Tora is tier en tier is moed, vertel my man my. Ek skenk nie aandag nie. Ons is in Tokio. Dis al maande.
Om ons: nywerhede en korporasies, dynserigheid op stil dae, die stadskap sodra ek iewers heen gaan. En tog woon ons tussen bamboes en keistene. Reën val op die ou, swaar dakteëls en loop met bamboesgeute af. Snags hoor ek die gedrup en die lopende water.
Soggens is Theo vroeg op vir meditasie en oefeninge. Sit ek regop, sien ek sy figuur, verdiep in die voorgeskrewe bewegings. Ek hoop hy maak nie die kind wakker nie. Maar die kind is self gou genoeg op.
Ek speel met die kind en ons stap mark toe. Ander kinders hou van hom, soos hy van hulle. Hy het aangepas. Ek dwaal van stalletjie na winkel en glimlag gespanne vir die vroue. Theo probeer my leer. Wakarimasen beteken ek weet nie. Shirimasen ook, maar dis anders. Hy sê ek moet op die oop sillabes let en dis omtrent net -n wat sillabes toemaak. Soos in shodan, wat Theo probeer verwerf.
Hy pendel ’n uur na die klub toe. Ek kan my voorstel: sweterige voete op houtvloere, diep steune en skril krete, harde kneukels, af en toe bloed. En dan poseer hulle vir foto’s, arms om die skouers. Ek sien die foto’s. Ek hoor hom en sy gaste praat.
Hulle drink ryswyn en praat hard, op die kussings in die sitkamertjie, oor verset, tegniek, uithouvermoë. Af en toe die kind. Nooit oor my nie. Hulle weet seker ek luister. Hulle weet seker my bloeddruk styg. Ek ken ook verset, tegniek, uithouvermoë.
Hoe laf klink die mans onder die goedkoop Japannese kunsafdrukke teen die mure. Hulle is gelukkig weens die wyn, en luid, verwyder van die streng maniere wat hulle gewoonlik vertoon, terwyl hulle “Tora Tora Tora” sê en goedig stry. Theo verduidelik nie meer lank nie. Hy sê: “Dit verwys na die aanval op Pearl Harbour in 1941. Daar is ’n fliek wat albei kante van die stryd wys.”
Ek beur voort. “Jy het my belowe dit sal my lewe verander.”
“Jy laat jouself nie toe …”
Ek loop eerder na die kind in die tuin. Hy staar na iets wat oor sy hand kruip en ek vee dit weg. Hy skree.
Die kind is in ’n dagsorgsentrum. Dis stil by die huis. Ek slaap baie. Dan besef ek ek mors my tyd. Ek moet iets doen. Ek maak die huis deeglik skoon.
Die tuin kan my besig hou, maar dis Theo se gimnasium. Sy voete verniel die blomme en plante soos hy sy maneuvers vervolmaak en dis nie sinvol om aandag aan onderhoud te gee nie. Hy konfronteer ander mans daar. Hulle oefen met stokke, houtmesse, bamboesswaarde, elke hou afgerond met ’n irriterende uitroep.
“Hoe gaan dit met jou kursus?” vra ek.
“Wil jy teruggaan? Nog steeds?”
“Ek vra net.”
“Ek gaan nie binne ’n paar maande gereed wees nie. Dis punteneurige mense en ek sal moet uithaal en wys. So jy wil nie bly nie?”
“My plek is aan jou sy,” sê ek en spoel die bitter smaak met cream soda weg en gooi die laaste mondvol vies in die tuin uit.
“Jy maak modder,” sê Theo. “Ek moet môreoggend daar oefen.”
Tog is daar oomblikke wat my onkant vang – en my amper verlei, as ek net verleiding wou toelaat. Maar die laaste keer wat ek dit gedoen het, moes ek Japan toe trek.
Laer af in die straat woon twee vroue. Die een se huis leun oor ’n hoek sodat ek skemeraand daar bewus is van lamplig en ’n televisieprogram. Die ander vrou het ’n windklingel wat afgryslik eensaam klink. Wanneer die vroue mekaar sien, buig hulle. Hulle is pragtig in hulle kimono’s met die groot strikke op hulle rue. Theo sê die een was ’n geisha.
“Hoe weet jy? Sy is dalk bloot yamasaki watsenaam.”
“Dis Yamato-damashii, om tradisoneel Japanees te wees.”
“En jy sien met hulle oë?”
“Mono no aware. Kyk met die oë van die hart.”
“Jy is nie …”
“Dis ’n ingesteldheid wat baie aanspreek. Jy het hulle ontmoet. Harde, trotse mans wat iets wil bereik wat die moeite werd is.”
“Miskien is dit die kommunis wat eerste sy swart gordel kry. Of daardie harpoenier. Of wat van die een wat nooit sy oë knip nie?”
“Jy weet nie waarvan jy praat nie.”
“Ek weet kommuniste hunker terug na die revolusie. Harpoeniers hunker na walvisse. Ek weet jou Tora wou op die skip klim en niemand wou hom Amerika toe neem nie.”
“Dis Yoshida Shoin en Kommodoor Perry kon hom nie neem nie. Daar was ’n verbod op reis. Japan was afgesonder.”
“Ai, die eksklusiwiteit.”
Ek maak oogkontak met die veronderstelde geisha, wat glimlag. Terug by die huis ruik ek die denneboom waarom Theo binneband gedraai het met ruwe tou bo-oor. Hy oefen sy vuishoue daarteen.
“Hoekom neem jy nie klasse nie?” vra hy. ''Daar is ’n ikebana-skool by die stasie. ’n Bekwame vrou bestuur die plek. Die instruksiemetodes is fel, maar doeltreffend.”
“Ek bly so ver moontlik uit die kastestelsels.”
Ek en die kind gaan iewers heen. ’n Trein, ’n bus, ’n ent se stap verby busse en fietse en daar is ’n Shinto-fees. Skoolkinders in uniforms se gesigte is opgemaak met twee kolletjies tussen die wenkbroue, swaardjies in hulle gordels. Toeriste praat oor die belang van die fees vir die visvangseisoen. In ’n wit geboutjie is daar niks, geen standbeelde nie, nie plek om te sit nie. Net lig. Ek weet nie of ek moet bid of vlug nie. Buite kom ons op ’n mostuin tussen rotse en bome af. Die kind druk met sy vingertjies aan die mos. Water wel op.
In die nag reën dit: “Wat het van Tora geword? Is hy toegelaat om die land te verlaat?”
“Hy is onthoof.”
“A, ’n gewelddadige dood. Dit spreek seker tot jou krygersiel. Hai jai!” sê ek en maak ’n snybeweging met my plat hand.
“Hy was ongehoorsaam aan die stelsel.”
“Want hy wou weggaan?”
“Die land was om baie goeie redes geïsoleerd.”
“Want hy het sy eie inisiatief gevolg?”
“Dis dappan genoem, ’n daad van verset en wegbreek. ’n Baie ernstige oortreding.”
“Want hy wou sy droom uitleef?”
“Dis seker waarop dit neerkom. Dat hy sy droom wou uitleef.”
“Hoekom is jy so afgetrokke?''
“Van die ouens kom hiernatoe.”
“Vir baklei?”
“Ons wil ’n heildronk instel. Iemand gaan Indië toe.”
“Dis reg. ’n Kameraad, ’n mede-soldaat. ’n Kersiebloeisel.”
“Hoekom die sarkasme?”
“Ek wil jou iets wys. Ons was by ’n plek. Ek het ’n mostuin gesien.”
“Maak vrede met jou bestaan hier.”
“Die probleem is ek moet vrede maak met jou bestaan hier.” Ek hoor die hek. “Jou makkers is hier.”
Vier mans oefen in die tuin en is later nat van die sweet. My man is nie die beste atleet nie, maar lomp, oorskadu deur sy metgeselle. Hy word van sy voete af geswiep en teen die denneboom gedruk. Die mans merk my op by die venster. Ek gaan lees in die slaapkamer.
Hulle kom in die huis in: “Iss hogai. Banzai. Op Indië! Osu!” Dan vertrek die besoekers, miskien in verleentheid oor my. Ek hoop so.
“Ek gaan terug,” sê ek slapenstyd. Die futon bly knopperig.
“Jy kan nie netso opgee nie.”
“Dis nie my lewe hierdie nie. Dis joune.”
“Die seun het woorde aangeleer,” sê my man verdedigend.
“Ek ook. Wakarimasen. Ek weet nie. Wat ek hier maak nie.”
“Ek moet die ding volvoer.”
“Jy’s Tora. Jy omhels Japanneeswees met moed. Maar ek is ook Tora. Ek gaan terug na die Suid-Afrikaansheid toe met my moed.”
“Dit klink soos wegvlug.”
“Watse tier sterf ooit vir sy tierwees?” vra ek.
“Alle tiers sterf vir hulle tierwees.”
Ek neem ’n kombers sitkamer toe.
Theo kom sê: “Ek gaan self weg.”
Ek gaap hom aan. “Waarheen?”
“Indië.”
“Verlaat jy Japan? Is dit nie die oortreding dappan nie?”
“Ek let op jou ontevredenheid.”
“Wat is in Indië?”
“Ek stel belang in sekere meditasietegnieke. Ek moet by ’n jogi uitkom. Ons gaan in die wildernis wees, afgesny van die buitewêreld.”
Hy vertrek. Terwyl hy weg is, kry ek pos van my ma af. Sy skryf oor my susters se mans. Ek weet sy probeer om my beter te laat voel oor Theo. Sy het aandenkings gestuur: ’n natuurreservaat-brosjure, ’n stadsfoto, karton uit voedselverpakking gesny. Die kant van ’n Jungle-hawermoutboks het ’n prent daarop wat my as kind gefassineer het. Die tier se oë maak my ongemaklik, maar die kind hou daarvan en gou teken hy sy eie weergawes van tiers wat figure in kimono’s bekruip.
Een van Theo se medekrygers bring nuus. Theo se oorskot is in die noorde van Indië gekry. Iets wild het hom aangeval. Ek dink dis die afgryslikste grap wat ek in my lewe gehoor het.
Sy oorskot is by die huis voor ons is. Ons wag vir ’n vragskip. Ons vertrek uit die hawe. Daar is lang, groot golwe en seesiekheid. Meestal is die see kalm en die vordering goed. Ek probeer die kind vermaak wat tiers teken.