Afrikaans is nie die taal van die verdrukker nie. Toe die land in 1976 tydens die Soweto-onluste gebrand het, is die stryd teen verdrukking by die Universiteit van Wes-Kaapland in Afrikaans geveg.
Danny Titus
Foto: Leon de Stadler
So het die uitvoerende direkteur: Kultuur van die ATKV en oud-UWK-student Danny Titus verlede Vrydagaand tydens die Ommietafel-gesprek in die Paarl gesê. Die geleentheid waar daar jaarliks reguit om die tafels oor Afrikaans gesels word, is deur Die Afrikaanse Taalmuseum en -monument en die organisasie Vriende van Afrikaans aangebied.
“Afrikaans was nie vir ons die issue nie,” het Titus gesê. Dit het oor baie meer as taal gegaan.
Die Ommietafel-gesprek word jaarliks ter viering van Taaldag aangebied. Die vraag waaroor daar vanjaar nagedink is, was waarom Afrikaanse mense hulle kinders na Engelse skole stuur.
Die gehoor, wat uit min of meer ewe veel wit en bruin Afrikaanse mense bestaan het, het spraaksaam om die tafels deelgeneem aan die lewendige gesprek oor Afrikaans.
Die paneel bestaande uit Danny Titus, Izak de Vries (joernalis en pa), Liezel Van Beek (sakevrou) en Sabina Dumas (opvoeder) het die gesprek ingelei. Sedick Crombie was die gespreksleier.
Sommige lede van die paneel het hulle kinders in Engelse skole gesit en ander in Afrikaanse skole. Maar almal was dit eens dat Afrikaans ʼn volwaardige plek in die samelewing moet beklee naas al die ander landstale.
Titus, wat Afrikaans, Engels en Nederlands vlot praat, is een van diegene wie se kinders in Engels skoolgegaan het. Hy en sy gesin het die land in 1981 tydens die apartheidsjare verlaat en in Nederland gaan woon toe sy oudste kind ʼn baba van ses maande oud was.
Omdat die verskil tussen Afrikaans en Nederlands baie verwarrend kan wees, het hulle hul dogter ná hulle terugkeer Suid-Afrika toe in ʼn Engelse skool geplaas. Later is ook hulle jongste dogter na ʼn Engelse skool gestuur, omdat die gesin nie kans gesien het vir die ideologiese spanning wat geheers het by ʼn skool waar “Die Stem” destyds nog gesing is nie.
Titus pleit vir ʼn middelgrond en vra vir oop gesprekke sodat mense kan wegbreek uit wat hy beskryf as die taalverstardheid van sommige.
“Om soos AfriForum by studente se klasse by die Universiteit Stellenbosch in te storm” om vas te stel hoeveel Afrikaans en Engels daar gepraat word, is volgens hom oordrewe aktivisme.
Sabina Dumas, ʼn opvoeder by New Orleans Sekondêre Skool in die Paarl, sê sy maak haar kinders definitief in Afrikaans groot. Haar kinders gaan na ʼn Afrikaanse skool toe. Dumas, wat in 2015 die Neville Alexander Prestige-toekenning ontvang het, sê dit frustreer haar dat ouers wat dikwels self nie behoorlik Engels kan praat nie, hulle kinders na Engelse skole stuur.
Dit is ʼn sentiment wat deur baie deelnemers in die gehoor gedeel is.
Foto: Leon de Stadler
Soos baie ander sprekers het sy ook ʼn lansie gebreek vir Kaapse Afrikaans. “Afrikaans is oop en hoort nie in ʼn boksie nie,” het sy gesê en ʼn paar voorbeelde van Kaapse Afrikaans uitgelig wat die gehoor laat glimlag het. “Wanneer die kinders in die klas sê: ‘Juffrou ons gaan ʼn lange gooi’, dan weet ek hulle gaan nou loop. En wanneer iemand sê ‘Jy hou jou al weer Gam’, dui dit op maniere wat uniek is aan bruin mense.”
Izak de Vries, ʼn wit pa met ʼn swart seun, is ook gekonfronteer met die vraag in watter skool hy sy kind gesit het toe sy seun skoolryp word. Hy het sy seun Afrikaans grootgemaak, maar het op ʼn Engelse skool besluit vanweë die praktiese situasie daardie tyd omdat sy donker seun destyds makliker daar sou aanpas.
Sedrick Crombie, Liezel van Beek, Sabina Dumas, Danny Titus en Izak de Vries
Foto: Leon de Stadler
De Vries, wat self ʼn vurige kampvegter vir Afrikaans is, het gemaan dat mens versigtig moet wees om nie Afrikaans te gebruik om ras en klas eksklusief te hou nie.
“Ons moet baklei vir Afrikaans, maar ons moet ook ander tale bemagtig, want dit is al hoe ons ʼn beter kans sal hê om ook Afrikaans te bemagtig,” het hy gesê.
Liezel van Beek het gesels oor haar tyd in Taiwan, waar sy Engels gegee het. Sy sê daar is vir haar as iemand wat nie self kinders het nie, baie vrae oor Afrikaans wat in haar gemoed opkom. “Wie se belange word in ag geneem en in wie se belang dink ons wanneer ons praat oor Afrikaans as medium van onderrig?”
Soos by feitlik al die ander sprekers was haar pleidooi dat daar na meertaligheid gestreef word en nie slegs na Engels nie.
Deelnemers uit die gehoor was hoofsaaklik sterk ten gunste daarvan dat die belange van Afrikaans beskerm moet word en dat ouers hulle kinders na Afrikaanse inrigtings moet stuur. Dit is egter belangrik dat hulle ook vlot in Engels moet wees en verkieslik ook ʼn derde taal aanleer, soos Xhosa.
Michael le Cordeur
Foto: Leon de Stadler
Die woelinge oor taal by die Universiteit Stellenbosch het meer as een keer in die gesprekke opgeduik. Een van die deelnemers uit die gehoor, Michael le Cordeur, het ʼn paar wenkbroue laat lig toe hy beweer het Stellenbosch is Engels.
Hy het die media daarvoor blameer dat mense nog dink Stellenbosch is Afrikaans. “Die media moet ophou om te maak of Stellenbosch Afrikaans is.” Sy raad is dat mense in die eerste plek hulle huistaal onder die knie moet kry en dan sorg dat hulle ook vlot Engels kan praat en indien moontlik ook ʼn derde taal.
Van die gespreksgenote om die tafels het onderling van hom verskil dat Stellenbosch oorwegend Engels is.
Tussen al die verskillende dialekte en klemverskille oor Afrikaans was die een gemene deler dat Afrikaans se belange beskerm en uitgebou moet word, maar dat meertaligheid die antwoord is vir Suid-Afrika met al sy diversiteit.
Izak de Vries som dit so op: “Oor een ding is daar saamgestem: Afrikaans se komvandaan is ’n bastertaal met baie, baie invloede. Hierdie verbastering word ook by die Taalmonument gevier.”
Amanda de Stadler van Vriende van Afrikaans saam met Isabeau Botha van Die Afrikaanse Taalmuseum en -monument.
The post Ommietafel: Afrikaans is nie die “issue” nie appeared first on LitNet.