"Beautiful in Beaufort-Wes" is sý song, skryf Gert Vlok Nel op sy Facebook-blad aan Theuns Jordaan. (Netwerk24-berig hier beskikbaar.) Theuns Jordaan reageer in Huisgenoot: "Ek is stomgeslaan deur Gert se aantygings en hoe hy die werkinge van die musiekbedryf verstaan."
'n Saak het altyd twee kante. Kannetjie, Koos Kombuis se vrou, vertel eers oor die praktiese kant van die musiekbedryf, een liedjie en twee musikante. Daarna is Koos aan die woord om oor die menslike gevoelens te skryf.
Kannetjie: Die praktiese kant
Die oorspronklike eienaar(s) van kopiereg in ‘n liedjie is die skrywer(s) van die lirieke en die komponis(te) van die toonsetting. In baie gevalle is daar ook ‘n derde party, die uitgewer, wat aanspraak maak op ‘n gedeelte van die kopiereg. Skrywers en komponiste sou hul kopiereg oordra aan ‘n uitgewer, wie se werk dit dan sou wees om die liedjie aan die publiek bekend te stel, aan ‘n sanger voor te lê, te bemark, tantieme in te vorder, ens. Vandag is skrywers/komponiste wyser: hulle besef dit is nie nodig om hul regte aan ‘n uitgewer oor te dra nie, veral in die geval van skrywer-sangers wat hul eie materiaal sing en opneem.
Wanneer iemand ‘n liedjie wil opneem waarvan hy of sy nie die kopiereg besit nie, sonder enige wesenlike verandering in die melodie of lirieke (‘n sg cover version), is dit nie nodig om enige toestemming te vra nie (alhoewel dit sekerlik die ordentlike ding is om te doen). Wat wél nodig is, is dat die oorspronklike kopiereg-eienaar(s) in kennis gestel moet word dat die liedjie opgeneem gaan word en hoeveel eenhede (CD’s) gedruk gaan word. ‘n Fooi vir elke gedrukte CD, of elke digitale download, word dan aan die oorspronklike kopiereg-eienaars betaal. Dit is meganiese-reproduksie-tantieme, betaalbaar omdat die liedjie meganies geproduseer word met elke CD wat gedruk of digitale kopie wat afgelaai word.
Die meeste uitgewers/skrywers/komponiste behoort aan ‘n organisasie wat namens hulle hierdie fooie hef en insamel, in Suid-Afrika is CAPASSO hiervoor verantwoordelik. Dit is die verantwoordelikheid van die platemaatskappy wat die cover version opneem om seker te maak dat die meganiese tantieme aan die regte persoon of persone betaal word.
Sou die cover version oor die radio gespeel word, of deur die sanger wat dit nou vertolk opgevoer word voor ‘n gehoor, is uitvoertantieme (performance royalties) eweneens aan die oorspronklike kopiereg-eienaar(s) betaalbaar. SAMRO is verantwoordelik vir die insamel en uitdeel van hierdie tantieme. Skrywers, komponiste en uitgewers moet hul kopiereg by SAMRO registreer, en sangers en radiostasies moet aan SAMRO verslag doen oor wat hulle gespeel en gesing het. SAMRO reik lisensies uit en deel dan die geldjies uit aan wie dit toekom.
In die geval van ‘n cover version kan die persoon wat die liedjie net vertolk, dus geen aanspraak maak op enige kopiereg of tantieme nie. So ‘n persoon sal wel geld verdien uit die verkoop van sy CD en optreefooie.
As daar verander word aan ‘n bestaande liedjie – as die lirieke byvoorbeeld vertaal word, of die melodie wesenlik verander word – word ‘n geheel nuwe werk geskep. Voordat dit kan gebeur, moet uitdruklike toestemming van die oorspronklike kopiereg-eienaar(s) verkry word. In so ‘n geval sal die persoon wat die liedjie verander het, wel op ‘n gedeelte van die kopiereg van die nuwe werk kan aanspraak maak en sy of haar deel van die meganiese en uitvoertantieme kan opeis. Dit is dan nie meer ‘n cover version nie, maar ‘n afgeleide (derivative) werk.
Dit klink alles goed en wel, maar probleme ontstaan waar cover versions in die naam van die vertolker (sanger) daarvan by SAMRO geregistreer word as ‘n nuwe liedjie. Die sanger maak dan (wederregtelik) aanspraak op kopiereg en ontvang die tantieme. SAMRO neem eenvoudig aan dat inligting wat aan hulle gegee word, eerlik en korrek is.
Soms word die foute uit onkunde gemaak en soms is dit kwaadwillig. Uitgewers (wat dikwels verbonde is aan groot platemaatskappye) word ook gereeld daarvan beskuldig dat hulle nie die oorspronklike skrywers/komponiste op die hoogte hou van inkomste wat hulle musiek verdien het en hulle ooreenkomstig vergoed nie. Groot platemaatskappye doen ook nie altyd die moeite om seker te maak dat individuele skrywers/komponiste wat nie hul regte aan groot uitgewers oorgedra het nie, hul regmatige vergoeding ontvang nie.
Koos: Die menslike gevoelens
The post "Beautiful in Beaufort-Wes": Koos en Kannetjie Kombuis skryf oor twee kante van 'n saak appeared first on LitNet.