Winnie Rust (foto: Naomi Bruwer)
Winnie was ’n voorvrou. Van Wellington, spesifiek. Bolandse Boereadel. En sy was ’n scholar, in die outydse sin van die woord. Haar pa, die eerbiedwaardige CP van der Merwe, indertyd hoof van die Hugenote-kollege, was die broer van die digter Boerneef en self ’n gepubliseerde skrywer, en Winnie en haar broer, Chris van der Merwe, sou in hul pa se voetspore volg (Chris ook as akademikus).
Winnie se debuutroman, Martha (2004), is relatief laat in haar lewe gepubliseer, toe sy al in haar sestigs was, en was die uitvloeisel van ’n meestersgraad in kreatiewe skryfkuns aan die Universiteit Stellenbosch. Met dié verhaal oor Martha Solomons, Countess of Stamford, is Winnie se uitgebreide navorsing oor die geskiedenis van haar geliefde dorp – “het lieve Wellington” waaroor PH Nortjé ook geskryf het – aan ’n wyer gehoor bekend gemaak. (In 2008 het Richard van der Ross The Black Countess oor hierdie merkwaardige vrou van slaweherkoms gepubliseer; sy was onder meer die stigter van die skooltjie in Wynberg wat later ontwikkel het tot die Battswood Onderwyskollege.)
Juis deur Martha, uitgegee deur Petrovna Metelerkamp van Hemel & See Boeke, het ek Winnie leer ken. Ons kennismaking was per e-pos, toe ek die geredigeerde teks aan haar stuur met die gebruiklike lysie vrae daarby. Een vraag het gegaan oor datums wat nie klop nie, waarvolgens Martha sewe maande swanger was pleks van nege maande. Waarop Winnie enigsins krapperig antwoord dat maande tel nie haar sterk punt is nie. Maande later by ’n boekgeleentheid op Stellenbosch nader ’n mooi gryskopvrou my en ontmoet ons vir die eerste keer persoonlik. Sy skuld my ’n dankie, sê Winnie, oor daai lysie vrae wat haar van ’n paar flaters gered het. En dit het die res van ons verhouding as skrywer en redakteur gekenmerk: haar erkentlikheid en waardering.
By dieselfde geleentheid gesels ons oor die skryfwerk waarmee sy besig is. Sy wil verder ingaan op die lewe van Celestine Schoch, die bejaarde vrou wat haar in die 1870’s saam met die Wederdopers op Wellington gevestig het, vertel Winnie. En Miss Abbie van die Seminary ook, sê ek, ek kon in Martha sien jou hart lê by haar. Winnie se volgende boek, Margie van die Seminary en ander verhale (Human & Rousseau, 2011), bevat dan ook die verhaal van Abbie Ferguson, die jong Amerikaanse onderwyseres en talentvole sterrekundige wat deur Andrew Murray gewerf is vir sy nuutgestigte meisieskool. Dié bundel oor merkwaardige vroue van Wellington bied ’n wonderlike blik op Winnie self: deur die ingewing van haar uitgewer, Janita Holtzhausen, word die ses verhale saamgebind deur stukkies vertelling uit haar persoonlike lewe terwyl sy daaraan geskryf het.
Winnie Rust kon die innerlike lewe, die binnewêreld van ’n karakter, uitbeeld soos min ander - haar taalgebruik fyn, haar beskrywings ontroerend. Dít is ook wat haar beweeg om te skryf, het sy gesê: dat sy ontroer moet wees deur iets. Haar laaste boek, Trek (2013), wys ten beste hoe sy haar kon indink en inlééf in ander se omstandighede. Sy was haar lewe lank nou betrokke by die Wellington Museum, en elke jaar met Vrouedag het sy ’n program aangebied om ’n besonderse vrou van die dorp te vereer. Deur haar vriendskap met die onderwyseres Charlotte Cupido (die karakter Miss Girlie in Trek), het Winnie die geskiedenis van Wellington se bruin gemeenskap leer ken. Haar skreiende uitbeelding van die gedwonge verskuiwings uit die middedorp in die 1960’s, waardeur die bruin mense selfs hul kerkgebou verloor het, het ’n onuitwisbare indruk op my gemaak.
Winnie was by uitstek ’n meelewende mens en ’n gemeenskapsmens. Ná die gruwelike moord op Lisbé Smuts-Smith in 2005 het sy intens betrokke geraak by Alexa (Fuff) Kirsten, die buurvrou wat Lisbé wou help en wat toe vermink is. Winnie het ’n eenbedryf oor Fuff geskryf, ’n Venster vol son, wat in 2007 met Paasfees opgevoer is (dit het in 2010 in Engels verskyn as Colours of Hope). Die karakter Miss Pat in Trek is ook op Fuff se lewe geskoei.
Wat ’n bitter ironie dat Winnie in soortgelyke omstandighede moes sterf, watter ontsettende verlies. Haar plek in haar huis en haar dorp en in ons literêre wêreld is leeg, maar die herinneringe en haar boeke – dit bly.
The post In memoriam: Winnie Rust (14 April 1939 – 11 Mei 2016) appeared first on LitNet.