Rympies vir pikkies en peuters
Saamgestel deur Riana Scheepers, Suzette Kotzé-Myburgh en Gertie Smit
Tafelberg
ISBN: 9780624074281
Met die verskyning van Rympies vir pikkies en peuters verlede jaar is ‘n waardevolle skat tot die kinderletterkunde in Afrikaans toegevoeg. Hierdie pragtig-geïllustreerde prent-en-klank-boek is gemik op die voorskoolse kind in ‘n baie belangrike en ontvanklike ontwikkelingsfase. Dit is vir voorlees en saamspeel. Vir leer deur die wonderspel van woorde, klanke, ritmes en illustrasies. En met hiérdie lekkerte gaan ‘n groot skoot humor gepaard.
Hoe lyk die kabouters wat hier leer?
Mooiste mensie (15)
Trippel toontjies
Vastrap voetjies
Knokkel knietjies
Blinkvet beentjies
Poeding pensie
Mooiste mensie!
- Theresa van Baalen
Is dit nou nie toonkrullekker nie!
In Die Afrikaanse Skryfgids vra Philip de Vos die vraag: Is kinderverse maar net versies geskrywe deur grootmense wat nie weet hoe om ordentlike gedigte te skryf nie? Dan beantwoord hy sy eie vraag: Jy moet besef dat as jy ‘n versieskrywer wil wees, jou werk tien keer beter moet wees as dié van die grotes (digters), want as jou werk goed genoeg is vir publikasie, gaan kinders jou versies hopelik eendag in die klaskamers of op die plaaslike eisteddfods opsê. En juis hierin lê die waarde van hierdie nuwe bundel opgesluit: in die opvoedkundige krag daarvan.
Na die sukses van Nuwe kinderverseboek (2009), saamgestel deur Riana Scheepers en Suzette Kotzé-Myburgh, pak hierdie wenspan ‘n nuwe projek aan, geïnisieer deur die opvoedkundige en kenner van vroeëkindonderwys, Gertie Smit. Geskoei op die nasionale kurrikulum vir voorskoolse onderwys, is onderwerpvelde geïdentifiseer en riglyne aan skrywers gekommunikeer. Die span was op soek na gediggies, liedjies en aksierympies. Kort genoeg om binne die klein kind se aandagspan te bly en in eenvoudige woorde met baie herhaling en klanknabootsing. Die resultaat is ‘n pragbundel met ‘n keurversameling van versies vir kinders tussen die ouderdomme van 1 en 3 jaar.
Die bundel is ‘n prenteversboek en dus ‘n kombinasie van verbale en visuele tekens wat waardevolle leergeleenthede vir die voorskoolse kind bied. Die temas in die bundel dek die leefwêreld van die kleintjies in eenvoudige, vonkel-Afrikaans. Dit sluit in onderwerpe soos “hier is ek”, “ek speel”, “rondom my”, “ek raak slim” en “in die natuur”. Hierdie laaste tema van omgewingsbewusmaking en die kweek van ‘n deernis met die natuur is ‘n leerarea van al groter belang. Daarom is die versies in hierdie gedeelte van onskatbare waarde binne die vroeëleer-en-ontwikkelingskurrikulum:
Swaardra (174)
Klein slakkie en ou skilpad
dra al twee baie swaar.
Hulle sug so ug-ug-ug
met hul huisies op hul rug.
- Rika Nel
Hoe lyk ‘n ideale kindervers dan?
Volgens Die Afrikaanse Skryfgids moet kinderletterkunde geskryf word vanuit die perspektief van die kind. Dit moet ‘n vinnige pas hê en nie neerbuigend wees nie. Sedepreke en lessies moet vermy word en boodskappe moet slim oorgedra word. Die dialoog moet oortuig en in die geval van kleinkindverse moet dit spesifiek lekker hardop voorgelees kan word.
Die kleinkindvers is bedrieglik eenvoudig. In werklikheid verg dit slim dink, slyp en skaaf totdat “dit uiteindelik nes ‘n klein juweeltjie blink” (Philip de Vos, 2012:133). Die ritmiese en metriese vorm daarvan moet meesleurend wees en die rympatroon moet die kind se geheue stimuleer. Sulke verse ontwikkel ook die kind se taalvaardigheid. Die rymverse in die bundel sluit aan by die ervaringswêreld van die klein kind en sluit elemente soos die herhaling van woorde of klanke, klanknabootsing, bogwoorde, dialoog, vraag-en-antwoord-rympies, aksierympies, lekkersê-uitdrukkings, skote humor, raaisels en illustrasies in ‘n bonte mengelmoes van kleur in.
Met hierdie bundel voorsien die samestellers in ‘n groot behoefte. Daar is ‘n leemte in Afrikaans vir rympies, wat ‘n baie belangrike plek in kleinkindonderwys beklee. Studente, onderwysers, ouers en grootouers is voortdurend op soek na lekker voorlees en na-sê-versies in Afrikaans. En hier is dit nou, vir die heel ou kleintjies, ‘n kostelike boek wat baie harte gaan steel.
Deur die samehang van woorde, klanke, ritme en illustrasies word die klein kind blootgestel aan en meegevoer binne ‘n heerlike leerervaring. Dit bied ‘n wyse van blootstelling en verstaan van alledaagse gebeure, “vrolilkheid en olikheid” uit die leefwêreld van die kind.
Volgens Susan Smith het letterkunde, as bron van woorde, die potensiaal om ‘n kritiese bewussyn te kweek en te kan optree as ‘n etiese en epistemologiese vrymaking. Letterkunde, en spesifiek dan ook kinderletterkunde, beskik dus oor die potensiaal om op te voed. Kinders leer immers deur te speel, en wat is dan lekkerder as om vermaak te word deur ‘n sprankelversie wat jou ore kielie en jou lagspiere laat werk? “Luister” na hierdie ene deur Fanie Viljoen:
Veilig in die huis (37)
Sluit die deur,
bruinoogbeer,
Vensters toe,
kangaroe.
Almal slaap,
lammerskaap!
Dit is ‘n versie oor slaaptyd, maar ook oor veiligheid in die huis. Oor versigtigheid om met oop vensters en deure te slaap, maar dit word op ‘n speelse wyse oorgedra waar die kind humoristies met die realiteit gekonfronteer word.
Hoe vra jy? (137)
As jy skree, sê ek nee.
As jy vra, sê ek ja.
- Samantha van Riet
Rondom die tema van families is daar verskeie versies wat gesinsverhoudinge, gehoorsaamheid, goeie maniere en dies meer aansny, soos wat bostaande versie eenvoudig, maar kragtig uitbeeld.
Wat die illustrasies in die bundel betref, is daar van vyf kunstenaars gebruik gemaak, naamlik Maja Sereda, Adelle van Zyl, Alzette Prins, Susie Appleby en Sam van Riet. Volgens Maria Nikolajeva is ‘n prenteboek ‘n unieke kunsvorm, gebaseer op die kombinasie van twee vlakke van kommunikasie, naamlik die visuele en verbale. Al die illustreerders in hierdie versbundel slaag met hul individuele tegniek daarin om die woorde van die versies op so ‘n wyse aan te vul dat die boodskap speels, kleurvol en emosiebelaai aan die klein kind oorgedra word. Reeds van die omslag van die bundel, waar die blou aardbol met die vrolike bewonertjies teen ‘n gelukkige geel agtergrond voorgestel word, tot die laaste gedeelte wat handel oor die natuurlike omgewing, is die visuele voorstellings aangrypend. ‘n Vrolike, helderbont wêreld van geluk, humor en liefde word uitgestraal.
‘n Baie belangrike gedeelte van hierdie bundel is die gebruikersgids aan die einde (188–195, saamgestel deur Gertie Smit, wat die opvoedkundige waarde van die werk ondersteun. Hiermee gee Smit ‘n uiters bruikbare uiteensetting van hoe die versies in die verskillende leerareas aangewend kan word.
Soos by die prenteboek lê die krag van hierdie bundel in vryheid, kreatiwiteit, verbeelding en speelsheid opgesluit. Met werke soos Rympies vir pikkies en peuters bied Suid-Afrikaanse skrywers en illustreerders ‘n unieke leergeleentheid aan die baie jong kind. Deur die interaksie tussen teks (verse) en illustrasie word belangrike lewensboodskappe op ‘n speelse wyse aan die kleintjies gekommunikeer. Prenteboeke kan kragtige werktuie in die sosialiseringsproses van kinders wees. Die kind kan identifiseer met die karaktertjies, die gebeure, die dialoog en die situasies binne die verse. Sodoende kan hulle ‘n eie opinie oor die self en die wêreld om hulle vorm.
Kinderletterkunde beklee immers ‘n baie belangrike plek in die totale opvoedingsproses van jong kinders.
Elkeen van die samestellers van hierdie pragwerk verdien ‘n pluim in die hoed!
The post Boekresensie: Rympies vir pikkies en peuters, saamgestel deur Riana Scheepers, Suzette Kotzé-Myburgh en Gertie Smit appeared first on LitNet.