Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 21869 articles
Browse latest View live

Een mens maak ’n verskil! Pseudo-sinchronisiteit: onderlinge verwantskap of blote toeval?

$
0
0

 

Foto: https://pixabay.com/vectors/charity-help-poor-sad-people-1299988/

Three psychological factors are thought to facilitate bystander apathy: the feeling of having less responsibility when more bystanders are present (diffusion of responsibility), the fear of unfavourable public judgment when helping (evaluation apprehension), and the belief that because no one else is helping, the situation is not actually an emergency (pluralistic ignorance). (Hortensius en De Gelder 2018:249)

Sinchronisiteit

Die konsep sinchronisiteit is gedurende die vroeë 1930’s deur die psigoanalis Carl Jung op grond van sy ervaring in die kliniese praktyk geformuleer. Dit verwys na verskillende gebeurtenisse of ervarings wat ’n persoon deurmaak en wat oënskynlik met mekaar verband hou, terwyl geen grondige oorsaaklikheid of enige assosiasie aantoonbaar is nie. ’n Persoon droom byvoorbeeld dat hy ’n passasier is in ’n vliegtuig wat ’n noodlanding uitvoer en kort daarna sit hy as ’n gas tydens ’n formele funksie aan tafel langs ’n vegvlieënier wat hy nog nooit voorheen ontmoet het nie.

............
’n Persoon droom byvoorbeeld dat hy ’n passasier is in ’n vliegtuig wat ’n noodlanding uitvoer en kort daarna sit hy as ’n gas tydens ’n formele funksie aan tafel langs ’n vegvlieënier wat hy nog nooit voorheen ontmoet het nie.
..............

Die twee gebeurtenisse (droom en werklikheid) is totaal onafhanklik van mekaar en gebeur heeltemal toevallig, maar oorsaaklikheid of assosiasie tussen die gebeurtenisse word op ’n doelbewuste en subjektiewe wyse deur die betrokkene geïnterpreteer. Sinchronisiteit bevorder dus die koppeling van subjektiewe betekenis aan gebeurtenisse.

Binne die konteks van analitiese psigoterapie¹ word sinchronisiteit as ’n nuttige veranderlike in die terapeutiese proses beskou en in die kliniese praktyk aangewend. In ’n onlangse aanlynstudie wat 226 geregistreerde Britse sielkundiges ingesluit het, het 44% van die groep aangedui dat sinchronisiteit wel gedurende die terapeutiese proses van toepassing is. 67% was oortuig daarvan dat sinchronisiteit wel ’n bydrae tot die positiewe uitkoms van analitiese-psigoterapie-sessies lewer, veral as daar ’n keerpunt in die terapeutiese proses opduik; oordrag- en kontra-oordrag-kwessies ter sprake kom; of die kollektiewe onbewuste en die uitdrukking van onbewuste inhoude hanteer word.

.........
Vir die doeleindes van bogenoemde studie (Roxburgh, Ridgeway en Roe 2016) word sinchronisiteit operasioneel omskryf as betekenisvolle konneksies tussen innerlike gebeurtenisse (drome, denke en emosies) en een of meer eksterne gebeurtenisse wat gelyktydig of op ’n toekomstige tydstip gelyktydig plaasvind.
.............

Vir die doeleindes van bogenoemde studie (Roxburgh, Ridgeway en Roe 2016) word sinchronisiteit operasioneel omskryf as betekenisvolle konneksies tussen innerlike gebeurtenisse (drome, denke en emosies) en een of meer eksterne gebeurtenisse wat gelyktydig of op ’n toekomstige tydstip gelyktydig plaasvind.

Sinchronisiteit word ook in sekere kringe vanuit ’n wyer perspektief (wat wyer as die psigoanalitiese strek) beskou. Iemand kan byvoorbeeld ’n bewustheid ontwikkel van die logiese orde of dieper betekenis van sy/haar persoonlike lewensgebeurtenisse. Alledaagse gebeurtenisse pas hiervolgens doelmatig in by ’n groter geheel en speel ’n betekenisvolle rol in die ervaring van sin en betekenis in die lewe.

Vier soorte interkonnektiwiteit word in die Boeddhistiese kultuur onderskei, wat met sinkronisiteit verband hou. Volgens Sitong is daar interkonnektiwiteit tussen nasies (as onderbou vir vrede); tussen die geslagte; tussen superioriteit en inferioriteit; asook tussen die individu en sy medemens (Hung-yok 2009). Indien interkonnektiwiteit geblokkeer word, ontstaan kommunikasieprobleme tussen individue, groepe en nasies.

Jung het later in sy loopbaan saam met die kwantumfisikus Wolfgang Pauli gewerk. Hul idees het verder begin strek as die sielkunde en fisika en uiteindelik gegrens aan die filosofie van die natuur. Sinkronisiteit is van ’n empiriese konsep getransformeer tot ’n verklarende interpreteerbare beginsel wat tesame met kousaliteit (teoreties gesproke) tot ’n meer “volledige” wêreldbeskouing lei.

Twee gebeurtenisse

Gedurende Maart 1979 het ek en my vrou Hermanus besoek. Sy was op daardie stadium hoogswanger met ons eersteling. Ons het besluit om in ’n gewilde verblyfplek tuis te gaan. Dit is ’n geskiedkundige gebou wat uit 1800’s dateer. Dit is op die kuslyn geleë met ’n pragtige uitsig oor die see.

............
Dit was ’n warm en bedompige laatsomeraand toe ons vir aandete in die eetsaal aangesit het. Ek het vir ’n oomblik opgestaan om iets by die buffet-tafel in te skep en toe ek weer by ons tafel terugkom, het my vrou in die niet verdwyn.
.............

Dit was ’n warm en bedompige laatsomeraand toe ons vir aandete in die eetsaal aangesit het. Ek het vir ’n oomblik opgestaan om iets by die buffet-tafel in te skep en toe ek weer by ons tafel terugkom, het my vrou in die niet verdwyn. Ek het vinnig rondgekyk, maar haar nie gewaar nie. Toe ek afkyk, sien ek twee bene (netjies langs mekaar geplaas) onder ons tafel uitsteek. Sy het lighoofdig geraak as gevolg van lae bloeddruk en die swangerskap en gevolglik onder die tafel ingeval. Ons het met behulp van die kelner aan diens haar versigtig onder die tafel uitgehaal. Sy het wonderbaarlik geen liggaamsdele gekraak, gebreek of ernstig gekneus nie. Na ’n glas koue yswater, verdere ondersteuning deur die kelner, ’n kort rusperiode en inaseming van vars seelug was sy weer perdfris en kon ons weer die ete hervat.

Gedurende Mei 2022 besoek ons Hermanus weer en ons maak, op grond van nostalgiese oorwegings, na 43 jaar van presies dieselfde akkommodasie gebruik. Na ontbyt die oggend vertrek ons. Die twee trappies van die gebou by die voordeur is met presies dieselfde sierstene geplavei as die sypaadjie. Die oppervlakte van trappies smelt gevolglik visueel saam met die oppervlakte van die sypaadjie, met ander woorde die dieptewaarneming van ’n persoon word verwring, veral as hy ’n halfmaanvormige leesbril op het, wat na regte afgehaal moes wees. Die gevolg was dat ek met mag en mening op die sypaadjie neerslaan, en tydens die vallery onder ’n motor inrol wat in die straat voor die gebou se voordeur geparkeer staan. My bene steek (minder netjies geplaas) onder die motor uit. ’n Fisioterapeut (wat op pad terug is vanaf die hospitaal na haar praktyk) sien die vallery. Sy parkeer onmiddellik haar motor op die aangrensende parkeerplek. Sy kom vinnig nader en vra beleefd: “Het Oom geval, of werk Oom aan die motor?” Nadat ek verduidelik wat gebeur het, het sy volledige voorkomende wenke gegee oor die kneusing aan my regterheup indien ’n swelling sou verskyn of die kneusing blou sou verkleur.

Bystander-effek

Die versoeking bestaan natuurlik nou om sinchronisiteit in hierdie twee afsonderlike val-insidente in te lees. Dit sou egter onverantwoordelik wees of op pseudo-sinchronisering neerkom omdat twee verskillende persone by ooreenstemmende gebeurtenisse betrokke was, terwyl sinchronisiteit verwys na dieselfde individu wat simboliese betekenis koppel aan twee verskillende, outentieke persoonlike gebeurtenisse. Hierdie vallery kan dus aan slegs blote toeval toegeskryf word sonder dat enige simboliese betekenis afleibaar is.

..........
Die rol wat die bystander-effek hier speel, is egter relevant en betekenisvol. Dit beteken dat wanneer ’n krisis ontstaan, die kanse statisties groter is dat ’n enkele bystander onmiddellik hulp sal verleen as wanneer meer as een bystander betrokke is.
............

Die rol wat die bystander-effek hier speel, is egter relevant en betekenisvol. Dit beteken dat wanneer ’n krisis ontstaan, die kanse statisties groter is dat ’n enkele bystander onmiddellik hulp sal verleen as wanneer meer as een bystander betrokke is. Wanneer meer as een bystander op die toneel is, vind diffusie van verantwoordelikheid plaas. Hoe meer bystanders betrokke is, hoe groter is die kanse dat die individue nie sal hulp verleen nie, omdat hulle oortuig is dat iemand anders in die groep sal ingryp.

Persoonlikheidseienskappe en waardes (soos altruïsme versus selfsugtigheid) kan egter die wyse waarop bystanders as enkelinge of in groepsverband reageer, verder kompliseer (Campos-Mercade 2021).

In hierdie geval was daar net een kelner en een fisioterapeut as bystanders betrokke en het hulle sonder om te aarsel en sonder selfsug vinnig en altruïsties op ’n effektiewe wyse hulp tydens die krisisse verleen. Geen diffusie van verantwoordelikheid het plaasgevind nie. Opregte demonstrasie van menslike waardes soos toegeneentheid, betrokkenheid en medemenslikheid is gedemonstreer.

Die onderlinge verwantskap tussen hierdie twee afsonderlike gebeurtenisse is dus nie in ware sinchronisiteit te vinde nie. Oënskynlik lyk dit asof die “ratte van die twee gebeurtenisse glad en positief inkam by mekaar” (Botha ea 2013:404), maar die eintlike betekenis is in die bystander-effek geleë. As bystanders was hulle betrokke by ’n situasie wat hulpverlening genoodsaak het en gesonde lewenswaardes het op ’n spontane wyse in hul gedrag na vore gekom.

Eindnota

¹ Belangstellende lesers kan meer lees oor die betekenis van die psigoanalitiese terminologie by die volgende skakel: https://apsa.org/content/psychoanalytic-terms-concepts-defined.

Bibliografie

Botha, WF, FJ Lombard, GJ van Wyk, L Rademeyer, A Cloete en H Fourie-Blair. 2013. Woordeboek van die Afrikaanse Taal. Deel 10. Stellenbosch: Buro van die WAT.

Campos-Mercade, P. 2021. The volunteer’s dilemma explains the bystander effect. Journal of Economic Behavior & Organization, 186:646–61.

Hortensius, R en B de Gelder. 2018. From empathy to apathy: The bystander effect revisited. Current Directions in Psychological Science, 27(4):249–56.

Hung-yok, I. 2009. The power of interconnectivity: Tan Sitong’s invention of historical agency in late Qing China. Journal of Global Buddhism, 10:323. link.gale.com/apps/doc/A358999118/AONE?u=27uos&sid=bookmark-AONE&xid=dd48456e (15 Junie 2022 geraadpleeg).

Kime, P. 2019. Synchronicity and meaning. Journal of Analytical Psychology, 64(5):780–97.

Payne-Towler, C. 2020. Synchronicity and psyche. Jung Journal, 14(2):64–90.

Roxburgh, EC, S Ridgeway en CA Roe. 2016. Synchronicity in the therapeutic setting: A survey of practitioners. Counselling and Psychotherapy Research, 16(1):44–53.

The post Een mens maak ’n verskil! Pseudo-sinchronisiteit: onderlinge verwantskap of blote toeval? appeared first on LitNet.


Voortvarend op die Narreskip

$
0
0

Dis nie aldag dat ’n leeskring Ilse Salzwedel se Skrywers en boeke kan voorspring nie, maar dit het Jakaranda Leeskring te beurt geval toe Johan Myburgh op 8 Junie met ons oor sy nuwe bundel, Narreskip, gesels het. Alles danksy Eleine Roets se wakker optrede.

Foto’s verskaf deur Monica Hammes

’n Skrywer se droom wanneer ’n geesdriftige lesersgroep reeds die boek besit en die res dit sommer daar op die plek kan koop en laat teken.

Leonhard van der Linde van Protea Boekwinkel doen sake met Anitra Schultz en Ina van Schalkwyk.

Erika Theron deel ’n skrywersoomblik met Johan.

Cecilia Penzhorn het almal verwelkom en Monica Hammes het vrae gevra.

Daar is baie deur Johan en leeskringlede voorgelees.

Johan lees Wildtuin terwyl ons die Bosch-skildery Tuin der lusten (±1485; foto van Pixabay) op ons selfone bekyk. Madelief Mulder lees Jagger reading room.

... en lekker gekuier

Gertina van Schalkwyk en Chris Cloete | Tiekie Cloete en Lilla Fourie

Esmé de Jager en Carina Barnard

Faure en Huma Louw saam met Sorien van Garderen

Alida Mennen en Rykie Meiring

The post Voortvarend op die Narreskip appeared first on LitNet.

’n Lesersindruk van Spel deur Annerle Barnard

$
0
0

Spel
Annerle Barnard
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624092889

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging deur die skrywer daarvan aan LitNet gestuur.

Spel, Annerle Barnard se derde jeugroman en wenner van die goue Sanlam-prys vir jeuglektuur in 2021, het my van die eerste bladsy af meegesleur. Die kleurvolle karakters, boeiende storielyn en temas het gedurig deur my gedagtes gemaal, selfs wanneer ek nie aktief besig was om die boek te lees nie.

Die verhaal speel af in ’n distopiese toekoms waar die mensdom bykans uitgewis is deur oorloë en virusse. Geneties aangepaste mense, bekend as transterrane, kuborge en androïede, regeer die wêreld en misbruik die handjie vol gewone mense wat oorleef het. Alles behoort aan die staat en alle vorme van religie is verbode. Tegnologie word gesien as die oplossing vir alle probleme en selfs die kos is kunsmatig.

Lukas Brand, ’n 17-jarige seun, en sy beste vriend, Dimpho, bedryf ’n bestaansboerdery op Bainsvlei buite Bloemfontein. Hulle leef onder die radar en kweek of aas wat hulle nodig het om te oorleef. Hulle eenvoudige bestaan word omvergewerp wanneer die robotte skielik gevaarlike moordspeletjies met gewone mense begin speel. Hulle ontmoet vir JJ en Jolene, twee tieners op vlug van aggressiewe botte, op een van hulle aastogte en neem hulle plaas toe vir beskerming. Kort voor lank eskaleer die situasie egter so drasties dat hulle gedwing word om die plaas te verlaat. Wat nie een van hulle besef nie, is dat Dakian, die leier van die transterrane, besig is om Lukas en die gebeure rondom hom te manipuleer. Lukas het iets wat Dakian wil hê en Dakian sal nie skroom om te moor en martel om dit te kry nie.

...
Soos in haar vorige boeke gee die skrywer nie aan ’n karakter ’n naam as hy of sy nie ’n geskiedenis het en ’n belangrike bydrae tot die storie maak nie.
...

Hoewel die wêreld van Spel bevolk is met uiteenlopende en interessante karakters, was Lukas by verre my gunsteling. Hy is intelligent en innoverend, maar ook wantrouig met ’n plofbare humeur. Sy worsteling met sy omstandighede en diep vriendskap met Dimpho het my dadelik emosioneel by die verhaal betrek.

Jolene, as vroulike hoofkarakter, is sexy, vurig en onafhanklik. Sy ondersteun Lukas en daar vorm vinnig ’n hegte band tussen hulle. Sy worstel egter met haar eie geheime en trauma. Hoewel ek baie van haar gehou het, het ek soms gesukkel om vat aan haar te kry. Sy het soms te sexy en te perfek gevoel, maar dit was moontlik ’n doelbewuste tegniek van die skrywer, in ag genome haar rol in die klimaks van die verhaal. Ek sou graag ’n opvolgverhaal uit haar perspektief wou lees om haar beter te leer ken.

JJ, as stadsjapie wat sukkel om op die plaas aan te pas, was aanvanklik vreeslik irriterend, maar hy het my later ’n paar keer verras en baie dieper in my hart gekruip as wat ek verwag het. Hy het ook vir Lukas en Jolene aan Romeo, die kuborg, voorgestel wat uiteindelik die rol van ’n ouer broer of vaderfiguur vir hulle aangeneem het.

Dakian, die leier van die Seavissime transterrane, is die personifikasie van boosheid. As hy iets wil hê, kan niks of niemand hom keer nie. Uit die optrede van Julius, sy adjudant, is dit duidelik dat sy onderdane hom uit vrees eerder as lojaliteit gehoorsaam. Boonop is daar ’n vete tussen hom en sy halfbroer Sirio, die leier van die Siriane, ’n ander groep transterrane. Hierdie eienskappe maak hom ’n vreesaanjaende antagonis, maar ek het telkens gewonder presies hoekom hy so boos is. As leser was ek nog altyd geïnteresseerd in booswigte se agtergrond en ek het hierdie ekstra dimensie met Dakian gemis.

Benewens die hoofkarakters word daar deurgaans nuwe karakters in die verhaal ingeweef wat nie net die spanningslyn snaarstyf trek nie, maar ook ekstra dimensie aan die wêreld van Spel verleen. Soos in haar vorige boeke gee die skrywer nie aan ’n karakter ’n naam as hy of sy nie ’n geskiedenis het en ’n belangrike bydrae tot die storie maak nie.

Die taalgebruik en dialoog is geloofwaardig, maar ook gepas vir die wêreld waarin Spel afspeel. Gevatte sêgoed soos “virtual reality se bodem bliksem uit”, “ontspan my maat van yster en plaat” en beskrywings soos “JJ spring by die deur uit soos ’n wurm vrygelaat deur ’n kuberkraker” laat die wêreld lewendig en werklik voel.

Die boek pak verskeie kontemporêre temas soos klassediskriminasie, menseregteskendings en totalitarisme aan, maar die ekologiese tema oorheers en is die spil waarom die hele verhaal draai. Die donker toekoms wat in Spel beskryf word het weke lank by my gespook omdat dit amper onafwendbaar voel veral teen die huidige tempo waarteen ons die planeet en mekaar verniel.

Spel is ’n wonderlike toevoeging tot die Afrikaanse jeugfiksie. Hoewel dit geklassifiseer word as wetenskapsfiksie met fantasie-elemente, is dit gegrond op deeglike navorsing wat dit meer soos realistiese fiksie laat lees. Ek kan dit ten hoogste aanbeveel vir lesers van 14 jaar en ouer. Hoewel jonger tieners ook die boek sal geniet, is daar enkele gewelddadige tonele wat sensitiewe lesers kan ontstel. Hierdie tonele is egter nie besonder lank of grafies nie en belangrik om die wêreld waarin Lukas en sy vriende hulleself bevind realisties uit te beeld.

The post ’n Lesersindruk van <i>Spel</i> deur Annerle Barnard appeared first on LitNet.

Author in residence: Mia Arderne

$
0
0

Mia Arderne is one of six authors currently in residence in Somerset East, courtesy of the Jakes Gerwel Foundation and PEN South Africa.

Izak de Vries asked her a few questions.

Where do you come from?

I'm from Bellville South, Cape Town. 

When in your life did you decide, “I am a writer”?

When I was 13 years old, maybe younger, I started writing and decided I was a writer. There was a time in my life a few years back when I gave up on writing completely. But I've always known deep down that I'm a writer.

The stay is made possible thanks to a generous sponsorship from the Jakes Gerwel Foundation, but you applied for this residency through a PEN centre. How did you hear about PEN and the residency?

I heard about PEN and the residency through Penguin, the publishing house; they alerted me to it via email.

What do you hope to achieve during the residency?

I hope to work on my second book, a young adult fantasy novel. I am happy to say that I'm more than halfway through my first draft.

How do you like being with other writers?

Writing is usually such a solitary thing, and it can get lonely. So, being surrounded by other writers has been amazing. Being in a space where six of us are together and working, feels like I'm part of a community of artists where we can share our processes and our progress. I've been learning a lot, especially from more experienced writers.

Somerset East is a small town. Is the silence good for your writing?

Yes, the tranquillity here is starkly different from the drone of the city. It feels like writing is what I'm supposed to be doing here, which is a rare and special feeling.

  • Photography: Izak de Vries
See also:

Author in residence: Mphuthumi Ntabeni

Inwoonskrywer: Elodi Troskie

Inwoonskrywer: Naomi Meyer

Gesprek oor die skrywersresidensie in Paulet Huis, Junie 2022

The post Author in residence: Mia Arderne appeared first on LitNet.

Joernalistieke feite en fiksie

$
0
0

Bettina Wyngaard (foto: Izak de Vries)

..........
Om demokrasie te beskerm, is ’n paar goed broodnodig. Howe moet onafhanklik, vry van politieke invloed, kan funksioneer. Verkiesings moet vry wees. Landsburgers moet in staat wees om hul regering te kritiseer sonder vrees vir vervolging. Die weermag behoort nie ingespan te word teen burgers nie. ’n Vrye pers is van kardinale belang.
............

Om demokrasie te beskerm, is ’n paar goed broodnodig. Howe moet onafhanklik, vry van politieke invloed, kan funksioneer. Verkiesings moet vry wees. Landsburgers moet in staat wees om hul regering te kritiseer sonder vrees vir vervolging. Die weermag behoort nie ingespan te word teen burgers nie. ’n Vrye pers is van kardinale belang.

By hierdie laaste een wil ek stilstaan.

Joernaliste moet in staat wees om te berig sonder vrees of vooroordeel. Nuuslesers moet kan vertrou dat dít waaroor joernaliste berig, feitelik korrek is. Ons almal weet dat koerante ’n bepaalde invalshoek en benadering het. Rapport-lesers en Vrye Weekblad-lesers kan natuurlik verwag dat hul inligtingsbron van keuse op verskillende maniere sal berig. Dis te verwagte. Joernaliste is nie neutraal nie, maar as ’n minimum is daar die verwagting dat die feite waaroor hulle berig objektief korrek moet wees.

Wanneer nuus nie meer as korrek vertrou kan word nie, is dit die eerste teken dat demokrasie onder aanval is. Ons sien dit op dramatiese wyse in die VSA uitspeel. Die sogenaamde postwaarheid, of alternatiewe feite, waaraan Trump en sy volgers so hardnekkig vasklou, veroorsaak polarisering. Die polarisering is nie net omdat verskillende groepe verskillende politieke sienings het nie, dis omdat  onsin as waarheid voorgehou word. Dat bleikmiddel Covid kan genees is maar een enkele voorbeeld daarvan. Ten spyte van die feit dat daar geen mediese basis vir hierdie bewering is nie, word dit steeds in sekere dele van die media as waar verkwansel. Maskergebruik word voorgehou as politieke keuse eerder as medies bewese voorkomingsmaatreël.

Hoe het die VSA by hierdie punt uitgekom? Klein leuen op klein leuen op klein leuen wat nooit reggestel word nie, is ’n vertrekpunt. Onwaarhede wat soveel in volume toeneem dat dit nie als gestop kan word nie, is ’n tweede stap in die proses, en kort voor lank is daar soveel alternatiewe feite dat dit nie maklik van objektiewe waarheid onderskei kan word nie.

The New Age-koerant hier by ons is ’n goeie plaaslike waarskuwing.

Boonop, met die toename in sg “citizen journalists” of, anders gestel, Piet Pompies met ’n Facebook-blad, is daar druk op joernaliste om eerste te wees om oor stories te berig. Lesersgetalle hang daarvan af. In hierdie gejaag om eerste te wees, bly akkuraatheid baie keer in die slag. Lesers kan nou nie meer daarop staatmaak dat die nuus wat hulle verteer akkuraat is nie, net dat dit vars is. Selde word die onakkuraathede reggestel, want die volgende scoop is op hande.

Een so ’n voorbeeld het Vrydag in my tuisdorp afgespeel. ’n Brand breek uit by ’n plaaslike besigheid wat houtpalette maak waarmee vrugte vervoer word. ’n Groot aantal palette wat in een area gestoor word, brand uit. Die wind waai, die brand spring oor die pad en plakkershutte begin brand.

Die Son berig binne ’n uur dat die fabriek self Donderdag afgebrand het. Twee foute in een sin. Die res van die berig is ewe deurspek met foute. Teen die tyd dat ek hierdie stuk skryf, dae later, is nog geen regstellings gemaak nie. Indien ek nie toevallig self op die toneel was nie (en as ek ’n Son-leser was) sou ek die suiwer fiksie wat aan lesers voorgehou word, geglo het. Omtrent die enigste feit in daai berig waarmee ek kan saamstem, is dat daar ’n brand in my tuisdorp was.

Son-lesers in ander dele van die land glo nou ’n fabriek het afgebrand.

.............
Die Son is nie ’n bastion van ondersoekende joernalistiek nie. Dit gee ook nie voor om te wees nie. Dis ’n koste-effektiewe nuusbron wat toeganklik is vir ’n groot groep lesers wat nie maklik ander koerante sal lees nie, maar wat elke dag uitsien na Die Son wat als sien. Absoluut niks fout daarmee nie. Ek ondersteun elke poging om meer mense aan die lees te kry, en Son se reikwydte is groot. Hulle is ’n suksesstorie in ’n area waar baie ander media in die hek duik.
...............

Die Son is nie ’n bastion van ondersoekende joernalistiek nie. Dit gee ook nie voor om te wees nie. Dis ’n koste-effektiewe nuusbron wat toeganklik is vir ’n groot groep lesers wat nie maklik ander koerante sal lees nie, maar wat elke dag uitsien na Die Son wat als sien. Absoluut niks fout daarmee nie. Ek ondersteun elke poging om meer mense aan die lees te kry, en Son se reikwydte is groot. Hulle is ’n suksesstorie in ’n area waar baie ander media in die hek duik.

Maar Die Son, soos elke ander koerant, het ’n verpligting om seker te maak die feite wat hulle publiseer, is korrek. Hulle het nie. Hulle het dit ook nie agterna probeer regstel nie, ten spyte daarvan dat hulle op onakkuraathede gewys is.

Hulle lesers verdien beter.

Dis seker nie die grootste fout wat ’n koerant ooit gemaak het nie, maar dit breek die vertroue dat koerante akkurate nuus sal weergee. As hulle oor iets wat so maklik nagegaan kan word, onakkuraat is, waaroor anders gee hulle fiksie uit vir waarheid? En as een koerant dit doen, hoe weet ons ander koerante doen nie dieselfde in hul gejaag om ’n storie te scoop nie?

Daar is ’n rede hoekom die suksesvolste ondersoekende joernaliste in ons land soveel vertroue inboesem. Hulle jaag nie om stories te plaas nie. Hulle kry die feite, ondersoek die feite, kry bevestiging oor die korrektheid van die feite, gaan deur ’n redaksionele proses voordat hulle ’n storie plaas. Dit neem tyd, maar lesers is verseker van kwaliteit.

Niemand verwag van Die Son om die tipe kwaliteitondersoeke te doen wat amaBhungane doen nie, maar seer sekerlik kan hulle die basiese feite nagaan voordat hulle jaag om te publiseer.

Elke onakkuraatheid wat in die pers gepubliseer word, kalwe weg aan die publiek se vertroue in akkurate beriggewing. Hoe kan ons weet wat om te glo as ons nie kan staatmaak op ons koerante nie?

Dis nie genoeg dat die pers ’n reg het om vryelik te publiseer wat hulle wil nie. Hulle het ’n verpligting om seker te maak hulle inligting is akkuraat. Enigiets minder is ’n gruwelike verloëning van basiese joernalistieke beginsels.

The post Joernalistieke feite en fiksie appeared first on LitNet.

Bargain Books competition: Win a copy of our new author of the month

$
0
0

Your fate arrives in a box on your doorstep. Do you open it?

Bargain Books is giving away a copy of The measure by Nikki Erlick.

How to enter:

  • Send an email to izak@litnet.co.za. In the subject line write “Erlick”. In the body, answer this simple question: “What is Erlick’s first name?” Plus, do provide your courier address and a contact number, please. We will not publish these or make them public.
  • Entries close on Sunday 31 July @ 23:55.
  • For the small print, see below.

Small print:

  • The correct answers will be entered into a lucky draw.
  • One winner will be randomly selected. She / he / they will have a copy The measure delivered to any address in South Africa that a courier company can regularly service.
  • The winners will be contacted by email and would need to supply LitNet and Bargain Books with a workable courier address and a telephone number. Failure to do so within seven days of being contacted, will result in a new winner being chosen.
  • Bargain Books and LitNet may announce the name of the winners, but no contact details will be made public.
  • No correspondence will be entered into regarding the outcomes of the competition.

The post Bargain Books competition: Win a copy of our new author of the month appeared first on LitNet.

The African Library: The Jungo: Stakes of the earth by Abdel Aziz Baraka Sakin

$
0
0

Abdel Aziz Baraka Sakin: The Jungo: Stakes of the earth (2015)

...
Sakin plunges the reader in among the Jungo at the start by referring to them as a group of people who have well-known habits characterising them, such as “wear[ing] new shirts with filthy collars” and “jeans with large pockets” held up by “fake leather belts” and leaving their hair uncombed till it becomes thick and matted and full of pollen
...

First published (in Arabic) in 2009, this novel is its author’s most famous work, and it has won several major awards as a key example of contemporary Arabic literature. Despite this, it is (like all his other writings) a banned work in northern Sudan, Sakin’s country of birth. The banning decree, in fact, came soon after The Jungo won the Arab sphere’s most prestigious literary prize in 2011. Sakin’s books had already been “interdicted” since 2009 in his native country – a glaring example of the prophet not being honoured by his own land’s officials, while his books are so popular and admired that, secretly, Sudanese people read and circulate copies of the texts. Abdel Baraka Sakin was born and raised in Kassala, eastern Sudan, which is close to the Eritrean border, but his family origins lie in Darfur in western Sudan. Sakin obtained a business science degree at an Egyptian University, but has been employed in a range of occupations – manual worker, secondary school teacher, consultant for UNICEF in Darfur and employee in an international NGO for the rights of children. Sakin left Sudan after the final banning of his writings, in 2012, and at present resides in Austria. Sakin’s publications include, besides his 11 novels to date, four short story collections. One of his short stories won a BBC prize for Short Stories from the Arab World, while a French version of The Jungo was awarded the Arab Literature Prize for French Translations. The English translation is by Adil Babikir.

English readers like me tend to find the subtitle of the translated text puzzling. It is likely to have been derived from a saying (“Source unknown”) cited as the first of the novel’s two epigraphs. Its meaning seems to be something similar to (the biblical?) “salt of the earth”, but perhaps intensified to indicate those without whom the world would lose its “measurements” or its solid reliability – but I admit to speculation in suggesting this. The novel’s second epigraph is a quotation from Mahatma Gandhi, relating to eventual victory after being initially disregarded, then ridiculed, then opposed, before eventual triumph – likely referring to the Indian leader’s famous “soul force” doctrine. Sadly, Sudan’s decried “Islamist military regime” (as described on the back flap, and similarly on page ix of the foreword by Kamal Elzigouli, former head of the Sudanese Writers Union and himself a poet as well as a lawyer and a human rights activist) succeeded in ejecting Sakin from Sudan. The narrative of The Jungo is not a tale of victory, either, but an extremely interesting one, and the people known by this name do remain unbowed despite hardship. The identity marked by the name The Jungo is, of course, itself unknown and a “strange” term to anyone not from the region. This may be why Elzigouli in the foreword explains that they are “a marginalized population of seasonal workers (mostly male) from western Sudan” (ix). Since hardly any of them ever make it back to their region of origin, they can be described as internal migrants, although – being somewhat nomadic and following work opportunities around the eastern areas, as well as being unable to acquire land of their own – they do not and cannot settle here. They are members of the world’s (and the continent’s) enormous “precariat”, ie those who live in a permanent state of precarity. The novel is remarkable in bringing together the author’s literary sophistication and the rough-and-ready workers, whose lives are a permanent, nevertheless cheerful struggle against huge odds and ugly discrimination. By taking “marginalized” and disdained people and putting them squarely at the heroic centre of his narrative, Sakin may be said to achieve a sort of literary inversion of actuality. That he does so without changing the harsh conditions of life among the Jungo and many examples of “unseemly” conduct among them, makes the sophisticated narrative all the more remarkable.

Sakin plunges the reader in among the Jungo at the start by referring to them as a group of people who have well-known habits characterising them, such as “wear[ing] new shirts with filthy collars” and “jeans with large pockets” held up by “fake leather belts” and leaving their hair uncombed till it becomes thick and matted and full of pollen (1). Only on the next page is this surprising familiarity made explicable, when we learn that the author is using a frame device – the narrator and his friend have arrived “somewhere we’d never been before” (2), as they have frequently done. They then set out to learn about the people living in the place where they have paused. The two men are well-off drifters who, having both been retrenched five years previously when the Sudanese state decided to cut down on the numbers of public servants it employed, decided to travel around some lesser known regions. The friend is from a wealthy family and need never work, but he needs a companion on his travels. The narrator is not rich, but he does have the funds paid out upon forced early “retirement” and he has no dependents, while his friend covers most of their travel costs.

At a coffee house, where the friend observes that the town seems inhabited only by rather rough men, a “good-looking young man” (2) breaks into their conversation and urges them to visit “the Mother’s House” – Gatha Addai, in the local language (Tigrinya) – presumably because they’ll see some women there. The young man introduces himself; he is Wad (meaning “the son of”) Ammoona – the latter being his mother’s name rather than (as is more usual) his father’s. We learn later that his actual father is unknown, though his mother claims vaguely that he was a man from Yemen. In his stylish grooming, Wad Ammoona stands out in this community. He is sociable and chatty, soon finding out that the two friends are from Qedaref, a city not very far away, and informing them that he was raised in its jail, where his mother had been imprisoned. The narrator initially keeps to himself the information that, coincidentally, both his father and his friend’s father had been employees (jailers) at the very same institution. The next chapter, too, starts in an apparently artless and initially confusing way, with the narrative voice saying:

This is the sum of the accounts I collected from several narrators, including my darling Alam Gishi, the Mother, Mukhtar Ali, al-Safyah, and Wad Ammoona himself (direct accounts as well as quotes from his memoirs), with some editing, interpretation, rectification – and sometimes distortion – of Wad Ammoona’s anecdotes from prison. (5)

The above bewildering information can be clarified from what one learns after reading much further on: that “my darling Alam Gishi” is a local “working girl” who will be the love of the narrator’s life and later on his wife; that “the Mother” runs a boarding house for passing travellers (usually men) that serves meals and other offerings such as paid-for sex with the women employed by her; that Mukhtar Ali is an old man who becomes the narrator’s friend and advisor; that al-Safyah is a female Jungo, or Jungojoraya, a formidable woman about whom many legends are spread, and who can work to bring in the sesame harvest along with the men; and that Wad Ammoona will, long after leaving this community, end up as a powerful government minister who will have his “memoirs” published in book form. The narrator’s tale – in effect, Sakin’s novel – can be read as a corrective rival narrative to Wad Ammoona’s supposed “memoirs”, to which, as a fictional device, the reader of course has no access. The characters named in the above extract are more or less the most significant ones in The Jungo as a whole.

As if carrying straight on from the last reference in the same citation, the story plunges straight into one of Wad Ammoona’s anecdotes, spoken as if from the midst of his revived memory when he, as a boy, “decided that, from that day on, he would no longer clean dishes” – as if the reader would know which day that was. Washing dishes was what Wad Ammoona did as a boy living in the jail with the uncertain status of an inhabitant who was not a prisoner. He was partly bullied to wash dishes (by the prison’s fat cook, whose job it was), but did it also in order to earn a few coins. However, this cook was a paedophile, so “that day” may be the day when the latter tried to press the (very pretty) boy into sexual compliance – when he (according to his anecdote) proceeded to act on his mother’s clear instructions, and bit off a large piece of the penis that had been pushed into his mouth, at which the cook naturally let out a bellow of pain fit to wake the dead. This anecdote can give readers an example of the kind of explicit, often bawdy stories found in the conversations of this community, who are earth-bound, body-conscious people who all know one another’s “secrets” or the rumours around what they are supposed to have done. Wad Ammoona, in particular, is a great purveyor of rumour and loves gossip. Unattached as he is, and ingratiating himself by being helpful in all kinds of ways (though he is sometimes generous without seeking gain), he is a major informant to the novel’s narrator.

The narrative reverts to the original perspective, as Zeinab (the narrator, whose name occurs only once, early on in the text) sits enjoying a meal and a hookah smoke in the Mother’s House. The woman who attends to him sings the praises of Wad Ammoona, who is helping her, smilingly and smoothly, to serve her customer. She brags that he was “brought up with us right here” (20), in the same establishment, explaining that he came there after he had left the jail, as a teenager. Zeinab has requested the massage to help him recuperate from his exhausting trip to al-Hillah (the town on which the narrative is centred); the woman with him is expertly massaging his back. He admires her, describing her as “beautiful and enigmatic, her face concealing joy and sorrow, or revealing both at the same time” (21). Then she tells Zeinab she is returning home to her husband and children, but asks whether he wants “a girl to sleep with”, and, to his own surprise, he replies that he does. At once, she recommends Alam Gishi, predicting (presciently) that Zeinab will like her. Zeinab is sexually inexperienced – a “condition” from which Alam Gishi will soon (though not on the night for which he books her services) release him. He hears from Addai (the Mother) that they earlier had to eject his friend from the establishment, since he had been creating an unpleasant ruckus, extreme even by local standards. Immediately, he loyally goes in search of him, guided by Addai. As they walk along in the gathering dusk, practically everyone they encounter gives Addai a friendly greeting. “She said joyfully, ‘Life’s a game that ends in a grave’” (23). Further on, they encounter al-Safyah, holding a small bag and followed by two men carrying similar bags. The Mother immediately deduces that “the Jungo descended on al-Hillah today” (25). The bags they carry, she informs Zeinab, are known as their googo. And al-Safyah is the most famous of the Jungojora (plural for Jungos), and is known across the entire eastern region of Sudan. Addai even makes the claim that it is al-Safyah’s ancestors whose grandfathers (and the djinn, mischievous spirits in whose existence many Muslims believe) first lived in the region. Zeinab grows increasingly anxious about his friend, but Addai just strides on and calmly continues chatting, clearly unworried. Then they hear the friend’s loud voice, still quarrelling and shouting. The friend has had sex with a prostitute; she demands payment, with five local men supporting her case, while the friend insists that he won’t pay a penny, as this would “only reduce the intimate, blessed, and wonderfully human encounter [he has] just had with the beautiful creature sitting there … into an act of prostitution” and make “vice” of a deed full of “virtue” (26). He is, of course, very drunk. The woman herself loudly denounces what she terms the friend’s “damned communist talk” – a to-and-fro argument that started two hours earlier. Giving up on this silly mess, Zeinab tells Addai that he wants to go back “to sleep” while she remains to sort out the quarrel. He has paid a lot of money to the woman who massaged him for the opportunity of having Alam Gishi sleep with him, and when he gets back to the Mother’s House, she is there, having waited for him all this time.

Instead of describing the nature of this encounter, the narrative shifts, unannounced, to a totally different scene – presumably occurring the following day. “We”, unidentified for almost 20 lines, turns out to be a reference to Zeinab and his friend encountering al-Safyah “bargaining with a seller over a dress” (29) at the souk (a bazaar). In his usual lofty style, the friend pronounces that he wishes to talk to this “great woman”, since “the simple, neglected creatures living on the margins are troves of amazing secrets [and, since] Allah always stores His divine wisdom in such people [he] want[s] that wisdom” (29). Zeinab sarcastically echoes what he calls his friend’s “jargon”, asking, “So you see her as a life project?” That the friend is a type of “armchair revolutionary” unaware of how selfish and condescending his attitude is, in contrast with Zeinab’s, is shown when he pompously states that if he could get to know about all of al-Safyah’s “dreams, expectations, frustrations” in order to “learn how she thinks”, it would be “a true addition” to his “experiences”! (30). Al-Safyah, for whom he professes such respect and admiration, is, in other words, to him just another woman he can use. This time, he is willing to spend a little of his abundant money on the woman he exploits, since he, in an apparently spontaneous fit of generosity, offers to pay for the dress she wants to buy. In addition, accompanying her further, he offers her the payment for the dried fish, cooked vegetables, beans, dried meat, sheep intestines and so forth that she is purchasing – “food for five poor workers”, as she tells the friend, gratefully thanking him. The Jungo are shortly returning to the sesame fields to work as harvesters for the owners, she tells them. When the friend confides to Zeinab that he wants to go with them and is “even prepared to join them at work [to learn] how they live” at first hand, Zeinab bursts out into derisive laughter. In his view, candidly expressed, his friend “is just a petit bourgeois embroiled in contradictions, vanity, and fancy dreams, trying to spend his idle time somewhere that would provide him with excitement, pleasures, and thrills” (30). “No way,” in his view, will his friend be able to do the back-breaking work by which the Jungo earn a living. The final confirmation of the vulgarity of the rich friend’s thinking concerning al-Safyah, whom he supposedly reveres, is his whispered remark to Zeinab, as she departs: “You know, boy? This woman al-Safyah is wildly sexy, like a hot bitch” (33).

Without the least indication of a change in scene, the narrative shifts into the hut where, the previous evening, Zeinab (after checking on his friend with Addai) returned to join Alam Gishi, the woman who had been recommended to him by his masseuse. With them is the perpetually attentive Wad Ammoona, with whom (it seems) both Alam Gishi and Zeinab wish to chat – maybe to smooth over initial awkwardness between two people who are unacquainted with each other. Alam Gishi is on top of the enormous bed in the hut, reclining on a big pillow with Zeinab, with their legs intertwined. She “occasionally clawed the sole of my foot with her toenail”, states Zeinab, “kindling a wild lust in me” (35). This kind of light foreplay is followed by a sudden, spontaneous gesture of courtesy towards an honoured guest, as Alam Gishi suddenly jumps up to brew coffee – an elaborate small ritual – and Zeinab insists that Wad Ammoona, who is regaling the two of them with anecdotes about his boyhood life in the prison, should stay to share at least the first round of coffee, known as the bikriyah, before leaving them. Zeinab is pretty much a virgin, though (it seems) he is at least in his late forties, as he refers to a nymphomaniac woman who initiated him into sex when he was barely into his teens “thirty-five years ago” (39). He is full of appreciation for the elegance of the room, the beautifully embroidered bed coverings and the lovely Alam Gishi: “with her smooth tan skin and her long slender legs that revealed traces of henna, Alam Gishi looked stunning. On one foot, she had a henna tattoo that looked like a cross or maybe a rose … it was clearly fresh, and it was beautiful” (38). Luckily, she seems instinctively to have grasped Zeinab’s shyness and his sexual anxiety due to his inexperience, “for she did everything alone, from putting on the condom all the way through to the ‘urination’ [ie ejaculation, for when the lustful local woman had coaxed him into teenage sex all those years ago, she had called it this to ‘explain’], which she wildly sucked from deep within me with indescribable lust” (39), as Zeinab describes his experience with Alam Gishi.

Again, there is a jump into what appears to be a gathering to discuss local “characters”, good and bad, led by a kind of local patriarch, something like a “retired” Jungo, who describes how he has had a serious bout of ill-health after collapsing as they were harvesting the sesame seed crops. The old man’s name is Mukhtar Ali, and, in the course of time, he becomes a type of mentor to Zeinab. On the occasion of the gathering, he tells them that he asked the foreign labour recruiter to take him to his sister’s house in al-Hillah, but she had to leave town soon thereafter. Bitterly, he states that the recruiter (or jallabi) never came back to check on his health; it was al-Safyah – “a slender black gazelle, agile as a bee” – who cared for him and vowed to punish the recruiter for his callousness. A couple of men in the gathering want to change the tone of the discussion from al-Safyah’s strength of body and character to her supposed sexual prowess – “they say [she] is an incredible sex machine” (44–45) – and Zeinab’s friend (who throughout the narrative remains nameless – perhaps a sign of scorn on Zeinab’s part, or is it a protective gesture?) soon shows himself to belong to the cohort of the vulgarians and sexists. When al-Safyah (apparently the only woman present) tells the gathered group “captivating stories about what the place [al-Hillah] had been like dozens of years ago” (44), when the land was still overrun with wild animals, and how it was her grandmother who established the settlement, the friend interrupts her by asking: “Tell us about your affair with Wad Fur” (45). He has no interest in her historical knowledge, only able to see her as the proverbial “sex object”. Zeinab is immediately on edge about such rude tactlessness and unsurprised as the dignified woman rises to her feet and, without a word to anyone, leaves the gathering.

Zeinab summons Wad Ammoona, who immediately understands that he wishes to leave the group and instead go visit his elderly friend, Mukhtar Ali, at his home. Zeinab asks the old man when he came to al-Hillah, and is told that it was over 40 years ago. He earned well in those days, but spent his money recklessly on booze and women in an endless succession, and even now is not likely to quit this kind of life. Like most Jungojorai, he tells Zeinab, he will not return to his original home or family in western Sudan, since Jungo consider it shameful to go back if they cannot arrive with many lavish gifts for the womenfolk in their family. When unable to continue working, they retire to the so-called “death tree” (47) in a nearby village, surviving initially on hand-outs from friends, till age, weakness or sickness takes them. He has no family left, in any case: “our village in Darfur was wiped out by government shelling” (48). But, he adds, he has enjoyed the life he has led and has no regrets. And when he recovers, he’ll go on working for a while. When Zeinab goes to check on his friend at the Mother’s House the next morning, he is told with relish by Wad Ammoona that he has spent the night with al-Safyah, who “showed [him] the stars in broad daylight” (a local saying, meaning something like “she sexually exhausted him”). Gossip is rife, with Wad Ammoona as usual at its centre.

“Al-Hillah was currently witnessing brisk development, and everyone was optimistic and enthusiastic,” Zeinab reports. “Girls composed lyrics in praise of teachers, local councilmen, policemen, telecommunication engineers, and even the workers at the gas station on Hamdayeit road” (58). These quietly inserted sentences are actually portentous; the changes they mark are of a kind that will eventually be better understood, in a wider context of their ramifications, also with considerably less enthusiasm. Al-Hillah has been there for a long time, initially as a way station for pilgrims on their way to Mecca from “Nigeria, the Niger, and Cameroon” and for “transitory travellers bound for Ethiopia, Eritrea, or the South” (59). All of these travellers stayed at Habouba al-Safyah’s guesthouse. The hostelry was run by a series of women who all took the name al-Safyah, the most famous of them probably the one who was there in (presumably) 1835, since 1910 seems too recent because there is a pinpointing reference to the “year of the comet” (60) as the year when this same Habouba’s grandfather arrived there, after escaping from a prison run by Italians, with an iron helmet clamped around his head, near death, to be released and saved by his family. This kind of story is told at the friendly gatherings in this town, for (states Zeinab) “no one could be called a stranger in al-Hillah”. He describes a spontaneous meeting of locals and newcomers, filled with chatting and laughter and soon also with music and dancing. Everyone present imbibes and claps hands to the songs and the dance performances, singing along spontaneously in the chorus parts of the songs, which Zeinab and his friend learn on the spot. Such conviviality sounds most enjoyable. Rumours start doing the rounds that Zeinab and Alam Gishi are soon getting married. Zeinab had a magnificent and long night in bed with her, but emphasises that he has not seen, spoken to or been with her since. He states that, having never been in that state, “love is something that I never thought about.” But he describes Alam Gishi most appreciatively as “a tall woman with a soft, golden complexion – you could almost call it reddish. She had two wide Abyssinian eyes surrounded by dark circles that lent them the unique charm associated with the [Ethiopian] inhabitants of rainy mountains and highlands” (65). When she comes to visit Zeinab (who is staying with his old friend, Mukhtar Ali, whom he has just helped to have a bath), indicating that she is somewhat surprised and slightly peeved that the younger man has not come to visit her a second time, his response reveals that his interest in her is far from superficial. Although she declares that having sex with clients at the Mother’s House is just “business” to her, Zeinab asks her “to quit her work as a night girl with Addai and work [instead] as a cook in the residential complex of the new telecommunications company” (66). She departs, it seems, and the next chapter has Zeinab’s friend recounting at length and in detail what occurred (he claims) during his night with al-Safyah. First, it seems, she told him her own version of the much discussed night she had spent long ago with a man called Wad Fur, which was supposedly the first time she had sex. They went to the top of a hill for privacy, but, she told the friend, Wad Fur suddenly pulled away from her and ran off just as she was about to have her climax. So, the friend decided that he needed to come to al-Safyah’s aid, sexually speaking, and that this would be “a great deed, noble and exceptional” (71). They proceeded to undress and initiate sex, but (as he began to touch her, the friend claims) “almost instantly, her body was covered in [black, thick] hair … like a donkey’s … her canine teeth protruded, and she started to utter a coarse sound … and then she attacked [him, the friend says] like a hungry lion … [would] a wounded helpless prey.” All this, after he has initially “swor[n]” that she had “turned into a hyena” (72). To top off this tall tale – where the friend’s own coarse nature is what is most evident – he supposedly then, in his desperation and panic to get away from this melodramatically “animalised woman”, managed to do so through either a closed, locked window or door, or a wall. He was supposedly too scared and can’t recall the details of his “escape”. His “evidence” (of al-Safyah’s “attack”) is some scratches on his back and buttocks.

The next development in al-Hillah is the announcement of how the bank that is to be constructed and opened there will operate. Enticing promises are made that this bank will operate on Islamic (“Sharia-compliant”, 85) principles, and rumours are circulated that even smaller businesses would be able to obtain loans. The local council grants the bank’s owners all kinds of assistance and free supplies, eager for the town’s economic “progress”. Sitting in a restaurant, Zeinab and his friend hear the noise of a wedding celebration and are given the information that the bride is the daughter of one Abrahait al-Felashawi, and that those (like the bride’s father) who are from Felasha “are Jews … the ones Gaafar Nimeiry sold to Israel” (alluding to the controversial 1984 airlift of thousands of Ethiopian or “black” Jews from Sudan to Israel). Despite the assurance of the woman Aziza that the man, Abrahait, is a Muslim who attends Friday prayers at the mosque, the friend is now intrigued and insists that he wants to (and has the right to) investigate at once whether Abrahait al-Felashawi is or isn’t Jewish. Doubtful of his friend’s brash behaviour, Zeinab (referring to an embarrassing event when the friend angered Mother Mariam Kudi, the pastor at the local church, in a discussion about the merits of different religions) initially refuses to accompany him. Predictably, the friend’s tactless questioning of Abrahait’s religious orientation angers and insults this committed and highly dignified Muslim man – and this questioning happens at the celebration of the wedding of his daughter in his own well-run home, into which they had been courteously welcomed despite being complete strangers to the family. As Zeinab earlier told his friend, of whom he is increasingly critical, though remaining loyal, “the problem lay in how he expressed himself, not in his intentions” (89).

Wad Ammoona sets up a “wedding night” scenario for Zeinab and Alam Gishi, involving all the rituals for beautifying both “bride” and “groom” and making them more alluring to each other, setting the scene with appropriate music, sweet perfumes, delicate dishes and fine drinks as well as luxurious bedding and secure privacy for the couple, before discreetly withdrawing. He creates the setting for what Zeinab will afterwards describe as “the most beautiful night of [his] life”, praising Alam Gishi as “incredible” (98). She is settling into her new job doing cooking and housekeeping for the workers at the telecommunications company. Although she earns less, initially, than she did as a “night girl” in Addai’s (the Mother’s) House, Alam Gishi soon remedies that. Enterprising by nature, she adds the washing of the employees’ clothes to her tasks and further extends her income sources by selling Ethiopian garments, music cassettes and leather belts from that region, as well as Italian shoes exported there and alcoholic beverages, condoms, Viagra supplies and other legal drugs. She also expertly organises and hosts a party for the same group of customers. Zeinab grows jealous, and when he insultingly shows this, he and Alam Gishi have their first (and perhaps only) fight, which might have been violent if not for others’ intervention (Wad Ammoona especially seems always to be hovering nearby), but now both are certain of the other’s love. When Alam Gishi not long afterwards tells Zeinab that she would like to have a child with him, a little girl, the idea fills him with delight and he tells her that in that case, he’d like to marry her, to which she responds with the words: “Of course you will” (112). She tells him that she was previously married to a Jungojorai smuggler called Mousa Harba Harba, with whom she had two beautiful daughters, who are now about 15 and 13 and living with her ex-husband’s family in a nearby town. He divorced her when she demanded that he should earn some money, after which he placed their daughters in his rich father’s custody and went off with the smugglers. Yet he kept visiting her and demanding sex and threatening her with murder should she take another man, even though he was himself living with another (divorced) woman at that time. She likes Zeinab, she tells him, because he is different from the men of this region; he is “sensitive”.

Perhaps because he recalls Alam Gishi’s taunt to her first husband expressing her contempt for an idle man, or maybe because he is getting bored without an occupation, Zeinab decides to follow the example of some local men in buying fallow land, clearing it of trees and burning the wood in ovens to make charcoal – a lucrative “crop”. He has enough money left from his social insurance pay to allow him to embark on this venture. After Alam Gishi, the next person in the al-Hillah community to take up employment with one of the new businesses that have come as modernity or “development” is making its presence felt is Wad Ammoona, who gets a job as so-called “office boy at the bank”. It is Alam Gishi who recommends him as “neat, cheerful and sober” (121) – rare qualities among local men! A group of the Jungojorai come to Zeinab for advice on a plan that they have hit upon: to apply to the bank for a loan that will allow them to buy a stretch of arable land as well as “a good branded tractor fitted with a plough” (123). The group is led by Abrahait, with whom Zeinab and his friend had the unpleasant encounter regarding his supposed Jewishness. Now, all is forgiven and Abrahait presents Zeinab with a bottle of superb cognac as a gift. The advice Zeinab gives is that the bank will in all likelihood require a “feasibility study” – this is something with which he should be able to assist them, so they leave him to it. He does not tell the delegation that he thinks their application is unlikely to succeed, but divulges this privately to Alam Gishi. Before the visit to the bank, another matter takes up the community’s attention – a reversion to the seemingly endless enquiries into the nature of al-Safyah’s sexuality. In fact, there is “something like a seminar” (127) at a local woman’s home at which various “witnesses” present different kinds of sensational “testimony”, of which the consensus seems to be that al-Safyah has both male and female sexual organs. The woman herself is incensed at Zeinab wasting time attending the discussion when he should be compiling the feasibility study, telling him: “You’d better do something useful and leave the gossip and chitchat to sluts, sodomites, and pimps,” implying (he says) that he fits into all three categories, especially the last one (130).

The morning of the Jungojorai delegation’s visit to the bank arrives. Wad Ammoona describes the bank’s architectural glories to the group – Western-style staircases, air fresheners and electric water coolers – very aware, presumably (when he lets them into the reception hall), that “they were now the dirtiest things in that place” (130), even though the Jungojorai had “done their best to make themselves presentable” for the forthcoming meeting with the bank manager. When they are at last allowed into the “spacious office that smelled of money” (132), they notice that two policemen are now present – summoned, no doubt, by the nervous manager in case of riotous behaviour from poor and (it would be assumed) “uncivilised” people. After listening to Zeinab’s presentation of the group’s request for a bank loan, during which the manager shows more interest in al-Safyah’s sexiness, he responds (of course) with a few vague promises, not replying to al-Safyah’s blunt question whether the bank will give the loan or not. Walking out, knowing they’ve not achieved anything, the group chats about using magical means to “influence” the outcome in their favour. But Fekki Ali, their usual resort in such matters, won’t manage, despite his elaborate methods of concocting a spell. The glum mood is alleviated by the good news that Alam Gishi is pregnant. Zeinab returns to his farm, where he lives (largely off the land, supplemented with bought supplies) in the company of two strong and reliable workers – Jungojorai with farming skills. Zeinab now states openly what readers would have sensed already, that he has “decided to be one of the Jungojorai” and “to integrate … fully into the community” (138). As an employer, he even “made it clear from the very beginning” that the income from the charcoal they produce through their back-breaking efforts will be shared “equally”. Many other Jungo are now gathering in al-Hillah, as “the agricultural season was about to begin across the entire East” (139). Aware that rich landowners are granted large bank loans and acquire huge swathes of land, the Jungo wonder openly why they, the actual farmers with years of experience and known skills, are not granted loans.

From small-scale merchants, the Jungo learn that they, too, were not given loans; the bank “wanted them to work under the large-scale farmers so that the latter could pay back the bank’s loans”. This is the beginning of the migrant labourers’ disillusionment. The Jungo decide to demonstrate outside the bank (non-violently) to demand only a single modest loan to allow acquisition of “one farm, one tractor” as an experiment to give them a chance to prove that there will be a good return on the money. But, objects the manager, he cannot negotiate a contract with such a diffuse or “anonymous group” with no official standing and with no proper collateral – their 20 residential plots in the town plus Zeinab’s one small farm are insufficient as “financial guarantee” to the bank, and a loan to the group would “violate the bank’s policies” (140). The group (“some 300 people”) re-congregates in the Mother’s backyard, unable to agree on how to proceed beyond the impasse. If they go on a strike and refuse field work, they’ll starve; a suggestion to rob the bank gets the response that no one wants to go to jail or kill policemen, who are also members of their community. Zeinab’s friend comes up with the novel suggestion that they should “fight them with shit” (142), like Gandhi and his followers did to get the British out of India. The plan gradually gains support, and the next morning “the employers” find their residential compound, and also the bank, blocked with piles of excrement. Summoning police to arrest the offenders gets the response that it would be impossible to tie the stinking evidence to any particular offender, and that public defecation is not classified as a crime. “Deep down, they sided with the Jungo, as the bank was known to be associated with a particular political group that they were not part of” (142). After the bank manager and five officials leave for the nearby bigger town (Qedaref), the Jungo extend the “shit invasion” into all the bank’s facilities and offices. When the management team returns a week later, accompanied by riot police in a truck, the attempt to wash off the shit with pressurised water hoses merely spreads it around. The riot police stay on for a full month while the barrage of excrement is maintained by the locals. While his two employee-partners return to the farm to work, Zeinab remains in al-Hillah to keep the pregnant Alam Gishi company. Since the bank cannot function, Wad Ammoona (who went away to avoid the “shit situation”) has at this time resumed work at the Mother’s House. The reason for his industriousness, she says, is that he wants to save up money to get Azza – the woman who took him in as a boy and sent him to school, and whom a grateful Wad Ammoona describes as “brave, generous, and humane” (145) – out of jail. She landed there when her nasty, rich brothers, who considered her coffee shop and small restaurant denigratory to their family’s standing, conspired to assault Wad Ammoona. Defending him, she maimed one attacker and killed another, and was sentenced to jail.

The next development, as class tensions increase in the community, is that a small group of Jungo have set themselves up as bandits in a forest on the route between the towns of this region and are robbing the passing traffic. They are considered armed and dangerous, and there are even rumours of a Jungo “revolt” (147). Mukhtar Ali, one of Zeinab’s employees, is known to be the group’s leader, so he himself falls under suspicion because of this. With only one worker left at his farm, he has to return there, but after a few months he gets an urgent summons to go and see to a “sick” Alam Gishi, so he rushes back. When he arrives, she appears calm and sits having coffee with Wad Ammoona, but when the latter tactfully leaves them to talk in private, she “started speaking in an unusually aggressive tone”, informing him that she had a miscarriage two days earlier. She also informs him fiercely that “everything is finished between [them]” (151) and that they must part ways. Zeinab’s attempts to comfort and reassure her are to no avail. Addai is asked to intercede for him, but there is merely a temporary softening on Alam Gishi’s part. Zeinab is bewildered, but greatly concerned for her. He fears to leave her alone and, like many members of the community, begins to believe his beloved wife “insane” (153). After 50 days, he is compelled to return to the farm. Barely a month later, he is again summoned by her; she is apparently pregnant again, but (startlingly) determined to return to her ex-husband in the town of Hamdayeit, she tells him, “to reunite with the father of her two daughters” (154), with whom she has already made the necessary arrangements; if Zeinab refuses to divorce her, she will simply go ahead without his permission. When he protests that she is pregnant, she says “indifferently” that she will send the baby to him after it is delivered. None of the attempted intercessions succeed in making a dent in Alam Gishi’s determination. Zeinab is as flabbergasted as he is devastated; she is the love of his life.

In a desperate attempt to make sense of and resolve the situation, Zeinab decides to travel to Hamdayeit to speak to Alam Gishi’s former husband, taking Wad Ammoona with him as a person of immense worldly knowledge and sophistication. They set off by bus, with Wad Ammoona – in a confessional moment – informing Zeinab that his friend once interrogated him, demanding that Wad Ammoona divulge whether he was “a woman or a man”, since everyone in al-Hillah was puzzled by his ambiguous sexuality. Wad Ammoona responded as follows (he reveals to Zeinab): “I am neither a woman nor a man. I perform the functions of both men and women. So I am both a man and a woman,” Wad Ammoona said, trying to tease him (Zeinab’s friend). “I am a wixi, midway between a boy and a chicksy,” he added, echoing how a friend in Qedaref used to describe him (156).

The next moment, the bus comes to an abrupt halt. All male passengers are ordered to disembark with their bags by the brigands, who put a huge log across the road. Despite their masks, they are all recognised as Jungojorai, but the passengers know they need to pretend not to recognise them, and meekly give up their money. The robbers announce that they are not bandits, but men “who want to reclaim [their] rights … by force” and are “no longer prepared to work like slaves” (157). The men (who have demanded inter alia a particular wealthy merchant’s money from the bus driver, concerning which they must have been supplied with prior information) carry Kalashnikovs, so they are not playing games. An event like this, added to the supposed “disappearance” of a government patrol sent to capture them, adds to the rumours about a growing “Jungo revolt”. Meanwhile, Wad Ammoona leads Zeinab to the home where Alam Gishi’s daughters live with their paternal grandfather. The girls give them a courteous welcome, and their father informs the astonished Zeinab that Alam Gishi left him (with the girls), too, in exactly the same way she is about to leave him; then, too, Alam Gishi fiercely demanded a divorce, and eventually, upon advice, he gave in. Zeinab should, for his own survival, do the same, the man tells him; the baby she is expecting will be sent to him. Alam Gishi, he says, might soon demand another divorce from him and hence become “available” to Zeinab again. “Insane as it sounded, his logic managed to win me over” (159), Zeinab comments. The community in al-Hillah kindly arranges a kind of “compensatory” supper party for him on the evening of Alam Gishi’s sudden departure; it is an unexpectedly jolly event, but Zeinab is not inclined to seek sexual comfort. Still, he remains aware of the town’s fondness for gossip concerning erotic matters and describes how a long-married woman discovered from a group chat with friends that she had never experienced an orgasm. This discussion, says Zeinab, was “fresh, simple and heated”, and he provides examples of how the women tried to convey to their deprived friend what sexual climax feels like, for instance: “it feels a bit like numbness, a bit like drowsiness, a bit like a dream. It’s something you never want to end, but it goes away suddenly” (166–167). Once again, Zeinab’s friend declared himself the saviour who was prepared to help out a sex-starved woman. He boasts that he succeeded with merely a kiss, but no one knows exactly what occurred; in any case, the woman concerned appears contented.

In Sudan, where (according to Zeinab) “the central government … had been at war with its citizens since independence” and is known for their wild accusations against all kinds of opposition (including foreign) forces, people know that it’s cover-up babble and that the state – fully aware that the “uprising” involves no one but the Jungo – is going to handle the “revolt” cunningly, not deploying excessive force. Al-Hillah people wake up one morning to the sound of military marches and then discover the stinking, swollen corpses of two well-known local men strung up in the main square – a dire warning to insurrectionists. And the gruesome deterrent works, Zeinab indicates, since “all of [them] sank into a deep dark well” (181–182) of gloom and despair. Still, Zeinab’s thoughts remain concentrated on his longing for Alam Gishi, even though an attractive local woman is doing her best to “replace” her, for in his heart and mind she is irreplaceable. One night, the Jungo group of forest fighters (led, still, by Zeinab’s former farming partner) secretly visit him. Laughing about the game they staged, they return the money they took from him when they hijacked the bus. For the present, the men inform him, they are on their way to Eritrea in a temporary, strategic retreat from their war with the bankers and with the government forces. Kindly, they try to comfort him for the loss of Alam Gishi, but when one of them labels her a “slut”, Zeinab fiercely defends her, loyally declaring: “[A] man who couldn’t live with his woman’s few vices was depriving himself of her numerous virtues” (190). Zeinab’s friend returns from his travels and, regarding the Jungos’ “guerrilla warfare”, declares that actions need to be guided by “political theory and social analysis”; typically, “he volunteered to lead the theorization effort”, asking to be taken to the men’s hideout. Meantime, the Jungojorai who have remained in al-Hillah as agricultural workers suffer a terrible blow when land-owning bank employees start using mechanical harvesters – machines replacing men and depriving them all of survival income. Moreover, chemicals are to be used to destroy weeds, and Chinese machines will uproot trees and clear land. “The Jungo felt coldness and bitterness in their souls” (204), observes Zeinab; a way of life is ending as authoritarian control intensifies in the town, and “in the throes of a cruel rebirth” the “fever of money” (205) takes over. Not long afterwards, a devastating fire (was it deliberately set?) destroys swathes of crops ready for harvesting – another awful blow. The military forces are closing in on the Jungo; those who remain in al-Hillah have to flee and make their way as speedily as possible to the Ethiopian border. Most of them make it, but (sadly) Addai, the old fighter (and their leader,) is “lost” on the way – presumably attacked for her savings in gold, and killed. The rest of them manage to reach a refugee camp. In this context of sad defeat, exile and loss, a great joy comes to Zeinab: Alam Gishi returns to him with their baby son, and together the three of them eventually get to America, where they make a new life and have two more sons. But to honour the memory of the Jungo, whom he never forgets, Zeinab writes his first novel (the one we have been reading?) about these remarkable men and women, in commemoration.

The post The African Library: <i>The Jungo: Stakes of the earth</i> by Abdel Aziz Baraka Sakin appeared first on LitNet.

Innie foyer

$
0
0

Innie foyer

Narie show kry jy drinks byrie bar.
Jy’t twie options,
kakklein koeldrank of kakduur wyn.
Mettie drink enne gwai lam jy byte
sam jou niggie wat jou saamgesliep et
en hourie anties en uncles deerie venstes dop
in hulle fancy rokke en leather jackets.

Ammel staan in groepies by mense wat hulle ken
en praat oorie protagonist se journey.
Oo wat hulle biete sal gedoen et
as hulle kan geact et
en as hulle kan geskryf et.

Ammel discuss ie choices vannie director
die design vannie set
die colour vannie ligte tydens ie vekragting
ennie krulle wattie victim se gesig gemask et
tydens ie monologue downstage left.

Assie feesgangers klaa gesyp et
en hulle wange see genoeg gesmile et
kô hulle twie vi twie ytgestroll
en mistake vi Abby vi een vannie leads.

Ek staan op
en ek march
sône Abby
cause sy vestaan ie die insult ie
en syte moerse bos blomme
vi haa chommie gekoep
asse dankie virrie show.

Wan net Abby vestaan
wattit gevat et
om daai storie te vetel.

 

Hierdie gedig is deel van ’n reeks verse met “teater” as tema, en dit word aangebied om die dramaturg Athol Fugard se 90ste verjaardag in 2022 te vier. Lees al die gedigte hier:

Athol Fugard 90: Teatergedigte

Die bydraes in hierdie reeks word moontlik gemaak deur die ondersteuning van die LW Hiemstra Trust.

The post Innie foyer appeared first on LitNet.


Lottomiljoenêr

$
0
0

Foto: Canva.com

Lottomiljoener
Verlede Woensdag het ek die Lotto gewen. ’n Allemintige honderd nege en tagtig miljoen rand om presies te wees. Wat op aarde doen ’n mens met so baie geld? Die eerste een wat die wonderlike nuus hoor, is ons dorpie se “amptelike koerant”, Tant Hellen, van oorkant die pad. Voor ek kan keer, het die nuus versprei. Genugtig! Ek het nie besef ek het so baie vriende en familie nie.

My verwaande Engelse neef, Oscar Lawson, wat vir die afgelope dertig jaar kwaad is vir my omdat ek hom “verneder” het met twee stories wat ek oor hom geskryf het, bel uit die bloute. Hy vra of hy kan kom kuier. Hy het ’n nuwe beleggingskema wat hy aan my wil bekendstel.

’n Bekende handelsbank wat my op die swartlys vir krediet geplaas het, wil ewe skielik my geld vir my belê teen ’n verstommende hoë rentekoers.

Tot my afgetrede sammajoor-buurman, wat my troeteldiere met ’n passie haat, bied aan om hulle op te pas as ek uitstedig is.

Verstommend.

Ai tog. As tannie Hellen net twee minute gewag het voordat sy die nuus uitgebasuin het, sou sy gehoor het ek het net gedróóm ek het die Lotto gewen.

The post Lottomiljoenêr appeared first on LitNet.

Family life

$
0
0

Photo: Canva.com

Family life
This is the man
who rages in the house.
And the man is otherwise quiet,
much like a mouse,
except when he is raging,
which he does in the house.

This is the woman who hates the man
who rages in the house.
And the woman is otherwise quiet,
much like a mouse,
except when she is resenting,
which she does in the house.

This is the child who has the parents
who endure in the house.
And the child is otherwise quiet,
much like a mouse,
except when it has weeping to do,
which it does in the house.

This is the end of the family
who once lived in the house.
And the end is otherwise quiet,
much like a mouse,
except when there is regretting to be done,
and that takes place nowhere near the house.

The post Family life appeared first on LitNet.

Uitnodiging: Fritz Ponelis-gedenkgeleentheid 2022

Martjie Bosman (1954–)

$
0
0
Foto: Izak de Vries

Sêgoed van Martjie Bosman

Hoekom poësie? “Miskien omdat ’n mens mooi goed met min woorde kan sê en ek lui is. Maar al het ’n gedig minder woorde as ’n roman, is die proses geensins makliker nie. ’n Mens moet ’n slag hê om deur prosa ’n storie te kan vertel. Dis iets wat ek nog nie probeer doen het nie. Ek het al stories uitgedink, maar nog nooit so ver gekom om dit op papier te sit nie. Ek hou van die krag van suggestie van die poësie. Dis lekker om ’n frase te gebruik waaraan ’n klomp betekenisse geheg kan word.” (Beeld, 12 April 2003)

Haar ideale resensie: “Een wat ’n sleutel vir die lesers gee. Te dikwels is ons resensies niks meer as waarde-oordele nie, en boonop so kort dat die resensent dit nie behoorlik kan motiveer nie.” (Rapport, 13 April 2003)

Oor die Ingrid Jonker-prys: “Alhoewel ek nie juis aanklank vind by Ingrid Jonker se poësie nie, is die prys nietemin betekenisvol. Ek is nie jonk nie. Ek is nie ’n voortvarende jongeling wat ’n digbundel gepubliseer het nie. Dit het baie moed geverg en die prys is ’n bevestiging dat ander mense ook dink dit was die moeite werd en dat ek nie drooggemaak het nie. Dit beteken baie.” (Rapport, 13 April 2003)

“Die skryfproses is moeilik. En wanneer jy dit wat jy geskryf het, die wêreld instuur, ontbloot jy jouself verskriklik. Dié ontbloting is deel van die verskrikking én die plesier van die skeppende proses.” (Beeld, 12 April 2003)

“Skryf is kommunikasie; jy wil immers hê jou werk moet gelees word.” (Beeld, 12 April 2003)

“Ek dig oor enigiets wat my aangryp en dig om woorde te kry vir ervarings wat ek nie heeltemal begryp nie. Ek probeer ook om my verwondering in sekere situasies in woorde om te sit. Om klarigheid te kry oor dinge en om iets van die gevoelswaarde van ’n ervaring te kommunikeer.” (Beeld, 12 April 2003)

Oor die moontlikheid dat haar gedigte getoonset kan word: “Laurinda Hofmeyr het eenkeer gesê ’n gedig moet ’n sekere ritme hê wat tot haar spreek. Ek dink nie my werk is toonsetbaar nie. EK dink nie dit het daardie soort ritme nie.” (Beeld, 12 April 2003)

Gebore en getoë

Martjie Bosman is op 19 September 1954 gebore, die oudste van ses kinders. Sy word in ’n dorp groot – haar ma en pa was albei taalonderwysers in Groblersdal. Sy matrikuleer aan die Hoërskool Ben Viljoen op Groblersdal.

“Daar was altyd boeke in ons huis,” vertel Martjie aan Stephanie Nieuwoudt. (Beeld, 12 April 2003) “Maar dit was al van kleins af vir my moeilik om te skryf. Ek het Donderdagaande deur die huis gedool en gekla dat ek nie weet waaroor ek moet skryf vir stelwerk nie. Ek en my pa, my Afrikaans-onderwyser, het dan altyd vasgesit omdat hy gemeen het ek het twee weke tyd gehad om die opstel te skryf.

“Boeke en lees was ’n baie belangrike deel van die Bosman-huishouding,” het sy voorts gesê. “Wanneer ons met vakansie gegaan het, het ons boeke saamgeneem waaruit ons hardop kon voorlees. Lees in ons huis was ’n sosiale bedrywigheid. My pa het ook vir my as laerskoolkind boeke gegee om te lees wat eintlik te moeilik was. Maar ek was gevlei dat hy geglo het ek kan dit lees.”

Verdere studie en werk

Na skool is Martjie na die Universiteit van Pretoria, waar sy haar BA-graad behaal. In 1985 behaal sy haar meestersgraad in Afrikaanse letterkunde. In 1981 is sy aangestel as navorser by die Sentrum vir Suid-Afrikaanse Letterkundenavorsing van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing (RGN), waar haar kollegas die letterkundige Francis Galloway en die digter Johann Lodewyk Marais was. Sy het ook ervaring as sosiaal-wetenskaplike in die Laeveld en KwaZulu-Natal opgedoen en het tussen 1991 en 2000 saam met Johann Lodewyk Marais aan navorsingsprojekte in landelike gebiede gewerk.

Sy voel dat haar vertroue in haar bestaansreg geweldig ondermyn is toe die mat by die RGN onder haar uit gepluk is en die afdelings vir letterkundige en geskiedkundige navorsing gesluit het. “Wêreldwyd is daar ’n tendens om geesteswetenskaplike dissiplines af te skaal. Dit kring uit na die universiteite en bring verskeie probleme mee – soos dat al hoe minder onderwysers in dié vakgebiede opgelei word. Taaldepartemente krimp – ondanks die feit dal almal die waarde van kommunikasie besef.” (aan Stephanie Nieuwoudt in Beeld van 12 April 2003)

Vanaf 2000 werk Martjie by die SAUK se Klankargief, waar sy verantwoordelik was vir die argivering van Afrikaanse radioprogramme en ander klankmateriaal. In 2004 is sy as redakteur by Protea Boekhuis in Pretoria aangestel, waar sy gou ’n reputasie as ’n “oerdeeglike” redakteur opdoen.

Van Martjie Bosman se gedigte het sedert 1990 (voor die publikasie van haar bundel Landelik) reeds in literêre tydskrifte verskyn, asook in bloemlesings soos Groen (1990) en Ons klein en silwerige planeet (1997) wat gemik is op die ekologie. Ook in 1997 het 12 van haar gedigte in die bloemlesing Nuwe stemme 1 verskyn. ’n Aantal artikels en ander publikasies oor sosiaal-wetenskaplike en literêre onderwerpe het ook al uit haar pen verskyn.

In ’n onderhoud met Johann Lodewyk Marais op Versindaba wou hy by Martjie weet of haar werk en werksomgewing bygedra het tot die verruiming van die onderwerpe waaroor sy skryf.

Hierop het Martjie as volg geantwoord: “Die fisiese, ruimtelike omgewing waarin ek werk het sekerlik ’n bydrae gelewer tot my skryfwerk, maar ek dink nie die aard van my werk self nie. Vier jaar se heen en weer ry na die SAUK in Johannesburg het aanleiding gegee tot die skryf van die gedig ‘Pendelaar, N1’ in Toevallige tekens en die drie gedigte vir Aucklandpark het weer ontstaan as uitvloeisel van my stappery oor etenstye buite die SAUK-gebou, maar ek dink nie enige gedigte het hulle ontstaan direk te danke aan my werk as argivaris vir Afrikaans nie, al was programme oor die letterkunde en radiohoorspele ’n belangrike deel van my werk.

“Ook die werk as redakteur is nie regtig bevorderlik vir eie skeppende skryfwerk nie. Om as poësieredakteur die beste moontlike bemoeienis met ander digters se tekste te maak, vra dat ek eintlik my eie styl en my eie skryfwerk moet opskort of tussen hakies plaas: Ek probeer my indink, inlééf in die digter voor my se werk en as ek enige aanbevelings maak, moet dit in lyn wees met hierdie digter se werk. Dit gee soms ure se geworstel af met enkele woorde of enkele reëls, veral met digters soos jy en Daniel Hugo wat lettergrepe tel! Enigiets wat ’n mens dan wil voorstel, mag nie die perk van agt of tien lettergrepe per reël van daardie betrokke gedig oorskry nie of te min wees nie, en dis nogal ’n groot uitdaging vir die redakteur. Ook Jacobus van der Riet se sonnette was besonder moeilik. En soms het digters ’n eie ritme wat ek nie noodwendig kan peil nie, en dan praat ons maklik by mekaar verby.”

Sy debuteer in 2002 by Protea Boekhuis met die bundel Landelik, waarvoor sy die Ingrid Jonker-prys in 2003 ontvang.

In die vroeë 1990’s het sy ’n bundel aan Human & Rousseau voorgelê en is dit positief deur die keurders aanvaar. Maar die siekte en dood van haar redakteur, Ampie van Straten, het daartoe gelei dat dit op die ou end nie gepubliseer is nie. “Daarna was ek in ’n lugleegte,” sê sy aan Sonja Loots in Rapport (13 April 2003). “Ek het niemand geken aan wie ek dit kon voorlê nie. En toe kom die tyd dat dit so duidelik geword het dat die Kaapse uitgewers nie meer poësie uitgee nie. Ek het kontak gehad met ander digters en het gehoor bundels word afgekeur as die gevestigde uitgewers se kwotas vir digbundels vol is. Gelukkig het Protea Boekhuis toe op die toneel verskyn.”

Martjie dink die wêreld van haar uitgewer, Nicol Stassen. “Hy dink nie net aan verkoopsyfers nie. Hy het visie. Ek dink dis wat die Afrikaanse letterkunde en kultuurwêreld nou nodig het. Visies – al gaan dit opofferings verg en nie noodwendig baie winsgewend wees nie.” (Rapport, 13 April 2003)

Sy was baie bly toe Nicol instem om haar bundel, wat van die gedigte bevat wat in 1990 afgekeur is, uit te gee, want, sê sy aan Loots, “ek skryf nie net om tot klarigheid te kom nie, maar ek wil, soos alle digters, geléés word. Dis hoekom jy publiseer en nie tevrede bly met ’n laai vol verse nie. Jy skryf omdat jy dink jy lewer ’n bydrae tot die diskoers. Jy wil kommunikeer.”

Nog ’n rede vir haar laat debuut is dalk die feit dat sy as navorser by die RGN in “hoë geselskap” gewerk het en sy nie gedink het dat sy iets het om te sê nie. “Dit was intimiderend. Jy moet in ’n sekere modus wees om gedigte te skryf. Terwyl jy besig is om akademiese verslae op te stel, is daar nie plek in jou kop vir die poësiemodus nie.” (Beeld, 12 April 2003)

Sy beskryf Landelik as die produk van ’n tien jaar lange worsteling oor die Afrikaner se plek in Suid-Afrika. “Ek het gewonder of ons hier hoort,” vertel sy aan Stephanie Nieuwoudt. “Die Afrikaner is deur ’n baie selfkritiese fase, maar ek sien klein tekens dat die Afrikaner weer sy selfvertroue herwin. ’n Mens bly egter deurentyd bewus van die groot gesprekke om jou.”

Martjie en Ingrid Jonker verjaar op dieselfde dag – “dalk was dit in die sterre” dat sy juis hierdie prys gewen het, spot sy teenoor Stephanie Nieuwoudt. (Beeld, 12 April 2003) “Wanneer jy so oud soos ek is – 48 – wanneer jy debuteer, gaan dit met groot onsekerheid gepaard. Mense het meer durf. Vir my was dit ’n geweldige waagstuk. Maar die erkenning is ’n bevestiging dat dit wel die moeite werd was om deur al die pyne van die digproses te gaan. Die Ingrid Jonker-prys is spesiaal, want dit word deur digters aan digters toegeken. Dis nie ’n akademiese prys nie. Dit is ook ’n aansporing om aan te hou skryf en weer na die handvol gedigte in my laai te kyk.”

Martjie sê aan Stephanie Nieuwoudt in Beeld (10 April 2003) dat sy “verstom en dankbaar” oor die Ingrid Jonker-prys is. “My bundel het enkele maande gelede verskyn en ek het gedink dit was dalk te onlangs om vir die prys in aanmerking te kom.”

Nicol Stassen, uitgewer van Protea Boekhuis, was baie trots daarop dat vier van die vyf digbundels wat die kortlys vir die prys gehaal het, uit sy stal gekom het. Hy sê aan Nieuwoudt dat Martjie se gedigte “deurgewerk en goed afgerond is. Haar klassieke styl het dalk die beoordelaars beïndruk.”

Joan Hambidge (Rapport, 16 Maart 2003) skryf dat Martjie se debuutbundel ’n handvol sterk, onthoubare verse bevat: “Daar is by sommige digters wat in versamelbundels soos Nuwe stemme publiseer, nie meer ongeoeste verse nie, maar by sommiges, soos Bosman, is daar ’n sterk poëtikale visie en blik op die wêreld wat ’n enkelbundel moontlik maak. Die digter kyk na die ekologie en die mens se verbintenis met die heelal. Vir ’n debutant skryf sy reeds wég van die self (’n bonuspunt). ‘Laaste luiperd’ is die sterkste vers in die bundel en een wat getuig van duidelike talent. Die digterlike onbewuste in hierdie bundel val uit in ’n kartering van die letterlike en fantasmagoriese wêreld. Dikwels is daar nog ’n kinderlike verwondering te bespeur en juis hierom is die wrede pyn van hierdie land vir die spreker soms onhanteerbaar. (...)

“Die religieuse verse in die vierde afdeling is treffend en die gestalteverse in die vyfde afdeling onthoubaar, maar nie almal ewe tegnies bedrewe nie. Bosman is op haar beste as sy oor die stiltes van situasies skryf of subtekste ontgin. Persoonlik verkies ek haar emosionele verse bó haar intellektueel-bespiegelende verse. (...) ’n Strenger keurdershand kon moontlik van die mindere verse, veral aan die begin van die bundel, uitgelaat het, en ’n bietjie langer wag kon hierdie bundel nog sterker gemaak het, maar dit is nietemin ’n gawe debuut.”

Bernard Odendaal (Volksblad, 24 Maart 2003) skryf as volg oor Landelik: “Martjie se ekologiese sensitiwiteit spreek uit haar eerste solobundel met sy sprekende titel. Landelik het nie net betrekking op die platteland en die natuur nie. Dit druk ook ’n verbondenheidsgevoel met Suid-Afrika, Afrika en by uitbreiding met die hele aarde uit. Soos die bundelmotto (’n aanhaling uit NP Van Wyk Louw se Die pluimsaad waai ver) en die bundelopdrag Vir die Anna Marias en Martha Alettas) uit die staanspoor suggereer, word ook die Afrikaanse erfenis deur die ekologiese verantwoordelikheidsin gedek. Die uiteindelik optimistiese tematiese kompleks, uitgedruk in redelik beheerste versvorme en dikwels treffende segging, lewer ’n aantreklike debuutbundel wat sy pragomslag grootliks waardig is.

“Die mens se beheersingsdrang het nie net vir die omgewing nie, maar ook vir homself vernietigende gevolge en dit is breedweg die tematiek van afdeling ses, waarin ’n aantal van die beste gedigte in die bundel voorkom, waarvan ‘Reisvaardig’, ‘Die groen vinger van God’, ‘Laaste Luiperd’, ‘Walvislied’ en ‘Voorstad’ enkeles is. Ondanks seker huiwerighede in onderdele van die bundel bewys gedigte soos hier bo dat Landelik ’n sterk debuut is wat Bosman met selfvertroue oor haar digterskap behoort te vul.”

Daniel Hugo (Die Burger, 19 Mei 2003) is veral beïndruk met die volgende: “Die selfversekerde wyse waarop Bosman oor groot én intieme ruimtes kan skryf. Sy verken enersyds die wye Suid-Afrikaanse landskap en andersyds die beperkte kontoere van die binnehuis (veral in afdeling IV). Daar is wel mindere gedigte wat deur die bundeleenheid gedra moet word, soos byna al die gedigte in die eerste twee afdelings – met die uitsondering van ‘Soektog van die eenhoring’ en ‘Wrede winter’ (met sy Eugène Marais-eggo in die slotreëls). Bosman is nie ’n vernuwer van die Afrikaanse digkuns nie, maar sy betree reeds gebaande paaie met ’n kenmerkende eie voetval.”

Die blywende indruk wat die lees van Landelik op Philip John (Beeld, 5 Mei 2003) laat, is dat die “sosiale en die intermenslike grootliks afwesig is of ver op die agtergrond geskuif is. In die konsekwente en intense manier waarop die rug gekeer word op die kontemporêre wêreld, spesifiek die sosiale lewe in die moderne grootstad, herken ’n mens die sfeer van karakters in JM Coetzee se The lives of animals. Net soos met Coetzee se boek, wat in ’n groot mate handel oor die verhouding tussen mens/gemeenskap en natuur, kan jy by Landelik vrae stel oor ’n konsekwente vooropstelling van die natuurlike: as die vooropstelling van die natuur te ver gedryf word, het dit nie tot gevolg dat die menslike dimensie uit die oog verloor word nie? Die quiëtistiese gerigtheid (die quiëtisme is ’n vorm van religieuse mistiek) op die verlede en die ‘ontydige’ van die natuur laat ’n mens verder wonder: kan so ’n ingesteldheid dien as ’n basis vir ’n groter korpus gedigte?

“Dit is een van die voortreflikhede van Landelik dat vrae soos hierdie op die spits gedryf word, sonder dat dit aan die leser opgedwing word. Die intensiteit en behendigheid – en laat ’n mens byvoeg en sê, toeganklikheid – waarmee ’n sekere ingesteldheid poëties tot sy logiese konsekwensie gevoer word, maak van Landelik ’n onderhoudende lees- en dinkervaring.”

Volgens Fanie Olivier (Literator, November 2003) is Bosman se gedigte in terme van versversorging redelik heg gebind. “Daar is selde sprake van formele versbou, maar vol eindryme duik orals op, terwyl sy deur middel van ryk assonansies die eenheid van die vers verseker. Die verse wil ook in gesprek tree met ander tekste uit ons poësietradisie (Van Wyk Louw, Opperman en Breyten Breytenbach), en Bosman doen dit sonder dat dit vergesog en vertonerig word.

“Daarteenoor is daar rondom die dieptestruktuur van die bundel te veel gedigte met ’n slotsom wat uitdruklik geformuleer word. Hierdeur word die suggestiewe ruimte van die vers ingeperk. Soms gebeur dit met ’n retoriese vraag, soms met ’n eksplisiete stelling soos in die mooi ‘Laaste luiperd’. Dit is asof die digter net nie genoeg vertroue het in die ruimte en die werklikheid wat sy in haar gedigte tot stand bring nie.

“Uiteindelik is Landelik ’n ongelyke bundel. Daar is ’n handvol werklike knap gedigte (wat bewys dat Bosman inderdaad ’n beduidende digter kan wees), maar daar is myns insiens nog te veel gedigte wat nie met digterlike mening, poëtiese drif en durf uit die verf gekom het nie.”

Na die verskyning van Landelik wou Martjie nie uitsprake maak oor die bestaansreg van die Afrikaanse digkuns nie, “want skrywers het ’n vermoë om te verras met die onverwagse wending wat hul werk inslaan”. Maar sy was tog opgewonde oor die nuwe moontlikhede in poësie, sê sy aan Nieuwoudt.

“Poësie is nie meer net ’n private dingetjie van lees nie. Kyk na die rock-lirieke van Piet Botha, Koos Kombuis, die Brixton Moord & Roof Orkes, Valiant Swart en ander. Soveel van hul lirieke is gegrond op poësie.

“Daar is ander terreine van die poësie wat ook verken kan word. Ons moenie só neusoptrekkerig wees oor die kunsvorms wat nie streng literêr is nie dat ons vasstaar teen die gedrukte formaat en nie die ander moontlikhede raaksien nie. Daar was ’n tyd toe hoogs intellektuele digters se werk te moeilik was vir die gewone mens. Maar daar was steeds ’n behoefte om mooi woorde te hoor. Dit is waarom sangers gedigte gebruik het.”

In 2010, agt jaar ná haar debuut, publiseer Protea Boekhuis Martjie se tweede digbundel onder die titel Toevallige tekens. Die uitgewers beskryf die verse in die bundel in hulle inligtingstuk as volg: “Om die verse in hierdie digbundel te lees is soos om spore te volg. In die eerste afdeling word die verwoestende gevolge op veral vroue en kinders van die oorlog en armoede in Mosambiek en Rwanda getoon.

“Die tweede afdeling word gekenmerk deur bedreigings wat elke Suid-Afrikaner ervaar: jou handsak word uit jou motor gesteel, ’n indringer wil die veilige hawe van jou huis betree, die dood wag dalk op die snelweg wat jy elke dag ry. Ná die aanslag van die bose van afdelings 1 en 2, word afdeling 3 gekenmerk deur mooi en gerusstellende herinneringe van ’n verblyf op ’n rustige dorp.

“In afdeling 4 kom kunstenaars, musikante en musiek aan die bod. Die laaste afdeling toon tekens van nuwe lewe, seisoene en tye aan. Bosman toon in hierdie bundel dus tekens van die dood en verval aan, maar ook van hoop, lewe en onverwagse skoonheid.”

Joan Hambidge is die resensent in Volksblad (22 Januarie 2011) en vir haar dui die titel reeds daarop dat die leser die tekens en spore in Toevallige tekens baie stip sal moet volg: “Die teken as teiken dus en ’n mens word telkens bewus van ’n volgehoue semiotiese spel met die leser. (…)

“Bosman bewys weer met haar tweede bundel dat sy ’n knap digter is wat aan elke beeld en woord aandag gee. Haar leser word bekoor deur die tekens wat jy moet snap: foto’s, musiek, mense, diere se geluide.

“Die gedigte lyk op die oog af sober en in beheer – onder is daar ’n melancholie wat by elke herlees ’n mens dieper tref. Dit is ’n bundel oor ‘vae en ontwykende drome’ wat helder en stip verwoord word. Alles is hier dringend in klein tekens op papier gemerk, om die digter aan te haal.”

Toevallige tekens is net soos Landelik ’n bundel wat spreek van deeglike beplanning en is ook ’n bundel poësie wat goed versorg is,” begin Heilna du Plooy haar resensie in Literator (April 2011).

“Die sorgsame aanbieding begin met die buiteblad waarop daar ’n windverwaaide en gebreekte blom van die purperwind, ook bekend as die eendagblom, verskyn. Die stukkende blomblare in blou is geplaas teen ’n ligte gelerige agtergrond waarop daar ’n musiekpartituur afgedruk is. Twee belangrike temas in die bundel is hiermee reeds aan die orde gestel: breekbaarheid en verganklikheid asook, via die musiekpartituur, die kunste en estetiese intertekste. (…)

“Die gedigte is geskryf in ’n sober, onopgesmukte styl wat goed pas by die tematiek. Die verkenning van ander Afrikalande soos Mosambiek en Rwanda bring ’n wyer tematiek in die Afrikaanse poësie onder woorde. Dit is deurdagte poësie, wat tegnies goed afgerond is en ’n goeie poëtiese aanvoeling weerspieël. Dit is egter veral in die eerlikheid en gebalanseerdheid van die gedigte waarin daar oortuigingskrag lê. Afrika het sy verskriklike kante en Suid-Afrika kan ’n land van vrees en skrik wees – maar die kontinent en die land is ook die pragtige natuurskone plek wat ons ken en waaruit ons herinnerings kom. (…)

“Die leser word met sensitiewe en intelligente poësie gekonfronteer, daar is diepgang, eerlikheid en aktualiteit wat boei, en baie lesers sal met die verse kan identifiseer.”

Vir Zandra Bezuidenhout (Rapport Boeke, 2 Januarie 2011) bevestig Martjie Bosman met Toevallige tekens die belofte wat haar debuut ingehou het: “Die bundeltitel is pittig en betekenisvol: soos klein verstellings in die musiekpartituur ’n wending in klank meebring, kan nietige, onverwagse afwykings of verskuiwings in die alledaagse leefwêreld gewone dinge nuut maak.

“Bosman lei haar leser om hierdie tekens raak te lees; om ‘bybetekenisse en bowetone’ raak te hoor en te wonder oor die ‘toevalligheid’ daarvan.

“Soos in haar vroeëre werk maak Bosman vryelik gebruik van natuurbeelde. Op eerste vlak word die leser maklik meegevoer deur ’n geskakeerde aanbod van die inheemse. Maar bewus dat verrukking onder die oppervlak van taal en dinge lê, streef Bosman na die ombuig van taal wat in sy andersheid poësie word. (…)

“Voornemende digters kan veel by Bosman leer. Haar gedigte is helder, maar vol bybetekenisse wat sowel die oningewyde leser as die poësiekenner sal ontroer en verras.”

Weer is daar ’n redelike lang tydperk wat verloop tussen die publikasie van Martjie se tweede en derde digbundel. Haar derde bundel, Vloeibare middelpunt, word in 2016 by Protea Boekhuis gepubliseer.

Martjie vertel aan Johann Lodewyk Marais op Versindaba dat die ruimtes waarin sy haar op ’n gegewe tyd bevind, ’n invloed het op haar verse; dus is dit die rede waarom haar gedigte in Vloeibare middelpunt nie meer so op die landelike gerig is nie: “Ek kom nie meer so baie in landelike omgewings nie, en probeer ook om meer bewustelik te leef in die stad – om teenwoordig te wees, werklik te ervaar daar waar ek is. Ek het dit as ’n uitdaging aan myself gestel om meer op te let na wat om my aangaan en waar te neem wanneer ek agter my motor se stuurwiel inskuif, en nie die hele tyd te beplan of te dink oor wat aan die einde van die rit voorlê of wat ek oor die radio hoor nie. Die gevolg was meer gedigte oor Pretoria.”

Vir Marais is daar wel sprake van Martjie se betrokkenheid by sosiale kwessies in Suid-Afrika, soos blyk uit gedigte soos “Kanna hy kô hystoe”, “Blok myself” en “The powers that be”, maar daar is minder as in die vorige bundels.

Hierop reageer Martjie as volg: “In die vorige twee bundels was daar meer gedigte oor die aktualiteit, maar op hierdie stadium van ons geskiedenis beleef ek die Afrikaner as gemarginaliseer, sonder inspraak, selfs sonder taal. Poësie in Afrikaans oor landsvraagstukke is nie veel meer as ’n binnegesprek oor sake wat al in talle forums opgehaal is en werklik nie veel nuut gaan bydra nie. Dit beteken nie dat ek my terugtrek in die vermaledyde ivoortoring nie, net dat ek totaal ontmagtig voel.”

In die sesde afdeling van Vloeibare middelpunt is daar gedigte wat afspeel in lande en stede in die noordelike halfrond – Cambridge, Oxford, Edinburgh, Ysland en Duitsland. Oor haar belangstelling in vreemde plekke vertel Martjie aan Marais op Versindaba: “JH van den Berg het iewers geskryf dat ’n mens skerper herinneringe aan vakansies op ander plekke het omdat jy dan los is van alledaagse kwellinge. Wanneer ’n mens in die buiteland is, plaas jy regtig groot afstand tussen die gewone lewe en die vreemde plek waar jy jou bevind en kan jy konsentreer met al jou sintuie en jou bewussyn. Jy moet ook konsentreer, anders verdwaal jy! Maar dit het waarskynlik ook te maak met jou instelling teenoor die nuwe ervaring: Moontlik gaan jy nooit weer op hierdie plek kom nie, dus moet jy soveel as moontlik inneem. Waarom ek daarin belangstel om plekke in die buiteland te besoek? Baie dikwels beplan ek om ’n plek te besoek omdat my belangstelling in dié plekke geprikkel is deur wat ek tevore gelees het (soos Lindisfarne), maar soms duik ’n geleentheid op wat ek net nie deur die vingers kan laat glip nie.”

Oor bogenoemde gedigte skryf Dewald Koen op LitNet: “Bosman se fyn waarnemingsvermoë as die reisiger-as-waarnemer is veral opvallend. Soortgelyk aan Hambidge in talle van haar reisgedigte beskryf Bosman die vreemde plekke as kontaksones waar die buitestander haar bevind. Weer eens vind die reismotief ook aanklank by die titel waarin die reisiger as deel van die vloeibare middelpunt beskou kan word – die reisiger-waarnemer is die subjek wat in beide tyd en ruimte oor selfs landsgrense heen beweeg.”

Koen sluit sy resensie van Vloeibare middelpunt af: “Lesers moet hulself nie deur die ooglopende eenvoud van sommige gedigte laat mislei nie. Bosman se spel met woorde is soos ’n goedgeorkestreerde simfonie van klanke en beelde wat die sintuiglike waarnemingsvermoë van die leser op kreatiewe wyse prikkel. Vanaf die programgedig ‘Oidipus’ tot die laaste afdeling bied Bosman se bundel ’n ryk skakering van gedigte wat allerlei temas aanraak. Die gedigte is toeganklik en sal by ’n wye verskeidenheid poësielesers aanklank vind. Met hierdie bundel bou Bosman voort op die sukses van haar vorige bundels. Vloeibare middelpunt is ’n welkome toevoeging tot Bosman se oeuvre en die Afrikaanse woordkuns.”

In Vrouekeur van 13 Januarie 2017 neem Willie Burger Vloeibare middelpunt onder die loep: “In hierdie bundel kom ’n mens in vers ná vers onder die indruk van Martjie Bosman se meesterlike vakmanskap en die sorgvuldige afgewerktheid van haar gedigte. Elke woord is versigtig gekies en elke beeld en metafoor met sorg gekonstrueer.

“Haar verse troon tegnies bo baie tydgenootlike digters se werk uit en haar fyn waarnemings word só raak verwoord dat ’n mens sommer lus kry om die verse weer en weer te lees. Soos ’n mens van goeie poësie verwag, steek beelde en beskrywings uit haar gedigte onwillekeurig in ’n mens se geheue vas. Kyk byvoorbeeld na hierdie beskrywing van die jakarandas in Pretoria – ek is seker jy sal van nou af nooit weer die pers bome sien sonder om aan hierdie beeld herinner te word nie:

Soos tantes van vroeër, mollig en mild,
staan die jakarandas langs die strate,
hul koppe, vars gewas en ligpers ge-rinse,
na vore gebuig om die jongste nuus
oor en weer te fluister op die bries. (…)

“Deur benutting van ’n ruim woordeskat en wye verwysingsveld kry Bosman se poësie ook ’n klankrykheid wat ’n mens laat voel jy wil die gedigte hardop lees. Soos in haar vorige bundels is ’n bewustheid van die aarde en natuur telkens opvallend. Dit is pretensielose en kragtige poësie wat ook van kennis oor mense en liefde, teleurstellings en dankbare ervarings getuig.”

Ook Joan Hambidge (Beeld, 1 Augustus 2016) is beïndruk met Martjie Bosman se digterlike vermoëns in Vloeibare middelpunt: “Die tweede bundel is altyd ’n gevreesde hekkie binne enige digterlike bestaan. Hieroor het die digter moeiteloos geseil en met ’n derde komplekse bundel, wat handel oor musiek, die liefde, dood, reis en landskappe, bevestig Bosman haar besonderse posisie. (…)

“Ons vind hier ’n digter wat op intelligente wyse besig is met ’n bestekopname en in vreemde landskappe haar eie digterlike woorde plaas teen ’n groter ‘backdrop’. Ook die liggaam word blootgestel wanneer indrukke of ervarings deur haar ‘metafore bars’. Maar die maak van kuns en gedigte word gesatiriseer in ‘Openbare kuns’. Dis alles nie loodsware erns nie, want die tannies wat sit en brei lyk na die langwol-Yslandskaap. (…)

“Hierdie bundel bevat egter nie ekologies-politiek gedrewe of ‘groen’ verse nie; dit is eerder gedigte wat die mens se weerloosheid openbaar teenoor die groter drif van die natuur.

“’n Goeie gedig word uiteindelik méér as die boodskap; vra vir verskillende maniere van lees en taksering, soos Vloeibare middelpuntbewys. Dis ’n ryk bundel - vir herlees, nadink en weer besoek. Veral die reis- en landskapverse maak ’n unieke bydrae tot hierdie subgenres. Die voorblad van Ryan Loubser, ‘Spookhuis in die reën’, is werklik besonders.”

Martjie vertel aan Beeld (13 Augustus 2001) dat voor ’n besoek aan die Krugerwildtuin ’n vriendin aan haar ’n boek geleen het wat sy gedink het Martjie goed sou kon gebruik. Daardie boek, Kenneth Newman se Voëls van Suider-Afrika. 1: Nasionale Krugerwildtuin, het inderdaad nuttig te pas gekom. “Dit het, om die waarheid te sê, oor die afgelope vyftien jaar ’n beduidende invloed op my lewe gehad. Dit het my ’n kompulsiewe voëlkyker gemaak.

“Ek het tydens daardie selfde vakansie vir myself ook ’n Newman-veldgids in Satara se bedrywige ruskampwinkel uitgesoek. Daarna het ’n goeie verkyker gevolg. Toe kom die voëlkursusse in die Nasionale Dieretuin, waar ek saam met tientalle ander in-die-bol-gepikte Pretorianers op snikhete somersaande naarstiglik Ulrich Oberprieler se wenke vir die uitken van KVV's (klein vaal voëltjies), roofvoëls in verskillende kleurstadia en skaars somerbesoekende watervoëls gesit en neerskryf het.

“Daarna het talle korter en langer voëlkykritte na uiteenlopende plekke gevolg. Die verkyker gaan orals saam. Daar moet ook altyd ’n boekie byderhand wees waarin ’n mens nuwe waarnemings kan opteken om later met jou lewenslys te vergelyk.

“Vriende val naderhand ook in twee klasse uiteen: die oningewydes en die voëlkykers, saam met wie ’n mens in die Steenkampsberg agter ’n suikervoël aan klouter, die stortreën van die somer van 1999/2000 in ’n tentjie by Wakkerstroom trotseer en heupdiep deur Nylsvley se vloedwaters waad.

“Voëlwaarneming beteken nie net dat ’n mens se gedrag en gewoontes verander nie, maar dat jy ook ’n besondere belangstelling in literatuur van ’n bepaalde soort ontwikkel. Die Wildtuin-Newman was die eerste van ’n reeks boeke oor voëls, die bome waarin hulle nesmaak, die blomme waarvan hulle die nektar drink, die diere waarop hulle bosluise soek, die tuine waarna jy hulle kan lok ...

“Die belangrikste is egter dat die voëlkykery my geleer het om skerper waar te neem: te kyk na die landskappe waardeur ek beweeg, te luister na die geluide rondom my, op te merk hoe die beweging van voëls die verandering van seisoene aankondig. En op ’n manier het dit ’n bevestiging van my hierwees in Afrika geword.”

In 2012 is met die projek Skilder met Woorde III aan sewe beeldende kunstenaars en sewe digters opdrag gegee om elk ’n kunswerk en gedig te skep rondom die tema “1, 2, 3 blok myself!”. Deur ’n wisselwerking tussen die beeldende- en woordkunstenaars, is daar kunswerke en gepaardgaande gedigte geskep wat die tema uitbeeld.

Die volgende stap was dat ’n klankbaan vir die uitstalling geskep is. Mr Cat and the Jackal is verantwoordelik vir die Skilder met Woorde III-klankbaan. As deel van die klankbaan, dra stemkunstenaars (Anna-Mart van der Merwe en Petrus du Preez) die gedigte voor. Besoekers aan die uitstalling bekyk elke kunswerk/gedig-kombinasie individueel, aangesien dit afsonderlik belig word terwyl die bypassende klankbaan gehoor kan word.

Martjie Bosman was ook deel van hierdie projek en sy het ’n gedig geskryf wat saamgegaan het met die werk van Karin Miller. Ander digters was Diana Ferrus, Tom Gouws, Ronelda Kamfer, Johan Myburg, Melt Myburg en Danie Marais.

Die produksie het gedebuteer by Clover Aardklop 2012, en is in 2013 ook te siene by die US Woordfees, die Absa KKNK en die Grahamstown National Arts Festival. Skilder met Woorde III is ’n ATKV-produksie en die kurator is Nita Cronjé. (LitNet)

Martjie het ook deel gevorm van die ATKV se tweede Filmverse wat tydens die kykNET Silwerskermfees van 2016 gedebuteer het. Altesaam 12 Afrikaanse gedigte is deur 12 animasiekunstenaars, of groepe kunstenaars, geanimeer. Martjie se gedig “Nagte in die tuine van Spanje” is deur Theresa Jo Wessels geanimeer en die animasie het die klanke, kleure en beelde van die gedig baie goed saamgevat en uitgebeeld.

Publikasies:

Publikasie

Die hoërskoolleerling as leser: resepsieteoretiese perspektiewe op die Afrikaanse letterkundeleerplanne vir die sekondêre skoolfase

Publikasiedatum

1987

ISBN

0796904936 (sb)

Uitgewers

Pretoria: SENSAL

Literêre vorm

Opvoedkunde

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Die beplanning van onderrig in die Suid-Afrikaanse letterkunde. Saam met Charles Malan

Publikasiedatum

1987

ISBN

0796904944 (sb)

Uitgewers

Pretoria: RGN

Literêre vorm

Opvoedkunde

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Landelik

Publikasiedatum

2002

ISBN

1869190068 (sb)

Uitgewers

Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Poësie

Pryse toegeken

Ingrid Jonker-prys 2003

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Toevallige tekens

Publikasiedatum

2010

ISBN

9781869194000 (sb)

Uitgewers

Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Poësie

Pryse toegeken

2011 Kortlys vir ATKV-Woordveertjie vir poësie

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Vloeibare middelpunt

Publikasiedatum

2016

ISBN

9781869194000 (sb)

Uitgewers

Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Poësie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Martjie Bosman as vertaler

  • Kuijer, Guus: Die boek van alle dinge. Pretoria: Protea Boekhuis, 2015 [ISBN 9781485302254 (sb)]
  • Kuijer, Guus: Polleke. Pretoria: Protea Boekhuis, 2017 [ISBN 9781485305910 (sb)]

Artikels oor Martjie Bosman beskikbaar op die internet

Artikels deur Martjie Bosman beskikbaar op die internet

Martjie Bosman se ATKV|LitNet-Skrywersalbum is oorspronklik op 2010-10-12 gepubliseer en is nou volledig bygewerk.

Bron:

  • Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

Die opsteller vra om verskoning dat van die skakels nie tans kan oopmaak nie, maar Media24 se koerantargief is op die oomblik nie toeganklik nie. 

 

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Martjie Bosman (1954–) appeared first on LitNet.

Bargain Books competition: Win a copy of Deception by Lesley Pearse

$
0
0

Her past was a lie. Now she must discover the truth.

Lesley Pearse is the author of the month at Bargain Books.

Bargain Books is giving away a copy of the novel Deception.

How to enter:

  • Send an email to izak@litnet.co.za. In the subject line write “Deception”. In the body, answer this simple question: “Look at the coffee cup. It says BB. What is the full name of the store that gives away Deception?” Plus, do provide your courier address and a contact number, please. We will not publish these or make them public.
  • Entries close on Sunday 31 July @ 23:55.
  • For the small print, see below.

Small print:

  • The correct answers will be entered into a lucky draw.
  • One winner will be randomly selected. She / he / they will have a copy Deception delivered to any address in South Africa that a courier company can regularly service.
  • The winners will be contacted by email and would need to supply LitNet and Bargain Books with a workable courier address and a telephone number. Failure to do so within seven days of being contacted, will result in a new winner being chosen.
  • Bargain Books and LitNet may announce the name of the winners, but no contact details will be made public.
  • No correspondence will be entered into regarding the outcomes of the competition.

The post Bargain Books competition: Win a copy of <i>Deception</i> by Lesley Pearse appeared first on LitNet.

Hoe groot is die ekonomiese krisis?

$
0
0

Twee jaar van beurtkrag is gelykstaande aan die ekonomiese inkrimping tydens die COVID-19-pandemie, volgens Lullu Krugel, die hoofekonoom vir PricewaterhouseCoopers in Suidelike Afrika. 

Hoe donker is die groter prentjie?

Kyk en lees ook op LitNet en Voertaal:

Reguit met Robinson: ’n Zoom-gesprek met Jan Oberholzer

Sonkrag: Kan Suid-Afrikaners wegkom van die Eskom-netwerk?

Water: Wag daar ’n ramp op ons?

Eskom is ’n ramp, sê energiekenners

The post Hoe groot is die ekonomiese krisis? appeared first on LitNet.

Press release: Once on this island at the Baxter

$
0
0

Picture: provided

Tony-award-winning musical, Once on this island, by Wela Kapela Productions, is at the Baxter Flipside from 8 to 16 July.

The Tony-award-winning musical, Once on this island, by Lynn Ahrens and Stephen Flaherty, based on a Caribbean interpretation of Hans Christian Anderson’s, The Little Mermaid, comes to the Baxter Flipside for a short season from 8 to 16 July 2022 at 7pm with matinees at 2pm.

After a successful run at the Guild Theatre in East London, Wela Kapela brings a vibrant all-Eastern Cape cast to Cape Town, transporting audiences to a magical island “where rivers run deep” and where everyone is “at the mercy of the wind and the sea, praying constantly to the gods”.

Producer and director, Amanda directs the cast and live band of 14 performers with musical direction by Nathan Johannisen, choral direction by Akhona Zizipho Nkinti and choreography by Sonwa Sakuba, the hit musical, Once on this island, follows the journey of Ti Moune, a young peasant girl who fearlessly pursues love across racial and class barriers and who finds love in a divided world, while contesting the power of death. It is a story of love, life, pain, hope, grief and faith as it holds a mirror to society and allows a safe space to reevaluate one’s own thinking.

The young orphan tragically falls in love with a rich aristocrat, but unbeknownst to her, the pompous gods who preside over the island make a bet with one another about which is stronger - love or death – and the stakes being that of her life.

On a stormy night a terrible thunder booms, making a young cry in fear. To comfort her, the villagers tell her the story of Ti Moune (performed by Bathandwa Diniso), the peasant girl who falls in love with the atistocrat, Daniel Beauxhomme (Daniel Anderson). In this story, the four gods Asaka: Mother of the Earth (Dikelo Mamiala), Agwe: God of Water (Mava Gqeba), Erzulie: Goddess of Love (Kerry Hiles), and Papa Ge: Demon of Death (Alison Hillstead) rule an island of two different worlds, two different worlds that shall never meet.

“Working on this production was invigorating, each actor had to mine his or her own creativity, working together as an ensemble, yet creating strong individual characters,” explains Bothma, Wela Kapela Productions Founder. “There is simply nowhere to hide: all the characters are on stage all of the time, singing, dancing, telling a story within a story - really pushing the boundaries of theatre work. We have really brought the best talent - on and off stage. Be ready to be amazed by one incredible set - literally bringing a whole island to life!”

Cast member Daniel Anderson said, “Never before have I worked on such a complex and beautiful musical. This has ticked all of the boxes for sophisticated and transformational storytelling. The cast is marvelous, the music is exceptional, and the staging is the genius we always get from this team.”

The show has countless surprises, bright shweshwe fabrics and shadow puppetry. The performance includes a live band and an energetic and talented young cast. Audience members are invited to be transported to a magical island of community, love, hope and family, packed with heart and great music, making it perfect entertainment for the whole family during the school holidays.

Once on this island runs at the Baxter Flipside from 8 to 16 July 2022 at 7pm with Saturday matinees on 9 and 16 July at 2pm. Tickets are R180 throughout and R140 for block bookings of 10 or more, seniors and students. Booking is through Webtickets online at www.webtickets.co.za or at Pick n Pay stores.

The post Press release: <em>Once on this island</em> at the Baxter appeared first on LitNet.


Inwoonskrywer: Loit Sōls

$
0
0

Loit Sōls is een van ses skrywers wat onlangs vir ’n maand lank in Paulet Huis te Somerset-Oos skryf het. Die residensie is moontlik gemaak deur ’n ruim borg van die Jakes Gerwel Stigting. Loit is deur PEN Afrikaans vir die verblyf genomineer.

 Izak de Vries het hom ’n paar vrae gevra.

Waar kom jy vandaan?

Ek is Loit Sōls en my komvandaān Eēste Indigenous Goema, Cape Flats, Kaāpstadt.

Wanneer in jou lewe het jy besluit: “Ek is ’n skrywer”?

It wassië conscious decision; die writing spirit het my gelydelik gepossess van omtren 18 af. Om en by 19, 20 jaā oud het ek my eēste skryf-stills vasgepen inne slim A5 skool excercise boekie.

Die verblyf word moontlik gemaak danksy ’n ruim borgskap van die Jakes Gerwel Stigting, maar jy het aansoek gedoen vir hierdie residensie via ’n PEN-sentrum. Hoe het jy van PEN gehoor en die residensie gehoor?

’n Vriendin het my op WhatsApp gevitèl van dié jaā se particular residency, but Theo Kemp het my al in 2018 ge-inform da-van en angehits om te apply; ek kon toe nie dai tyd wan ek was klaā ge-engage in, en gecommit totte ansoek virre study space.

Wat hoop jy om tydens die residensie te bereik?

Om daā te wies vi my fellow writers, enne groōtere binne-oōr van diepere empathy vi open dialogue te develope. Om te help innie extension (of soe iets) vannie Breytenbach Sentrum se 2016 Tuin van Digters idea: “Kom ons praat anders saam met mekaar”: ’n group-praātsie, geskoei op die model van die Bohm-dialoog: geen agenda, geen debat, slegs mededelings, vrae, betuigings, opmerkings in enige vorm of toonaard, en, hopefully, soe Jakes se legacy te bolster, nie net op te shine.

Hoe vind jy die saamwees met ander skrywers?

Key-woōd: saāmwies. Positively oepkop, embracing en mēdedēlend, but oek lekke challenging. Accepting, idea-vol, informative, fresh, liberating, renewing, but oek prikkelend. Glattie all-knowing, competitive of one-upmanshipperag. Baie humour en tērg, soema vannie begin af. Humble, low-key, but kick-ass walking encyclopaedias, is som van my fellow writers; rērag interested, nie net curious. Cool mēnse.

Somerset-Oos is ’n klein dorpie. Is die stilte goed vir jou skrywerskap?

YOU BET! “Goed” isse understatement.

  • Fotografie: Izak de Vries
Lees ook:

Inwoonskrywer: Naomi Meyer

Inwoonskrywer: Elodi Troskie

Author in residence: Mia Arderne

Author in residence: Mphuthumi Ntabeni

Gesprek oor die skrywersresidensie in Paulet Huis, Junie 2022

The post Inwoonskrywer: Loit Sōls appeared first on LitNet.

Pasverskyn: Geseënd is dié wat treur, saamgestel deur Susan Jordaan

$
0
0

Geseënd is dié wat treur
Saamgestel deur Susan Jordaan

Uitgewer: Lux Verbi
ISBN: 9780796322838

Hoewel verlies en dood universeel is, hanteer elkeen dit anders. Christene se groot troos is dat God daar is in hierdie verlate tyd. In Geseënd is dié wat treur vertel geliefde skrywers soos Jeanette Ferreira, Marzanne Leroux-Van der Boon, Susan Coetzer, Ivor Swartz, Barend Vos en Stephan Joubert van hul eie ervarings met verlies, rou en die dood. Hierdie aangrypende verhale is neergepen deur skrywers, teoloë en gewone mense wat diep deur verlies geraak is.

Ons Christene se grootste troos bly egter dat daar lewe na die dood is: daar is ’n weersiens. Met God aan ons kant is ons nie alleen in ons verlies nie.

The post Pasverskyn: <i>Geseënd is dié wat treur</i>, saamgestel deur Susan Jordaan appeared first on LitNet.

Christa van Staden: Telegram die beste geselstoep vir gebruik deur leerders en studente

$
0
0

Agtergrondfoto: elCarito op Pixabay

Liné Loff gesels met Christa van Staden oor haar jongste artikel in LitNet Akademies, “Telegram, Signal of WhatsApp? Keuse van ’n geskikte toep om mobiele leeromgewings vir Suid-Afrikaanse hoëronderwyskontekste te skep”.

Hallo, Christa. Jou mees onlangse artikel is verskriklik interessant en baie aktueel, veral nadat daar tydens die COVID-19-pandemie in baie gevalle op geselstoeps staatgemaak is vir noodafstandonderrig. Sal jy asseblief kortliks verduidelik waaroor jou navorsing gegaan het?

Hallo Liné, baie dankie vir die geleentheid om oor die artikel te gesels. Dit is so lekker om terugvoer op die artikel te kry. Ek het WhatsApp in 2015 in afstandhoëronderwys as tweede leeromgewing vir studente gebruik. Alhoewel ek dit bruikbaar gevind het, was daar beperkings wat die bruikbaarheid van die toep beïnvloed. Groot dokumente moes op ander maniere gedeel word, ek kon nie my persoonlike kontaknommer wegsteek nie en die studente het dikwels tussendeur gesels as ons besig was om ’n probleem op te los. Die belangrikste beperkings was egter dat boodskappe nie geredigeer kan word nie en dat boodskappe na ’n kort tydperk nie meer uitgevee kon word nie.

Toe Facebook in 2021 vereis het dat WhatsApp-gebruikers se inligting met hulle gedeel word, het ek besluit om ’n ander toep te gebruik. Signal is die veiligste, maar Telegram bied soveel funksies waarmee die beperkings van WhatsApp oorkom kan word. Hoe meer ek Telegram gebruik het, hoe meer het ek besef hoe bruikbaar dit is. Dus het ek besluit om die drie toeps, naamlik Telegram, WhatsApp en Signal, met mekaar te vergelyk. In die artikel gebruik ek skermskote om die ooreenkomste en verskille uit te lig. Die bevinding is dat Telegram die geskikste toep vir hoër onderwys is; ’n bevinding wat deur Unisa en Radio Oranje se oorskuif na Telegram ondersteun word.

Vir persoonlike gesprekke verkies ek Signal, dus gebruik ek beide op my eie slimfoon. Ek het WhatsApp egter van my persoonlike slimfoon verwyder omdat ek nie vir Meta toegang tot my persoonlike inligting gaan gee nie. Die soort data wat WhatsApp insamel en met Meta deel, is goud werd vir kuberdiewe. En ek sien nie kans vir die drama as ek die slagoffer van identiteitsdiefstal sou word nie.

As jy deur ’n universiteit genader sou word om ’n aanbeveling te maak ten opsigte van watter geselstoep die beste sal werk vir dosente, tutors of adminpersoneel om met hul studente te kommunikeer, watter toep sou jy aanbeveel en waarom?

Na afloop van die navorsing kan ek Telegram met ’n geruste hart aanbeveel.

Ek sou universiteite aanraai om Telegram te gebruik omdat dit ’n bruikbaarder toep as Signal en WhatsApp is. Unisa het reeds die stap geneem. Die kanaalfunksie (lesers kan hier klik om my voorbeeldkanaal te toets) is ’n wenner wat Telegram bo die twee ander toeps laat uittroon. ’n Onbeperkte aantal studente kan ’n kanaal volg, die plasings word in chronologiese volgorde op die tydlyn geplaas, en statistiek is by elke plasing beskikbaar. Sodoende word toegang tot gedeelde inligting bevorder, terwyl een van die frustrasies van die twee ander geselstoeps oorkom word, naamlik dat studente tussenin kan gesels as ’n probleem bespreek word. Dit is voordelig dat kommentaar op elke plasing op een plek gelees kan word. Indien die kanaal met ’n groep gekombineer word (lesers kan hier klik om my voorbeeldgroep te toets), word die plasings in die kanaal outomaties in die groep gedeel. Studente kan dan kommentaar op die plasings in die kanaal lewer, maar ook gewoonweg in die gekombineerde groep (wat tot 200 000 studente kan hanteer) gesels. Sodoende kan die dosent moniteer wie na die plasing gekyk het, maar studente kan ook gemaklik in die groep met mekaar gesels om by mekaar te leer.

Professionele leeromgewings kan geskep word omdat foutiewe plasings geredigeer en – indien nodig – van die tydlyn verwyder kan word sodat die res van die groep dit nie kan lees nie. Die bruikbaarheid daarvan wil ek tong in die kies aan die hand van twee berugte vrouens – wat per ongeluk seksueel eksplisiete video’s van hulself in WhatsApp-groepe gedeel het – verduidelik. Die een het ’n video in ’n kleuterskool se WhatsApp-groepie vir ouers geplaas en die ander een in ’n skool se WhatsApp-groepie vir netbalouers. Beide se verleentheid kon gespaar gewees het indien die video’s spoorloos uitgevee kon word soos in die geval van Telegram, wat gebruikers na ’n lang periode toelaat om so ’n plasing op sy eie skerm, maar ook op die tydlyn, te verwyder. Ek het nog nie van so ’n geval in hoër onderwys gelees nie, maar ek verstaan dat studente gedurende die pandemie wel eksplisiete plasings in WhatsApp-groepe gemaak het. Dit is ’n groot probleem as plasings binne ’n uur of twee permanent raak en nie meer verwyder kan word nie. Aangesien ongevraagde plasings verwyder kan word, kan dit dosente aanmoedig om Telegram te gebruik. Dit is ook voordelig dat baie groot dokumente (2 GB) direk in Telegram gedeel kan word, aangesien alles so op een plek beskikbaar gemaak kan word.

Telegram is ook bruikbaar omdat dosente kan kies om met behulp van ’n gebruikersnaam eerder as ’n telefoonnommer te kommunikeer en hulle telefoonnommers kan wegsteek.

Telegram is wel nie so veilig soos Signal nie, maar beslis veiliger as WhatsApp, wat gebruikers se persoonlike inligting met Meta (die Facebook-groep se nuwe naam) deel. Volgens Burgert Senekal – een van my navorsingsvriende met kennis oor die veiligheid van die drie toeps – is dit nie sinvol om die veiligste toep te kies nie, aangesien mense daagliks toeps soos WhatsApp, Facebook, Instagram, Google en so meer op hulle fone gebruik, wat baie persoonlike inligting insamel. Ek beveel dus eerder aan dat dosente en studente in aanlyn veiligheid opgelei word.

Jou navorsing is gedoen met die oog op die hoëronderwyskonteks. Sou die bevindinge ook van belang kon wees vir laer- en hoërskole, waar daar al meer klem op kommunikasie tussen ouers, onderwysers en leerders gelê word?

Ek sou Telegram beslis ook vir skole en kleuterskole aanbeveel. Soos bo genoem, is dit voordelig dat kanale vir amptelike inligting geskep kan word, dat daar gemoniteer kan word wie elke plasing gelees het en dat kommentaar op plasings op een plek gelees kan word terwyl waardevolle statistiek oor die reikwydte van elke plasing verkry kan word. Dit is ook bruikbaar omdat 2 GB media en dokumente in Telegram-groepe en -kanale gedeel kan word, sodat alles op een plek beskikbaar kan wees. Onderwysers en leerders moet egter in aanlyn veiligheid opgelei word omdat mense heeltemal te veel persoonlike inligting in geselstoeps deel.

Was daar enige verrassende feite waarop jy afgekom het tydens jou navorsing oor hierdie onderwerp?

Telegram het my verras met funksies wat nie deur die twee ander toeps gebied word nie, omdat ek aangeneem het dat alle geselstoeps soortgelyk is en ek enigeen kan kies. Daar is so pas nog funksies vrygestel wat my opgewonde maak:

  • Premium-lede kan dokumente van tot 4 GB deel (teen R89 p/m), maar die 2 GB vir gewone lede is meer as voldoende.
  • Gebruikers kan lêers vir hulle kontakte, groepe en kanale skep en gesprekke so organiseer onder afdelings wat hulle self skep, byvoorbeeld skool, studente, persoonlik, personeel, ensovoorts.
  • Administrateurs van openbare groepe kan nuwe nou lede keur. Sodoende kan dosente seker maak dat slegs hulle eie studente tot ’n groep toegelaat word.
  • Die nuwe iOS-funksie (Apple) kan teks in foto’s herken.
  • Boodskappe kan in die toep in ’n verskeidenheid tale vertaal word.
  • QR-kodes kan vir jou profiel of groep of kanaal geskep word om met ander te deel.

Ek vermoed Telegram gaan WhatsApp se monopolie verbreek, soos wat WhatsApp BlackBerry Messenger (BBM) s’n verbreek het, maar dit gaan tyd neem. Nuwe tegnologie word nie meteens aangeneem nie; dit syfer stadig in sosiale omgewings in. Die oorskakeling na ’n nuwe tegnologie word egter deur persepsies van bruikbaarheid, insetverwagting en werksverrigtingverwagting beïnvloed, daarom kan die opneem van Telegram deur werkswinkels bevorder word.

Is jy op die oomblik besig met enige nuwe navorsing waaroor jy iets wil vertel?

Ek het op die oomblik verskeie ysters in die vuur.

Eerstens is ek en Liezel Nel van die Universiteit van die Vrystaat besig met ’n duo-etnografie waarin ons by mekaar leer oor die voordele en beperkings van WhatsApp as mobiele leeromgewing. Beide van ons het dit tydens ’n noodtoestand gebruik toe daar skielik na aanlyn onderwys oorgeskakel is, maar in verskillende kontekste, naamlik afstandhoëronderwys en noodafstandonderwys. Dit is ’n interessante metodologie, soveel anders as tradisionele navorsingsmetodes. Ons is ook besig met navorsing oor die leer wat tydens noodafstandonderwys in ’n WhatsApp-groep plaasgevind het.

Tweedens stel ek intens in begaafdekindonderwys belang. Aangesien navorsing daaroor bykans doodgeloop het na die oorskakeling na inklusiewe onderwys, is ek besig met ’n reeks artikels oor die begaafde seun wat onderpresteer – gebaseer op die bevindinge van my MEd. Die eerste een handel oor die moontlike verband tussen onderprestasie van begaafde seuns en hulle verhouding met hulle pa’s.

Laastens broei navorsing in my agterkop oor geskikte toeps vir kleuters. Aangesien ek drie dae per week voldag na my kleinseun (pas 2 jaar oud) kyk, is ek intens bewus van ’n behoefte aan geskikte toeps vir die ontwikkeling van jong breintjies.

Lees ook:

Telegram, Signal of WhatsApp? Keuse van ’n geskikte toep om mobiele leeromgewings vir Suid-Afrikaanse hoëronderwyskontekste te skep

Tussen verskeie vure: WhatsApp-privaatheidsinstellings, enkripsie en alternatiewe boodskaptoepassings (Telegram en Signal)

The post Christa van Staden: Telegram die beste geselstoep vir gebruik deur leerders en studente appeared first on LitNet.

Seen elsewhere: It shows what can happen when an institution is uncaptured

$
0
0

Andries Bezuidenhout writes on Facebook:

Slightly melodramatic thought for the day, in cynical times.

When I arrived at Fort Hare a bit more than four years ago, one of the first things I wanted to see was the teaching venues. Our department shares a teaching hall with a number of others, in a beautiful neoclassical building called Henderson Hall. I noticed that there was no furniture, apart from display cabinets with fossil skulls and other archaeological museum pieces (topic for another day). I was told that someone had left the door open over the December break and students had taken the chairs and desks to their residences, where they had to squat many per room due to a shortage of accommodation. In the venue itself, the curtains were torn, the floor was broken, paint was peeling off from the walls and ceiling.

This was not a dignified space to teach in.

Like much of the campus, the place felt neglected.

My colleagues made a plan, though, and wangled perfectly good tables and chairs from one of the support service departments that had been upgraded.

We still use these hand-me-downs as furniture in our venue and take care to keep the doors locked.

Since then, the new university management has built almost 1 500 new residence rooms as a way to address squatting in the residences.

During lockdown, all our teaching venues were renovated and I am proud to say that when we return to our class rooms after the July break, we’ll be teaching in a context where staff and students can experience a sense of dignity.

Much remains to be done, but it shows what can happen when an institution is uncaptured. In all of this I play but a minor part, I merely teach. There are other colleagues who have had to duck bullets in assassination attempts, and a colleague appointed to clean up a service department paid for this with his life. Those who survive take physical and psychological body blows, are vilified, slandered, and accused of the very corruption that they are rooting out.

Last week the University got its first clean and unqualified audit in many, many years.

One lesson: When corruption taps are closed, it takes a long time for systems to start functioning again. Maybe another: Capturers don’t give up without a fight.

I feel for Eskom’s management – please be careful with cynical armchair criticism. Brave people put their lives at risk to turn things around.

The post Seen elsewhere: It shows what can happen when an institution is uncaptured appeared first on LitNet.

Verweefde emosies in ’n brandspoor: ’n Lesersindruk van Vlam deur Sidney Gilroy

$
0
0

Titel: Vlam
Skrywer: Sidney Gilroy
Uitgewer: Human & Rousseau
ISBN: 9780798182188

Hierdie lesersindruk is uit eie beweging deur die skrywer daarvan aan LitNet gestuur.

’n Vuur laat ’n spoor agter, vlamme vorm patrone. Die verwoesting wat ’n brand saai, vertel sy eie, unieke storie. Wanneer ’n ondersoekbeampte ’n brand ondersoek, moet hy heel eerste vasstel wáár die brand ontstaan het. Dit sal hom na die oorsaak lei.

In Vlam deur Sidney Gilroy brand die wêreldberoemde kunstenaar Aretha Hattingh se kunsgalery en woning af en die oorskot van ’n vrou word in die puin gevind. Wat die vraag laat: Het sy haar eie lewe geneem of is sy vermoor?

As die brandpatrone korrek geïnterpreteer word, sal dit jou teruglei na die oorsprong van die brand. Maar jy moet terugwaarts beweeg, in die verlede in, terug op die spore van verwoesting wat gelaat is. Dis presies wat Sidney Gilroy in hierdie heerlik tergende en senutergende boek doen. Hy lei ons terug na die oorsprong van alles. Die middelpuntige lont van die vuur. Aretha self.

Haar lewe word stuk vir stuk aan ons ontbloot aan die hand van die verskillende rolspelers en in sommige gevalle ook die verdagtes in die brandsaak soos wat hulle ondervra word deur speursersant Sollie Mthembu.

Sollie is die hoofkarakter in Gilroy se vorige boeke, maar anders as sy laaste, Middernag, is dit nie so grusaam nie. Dié keer word geen grillerige verminkte lyke gevind nie. Daar is net een liggaam, genadiglik reeds verkool sodat ek nie weer grilstuipes soos in die vorige boek kry nie, maar tog hou die boek jou warm op die spoor van wat gebeur of nié gebeur het nie.

Wat ons bring by Aretha Hattingh. En by my en Sidney. Ons ontmoet een aand in Durbanville. Dis warm. As ek my pas gekoopte boek vir Sidney gee, vra ek hom (aangemoedig deur ’n glas wyn en die vonkel in sy oog) om vir my iets “scary” voor in te skryf. Wat hy dan ook doen. Hy skryf: Erla! Ek wil hê jy moet vir my één rede uitdink hoekom jy nie Aretha kan wees nie!

Wat de …!

Aretha is ’n enigma. Seksueel sterk, kaalvoet-natuurlik en baie bewus van die uitwerking wat sy op mans het. ’n Vrou met talent en sjarme. Maar soos wat Sollie begin krap tussen die asserige oorblyfsels van Aretha se lewe, vind hy verskeie verdagtes – elkeen met ’n eie moontlike rede om haar te sou wou vermoor en elkeen ’n getuie van ’n ander kant van Aretha – ma, kunstenaar, verleidster, vriendin, gedugte sakevrou.

Maar belangrik in die boek is die tema van geweld. ’n Nodige een in vandag se wêreld waar geweld teen vroue onblusbaar voortwoed en waar omstanders steeds wonder hoekom ’n mishandelde vrou by ’n gewelddadige man bly.

En dis waar daar wel ’n pynlike ooreenkoms tussen my en Aretha is. ’n Gewelddadige eks. Wat dit natuurlik gepas en ironies maak dat ek Vlam juis op ’n reënerige dag sit en lees in ’n hof in Bishop Lavis, waarheen wanhopige ouers hulle wend om onderhoud vir hul kinders te verhaal. Want ’n vernietigende vlam word nie sommer geblus nie.

Maar terug by Aretha.

In haar eie woorde, en in die vertellings van die mense wat haar geken het, word verskeie redes gegee vir die ingewikkelde en gewelddadige verhouding wat sy gehad het met ’n skatryk sakeman met wie sy trou en dan later van skei.

Het sy met vuur gespeel deur met hom te trou vir ’n paspoort? Het haar ambisieuse planne haar lewe uiteindelik aan puin gelê? En watter rol speel al die mans op die dorp in haar lewe? Dalk was hulle seksuele pionne. Miskien het sy hulle uitgehonger en toe word hulle honger vir wraak.

Al dié vrae duik op en word op vernuftige wyse beantwoord. Tussendeur sal aanhangers van die nimlike, wroegende Solly saam met hom  tob oor sy wankelende huwelik. Maar soos wat hy probeer sin maak uit die brandspoor wat gelaat is, maak hy ook sin van sy eie verwoeste huwelik en waar dit alles begin verkeerd loop het.

Want pyn, soos ’n brand, het altyd ’n oorsaak.

Ns. En hoewel ek toe nie ’n rede kon uitdink waarom ek nié Aretha kan wees nie, kon ek wel aan ’n rede dink waarom daar net één Sidney Gilroy kan wees – want niemand verweef emosies, ’n byna poëtiese skryfstyl en misdaad so vaardig soos hy nie.

The post Verweefde emosies in ’n brandspoor: ’n Lesersindruk van <i>Vlam</i> deur Sidney Gilroy appeared first on LitNet.

Viewing all 21869 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>