eds). Fanon: a critical reader. London: Blackwell. Pp 179–200.

Gordon, LR. 1996. “The black and the body politics: Fanon’s existential phenomenological critique of psychoanalysis”. In LR Gordon, TD Sharpley-Whiting and RT White (eds). Fanon: a critical reader. London: Blackwell.

Gordon, LR. 1995. Bad faith and anti-black racism. New Jersey: Humanities Press.

Gordon, LR. 2000. Existentia Africana: understanding Africana existential thought. London: Routledge.

Gordon, LR. 2007. “Through the hellish zone of nonbeing: thinking through Fanon, disaster, and the damned of the earth”. Human architecture (special double issue):5–12.

Gordon, LR. 2011. “Shifting the geography of reason in an age of disciplinary decadence”. Transmodernity: journal of peripheral production of the Luso-Hispanic world, (1) 2, pp 94–103.

Grosfoguel, R. 2007. “The epistemic decolonial turn: beyond political economy paradigms”. Cultural studies, 21(2-3), March/May:211–223.

Grosfoguel, R. 2008. “Transmodernity, border thinking, and global coloniality: decolonising political economy and postcolonial studies”. Available at: www.eurozone.com. Accessed 10 May 2016.

Grosfoguel, R. 2011. “Decolonizing post-colonial studies and paradigms of political economy”. Cultural studies, (21), pp 2–3, March/May.

Grosfoguel, R. 2012. “Decolonising western universalism: decolonial pluriversalism from Aime Cesaire to the Zapatistas”. Transmodernity: journal of peripheral cultural production of the Luso-hispanic world, 1 (3):87–103.

Grosfoguel, R. 2013. “The structure of knowledge in the westernised university: epistemic racism, sexism and the four genocides, epistemicides of the long sixteenth century”. Human architecture: journal of the sociology of self-knowledge, 11 (8), pp 73–90.

Hall, S. 1996. “When was ‘the post-colonial’? Thinking at the limit”. In I Chambers and L Curti. The postcolonial question: common skies, divided horizons, pp 242–260. London: Routledge.

Hammett, D. 2010. “Political cartoons, post-colonialism and critical African studies”. Critical African studies, 4:1–26.

Hardt, M, and Negri, A. 2000. Empire. Havard: Havard University Press.

Hardt, M. 2011. “The militancy of theory”. The South Atlantic quarterly, 110 (1):19–35.

Hardt, M, and Negri, A. 2004. Multitude: war and democracy in the age of empire. New York: The Penguin Press.

Hegel, GWF. 1965. The philosophy of history. New York: Dover Publications.

Hogeveen, B. 2010. “After sovereignty: specters of colonialism”. In C Barbour and G Pavlich (eds). After sovereignty: on the question of political beginnings. London: Routledge. Pp 115–129.

Honenberger, P. 2007. “‘Le Negre et Hegel’: Fanon on Hegel colonialism, and the dialectics of recognition”. Human architecture, 5 (special double issue):153162.

Hughes, L. 1995. “The negro artist and the racial mountain”. In The portable harlem renaissance reader, ed David Levering Lewis. Penguin Books, New York.

Hume, P. 2008. “Postcolonial theory and the postcolonial representation of culture in the Americas”. In M Morana, E Dussel and CA Jáuregui (eds). Coloniality at large: Latin America and the postcolonial debate. Durham/London: Duke University Press. Pp 388–395.

Iadicola, P. 2010. “The centrality of empire in the study of state crime and violence”. In WJ Chambliss, R Michalowski and RC Kramer (eds). State of crime in the global age. Culmcott: Willan Publishing. Pp 31–44.

Ihonvbere, JO. 1994. “Pan-Africanism: agenda for African unity in the 1990s”. Keynote address at the all Africa students’ conference presentation. Peter Clark Hall, University of Guelph, Ontario, Canada. 27 May.

Irele, FA. 2001. The African imagination: literature in Africa and the diaspora. New York: Oxford University Press.

Janicaud, D. 2002. The human condition. New York: Routledge.

JanMohamed, AR. 1983. Manichean aesthetics: the politics of literature in colonial Africa. Amherst, Maryland: University of Massachusetts Press.

Jewsiewicki, B. 1992. “Présence Africaine as historiography: historicity of societies and specificity of black African culture”. In VY Mudimbe (ed). The surreptious speech: présence Africaine and the politics of otherness 1947-1987. Pp 95–117.

Jordan, AC. 1946. “Let us live for our children”. Opening meeting of the TLSA Cape Teachers’ League of South Africa. An unpublished paper, National Heritage and Cultural Studies Centre (NAHECS) Archives, University of Fort Hare.

Jordan, AC. 1952. “Our right to knowledge”. Cape Town. Annual Conference of the Teachers’ League of South Africa. An unpublished paper, National Heritage and Cultural Studies Centre (NAHECS) Archives, University of Fort Hare.

Kashope, W. 2002. “Editorial: notes on the (im)possibility of articulating continental African identity”. Critical arts: south-north cultural and media studies 16 (2):1–18.

King, ML Jr. 1992 “Letter from a Birmingham jail”. In I have a dream: writings and speeches that changed the world, ed James Melvin Washington, Harpesan Francisco, New York.

Kundera, M. 1984. The unbearable lightness of being. New York: Harper and Row Publishers.

Lacan, J. 1978. The four fundamental concepts of psychoanalysis: the seminar of Jacques Lacan. Book XI. JA Miller (ed). (Trans A Sheridan.) New York and London: WW Norton and Company.

Lander, E. 2002. “Eurocentrism, modern knowledges, and the ‘natural’ order of global capital”. Nepantla, 3 (2):245–268.

Layton, L. 2008. “What divides the subject? Psychoanalytic reflections on subjectivity, subjection and resistance”. Subjectivity, 22:20–72.

Neil, L. 2006. “Postcolonial studies after the invasion of Iraq”. New formations 59:10–22.

Neil, L. 2011. The postcolonial unconscious. Cambridge: Cambridge University Press.

Leonardo, Z. 2004. “The color of supremacy: beyond the discourse of ‘white privilege’”. Educational philosophy and theory, 36 (2):137–152.

Lewis, P. 1996. “From prebendalism to predation: the political economy of decline in Nigeria”. The journal of African studies, 34 (1):72–103.

Lippmann, W. 1922. Public opinion, New York, Macmillan, USA.

Lock, P. 1999. “Africa, military downsizing and the growth in the security industry”. In J Cilliers and PO Mason (eds). Peace, profit or plunder: the privatization of security in war-torn African societies. Pretoria: Institute for Security Studies. Pp 11–36.

Luxenmburg, R. 1976. The national question – selected writings, ed HB Davis. New York.

MacNair, B. 2007. An introduction to political communication. London. Routledge, UK.

Mafeje, A. 2000. “Africanity: a combative ontology”. CODESRIA Bulletin, (1 and 4):67–71.

Mahendran, D. 2007. “The facticity of blackness: a non-conceptual approach to the study of race and racism in Fanon’s and Marleau Ponty’s phenomenology”. Human architecture (special double issue): 191–204.

Maldonado-Torres, N. 2004. “The topology of being and the geopolitics of knowledge: modernity, empire and coloniality”. City, 8 (1):29–56.

Maldonado-Torres, N. 2007. “On the coloniality of being: contributions to the development of a concept”. Cultural studies, 21 (2–3):240–270.

Maldonado-Torres, N. 2008a. Against war: views from the underside of modernity. Durham and London: Duke University Press.

Maldonado-Torres, N. 2008b. “Secularism and religion in the modern/colonial world-system: from secular postcoloniality to postsecular transmodernity”. In M Morana, E Dussel and CA Jáuregui (eds). Coloniality at large: Latin America and the postcolonial debate. Durham/London: Duke University Press.

Maldonado-Torres, N. 2011. “Enrique Dussel’s liberation thought in the decolonial turn”. Transmodernity: journal of peripheral cultural production of the Luso-Hispanic world, 4. (1), pp 19–41.

Maloka, E. 2006. The Native Club and the national democratic project. Available at http://www.anc.org.za/show.php?doc=ancdocs/pubs/umrabulo/umrabulo26/art7.html. Accessed 18 February 2016.

Mama, Amina. 2007. “Is it ethical to study Africa? Preliminary thoughts on scholarship and freedom”. African studies review, 50 (1):1–26.

Mamdani, M 1999. “There can be no African renaissance without an Africa-focused intelligentsia”. In WM Makgoba (ed). African renaissance: the new struggle. Cape Town: Mafube and Tafelberg.

Mamdani, M. 1996. Citizen and subject: contemporary Africa and the legacy of late colonialism. Princeton: Princeton University Press.

Mamdani, M. 2001. When victims become killers: colonialism, nativism and the genocide in Rwanda. Princeton, and Princeton University Press. USA.

Manganyi, C. 1973. Being-black-in-the-world. Johannesburg: Sprocas/Ravan.

Marley, B. 1992. “Redemption song”. In Bob Marley: songs of freedom. Bob Marley Foundation, Hal Leonard Publishing Corporation, Milwaukee.

Marx, K, and Engels, F. 1959. Basis writings on politics and philosophy, ed S Lewis. Feuer Garden City, NJ.

Marx, K, and Engels, F. 1968. Selected writings in sociology and social philosophy. Hamorndsworth, Penguin.

Masondo, D. 2006. “Mbembe’s false prophet analogy is faulty”. City Press.

Mbembe, A. 2002a. “African modes of self-writing”. Public culture, 14 (1):239273.

2002b. “On the power of false”. Public culture, 14 (3):629-641.

Mbembe, A. 2000. “At the edge of the world: boundaries, territoriality, and sovereignty in Africa”. (Trans S Rendall.) Public culture, 12 (1):259–284.

Mbembe, A. 2006b. “On the postcolony: a brief response to critics”. African identities, 4 (2):143–178.

Mbembe, A. 1992, “Provisional notes on the post-colony”. In Africa journal of the International African Institute, 62 (1):343–510.

Mbembe, A. 1992b. “The banality of power and the aesthetics of vulgarity in the postcolony”. Public culture, 4 (2):1–30.

Mbembe, A. 2001a. On the postcolony. Berkeley/Los Angeles: University of California Press.

Mbembe, A. 2001b. “Ways of seeing: beyond the new nativism. Introduction”. African studies review, vol 44 (2):1–14.

Mbembe, A. 2002 “On the power of the false”. Public culture, (14) 3, pp 629-675.

McClintock, A. 1992. “The angel of progress: pitfalls of the term ‘post-colonialism’”. Social text, 31/32:84–98.

McCormick, GH, and Fritz, L. 2009. “The logic of warlord politics”. Third world quarterly, 30 (1):81–112.

McKaiser, E. 2011. “How whites should live in this strange place”. South African journal of philosophy, 30 (4):323–342.

Memmi, A. 1974. The coloniser and the colonised. New York: Earthscan.

Merrian, C. 1964 “Political power”. In Political science review. New York, Collier Miller, USA.

Mignolo, WD. 2009. “Who speaks for the ‘human’ in human rights?” (Edited by A Forcinito, R Marrero-Fonte and K McDonough.) Hispanic issues on line (special issue: Human rights in Latin America and Iberian cultures), vol 5 no 1 (2009), pp 7–25.

Mignolo, WD. 2009. "Dispensable and bare lives: coloniality and the hidden political/economic agenda of modernity". Human architecture: journal of the sociology of self-knowledge. 7 (2) 7. Pp 69–87.

Mignolo, WD. 2009. “Epistemic disobedience, independent thought and decolonial freedom”. Theory, culture and society, 26(7/8), 159–181.

Mignolo, W. 2011. “Epistemic disobedience and the decolonial option: a manifesto”. Transmodernity: journal of peripheral cultural production of the Luso-Hispanic world, 1 (2) 41–66.

Mignolo, WD. 2001. “Coloniality of power and subalternity”. In (eds) Mignolo, WD, Silverblatt, I, and Saldivar-Hull, S. Latin America otherwise: languages, empires, nations. Durham and London: Duke University Press.

Mignolo, WD. 2007b. ‘Delinking’. Cultural studies, 21 (2-3):449-514.

Mignolo, WD. 1999. Coloniality at large: the western hemisphere in the colonial horizon of modernity. New York: Duke University.

Mignolo, WD. 2000. Local histories/global designs: coloniality, subaltern knowledges and border thinking. Princeton: Princeton University Press.

Mignolo, WD. 2002. “The geopolitics of knowledge and the colonial difference”. The South Atlantic quarterly, 101, 1. Pp 58–96.

Mignolo, WD. 2007a. “Introduction: coloniality of power and de-colonial thinking”. Cultural studies, 21 (2-3):155–167.

Mignolo, WD. 2008. Preamble: the historical foundation of modernity/coloniality and the emergence of decolonial thinking. New York, Blackwell Publishing, USA.

Mignolo, WD. 2011. “Geopolitics of sensing and knowing: (de) coloniality, border thinking, and epistemic disobedience”. Transversal, (9), pp 1–7.

Mignolo, WD. 2011a. The darker side of western modernity: global futures, decolonial options. Durham/London: Duke University Press.

Mignolo, WD. 2011b. “Epistemic disobedience and the decolonial option: a manifesto”. Transmodernity, 1 (2):44–66.

Mignolo, WD. 2007. “Coloniality: the darker side of modernity”. Cultural studies, (21) pp 86–124.

Mignolo, WD. 2007. “Delinking: the rhetoric of modernity, the logic of coloniality and the grammar of de-coloniality”. Cultural studies, (21), pp 449–514.

Mignolo, WD. 2011. The darker side of western modernity: global futures, decolonial options. New York, Duke University Press, USA.

Moore, SF. 1993. “Changing perspectives on a changing Africa: the work of anthropology”. In RH Bates, VY Mudimbe and J O’Bar (eds). Africa and the disciplines: the contributions of research in Africa and to the social sciences and humanities. Chicago/London: The University of Chicago Press. Pp 3–57.

More, MP. 2009. “Black solidarity: a philosophical defence”. Theoria (September):20–43.

Morgensen, SL. 2011. “The biopolitics of settler colonialism: right here, right now”. Settler colonial studies, 1 (1):52–76.

Mouffe, C. 1993. The return of the political. London/New York: Verso.

Mouffe, C. 2005. On the political. New York, Routledge: Tylor and Francis.

Moya, PLM. 2011. “Who we are and from where we speak”. Transmodernity: journal of peripheral production of the Luso-Hispanic world, (1) -2, pp 78–92.

Mpofu, JW. 2015. “African nationalism in the age of coloniality: triumphs, tragedies and futures”. In Ndlovu-Gatsheni, S, and Ndhlovu, F (eds). Nationalism and the national projects in Southern Africa: new critical reflections. AISA.

Mudimbe, VY. 1988. The invention of Africa: gnosis, philosophy and the order of knowledge. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press / London: James Currey.

Mudimbe, VY. 1994. The idea of Africa. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press / London: James Currey.

Mudimbe, VY. 2013. On African fault lines: meditations on alterity politics. Scottsville: University of KwaZulu-Natal Press.

Munck, R. 2010. Marxism and nationalism in the era of globalization. Dublin City University.

Murray, SJ. 2006. “Thanatapolitics: on the use of death for mobilizing political life”. Polygraph, 18:191–215.

Murunga, GR. 2004. “Mbembe’s ‘African modes of self-writing’ and the critics in public culture”. CODESRIA Bulletin, 1–2:27–32.

Musah, A-F. 2002. “Privatization of security, arms proliferation and the process of state collapse in Africa”. Development and change, 33 (5):911–933.

Mustapha, AR. 2006. “Rethinking Africanist political science”. In PT Zeleza (ed). The study of Africa: disciplinary and interdisciplinary encounters. Vol 1. Dakar: CODESRIA Books.

Mwangi, EM. 2009. Africa writes back to self: metafiction, gender, sexuality. New York: Suny Press.

Nairn. 1981. The breakup of Britain: crises and new nationalism. London: Verso.

Ndebele, NS. 2007. Fine lines from the box: further thoughts about our country. (Compiler ST Raditlhalo.) Johannesburg: Umuzi.

Ndlela, P. 2014. “Celebrating the intellectual legacy of AC Jordan”. www.litnet.co.za/celebrating-the-intellectual-legacy-of-ac-jordan/

Ndlovu-Gatsheni, S. 2009. Do Zimbabweans exist? Trajectories of nationalism, national identity formation and a crisis in a postcolonial state. New York: Peter Lang.

Ndlovu-Gatsheni, S. 2008. “Black republican tradition, nativism and populist politics in South Africa”. Transformation, 68:53–86.

Ndlovu-Gatsheni, S.2012. “Fiftieth anniversary of decolonization in Africa: a moment of celebration or reflection?” Third world quarterly, 33 (1):71–89.

Ndlovu-Gatsheni, S. 2013a. Empire, global coloniality, and African subjectivity. New York and Oxford: Berghahn Books.

Ndlovu-Gatsheni, S. 2007. Tracking the historical roots of post-apartheid citizenship problem: the Native Club, restless natives, panicking settlers and the politics of nativism in South Africa. African studies centre working paper 72. Leiden: The Netherlands.

Ndlovu-Gatsheni, S. 2012. “Global technologies of domination and arts of resistance in Africa: from colonial encounters to the Arab spring (unpublished). Department of Development Studies, UNISA, Kwame Nkrumah Hall, 16 October.

Ndlovu-Gatsheni, S. 2013. Coloniality of power in postcolonial Africa: myths of decolonization. Dakar, CODESRIA, Senegal.

Ndlovu-Gatsheni, S. 2013a. “Why decoloniality in the 21st century?” The thinker: the journal of progressive thought, 48:10–15.

Ndlovu-Gatsheni. 2013b. Coloniality of power in postcolonial Africa: myths of decolonization. Dakar: CODESRIA.

Negri, A. 2008. Reflections on empire. (Trans E Emery.) Malden: Polity.

Neill, C. 2008. “Severality: beyond the compression of the cogito”. Subjectivity, 24: 325–339. 430.

Nielsen, CR. 2011. “Resistance through re-narration: Fanon on de-constructing racialized subjectivities”. African identities, 9 (4):363–385.

Nietzsche, F. 1968. The will to power. New York: Vintage Books.

Nimmo, D, and Combs, J. 1980. Subliminal politics: the logic of collective action. New York, Engelwood, USA.

Nkrumah, K. 1965. Neo-colonialism the last stage of imperialism. London: Thomas Nelson and Sons Publishers.

Nkrumah, K. 2006. Africa must unite. Cambridge University Press, Cambridge, UK.

Norval, AJ. 1998. “Memory, identity, and the (im)-possibility of reconciliation: the work of the Truth and Reconciliation Commission in South Africa”. Constellations, 5 (2), pp 250–265.

Ntantala, P. 2009. A life’s mosaic: the autobiography of Phyllis Ntantala. Jacana Media, Auckland Park.

Nugent, P. 2004. Africa since independence. New York: Palgrave Macmillan.

Nuijten, M. 2004. “Between fear and fantasy: governmentality and the working of power in Mexico”. Critique of anthropology, 24 (2):209–230.

Nursey-Bray, P. 1980. “Race and nation: ideology in the thought of Frantz Fanon”. The journal of modern African studies, 18 (1):135–142.

Nuttal, S. 2009. Entanglement: literary and cultural reflections on postapartheid South Africa. Johannesburg: Wits University Press.

Oboe, A. 2010. “Africa and the night of language: an interview with Achille Mbembe”. The salon, 2:1–6.

Ohwovoriole, J. 2011. Book review: negotiating afropolitanism: essays on borders and spaces in contemporary African literature and folklore. J Wawrzinek and JKS Makokha (eds). Asmterdam: Radopi.

Ojukwu, CC, and Shopeju, JO. 2010. “Elite corruption and the culture of primitive accumulation in the 21st century Nigeria”. International journal of development studies, 1 (2):15–24.

Okolo, MSC. 2007. African literature as political philosophy. Dakar: CODESRIA

Olaniyan, T. 2005. “Postmodernity, postcoloniality, and African studies”. In Postmodernism, postcoloniality and African studies, edited by Z Magubane, 39–60. Trenton, NJ: Africa World Press.

Oliver de Sardan, JP. 1999. “A moral economy of corruption in Africa?” The journal of modern African studies, 37 (1):25–52.

Olson, M. 1993. “Dictatorship, democracy and development”. American political science review, 87 (3):567–576.

Olukoshi, A, and Laakso, L. 1996. “The crisis of the post-colonial state project in Africa”. In Olukoshi and Laakso (eds). Challenges to the nation state in Africa. Nordic Africa Institute, 7–9.

Osha, S. 2005. Kwasi Wiredu and beyond: the text, writing and thought in Africa. Dakar: CODESRIA.

P’Bitek, O. 1986. Artist the ruler: essays on art, culture and values. Nairobi: Heinemann.

Parris, LT. 2011. “Frantz Fanon: existentialist, dialectician and revolutionary”. Journal of pan-African studies, 4 (7):4–23.

Parry, B. 1999. “Resistance theory/theorizing resistance or two cheers for nativism”. In Gibson, NC. (ed). Rethinking Fanon: the continuing dialogue. New York: Humanity Books. Pp 215–250.

Parry, JT. 2006. “Pain, interrogation, and the body: state violence and the law of torture”. In JT Parry (ed). Evil, law and the state: perspectives on state power and violence. Amsterdam and New York: Rosopi. Pp 1–16.

Patterson, O. 1982. Slavery and social death: a comparative study. Cambridge Mass, Harvard University Press.

Pearce, P. 2010. “Obligation sacrifice and imperial project”. In WJ Chambliss, R Michalowski and RC Kramer (eds). State of crime in the global age. Culmcott: Willan Publishing. Pp 45–66.

Pettinger, A (ed). 1998. Always elsewhere: travels of the Black Antlantic. London and New York: Cassell.

Pham, JP. 2004. Liberia: a portrait of a failed state. New York: Reed Press.

Pitcher, B. 2011. “Radical subject after hegemony”. Subjectivity, 4 (1):87–102.

Quayson, A. 2002. “Observe denominations: Africa?” Public culture, 14 (3):585–588.

Quijano, A. 2000. “Coloniality of power, Eurocentrism, and Latin America”. Nepantla: views from south, vol 1, no 3:533–80.

Quijano, A. 2007. “Coloniality and modernity/rationality”. Cultural studies, 21:2,168–178.

Quijano, A. 2008. “Coloniality of power, Eurocentricism, and social classification”. In M Moraña, E Dusserl, and AC Jáuregui (eds). Coloniality at large: Latin American and the postcolonial debate. Darhum and London: Duke University Press. Pp 181–224.

Quintero, P. 2010. “Notes on the coloniality of power in Latin America”. Interdisciplinarity, 18 (3) 1:45–56.

Ranciere, J. 2010. “The thinking of dissensus, politics and aesthetics”. Reading Ranciere, Continuum, 2010 (10), pp 1–17.

Ranger, T. 1983. “The invention of tradition in colonial Africa”. In The invention of tradition, edited by E Hobsbawm and T Ranger, 242–260. Cambridge: Cambridge University Press.

Robinson, C. 1993. “The appropriation of Fanon”. Race and class, 35 (1):79–91.

Rousseau, JJ. 1749. “Discourse on the arts and sciences”. Available at www.isn.ethzn.ch. Accessed on 21 May 2016.

Rousseau, JJ. 2004. Discourse on the origins of inequality. New York: Dover Press.

Said, EW. 1989. “Representing the colonised: anthropologies interloculators”. Critical inquiry, 15 (2):205–225.

Said. 1983. Culture and imperialism. New York: Knopf/Random House.

Saldivar, JD. 2007. “Unsettling race, coloniality and caste: Anzaldua’s Borderlands/La Frontera, Martinez’s parrot in the oven, and Roy’s the god of small things”. Cultural studies, 21 (2-3):339–367.

Santos, B. 2014. Epistemologies of the south: justice against epistemicides. London: Paradigm Publishers.

Santos, B De S. 2007. Another knowledge is possible: beyond northern epistemologies. New York: Verso.

Santos, BS. 2007. “Beyond abyssal thinking: from global lines to ecology of knowledges”. Review, 30 (1):1–33.

Sarte, JP. 2001. Colonialism and neo-colonialism. London: Routledge.

Sartre, JP. 1943. Being and nothingness. London and New York: Routledge.

Sartre, JP. 1967. Preface, Fanon, F, the wretched of the earth. New York: Grove Press.

Scott, D. 2009. Conscripts of modernity: the tragedy of colonial enlightenment. Durham/London: Duke University Press.

Scott, JC. 1985. Weapons of the weak: everyday forms of peasant resistance. New Haven and London: Yale University Press.

Segall, KW. 2002. “Postcolonial performances of victimization”. Public culture, 14 (3):617–619.

Sexton, J. 2010. “People-of-color-blindness: notes on the afterlife of slavery”. Social text, 103 (2):31–56.

Shivji, IG. 2003. “The rise, the fall, and the insurrection of nationalism in Africa”. Paper presented as keynote address to CODESRIA East African Regional Conference, Addis Ababa, Ethopia, 29–31 October 2003.

Shlomo, A. 1991. Marxism and nationalism. Journal of contemporary history. July 1991, 26:637–657.

Sithole, T. 2014. “Achille Mbembe: subject, subjection, and subjectivity”. PhD thesis, University of South Africa.

Sklar, LS. 1993. “The African frontier for political science”. In RH Bates, VY Mudimbe and J O’Bar (eds). Africa and the disciplines: the contributions of research in Africa and to the social sciences and humanities. Chicago and London: University of Chicago Press. Pp 83–10.

Smith, LT. 1999. Decolonizing methodologies: research and indigenous peoples. London and New York: Zed Books.

Soyinka-Airewele, P, and Edozie, RK. 2010. “Reframing contemporary Africa: beyond global imaginaries”. In P Soyinka-Airewele and RK Edozie (eds). Reframing contemporary Africa: politics, culture, and society in the global era. Washington: CQ Press. Pp 4–33.

Stephens, MA. 2005. Black empire. The masculine global imaginary of Caribbean intellectuals in the United States, 19141962. Duke University Press, Durham.

Steve, B. 1996. Black consciousness in South Africa. Ed M Arnold. Cape Town.

Thandika Mkandawire. 2004. “Rethinking pan-Africanism, nationalism and the new regionalism”. Conference of African intellectuals from Africa and the Diaspora. Dakar.

Thomas, S. 2011. “Outtakes and outrage: the means and end of suicide terror”. Modern fiction studies, 57 (3):425–449.

Thompson, JB. 1996. “Tradition and self in a mediated world”. In P Heelas, S Lash, and P Morris (eds). Detraditionalization. Cambridge: Blackwell Publishers. Pp 89–108.

Torres-Nelson, M. 2007. “On the coloniality of being: contributions to the development concept”. Cultural studies, 21, pp 240–270. February/March.

Trosky, L. 1967. The history of the Russian revolution. London.

Van Zyl, S. 2012. “A short history of the Western subject: individuality, subjectivity and identity: an intricate connection”. Lecture notes. Johannesburg: University of the Witwatersrand.

Vaughan, O. 1994. “Political science and the study of African politics: a view from the grassroots”. In AK Bangur (ed). Research methodology and African studies, vol 1. Lanham/New York/London: University Press of America. Pp 147–163.

Vergés, F. 1997. “Creole skin, black mask: Fanon and disavowal”. Critical inquiry, 23:578–595.

Vergés, F. 2002. “The power of words”. Public culture, 14 (3):607–610.

Vice, S. 2010. “How do I live in this strange place?” Journal of social philosophy, 41 (3):323–342.

Vogler, C. 2002. “Social imaginary, ethics and methodological individualism”. Public culture, 14 (3):625–627.

Wa Thiong’o, N .1983. Barrel of a pen. Heinemann, London.

Wa Thiong’o, N. 1972. Homecoming: studies in African literature. London: Heinemann.

Wa Thiong’o, N. 1989. Matigari. (English trans Heinemann, London.)

Wa Thiong’o, N. 1981. Petals of blood. Harare: ZPH.

Wa Thiong’o, N. 1982. Devil on the cross. Harare: ZPH.

Wa Thiong’o, N. 1982. I will marry when I want. Harare: ZPH.

Wa Thiong’o, N. 1997. Writers in politics: a re-engagement with issues of literature and society. Oxford: James Currey / Nairobi: EAEP / Portsmouth: Heinemann.

Wa Thiong’o, N. 1986. Decolonising the mind. James Currey Ltd, London.

Wa Thiongo, N. 2009. Remembering Africa. Nairobi: East African Educational Publishers.

Wa Thiongo, N. 1982. Devil on the cross. Essex: Heinemann.

Wallerstein, I. 1976. The modern world system: capitalist agriculture and the origins of the European world system in the sixteenth century. New York, New York Academic Press, USA.

Walsh, C. 2007. “Shifting the geopolitics of critical knowledges: decolonial thought and cultural studies ‘others’ in the Andes”. Cultural studies, 21 (2-3):224–239.

Walsh, C. 2002. “The (re)articulation of political subjectivities and colonial difference in Ecuador: reflections on capitalism and the geopolitics of knowledge”. Nepantla, 3 (1):61–97.

Walter, R. 1972. How Europe underdeveloped Africa. Washington, DC: Harvard University Press.

West, C. 1993. Race matters. Beacon Press, Boston.

Wickramasinghe, N. 2001. “A comment on ‘African modes of self writing’”. Identity, culture and politics, 2 (1):40–45.

Wilcox, MM. 2001. “Murderers and martyrs: violence, discourses, and the (re)construction of meaning”. Culture and religion, 2 (2):135–178.

Wilderson, FB III. 2003a. “The prison slave as hegemony’s (silent) scandal”. Social justice, 30 (2):18–27.

Williams, A. 2000. “The postcolony as trope: searching for the lost continent in a borderless world”. Research in African literatures, 31 (2):179–193.

Williams, E. 1964. Capitalism and slavery. London, Andre Deutsch, UK.

Wolfe, P. 2006. “Colonial violence and the elimination of the native”. Journal of genocide research, 8 (4):387–409.

Yeats, WB. 1991. Selected poetry. The Penguin Poetry Library, New York.

Young, RJC. 2001. “Preface”. In Jean-Paul Sartre, colonialism and neocolonialism (trans Azzedine Haddour, Steve Brewer and Terry McWilliams). London and New York: Routledge, pp vii–xxiv.

Zegeye, A, and Vambe, M. 2009. Close to the sources: essays on contemporary African culture, politics and academy. Pretoria: University of South Africa and Routledge.

Zeleza, PT. 1997. Manufacturing African studies and crises. Dakar: CODESRIA.

Zeleza, PT. 2003. Rethinking Africa’s globalization: the intellectual challenge. Vol 1. Eritrea: Africa World Press. 437.

Zeleza, PT. 2005. “Rewriting the African diaspora: beyong the Black Atlantic”. Africa affairs, 104 (414):35–68.

Zeleza, PT. 2006. “Introduction: the internationalisation of African knowledges”. In PT Zeleza (ed). The study of Africa: disciplinary and interdisciplinary encounters, vol 1. Dakar: CODESRIA Books. Pp 1–24.

Zeleza, PT. 2010. “Towards the globalization of African history: a general perspective: commentary”. In P Soyinka-Airewele and RK Edozie (eds). Reframing contemporary Africa: politics, culture, and society in the global era. Washington: CQ Press. Pp 65–81.

Žižek, S. 2009. Violence: six sideway reflections. London: Profile Books.

Žižek, S. 2005. Against human rights. New Left Review, 34 (July–August):115–131.

Žižek, S. 2010. Living in the end times. New York: Verso.

 

A former Fulbright scholar, Phil Ndlela has held lecturing positions at the following institutions of higher learning in South Africa: the University of Fort Hare, Nelson Mandela Metropolitan University, University of Zululand, and North-West University (his current employer, where he is a senior lecturer). He holds a PhD in English from the University of Massachusetts, USA. He teaches Black Writing in South Africa, African-American Literature, and Post-Coloniality as Theory and Praxis. His book, Orality, literacy and the discourse of liberation, was published by Lovedale Press in 2010. He is also the Andrew Mellon Foundation Visiting Humanities Professor at Claflin University in South Carolina, USA.

The post He “brightened the corner”: decolonial AC Jordan and the quest for an equitable education system in apartheid South Africa appeared first on LitNet.

Waarom ek nie vandag gaan betoog nie

$
0
0

7 April 2017

Hoe graag ek ook al ’n meer bekwame en minder korrupte president aan die stuur van sake in Suid-Afrika sal wil hê, en veiliger wil voel in my eie land, kan ek nie sien hoe die verwydering en vervanging van huidige politieke leiers ons land ten beste sal verander tensy die harte, gedagtes en ingesteldheid van die meerderheid wit Suid-Afrikaners, wat so gretig is om vandag te gaan betoog, onherroeplik verander word nie. Ek kan nie, en sal nooit, so vermetel wees om namens die swart meerderheid te praat nie en beslis ook nie namens die wit minderheid nie. Vandag praat ek as ma van ’n dogter wat ek met my hele wese liefhet en wie se pynlike ervarings elke keer soos weerlig deur my liggaam slaan. Ek gaan daarom nie betoog nie:

  • Terwyl vreemdelinge en nie-so-vreemdelinge my dogter oordeel en stereotipeer, nie oor haar skoonheid, intelligensie en wonderlike skerp humorsin nie, maar oor die kleur van haar vel.
  • Terwyl sommige familielede en vriende aanhou om te verwys na “ons” en “hulle” of wat skokkend stereotipiese aanmerkings maak oor “die swartes” voor my dogter of in haar afwesigheid.
  • Terwyl te veel vriende en kennisse nie ’n geheim daarvan maak dat die betoging vir hulle ’n aanval is teen die “swart” president en sy “swart” regering nie, terwyl hulle sommer nog ’n paar rassistiese neerhalende woorde gebruik om “hulle” te beskryf.
  • Terwyl ’n wit vriendin spog daarmee dat sy van die werk gaan wegbly om te betoog en dan in dieselfde gesprek kla omdat haar huishulp (wat 3 km ver loop om by die werk te kom) 15 minute laat was vanoggend.
  • Terwyl swart vriende wat hulle dogter universiteit toe wou stuur, op meer as een advertensie vir verblyf reageer, net om te hoor die kamers is reeds geneem, maar as ek bel, word ek gevra of ek “die kamers wil besigtig, want dit is nog beskikbaar”.
  • Terwyl, soortgelyk, kennisse ’n huis op die platteland wil koop, en herhaaldelik vertel word die huise is reeds van die mark af, maar as ’n wit vriendin bel, word sy ingelig dat die huise steeds beskikbaar is.
  • Terwyl mense dink dit is skreeusnaaks as ’n 12-jarige vriendjie van ons die hartverskeurende stelling maak dat hy nie saam met sy wit maats oor ’n muur wil klim as deel van ’n speletjie nie, want hy “is swart en mense sal dink hy’s ’n skelm”.
  • Terwyl wit akademiese vriende selfies van hulleself op Facebook plaas om te spog oor hulle deelname aan anti-Zuma-betogings, maar nie ’n woord gesê het in die sosiale media oor die rassistiese aaklighede wat deur hulle eie studente uitgewys is in die “Luister”-video nie, of erger nog, dat hierdie vriende die aanmerkings afgemaak het met “hulle sal altyd kla en slagoffer speel”.
  • Terwyl my dogter baie kortaf en ongeskik deur ’n winkelassistent gevra word “Wat wil jy hê?!” en agtervolg word in die winkel sonder om enige hulp te ontvang, maar minute later word ’n blonde tiener van dieselfde ouderdom toegegooi met aandag en hulp met haar inkopiekeuses.
  • Terwyl ’n swart vriendin ure lank in ’n staatshospitaal sit en wag sodat haar 4-jarige dogtertjie behandeling kan ontvang, sonder om betaal te word vir die dag wat sy van die werk moes afneem, en ’n pasiënt in die privaatdokter se spreekkamer ’n vloermoer gooi omdat afsprake 10 minute agtergeraak het en hy laat gaan wees vir sy fliek.
  • Terwyl ons kinders se skole Valentynsdag met fanfare vier, en Menseregtedag en Jeugdag en die betekenisvolheid van hierdie dae totaal en al geïgnoreer word.
  • Terwyl, ter wille van “spangees” by ’n sportwedstryd, my dogter gedwing word om ’n haarstyl te dra wat glad nie van pas is vir haar tipe hare nie en dus baie angstigheid veroorsaak.
  • Terwyl twee jong kinders van vriende baie opgewonde is omdat hulle op ’n nuwe dorp uitgenooi word na ’n kinderpartytjie, maar hulle ma dan twee dae later ingelig word dat hulle ongelukkig nie meer welkom is nie, want die gasvrou “het nie geweet hulle is swart nie” en die ma dan in trane wonder hoe om dit aan haar 6- en 8-jariges te verduidelik.
  • Terwyl my pragtige langbeendogter vooruit loop om ’n tafel te kry in ’n “familievriendelike” restaurant, maar heeltemal geïgnoreer word, terwyl die bestuurder en personeel ons toesak toe ons, wit ouer en ’n vriend, ’n paar sekondes later opdaag.
  • Terwyl biblioteke en boekwinkels se rakke kreun onder boeke vir tieners en jong volwassenes in Afrikaans en Engels, maar nie ’n enkele skets of foto van ’n gesig op enige van die boekvoorblaaie my dogter of die res van die meerderheid van Suid-Afrika verteenwoordig nie, en mense steeds volhou met die idee dat “white privilege” ’n mite is.
  • Terwyl ons, en dit sluit myself in, nie twee keer dink oor twee gehawende wit jong mans wat vroegaand in ons byna uitsluitlik wit buurt rondloop nie, maar weet dat ons agterdogtig sal wees indien dit twee swart jong mans sou wees, gehawend of nie.
  • Terwyl, met of sonder rommelstatus, ’n deel van Suid-Afrika al klaend voortgaan met ’n dubbelverdieping-luukse-motor-oorsese-vakansie-bestaan, terwyl die meerderheid Suid-Afrikaners nie die lig aan die einde van die rommeltonnel sien waarin hulle lewe nie.
  • Terwyl ek self nog ’n lang pad moet loop om verby my eie wit bevoorregting te kyk, om die lewe nie net deur my eie oë nie, maar ook deur my dogter se oë te sien. En deur die oë van die meerderheid van ons land wat almal deur dieselfde God geskape is, en wat elkeen ’n waardevolle stukkie is van die demokrasie-legkaart hier aan die suidpunt van Afrika.

The post Waarom ek nie vandag gaan betoog nie appeared first on LitNet.


Te veel sorge deur Hans Pienaar: ’n resensie

$
0
0

Te veel sorge (om te vertel). Verhaal in stukke
Hans Pienaar

Uitgewer: Altoviolet Uitgewers

Hans Pienaar is bekend as veelsydige skrywer van joernalistieke werk, digbundels, romans, kortverhale, dramas en die historiese werk Die derde oorlog van Mapoch waarvoor hy in 1992 die Rapport-prys vir niefiksie gewen het. Met sy jongste publikasie, Te veel sorge keer hy terug met ’n teks wat êrens tussen ’n kortverhaalbundel en ’n roman lê. Die subtitel, Verhaal in stukke, suggereer waarskynlik dat die verhale funksioneer as brokke of fragmente wat aanmekaar gesit kan word om ’n geheel te vorm. Wat daardie geheel sou wees, is nie voor die hand liggend nie: alhoewel daar groepe verhale is wat rondom ’n bepaalde karakter of tema verdig, is daar weer ander wat op hulle eie staan of slegs langs ’n omweg met die ander skakel. Die leser word dus uitgedaag om self op grond van bepaalde leidrade patrone en samehange in die geheel te vind.

Die meeste van die verhale speel af in ongeveer die eerste dekade na Suid-Afrika se politieke omwenteling in 1994 en handel dus met die vrae rondom identiteit, lojaliteit, skuld en versoening wat daaruit gespruit het. Dit is veral die groep verhale rondom ’n karakter genaamd Van van Staden wat struktuur gee aan die geheel. Die belangrikheid van hierdie karakter en sy verhaal blyk uit die feit dat die titel van die teks met sy verhaal skakel en dat beide die begin- en eindverhale na hom verwys. Uit die verskillende verhale waarin hy ter sprake kom, blyk dit dat Van in ’n saketransaksie met ’n Nigeriër betrokke was en die geld van 12 weduwees in die besigheid belê het voordat dit geblyk het ’n bedrogspul te wees. Alhoewel ’n mens hierdie karakter reeds in die eerste verhaal, “Sorge”, ontmoet terwyl hy ronddwaal in Abuja in Nigerië, en weer in die sewende verhaal, “Aborricimento” wanneer hy terug is in Suid-Afrika, kom die leser eers in die elfde verhaal van “Okada” te hore, wat sy naam is wanneer hy vir ’n vreemdeling in ’n restaurant die verhaal van sy mislukte onderneming vertel. Dit mag wees dat hy ook die man is in die negentiende verhaal, “Waskamer”, wat in Nigerië afspeel en handel oor ’n seksuele ontmoeting met ’n anonieme vrou. Daarna kom Van weer ter sprake in die twintigste verhaal, “Die oomblik”, en die verhaal “Remainders” waarmee die bundel afsluit.

Soos reeds aangedui, word die tema van sorge wat in die titel figureer, veral rondom die karakter Van uitgewerk. Terwyl hy ronddwaal in Nigerië na die mislukking van sy saketransaksie, sien hy in ’n moskee ’n Moslem wat met ’n klein tellertjie sy sondes sit en tel. Hy raak gefassineerd en byna behep met die idee dat ’n mens jou sondes en ook jou sorge moet tel, en miskien ook moet verkoop. Wanneer hy terug is in Suid-Afrika, probeer hy in sy poging om boete te doen vir sy sondes in die verhaal “Aborricemento” (Portugees vir “ergernis”) ’n Portugese kafee-eienaar oortuig om ’n koevert vol velle papier waarop mense hulle sorge neergeskryf het, in sy winkel op te sit sodat mense teen ’n betaling van R10 ’n vel papier daaruit kan haal of ’n vel papier kan bring waarop hulle eie sorge neergeskryf is in ruil vir ’n ander. Wanneer die kafee-eienaar weier, laat hy sy koevert in ’n boekwinkel wat deur ’n Joodse vrou en haar man besit word.

Verskillende motiewe wat belangrik is vir die teks in sy geheel word in die verhale oor Van en sy koevert aangeroer: naas swendelary, bedrog en verlies, ook die idee van sonde, skuldgevoel oor die uitlewer van weerlose mense, boetedoening en vergifnis (dit is nie toevallig dat die Waarheid-en-Versoeningskommissie in sommige van die ander verhale ter sprake kom nie).

Die ruimtes wat Van kies om sy sorgkoevert in te laat, is ook betekenisvol. Eerstens is daar die kafee, ’n ruimte wat volgens hom ’n sentrale deel is van die Suid-Afrikaanse bewussyn, ’n “moderne crossroads” en “’n virtuele stad” waarin alles vervat is (53). Wanneer dit nie werk nie, kies hy ’n boekwinkel waarin ’n eklektiese versameling ou, nuwe en oorskotboeke (“remainders”) verkoop word. Eerder as die internet kies die skrywer dus konkrete stadsruimtes bevolk deur ’n diverse spektrum van mense as die agtergrond vir karakters soos Van en sy gespreksgenote se vrae oor identiteit. Die man vir wie Van sy storie vertel in “Okada” wil byvoorbeeld nie teenoor hom erken dat hy ’n Afrikaner of ’n “geheime Afrikaner” van die Broederbond-soort is nie. Hy swyg ook wanneer sy naam gevra word, “sodat die stilte tussen hulle deel van sy identiteit word” (76). Wanneer die kwessie van Afrikanerskap in hierdie groep verhale ter sprake kom, is dit dus op ondersoekende en vertwyfelde wyse en altyd teen die groter agtergrond van Afrika.

Die verhale rondom Van vorm ’n stramien waardeur die drade van die ander verhale gevleg word of – anders gestel – ’n raam waarin die ander “stukke” gepak kan word. Daar is byvoorbeeld ’n ander groep verhale wat omgaan met die vraag hoe die karakters die lewe in ’n veranderde Suid-Afrika en die groter konteks van Afrika moet navigeer ná 1994. Daar is byvoorbeeld die verhaal “Vuurwerke” waarin die karakters Herman en Dirk ’n fondswerwingskonsert van die simfonie-orkes bywoon en verskillende benaderings tot hulle veranderde konteks demonstreer. In “Dinkskrum” probeer ’n komitee besluit wat hulle te doen staan in die “nuwe fase van ons geskiedenis” waarin daar ’n “groter Afrika-gerigtheid” is. In “Misdaad” rig ’n eksjoernalis ’n brief aan die Waarheidskommissie om te verduidelik dat hy graag wou bydra tot die stryd, maar “nooit daarby uitgekom het nie”. Ook “Ou nuus”, wat handel oor ’n telefoonkonferensie waartydens ’n koerantgroep se joernaliste moet bepaal waaroor hulle gaan skryf, sluit by hierdie gegewe aan.

Die verhaal “Sikorski” is in dieselfde periode geplaas, al is dit dan in ‘n ander ruimte. Dit handel oor ’n wit soldaat wat bedank het uit die Suid-Afrikaanse weermag en in die Kongo geveg het om president Laurent Kabila aan bewind te kry en om “Afrika sterk te maak”, al word hy later verraai. Die verhaal teken hom as iemand met verskeurde lojaliteite en gefnuikte doelwitte, maar beskryf met groot intensiteit hoedat hy besig is om te sterf in die tropiese oerwoud nadat hy verwond is. Daar is ook die suggestie dat dit hierdie soldaat is wat in “Eet” vertel hoe hy saam met ander tougestaan het om kos en water van die World Food Programme te kry. Alhoewel “Die beste geweer” nie oor dieselfde man handel nie, roep dit ’n soortgelyke sfeer op: die verhaal handel oor ’n wit man met geldprobleme wat probeer om namens ’n swart man ’n antieke geweer te smous waarmee ’n bekende persoon uit die Anglo-Boereoorlog doodgeskiet is. Daar is ook twee verhale oor ’n beeldhouer wat sukkel met sy huwelik (“Rook”) en gefikseerd raak op die swart man Caiaphas van wie hy ’n reusagtige standbeeld wil maak. Uiteindelik kan hy egter net foto’s van die leë ruimte wat Caiaphas agtergelaat het, uitstal (“Vuurhoutjies”).

Daar is ook ’n ander groep verhale oor manlike karakters (telkens net “hy” genoem) wat dalk dieselfde karakter is, maar dalk ook nie. Daar is dikwels seksuele ondertone aanwesig in hierdie verhale (vgl “Onmoontlik”), ook suggesties van ’n verbrokkelende huwelik te midde van die obsessie met Afrika (“Vrugte”). Daar is byvoorbeeld die man wat in “My Kreepy” oorstuur raak as gevolg van die probleem om sy swembad skoon te hou en vasgevang raak in ’n vreemde fantasie (met erotiese tinte) dat hy self ’n Kreepy Krauly is wat deur die swembaddens en rioolpype van die omgewing beweeg. Daar is ook die joernalis wat in die mooi verhaal “Marilyn” besin oor al die foto’s wat hy nié afgeneem het nie; dit blyk uiteindelik dat dit veral gaan om één foto van sy minnares S wat doelbewus uit fokus was omdat sy nie wou hê mense moes weet van hulle verhouding nie. Hierdie karakter mag ook skakel met die hy-figuur in “Voete” wat deur sy niksvermoedende vrou vertel word dat sy minnares Stella nou ’n verloofde het, maar die bundel gee geen uitsluitsel hieroor nie.

Dit mag selfs wees dat hierdie manlike figure verwant is aan die karakter wat in “Okada” deur melankolie gedryf word na ’n restaurant in Melville waar hy met Van begin praat en luister na sy idee om sy sorge in ’n koevert te sit en te probeer verkoop. Hierdie man gaan soek in “Die oomblik” na Van se koevert in die Joodse vrou en haar man se boekwinkel. Hy word haar minnaar sodat die leser hom uiteindelik in die laaste verhaal in die boek, “Remainders”, in haar bed aantref. Sy vertel hom dat haar man na ’n woedende konfrontasie met Van die inhoud van sy koevert in die straat uitgestrooi het. Sy het dit egter gaan optel, sommige van die velle papier wat beskadig is oorgetik en teruggesit in die koevert. Wanneer die man ten slotte begin lees aan die velle papier wat sy hom gee, is daar die suggestie dat dit die verhale is wat ons in die bundel aantref.

Die idee is dus dat elkeen van die verhale wat in hierdie bundel of roman-in-stukke opgeneem is, iemand se “sorge” verteenwoordig. Die verhale word dus saamgebind deur die feit dat dit gaan oor ’n wye spektrum van mense se sorglike lewenservarings, hulle sondes, skuldgevoelens, boetedoenings, onsekerhede en vertwyfelings. Wanneer die leser te doen het met ’n boek wat op hierdie beginsel berus, is dit moeilik om te argumenteer dat sommige van die verhale nie naatloos pas in die geheel nie. Tog is daar hier en daar ’n verhaal wat misplaas lyk, soos “Hansie se oplossing”, waarin ’n vrou wat eers ’n wiskunde-onderwyseres was en daarna ’n haarkapster geword het, spekuleer dat Hansie Cronjé by krieketweddenskappe betrokke geraak het omdat hy gefassineerd was met getalle. Die vertelsituasie is té opsigtelik gekonstrueer om die “getalleteorie” oor Hansie Cronjé se misdaad en die idee van ’n krieketsepie te akkommodeer. Hierteenoor is daar egter ook ’n verhaal soos “Bouplanne”, waarin ’n gebou wat ly aan “sick building syndrome” die spreker is, wat nie noodwendig by een van die tematiese, narratiewe of karaktergroepe inskakel nie, maar tog ’n besonder evokatiewe beeld teken van die stedelike agtergrond waarteen die verhale afspeel. Tesame met die teken van ruimtes soos die kafee, die boekwinkel, verlate kerkgeboue, groot woonstelgeboue met mense op die balkonne, polisiestasies, voorstedelike tuine, restaurante, skoolterreine en bediendekwartiere, skep hierdie verhaal die beeld van ’n diverse, kosmopolitiese en verstedelikte omgewing, uitgelewer aan die historiese prosesse van groei, verval en herlewing. In hierdie opsig vertoon Te veel sorge boeiende raakpunte met Harry Kalmer se ’n Duisend stories oor Johannesburg.

Ten slotte bied hierdie bundel of roman-in-stukke veel vir die leser wat bereid is om aandagtig te lees, te soek na die samehange en gevoelig is vir die kompleksiteite onderliggend aan bekende temas soos die middeljarige wit man se aanpassing by nuwe omstandighede, skuldgevoelens, boetedoening, vergifnis, swendelary, liefdeservarings en seksuele obsessies. Dit is wel jammer dat die skrywer nie meer sistematies te werk gegaan het met die afwisseling van die ek- en hy-vertelperspektiewe om die leser ’n bietjie meer leiding te gee nie en dat die teks nie beter geredigeer is nie (waarom is daar spelfoute soos “terig” en “onmidellik” en on-Afrikaanse segswyses soos opgekropte gevoelens wat “uitspil”?). In sy geheel gee Te veel sorge egter ’n gedetailleerde en verwikkelde beeld van die onsekere oorgangsfase wat gevolg het op Suid-Afrika se eerste demokratiese verkiesing en toon dit hoe die karakters probeer om die verlede te verwerk, om nuwe bondgenootskappe aan te gaan en nuwe vorme van artistieke uitdrukking te ondersoek, al loop dit soms uit op mislukking en verdriet.

The post Te veel sorge deur Hans Pienaar: ’n resensie appeared first on LitNet.

I don't believe in if anymore

$
0
0

Die "if"-diplomasie van VSA werk nie meer in globale politieke wêreld nie. 

Net soos Roger Whittaker al in my jeug gesing het, het Russiese Federasie en Iran, asook Noord-Korea en China, nou vir VSA duidelik gestel dat "if" nie meer werk nie. "If" you want to be in our alliance, comply with our demands," is blatant slegte diplomasie. Dis boelie-taktiek wat niks substantief het nie. 

 

The post I don't believe in if anymore appeared first on LitNet.

Waar is al die ou weermagmanne?

$
0
0

Ek het my diensplig gedoen in die SAW by 2 Spesiale Diensbataljon in Zeerust gedurende Januarie 1984 tot Desember 1985. Ek het ook my grensdiens gedoen by 10 Pantser in Oshakati. Ons het goeie, harde opleiding ontvang‎ en was goed voorberei vir enigiets wat na ons kant toe sou kom. Ons het goeie tye gehad en ook soms ook nie sulke goeie tye nie. Ons het sekerlik een van die beste weermagte gehad wat daar was.

Ek dink nou juis aan al die manne wat saam met my was en wonder wat van almal geword het. Waar is hulle en wat maak hulle vandag? Hoeveel van hulle leef nog? Dis alles wat deur mens se kop gaan as jy terugdink aan daardie tye. Mens mis die kameraderie en al die mense met wie jy saamgewerk het. Ons dink aan almal wat hul lewens gegee het en aan die wat nog met ons is. Ons sal nie vergeet nie!

Frik Lotz

The post Waar is al die ou weermagmanne? appeared first on LitNet.

Kan hordes verdeelde impotente opposisie partytjies in SA verenig in 2019?

$
0
0

Kan daar nou 'n demokratiese era politieke party ontstaan in SA? 

Ons kan nie politiek op verdraaide geskiedenis bly bedryf nie. Hordes partytjies beteken niks vir hul kiesers nie, dis net so goed soos 'n wegblystem. Verder, behalwe vir blatante regeringsonteiening, watse regstel-aksie bly oor? 

Ons kan tog nie kollektief elke gegriefde se individuele grief regstel nie? In stede van progressie, leef ons in Praatsaam-regressie. Wanneer begin ons dan leef in Werksaam-vooruitgang? 

Ry net deur Noordwes en Vrystaatse platteland om die erge agteruitgang en stagnasie opsigtelik te sien. 

 

The post Kan hordes verdeelde impotente opposisie partytjies in SA verenig in 2019? appeared first on LitNet.

Is Suid-Afrika faktap?

$
0
0

Uit die blou van onse hemel, uit die diepte van ons see,
Oor ons ewige gebergtes waar die kranse antwoord gee
Ruis die stem van ons geliefde, van ons land Suid-Afrika.
Ons sal antwoord op jou roepstem, ons sal offer wat jy vra:
Ons sal lewe, ons sal sterwe – ons vir jou, Suid-Afrika.

Ons almal sing ons landslied met vyf van ons 11 amptelike tale. Op TV, by vieringbyeenkomste, sien ons ook die lied in gebaretaal in ’n hoekie. Ons sing party verse luidkeels, ander mompelend, en soms bewe ons lippe betekenisloos.

Maar terwyl ons reënboognasie na lewe en geborgenheid strewe, boelie, steel, roof, lieg, bedrieg, kaap, ontvoer, molesteer, verkrag en moor ons.

Ons verwaarloos en mishandel ons kinders, ons bejaardes en ons diere. Ons besoedel ons omgewing, plunder ons natuurlike hulpbronne en vernietig die natuur. Ons pleeg misdade teenoor ander se identiteit, se geloof en godsdiens, geslag en seksuele voorkeure. Ons spreek haat teenoor ons medemens en vreemdes, maak opruiende uitsprake wat die teelaarde vir geweld kan vorm, en verkondig rassisme en xenofobie op die internet en sosiale media.

Ons wis mekaar met kortsigtige domastrantheid en hebsug uit.

Dit maak mense siek: figuurlik én letterlik!

Kommerfeite

Verlede jaar is 18 673 moorde in Suid-Afrika gepleeg: 51 elke dag. Altesaam was daar ’n kommerwekkende 2,1 miljoen misdade, en dis net dié wat wel aangemeld is. Kontakmisdaad neem toe. Dit sluit moord, seksuele oortredings soos verkragting en aanranding in en is ook die misdade wat deur die meeste Suid-Afrikaners gevrees word.

“Daar is ’n duidelike verskil te bemerk in die wyse waarop die bekendmaking in vergelyking met vorige jare benader is. Die syfers is duidelik en deursigtig, wat die betroubaarheid van die data weerspieël,” meen Lorraine Claasen, misdaadanalis van AfriForum Navorsing Instituut (ANI).

“Die moordsyfer van 18 673, wat ’n toename van 4,9% teenoor die vorige finansiële jaar behels, noodsaak dat die SAPD in hulle Back to Basics-benadering op kontakmisdade teen individue moet fokus. Alhoewel die gebruik en misbruik van drank en dwelms volgens die SAPD baie van die skuld vir die toename moet dra, is daar ook na die verantwoordelikheid, betroubaarheid en professionele optrede van SAPD-lede verwys en is geëis dat hulle in die komende jaar vir ’n beduidende afname in alle misdade moet sorg,” sê sy.

Die teelaarde

Onderweg en tussendeur predik die land se magsbehepte president Jacob Zuma teenstrydige narratiewe, skommel sy kabinet in nagtelike ure, dank die finansminister Pravin Gordhan en sy adjunk Mcebisi Jonas af en daarmee saam daal die ekonomie tot rommelstatus. Zuma en sy hand-op-die-blaas-kader, die nuwe finansminister Malusi Gigaba, wek oral onsekerheid met retoriek en gemor oor radikale politieke, ekonomiese en sosiale transformasie, terwyl Julius Malema en sy ekonomiese vryheidsvegters revolusionêre uitsprake maak, onverdraagsaamheid aanmoedig en angs saai.

Boonop lyk dit of die amptelike oposisie en die DA-leier, Mmusi Maimane, bloot nie die nodige robuuste politiek bedryf wat die land van ondergang kan red nie. Inteendeel, die Wes-Kaapse premier, Helen Zille, se twiettong kraak rigting. Meteens is die anti-apartheid-aktivis Barbara Hogan se stem ’n oase in die woestyn. As die adjunkpresident, Cyril Ramaphosa, ook tog net magtiger kon luister, praat en doen!

Mosies van wantroue teen die President is egter futiel en drukgroepe se oproepe om mobilisering teen Zuma is tog maar net ’n proes in ’n orkaan.

Maar ons vier nog elke jaar Nelson Mandela se verjaardag en misbruik dié portretleier vir politieke gewin. Maar Madiba is dood; die struggleveteraan Ahmed Kathrada ook – en saam met hulle ook verdraagsaamheid en welwillendheid.

Ons is paranoïes en lewe waaksaam, agterdogtig en verbitter in vrees agter versperrings, tralies, heinings en mure. Ons beskerm ons geliefdes en besittings met sekerheidstoestelle, motoropspoortoerusting en eiendoms-, ongeluk- en lewensversekering.

Dit tap ons beursies, ons emosies, ons gesondheid en ons geduld.

Bekommernis roof energie!

Berusting

Die situasie word vererger deur ’n strafregstelsel wat op alle vlakke oorlaai is. Die howe is ongelooflik besig, die tronke is vol en sekere afdelings, soos forensiese dienste, het ’n agterstand wat ingehaal moet word.

Die tyd vanaf ’n arrestasie tot skuldigbevinding moet verkort word. Die feit is dat baie misdadigers wegkom sonder om gevang te word, wat natuurlik aan kriminele die selfvertroue gee om voort te gaan met hul dade sonder om te vrees dat hulle gevang sal word. Trouens, ons eie Staatspresident kom nou al hoeveel jaar met 783 vermeende kriminele aanklagte teen hom weg.

Daar kom bloot nie bevredigende afsluiting en berusting (closure) nie!

Waar ’n rokie trek ...

Tog, by sekere geleenthede smul álmal onbelemmer en sorgeloos aan boerewors en koesisters, krummelpap en chakalaka, bunny chows en samoesas. Ons dans die seties, vastrap, die wals en ons trap die riel. Ons swaai gat, hip-hop, kwaito en toi-toi. En kán ons ons erfenis vier en braai terwyl die vure knetter en die vryheidsvlamme ons drome ver(r)as ...

(Gelukkig mag dié wat wil, binnekort wettig dagga vir persoonlike verbruik, kweek en besit – én ’n zol in die privaatheid van hul huis rook! Maar wees gewaarsku: daar is ’n paar wette wat eers aangepas moet word voordat jy jou dampies in die lug laat walm ...)

Hier, soos die voggies vloei, kry nie net die vleis kruie nie – én in die moedertaal van jou keuse dreunkreun ons slagspreuke en noem ons mekaar allerhande name. Onopgevoede parlementariërs leer ons mos hoe!

Om ons braaivleisvure word wyd en uiteenlopend bespiegel en aannames gemaak. Osbraaiers by Vryheidspark in Soweto eer die vryheidsvegter/terroris Oliver Tambo en glo dalk dat Jan van Riebeeck, kolonialisasie, slawerny, Westerse gebruike, kapitalisme, patriotiese Christelike nasionalisme, die wit Afrikaner, rassisme en die gogel-ideologieë van afsonderlike ontwikkeling en apartheid vir álles te blameer is wat in Suid-Afrika gebeur het. Én nou nóg gebeur! Vir diegene is daar dalk hoop in die regering se snelveranderende Operasie Phakisa (wat “vinnig/gou” beteken).

Skaapkopbraaiers op Vredendal blameer dalk demokrasie, regstellende aksie, korrupsie, kommunisme, sosialisme, die Guptas se sleutel tot die tesourie, gerugte van ingrypende landbouhervorming en grondonteiening sonder vergoeding – én die ANC se Vryheidsmanifes. En dalk vind hulle ’n sprankel hoop in die handhawing van artikel 25 van die Suid-Afrikaanse Grondwet wat slegs met ’n tweederdes-meerderheid verander kan word ... Én, veral, ingryping van Bo.

Ons plase, skole en universiteitkampusse brand. Gesinne moor mekaar uit. Ons boere word op hul plase aangerand en vermoor. Bloed vloei en ons mense sterf.

Maar veral wit mense moet swyg, want met ons hart op ons mou word ons as onverdraagsame rassiste uitgekryt.

Hoekom?

“Ek vind dit moeilik om Suid-Afrikaners te isoleer in die internasionale miasma van misdaad en geweld. Maar ons was nog altyd ’n koppige klomp, en hierdie koppigheid het, as artefak, soms tot geweld gelei – en steeds. Ek is oortuig daarvan dat ons mense inherent nié gewelddadig is nie, maar wanneer mense grond begeer en ander mense van die grond geamputeer word, mag dit lei tot onverklaarbare uitbarstings. Ons is, en bly, mense van die grond,” meen Dave Pepler, die omgewingskundige, sosiale kommentator en aanbieder van Groen op kykNET, óók ’n slagoffer van misdaad. Hy en drie van sy studente is onlangs op ’n Saterdagoggend op ’n gewilde staproete buite Stellenbosch aangeval – in die natuur, waar ons veronderstel is om vry en vrolik te voel!

En geld – té min of té veel – is ons geïndoktrineer, is die oorsaak van alle euwels. “Onwaar,” meen Dawie Roodt, die finansiële kommentator en ontleder en hoofekonoom by die Efficient-groep. “Armoede en werkloosheid word dikwels die skuld vir misdaad en geweld gegee, maar daar is talle voorbeelde van arm lande in die wêreld waar misdaad nie dieselfde soort krisis-afmetings aanneem as in Suid-Afrika nie. Dit is eerder waar dat Staatskaping, korrupsie, misdaad en geweld tot armoede en werkloosheid lei. Produktiewe mense, wat hul eiendomsreg teen hoë kostes moet beveilig en beskerm, verarm deur misdaad,” meen hy. “Dit gaan om jou privaat eiendomsreg. Dit is jou lewe, jou gedagtes, jou arbeid, jou besittings. Jy mag daarmee doen wat jy wil, aanbied aan wie jy wil en jy het die reg om dit te beskerm. Daar is bloot te veel wette wat die individu se regte wegvat. Hoe meer regulasies daar is, hoe minder is dit die individu se verantwoordelikheid en aanspreeklikheid om self ’n oordeel te vel.”

Roodt, wat self ’n slagoffer van gewapende roof en erg verniel was, meen dit is onmoontlik om objektief hieroor te praat. “Ons is álmal subjektief. Maar ons is soms ook té polities korrek. Wees jouself by jou naaste mense – jou familie, gesin en vriende – sónder om oor die gevolge te dink van wat jy sê. Ons is emosionele wesens en ons kry emosionele uitbarstings. Ons moet geliefdes hê wat daarna kan luister. Kry ’n uitlaatklep; dit is nodig vir genesing.”

Christiaan Bezuidenhout van die Universiteit van Pretoria se Departement Maatskaplike Werk en Kriminologie en redakteur van die boek A Southern African perspective on fundamental criminology, meen: “Misdaad en geweld is wangedrag en kom by alle mense, arm en ryk en ongeag van kleur, taal, geslag, geloof of kultuur voor.”

Die werklikheid

Die werklikheid is dat die meerderheid Suid-Afrikaners vredeliewende mense is wat nie misdaad pleeg nie. “Alhoewel ’n minderheid, is daar ongelukkig ’n groter as normale deel van die samelewing wat geen respek vir menselewens en ander se eiendom het nie,” meen Kallie Kriel, die uitvoerende hoof van AfriForum, Solidariteit se burgerregte-organisasie. Hy sê die ANC se beleid om tydens die struggle die land onregeerbaar te probeer maak en ’n gewelddadige revolusie te bevorder, het ’n kultuur van geweld help vestig wat ongelukkig nie maklik ongedaan gemaak kon word met die oorgang na die nuwe bedeling nie.

Bezuidenhout eggo Kriel se waarneming: ٴ“Die toename in misdade en geweld is deels aan sosiale euwels en ’n gewelddadige samelewing, gebrekkige frustrasie-toleransie, swak ekonomiese omstandighede, beperkte geleenthede, voortdurende druk om te presteer en te verdien (die middelklasmeetsnoer van sukses), dwelm- en alkoholmisbruik en verslawing toe te skryf. Daaruit het ’n aanvaarbare subkultuur van geweld ontwikkel.”

Ons durf nie die nalatenskap van die Slag van Bloedrivier, die Sharpeville-slagting, die Soweto-opstande, die grensoorloë en die voortslepende geweld op die Kaapse Vlakte, in swart en bruin informele nedersettings en armblanke-agterplase landwyd ignoreer nie. Nie net een kultuur is en word daardeur beïnvloed nie; ’n ganse nasie is kreupel. Die wanbalanse van die verlede en die regstelling van die hede kweek woede, haat en ’n bitterheid wat nie in ’n demokrasie van 23 jaar genees kan word nie. Boonop is daar altyd die doemprofete wat meer vertwyfeling saai.

Die statistiek

Dan word dit vergrype wat in statistiek gogel. Statistiek het egter nie ’n hartklop nie en is so gewetenloos soos die misdadigers en so leweloos soos die slagoffers.

Boonop word ons deur sekere media met valshede – sogenaamde alternatiewe waarhede, subjektiewe feite en fopnuus – gebombardeer, ter wille van selfsugtige voordeel.

In die ou dae sou party koerantredakteurs berispe het: “Moenie dat die feite ’n goeie storie bederf nie!”

Die feite lyk soms anders. Daardie feite skuil in amptelike statistiek. Dit is egter dikwels net ’n halwe waarheid, want veral die SAPD het ’n vreemde manier om misdade te meet. Selfs onafhanklike navorsing is dikwels ontoereikend en weersprekend, omdat amptelike syfers soms geplooi word om eie agendas en ideologieë te stu.

Ten spyte van ’n gebrek aan omvangryke, betroubare statistiek wys die syfers wat wel beskikbaar is dat ons ’n misdaadkrisis beleef. Sulke gruweldade is vernederend, minagtend en skendend, en maak inbreuk op mense se privaatheid en reg op lewe. Feit is: een lewe geneem, is een lewe té veel.

Suid-Afrika se Grondwet en ons regstelsel word as van die beste ter wêreld beskou, maar helaas faal ons in die toepassing daarvan.

Party mense voel die SAPD se syfers verswyg soms die nare werklikhede wat mense op voetsoolvlak ervaar. Daarteenoor meen sommige mediamense burgerregte-minderhede se statistiek is emosioneel en voed ’n eie agenda en blaas onnodige vrees en onverdraagsaamheid tussen Suid-Afrikaners aan.

“Ek weet nie of die SAPD waarhede doelbewus verswyg nie. Dit gaan waarskynlik meer daaroor hoe hul die data in hul voorleggings verpak. Dus kan die ‘vinnige feite’ wat op sosiale media en in geskrewemediaplatforms uiteindelik uitkom, selektief wees en ’n meer ‘rooskleurige’ prentjie skep as wat werklik die geval is. ’n Groot probleem ontstaan wanneer die publiek vertroue in die regering, die polisie en hul medemens verloor as misdade wat hulle aanmeld nie opgelos word nie. Dan hou hulle eenvoudig op om dit aan te meld. ’n Wanindruk van die werklike omvang van die misdaadprobleem word dan gevorm,” meen Kallie Kriel.

Onteer en verneder

Ek kén daardie ervaring en was self al ses keer die slagoffer van poging tot én gewapende roof – drie daarvan op Riversdal, die skilderagtige dorpie aan die voet van die berg Sleeping Beauty in die Wes-Kaap. Die reaksietyd is lank; soms is daar geen reaksie nie. Om die voorval aangemeld te kry, is ’n nagmerrie. Jy word soos die misdadiger behandel, nie as die slagoffer nie! In een só ’n voorval is ek laatnag op die koue staalvloer agter in ’n vangwa by my huis afgelaai – sónder my besittings! Jy voel vuil, onteer, verneder!

Die trauma om deur aanvallers met messe omsingel te word, verdwyn nie uit jou geheue nie!

Dalk sal die nuwe minster van polisie, Fikile Mbalula, ’n voormalige minister van sport, ’n bietjie fiksheid, dissipline, ywer en medemenslikheid in die mag kan bewerkstellig …

En ons sing:

Sounds the call to come together,
And united we shall stand,
Let us live and strive for freedom,
In South Africa, our land.

Wanpersepsies

Helaas, ons is ’n verdeelde nasie waarin ’n subkultuur van ’n amper aanvaarbare misdadigheid en gewelddadigheid heers, want die wanopvatting is: met geweld kan jy konflik besleg en kry wat jy meen joune behoort te wees.

Ons moet waak teen wanpersepsies soos dat ras géén rol speel in aanvalle op wittes nie. Of dat ras áltyd ’n rol in geweld teen wittes speel. Albei is veralgemenings en onverantwoordelik. Elke saak moet op meriete beoordeel word. Daar is talle voorbeelde van uiterste wreedheid wat deur rassehaat aangevuur word, maar ook ander waar daar geen bewys is dat ras ’n rol gespeel het nie. Die belangrikste is dat politici versigtig moet wees om nie rassehaat aan te hits te midde van die geweldkrisis in die land nie.

Dit is ewe onwaar dat rykes meer deur misdaad geteiken word en dat meer wit mense onder misdaad deurloop, al is dit die algemene persepsie.

En ja, daar is natuurlik baie onbevoegde polisielede, of polisielede wat self by misdaad betrokke is. Maar daar is ook talle polisielede wat hul bes doen om misdaad te midde van moeilike omstandighede te beveg.

Die oplossing

Sielkundiges, sosioloë en kriminoloë is dit almal eens: samelewingsdruk maak mense emosioneel afgestomp, egosentries, arrogant en hardvogtig. In dié kultuur van minagting heers ’n gebrek aan dissipline en, veral, wedersydse respek. Christiaan Bezuidenhout sê prontuit: “Geweld het die gemene deler geword in ’n kultuur van prestasie, maar met ’n gebrek aan geleenthede om te kry wat jy wil hê. Dit lei tot frustrasie. Daar is ’n daadwerklike behoefte aan geestesgesondheid in ons land. ’n Groot groep van ons jong mense word groot sonder ’n morele kompas en leer nooit om te onderskei tussen reg en verkeerd of om meegevoel en empatie te beleef vir ’n ander se verlies of pyn nie.”

Suid-Afrikaners sal van ons gedeelde wrok verlos moet word. Ons sal naasteliefde, dissipline, selfrespek, wedersydse respek en inkerende morele waardes móét aankweek.

Verdraagsaamheid en welwillendheid is nié genoeg nie.

Vrees verblind, verwring en verarm.

Verwerp wrewel en blaam.

En wees paraat!

Here, seën Afrika
Verban oorloë en twis
Here, seën ons nasie
Van Suid-Afrika.

Nkosi sikelel' iAfrika.

Of is ons land reeds té faktap vir ingryping?!

The post Is Suid-Afrika faktap? appeared first on LitNet.

Viewing all 21643 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>