Like a good beverage, a good book holds promise from the first sip. This extract is used with the permission of NB Publishers.

About the author

Photo provided by the publisher

Melinda Ferguson is the bestselling author of her addiction trilogy Smacked, Hooked and Crashed. She is also an award-winning publisher. In 2016 her groundbreaking title, Rape: A South African Nightmare – Pumla Dineo Gqola, won the Alan Paton Award for non-fiction. In 2020 she joined NB Publishers under her imprint Melinda Ferguson Books.

Title: Bamboozled: In search of joy in a world gone mad
Author: Melinda Ferguson
Publisher: Melinda Ferguson Books
ISBN: 9781990973529

After a near fatal car accident, Ferguson finds herself shattered by PTSD. The meds she’s prescribed at the “Nervous Breakdown Clinic” don’t work. After reading that her hero Bill W, father of the AA 12 Step programme used psychedelics to heal, she decides to embark on a similar journey to address her extreme anxiety. Despite being terrified that she may relapse, what unfolds is a life-changing spiritual adventure assisted by psilocybin, commonly known as “magic mushrooms”. Over the following five years, layers of self destructive behaviour unravel. Deep wounds from two decades earlier, when she was a hopeless heroin and crack addict, begin to heal.

Then the world is hit by a global pandemic. To escape the dystopian madness, Ferguson finds her dream house, nestled in the remote Matroosberg mountains. But just as she feels safe, a week before it’s registered, a beautiful woman is brutally murdered two doors away. What sometimes looks like heaven can transform into hell in an instant. Now she’s forced to ask herself: what is freedom, truth and joy?

Underpinned by a quest to travel through the ordinary doors of perception, Bamboozled is a deep exploration of self, set in an age of false prophets and confusion. It’s her “coming home” from Smacked, in search of joy and freedom. Written in Ferguson’s no holds barred signature style, her latest memoir is about looking for patterns and uncovering answers in a world that’s crumbling. It’s also about loosening the grip of money and finding magic. Then she rescues a dog who ends up rescuing her.

First Sip

After just six months of living together, to kick-start our new life in Cape Town, Soul-Mat and I decide to buy a house. But being in partnership is a sure way to expose one’s deepest fears and rot. He and I come from polar-opposite financial worlds. He grew up in a safe and well-off family in a First World European country. His mind works in euros and abundance; mine in rands and lack.

Our pink-tinted, loved-up world is eventually rocked by these differences when we finally make an offer on a property. Whereas I am crunched over endless calculations, both on paper and in my head, in order to manage the purchase, he clearly comes from a much less neurotic space. It all seems so easy for him, while I crouch over my pained and panicked sums. He’s shocked by what appears to be my financial pettiness. I am frustrated that he can’t see my logic, that he doesn’t appear to understand my historical financial terror. I mean, in the name of disclosure, I gave him Smacked after our first weekend together. Doesn’t he fucking get it?

I have been in denial about how deep my disease of lack lies, but now I’m forced to confront it through another’s eyes. I thought things were relatively fine and dandy between us, but during this house-hunting process, we fight, we argue, we sulk, we accuse, we stand on opposite islands waving our respective banners. I am thrown back into a world of shame. I deny. I bargain. I blame. I revolt. After each argument that plays out in a mighty battle zone of wills, I am forced to look at my stuff. I hate what I see. Why can’t I share?

I want to run, leave, get away, be on my own again. Live in the solitary confinement of sweet denial where it’s just me: my money, my space, my decisions, no one else to please and appease.

But I can’t. I love this man. I have upped and moved my entire life in Joburg to be with him. And deep down, in clear moments, I know that what he keeps pointing out to me is true. But how do I change it?

I want to laser-cut the steel ropes that umbilical me to my past, to my childhood, to my mother. The mother I have resented all my life for her churchmouse approach to everything; the mother I once rejected in bitter anger, but whom I have now come to resemble. My fear that I should turn into her is manifesting. I, who screeched hatred at her for the way she saw the world in terror and lack, am my mother! I feel sick.

In Soul-Mat I have met my mirror, my hooter who blares each time I act without integrity. Which appears to be often. I twist, I turn, I scream denials. I’m a demented banshee, but deep down I know he is right. There are days that I hate-hate-hate this man. When we first meet at the airport in real life, the world slows down as I make my through Arrivals and angels chorus from the heavens. Never mind that we are literal strangers – we gently touch each other’s faces. We drink each other in. Time stops and, like two magnets, our souls meet. It’s every cheesy, romantic movie ever made.

Our first weekend is the stuff dreams are made of. We talk, we laugh, we make love over and over again. It’s as though we have walked a million miles in other lifetimes, only to have finally found each other.

So when we start bickering, it feels like a brutal betrayal of that loved-up “soulmate” dream. I struggle to reconcile the man I met at the airport with the one who is now breaking down all my illusions of self.

I remember reading Elizabeth Gilbert’s Eat Pray Love back in 2007, particularly what she’d said about soulmates, but back then I didn’t have the faintest clue what she was on about. Now I find my dog-eared copy in one of the boxes accumulating dust in the garage of our new house. In her book, which went on to sell a gazillion copies, she suggests that a soulmate’s purpose is to “shake up” and tear apart one’s ego. That a soulmate is there to “show you your obstacles and addictions”. She suggests that, to break one’s heart open to let the light in, one has to be driven to a point of desperation and lose control of the old illusion of self so that one can transform one’s life. In Gilbert’s world, your soulmate is therefore your spiritual teacher and master.

As I read these words, I know without a doubt that this man, whom I hate-love-hate-love, who at times drives me to the brink of insanity, who pushes all my buttons like a lift that refuses to budge when you desperately need it to, is indeed my fucking soul mate. If I have to break up with him, I will literally be abandoning the possibility of my better self. And, it appears, I do the same to him. Punch his buttons, drive him bonkers. If I have to trust Elizabeth G on this, Soul-Mat and I have been brought together to help each other transcend into a higher state of consciousness. Damn!

Whereas I am a talker, with far too many unprocessed words often tumbling from my supersonic-speed mouth, Soul-Mat’s approach to conflict is silence. He wants to be left alone, to regroup his emotions. He withdraws into what I perceive as passive-aggressive pockets of cemetery-silent sulks. It feels like I am being stonewalled. And this drives me beyond demented. His non-communication catapults me back into all my abject terrors of abandonment.

I experience his pleas of “leave me alone” as rejection, while he experiences my desperate need to “talk”, to fix, to lay it all out, as an onslaught, being caged in, stalked and attacked. We are total opposites in the way we argue. Words of anger, accusations and cheap shots tear from my lips in rage. I always end up regretting my bombs of verbal annihilation, but when my Uzi mouth gets going, there is no end to what it can destroy. And, as I get louder, his silence deepens. My uncontrollable explosions force him further into retreat mode. Like a drowning man gasping for air, he recoils into his cave as he desperately scrambles for a lifeboat that will bring him equilibrium. I am the tidal wave that crashes down. The more my shouts gather momentum, like a growing swarm of demented bees, the more he needs to escape me. Finally, my unbridled words cause him to pop and then he roars. Soon, it’s a cacophony of two mad lovers-turned-enemies, raging – the seed of the argument now long forgotten. We’re all over the place.

To calm down and disengage from the heat of emotion, he sometimes storms off to the adjoining room, slams the door and shuts me out. Bang! The aftermath of that slam, the silence that ensues, throws me into a mad panic. I question my move to Cape Town, our loved-up rush to buy a house. I am filled with a debilitating sense of shame, of regret and terror. I am back in my loveless land. I am four years old. My dad has just died and I am paralysed in solitary confinement. Our fights feel like the end of the world, the implosion of Planet Love.

Of course, on a greater soul-journey level, he is teaching me about abandonment, forcing me to deal with my deep childhood terror of facing the idea of “the end” – of mortality. Of sharing my life with another. He is also training me to be alone. I am teaching him about communication, trust and forgiveness. But that only becomes evident much later.

The post First sip: <i>Bamboozled</i> by Melinda Ferguson appeared first on LitNet.

Lourens maak ’n laaste verstelling aan die mikrofoon. Wanneer die rooi lig teen die muur aangaan, begin hy praat.

“Goeienaand aan al die naguile. Dit is nou presies middernag op Klokradio 302 FM en soos gewoonlik hierdie tyd van die nag, is dit Lourens Maritz wat jou van hierdie kant van die mikrofoon groet. Ek gaan jou geselskap hou tot so vyfuur. Vanaand het ek ’n interessante onderwerp om oor te gesels. Heel gepas vir hierdie tyd van die nag, sou ek sê. En dit is ... spoke! Persoonlik glo ek nie in spoke en bonatuurlike verskynsels nie, maar ek is oop vir oortuiging. Wat is jou gevoel daaroor? Dalk het jy al ’n persoonlike ontmoeting met ’n spook gehad, of dalk ken jy ’n goeie spookstorie? Hoe ook al, ek sal graag van jou wil hoor. Skakel gerus in en gesels saam. Ek wag vir jou oproep. Intussen skop ons die program af met ’n gepaste lied: Ray Parker jr met die temalied uit die rolprent Ghostbusters!”

Hy druk hy die nodige knoppies op die rekenaar en klankbord. Die rooi lig teen die muur verander na groen. Hy haal die oorfone van sy kop af en sit agteroor. Dít behoort die luisteraars aan die praat te kry. Goeie interaksie help om die alleenheid te verdryf.

Vanaand se onderwerp is inderdaad geslaagd. Die telefoon gons behoorlik. Spookstories van allerlei kleure en geure word vertel. Van ’n ou oom wat sweer dat sy oorlede vrou steeds snags by hom in die bed kom inkruip, tot ’n dominee wat nie kan preek as sy oorlede voorganger nie langs hom op die kansel kom sit nie.

Die tyd gaan vinnig verby, maar later raak die oproepe al minder. Teen drie-uur begin Lourens se ooglede ook swaar word. Dit is doodstil in die ateljee. Die enigste geluid is die musiek wat veraf deur die oorfone wat langs hom op die lessenaar lê, gehoor kan word en die koffiemasjien wat nou en dan slurpgeluide maak.

Dan begin die ligte in die ateljee skielik flikker, maar na ’n paar sekondes hou dit op. Lourens begin effens kriewelrig voel. Sou dit die klomp spookstories wees wat hom op hol jaag? ’n Beweging in die hoek van sy oog trek sy aandag. Die deur van die ateljee wat na die gang uitloop, het ’n venster van geriffelde glas. Het hy hom verbeel, of het iemand nou net in die gang by die venster verby beweeg? Hy hou die deur stip dop. Dan voel hy hoe sy nekhare stadig begin rys. Deur die geriffeldeglasvenster verskyn die silhoeët van ’n man. Maar die gestalte verdwyn weer net so skielik as wat hy verskyn het.

Byna onmiddellik begin die rooi liggie op die telefoon flikker. Lourens probeer om die deur in die oog te hou terwyl hy die gehoorstuk optel. “Klok Radio 302 FM, goeienaand.”

Stilte.

“Klok Radio, goeienaand!”

Behalwe sagte krapgeluide in die gehoorstuk is daar niks. Lourens voel nou erg ongemaklik. Iets is duidelik nie pluis nie. “Hallo ... Hallooo!!!” Steeds niks.

Hy druk die foon dood en skakel onmiddellik die sekuriteitstoonbank in die voorportaal. Dit voel soos ’n ewigheid voordat hy die vakerige stem aan die ander kant hoor.

“Security ...”

“Bennie, Lourens hier. Hier was nou net iemand by die deur van die ateljee. Kan julle kom kyk asseblief?”

Bennie beloof om te kom ondersoek instel. Skielik begin die musiek kliphard oor die luidsprekers teen die muur speel. Lourens ruk van die skrik. Die ligte in die ateljee flikker weer ’n paar keer.

“Wat de hel gaan hier aan?” Sy stem klink bewerig. Hy druk die knoppie op die klankbord om die luidsprekers te doof.

Nadat die twee sekuriteitswagte die gebou deeglik deursoek het, verskyn Bennie in die deur.

“Hier is niemand nie, meneer. Ons het oral gekyk.”

Lourens is dadelik ergerlik. “Hoe kan daar niemand wees nie? Ek weet wat ek gesien het.”

Bennie se antwoord laat hom byna sprakeloos. “Miskien was dit die spook, meneer.”

“Watter spook?”

“Meneer weet tog seker van die spook van Klok Radio?”

Dit neem die wind effens uit Lourens se seile. “Nee, Bennie, ek weet nié van enige spook nie. Watse snert is dit?”

Bennie se oë rek. “Dis oor meneer nog nie lank genoeg hier werk nie. Almal weet van die spook wat snags hier ronddwaal.”

Lourens is dadelik agterdogtig. “Trek jy my been, Bennie? Ek dink nie dis baie snaaks nie, hoor jy?”

“Nooit nie, meneer,” antwoord Bennie ernstig. “Meneer kan maar enigiemand vra. Oom Tok is die langste hier; hy sal vir meneer die hele storie kan vertel.”

“Vertel jý vir my, Bennie.”

“Meneer, ek ken nie die storie so mooi nie, maar hulle sê dit was ’n bekende konsertinaspeler wat hier in die ateljee dood is. Baie jare gelede, net toe die stasie begin het. Hier was glo ’n jong meisie wat as omroepster gewerk het. Sy en die konsertinaspeler het partykeer saam uitgesaai. En toe raak hy verlief op haar.”

“’n Bekende konsertinaspeler? Wat was sy naam?”

Bennie skud sy kop. “Ek dink dit was Boetie iemand, of so iets, meneer, ek weet ook nie. Hy het die meisie glo gevra om met hom te trou, maar sy het gedink hy maak ’n grap en toe lag sy vir hom. En toe hardloop hy hier uit en gaan aan die drink.”

Lourens glimlag. “Bennie, as jy my wil bang praat sal jy ’n beter storie moet uitdink. Ek neem aan die arme ou het toe selfmoord gepleeg?”

Bennie frons. “Nee meneer, dis nie wat gebeur het nie. Hoekom sal ek vir meneer wil bang praat?”

Lourens sug moedeloos. “Ja toe nou maar, vertel verder.”

“Soos ek sê, meneer, hy het aan die drink gegaan. En so ‘n paar dae later, terwyl die meisie hier besig was om uit te saai, toe storm hy in sy dronkenskap hier in en begin op haar skree. Hy was baie kwaad. Hy het gesê sy het ’n gek van hom gemaak en dat hy haar ’n les gaan leer.” Bennie beduie met sy hand na die hoek van die ateljee. “Dáár, in die hoek, het ’n kas gestaan waarin die sender en ander toerusting was. Toe pluk hy die deur van die kas oop en begin die drade uittrek. Maar toe vat hy per ongeluk aan ’n lewende draad en toe word hy hier op die plek doodgeskok. Oom Tok sê hy het glo vreeslik geskree. Sy lyk was halfpad verkool.”

“Magtag, Bennie!” Lourens ril effens. Hy het nie dié wending in die storie verwag nie.

Bennie vertel gretig verder. “Ja, meneer, dis verskriklik. Hulle sê die man se gees kan nie tot rus kom nie; hy dwaal nog al die jare snags hier in die gebou rond. Oom Tok sê mens kan hom partykeer nog hoor skree soos toe hy doodgeskok is.”

“Ek vat dít maar met ’n knippie sout, Bennie,” is Lourens se reaksie. “In elk geval, ek het my seker maar verbeel. Dankie dat julle kom kyk het. Maak asseblief seker die deur is gesluit wanneer jy uitgaan.”

Nadat Bennie weg is, skink Lourens vir hom ’n koppie koffie. Hy voel nog nie gereed om dadelik op die lug te gaan nie en laai nog ’n paar musieksnitte op die rekenaar. Wat ’n interessante spookstorie. Waar of onwaar, dié storie moet gehoor word.

Sonder waarskuwing begin die musiek weer oorverdowend oor die luidsprekers speel. Die ligte flikker.

“Ag nee magtag. Wat is dit tog vanaand?” Hy druk ergerlik die knoppie om die luidsprekers te doof. Onmiddellik begin die rooi liggie op die telefoon flikker, maar wanneer Lourens die oproep beantwoord, is daar weer net ’n gesuis in die gehoorstuk.

Die volgende oomblik vlieg die deur oop. ’n Blok van ’n man met ’n welige baard, geklee in kakieklere, staan die deur vol.

Lourens word yskoud.

“Wat de duiwel ...? Wie is jy en wat maak jy hier?”

Die man glimlag breed. “Ek is Ouboet van Zyl. Konsertinaspeler van formaat. Wie is jy?”

Lourens ignoreer sy vraag. “Hoe de hel het jy hier ingekom?”

“By die deur natuurlik.”

Bennie moes vergeet het om die deur te sluit. Vervlaks! Sy skok verander in woede.

“Jy het niks hier verloor nie, Ouboet van Zyl. Maak dat jy wegkom, of ek bel die sekuriteit.”

Ouboet ignoreer die waarskuwing en stap eenvoudig die ateljee binne. Hy neem plaas op die stoel voor Lourens se lessenaar en kyk hom vierkantig in die oë. “Nou toe, jy is mos besig met spookstories – ontmoet ’n regte een.”

Lourens kan nie ontslae raak van die kriewelrige gevoel wat van hom besit geneem het nie. Hy hou hom egter dapper. “O, so jy is ’n spook? Wat is dit wat jy van my wil hê, meneer Spook?”

Ouboet bly ernstig. “Ek soek ’n geleentheid om op die lug verskoning te vra vir my gedrag destyds. Ek was seergemaak en het nie geweet wat ek doen nie.”

“Op die lug nogal?” Die vermetelheid van die man darem. “Luister Ouboet, of wat jou naam ook al is. Dink jy ek is onnosel genoeg om te glo dat jy die kamtige spook van Klok Radio is? Maak dat jy wegkom of ek laat jou arresteer.”

Ouboet vlieg woedend op. “Met wie dink jy praat jy? Ek sal nie toelaat dat jy ’n gek van my probeer maak nie.”

“Aag man, kyk hoe skrik ek. Probeer ’n ander storie – die spook ding gaan nie met my werk nie.”

Dit laat Ouboet rooi sien. “Ek sê jou, ek ís Ouboet van Zyl!”

Lourens grinnik. “Ja, ja ek weet. Jy is die vark wat met jou dronk gat met elektriese drade kom speel het. Het jy nie geweet dit kan seermaak nie?” Die sarkasme in Lourens se stem is duidelik hoorbaar.

Ouboet is buite homself van woede. “Hou jou bek! Wat weet jy? Weet jy hoe dit voel om doodgeskok te word?”

Lourens besluit om ’n einde aan die gesprek te probeer maak. “Hoor hier, ek skrik nie vir jou nie. Kry jou loop.”

Ouboet storm om die lessenaar en pyl reguit op Lourens af. “Ek sal jou laat voel hoe dit voel as jy my nie wil glo nie!”

Lourens probeer desperaat wegkom, maar Ouboet kry hom aan die kraag beet en sleep hom na die ander kant van die lessenaar. Hy probeer homself teësit, maar die man is so sterk soos ’n bees. Hy ruk die kragdraad se prop met sy ander hand agter uit die klankbord uit en begin om die prop met sy tande af te byt om die kopergedeelte te ontbloot.

Lourens besef wat die man wil doen en gil so hard as wat hy kan. “Oukei, ek glo jou! Ek glo jou! Los my!”

Maar Ouboet is vasbeslote. “Jy sal voel wat ek gevoel het! Ek is nie jou gek nie.”

Hy neem die draad se twee koperpunte en druk dit teen Lourens se kaal nek. Lourens voel hoe die elektrisiteit deur sy liggaam skiet. Sy tande kners op mekaar en sy liggaam ruk onbedaarlik. Dan word dit donker ...

Stadig maak Lourens sy oë oop. Hy lê vooroor met sy kop op die lessenaar. Dit is doodstil in die ateljee. Hy lig sy kop stadig op en kyk om hom rond. Die lig teen die muur is groen, die muurhorlosie wys dis byna vieruur. Alles is netjies op hulle plek soos dit hoort. Die musiek is saggies hoorbaar vanuit die oorfone wat eenkant op die lessenaar lê. Langs hom staan ’n halfgedrinkte koppie koue koffie. Dit neem hom ’n paar sekondes om tot verhaal te kom. Hy moes per ongeluk aan die slaap geraak het. ’n Ongekende verligting spoel deur hom. Dankie tog, alles was net ’n nare droom.

Dan merk hy skielik op dat die boonste laai van sy lessenaar halfpad oop staan. Iets steek uit. “En dié?” Hy trek die omslag van ’n ou langspeelplaat uit die laai. Sy nekhare begin stadig rys en hoendervleis slaan oor sy hele liggaam uit. Die swart-en-wit foto op die omslag is effens onduidelik, maar hy herken onmiddellik die konsertinaspeler met die baard en kakieklere. Die bewoording bokant die foto lui: Konsertinaklanke met Ouboet van Zyl. 1939.

The post Spookradio 302 FM (weergawe 2) appeared first on LitNet.

“Ek gaan ontsnap,” sê Mister Cool. ’n Bankier, 38 jaar oud.

Roux Steyn sit sy beker op die bed neer. Stort koffie. Staan op.

“Vra jy my of sê jy my?”

“Sê. Dis my werk.”

Mister Cool is lid van die Air Force-bende, RAF4. Dié berugte tronkbende het gedurende die Tweede Wêreldoorlog ontstaan en spesialiseer in ontsnappings. Die hardebaarde dril die nat-agter-die-ore-snotneusies superfiks en skool hulle hoe om ’n meestersleutel uit ’n plastiekemmer te maak. Mister Cool het verlede Kersfees van agter uit ’n polisiebakkie ontsnap nadat hy ’n skoenveter en ’n Bic-pen gebruik het om sy voetboeie mee los te maak.

“Notafok,” sê Kriek. Hy swaai sy bene vanaf die bankbed. “Nie weer nie.”

“Nee, fok, Kriek,” sê Gert Malan. ’n Xhosa uit Steve Biko se wêreld. Sy ma het op sy geboortesertifikaat seker gemaak almal weet dat die baas gevat het wat nie aan hom behoort nie. Rastahare hang soos spinnekoppote oor sy gesig. “Moenie jou vuil pote in die kos hang nie. Ek wil nie stink tone en growwe hakke eet nie.”

Hy slaan met die liniaal teen Kriek se voete. Daar waar iemand in skewe letters “DOOD” en “MOEG” getatoeëer het. Vet spat sproete oor die beddens. Hy druk die liniaal met sy gekerfde kepe in nog vet, smeer die brood. Skep met ’n uitgedrukte tandepastabuisie ’n knerts tuna in die middel. ’n Spatsel mayonnaise. Plak die broodjies toe.

Priester spring van die bed af. ’n Bybelkorkursus val op die vloer. Binne-in lê ’n Playboy-tydskrif. Hy glip tussen Roux Steyn en Mister Cool in. Arms soos ’n skeidsregter uitgesprei; een palm teen Mister Cool se bors, maar hy teken nie sy doodsvonnis deur aan Roux Steyn te raak nie.

“Nee, ‘seblief, ouens.”

Roux Steyn stamp hom weg.

“Daai draai-die-wang-kak werk nie hier nie. Hierdie is nie jou ma se huis of die kerk se koekklub nie.”

Sy vuis tref Mister Cool teen die bors. Soos ’n klopboor. Op een plek. Hard.

Radio’s gaan dood. Kwetterende stemme doof uit. Mans staan op, loer oor beddens. Niemand waag dit nader nie.

Malan tel die brood van die warm, omgekeerde strykyster op, gooi dit in die roomysbak. Hou dit gereed. Ingeval Roux Steyn dit nodig het om Mister Cool mee te brandmerk.

“Die boere gaan ons stukkend skud. Waar gaan ek weer dagga kry?”

“Ag, komaan, jy’s Roux Steyn. Jy sal wel ’n manier vind om gebruike in te smokkel. Maak jou prys.”

“Geld kan nie als koop nie.”

“Die tronk is gebou met een lagie sement, een lagie smokkel, een lagie sement. Almal het ’n prys – maak joune.”

“Roux!” skree ’n reusagtige bewaarder met ’n vlamrooi baard deur die tralies. “Los die gevryery. Juffrou Swart soek jou.”

*

“Hoe voel jy?”

Juffrou Swart. Of JLO soos die gevangenes hul shrink gedoop het. In haar dertigs. Sy weeg niks swaarder as ’n baalsak nie; nie model-uitgeteer nie, meer sportief slank. Hare die kleur van ’n weermaguniform. Dit lyk of die Kaap van Storms dit vanoggend gekam het. Sy staan met haar rug na Roux Steyn. Kyk by die vensters uit. Daar is niks om te sien nie buiten ’n muur en waterpype nie.

’n Indian mynah skree.

Hy hou haar gat dop. Die broek span styf. Haar pantielyne wys. Hy wens hy kon sy vingers daarom haak, dit aftrek en sy mond ...

“Roux, ek praat met jou.”

“Oor?”

Sy swaai om.

“Lukas. Raak dit jou nie? Jy’t sy lyk gekry.”

Hy stap nader. Steun met sy hande op die tafel. Kyk haar in die oë.

“Soms is dit ek wat hulle in die stort ophang. Hoekom dink jy pleeg die kindernaaiers so baie selfmoord?”

“Erken jy ...?”

Hy staan regop. Klem sy vuis om die skêr. Druk sy hand in sy sak. Laat die skêr afgly in die sak se vals bodem.

“Ek erken fokkol.”

“As jy pis, staan jy?”

Wat de …? Die kru taal pas nie by haar sagte stem nie.

“Antwoord my. Sit of staan jy en pis?”

“Staan.”

“En ek?”

“Sit. Obvious.”

“Onthou dit. Ek’s ’n vrou en verwag dat jy my soos een behandel. Jy vloek nie voor my nie.”

Sy gee vir hom ’n papier, visitekaartjie-grote. Soek die skêr. Dalk het die skoonmaker dit gevat toe hy haar asblik uitgegooi het. Sy sal dit moet rapporteer.

Hy kyk na die kaartjie.

“Wat de fok is dit?”

“Roux! Jou taal. Asseblief. Maandag, Anger Management.”

“Maar ek’t dit alreeds drie keer gedoen.”

“Die sertifikaat word nie uitgereik vir bywoning nie, jy moet die inhoud toepas.”

“Ek’s ’n Steyn, ons is bedonderd gebore.”

“Jou pa ook?”

“Nee.” Hy skud sy kop, sy stem sag: “Die dronkgat was ’n sissie. Hy’t nie eens die bliksem gemoer wat sy vrou afgevry het nie.”

Sy laat die vloekwoorde gaan. Vir nou. Dis die eerste keer dat hy oor sy ouers praat.

“Is jy kwaad vir haar?”

“Hoekom? Dit was sy vrou, nie myne nie.”

“Sy’s jou ma.”

“Selfs hoere kan geboorte skenk; dit maak jou nie ’n ma nie. Sy’s fokkol van my.”

Hy stap deur toe. Swaai om.

“Ek vloek langer as wat jy rook, maar ek sal try.”

Trek die deur toe. G’n rede om dit te klap nie.

Sy staar na die deur. Haar longe skree vir nikotien. Sy begin om haar tafel te orden. Lêers volgens tronknommers, op die hoek van die tafel. Verslae in die Klagte & Versoeke-boek. ’n Gedagte vir elke handeling.

Roux Steyn. Gert Malan.

Sy wens sy ken nie hul name nie. Maar nie net ken sy hul name nie, sy weet ook waarom hulle hier is – danksy die gevangeniskaarte wat elke gevangene moet vergesel. Elke keer as ’n gevangene hier instap, oorhandig hy ’n oranje kaart aan haar.

Elkeen se naam, misdaad en vonnis is daarop aangeteken.

Roux Steyn is gevangene 92156604.

Sy geloof is aangeteken as “geen”. Sy vonnis TDV. Ter dood veroordeel. ’n Handtekening bevestig dat dit in 1995 na lewenslank verander is.

Die spasie onder die hofie getiteld “Misdaad” is vol geskryf. Aanranding. Roof. Poging tot moord x3. Moord x2.

Op die kaartjie se linkerbladsy, onder “Opmerkings”, het iemand met ’n swart pen geskryf: “High Escape Risk” en reg in die middel van die kaartjie, in groot, rooi drukletters: “Trouble Maker”.

Hy is beslis moeilikheid. Daarvan is sy deeglik bewus. Almal weet waarom hy van die Leeuwkop Maksimum Gevangenis hierheen geskuif is. Dis in sy lêer. ’n Medegevangene is vermoor. Grusaam. Sy hart is uitgesny. Dis nooit gevind nie.

Sy wonder soms of hy dit geëet het.

Hoekom is Malan met hom bevriend? Hy’s maklik tien jaar jonger as die bendeleier.

Sy skud haar kop.

Sy loop altyd hier uit met die woorde wat sy wou sê afwagtend in haar mond, ’n bitter smaak op haar tong. Want die mans het name. Lewens. En elke keer proe sy die bittere magteloosheid agter in haar verhemelte. Want daar is eintlik niks wat sy vir hulle kan doen nie.

Roux Steyn is hard. Die ander gevangenes kla gedurig by haar. Sê hulle vrees hom meer as die tokoloshe. Selfs die bewaarders raak stil as hy in ’n vertrek instap. Maar om hier te oorleef, moet jy kliphard wees. Soos Roux Steyn. Hoe het hy dit tydens een groepsessie gestel? In die tronk word almal die een of ander tyd gesteek – jy moet net besluit waarmee ­– ’n mes óf ’n piel.

*

Roux Steyn pis. Skree: “Flush!”

“Sorry, Roux.”

Die toilet spoel.

“Vreet minder kool,” sê Roux Steyn.

Hy draai ’n kraan oop.

“En drink meer water.”

Bo die een wasbak is ’n A4-folio met tandepasta vasgeplak. “Skottelgoed” is in blokletters geskryf. Die reël is dat niemand sy mond in die skottelgoedwasbak mag uitspoel nie. Nog minder half-body daarin was. Dít word in die “Bek & lyf”-wasbak gedoen.

Die water stroom uit die skottelgoedkraan. ’n Sterk straal. Babyface was sy varkpan rustig. Dan begin hy om dié plastiekbak waarin spesiale diëte vir MIV-pasiënte opgeskep word, af te droog. Hy is nog so nuut in die tronk, sy geverfde groen nommer op die bord dop nog nie eers af nie. Hy gesels met iemand in die stort. Tokkie, afgelei van sy gunsteling-moordwapen – Tokarev.

Roux Steyn draai albei krane toe. Droog sy hande met sy hemp af.

’n Kakkerlak glip agter die “Bek & lyf”-papier uit. Sprint oor die muur. Babyface klap dit dood. Draai die kraan weer oop.

“Ek was nog.”

“Jy mors water.”

“Die see is vol water.”

“Ek sweer jy’s die domste poes in die tronk. Draai daai fokken kraan net weer oop.”

“En dan?”

“Babyface, moenie kak waar ek moet skoonmaak nie. Los die man,” bulder Tokkie. “Roux, is ons oukei?”

“No stress, brother.”

“En ons?” vra Mister Cool.

Hy hurk langs twee manne wat op ’n kartondoos skaak speel. Trek ’n string toiletpapier van die rol af. Vleg dit. Steek die onderste punt brand. Tronk air freshener. Plak dit teen die toiletmuur. Die teëls is op die hoeke afgebreek en lankal in moordwapens omskep.

Net toe hy die laken voor die toilet wil toetrek, gryp Roux Steyn sy arm, sy greep ferm.

“As jy uit dié sel ontsnap, beter jy nie terugkom nie.”

“Asseblief, my ma lê op sterwe.”

Van agter meteens ’n geraas.

“Hoeveel fokken goed wil jy nog was?” Malan storm soos ’n Spaanse bul wat rooi gesien het, op Babyface af. Vuiste gebal. Die twee getatoeëerde horings op sy voorkop steek amper deur Babyface se wange so naby gaan staan hy. Sy asem ruik na vis en twak. “Fokkof nou veg van daai kraan, jou kindnaaier.”

“Ek’t haar nie gerape nie. Sy’t daarvoor gesoek. Net so ’n jagse bitch soos haar ma. Flirty, flirty met daddy. Lyk ek mooi in my rok, deddie? Toe wys ek haar. Klein naai.”

Die skaakspelers lag.

Roux Steyn gluur hulle aan. Hy het lank voor die tronk met sy ligte aan geslaap.

*

22h00 is dit ligte uit. Maar eintlik brand tronkligte dag en nag, want die nagdiensbewaarders moet te alle tye kan sien wat in die selle aangaan.

Sou hulle wou.

Hier en daar speel radio’s sag.

Roux Steyn slaap in die hoek, agter. Mes in die hand. Skoene gereed. Nie plakkies nie, want hy wil nie uit sy skoene hardloop nie. En hy moet kan skop en trap. Hy slaap nie onder ’n kombers of laken nie, want hy wil nie sukkel om op te spring as hy skielik oorval word nie. Dan vrek hy eerder van die koue.

Langs hom lê Malan, Kriek en Pumbaa. Al drie ook gewapen. Bokant hulle, op die heel boonste bed, is Priester se bed leeg. Dis die reëls. Newbies bo. Oumanne heel onder.

Oorkant hulle begin die Son-affers om lakens rondom hul beddens te span. Die Son-oppers werk in die dag. Geld en bloed. Son-af werk as die ligte af is. Gee vir mans nommer onder die komberse.

Die sel ruik na dagga, poep, Vaseline en seks.

Malan raak aan Roux Steyn se voet.

“Boss.”

Roux Steyn is dadelik wakker.

Trek die appelboks onder sy bed uit. Haal ’n koekie seep uit. Blou handdoek. Stap stort toe.

Voor die stort hang ’n lang ry waslappe. Dit hou ’n gevangene se plek. Hy skuif Tokkie s’n tot heel agter.

Priester sit op die vensterbank by die toilette. Sing een of ander kerkliedjie oor ’n thousand reasons. Blaas daggawalms by die venster uit.

“Hoe lyk dinge?” vra Roux Steyn. “Iemand al vir jou koffie gebring?”

“Stil.” Hy kyk op sy horlosie. “Nagskof is laat.”

“Wie?”

“Hagar.”

“Hy slaap in die kantoor. Jy oukei? Koud?”

“Ek’s oukei.”

“As jy koud kry, stort. Fok die lyn.”

Die stortkoppe is afgebreek. Sterk strale spuit. Roux Steyn staan so dat die kokende water op sy rugspiere val. Malan sing. “Ek kan doen met ’n miljoen.”

“Klink of jy gespyker is,” spot Roux. “Wat’s sy naam?”

“Iets beter. Ek gaan vir my ’n plaas koop en Durban poison plant. Pappa, ek gaan soos ’n zombie loop.”

“Ons gaan ’n bank moet roof vir daai plaas.”

Roux Steyn smeer ’n lemoensak vol seep. Skrop sy lyf. Nek. Arms. Bors. Bene. Skrop. Ruik steeds bloed. In hierdie fokken plek ruik als na bloed. Soms ruik hy dit as hy eet, stap, of probeer slaap. Dit bly in sy fokken neus.

“Dis nie geld nie, nè?”

“Geld?”

“Mister Cool se deal.”

“Iets beter.”

*

Middernag. Stemme.

“’Seblief indoda Tokkie,” pleit Babyface: “nie vanaand nie.”

Twee donderslae weergalm deur die stilte soos Tokkie hom klap.

“Djou ma se poes. Hou djou bek of ek maak djou vrek. In my bed. Nou!”

Babyface klouter af, kyk pleitend na Roux Steyn.

Roux Steyn staar boontoe. Die metaalraam van die middelste bed bokant hom is toegemaak met karton. Hy het al die kaal foto’s wat die vorige bandiete daar geplak het, afgeskeur. Al wat oorgebly het, is die blou tandepasta waarmee dit vasgeplak was. Dit en één foto. Een foto het hy gehou. Sporty Spice.

“Boss,” roep Malan, “leen Sporty vir my.”

“Spyker jou matras, man,” tjirp Pumbaa in. Die meeste matrasse het gate in – instant pussy pudding.

Pumbaa scroll op Instagram. Net boude en tiete.

“Kom Pumbaa, help ’n man uit. Ek’s lank in die tronk, gee my ’n bietjie boude,” kap Malan terug.

Pumbaa spring op. “Ek bliksem jou.”

“Ek bandiet vir die laaste sterkgevreet wat dit gesê het,” sê Malan.

Pumbaa sak terug op sy bed. Dis waar. Malan is verlede jaar gevonnis. Piet Vark het met hom kak gesoek en ’n draadhanger as strikdas gekry. Hy’s in die stort opgehang as vlag vir almal om te sien wat gebeur as jy met Gert Malan skoor soek.

“Ouens,” sê Roux Steyn: “kom ons val terug in salute.”

Hy streel sy vingers oor Sporty Spice se foto. Gaan hy eendag trou en kinders hê?

“Boss,” sê Malan, “dink jy nou aan Sporty of JLO?”

“Fokkof.”

“JLO is gepak, nè?”

“Pakistan,” koor Kriek en Pumbaa.

Mister Cool plak homself ongenooid op die bed neer. Die blikbeker tee wasem sy bril toe.

“Hoeveel soek jy? Ek sal reël dat dit môre oorbetaal word.”

“Klop jy nie?” vra Malan. “Boss, moet ek hom afstof?”

“Raak ontslae van jou skouervlieg,” sê Mister Cool.

“Hy’s doof.”

“Ek gee nie om of hy doof, stom en blind is nie – ek like hom nie.”

“Ek’s bly, hy’s getroud. Vat vir my ’n rugsak uit.”

“’n Rugsak? Wat’s binne?”

“Maak nie saak nie. Vat dit uit en begrawe dit. Maak seker dat jy dit met klippe toepak; ek wil nie hoor ’n trop jakkalse het dit oopgegrawe nie.”

“’n Rugsak? Al jou smokkelgeld? Sê nou ek hardloop met dit weg …”

“Dan moet jy seker maak jou spore lei nie terug vierhoeke toe nie, want ek gaan hier vir jou wag.”

*

G3-seksie se daaglikse uuroefening vind om 09h00 plaas. Nooit stiptelik nie. Ook nie daagliks nie.

Die gevangenes skrum deur die gange na die onderste vloer. Fluit. Skop ’n bal. Babyface lei soos ’n hanslam voor.

Roux Steyn loop agter. Hy wil nie hê iemand moet ’n mes in sy rug druk nie.

Die bewaarders drentel agterna. Knuppels in die hand. Hul sole piep op die blinkgevryfde vloer.

Die gangligte is dof. Goggas gons daarom soos ’n Jack Russell om ’n teef wanneer sy op hitte is. Kragdrade hang soos spinnerakke uit die ligte en klim by vensters in.

“Dankie hek!” skree Babyface toe hulle die hek nader.

Twee rotte skreeu-baklei oor ’n appelstronk. Glip onder die traliedeur. Nael die binneplaas in. In die oorvol asblik langs die hek ritsel papiere. Nog ’n rot, gevolg deur ’n trio kleintjies, spring uit die asblik. Vlug in die binneplaas.

’n Bewaarder druk eers ’n handvol mieliepap in sy mond voor hy in sy stoel terug lê en ’n swaar bos sleutels uit sy sak trek. Sy pens hang onder sy hemp uit en die sleutels is met ’n laksmanslus aan sy belt vasgemaak. Hy kies een, strek en kreun. Sluit oop.

In die binneplaas sirkel Roux Steyn kloksgewys. Malan gaan staan agter die sokkerpale. Pumbaa en Kriek weerskante van hom.

Roux Steyn bespied die binneplaas. Die bewaarders speel domino’s. Kerkbroers staan in ’n sirkel en bid. Teen dwelms, bendes, smokkelary en seks. Slippers en Rooikappie lê soos klipdassies in die son. Kaal bolyf. Gespierd.

Niemand het ekstra klere aan nie. Geen handdoek is om ’n nek gedraai nie.

Roux Steyn sien hoe Priester die binneplaas instorm. Hy loop altyd op sy tone, en wanneer hy hardloop, lyk dit soos ’n kameelperd wat wil struikel. Hy stop by die bewaarders. Roep: “Chief! Chief!”

Roux Steyn weet wat hy oordra. Hulle steek mes in die gym.

Die bewaarders storm uit die binneplaas. Sekondes later draai Priester ’n ketting om die deur, sluit dit met ’n slot.

Kriek en Pumbaa flank, een regs, een links. Malan loop na die toilette, die een helfte van ’n skêr in die hand. Roux Steyn volg hom, die ander gedeelte van die skêr in sy hand. Hy het dit self in die stort vlymskerp geslyp. Sy armhare afgeskeer om seker te maak dit sny deur vleis.

Pumbaa fluit. Kriek volg. Dan Malan.

Dan val als in plek. Militêr presies uitgewerk.

’n Rugsak slinger oor die muur. Twee gevangenes maak dit leeg, verdeel die sakke dagga onder die trop gevangenes wat daarvoor gewag het. Gee die rugsak vir Priester.

’n Groep gevangenes onder leiding van Pumbaa storm op ’n ander klomp gevangenes af. Roof hul selfone. Steek dié wat weerstand bied. Gooi die buit in ’n catch, hys dit na bo.

Kriek koördineer die dagga. Maak seker dat dit in elf verdeel word, ’n arm vir elke seksie.

Die sokkerbal rol doelloos.

Mense vlug na die deur. Die kerkbroers en die vet paptrokke heel voor. Hulle ruk en pluk aan die deur. Skreeu.

“Chief!!!”

Die gewoontemisdadigers, die bloubaadjies, gaan staan met hul rûe teen die muur. Up hul voorraad. Bêre die dagga in die kluis. Druk dit in hul gatte op.

*

Die toilette ruik na dagga, pis en ’n nat asbakkie. Snoop Doggy Dog blêr uit ’n selfoon.

Die sirkel sien vir Roux Steyn, die skêr. Vlug na buite.

In die middel van die sirkel sit Babyface op sy knieë. Besig om ’n gevangene af te suig. Die gevangene hardloop na buite, broek om die enkels – ’n pikkewyn in oranje.

Babyface het nie tyd vir opspring en weghardloop nie. Sy oë vergroot.

“Roux, seblief.”

Die skêr glim in die lug. Deurboor sy nek. Bloed spuit in ’n sterk straal deur die lug. Teen die dak, mure, oor die vloer en wasbakke.

“Sy’t geflirt nè?” skree Roux Steyn. “Op ses? Fok jou, jou poes.”

Kap die skêr weer en weerweerwéér.

Hy begin Babyface se nek afsny. Met kaphoue. Ruk en pluk die nekwerwel. Druk die skêr in. Probeer die werwels losbreek. Sny deur die senuwee. Babyface se voete ruk.

Malan gooi die kop in ’n inkopiesak, knoop dit toe. Na die derde sak gooi hy die kop in die rugsak. Rits dit toe. Gee dit vir Priester.

Roux Steyn en Malan begin die liggaam opsny.

Kriek en Pumbaa sluit aan. Spoel die liggaamsdele in die toilette af.

Slippers en Rooikappie verbrysel die bene met dumbbells.

Bewaarders donder teen die staaldeur.

Die fluitjie skril.

Roux Steyn se arms raak moeg. Hy sny stadiger.

“Fok!”

Die toiletsbakke neem ’n ewigheid om te vul.

“As die boere die deur oopbreek,” skree Roux Steyn uitasem, “dan los julle my alleen. Ek sal hiervoor staan!”

Die alarm skree.

Uiteindelik. Alles afgespoel.

Die vierman druk hul klere in die toilette om dit te verstop. Spoel. Aaneen.

Die toilette oorspoel.

Almal duik onder die stort. Skrop. Trek vars aan. Nat klere word by die vensters uitgehang.

Slippers en Rooikappie is G3 se skoonmakers, dus mop hulle die vloer. Daarna gooi hulle twee dromme ontsmettingsmiddels oor die vloer.

Met al die bewyse weg, is Babyface deel van die ontsnappingstatistieke.

“Ouens, staan sterk,” sê Roux Steyn. “Die boere gaan ons nou stukkend bliksem. Salute.”

*

Die gevangenes lê op die sokkerveld. Kaal. Bewaarders trap op hulle. Identifiseer die ringkoppe.  Gevangenes wat waag om hul koppe te lig, of te praat, word gebliksem.

“Boss,” fluister Malan, “as jy ontsnap, wat gaan jy eerste doen?”

Swaeltjies swiep deur die lug.

’n Weerlig blits. Donder rommel.

Roux Steyn se oë verdof. Die Here weet, na al die jare is die vierhoeke sy huis.

Dié oë! Malan het dit laas gesien toe hy verkrag is. Toe korporaal Roux Steyn hom uit die sinkplaathuis gedra het. Hamer in sy hand. Bloed wat drup. Roux Steyn het in die hof ook geswyg. Almal dink dit is hy wat sy bevelvoerder doodgeslaan het.

“Wat gaan jy doen as jy ontsnap?”

“As ek my dik gat oor daardie muur kry,” lag Malan, “soek ek ’n Nobelprys. Pronto. Daarna eet ek McDonald’s leeg.”

The post Geld kan nie als koop nie (weergawe 2) appeared first on LitNet.

Nadat ons die oproep gekry het, het ons met die Tata van PE Joburg toe gery. Gerrie praat al die pad oor die geld wat ons by “Rose se ou” sou kry. R5 000 elk. Ek weet presies wat ek met my geld gaan maak. Ek gaan vir my ’n second-hand motorbike by ou George die Griek koop sodat ek ’n job kan kry. ’n Regte job. Soos Patrick.

Patrick is die ou wat in die flats langs my bly. Hy is van êrens  in Afrika, ek weet nie mooi waar nie, miskien Kongo. Patrick se motorbike het hom R5 000 gekos, hy maak tonne geld. Hy maak deliveries. Meestal vir Debonairs. Maar ook ander deliveries. Soms hoor ek hom baie laat in die nag wegtrek op sy bike. Hy sê hy maak baie meer geld as toe hy as ’n car guard gewerk het. Eintlik is dit streng gesproke ’n scooter, maar Patrick praat van sy motorbike. Ek gaan ook van myne praat as ’n motorbike. Ek gaan dan my job by Green Acres opgee. Vir Mr Stevens sê hy kan sy job in sy hol druk. Jirre! Ek gaan nooit weer heeldag daar in die parking lot van Green Acres in die son staan nie.

Gerrie rook en praat die hele pad. Hy is opgewonde. Rose se ou het vir ons ’n jobbie georganise. As ons in Joburg kom, moet ons ’n pakkie gaan oplaai, dan moet ons wag vir ’n oproep. As ons die oproep gekry het, moet ons weer die pakkie êrens anders gaan aflaai. As simple as that, sê Gerrie.

Ek was eers nie lus nie. Joburg is fokken ver. Toe hoor ek van die geld en ek dink, dit gaan al my problems oplos. As ek eers die motorbike het, sal ek geld kry en dan sal ek, net soos Patrick, vir my ook ’n girl kan kry. Patrick het baie girls. Sommer wit girls ook. Ek gee nie om nie. Wit girls, bruin girls, swart girls. Ek like hulle almal. Maar sonder geld kan ’n mens in PE glad nie ’n girl kry nie, vergeet maar daarvan. Nie eens die hoere en tikrokers in Central sal sonder betaling met my uitgaan nie. Maar een van die dae gaan ek ryk wees. Dan gaan ek nie net girls hê nie, ek gaan vir my daai special girl kry. Een wat by my sal bly. En vir my kook. Boeliebeef stew en macaroni en sulke goed. Selfs tjops oor naweke. Oeee, ek gaan soos ’n koning leef. Ek sal selfs vir Patrick en een van sy girls oornooi vir ’n braai op die balkon. Vir hom bietjie wys hoe leef ons Afrikaners.

Net buite Joburg kry Gerrie die call. Ewe skielik is ek bang. Hy sê ons moet die pakkie in die zoo gaan oplaai. Watse kak is dit? Wie doen business in ’n zoo? Omgodsnaam. Ek sê vir Gerrie iets is nie reg nie. Maar hy luister nie vir my nie. “Dink aan die geld, Swannie. Dink aan die geld.”

Ek probeer dink aan die motorbike, die girls. Maar my hande begin nou sweet. Ek ken nie die plek nie. Dis baie groot. Baie groter as PE. Wag tot ek vir Patrick daarvan vertel. Oral is daar net karre en minibus-taxi’s en busse en almal jaag soos mal mense. Ek het nie ’n clue waar ons is nie. Ek was nog nooit in Joburg nie. Net een keer met Kersfees in Oos-Londen toe ons vir my auntie gaan kuier het, maar dit was maar ’n kak plek. Verder droom ek om Kaap toe te gaan eendag. Ek wil daai berg gaan sien met my eie oë. Maar eers die geld en die motorbike en die girls. Ek wil nie meer aan die zoo dink en wat ons daar gaan oplaai nie.

Gerrie maak ’n paar wilde draaie. Google het ons op die verkeerde pad gevat. Ons moet omdraai. “God, Swannie waa’s hierdie fokken plek? Hoe moeilik kan dit nou wees om ’n zoo in ’n stad te kry!”

Ek sê vir hom ons moet die boy by die garage vra, miskien weet hy. Maar hy weet ook nie. Ons draai terug tot ons uiteindelik ’n sign sien: Zoo Lake. Gerrie swaai in en ons parkeer. My hande sweet en my bene bewe. Ek loop agter Gerrie aan. Hou my lyf skraal. Gerrie praat in Engels op sy phone. Ek kan nie hoor wat hy sê nie. Hy steek ’n cigarette aan en swets: “Nou moet ons wag ou Swannie. Net wag.” Ons sit op ’n bankie onder ’n boom. Kinders en oumense en vroumense met stootwaentjies loop by ons verby. Die son skyn.

Skielik lui Gerrie se phone. “ Ja. Ja. Ja, OK.”

“Kom,” sê hy en klap my op my been. “When the going gets tough, the tough gets going.”

Dis een van sy favourite sêgoed. Hy was al in die tronk, so hy moet weet.

In die car park staan ’n man met ’n sonbril op. Hy lyk soos ’n bokser. Nog groter as Patrick en nog swarter.

“Hey my man,” sê hy. Hulle skud blad. “You come armed?”

Gerrie wys na sy leerbaadjie se sak. “Pistol,” sê hy. Dit lyk asof Gerrie die ou ken. Miskien was hulle saam in St Albans. Gerrie was in die Big Five. Hy’t ’n tjappie op sy voorarm van hulle.

“Good, let’s go,” sê die groot ou. Hy het amper dieselfde aksent as Patrick.

Ons klim in die kar, dis ’n ou BMW met getinte ruite soos my oom gehad het. Daar is nog ’n man in die kar, maar hy sê niks. Ek en Gerrie sit agter. Gerrie praat, ek sê niks. Ek wil uitklim. Ek moet dink aan die fokken motorbike. En die girls. En aan die fokken Kaap.

Ons stop voor ’n jewellery shop. O jirre wat de fok maak ek hier. Hier is net karre en mense. Fokken mal. Ek het nie eens ’n gun nie!

Die groot ou sê vir my ek moet agter die stuurwiel inklim.

“Wait here. When you see us coming, start the engine.”

Hulle loop vinnig tussen die karre deur na die winkel. Die groot ou loop voor, die stil ou agter. Gerrie is in die middel.

Ag fok tog Gerrie. Jy het nooit vir my gesê dis ’n fokken robbery nie. Jy het gesê dit is ’n pakkie. ’n Pakkie man. Ons sou ’n delivery maak. Ek wil net deliveries maak, man. Ek wil nie robberies maak nie. Ag jirre tog.

Dis fokken warm in die kar, maar ek maak nie die venster oop nie. Ek is te bang iemand sien my. Ek wag en wag. Dit voel soos ure. My hande en voete sweet iets verskriklik. Ek wil my skoene uittrek. Op die strand gaan loop daar by die Boardwalk. Saam met ’n girl ’n roomys eet. My een skoen is uit. Toe ek opkyk sien ek vir Gerrie aangehardloop kom. Daar is ’n gun in sy hand en ’n sak in die ander.

Ek wil die kar aanskakel maar my sokkie haak vas aan die pedaal. Ek kan nie my voet op die petrolpedaal kry nie. Ek probeer die sokkie afhaal. Ek hoor ’n helse slag. Kyk op. My ore suis. Gerrie lê bo-oor die bonnet. Bloed uit sy kop. Fok fok fok!

Die groot ou probeer die deur oopmaak. Pawf! Nog ’n slag, bloed spat oor die venster langs my. Die groot ou se gesig gly teen die venster af. Met een oog kyk hy na my. Dan is hy weg.

Ag nee jirre tog asseblief! God help my! Nou kom die ander ou, gun in die hand. Hy skiet wild heen en weer in die rigting van die jewellery shop. Pluk die deur oop en dan is hy in. Ek ruik buskruit en bloed. “Allez. Allez! Go! Go!” Maar my voet en my bene en my hande is lam. Ek kyk af, dis nat onder my. En taai. Bloed loop uit my uit. Fok die delivery. Fok deliveries. Die stil ou gorrel agter my. Ek kyk om. Bloed spat uit sy mond uit. Ek kry my voet op die pedaal en druk dit in. Gerrie rol oor die bonnet. Die kar skiet vorentoe maar daar is ’n motorbike voor ons. Blink en blou en pragtig, Presies soos Patrick s’n. Ek trap briek. Nee. Nee. Nee. Net nie die bike nie. Toe klap my kop teen die stuurwiel. Ek hoor ’n kraakgeluid. Krrrrrrk. Vandag maak ek fokkol deliveries. Vir niemand nie.

The post Die delivery man (weergawe 2) appeared first on LitNet.

Ek en Venetia was daai tyd op laerskool. Ons het voor die deur sit en speel. Toe sien ons daar kom Jaco en Patrys met die ding in die grondpad af, skuifel-skuifel lat die stofwolkies blom. Hulle twee het saam met Pappe gewerk. Baie by onse huis gekom ook. Man-man twee pote in die hand van onder, versigtig, of hulle ’n swaar, gekweste dier dra. Sukkel-sukkel het dit gegaan, want hulle was maar aan die min kant. Die son staan stil bokant hulle koppe. Die sweet tap hulle af. “Simoné! Venetia! Gee pad!” skree Pappe soos die ding hierdie kant toe en daardie kant toe gedraai word om by die deur in te pas. Pappe het nes ’n voorman staan en beduie hoe Jaco en Patrys moet maak om die ding reg in te kry: “Soontoe, manne. Nee, op sy sy.”

“Hy kan nie, ou Adam,” sê Jaco, “dis te nou. Wag, laat ons eers ... só ... daar gaan hy.”

“Mooi, manne, moet tog nie lat die ding nog verder seerkry nie.”

Maar Mamme het net stil eenkant gestaan.

Ons tweetjies het op en af gespring en rondgedans – dis maar min dat ’n nuwerige ding oor ons drumpel kom. Agter ons hande gegiggel en in mekaar se ore gefluister en na die ding beduie toe hy sy staanplek in die kamer kry. Naderhand laaie oop en toe getrek, tot Mamme gegil het: “Dis nou genoeg! Hou julle nou op! Loop speel buitekant!”

Dit was nog op die plaas. Nou staan die ding hier, vasgekeer in die klein kamertjie in my huisie in die Kaap. Ou Lisbet se spieëlkas. Skrape en kapmerke het daar oor die jare bygekom van die ge-uit en toe ge-in en weer ge-uit en ge-in, maar sy trots het hy nie verloor nie. Duur hout. Brêgherig. Bak bene soos ’n voël wat se lyf te swaar was om te dra. Bolkloue om beter sy staan te staan. Fyn patroontjies sorgvuldig uitgekerf. 

Venetia hoor nie toe ek by die kamer inkom nie. “Jong! Die ou vrou is weer deurmeketaar vandag! Jy moet tog die polismense bel en hoor of Mamme se doodsgeld opbetaal is.”

“Hoekom moet jy altyd so raas, Simoné?”

“Ek dink sy’s nou rêrag op haar laaste. Praat heel bleddie dag van ’n erfporsie, erfporsie. Wat waarvandaan kom? Lyk sy’t goudmunte begraaf doer op die plaas. Want wragtig, daai oumens-pay hou skaars die maand uit.”

“Sy praat seker van die spieëlkas.”

“Nee wag, jong! Wie wil daai ding hê? Jy sien dan die ding pas skaars in die kamer. Jy kan hom mos daar by jou huis hou. Jy’t klomp plek. Of ons verkoop die ding sommer.”

“Ai, Simoné. Jy weet tog hoe die ou vrou oor haar spieëlkas is.”

***

Mamme lê toe-oë op die kooi met die ingeduikte matras onder die hekelkombers. Die kamer ruik na sterksalf en siekte. Grys hare oor die kussing gesprei. Sy was darem ’n vrou in haar dae: fyn gebou en lank met stulpings van voor en agter daar waar dit regtig saak maak. Mens kon sien hoe die manne skaamkry as hulle met haar praat. Kon haar nooit in die oë kyk nie.

Haar hare was daai tyd meestal onder haar kopdoek. Maar Saterdae het sy dit gewas en uitgekam en in die son laat droog raak. Op haar stuitjie het dit gehang.

Ek en Venetia is lig van kleur, soos Pappe. Ons lyk seker soos Pappe se mense, het ons maar afgelei. Nie dat ons Pappe se mense ken nie. Sy ma is dood. Broers en susters het hy nie. Venetia kon nie wag om te gee pad van daai plaas af nie. Amper elke dag tjank-tjank, snik-snik van die skool af gekom, want die kinders spot ons.

Ons stap nog so eendag huis toe, toe’s Mietjie en haar trawante agter ons.

“Is julle nie bang nie?” vra sy vir hulle.

“Vir wat moet ons dan bang wees?” vra die een.

“Hierie nagspoke op dagdiens voor ons,” sê sy en hulle almal bars uit van die lag. Ek gaan staan stil.

“Los hulle, Simoné,” sê Venetia.

Ek gooi my sak neer, ek draai om, en toe gryp ek daai Mietjie aan haar min haartjies. Sy’t my vlegsel beet en dis ek en sy aanmekaar.

Toe ons by die huis kom, is Mamme daar. Die kamer ruik na seep na ’n mens jou klaar gewas het.

“Wat maak Mamme dan by die huis?” vra Venetia.

“Hoekom lyk julle gesigte soos ’n stormwolk?” vra Mamme.

“Dis al weer daai Mietjie-hulle, Mamme,” sê ek. “Hulle wil nie ophou met ’n mens nie!”

“Ai, my kind, daar’s party stryde in die lewe wat ons altyd sal moet stry.”

“Mamme bly sulke goete sê wat niemand kan verstaan nie,” sê Venetia terwyl sy uit die kamer stap.

Die spieëlkas was eers mevrou Claire s’n, toe kry sy glo eendag gier om dit uit te smyt. En Mamme het gemaak dat daai spieëlkas in haar plaashuisie sy staan kom kry. Ons het daai tyd eers nie geweet hoe sy dit reggekry het nie.

Toe Jaco en Patrys die spieëlkas die dag by die plaashuis aanbring, toe sak Pappe af: “Jirre, julle manne werk swak. Kyk hoe lyk die ding!” Want in die ronde raam van die spieël was daar niks oor behalwe ’n skerf glas nie. Die skerf van die spieël wat oorgebly het, het lateraan uitgeval. En niemand het plan gemaak om ’n ander spieël in te sit nie. Dit was of hulle nie eens meer gesien het die spieël is uit nie.

Jaco en Patrys het niks gesê nie; net skuins na Mamme geloer.

En Jaco is net vol “sorry, sorry, ou Adam”. “Nee ou Adam,” gaan Patrys verder, “toe ons hom by die groot huis se trappe afdra, toe gly Jaco wat voor vat en daar tuimel die ding die res van die trappe af en toe die ding sy stillê kom kry toe is die spieël net skerwe glas.”

Een aand, toe’t Jaco en Patrys ’n ou drinkdingetjie met Pappe kom deel. Toe Pappe sien die kan loop leeg: “Kyk waar lê hy al. Ek hou dié bietjie vir my vir môre vir die kop.”

“Moet tog nou nie so wees nie, ou Adam,” sê Patrys. Maar Pappe hou vol.

Sak Patrys af: “Ag, man! Hou jou wyn! Jy bly dom.”

“Los dit, man. Kom ons loop liewer,” wil Jaco die vrede bewaar.

Mamme staan in die deur. Die gepraat het ons almal wakker gehad. Ek en Venetia op onse knieë ’n paar treë agter haar lat sy ons nie kan sien nie.

“Hy’s ’n kont, hy!”

Pappe gaan staan styf teen Patrys. “Met wie praat jy? Hè?”

Gaan Patrys aan: “O, so jy wil nou teen my kom styfstaan? Daai kas het in elk geval nooit by die trappe afgedonner nie. Toe ek en Jaco dit gaan haal, toe is die spieël klaar gebreek. Siena het die gangvloere in die groot huis gepolish, toe sien sy hoe daai spieël gebreek het.”

“Julle mense met julle stories,” sê Pappe. Hy gaan sit; vryf oor sy kop soos altyd as ’n ding pla. “Wat myne is, is myne. Julle was nie by nie. Niemand het gesien nie, maar julle praat julle stories nog al die tyd.”

Toe Patrys en Jaco wegsteier, klim Mamme by die trappie af.

“Adam,” sê sy sag.

Maar Pappe het nie opgekyk nie; net aanhou oor sy kop bly vryf.

’n Ruk ná meneer Simon se afsterwe in sy oudag, toe kom die balju met die brief wat sê mevrou Claire sê Mamme en Pappe moet van die plaas af. Dis nou haar en haar kinders se grond en hulle slaan wet oor wie daar bly en wie nie. Ek en Venetia was al weg.

Maar dis nie wat meneer Simon altyd vir Mamme gesê het nie. Só het sy gesê. Hy’t gesê hy los als vir ál sy kinders en dan kan Mamme daar bly tot sy die dag dood. Dít het hy haar belowe. Pappe het halfweg geprotesteer teen die uitsetting. “Julle kan nie daai ding maak nie. Dis ’n nuwe land hierdie. ’n Nuwe goewerment en nuwe wette. Waarnatoe dink julle moet ’n oumens op sy oudag gaan?”

“Daar’s ongelukkig niks wat ek aan die saak kan doen nie, Meneer. Die besigheid is klaar deur die hof en dit is nou so. Julle sal maar plan moet maak. Maar die mevrou het haar voet neergesit.”

Toe kom hulle hier in die Kaap met ’n lift aangery tot by my huisie, ingedruk in ’n ou bakkie. Ou Lisbet en Adam en hulle goedjies en die spieëlkas.

Meneer Simon het altyd allerhande oorskietgoed vir Pappe gegee. Met die oorskietwyn het hy hom doodgedrink. Kort nadat hulle by my plek aangekom het, is hy weg. Al die jare se suipery. Net sy koperpand wat hy vir ons gelos het. Mamme s’n is nog aan haar vinger.

“Slaap Mamme?” vra Venetia. Nog voordat ek kan antwoord, maak Mamme haar oë stadig oop. Sy sien ons voor die spieëlkas staan, maar dit lyk sy kyk verby ons.

Mevrou Claire het daai spieël self breek gemaak. Ek en Venetia het maar so die stukkies wat ons hier en daar gehoor het, bymekaar gesit.

Eendag toe vang mevrou Claire glo vir Mamme voor die spieëlkas sit. Sy’t haar doek afgehaal en met mevrou Claire se ivoorkam haar hare sit en uitkam. Rooisel aan die lippe en wange gesmeer en lekkerruikwater gespuit.

Toe mevrou Claire die kamerdeur oopgooi, sien sy Mamme voor die spieël sit. “Wat dink jy doen jy?!” En mevrou Claire se oë val op die kam wat Mamme van die skrik laat val het.

“Ek is jammer, Mevrou. Ek wou net ... Ek was besig om die ...”

Daai dag toe lyk dit mevrou Claire raak van haar kop af, het Siena vir die mense vertel.

“Jy sal nooit my plek kan inneem nie, nooit! Nooit!”

En toe vat mevrou Claire die blompot wat op die spieëlkas staan en gooi die spieël fyn en flenters daarmee.

“Julle moet plaas toe. Julle erfporsie wag. Wettiglik. Daai tjinners wat so baasspeel, moet beginte plek maak,” begin Mamme weer.

“Sien jy nou?” sê ek vir Venetia. “Ek het jou gesê sy praat heeldag daai ding.”

Mamme begin toe weer: “Simoné was klaar geplant toe Adam my vat. Die mense gaan praat, het my ma gesê. Adam was nie een wat vrae gevra het nie. Julle weet tog hoe hy was.”

“Wag, laat ek vir Mamme eerder bietjie water gaan haal. Mamme is seker uitgedors van al die medisyne,” sê Venetia.

“Simon Venter,” gaan Mamme verder. “Saans as de laaste vark loop lê het, het hy by my kooi kom inkruip. En julle twee het van die gelêery gekom,” sê sy.

My woorde was weg. Ek kyk na Venetia. Sy kyk na my. Toe gaan sit sy by Mamme se voete op die bed. Sit haar hand op Mamme se onderbeen. En sy sê: “Mamme moet nou ophou met daai storie. Dis ou goete. Begraaf saam met Simon en Pappe.”

Soms, as mevrou Claire weg was dorp toe, het Simon haar sommer in sy huweliksbed beetgekry. Wat sy agterna weer moes opmaak. Mamme maak haar oë toe. “Loop nou, julle. Ek. Wil. Rus.”

The post Die spieëlkas (weergawe 2) appeared first on LitNet.

“Wat is in daai pienk mandjie wat sy dra?” vra Josua.

“Seker ’n bom om die skool op te blaas,” sê Marié laggend. Josua sug en kyk net weg.

Josua en sy twee vriendinne, Hanna en Marié, is op pad na die biologieklas van die Hoërskool Luiperdsrant. Sedert graad 8 is hulle maats.

“Ek sal nie verbaas wees nie; sy haat alles en almal!” sê Marié ernstig.

“Ek weet nie wat ons aan haar gedoen het nie. Ons het rêrig ons bes probeer om haar te betrek,” kla Hanna.

“Ek sal haar self gaan vra wat dit is,” sê Josua. Hy stap vinniger om haar in te haal.

“Haai Lara!” Sy kyk om.

“Wat het jy saamgebring vandag?”

“Jy sal in die klas sien. Ek het dit vir mnr Brandt gebring.” Sy kom strak voor.

Lara stap snellend verder en ruk die mandjie weg sodat Josua dit nie kan sien nie. Hy hoor ’n skielike krapgeluid binne-in die mandjie soos wat sy wegstap. Die geluid herinner hom aan ’n hond wat sy leë kosbak uitgrawe. Hanna en Marié kom nader.

“Dit moet ’n dier wees, want ek het iets gehoor wat beweeg daar binne.”

“Flippen ongeskik! Sy groet jou nie eers terug nie. Hoe de hel was julle best friends in die laerskool?” vra Marié.

“Dinge was net anders toe ons klein was. Ons het mekaar ontgroei.”

“Josh, om mekaar te ontgroei is een ding, maar om iemand net te begin ignoreer en jouself so te isoleer ... iets moet fout wees. Sy het géén vriende nie.”

“Ek weet, Hanna ... ons het al baie hieroor gepraat. Komaan, ons gaan laat wees vir biologie.”

Biologie, oftewel lewenswetenskappe, is Josua se gunstelingvak. Elke periode by mnr Brandt is die hoogtepunt van sy dag, die enigste periode waarna hy werklik uitsien. Hier leer hy van die wonders van die natuurwêreld en heel dikwels verskynsels waarvan hy nog nooit gehoor het nie. Mnr Brandt is ’n passievolle onderwyser met ’n besonder belese agtergrond in die biologiese wetenskappe. Hy maak die vak interessant en Josua en ander kinders in sy klas hang elke periode behoorlik aan sy lippe. Josua is baie dankbaar dat mnr Brandt sy biologie-onderwyser is; hy sien homself as ’n natuurkenner en kan vele plant- en dierspesies uitken. Mnr Brandt verbreed sy kennis nog meer. Behalwe dat hy ’n bron van kennis is, het hy selfs al baie keer uitgereik na Josua wanneer dit met hom sleg gegaan het.

“Dankie tog dis nou biologie. As ek nog ’n minuut verder na juf Spies se gekerm moes luister, sou ek mal raak!”

“Ag Josua, juf Spies is nie so erg nie. Jy kan net nie wag elke dag om biologie toe te gaan nie,” sê Hanna terwyl hulle verby die laning koorsbome langs die saal stap.

“Ja!” voeg Marié by, “Jy het ’n obsessie met mnr Brandt – ’n mens sal sweer jy het ’n crush op hom!”

Alhoewel hulle net grap, is Josua al keelvol vir die herhalende getergery van sy vriendinne oor sy liefde vir biologie en sy bewondering vir mnr Brandt. Met dit kom ongemak, en ‘n hele rits emosies waaroor hy nie wil praat nie.

“Moenie laf wees nie. Hierdie grappies elke dag raak nou regtig boring. Get a life man.”

Marié en Hanna lag terwyl hulle weer vir Lara en haar pienk plastiekmandjie kyk op die punt van die gang waar die biologieklas is.

“Dalk het sy haar grondmonster vroeër saamgebring – wanneer het Meneer nou weer gesê moet ons dit hier hê?” vra Hanna.

“Eers Maandag volgende week,” antwoord Josua. “Ek weet nie of die grond in ons tuin enige mikroörganismes gaan hê nie. Die grond is so vaal soos nog iets.”

“Of dalk het psycho girl ’n regtige monster gebring!” skerts Marié.

“Sjuut!” snou Josua haar toe.

“Ja, sy is nie ons gunstelingmens nie, maar hou tog net op om al hierdie simpel comments oor haar te maak.” Marié rol net haar oë.

Die geluid wat Josua gehoor het uit die mandjie, hinder sy gedagtes. Wat kan dit wees?

Josua sien dat Lara met mnr Brandt praat toe hulle by die klaskamer instap. Hy is die enigste onderwyser met wie sy enigsins praat, en soms lyk dit tóg vir Josua of sy die biologieklasse geniet. Daar is nog steeds iets wat hy en sy gewese kindervriendin gemeen het, dink hy.

Mnr Brandt frons en lyk stomgeslaan terwyl Lara vir hom die inhoud van die mandjie wys.

“Ek sê julle nog steeds! Dis seker ’n regte monster wat sy gebring het!” fluister Marié tergend.

“Shut up!” brom Josua.

Al die graad 10-lewenswetenskappe-leerders skuif agter hulle stoele in mnr Brandt se klas in. Sy klaskamer is ’n laboratoriumklaskamer op die eerste verdieping met min lig, weens die reusagtige wildevy voor die vensters. Daar is talle ou plakkate en illustrasies wat bekende bioloë soos Darwin en Pasteur uitbeeld, asook foto’s van natuurtonele uit verskeie omgewings regoor die aardbol. Die klas lyk oud, maar skep ‘n atmosfeer van ontdekking en avontuur en gee die gevoel van ’n studeerkamer van ’n natuurkundige uit die 19de eeu. Agter in ’n vertoonkas is daar ook talle organe en misgeboortes van vee wat al vir jare in bottels met formalien onderdompel is.

“Goeiemôre graad tiens!”

“Goeiemôre Meneer.”

“Sit asseblief en haal dadelik julle skrifte en handboeke uit.”

Mnr Brandt vryf sy hand oor sy mond en loer vinnig weer in die mandjie na die onbekende voorwerp wat Lara voor op sy tafel gelos het. Hy maak die PowerPoint-aanbieding op sy skootrekenaar solank oop vir die les wat volg. Josua hou hom dop.

“Lara het vandag iets ... interessants vir ons saamgebring.”

Lara lyk ietwat ongemaklik as gevolg van die skielike aandag en oë op haar.

“Soos sekere van Lara se vriende reeds weet, was haar ouers in Suid-Amerika. Meer spesifiek, Peru.”

Almal kyk vragend rondom hulle om die beweerde vriende te sien wat hy van praat.

“Haar ma versamel eksotiese plante, en wil graag hierdie een vir ons wys wat sy daar gekry het.”

Josua onthou hoe tannie Anna-Marie, Lara se ma, behep was met plante. Sy was die plaaslike kwekery se top klant en hulle moes altyd vreeslik moeite doen om sekere plantvariëteite vir haar in die hande te kry. Lara het egter nooit haar ma se belangstelling gedeel nie. Inteendeel, sy het dit verpes.

Mnr Brandt lig die potplant uit die mandjie en dit gons in die klas. In sy hand hou hy die rooiste blomplant wat Josua al ooit gesien het. Die blare het ’n eienaardige stekelrige voorkoms en besit twee bloedrooi blomme, so groot soos hande. Elke blom het vier ronde kroonblare. Koeëlrond, met glinsterende rande. Die plant het geen groen dele nie; selfs die blare is donkerrooi. Waar het die geluid vandaan gekom? wonder Josua. Hy was tot nou toe oortuig dat dit ‘n dier in die mandjie moes wees.

“Ek is ’n biologie-onderwyser ... en ’n tuinier,” voeg mnr Brandt by, “en ek het nog nooit so ’n plant gesien nie. Die blare ... sjoe, dit lyk ... dit lyk nie eers eg nie. Lara sê haar ma het nie die spesienaam genoem nie; ek gaan dit so gou as moontlik opsoek in my boeke wanneer ek ’n kans kry.” Hy sit die plant op die hoek van die tafel neer en gaan voort met die les.

“Mmm ... lyk my nie dis net jý wat ’n crush het op hom het nie,” fluister Marié. Hanna giggel saam, maar Josua hoor haar nie. Hy is uit die veld geslaan deur die pragplant. Hy roem graag op sy vermoë om plante te identifiseer, maar hierdie een is vir hom ’n raaisel. ’n Ander gedagte bly egter vassteek: Wat was die geluid? Het hy hom verbeel? Dit knaag aan hom. Hy kyk na Lara, wat skuins voor hom sit. Emosieloos. Ernstig. Boos. Hy het haar nog nooit so gesien nie.

Mnr Brandt het intussen sy les oor plantorgane begin. Die meeste kinders maak notas, terwyl ’n groepie agter in die klas vir mekaar fluister. Josua kyk nog steeds na Lara, wie se liggaamshouding en gesigsuitdrukking nog onveranderd is. Iets voel verkeerd. ’n Angstige gevoel klop in sy keel.

Meteens spring Lara op en hardloop by die klaskamer uit. Haar stoel tuimel om en die hele klas skrik van die onverwagse slag wat deur die ou vertrek weergalm. Mnr Brandt hardloop agterna. Jandré du Toit spring agterna om mnr Brandt te volg. Die deur klap in sy gesig toe. Hy kry dit nie oop nie.

“Wat de donder het nou gebeur?!” roep Marié.

Al die kinders is verbaas oor die voorval en die klas skarrel en raas soos wat almal meer probeer uitvind. Jandré kry nog steeds nie die deur oop nie.

“Ek het nog heeltyd gesien sy lyk weird. Iets het baie af gelyk.”

“Het sy al ooit so iets gedoen, Josh?” vra Hanna.

“Nee, ek het haar nog nooit so gesien nie.”

“Meneer moes ons toegesluit het of iets!” skree iemand wat saam met Jandré aan die deur ruk.

“Hanna, Marié, my gut sê vir my iets groots is fout.”

‘n Menigte kinders probeer nou om die deur oop te maak. Hulle kan nie sien wat buite aangaan nie, aangesien daar geen vensters aan daardie kant van die klaskamer is nie. Die enigste vensters is dié aan die wildevy se kant.

“Wat gaan aan?!” skree ’n kind.

Josua se oog vang ’n beweging op mnr Brandt se tafel, waar Lara se rooi plant nog staan.

“Julle, kyk daar!” skree Josua.

Die plant op die tafel het in ’n kwessie van sekondes ten minste ’n meter gegroei en hou aan groei. Dit begin ’n menslike gedaante aanneem. Nog nooit het Josua iets so afskuwelik gesien nie. Die kinders gil en hardloop histeries na die agterkant van die klas. Die deur kan nie oop nie.

“Wat is dit?!” roep Hanna en Marié gelyk.

“’n Alien!” skree ’n ander meisie.

Die gedrog snork varkagtige geluide wat die kinders nóg meer ontstel en voer toe ‘n onverwagse aksie uit wat die konsternasie vererger. Elke steel van die plant het langer geword, soos slange, of ledemate op ’n mens. Elkeen gryp ’n kind ’n kind en draai reg rondom die kind se lyf draai. In ’n oogwink is die kind geheel en al weg. Jandré het eerste verdwyn. Toe Michelle, toe Karabo.

“Wat gaan ons doen?!” skree Marié.

“Kom ons breek die vensters oop met die stoele,” stel Josua outomaties voor.

Kinders spring op die tafels. Sommige kruip onder die tafels in. Skryfbehoeftes en stoele val rond. Die gille is oorverdowend. Dit laat Josua se ore suis. Formalien spat rond soos wat die bottels agter in die klas op die grond val. Nog kinders verdwyn.

Terwyl Josua, Hanna en Marié elkeen ’n laboratoriumstoel gryp, hardloop die meeste kinders nog verwilderd rond in die klas om die tak-arms van die plant te ontwyk. Die glasstukke skiet deur die lug soos wat hulle die klasvensters te pletter slaan. Hulle al drie spring uit. Die slag op Josua se voete is pynlik. Om vanaf die eerste verdieping te spring is nie iets wat enige van hulle al gedoen het nie. Hanna het haar arm seergemaak, dalk gebreek. Die seer is egter gou vergete toe hulle weer herinner word aan die klanke en geluide uit die biologieklas. Hulle hardloop so vinnig as wat hulle kan na die kantoorgebou. Rondom hulle kom kinders en onderwysers uit die klasse gestap. “Wat is fout?” roep die onderwysers, heeltemal onbewus van die bonatuurlike situasie wat in mnr Brandt se klas afspeel. Terwyl hulle hardloop, kom mnr Brandt uit die kantoor gestap en lyk verbaas om hulle na die kantoor toe te sien hardloop.

“Hoekom hardloop julle hiernatoe?”

“Meneer!” roep al drie uit met min asem na die gehardloop.

“Die plant! Dis ... nie ’n plant nie,” mompel Josua vinnig.

“Hy gryp die kinders!” voeg Marié by.

“Wat gaan met julle aan?! Ek dog dit is net Lara wat die pad byster geraak het vandag.”

“Meneer, asseblief, laat weet die skoolhoof. Mnr Hanekom moet die skool laat ontruim!” pleit Hanna.

“Eers sê Lara dat ’n spul ruimtewesens haar gedwing het om kinders vir hulle te ontvoer, en nou ’n plant wat kinders gryp?”

Die drie kinders kyk verdwaas na mekaar.

“Wat op aarde gaan aan?” roep mnr Brandt uit. Die verbouereerdheid op sy gesig is opvallend.

“Bly net hier!” skree hy vir die kinders en hardloop vervaard in die rigting van die klaskamer.

Josua sit tjoepstil op die sitkamerbank terwyl die nuus op die Afrikaanse kanaal die hooftrekke wys: “Vyf-en-twintig leerders van Hoërskool Luiperdsrant, in Luiperdsrant, Noordwes, raak vermis in ’n raaiselagtige gebeurtenis.”

Josua sit verstar, terwyl sy ma oor die foon met familie praat. Hy is vreesbevange. Hoe gaan hy ooit slaap vanaand? Wat gaan met sy gunstelingonderwyser gebeur? Lara is weg. Van die plant is daar geen teken nie.

The post Lara se pienk mandjie (weergawe 2) appeared first on LitNet.

Daar was 55 voorleggings, maar slegs 5 plekke in die LitNet-slypskool Om te skryf. Almal kan egter uit hierdie slypskool leer. Op die agterblad van Om te skryf staan: “Hoe leer jy skryf? Kom loer oor die skouers van ambagsmense. Dit is die maklikste en lekkerste manier.”

Ditto met die LitNet-slypskool Om te skryf: Lees die verhale en kom kyk wat sê die kenners oor elke verhaal. Pas dit dan op jou eie skryfwerk toe.

Tweede weergawe van die verhale

Die tweede weergawe van die verhale is gepubliseer. Wat dink ons lesers? Lewer gerus opbouende kritiek in die kommentaarblok.

Eerste verslae

LitNet het die eerste verslae gepubliseer, drie per verhaal. Lees die verhale, lees die kommentare en kyk of jy iets leer. Meer nog, ons wil almal by mekaar leer, so as jy ’n opbouende bydrae het om te maak, plaas dit gerus in die kommentaarblok onderaan elke teks. Ons hoor graag van jou.

Eerste weergawe van die verhale

Die eerste weergawe van die verhale is almal professioneel geproeflees om blatante foute reg te stel, maar die drie raadgewende skrywers het hul kommentaar op die ongeproefleeste weergawes gelewer.

Ontmoet LitNet-slypskool Om te skryf se raadgewende skrywers

Anzil Kulsen

Lees haar biografie.

Eben Venter

Lees sy biografie.

Heilna du Plooy

Lees haar biografie.

Ontmoet LitNet-slypskool Om te skryf se deelnemers

Annemarie van Wyk

• Lees die tweede weergawe van haar storie, Die delivery man.
• Lees haar biografie.
• Lees die eerste weergawe van haar storie, Die delivery man.
• Die delivery man: lees Anzil Kulsen se eerste verslag
• Die delivery man: lees Eben Venter se eerste verslag
• Die delivery man: lees Heilna du Plooy se eerste verslag

Barend Wessels

• Lees die tweede weergawe van sy storie, Lara se pienk mandjie.
• Lees sy biografie.
• Lees die eerste weergawe van sy storie, Lara se pienk mandjie.
• Lara se pienk mandjie: lees Anzil Kulsen se eerste verslag
• Lara se pienk mandjie: lees Eben Venter se eerste verslag
• Lara se pienk mandjie: lees Heilna du Plooy se eerste verslag

Bernice Saulse

• Lees die tweede weergawe van haar storie, Die spieëlkas.
• Lees haar biografie.
• Lees die eerste weergawe van haar storie, Die spieëlkas.
• Die spieëlkas: lees Anzil Kulsen se eerste verslag
• Die spieëlkas: lees Eben Venter se eerste verslag
• Die spieëlkas: lees Heilna du Plooy se eerste verslag

Eugene Pienaar

• Lees die tweede weergawe van sy storie, Spookradio 302 FM.
• Lees sy biografie.
• Lees die eerste weergawe sy storie, Spookradio 302 FM.
• Spookradio 302 FM: lees Anzil Kulsen se eerste verslag
• Spookradio 302 FM: lees Eben Venter se eerste verslag
• Spookradio 302 FM: lees Heilna du Plooy se eerste verslag

Stefaans Coetzee

• Lees die tweede weergawe van sy storie, Geld kan nie als koop nie.
• Lees sy biografie.
• Lees die eerste weergawe van sy storie, Geld kan nie als koop nie.
• Geld kan nie als koop nie: lees Anzil Kulsen se eerste verslag
• Geld kan nie als koop nie: lees Eben Venter se eerste verslag
• Geld kan nie als koop nie: lees Heilna du Plooy se eerste verslag

The post LitNet-slypskool <i>Om te skryf</i>: Die tweede weergawe van ons deelnemers se verhale appeared first on LitNet.

Klik hier om hierdie nuusbrief aanlyn te lees. | Click here to view this newsletter online.

The post LitNet: Jou toeris appeared first on LitNet.

Jy word hartlik uitgenooi na die bekendstelling van Publieke teologie as profetiese teologie? ’n Kritiese beskouing van die sosio-ekklesiologiese implikasies van die drieërlei amp in die teologie van Karl Barth op 2 November 2022.

Rian Venter is die “liturg” vir die aand (en sorg vir ’n gevleuelde verwelkoming en ordelike verloop van sake) en Henco van die Westhuizen die “prediker” (met ’n kritiese lees en respons op die boek). Daarna sal ons die viering van teologie, akademie en vriendskappe verder voer met goeie wyn, kos, en geselskap.

Datum: 2 November 2022
Tyd: 18:00 vir 18:30
Plek: The Food Co Central (President Steyn 35, Westdene, Bloemfontein)
RSVP: Teen 21 Oktober by laubscherm@ufs.ac.za / 076 477 3680

The post Boekbekendstelling: <i>Publieke teologie as profetiese teologie?</i> deur Martin Laubscher appeared first on LitNet.

Hierdie inhoud mag nie verkoop of elders gepubliseer word nie.

Klik op die onderstaande blokkies om na die betrokke afdeling te spring./
Click on the blocks below to jump to the relevant section.

Bygewerk op 30 September 2022

Wiskunde met LitNet: Priemgetalle- en bekendstellingsvideo

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Pret met Afrikaans Eerste Addisionele Taal: oefening

Wiskunde

• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo
• Kwartaal 3: selfmerktoets

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Pret met Afrikaans Eerste Addisionele Taal: oefening

Wiskunde

• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo
• Kwartaal 3: selfmerktoets

Algemeen

• Departementele toetse: November 2011
  Afrikaans, Engels, Xhosa, Sotho, Wiskunde
• Departementele toetse: November 2016
  Afrikaans, Engels, Xhosa, Sotho, Wiskunde

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Pret met Afrikaans Eerste Addisionele Taal: oefening

Wiskunde

• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo
• Kwartaal 3: vraestel en memo
• Gesyferdheid: vraestel en memo

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: graad 4 – waarde en plekwaarde van getalle
• Wiskunde met LitNet: graad 4 – maal en deel met driesyferheelgetalle
• Wiskunde met LitNet: Graad 4 – optel en aftrek van breuke
• Wiskunde met LitNet: Graad 4 – vloeidiagramme
• Kwartaal 1: toets en memo: heelgetalle, getalsinne, optelling en aftrekking
• Kwartaal 1: toets en memo: getalpatrone, vermenigvuldiging en deling
• Kwartaal 1: toets en memo: tyd
• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (3)
• Junie: vraestel en memo
• Kwartaal 3: toets en memo – volume en kapasiteit, breuke, heelgetalle, 2D-vorms, aansigte en patrone
• Kwartaal 3: toets en memo
• November: vraestel en memo (1)
• November: vraestel en memo (2)
• November: vraestel en memo (3)
• November: vraestel en memo (4)

Afrikaans Huistaal

• Kwartaal 2: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (2)
• Junie: hersieningsvraestelle en memos
• Kwartaal 3: vraestel en memo
• Kwartaal 4: vraestel en memo

Afrikaans Huistaal

• Kwartaal 1: vraestel en memo
• Junie: vraestel en memo
• Kwartaal 3: vraestelle en memos
• Kwartaal 3: oefenvraestel en memo

Natuurwetenskappe en Tegnologie

• Junie: vraestel en memo

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: breuke
• Wiskunde met LitNet: tweesyferheelgetalle
• Wiskunde met LitNet: woordsomme
• Kwartaal 1: toets en memo: heelgetalle, getalsinne, optelling, aftrekking, getalpatrone, vermenigvuldiging, deling en tyd
• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: hersieningsvraestel en memo
• Junie: vraestel en memo
• Kwartaal 3: toets en memo: heelgetalle, breuke, massa, faktore, temperatuur, 2D-vorms, transformasies en vermenigvuldiging
• Kwartaal 3: vraestel en memo
• November: vraestel en memo (1)
• November: vraestel en memo (2)
• November: hersieningswerkkaart
• Heelgetalle tot patrone: vraestel en memo 
• Breuke: oefenvraestel en memo
• Getalbegrip: werkkaart en memo

Algemeen

• Departementele vraestelle: November 2011
  Afrikaans, Engels, Xhosa, Sotho, Wiskunde, Sosiale Wetenskappe, Natuurwetenskappe en Tegnologie
• Departementele vraestelle: November 2016
  Afrikaans, Engels, Xhosa, Sotho, Lewensvaardigheid, Natuurwetenskap en Tegnologie, Sosiale Wetenskappe en Wiskunde.

Afrikaans Huistaal

• Kwartaal 2: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (3)
• Junie: hersieningsvraestelle en memos
• September: oefenvraestel 1 en memo
• September: oefenvraestel 2 en memo
• September: oefenvraestel 3 en memo
• Kwartaal 4: oefenvraestel en memo

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: Skryfwyse van getalle
• Wiskunde met LitNet: Langdeling
• Kwartaal 1: toets en memo – heelgetalle, getalsinne, optel, aftrek, breuke en tyd
• Kwartaal 1 en 2: vraestel en memo
• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 1: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo
• Kwartaal 3: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 3: vraestel en memo (2)
• November: vraestel en memo (1)
• November: vraestel en memo (2)
• November: vraestel en memo (3)
• November: vraestel en memo (4)
• Hersiening, inoefening en vaslegging
• Optelling met heelgetalle
• Aftrekking met heelgetalle
• Vermenigvuldig heelgetalle
• Deling van heelgetalle
• Desimale breuke: vraestel en memo
• Omtrek, oppervlakte en volume: toets en memo
• Inhoud en kapasiteit: toets en memo
• Persentasies: toets en memo

Afrikaans Huistaal

• Kwartaal 3: vraestel en memo
• Kwartaal 3: vraestelle en memos
• Junie: oefenvraestel 1 en memo
• Junie: oefenvraestel 2 en memo
• Junie: oefenvraestel 3 en memo
• Kwartaal 4: vraestel 1, 2 en 3
• Leesbegripoefening vir Graad 7-leerlinge

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: Bewerkings met desimale breuke
• Kwartaal 1: toets en memo – telgetalle, eksponente en meetkunde van 2D-figure
• Kwartaal 1: vraestel en memo
• Kwartaal 1 en 2: vraestel en memo
• Kwartaal 2: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (3)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (4)
• Junie: vraestel en memo
• Junie: eksamenvoorbereiding
• Junie: hersiening, inoefening en vaslegging
• Kwartaal 3: vraestel en memo
• November: vraestel en memo (1)
• November: vraestel en memo (2)

Sosiale Wetenskappe

• Kwartaal 2: Geskiedenis – vraestel en memo
• Kwartaal 4: Geografie – vraestel en memo
• Kwartaal 4: Geskiedenis – vraestel en memo
• Kwartaal 4: Geografie – vraestel en memo
• Geografie en Geskiedenis: oefenvraestel en memo (1)
• Geografie en Geskiedenis: oefenvraestel en memo (2)
• Aardrykskunde: oefenvraestel en memo (1)
• Aardrykskunde: oefenvraestel en memo (2)
• Geskiedenis: oefenvraestel en memo (1)
• Geskiedenis: oefenvraestel en memo (2)

Tegnologie

• Kwartaal 1: PowerPoint-skryfies
• Kwartaal 2: toets en memo
• Kwartaal 4: vraestel en memo

Afrikaans Huistaal

• Kwartaal 1: vraestel 1 en memo
• Kwartaal 2: vraestel 3
• Kwartaal 3: vraestel 1, 2 en 3 en memoranda
• November: vraestel 1 en memo
• November: vraestel 1, 2 en 3 en memoranda
• Algemeen: vraestel 3

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Kwartaal 2: taaltoets – woordstrukture en sinstrukture
• Kwartaal 2: taaltoets en memo
• Kwartaal 3: toets en memo
• November: vraestel en memo
• Aktiwiteit: woordeskat en spelling
• Taaloefening en memo met Best Books

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: breuke
• Wiskunde met LitNet: optel en aftrek van negatiewe heelgetalle
• Wiskunde met LitNet: maal en deel van negatiewe heelgetalle
• Kwartaal 1: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (3)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (4)
• Kwartaal 1 en 2: vraestel en memo
• Junie: vraestel 1 en memo
• Kwartaal 3: voorbereiding vir September-eksamen
• November: vraestel en memo
• November: hersieningsvraestel en memo
• Ken jy die reëls van algebra?

Natuurwetenskappe

• Junie: vraestel en memo
• November: vraestel en memo

Algemeen

• Departementele vraestelle: November 2016
  Afrikaans, Engels, Xhosa, Sotho, Skeppende Kunste, Lewensoriëntering, Ekonomiese- en Bestuurswetenskappe, Natuurwetenskappe, Tegnologie, Sosiale Wetenskappe, Wiskunde

Afrikaans Huistaal

• November: Vraestel 1

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Februarie: poësietoets en memo
• Kwartaal 2: IEB-oefenvraestel
• Julie: vraestel en memo
• Kwartaal 3: toets en memo
• November: vraestel 1 (1)
• November: vraestel 1 (2)
• November: vraestel 2
• November: toets – begripstoets, poësie en taal
• Taaloefening en memo met Best Books

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: faktorisering
• Wiskunde met LitNet: faktorisering – verskil in vierkante
• Wiskunde met LitNet: om algebraïese breuke te vereenvoudig
• Wiskunde met LitNet: gelykvormigheid
• Wiskunde met LitNet: eksponentwette
• Wiskunde met LitNet: kwadratiese vergelykings
• Kwartaal 2: vraestel en memo (1)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (2)
• Kwartaal 2: vraestel en memo (3)
• Kwartaal 1 en 2: vraestel en memo
• Junie: vraestel 2
• November: vraestel en memo (1)
• November: vraestel en memo (2)
• November: vraestel 1 en memo
• November: vraestel 2 en memo
• Ken jy die reëls van faktorisering?

Natuurwetenskappe

• November: vraestel en memo

Algemeen

• Departementele vraestelle: November 2016
  Wiskunde, Fisiese Wetenskappe

Afrikaans Huistaal

• Vrae oor “Seun van my hart” deur Ingrid Jonker
• Woordeboekoefening
• Taal- en leesoefening en memo met Best Books

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Kwartaaal 2: IEB-oefenvraestel
• Taaloefening en memo met Best Books
• Afrikaans EAT: wenke vir onderwysers en toetse vir graad 10-leerders

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: parallellogram-eienskappe
• Wiskunde met LitNet: parallellogramme (deel 1)
• Wiskunde met LitNet: parallelogramme (deel 2)
• Wiskunde met LitNet: analitiese meetkunde (deel 1)
• Wiskunde met LitNet: analitiese meetkunde (deel 2)
• Kwartaal 1: vraestel en memo
• Kwartaal 2: vraestel en memo
• Junie: eksamenvoorbereiding
• Junie: vraestel 1 – oefenvraestel en memo
• Junie: vraestel 2 – oefenvraestel en memo
• Kwartaal 3: toets en memo
• November: vraestel en memo
• November: vraestel 1 – oefenvraestel en memo
• November: vraestel 2 – oefenvraestel en memo
• Wiskunde werkkaart en memo: faktorisering

Wiskunde Geletterdheid

• Vraestel 1: oefenvraestel en memo (1)
• Vraestel 2: oefenvraestel en memo (1)
• Vraestel 1: oefenvraestel en memo (2)
• Vraestel 2: oefenvraestel en memo (2)

Fisiese Wetenskappe

• Junie: Fisika – vraestel 1 en memo
• Junie: Chemie – vraestel 2 en memo
• Kwartaal 4: Chemie – vraestel en memo
• November: Chemie – vraestel en memo

Afrikaans Huistaal

• November: vraestelle en memo's
• Taal- en leesoefening en memo met Best Books

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Julie: vraestel en memo
• Prosatoets: Willem Poprok
• Skryfvaardighede-werkkaart
• Taaloefening en memo met Best Books

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: graad 11 — trigonometrie
• Wiskunde met LitNet-video: eksponensiële grafieke
• Wiskunde met LitNet-video: hiperbool- en reguitlynfunksies
• Wiskunde met LitNet-video: statistiek, deel 1
• Wiskunde met LitNet-video: statistiek, deel 2
• Kwartaal 1: vraestel en memo
• Kwartaal 2: toets en memo
• Vraestel 1: oefenvraestel en memo (1)
• Vraestel 2: oefenvraestel en memo (1)
• Vraestel 1: oefenvraestel en memo (2)
• Vraestel 2: oefenvraestel en memo (2)
• Funksies: notas
• Trigonometrie: toets en memo

Wiskundige Geletterdheid

• Vraestel 1 en memo
• Vraestel 2 en memo
• Kwartaal 3: vraestel en memo

Fisiese Wetenskappe

• Junie: vraestel en memo
• Kwartaal 4: Fisika – vraestel en memo
• November: Chemie – vraestel en memo

Rekeningkunde

• November: vraestel en memo

Algemeen

• Nasionale Senior Sertifikaat: vorige eksamenvraestelle vir alle vakke
• Mind the gap studiegidse in Afrikaans beskikbaar
  Wiskunde, Wiskundige Geletterdheid, Rekeningkunde, Ekonomie, Lewenswetenskappe, Geografie, Fisiese Wetenskappe (Chemie en Fisika)
• Mind the gap study guides available in English
  Mathematics, Mathematical Literacy, Accounting, Economics, Life Sciences, Geography, Physical Sciences (Physics and Chemistry)
• Graad 12-rekordeksamen 2017: vraestelle en memoranda

Afrikaans Huistaal

• Luisteroefening: Faan se trein
• Voorgeskrewe letterkunde: hulpgids (2017)
• Begripstoetse
• Oefening en memo uit Gee Afrikaans ’n kishou in die eksamen
• Riglyne vir die ontleding van voorgeskrewe prosa en poësie
• Afrikaans Huistaal (poësie) – literêre teorie in ’n neutedop

Afrikaans Eerste Addisionele Taal

• Kwartaal 2: oefenvraestel
• Mei: taalkunde – vraestel en memo
• Mei: vraestel 2
• Junie: taalkunde – vraestel en memo
• Julie: vraestel 1 en 2
• September: vraestel 1 en 2
• September: vraestel en memo
• Matriekvraestelle: 2018
• Taaloefening en memo met Best Books
• Taaltoets: vraestel en memo
• Begripslees-vraestel
• Lien se lankstaanskoene deur Derick van der Walt: eenstopskolehulp
• Toets: Lien se lankstaanskoene
• Toets: Hoopvol
• Toets: Poësie
• Aanbieding: DJ Opperman se gedig "Sproeireën"
• Taaloefening en -antwoorde: "Die kalf is in die put"
• Taaloefening en -antwoorde: "Liewer dood as uit die mode"
• Voorgeskrewe letterkunde: hulpgids (2017)

Wiskunde

• Wiskunde met LitNet: graad 12 – waarskynlikheid
• Wiskunde met LitNet: graad 12 – voorbereiding vir rekord- en eindeksamen (deel 1)
• Wiskunde met LitNet: graad 12 – voorbereiding vir rekord- en eindeksamen (deel 2)
• Notas: Rye en reekse
• November 2009/2010: hersieningsvraestelle
• November 2011: hersieningsvraestelle
• November 2012: hersieningsvraestelle
• November 2013: hersieningsvraestelle
• November 2014: hersieningsvraestelle
• November 2015: hersieningsvraestelle

Inligtingstegnologie

• Februarie/Maart: vraestel 1 en 2

Fisiese Wetenskappe 

• Februarie/Maart: Chemie en Fisika
• Junie: Fisika – vraestel en memo

Visuele kunste

• Junie: vraestel en memo

Verbruikerstudie

• Junie: vraestel en memo

Blokraaie

• LitNet-blokraai: Onderwêreld deur Fanie Viljoen
• LitNet-blokraai: Verbruikerstudies
• LitNet-blokraai: Lewenswetenskappe
• LitNet-blokraai: Ekologie
• LitNet-blokraai: Probleemoplossing in Wiskunde-onderrig
• LitNet-blokraai: Wiskundige Geletterdheid
• LitNet-blokraai: Letterkunde-onderrig
• LitNet-blokraai: Droomdelwers deur Esta Steyn
• LitNet-blokraai: Menseregte
• LitNet-blokraai: Lewensoriëntering
• LitNet-blokraai: Religiestudies
• LitNet-blokraai: Die paashaas en die paaseiers
• LitNet-blokraai: Besigheidstudies
• LitNet-blokraai: Musiekstudies
• LitNet-blokraai: Geskiedenis
• LitNet-blokraai: Ekonomie
• LitNet-blokraai: Geografie
• LitNet-blokraai: Wieg van die Mensdom
• LitNet-blokraai: Die advertensiewese
• LitNet-blokraai: Visuele kunste
• LitNet-blokraai: Inligtingstegnologie
• LitNet-blokraai: Massamedia
• LitNet-blokraai: Dramatiese kunste
• LitNet-blokraai: Gasvryheidstudies
• LitNet-blokraai: Skolesport
• LitNet-blokraai: Liggaamsopvoeding (Graad 7–9)
• LitNet-Blokraai: Jeugdag
• LitNet-Blokraai: Geskiedenis (Graad 7–9)
• LitNet-blokraai: Taalspeletjies
• LitNet-blokraai: Afrikaans Eerste Addisionele Taal
• LitNet-blokraai: Jou anagram oor die sonstilstand
• LitNet-Blokraai: Geografie (Graad 7–9)
• LitNet-blokraai: Misterieus as anagram
• LitNet-blokraai: Jou fantasieverhaal
• LitNet-blokraai: Nelson Mandela
• LitNet-blokraai: Suid-Afrikaanse gebaretaal
• LitNet-blokraai: Palindrome
• LitNet-blokraai: Jou spiraal
• LitNet-blokraai: Ruitersport
• LitNet-blokraai: Perdestudie
• LitNet-blokraai: Toerismestudie
• LitNet-blokraai: Toerisme in Suid-Afrika
• LitNet-blokraai: Lewensoriëntering en vrouedag
• LitNet-blokraai: Vrouedag
• LitNet-blokraai: Natuurwetenskappe
• LitNet-blokraai: Reënboë en lig
• LitNet-blokraai en -anagram oor besoedeling
• LitNet-blokraai en -anagram vir jou genot
• LitNet se blokkiesraaisels oor internasionale voedseldag
• LitNet-blokraai: Mediageletterdheid

Vir leerders

• Wiskunde eksamenwenke: Graad 7–11
• Begripsleesoefening: Pad na jou hart
• Voornaamwoorde: Powerpoint-skyfies
• CAPS Werkboeke 2017: Graad R-9 in Afrikaans en Engels beskikbaar
• Studiehandleiding: Ons is nie almal so nie deur Jeanne Goosen
• Bespreking: Chokers en survivors deur Nathan Trantraal
• Kreatiewe skryfwerk: algemene foute
• Raad vir die maak van ’n plakkaat
• Praktiese studiewenke vir ouers, onderwysers én leerders
• Juffrou Marelize Swanepoel: Hoe eet jy die Afrikaanse olifant? – hulpbronne vir Afrikaans
• Wiskunde-oefenvrae en -antwoorde vir graad 4 tot 6: hulp vir leerders en onderwysers
• Inleiding tot die een sy van hiperreële getalle en Cantor se kontinuumhipotese
• Wiskunde: paartietricks vir leerders van alle ouderdomme

Vir ouers

• Wiskunde eksamenhulp vir ouers: Intermediêre fase (Rubriek)
• Praktiese wenke om lees te bevorder
• Tuisonderwys is nie inperkingsonderrig nie: praktiese raad vir ouers
• Om wiskunde beter te verstaan: ’n onderhoud met Amanda le Roux
• Die literêre-navorsingstaak vir Afrikaans Huistaal (graad 4–9)

Vir onderwysers

• Les-idees en werkkaarte: Hoopvol (Derick van der Walt)
• Les-idees en werkkaarte: Pad na jou hart
• Riglyne vir die opstel van eksamenvraestelle
• Notas oor leesonderrig
• Elektroniese hulpbronne vir onderwysers en leerders
• Malcolm Swan se diagnostiese toets vir desimale breuke (graad 8-standaard)
• Vir wiskundeonderwysers: Uit juffrou se wiskundedagboek 1 – met apologie aan Sita
• Vir wiskundeonderwysers: Uit juffrou se wiskundedagboek 2 – met apologie aan Sita
• Uit juffrou se wiskundedagboek 3 – Klaskamerkultuur: Wat is dit? Wat beteken dit?
• Gratis Pad na jou hart-werkkaarte vir die klaskamer
• Tegnologiegebruik deur onderwysers vir leerders met leerhindernisse: praktiese wenke
• Uit Juffrou se dagboek: Veelvoude en faktore
• Op die maat van Maya, ’n lesersindruk met hulp aan taalonderwysers
• ’n Klein bietjie magic, ’n lesersindruk met hulp aan taalonderwysers

Vir verryking: Wiskunde-artikels deur Pieta van Deventer

• Gedagtes oor priemgetalle
• Algebraïese en transendentale getalle
• Verstaan die struktuur van wiskunde
• Taylor se reeks
• Getalle-uitbreiding en die nste wortels van enige getal
• Enkele uitsonderlike getalle
• Vierdimensionele getalle en determinante
• Teltegnieke en waarskynlikhede
• Diskrete modelle
• Kontinue modelle
• Monty Hall en intuïsie
• Transendentale getalle, Euler-Mascheroni en gammas
• Pascal se driehoek en L’Hôpital se reël
• Modulêre wiskunde en musiek – Wat oorbly is dikwels al wat tel
• Afstandsberekening en die sterre
• Google en googol
• Gemiddelde
• Die momentvoortbringende funksie as voorbeeld van ’n genererende funksie
• Cantor met sy oneindige aantal punte met nul maat

The post Indeks: notas, toetse en vraestelle appeared first on LitNet.

Louwhuis en Museum Sutherland bied ’n poësiewerkswinkel aan

Vir woordgevoeliges wat nog effens “dig” voel as hulle pen op papier of vinger op sleutelbord plaas om ’n gedig op te tower: Die pasgestigte Louwhuis en Museum Sutherland bied ’n geleentheid om die middele en werkinge van geslaagde poësie te leer ken – én om dit op eie digpogings toe te pas.

Bernard Odendaal, digter en digkunskenner wat die afgelope dekade die direkteur van die ATKV-Skryfskool van die Noordwes-Universiteit (NWU) was, sal ’n poësiewerkswinkel in Sutherland lei op Vrydagmiddag 28 Oktober en Saterdagoggend 29 Oktober 2022. Ook die bekroonde digter, rubriekskrywer en literêre vertaler Daniel Hugo sal by die werkswinkel aansluit om van sý sieninge en wenke oor die digkuns met kursusgangers te deel. ’n Vol program word van Vrydagmiddag tot Sondag laatoggend beplan.

As onderdeel van ’n genotvolle naweek van kennismaking met die Louwhuis en Museum Sutherland en ander besienswaardighede in en rondom Sutherland, sal die poësiewerkswinkel tussen 17:00 en 20:00 op die Vrydag, en tussen 09:00 en 13:00 op die Saterdag plaasvind. Voornemende kursusgangers lê twee eie gedigskeppings voor by inskrywing vir die werkswinkel. Naas gesprekvoering oor die skeppingsmiddele tot ’n digter se beskikking, sal praktiese toepaslikmaking daarvan in die digwerk van ingeskrewenes aan die beurt kom. Sutherland, waar die onmisbare literêre nalatenskap van NP van Wyk Louw en WEG Louw bewaar en gevier word, dien as inspirerende ruimte waar die werkswinkel in die ruim ou Karookliphuis, Jakkalsdou (1905), sal plaasvind – reg in die middel van die dorp en oorkant die historiese kerk.

Die ATKV-Skryfskool van die NWU tree as vennoot van die LH&M op in die aanbied daarvan. Reeds meer as 30 jaar lank staan die ATKV-Skryfskool met sy kortkursusse opkomende skrywers en digters by om ’n eie koers in te slaan binne die Afrikaanse skryfwêreld. Na berekening het meer as 6 000 publikasies deur oud-kursusgangers van die Skryfskool reeds die lig gesien.

Die inskrywingskoste van die werkswinkel beloop R250,00. Bywonergetalle word beperk. Skryf dus voor of op 21 Oktober aan Gerard Scholtz te e-posadres diebeiteltjie@louwhuis.co.za, of skakel hom by 083 388 8209 om inskrywings te verseker. Oor die ATKV-Skryfskool se doelstellings en geskiedenis is meer te lees by http://humanities.nwu.ac.za/af/atkv-creative-writing/oor-ons.

The post Persverklaring: Digleiding in ’n digtersdorp appeared first on LitNet.

De Klerk Oelofse (foto: https://woordfees.co.za/en/program/n-akkerboom/)

Nico Scheepers praat met Naomi Meyer oor Nico se produksie ’n Akkerboom wat vanjaar by die Toyota US Woordfees op die planke sal wees.

Hallo Nico, jy is vertaler en regisseur van ’n produksie vanjaar by die Woordfees: ’n Akkerboom. Kan jy in ’n paar sinne vertel waaroor die stuk handel?

Hoe minder mens weet, hoe beter. Die hele konsep draai rondom die idee van suggestie, en die krag van woorde. By elke vertoning sluit ’n ander akteur by die Hipnotiseur (De Klerk Oelofse) op die verhoog aan. Hulle het nog nie die stuk gesien of gelees nie, en weet net die tyd en die plek voor hulle opdaag – en slegs ek weet wie De Klerk se medespelers gaan wees – nie hy of selfs die feesbestuur weet nie.

.............

Die hele konsep draai rondom die idee van suggestie, en die krag van woorde. By elke vertoning sluit ’n ander akteur by die Hipnotiseur (De Klerk Oelofse) op die verhoog aan. Hulle het nog nie die stuk gesien of gelees nie, en weet net die tyd en die plek voor hulle opdaag – en slegs ek weet wie De Klerk se medespelers gaan wees – nie hy of selfs die feesbestuur weet nie.

...............

Die storie ontvou homself op die verhoog, in elke oomblik heeltemal nuut vir die gehoor en een van die akteurs.

’n Hipnotiseur wat sy krag na afloop van die motorongeluk verloor. Waarom, van alle beroepe, ’n hipnotiseur?

Die skrywer, Tim Crouch, het sy idee vir die toneelstuk gekry toe hy ’n kunswerk sien – ’n halfvol glas water op ’n voetstuk. Dis al. Net die glas water, met die titel An oak tree. Die kunstenaar suggereer met woorde, en ’n glas water verander in ’n akkerboom in jou kop. Die stuk gebruik hierdie idee om ’n storie te vertel van verlies deur die wortel van rolspel en die krag van woorde te ondersoek.

..............

Die kunstenaar suggereer met woorde, en ’n glas water verander in ’n akkerboom in jou kop. Die stuk gebruik hierdie idee om ’n storie te vertel van verlies deur die wortel van rolspel en die krag van woorde te ondersoek.

.............

Die feit dat die hoofkarakter ’n hipnotiseur is – ’n kunstenaar wat met woorde toor – speel pragtig in die hande van die tema in.

Weet die akteurs wat deel gaan wees van hierdie produksie al almal wie hulle is?

Nee, elke akteur weet net van hom-/haarself. Ek is die enigste persoon met daardie inligting, en dit moet so bly – as De Klerk weet of sou uitvind, is daar geen punt om op te tree nie, want die fondasie van die stuk is die onbekende en wat hy daarmee maak.

Het jy die toneelstuk al in Engels gesien, of dit elders beleef? Ek wonder of dit elke aand sal uitwerk, omdat dit so ’n verskillende interpretasie sal wees vir almal op die verhoog: die een wat nie die woorde ken nie, maar ook die een wat gaan moet teen-improviseer, teen die nuwe teks?

Ek het nooit die stuk gesien nie – wat ’n goeie ding is. Ek het die teks ’n paar jaar gelede ontdek, so net voor teater vir ons almal vir ’n rukkie moes stilstaan – en kon nie wag om dit aan te pak nie. Dit is vars en opwindend en ek wou dit met niemand anders as De Klerk doen nie. Hier kort jy ’n baie veelsydige kunstenaar – akteur, aanbieder en ’n gawe gees in een mens – wat die gehoor en sy medespeler deur die stuk moet lei. Ja, elke vertoning gaan van nature heeltemal anders en nuut wees, maar die stuk het ’n baie spesifieke struktuur en is haarfyn beplan.

.............

Dit is vars en opwindend en ek wou dit met niemand anders as De Klerk doen nie. Hier kort jy ’n baie veelsydige kunstenaar – akteur, aanbieder en ’n gawe gees in een mens – wat die gehoor en sy medespeler deur die stuk moet lei. Ja, elke vertoning gaan van nature heeltemal anders en nuut wees, maar die stuk het ’n baie spesifieke struktuur en is haarfyn beplan.

..............

Hierdie is nie improvisasie nie. Wel, nie die woorde nie, in elk geval.

Wanneer is ’n Akkerboom te sien, en wil jy nog iets anders oor die produksie sê?

Ons debuteer by die Woordfees en speel van 12 tot 16 Oktober by Hoërskool Stellenbosch. Kies enige vertoning – jy gaan ongelooflike mense op die verhoog sien. En elke vertoning gaan van nature anders wees.

Hier is nog inligting oor wanneer ’n Akkerboom te siene is.

Lees ook:

Moerstaāl: ’n gesprek met Loit Sōls

Buit: ’n onderhoud met Dibi Breytenbach

Toyota US Woordfeesprogram 2022

Franz Marx: Uit die perd se bek deur Chris Vorster: persoonlike herinneringe en foto’s

The post Toyota US Woordfees 2022: ’n onderhoud oor <em>’n Akkerboom</em> appeared first on LitNet.

Titel: I am a man
Skrywer: Jerry Mofokeng wa Makhetha
Uitgewer: Lux Verbi
ISBN: 978-0-7963-2258-6

’n Paar jaar gelede ontdek ek die digter en burgerregteaktivis Maya Angelou se debuutboek I know why the caged bird sings (1969). Die woorde betower my so, ek begin ’n skattejag vir die ander ses juwele. Net soos Maya se sewe outobiografiese werke is Jerry Mofokeng wa Makhetha se boek I am a man ’n aanwins vir die siel.

Jerry het geen bekendstelling nodig nie. Hy is ’n deurwinterde akteur wat in bekroonde films soos Cry, the Beloved Country, Mandela and de Klerk en die 2005 Academy Award-wenner Tsotsi gespeel het.

In I am a man skilder hy in ’n priesterlike stem vir ons sy kinderlewe so kleurvol, dit voel amper of die leser saam met hom in die stofpaaie van Orlando West na Belle Primêre Skool toe loop. Proe saam met hom sy eerste soen. Vlug saam met hom soos rotte uit huis 8298 nadat die polisie traangas deur die vensters geskiet het. Ons ontmoet ook beroemde politieke figure soos aartsbiskop Desmond Tutu, Walter Sisulu en Phillip Matthews deur kinderoë, en sokkersterre soos Kaizer Motaung. Die teaterlewe in Soweto tydens die revolusionêre bloeitydperk van die vroeë 1960’s word ook aan ons blootgelê.

Hy deel sy wonde eerlik, sonder veroordeling. Van die seuntjie wie se identiteit vir 58 jaar deur beeste bepaal is. Sy ouman wat in sy gesig gespoeg het. Die hongerte en gebarste voete toe hy as klein seuntjie beeste in Lesotho opgepas het. Van die STD nadat ouer meisies saam met hom “huis-huis” gespeel het. Die brutale mishandeling. Ons lees ook hoe sy selfbeeld geknak het nadat ’n klasmaat sy oog met ’n gebreekte bottel oopgegooi het en hoe hy daarna in die Student’s Christian Movement aanvaar is.

Terwyl soveel tieners ná die Soweto-slagting op 16 Junie 1976 gekies het om as militêre operateurs vir die ANC en PAC opgelei te word, kies Jerry drama. Sy roemryke loopbaan word in nederigheid vertel asof dit deel van hom is, maar nie aan hom identiteit gee nie. Londen. New York. Sy doktorsgraad en talle toekennings. Maar selfs hierdie roem verseker nie ’n lewe van maanskyn en rose nie.

In 1994 vertolk hy die rol van Duma Nkosi in die politiek-geïnspireerde mini TV-reeks The Line. Die reeks handel oor ’n jong ANC-aktivis en digter van Soweto wat die enigste ooggetuie in die brutale treinslagting deur Inkatha-militante is. Ontstoke Inkatha-Vryheidsparty-militante het mense in KwaZulu-Natal vermoor wat hierna gekyk het en Jerry moes vir sy eie veiligheid na Tzaneen vlug.

Maar Jerry neem ook die lesers agter die skerms, binne die intimiteit van sy huis. Hy deel, half verskonend, hoe sy beste vriend sy posisie met sy vrou misbruik het. Sy liefde vir haar en God is tasbaar. Sy seer pynlik. Ons lees ook van sy “tough love” teenoor sy dwelmverslaafde seun. Sy twee dogters se buite-egtelike kinders en hoe hy sy ware identiteit in ’n winkelsentrum ontdek wanneer ’n vrou hom groet: “I am saying to you, hello, my brother.”

In hoofstuk vier – getiteld The discovery. My journey to becoming me – deel hy sy reis na sy ware identiteit. Dit is sonder twyfel die hartseerste dog mooiste hoofstuk in die boek. Hoe ’n man op 58-jarige ouderdom uitvind wie sy pa is en hoe dit aan hom ’n nuwe identiteit besorg. Maar selfs dit sluit op ’n hartseer noot af.

Die slothoofstuk is die fondament van die boek en dit verklaar die titel: “I am a man”. Dié kitshoofstuk draai rondom die vraag waaroor hy vir die laaste 25 jaar met mans gesels: waar is die mans? Sy oproep tot manwees delf in onderwerpe soos humeur, gewoontes en die huwelik. Dit laat my dink aan Maya se Letter to My Daughter vir seuns.

Ek beveel die boek vir enige man aan wat met vrae soos “wie’s ek?” en “wat’s ’n man?” worstel. In die openingshoofstuk noem Jerry dat Bantoeonderwys verwag het dat hulle slegs een boek per jaar lees; as jy net een boek die jaar wil lees, dan is I am a man my keuse. Dit sluit die Lux Verbi-temas oor vaderwonde, wat by die Desmond Tutu-Gerrit Brand-pryswenner Ivor Swartz se Die verlore seun vannie Gaatjie en Julian Jansen se Seuns sonder pa’s begin het, op ’n hoogtepunt af.

Maar die boek is meer as ’n pelgrimstog tot manlikheid, dit is ’n nasionale skat vir enige leser – manlik en vroulik – wat in kulturele, politieke en kunsgeskiedenis belangstel.

The post ’n Aanwins vir die siel, ’n lesersindruk in Jerry Mofokeng wa Makhetha se boek <i>I am a man </i> appeared first on LitNet.

Wil jy meer oor Xhosa-erfenis en -kultuur leer? Is jy ’n liedjieskrywer wat by ’n praktiese handleiding kan baat? Koos Kombuis beveel ook ’n Namibiese romanse en speurverhaal aan waarin die romantiese tonele skreeusnaaks is. Luister ook meer na ’n boek oor geloof, vriendskap en lojaliteit waar jy voel asof jy die mense ken.

The post Die boekbedryf floreer! appeared first on LitNet.

Do not miss out. Pre-order your copy at Bargain Books. Click here!

In The ANC billionaires top-selling author Pieter du Toit investigates whether secret deals were struck between capital and the liberation movement to ensure the status quo remains in terms of economic policy.

Title: The ANC billionaires
Author: Pieter du Toit
ISBN: 9781776191345
Publisher: Jonathan Ball Publishers

The post Pre-order your copy now! <i>The ANC billionaires</i> by Pieter du Toit appeared first on LitNet.

Titel: Near dark
Skrywer: Brad Thor
Uitgewer: Emily Bestler Books, New York

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging deur die skrywer daarvan aan LitNet gestuur.

Ná 19 boeke in ’n reeks dink ’n mens maklik jy het al alles gelees wat Brad Thor na jou kant toe kan gooi (veral ná Spymaster (boek 17) se “cliffhanger”-einde), maar Scot Harvath pronk nie verniet gereeld op #1 op die New York Times se blitsverkoperslys nie.

Die jong Navy SEAL-operateur wat ’n VSA Geheime Dienste-agent geword het, stap as ’n gebroke man uit Backlash (boek 18) nadat sy vrou, mentor en boesemvriend vermoor is. In Near dark is hy nie meer die jagter wat ons twee dekades terug in The Lions of Lucerne (boek 1) leer ken het nie, maar ’n gewonde “lone wolf” wat alle bande met die Carlton Group afgesny het. Dit lyk ook of hy sy lewe as ’n chroniese alkoholis gaan afsluit, totdat elke liewe sluipmoordenaar regoor die wêreld sy bloed soek.

Nie die Carlton Group of CIA weet wie het op die donkerweb ’n $100 miljoen-kontrak op sy lewe uitgeneem nie. Terwyl hy die sluipmoordenaars probeer ontduik, probeer hy vasstel wie die mistieke aartsvyand is wat hom wil dood hê. Ek blaai na die eerste hoofstuk van Black Ice (boek 20) agter in die boek net om seker te maak hy ry aan die einde van die boek soos Louis L’Amour se cowboys op ’n perd weg.

Ou bekendes soos Nicholas “die Trol” en sy honde, Argos en Draco, maak saam met ’n paar ander bekende gesigte ’n draai, terwyl die Noorweegse intelligensieoperateur Sølvi Kolstad nie net Harvath se hart steel nie, maar ook ons s’n.

In Thor se vroeë boeke het resensieskrywers gereeld geskryf: “As good as Vince Flynn...” maar deesdae word opkomende skrywers met Brad Thor vergelyk en as jy wonder hoekom – lees Near dark.

The post Deesdae word opkomende skrywers met Brad Thor vergelyk, ’n lesersindruk van <i>Near dark</I> appeared first on LitNet.

https://woordfees.co.za/en/program/libertaskoor-sing-oratoria/

Johan de Villiers, wat die Libertaskoor aan die einde van die jaar groet, praat met Naomi Meyer oor die koor se oratoria-optredes tydens vanjaar se Woordfees.

Hallo Johan, ek vra jou graag oor die Libertaskoor se optredes by vanjaar se Woordfees. Wil jy agtergrond van die Libertaskoor gee – wie julle is, van wanneer af die koor bestaan en ook jou eie betrokkenheid by die koor?

Die Libertaskoor is in 1989 gestig as ons land se eerste veelrassige koor,  met beduidende lidmaatskap vanuit al ons Wes-Kaapse gemeenskappe. Ek as dirigent en my vrou Louwina as koorbestuurder was sedertdien vir die afgelope meer as 33 jaar onafgebroke daarby betrokke.

Die Libertaskoor het reeds in die tagtigerjare ontstaan, en het reg van die begin af en deur die jare soveel vir diverse koorsang beteken. Wat was vir jou persoonlike hoogtepunte wat uitstaan en wat jy graag met ons lesers sal wil deel?

Ek som dit graag op in vier afsonderlike kategorieë:

1. Die Libertaskoor het sedert 1989 altesame sewe buitelandse konserttoere onderneem en in die proses talle onvergeetlike ervarings beleef, waaronder ’n optrede in Berlyn se Reichstag, lewend uitgesaai op Duitsland se hooftelevisiekanaal; die sing van die Onse Vader in Afrikaans tydens Westminster Abdy se middagdiens; ’n konsert in Washington, DC se National Cathedral; ’n optrede in De Doelen Ouditorium, Rotterdam, met koningin Beatrix in die gehoor; ’n optrede vir afgevaardigdes na die Wêreld- Ekonomiese Forum in Davos, Switserland; by twee verskillende geleenthede ’n konsert vir die uitgenooide gaste van Duitsland se Bundespräsident in sy ampswoning Schloss Bellevue, Berlyn; ’n konsert in die ikoniese Riverside Church, New York City; konserte in die Grossmünster Kirche, Zürich, asook die Berlynse Domkirche, en in al die gevalle hier bo voor volgepakte gehore wie se hoë waardering vir ons musiek ’n diep plek in ons harte aangeraak het.
2. Konsertoptredes regoor ons land, nie alleen in goedgevestigde ouditoriums nie, maar vernaamlik in ook in mindergegoede geeenskappe wie se spontane reaksies op ons koorsang my vir altyd sal bybly.
3. Deelname aan etlike van ons land se kunstefeeste, met  gehore van oraloor, eiesoortig aan sulke feeste, en wat vir enige uitvoerende kunstenaar baie spesiaal is.
4. Onder die nagenoeg 750 optredes van allerlei aard waarin ek die Libertaskoor gedirigeer het, word ’n ereplek in my hart ingeneem deur die meer as 50 kere dat ek die koor, tesame met ’n professionele orkes en soliste, kon dirigeer in die uitvoering van volledige oratoria soos Handel se Messias, die Requiems van Mozart, Brahms en Verdi, asook Mendelssohn se Elijah en Bach se Mis in B Mineur. 

Covid, inperkings en ekonomiese uitdagings kan mens neerslagtig laat voel. Daar was lang stiltes en tydperke waartydens die koor nie kon optree nie. Wat is vir jou sigbare effekte hiervan – negatief en positief?

Die inperkingstyd was uiteraard ’n hoogs negatiewe ervaring vir almal in die uitvoerende kunste wat staatmaak op kaartjieverkope vir finansiële oorlewing, en die Libertaskoor was geen uitsondering hierop  nie. Ons het die beste daarvan probeer maak deur virtuele optredes, wat dikwels inhiberend duur is om te produseer, en boonop nie naby kan kom aan die geesdrif en musikale opwinding wat ’n konsert in lewende lywe genereer nie.

............

Die Libertaskoor was gedurende die meeste van sy 33 bestaansjare in die gelukkige posisie om beduidende borgskappe van groot instansies te bekom. Daardeur is byvoorbeeld ons deelname aan veraf kunstefeeste moontlik gemaak, terwyl al sewe ons koor se buitelandse konserttoere moontlik gemaak is deur ruim finansiële ondersteuning deur ons oorsese gasheerorganisasies.

............

Ekonomiese uitdagings is maar deel van die landskap in die uitvoerende kunste, met allerlei moontlike maniere om dit ten minste gedeeltelik te oorkom. Die Libertaskoor was gedurende die meeste van sy 33 bestaansjare in die gelukkige posisie om beduidende borgskappe van groot instansies te bekom. Daardeur is byvoorbeeld ons deelname aan veraf kunstefeeste moontlik gemaak, terwyl al sewe ons koor se buitelandse konserttoere moontlik gemaak is deur ruim finansiële ondersteuning deur ons oorsese gasheerorganisasies.

Waarna kan mense op die Woordfeesprogram uitsien – wat gaan julle koor sing?

Ek dirigeer die Libertaskoor, tesame met ’n professionele orkes, in ’n uur lange uitvoering van hoogtepuntkore uit drie oratoria gekomponeer deur groot komponiste, nl Handel se Messias; Mozart se Requiem en Mendelssohn se Elijah.

Is koorsang nie net lekker nie, maar ook belangrik? Waarom dink jy so, of nie so nie?

Sang is die enigste musikale uitdrukkingsvorm  wat totaal vanuit die menslike liggaam kom. Deur instudering van ’n koorstuk word die sanger se DNS dus ten diepste binnegedring deur die ritmes en melodieë van die musiek, tesame met die meegaande tekste. Om dit uiteindelik voor ’n gehoor te sing is onvergelykbaar bevredigend, deels ook vanweë die dikwels oorrompelende wisselwerking  tussen die koor en hulle luisteraars.

.............

Deur instudering van ’n koorstuk word die sanger se DNS dus ten diepste binnegedring deur die ritmes en melodieë van die musiek, tesame met die meegaande tekste. Om dit uiteindelik voor ’n gehoor te sing is onvergelykbaar bevredigend, deels ook vanweë die dikwels oorrompelende wisselwerking  tussen die koor en hulle luisteraars.

..............

Vir so baie van  ons dra hierdie spesifieke tipe van musiekmaak daartoe by om die sin van ons lewe beduidend en blywend te verhoog. Daarom is koorsang beide lekker en belangrik!

Lees ook:

Moerstaāl: ’n gesprek met Loit Sōls

Toyota US Woordfeesprogram 2022

Franz Marx: Uit die perd se bek deur Chris Vorster: persoonlike herinneringe en foto’s

Toyota US Woordfees 2022: ’n onderhoud oor ’n Akkerboom

The post Toyota US Woordfees 2022: ’n onderhoud met Johan de Villiers van die Libertaskoor appeared first on LitNet.

Skrywer: Madelein Rust
Titel: Moederland
Uitgewer: NB-Uitgewers
ISBN: 978-0-7981-8319-2

Kom ek val met die deur in die huis: Ek lees nie toekomsfiksie nie.

Tot nóú! Madelein Rust se nuutste spanningsverhaal, Moederland, is so realisties uitgebeeld ek wou saam met die rebelle wapens opneem en die Gewapende Magte, wat onwettige babas doodmaak, beveg.

............

Madelein Rust se nuutste spanningsverhaal, Moederland, is so realisties uitgebeeld ek wou saam met die rebelle wapens opneem en die Gewapende Magte, wat onwettige babas doodmaak, beveg.

............

Voordat ek aandag aan die inhoud van Rust se tiende boek gee, wil ek by haar treffende voorblad vertoef. Net soos in haar reeks met Renata Malan en Stefan Coetsee – Mostersaad, Bloedlyn, Moordhuis, Lam ter slagting en My naam is Lego – pryk ’n Lara Croft-skoonheid met ’n vuurwapen op die voorblad. Met ’n mistige Angel has fallen / Olympus has fallen- agtergrond. Dit skree aksie en dié boek stel my geensins teleur nie.

Die brokkies nuusberigte voor in die boek skets die historiese gebeure sodat lesers voor die lees van die boek konteks kan kry asof ons saam met die skrywer deur die tye geleef het.

In 2070 staan Bloemfontein as Xín Xiánggăng bekend. Die Derde Wêreldoorlog en twee burgeroorloë het Suid-Afrika se stede in puin gedompel. Daar is ’n tekort aan kos, water en blyplek. Chinese en Russiese kaders, asook die elite floreer in slimstede terwyl gewone mense op die platteland stoei om aan die lewe te bly. Boonop word hul veiligheid deur bendes bedreig. Die volkslied en godsdiens is uit skole verban en tuisonderrig is wet omdat skole teelgrond vir opstande is.

............

Die Derde Wêreldoorlog en twee burgeroorloë het Suid-Afrika se stede in puin gedompel. Daar is ’n tekort aan kos, water en blyplek. Chinese en Russiese kaders, asook die elite floreer in slimstede terwyl gewone mense op die platteland stoei om aan die lewe te bly.

..............

Die Wet op Onwettige Geboortes en Swangerskappe is op 12 Maart 2063 gepromulgeer. Moederskap is dan ook die kern van die spanningsroman, en kenmerkend aan die skrywer delf sy diep in trauma – fisiek, geestelik en emosioneel. As ’n aktiewe pa (wat self ’n kind buite die eg verwek het) voel ek die hoofkarakter se pyn tasbaar in so ’n mate dat ek die boek moes neersit en my slapende seun stywer teen my moes vastrek voor ek verder kon lees.

In Moederland ontmoet ons die 27-jarige heldin, Jenesis Baron. Sy is die enigste dogter van die miljardêr Jericho. Soos baie fiktiewe heldfigure – James Bond, Jason Bourne en Jack Bauer – dra sy die JB-voorletters waardig. Haar naam beteken in Grieks “Geboorte” en “Begin”.

Sy skenk geboorte aan ’n tweeling wat voor haar oë in opdrag van generaal Ben Wagner, seun van die Minister van die Gewapende Magte, aan ’n Medi-Bot – wat haar pa vir die regering ontwerp het – oorhandig word om te elimineer.

Waarom het hierdie minister ’n obsessie oor babas wat buite die huwelik of sonder ’n permit verwek is? En hoe is Jericho betrokke by die minister se af been en gebrande gesig?

In ’n poging om Adam Bormann, ’n professor van politieke wetenskap, mee te deel dat haar seuns vermoor is, loop Jenesis in ’n skermutseling vas waar die Gewapende Magte studente in hul rûe doodskiet. Sy tel ’n vuurwapen op en skiet ’n kader koelbloedig dood. Hierdie heldedaad red baie lewens en lei daartoe dat sy na die 13de-eeuse Franse heldin Joan of Arc herdoop word. As ’n vyand van die staat vlug sy saam met die rebelle na die stormwaterstelsel van die ou stad.

Dit is nie verbasend dat Adam die nie-amptelike leier James Jackson is nie. En soos dit ’n goeie roman betaam, is daar ’n doring in die vlees – die blonde poppie Isabelle Johnson. Asook ’n romantikus, Henry Idris.

Om lesers vanuit die veiligheid van hul huise in ’n oorlog/oorlewingsatmosfeer te dompel, span die skrywer natuurrampe metafories in om die leser gedurig aan die moeilike lewensomstandighede gedurende 2070 te herinner. Ons lees ook gereeld van mikroskyfies, gevegsrobotte, hommeltuie en ander futuristiese tegnologie.

Ek gaan nie in hierdie resensie uitwei oor die sielkundige rypheid van die karakters of die vlymskerp spanningslyn nie, want enige leser wat al ’n Madelein Rust-boek gelees het, weet alte goed dat die skrywer die kuns vervolmaak het om naelbyt-spanningsromans neer te pen. Hierdie een is geen uitsondering nie.

Die skrywer het moeite gedoen met die navorsing van haar karakters se name, wat kenmerkend aan haar sterk Bybelse stem is. Tog was dit vir my steurend om soveel name wat met “J” begin, raak te lees: Jericho, Joan, Jakob, James Jackson, Johnson, Jasmyn.

...........

Ten slotte moet ek ook bieg, om nie partydig voor te kom nie, dat die skrywer van hierdie verhaal een van my persoonlike helde is. Beenkanker het haar nie gestuit om haar naam in die krimigenre te verewig nie. Al haar boeke was op die Nielsen-topverkoperlys. Selfs al sou sy ’n wiskundehandboek skryf, sou ek dit lees en geniet.

............

Ten slotte moet ek ook bieg, om nie partydig voor te kom nie, dat die skrywer van hierdie verhaal een van my persoonlike helde is. Beenkanker het haar nie gestuit om haar naam in die krimigenre te verewig nie. Al haar boeke was op die Nielsen-topverkoperlys. Selfs al sou sy ’n wiskundehandboek skryf, sou ek dit lees en geniet.

(Nota: Op 31 Augustus 2022 skryf Madelein Rust op Facebook dat toe sy verlede jaar met Moederland begin het, sy onseker was hoe lank sy gaan leef. Sommige dae het sy net ’n uur geskryf, ander dae twee ure. Sy het ook dae beleef waar sy glad nie kon skryf nie. Ek sal haar altyd eer vir haar deursettingsvermoë om, ten spyte van soveel pyn, vir ons lesers soveel leesgenot te verskaf. Dankie dat jy leef. En meer: Dankie dat jy hoop gee. Mag ons nog lank boeke met jou naam op die voorblad koop. Liefde-liefde.)

The post <em>Moederland</em> deur Madelein Rust: ’n boekresensie appeared first on LitNet.

Abstract

Syntactic interpretation of the VAT Act determines when gold may be sold at the zero rating. A consideration of a positive linguistic approach

In terms of section 11(1)(f) of the Value Added Tax Act 89 of 1991, gold sold to a closed list of entities in its unwrought form is levied at the zero rate. To qualify for Value Added Tax levied at the zero rate, the gold must be provided in one of the eight prescribed forms, and it may only have been refined and processed once for provision to the listed purchasers. The applicant in this case is a purchaser and trader of gold. It buys second-hand gold products like jewellery, scrap gold and the like from members of the public after which it has the gold refined and cast into acceptable forms like gold bars. Once the gold is processed to the acceptable standard, it is sold to entities within the closed list. The Commissioner for the South African Revenue Service (CSARS) views the applicant’s gold as having undergone more than one process and therefore believes that VAT should not be levied at the zero rate. The applicant disputes this and seeks a declaratory order in which section 11(1)(f) is clarified.

To illuminate the relevant subsection, Davis J used the interpretation standards set by Natal Joint Municipal Pension Fund v Endumeni Municipality 2012 4 SA 593 (SCA) as well as Cool Ideas 1186 CC v Hubbard 2014 4 SA 474 (CC) and AfriForum v University of the Free State 2018 2 SA 185 (CC), which in particular guide linguistic interpretation. Amongst other things and although brief, Davis J addressed the importance of the relative clause (and the relative pronoun which) that centres on the heart of the dispute. In doing so, his declaration supports CSARS’s view and confirms that gold qualifies for the zero rating only if it was processed solely for provision to the closed list of entities.

The purpose of this case discussion is primarily to confirm Davis J’s method of interpretation. In doing so, the focus will be on three linguistic devices as a means to endorse his decision.

Keywords: Endumeni; ordinary grammatical meaning; semantics; statutory interpretation; syntax

Trefwoorde: Endumeni; gewone grammatikale betekenis; semantiek; sintaksis; wetsuitleg

1. Inleiding

Dit is tien jaar sedert appèlregter Wallis sy invloedryke uitspraak in Natal Joint Municipal Pension Fund v Endumeni Municipality 2012 4 SA 593 (HHA) (voortaan Endumeni) gelewer en sodoende ’n nuwe standaard vir wetsuitleg bepaal het. Dié presedentsaak is sedert 2012 herhaaldelik aangehaal, soms foutiewelik en soms weens die oënskynlike onuitvoerbaarheid daarvan (sien Perumalsamy 2019:12–3; Capitec Bank Holdings Ltd v Coral Lagoon Investments 194 (Pty) Ltd 2022 1 SA 100 (HHA) 99; Starways Trading 21 CC v Pearl Island Trading 714 (Pty) Ltd 2017 4 All SA 568 (HWK) parr. 41–50; Commissioner of the South African Revenue Services v Daikin Air Conditioning South Africa (Pty) Ltd 185/2017 2018 (HHA) 66). In die besonder plaas Endumeni ’n vars perspektief op die doelstelling van die wetskrywers, die breë konteks waarteen ’n kwessie besin moet word en die saaklike uitvoerbaarheid van ’n beslissing op die uiteindelike bedryfslewe van partye. Ewe belangrik maak Endumeni melding van taalhantering by die uitleg van wette deur na die grammatikale reëls van ’n wetteks en uitlegtaal te verwys. Appèlregter Wallis gaan egter ’n stap verder en dui ook sintaksis eksplisiet aan: “[C]onsideration must be given to the language used in the light of the ordinary rules of grammar and syntax” (par. 18). Die uitleg van taalkundige kwessies berus daarom nie uitsluitlik by die semantiese waarde op grond van leksikale basis nie. Waar nodig, moet sinne en meegaande items met grammatikale funksie saam met die breër taalkonteks oorweeg en ontleed word. Dit wil sê sintaktiese reëls moet ewe veel aandag geniet, veral waar frases of sinne uitleg benodig of sekerheid kan verleen.

Die gebrekkige hantering van sintaksis by die uitleg van taalkwessies kan onder meer gesien word in Universal Church of the Kingdom of God v Myeni 2015 9 BLLR 918 (AAH) (voortaan Universal Church). Hier moes ’n hof bepaal of die verweerder ingevolge artikel 200A van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 ’n werknemer van ’n kerk is al het daar nie ’n geskrewe kontrak tussen werkgewer en -nemer bestaan nie. Artikel 200A(1) neem die vorm van ’n stelsin aan wat gelyktydig as inleiding tot ’n lys kwalifiserende kriteria dien. Die bewoording lui soos volg:

Totdat die teendeel bewys is, word daar vermoed dat ’n persoon wat werk vir, of dienste lewer aan, enige ander persoon, ongeag die vorm van die kontrak, ’n werknemer is, indien een of meer van die volgende faktore aanwesig is […].

In Universal Church verwys appèlregter Ndlovu na die belang van die gewone grammatikale betekenis as een van die basiese reëls by wetsuitleg (par. 41) en pas dan daardie uitlegbeginsel op die frase “ongeag die vorm van die kontrak” toe. Hy verstaan die frase as ’n aanduiding dat daar wel ’n kontrak teenwoordig moet wees. Die frase is in der waarheid een van verskeie bysinne (meer as 20) binne ’n saamgestelde sin en kan nie vir semantiese doeleindes uitgesonder word sonder om die sin in sy geheel te oorweeg nie. By die ontleding van die betrokke frase moet die hof begin deur vas te stel wat die hoofsin is en hoe die onderskeie bysinne die hoofsin dien of aanvul. Daarna kan die hof bepaal wat die betwiste frase beteken en, belangriker nog, wat die voorsetsel ongeag binne die sintaktiese konteks aandui. Hoe beïnvloed “ongeag” die optrede van die bysin onder bespreking? Om die funksie van “ongeag die vorm van die kontrak” te peil, moet die inleidingsin van artikel 200A(1) opgebreek word:

Die wetgewer vermoed [hoofsin]

(dat) ’n persoon is ’n werknemer [bysin]

(wat) werk vir enige ander persoon [bysin]

(of) (wat) dienste lewer vir enige ander persoon [bysin]

ongeag die vorm van die kontrak [frase – adnominale adjunk]

(totdat) die teendeel word bewys [bysin]

(indien) een van die volgende faktore is aanwesig [bysin]

(indien) meer van die volgende faktore is aanwesig [bysin]

Die hoofsin word aangevul deur ’n verskeidenheid bysinne: betreklike bysinne wat die vermoede in die hoofsin bevestig en bywoordelike bysinne wat voorwaardes stel. Daar is ook ’n adjunk teenwoordig. ’n Adjunk is ’n konstituent wat addisionele inligting verskaf. ’n Hoof- of bysin is egter nie van ’n adjunk afhanklik nie; met ander woorde ’n sin kan daarsonder funksioneer. Die rede daarvoor is dat ’n adjunk nie ’n volledige gedagte uitdruk nie, maar eerder aan ’n bestaande voltooide hoofgedagte bind (Payne 2006:297; Ruigendijk, De Belder en Schippers 2021:205, 210–1, 214). Die voltooide gedagte in artikel 200A(1) is dat ’n persoon ’n werknemer is wanneer hy/sy werk of dienste lewer aan ’n ander persoon. Die frase “ongeag die vorm van die kontrak” is ’n adnominale adjunk wat met die naamwoord werknemer verbind en wat uitgelaat kan word sonder om die hoofgedagte te wysig.¹ Die frase word deur die voorsetsel ongeag ingelei.² Volgens die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (Buro van die WAT 2022) dui ongeag daarop dat ’n mens nie aandag skenk aan of oplet na iets nie. Dit wil sê ’n persoon is ’n werknemer wanneer hy/sy vir iemand anders werk en wanneer hy/sy aan een of meer van die gelyste kriteria voldoen, ten spyte van die vorm wat ’n kontrak tussen partye aanneem. Daardie kontrak kan dus geskrewe, mondelings of selfs gesuggereer wees. Die bewoording van artikel 200A(1) stel dus nie ’n geskrewe kontrak as enigste vorm voor nie (sien ook Germishuys 2016). Die vorm van die kontrak is nie belangrik nie.³

Deur ’n frase op hierdie wyse te isoleer, soos in die geval van Universal Church, beteken dat die ondersoeker nié die gewone grammatikale reëls van die betrokke taal respekteer en toepas nie. Grammatika sluit sintaktiese reëls in. Die implikasie is dus dat die uitlegbeginsel óf geensins toegepas word nie óf foutief gebruik word.

In navolging van Endumeni verrig regter Davis die teenoorgestelde in Lueven Metals, die saak onder bespreking. In sy ontleding wend hy grammatikale beginsels suksesvol aan en skenk spesifiek aandag aan ook die sintaksis van die relevante artikel, hoewel in ’n beperkte mate. Hierdie bespreking het ten doel om sowel die taalkundige uiteensetting van regter Davis se uitspraak te bevestig as om ʼn voorstel vir wetswysiging aan die hand te doen. Let wel, dié bespreking is primêr tot die taalkundige waarde van die hofuitspraak en die bydrae wat taal kan lewer tot die verbetering en verheldering van wetgewende kommunikasie beperk.

2. Feite

Die applikant, Lueven Metals, het die Hoë Hof (HH) om ’n verklarende bevel genader om sodoende ’n dispuut met die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (voortaan SAID) te beëindig en om die nodige helderheid te verkry betreffende die bewoording van artikel 11(1)(f) in die Wet op Belasting op Toegevoegde Waarde 89 van 1991 (voortaan BTW-wet). Die agtergrondfeite behels die volgende:

’n Dispuut het ontstaan oor die potensiële heffing van BTW teen die nulkoers op goud. Die applikant verskaf goudstawe aan geregistreerde banke soos Absa en voer aan dat die goud nie onderhewig is aan die koers van belasting op toegevoegde waarde (voortaan BTW) nie, soos in artikel 7(1) bepaal, maar teen die nulkoers verkoop word (par. 1). Die SAID argumenteer dat die goud wat deur die applikant verskaf word reeds ’n vervaardigingsproses ondergaan het en daarom nie vir die nulkoers kwalifiseer nie (par. 1). Ingevolge artikel 11(1)(f) is die nulkoers beperk tot gesuiwerde goud wat uit ruwe stof verwerk en daarna in een van die voorgeskrewe agt vorme gegiet is. Die bewoording van artikel 11(1)(f) lui soos volg:

11(1) Waar, by ontstentenis van hierdie artikel, ’n lewering van goed aan belasting teen die koers bedoel in artikel 7(1)(a) onderworpe sou wees, is, mits subartikel (3) van hierdie artikel nagekom word, daardie lewering van goed aan belasting teen die koers van nul persent onderworpe, waar —

(f) die lewering is aan die Suid-Afrikaanse Reserwebank, die Suid-Afrikaanse Muntmaatskappy (Eiendoms) Beperk of ’n bank ingevolge die Bankwet, 1990 (Wet 94 van 1990), geregistreer, van goud in die vorm van stawe, blanko munte, gietblokke, knope, draad, plaat of korreltjies of in oplossing, wat nie ’n vervaardigingsproses ondergaan het nie behalwe die raffinering daarvan of die vervaardiging of produksie van bedoelde stawe, blanko munte, gietblokke, knope, draad, plaat, korreltjies of oplossing.

Omdat beide partye en die voorsittende beampte hulle op die Engelse weergawe gesteun het, word die Engelse bewoording hier onder vir konteks verskaf. Die taalkundige evaluering word derhalwe ook tot die Engelse teks beperk.

11(1) Where, but for the provisions of this section, a supply of goods would be charged with tax under section 7(1)(a), such supply of goods shall, subject to compliance with subsection (3) of this section, be charged with tax at the rate of zero per cent where —

(f) the supply is to the South African Reserve Bank, the South African Mint Company (Proprietary) Limited or any bank registered under the Banks Act, 1990 (Act 94 of 1990), of gold in the form of bars, blank coins, ingots, buttons, wire, plate or granules or in solution, which has not undergone any manufacturing process other than the refining thereof or the manufacture or production of such bars, blank coins, ingots, buttons, wire, plate, granules or solution.

Die applikant is nie ’n myn of prospekteerder nie, maar eerder ’n aankoper en handelaar van goud wat voorheen gesuiwer en daarna in verskillende goudprodukte omskep is, soos muntstukke en juweliersware (par. 3.2). Die applikant koop daardie vervaardigde goudprodukte by lede van die publiek, herverwerk dit en giet die goud in stawe (par. 3.3). Hierdie stawe is van ’n laer suiwerheid en word na ’n raffinadery geneem waar die goud nogmaals gesuiwer word om die suiwerheid te verhoog en waartydens die goud in een van die agt toelaatbare vorme gegiet word (par. 3.3). Die goudstawe wat Lueven Metals aan geregistreerde banke lewer, bestaan derhalwe uit goudprodukte wat aanvanklik van ruwe vorm na kommersiële produkte omskep en as produk aan onder meer die publiek verkoop was en sedertdien ten minste nog twee afsonderlike louteringsprosesse ondergaan het. Die applikant argumenteer egter dat die onderhawige artikel gelees moet word in terme van die gelewerde produk en nie die aanvanklike oorsprong van die produk nie (par. 7.3). Volgens Lueven Metals verwys “manufacturing process” in paragraaf (f) na die prosesse van die verkoper van goudstawe (bv. Lueven Metals) en nie na die historiese prosesse waaraan die goud in die stawe voorheen onderhewig was nie (par. 8.4). Teen dié agtergrond versoek die applikant duidelikheid omtrent die volgende drie aspekte (par. 3.4):

• Dat die woord goud in artikel 11(1)(f) verwys na en van toepassing is slegs op goud wat geraffineer is tot ’n toelaatbare suiwerheid vir aankope deur die Suid-Afrikaanse Reserwebank, die Suid-Afrikaanse Muntmaatskappy of enige ander bank geregistreer ingevolge die Bankwet.
• Dat die frase “which has not undergone any manufacturing process other than the refining thereof or the manufacture or production of” in artikel 11(1)(f) die nulkoers van goud uitsluit (i) wanneer dit nie in enige van die agt ruwe vorms gegiet is nie en (ii) wanneer gesuiwerde goud verdere vervaardigingsprosesse ondergaan.
• Dat die frase “which has not undergone any manufacturing process other than the refining thereof or the manufacture or production of” in artikel 11(1)(f) verwys na enige vervaardigingsprosesse wat deur die verskaffer van goud (aan die gelyste entiteite) bestuur word, en verwys nie na enige prosesse waaraan goud histories onderwerp is nie, voordat dit tot ’n toelaatbare suiwerheidsgraad geraffineer is vir aankope deur die gemagtigde entiteite.

In sy beslissing som regter Davis die subartikel kortliks op en bevestig ook waarom dit ontoelaatbaar is om sommerso woorde of sinne in ’n artikel te skrap. Ten einde verskaf hy ’n finale uiteensetting van artikel 11(1)(f).

3. Beslissing

Volgens regter Davis kan die betrokke subartikel opgesom word as

1. die verkope van goud aan ’n geslote lys aankopers
2. die verskaffing van goud in enige van die agt voorgeskrewe vorms
3. die voorbehoud dat die goud nie enige prosessering ondergaan het nie, behalwe loutering en die giet daarvan (par. 5.1).

Die regter dui verder aan dat die frase onder bespreking met die betreklike voornaamwoord which begin en as sodanig ’n betreklike bysin inlei (par. 5.23). Daardeur word die subafdeling beperk tot goud wat slegs ’n enkele vervaardigingsproses ondergaan het en sluit daarom enige goud wat meer as een keer verfyn en geprosesseer is, uit.

Lueven Metals het bykomend geargumenteer dat die woord goud geïnterpreteer moet word as beduidend van “goud met ’n suiwerheid van 99,5%” (par. 8.4). Die applikant voer ook aan dat dié definisie van goud beperk is tot goudstof wat aan die geslote lys aankopers verkoop is, wat impliseer dat enige goudstof wat steeds onverkoop is nie as goud gedefinieer kan word nie (par. 8.4). Regter Davis verwerp hierdie redenasie omdat dié definisie van goud nie in die teks voorkom of afgelei kan word nie; dit laat ook die insluiting van die betreklike bysin oortollig (par. 8.4). Ter ondersteuning haal regter Davis AfriForum v University of the Free State 2018 2 SA 185 (KH) aan, wat bepaal dat al die woorde, frases en uitdrukkings van ’n betrokke artikel in ag geneem moet word wanneer spesifieke taalverheldering benodig word (par. 8.5). Dié uitlegbeginsel is relevant veral wanneer die applikant voorstel dat die herhaling van die voorgeskrewe agt vorms onnodig is en dat die eerste vermelding daarom geskrap kan word (par. 8.6). Om dít te doen, sou ’n blatante ignorering wees van die presedente gestel deur onder meer die Konstitusionele Hof, aldus regter Davis (par. 8.7).

Ten slotte verklaar die regter (par. 9) hoe artikel 11(1)(f) geïnterpreteer moet word sodat goud teen die BTW-nulkoers gehef mag word:

1. ’n lewering aan die Suid-Afrikaanse Reserwebank, die Suid-Afrikaanse Muntmaatskappy (Edms.) Bpk. of enige bank geregistreer ingevolge die Bankwet 94 van 1990
2. van goud
3. in die vorm van stawe, blanko munte, gietblokke, knope, draad, plaat, korreltjies of in ’n oplossing
4. wat nie enige vervaardigingsproses ondergaan het nie, behalwe:
   4.1 die verfyning daarvan; of
   4.2 die vervaardiging of produksie van sulke stawe, blanko munte, gietblokke, knope, draad, plaat, korreltjies of oplossing; en
   4.3 wanneer die verkoper die nodige dokumentêre bewyse bekom en behou het wat die Kommissaris mag benodig om die verkoper se aanspraak op die nulkoers te ondersteun.
5. Die verskaffing van goud wat uit goudstof saamgestel is wat voorheen gesuiwer en gevolglik enige vervaardigingsproses ondergaan het, voordat dit verfyn en tot die voorgeskrewe agt onbewerkte vorms vir die bedoelde voorsiening aan die gelyste ontvangers vervaardig is, is daarom van die nulkoers uitgesluit.

Vervolgens word kortliks aangedui waarom regter Davis se taalkundige hantering meriete het.

4. Kommentaar

Tydens sy ontledings van regstaalkwessies verwys Roger Shuy (2008:234) na ’n taalwetenskaplike se gereedskapskis. Hy sê (1990:302): “I simply reached into the toolbox that my field has given me and selected the necessary tools for the problem to be resolved.” Hy bedoel daarmee sowel die ontledingstegnieke bekend aan taalkundiges as die hoofkomponente van taalkunde, onder meer die fonetiek, morfologie, sintaksis, semantiek en pragmatiek. Hy beskou hierdie komponente as die werktuie of instrumente waarmee taalkwessies aangepak en opgelos kan word. Die meeste van hierdie instrumente is binne die reikwydte van ook regsgeleerdes en -praktisyns en kan ’n positiewe bydrae tot betekenisuitleg lewer. Ter bevestiging van regter Davis se taalontleding stel ek drie instrumente in beperkte mate voor:

1. semantiese komponente
2. semantiese vooronderstelling
3. taalhandelinge.

Omdat regter Davis die betreklike voornaamwoord which uitgesonder het, word ook betreklike bysinne kortliks vooraf van nader beskou. Hierdie gebruik van dié instrumente dui aan dat ’n taalkundige ontleding by die uitleg van wette in beperkte mate nuttig kan wees.

4.1 Semantiese komponente

Leksikale items soos woorde kan meer as een betekenisonderskeiding hê. Daardie onderskeidings word dikwels bepaal deur die semantiese komponente waaruit die konsep opgebou is (Murphy 2012:44, 46). Die teenwoordigheid of afwesigheid van hierdie komponente binne ’n bepaalde konsep kan die betekenis van die woord binne konteks wysig. Semantiese komponente is binêr en word as positief of negatief uitgedruk. Byvoorbeeld, die woord man is [+mens, +manlik, +volwasse]. Omdat die woord man uit die kenmerke “mens”, “manlik” en “volwasse” bestaan, deel man ook ’n verhouding met elkeen van hierdie konsepte. Derhalwe bestaan daar ’n konseptuele verwantskap tussen items. As ’n spreker na sy kollega Jan verwys as “kinderagtig”, verstaan ’n mens dat Jan die volgende kenmerke het: [+mens, +man, -volwasse]. Weens die verwantskap tussen Jan en die semantiese komponente, kan ’n mens veralgemeen en beweer dat mans (dus mense) soms onvolwasse is. Wanneer artikel 11(1)(f) van die BTW-wet op dieselfde wyse beskou word, reflekteer “goud teen die nulkoers” die kenmerke [+suiwer, +geslote aankopers, +8 gietvorme, +slegs valuta]. Sou enige van die kenmerke verander, wysig dit die konsep van “goud teen die nulkoers” ook. As goudstawe aan ’n woekeraar of ongeregistreerde entiteit verkoop sou word ([-geslote aankopers]), is die handelaar nie meer geregtig op die nulkoers nie. Dit geld ook vir goud wat voorheen vir ander doeleindes verwerk is as die oorspronklike gebruik vir valuta ([-slegs valuta]) (sien Van Zyl en Carney (2021) en Shuy (1986) vir ’n soortgelyke komponensiële ontleding in ’n regskonteks).

4.2 Semantiese vooronderstelling

Vooronderstelling is gesetel in wat sprekers as die waarheid of as vanselfsprekend aanvaar (Cruse 2015:42). As sodanig is vooronderstelling kontekssensitief en kan daarom weens ’n botsing met die feitelike stand van sake misluk. In só ’n geval is die vooronderstelling onuitvoerbaar (Huang 2013:69). In breë trekke funksioneer vooronderstelling met ’n waarheidsverhouding: As P waar is, is die vooronderstelling dat Q ook waar is. Met ander woorde ons aanvaar dat Q waar is, gebaseer op die feitelike waarheid van P. Byvoorbeeld, die sin “Prinses Seeiso van Lesotho woon tans in Kanada” (P) vooronderstel dat Lesotho ’n prinses het (Q). Die woord tans vooronderstel ook dat die prinses voorheen iewers anders gewoon het. Om te toets of die vooronderstelling waar is, word negering toegepas. Die formule daarvoor lyk soos volg (Saeed 2009:103):

As P waar is, dan is Q waar.

As P onwaar is, dan is Q steeds waar.

As Q waar is, dan kan P waar of onwaar wees.

As dit waar is dat die prinses van Lesotho in Kanada woon, dan is dit ook waar dat Lesotho ’n prinses het. As die prinses egter nie in Kanada woon nie, is dit steeds waar dat Lesotho ’n prinses het. As Lesotho ’n prinses het, woon sy moontlik in Kanada of elders. Die kontekstuele feite rakende Lesotho bevestig die bestaan van ’n koninklike gesin. Sou P die stelling bevat dat die prinses van Mauritius tans in Kanada woon, dan maak die feitelike situasie van Mauritius die vooronderstelling onuitvoerbaar (want Mauritius het nie ’n koninklike gesin nie). Met betrekking tot die feite in die Lueven Metals-saak, kan die volgende vooronderstellings geformuleer word:

Lueven Metals koop en verkoop goud. Die vooronderstelling is dat hulle goudhandelaars is. Hulle verskaf goudstawe aan Absa, wat vooronderstel dat die goud in een van die toelaatbare gietvorms is en aan ’n entiteit binne die voorgeskrewe geslote lys aankopers verskaf word. Hierdie vooronderstellings is nie deur die hof in twyfel getrek nie. Die vooronderstelling is verder dat die goud wat hulle aan Absa besorg het, prosessering vir slegs valutadoeleindes ondergaan het en nie voorheen in enige ander vorm of aard gefunksioneer het nie. Maar die feite voor die hof bevestig dat Lueven Metals se goudstawe uit verskillende goudbronne saamgestel is, waarvan sommige goudbronne voorheen na kommersiële goudprodukte soos juweliersware verwerk is. Dáárom misluk die vooronderstelling. Dit kan nie as vanselfsprekend aanvaar word dat Lueven Metals se goudstawe uit ruwe goud saamgestel en eenmalig verwerk is vir die uitsluitlike gebruik deur ’n aangewese aankoper nie. Die feite van die saak laat dit eenvoudig nie toe nie.

4.3 Taalhandelinge

Sprekers voer bepaalde handelinge uit deur middel van taal. Dié soort handelinge staan ook as performatiewe bekend weens die taalhandelingswerkwoord (of performatiewe werkwoord). Voorbeelde sluit werkwoorde in soos belowe (“ek belowe om die waarheid te praat”), verklaar (“ek verklaar julle wettig getroud”) en beveel (“ek beveel jou om die huis te verlaat”).⁴ Die handeling is in die werkwoord opgesluit; die woord moet geuiter word om die handeling uit te voer. Hoewel taalhandelinge gesproke taal behels, tree ’n aantal geskrewe tekste as die skriftelike vorm van ’n gesproke teks op. Regstekste soos kontrakte, testamente, vonnisse en wette is goeie voorbeelde hiervan. ’n Wetteks verteenwoordig die gesproke woorde van die parlement en bevat daarom ’n aantal performatiewe werkwoorde. Soortgelyk, wanneer ’n voorsittende beampte sê/skryf “ek vonnis jou tot twee jaar gevangenisstraf”, voer hy/sy ’n daadwerklike handeling uit.⁵

Taalhandelinge bestaan gewoonlik gelyktydig uit drie fasette (Van Niekerk en Olivier 2014:284):

1. Lokusie is die fisieke uitspreek (of skryf) van ’n sin; die uiting wat die werklike woorde en klanke bevat.
2. Illokusie is die bedoeling van die uiting (of geskrif). Voorbeelde sluit in versoeke, waarskuwings, beskuldigings, instruksies, toestemmings en dreigemente.
3. Perlokusie is die gevolg of uitwerking van die uiting (of geskrif). Wanneer ’n spreker byvoorbeeld iemand anders beledig, is die bedoelde uitwerking om daardie persoon sleg te laat voel.

Wanneer ’n voorsittende beampte ’n vonnis uitspreek soos “elke party betaal sy eie koste”, bestaan daardie uiting uit fisieke woorde wat hardop gesê word maar ook op skrif gestel is. Dit is die lokusie. Die voorsittende beampte het egter ’n baie spesifieke bedoeling met sy/haar woorde; in hierdie voorbeeld is dit ’n instruksie. Hy/sy sê vir die partye wat om te doen. Dit is die illokusie. (As die beampte ’n reg om appèl toestaan, is die illokusionêre handeling nie ’n instruksie nie, maar ’n toelating.) Die bedoelde uitwerking van die beampte se instruksie is dat elkeen sy eie rekening betaal. Dit is die perlokusie. In die geval dat een van die partye nie sy eie rekening vereffen nie, maar nog steeds die koste van die ander party eis, tree daar ’n wansporing tussen die illokusie en perlokusie in. ’n Spreker se woorde lei dus nie altyd tot die gewenste uitwerking nie.

Met verwysing na die Lueven Metals-saak, sluit artikel 11(1)(f) drie illokusionêre handelinge in. Die volgende twee aanhalings word as stellings geformuleer, maar kommunikeer eintlik direktiewe:

a supply of goods would be charged (11(1))

the supply is […] of gold in the form of (11(1)(f))

Die volgende aanhaling word ook as ’n stelling aangebied, maar kommunikeer eintlik ’n assertiewe uiting in die vorm van ’n voorwaarde:

has not undergone any manufacturing process other than (11(1)(f))

’n Direktief het ten doel om ’n bepaalde aksie by die luisteraar/ontvanger van die boodskap uit te lok, terwyl assertiewe ’n spreker aan die waarheid van die kommunikasie bind en om feite handel (Cruse 2015:374). Dit beteken artikel 11(1)(f) gee saakgelastigdes opdrag om BTW teen die nulkoers te hef waar goudprodukte daarvoor kwalifiseer. Die kwalifiserende kriteria (gietvorm en lys van aankopers) is egter deur ’n spesiale voorwaarde gebind, dit wil sê die instruksie om die nulkoers te hef mag slegs uitgeoefen word indien die betrokke goud ’n beperkte prosessering ondergaan het. Die enigste geldige prosessering is die verwerking van ’n ruwe stof na een van die gesuiwerde voorgeskrewe gietvorme. Ruwe goud wat eers na produkte soos juweliersware, rekenaaronderdele, gedrukte muntstukke en diesulkes omskep is en daarná per tweede geleentheid vir valuta gesmelt, gesuiwer en gegiet is, word klaarblyklik uitgesluit.

4.4 Betreklike bysinne

Die gedeelte van artikel 11(1)(f) wat stellig die meeste ongelukkigheid veroorsaak, is die betreklike bysin “which has not undergone any manufacturing process other than the refining thereof or the manufacture or production of such bars, ingots, buttons, wire, plate, granules or solution”. Regter Davies is kundig om dié bysin as deel van sy ontleding te oorweeg (par. 5.2–3), juis omdat dit hier ’n insiggewende grammatikale rol vervul. Hy belig twee van die betreklike voornaamwoord which se funksies, naamlik om die naamwoordstuk waarna die bysin terugverwys (die goud) te bepaal, maar ook om die gegewens tot daardie naamwoordstuk te beperk (Parrott 2016:406–8; Ponelis 1977:170). Met ander woorde, die goud wat aan die Reserwebank (en die ander gemagtigde aankopers) verkoop word, mag net ’n raffinering ondergaan en daarna in een van die agt vorms gegiet word.

Op die keper beskou, kan paragraaf (f) onder meer soos volg opgebreek word:

die lewering van goud in die vorm van stawe … aan die Suid-Afrikaanse Reserwebank …,

wat geen vervaardigingsproses (behalwe die verfyning daarvan na stawe …) ondergaan het nie.

Die eerste deel van paragraaf (f) bestaan uit ’n gelaagde naamwoordstuk: die lewering van goud in die vorm van stawe (ens.). Hierdie naamwoordstuk is die onderwerp van die sin en is ’n onnodig komplekse wyse om te sê “(die verskaffing van) goud”. Die betreklike voornaamwoord wat tree as plaasvervanger vir die naamwoordstuk op en voorkom ’n onnodige herhaling. Daarsonder sou die tweede helfte van die sin gelees het: die lewering van goud in die vorm van stawe het geen vervaardigingsproses ondergaan nie, behalwe ’n suiwerings- en vergietingsproses. Hieruit blyk dat die betreklike voornaamwoord ’n verwysende funksie het – dit verwys terug na spesifieke inligting wat voorheen verskyn het. Soos reeds vermeld, verskaf die betreklike bysin bykomende inligting omtrent die naamwoordstuk in die voorafgaande sin. In hierdie geval word ’n voorwaarde bygevoeg – die goud mag ’n beperkte aantal prosesse ondergaan het. Omdat die betreklike voornaamwoord na ’n spesifieke naamwoordstuk terugverwys, is die voorwaarde in die betreklike bysin beperk tot daardie betrokke naamwoordstuk (naamlik die goud wat aan die geslote lys entiteite verskaf word, in die vorm van stawe en so meer).

Soos vroeër genoem, het die applikant ook geargumenteer dat die herhaalde vermelding van die voorgeskrewe goudvorms oorbodig is en dat die eerste vermelding daarvan geskrap kan word (par. 8.6). Die resultaat is ’n hersiening soos volg: “the supply is to the [listed entities], of gold … which has not undergone any manufacturing process other than the refining thereof or the manufacture or production of … bars, blank coins, ingots, buttons, wire, plate, granules or solution”. Hoewel regter Davis redes verskaf het waarom die skrapping van die frase problematies en ontoelaatbaar sou wees, hou só ’n besluit geen ingrypende grammatikale implikasie in nie. Soos hier bo gesien kan word, bestaan die onderwerp van die betrokke sin uit ’n redelik komplekse naamwoordstuk. Daardie naamwoordstuk sluit tans die agt toelaatbare goudvorms in. Deur die naamwoordstuk te reduseer tot slegs goud wysig nie die betreklike bysin nie. Die betreklike bysin bevat nog steeds die voorwaarde dat goud nie meerdere prosesse ondergaan nie en bepaal nog steeds dat die goud in een van die voorgeskrewe vorms voorsien moet word.

5. Gevolgtrekking

Dikwels gaan taaluitleg met woordeboekgebruik gepaard; in só ’n mate dat die uitleg meestal aan die betekenis van een of meer woorde geanker word sonder om werklik die groter taalkonteks te oorweeg. Só ’n benadering kan waarskynlik taaluitleg onnodig inperk. Hoewel regter Davis ook ’n woordeboek geraadpleeg het, het hy die bron vir grammatikale helderheid aangewend en nie bloot om die denotasie van ’n bepaalde leksikale item te bepaal nie. Hy gebruik Endumeni en Cool Ideas 1186 CC v Hubbard 2014 4 SA 474 (KH) as vertrekpunte en wend ’n daadwerklike poging aan om die grammatikale en sintaktiese bou van die betwiste subartikel te verstaan en te ontleed. Gegrond op die beskikbare feite van die saak kan daar met sy taalkundige gevolgtrekking saamgestem word. Wanneer die drie ontledingsinstrumente (semantiese komponente, semantiese vooronderstelling en taalhandelinge) aangewend word, word telkens tot dieselfde gevolgtrekking gekom. Ofskoon dié instrumente hier op beperkte wyse aangewend is, dien hulle ook as illustrasie van beskikbare tegnieke waarmee ’n voorsittende beampte betrokke taalkwessies sou kon oopknoop of bestaande vermoedens sou kon bevestig. ’n Woordeboek hoef nie die enigste of belangrikste taalhulpbron binne wetsuitleg te wees nie.

Daar word egter met die applikant saamgestem dat artikel 11(1)(f) getuig van lomp formulering waarin nominalisering onnodig plaasvind.⁶ Naamwoordstukke soos supply of goods, the supply of gold, the refining, the manufacture or production kan sinvoller optree wanneer hulle, waar nodig, as werkwoorde gebruik word. Soos paragraaf (f) tans daar uitsien, gaan die formulering gebuk onder die selfstandige naamwoorde en is die instruksies en voorwaardes duister weens ’n tekort aan nodige werkwoorde. ’n Sinvoller formulering vir ʼn toekomstige wetsherskrywing kan moontlik soos volg lyk:

Die staat hef ’n belasting van die nulkoers op goud wat verskaf word aan die Suid-Afrikaanse Reserwebank, die Suid-Afrikaanse Muntmaatskappy (Edms.) Bpk., of enige bank geregistreer ingevolge die Bankwet, 94 van 1990. Die goud moet in die vorm van stawe, blanko munte, gietblokke, knope, draad, plaat of korreltjies of in ’n oplossing wees. Dit mag geen vervaardigingsproses ondergaan nie, behalwe om gesuiwer te word of in die vorm van stawe, blanko munte, gietblokke, knope, draad, plate of korrels of oplossing omskep te word.⁷

Sou paragraaf (f) moontlik die beoogde gebruik van die goud vermeld (byvoorbeeld dat die goud vir valutadoeleindes bepaal is), kan dit miskien enige verdere verwarring voorkom. Die wetteks kon staaf dat goud wat oorspronklik vir valutagebruik voorberei is, vir die nulkoers kwalifiseer terwyl goud wat herwin en daarna vir valutagebruik voorberei is, aan die koers (ingevolge artikel 7(1)) onderhewig is. Iets hiervan is reeds te vinde in regter Davis se gebruik van die woord onbewerkte (“unwrought”) wanneer hy na die voorgeskrewe agt goudvorms verwys (par. 9.5). Die woord onbewerkte kan by die artikel ingesluit word om ’n duidelike onderskeid te maak tussen goud wat vir die eerste keer na ontginning vir valutagebruik aangewend is en dié wat na vorige raffinering aan die gelyste entiteite voorsien word. Daar is dus verskillende maniere waarop die wetgewer die betrokke formulering in die BTW-wet sou kon verbeter om onnodige onsekerheid te voorkom. Intussen is ’n noukeuriger fokus op die sintaksis van soortgelyke artikels raadsaam.

Bibliografie

Buro van die WAT. 2022. Ongeag. www.woordeboek.co.za (25 Julie 2022 geraadpleeg).

Carstens W.A.M. en N. Bosman (reds.). 2014. Kontemporêre Afrikaanse taalkunde. Pretoria: JL van Schaik.

Cruse, A. 2015. Meaning in language. An introduction to semantics and pragmatics. 3de uitgawe. Oxford: Oxford University Press.

Feinauer, I. en F. Ponelis. 2014. Basiese Afrikaanse sintaksis. In Carstens en Bosman (reds.) 2014.

Germishuys, W. 2016. Religion above the law? Universal Church of the Kingdom of God v Myeni and others (DA3/14) [2015] ZALAC 31 (28 July 2015). SA Tydskrif vir Handelsreg, 28(2):360–73.

Huang, Y. 2013. Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.

Murphy, M.L. 2012. Lexical semantics. Cambridge: Cambridge University Press.

Parrott, M. 2016. Grammar for English language teachers. 2de uitgawe. Cambridge: Cambridge University Press.

Payne, T. 2006. Exploring language structure. A student’s guide. Cambridge: Cambridge University Press.

Perumalsamy, K. 2019. The life and times of textualism in South Africa. Potchefstroom Elektroniese Regsjoernaal, 22(2019):1–29.

Ponelis, F. 1977. Grondtrekke van die Afrikaanse sintaksis. Pretoria: JL van Schaik.

Ruigendijk, E., M. De Belder en A. Schippers. 2021. Inleiding Nederlandse taalkunde. Voor aankomende neerlandici intra en extra muros. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Saeed, J.I. 2009. Semantics. 3de uitgawe. Oxford: Wiley-Blackwell.

Shuy, R.W. 1986. Context as the highest standard of semantics: A lawsuit involving the meaning of “accuracy” in Accounting. Journal for English Linguistics, 19(2):295–303.

—. 1990. Warning labels: Language, law, and comprehensibility. American Speech, 65(4):291–303.

—. 2008. Fighting over words. Language and civil law cases. Londen, New York: Oxford University Press.

Tiersma, P.M. 1999. Legal language. Chicago: University of Chicago Press.

Van Niekerk, A. en J. Olivier. 2014. Pragmatiek. In Carstens en Bosman (reds.) 2014.

Van Zyl, S.P. en T.R. Carney. 2021. Just how voluntary is “voluntary” for the purpose of a voluntary disclosure application in terms of section 266 of the Tax Administration Act 28 of 2011? – Purveyors South Africa Mine Services (Pty) Ltd v Commissioner: South African Revenue Service (61689/2019) [2020] ZAGPPHC 404 (25 August 2020). Tydskrif vir Hedendaagse Romeins-Hollandse Reg, 84(1):95–110.

Eindnotas

¹ As adjunk tree die betrokke frase ook as ’n nabepaling tot “’n werknemer” op in die vorm van ’n setselgroep. Sien Feinauer en Ponelis (2014:215) asook Ruigendijk, De Belder en Schippers (2021:228).

² Die woord ongeag word hier as voorsetsel gebruik en nié as ’n voegwoord nie, want die frase bevat geen werkwoord nie. ’n Werkwoord is noodsaaklik vir ’n konstituent om as ’n sin te kwalifiseer. Trouens, die frase reflekteer die bou van ’n setselgroep. Sien Feinauer en Ponelis (2014:221 e.v.).

³ Dit is die gevolgtrekking op grond van die taalgebruik in die wetteks. As dit nie die bedoeling van die wetskrywer was nie, of as dié gevolgtrekking met die basiese beginsels van arbeidsreg bots, moes die wetskrywer meer aandag geskenk het aan die manier waarop belangrike konsepte omskryf is. Die verwysing na ’n kontrak moes dan nie as ’n adjunk geformuleer gewees het nie.

⁴ Dié is uiteraard ’n oorvereenvoudiging, maar voldoende vir die argument ter sake. Hou in gedagte dat sprekers reëlmatig taalhandelinge op indirekte wyse uitvoer. Vgl. “Ek belowe om die waarheid te praat” met “Ek sal die waarheid praat”.

⁵ Die spraakhandeling moet egter aan getrouheidsvoorwaardes voldoen, d.w.s. die spreker moet oor die nodige gesag beskik om die taalhandeling suksesvol uit te voer. ’n Geregistreerde dominee mag byvoorbeeld ’n kind doop en die parlement mag ’n wet promulgeer. Wanneer ’n onbekende persoon op straat ’n wet uitroep, beteken dit uiteraard niks nie. Sien o.a. Cruse (2015:376).

⁶ Nominalisering is ’n proses waartydens woordsoorte soos werkwoorde na selfstandige naamwoorde omgeskakel word. Dit is ’n tegniek wat doelbewus die akteur in die sin verswyg en vervul daardeur ’n soortgelyke rol as die lydende sinskonstruksie. Die nadeel is dat die aksie (gebeure) nie duidelik in die sin uitgedruk word nie. Sien veral Tiersma (1999:77, 206–7).

⁷ Dié formulering sal aangepas moet word om die skryf- en formateringstyl binne wetsopstelling te bevredig. Dit hoef egter nie ten koste van verstaanbaarheid plaas te vind nie.

• Die fokusprent deur No-longer-here by hierdie artikel is op Pixabay

LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.

The post Vonnisbespreking: Sintaktiese uitleg van die BTW-wet bepaal wanneer goud teen die nulkoers verkoop mag word. ’n Besinning van ’n positiewe taalkundige benadering appeared first on LitNet.

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (SAAWK) beplan om 9–10 November 2022 die derde Studentesimposium vir die Sosiale en Geesteswetenskappe aan te bied.

Nagraadse studente van regoor Suid-Afrika word genooi om hul navorsing, wat in Afrikaans vasgelê word, in die vorm van ’n referaat (20 minute) of plakkaat (5 minute) by die simposium aan te bied. Die 2022-simposium sal vanjaar weer virtueel aangebied word.

Die simposium onderskraag die oogmerke van die SAAWK deur akademiese denkleiers aan te moedig om hul bevindinge in die sosiale en geesteswetenskappe in Afrikaans met ’n breër gehoor te deel. Voorts moedig die SAAWK studente, wat hul navorsing in Afrikaans doen, aan om hul aanbiedings voor te lê. Studente wat hul navorsing in ander tale onderneem, word ook aangemoedig om hul bevindinge te vertaal vir ’n referaat of plakkaat wat in Afrikaans aangebied word. Op hierdie manier word Afrikaans ook as akademiese vaktaal bevorder en uitgebrei binne die veld van die sosiale- en geesteswetenskappe.

Tydens die tweede Studentesimposium vir Sosiale en Geesteswetenskappe in 2020 het 32 nagraadse studente van ses Suid-Afrikaanse universiteite, referate gelewer. Die referate het binne die vakgebiede geval van die antieke tale en kulture, drama, filosofie, geskiedenis, kuns, linguistiek en letterkunde, musiek, maatskaplike werk, opvoedkunde, regsgeleerdheid, sosiologie, spraakterapie en teologie.

Voornemende deelnemers kan hulle plakkate en referaatvoorstelle teen 16 Oktober 2022 by die volgende skakel indien: https://forms.gle/6HvUR1XXDEUrX3gN8.

Suksesvolle aansoekers sal teen 25 Oktober 2022 per e-pos verwittig word.

Vir verdere navrae, tree gerus per e-pos met die organiseerders in verbinding by linette.vandermerwe@up.ac.za.

The post Uitnodiging: 2022-Studentesimposium vir die Sosiale en Geesteswetenskappe appeared first on LitNet.