Abstract

The first part of this article focuses on the state of mainstream literary ecocritical discourse, and how international perspectives differ. Several questions are posed: Where is South Africa on the ecocritical radar? As part of this Global South, how far have we come in establishing a South African or African ecocriticism? How does our local ecocriticism compare with international ecocriticism in terms of literary theory formation and international discourses? Most importantly: What would an Afrikaans ecocriticism look like?

I argue that place is central to how an Afrikaans ecocriticism is seen or conceptualised; that place, place attachment and place commitment are inextricably linked to an ecocritical perspective on Afrikaans literature, and that they underlie socio-political thinking. Furthermore, I propose an Afrikaans ecocriticism that has a multifocal perspective as its point of departure: It is an ecocriticism which does not only focus on an essentialist Western ecocriticism that includes ecofeminism, place-centredness and the agency of place, or on a postcolonial thinking which focuses largely on man and is therefore inherently anthropocentric. It is a postcolonial ecocritical Afrikaans framework with a broad view of place and environment and the non-human and non-living, looking at a larger context of place connection and displacement, which allows for a blending of Western perspectives and postcolonial ecocritical perspectives. Given the state of international ecocriticism and the greater emphasis on border crossing and inclusion, it is critically important that the voice of such a distinctive ecocriticism should be heard internationally, and that it should be articulated by people from and in this South African geographical landscape.

The article essentially considers Afrikaans ecocriticism, which is one of the systems within the larger South African and African ecocritical systems. On closer study of a South African English ecocriticism, connections and agreement would probably be found, but also significant differences, which make regarding the two systems as equal or equivalent, debatable. Ecocritical research into the smaller, yet still important systems of the other national languages may possibly carry collectively powerful weight due to the fact that they are representative of a much larger number of people in this place than may be the case with the English and Afrikaans systems. The scope or focus of this article is, however, on Afrikaans ecocriticism.

It must be made clear from the outset that although an article like this would be expected not only to look at the “where” and “what” of an Afrikaans ecocriticism, but also to take a look at existing research, this is not the focus of the article. This article stands on the shoulders of existing research, but aims to point out in particular the distinctive nature of Afrikaans ecocriticism through its central commitment to a distinctive geographical location.

Since the nature of ecocriticism is inherently transnational, multicultural, transdisciplinary and multifaceted, it confirms precisely that within an Afrikaans ecocriticism we cannot necessarily detach ourselves from international trends. The most critical statement of our time is Tally’s statement that spatial studies are inevitable in any contemporary study of literature (Tally 2013:4). In an era of globalisation, literary space studies are certainly not accidental – globalisation, multi- and transnationalism, the growing interest in literature of the Global South and other forms of cultural border crossing confirm the role that place and place transition play. The central position that place has in these studies indicates that place now more than ever before must be seen in the same way as markers such as race and gender.

A South African ecocriticism will inevitably have to account for the relationship that people of this country have with the place where they live, and continue to investigate how the place has been used and abused in the past as a tool of power and politics. It should look at how people are currently living and dealing with place and the transgressions of the present, where we as people of this country are heading in our relationship with this piece of earth on which we live, how we live on it and how we share and protect it. Postcolonial investigations over the past two or three decades have done much to address our awareness of injustices of the past. An ecocritical approach will assist to broaden the strong connection between identity and place, and serve to enrich the postcolonial investigations into South African literature.

Postcolonial ecocriticism should be seen as more than just a greening or expansion of postcolonialism. In addition to the obvious contradictions between anthropocentric and ecocentric perspectives, the point of contact between postcolonialism and environmental studies is precisely the paradoxical fact that the landscape was influenced by man and that colonialism was always about land and influenced by people and country. Deliberate displacement of people over years, one of the core actions of colonialism, did not occur in isolation. Similarly, the placement and displacement of plant and animal species from the Global South to the North and throughout the European imperial empire took place – a large-scale global diaspora of humans, plants and animals, and of non-living natural resources such as gold, diamonds, coal and oil, which, according to Huggan and Tiffin (2015:6), makes cultural and environmental restitution almost impossible. Postcolonial ecocriticism has the role of advocacy to fulfil, both in relationship to the real world and in the fictional spaces that are created in which reflection is done on how the real world can be transformed.

During the past few years new role players, among others Susan Meyer, Susan Smith, Andries Visagie, Franci Greyling, Erika Lemmer and Louise Viljoen, have entered ecocritical research. The specific topics include place and place specificity, urban ecocriticism, animal studies, new materialism, object-oriented ontology, geocriticism, ecocriticism and philosophy, African ecocriticism, ecology and identity, nature and identity, postcolonial ecocriticism, dystopian ecology, and new animism. From the above topics of ecocritical inquiry it appears that we mostly include the same overarching trends as our international counterparts. The question can be asked whether there are any differences between an Afrikaans and a Western ecocriticism. I argue here that an Afrikaans ecocriticism predominantly situates place as central, and secondly, that we are predominantly dealing with a postcolonial ecocriticism. A comprehensive definition of an Afrikaans ecocriticism will entail a necessary blending of existing ecocritical attitudes or even ecocriticisms, mainly mainstream ecocriticism and postcolonial ecocriticism. The uniqueness is therefore not located in the theoretical framework as such, but in the research material, and in the material, social and geographical specificities and place-bonds.

A definition of a specific Afrikaans postcolonial ecocriticism might be: a) It is an eco-centred ecocriticism of place as a material and geographical space of agency in which there is a unique and interactive connection between man and the non-human and non-living in this space; b): in coherence and interaction with the above, a postcolonial ecocriticism of place as personal space, as origin and identity, taking into account the politically charged context of place, the history of place and man; and c) the manner in which these two aspects are expressed in cultural products such as literary texts, specifically Afrikaans texts on the South African geographical landscape.

In the second part of the article I use the above ecocritical points of departure as a methodology on the basis of which a series of poems, “werf” (“yard”) from the volume Mede-wete (2014) by Antjie Krog is investigated and demonstrates how a possible Afrikaans ecocriticism can be applied. The interaction and connection of Antjie Krog as a writer and poet with space and place are remarkable. Her long-standing discourse with the landscape and specific places is present throughout her oeuvre. As one of the most prominent poets and writers in Afrikaans literature, Krog is nationally and internationally viewed with respect, not only as a writer and poet, but also as a public figure who comments on the South African language and society in multiple ways. What makes Krog exceptional as a writer is her transcendence of a single angle or focus. Her texts call for a transdisciplinary approach, and with each new text that appears she increasingly challenges the boundaries of literary theory and an unambiguous view. From the vast array of theoretical frameworks already used in the past to look at Krog’s work, the transdisciplinary framework of postcolonial ecocriticism is particularly apt to engage with Krog’s most recent volume of poetry, Mede-wete (literally “co-knowledge”) (2014).

The multi-voiced nature of the series of poems succeeds in making all the voices of the people who live on the “site” resonate; the earth itself also adds its voice. Guilt and injustice, love, longing, displacement, alienation, but also hope are expressed in an intertwining of relationships between what is on and what is of the earth.

In conclusion, to take a look at the Afrikaans postcolonial ecocriticism does not mean to make a binary distinction between ecocriticism on the one hand and postcolonialism on the other hand. I advocate for a comprehensive, inclusive perspective of an ecocriticism that creates space for all connections.

Ecocriticism as a literary theory of place is the one theory that enables us to read this interconnectivity of all things. The matrix as found in Krog’s poetry is the matrix of the universe – of all living and non-living and human and non-human things, the relationships of these things to one another and the “mede-wete” that whatever we think and do on this place at the southern tip of Africa is intertwined with all things and all people.

Keywords: Afrikaans ecocriticism; ecocriticism; Antjie Krog; postcolonial ecocriticism

Lees die volledige artikel in Afrikaans

Op weg na ’n eiesoortige Afrikaanse ekokritiek: ’n Ontleding van die gedigreeks “werf” in die bundel Mede-wete (2014) van Antjie Krog

The post Towards a distinctive Afrikaans ecocriticism: Analysing the poem series “werf” (“yard”) in the poetry volume <i>Mede-wete</i> (2014) by Antjie Krog appeared first on LitNet.

Danie “Reënwolf” du Toit en sy oupa, Danie du Toit (foto: verskaf)

Onderstaande artikel verskyn met volle skriftelike toestemming, soos verskaf deur kleinseun en oupa.

“Ek en my oupa praat baie oor geloof. Hy is ’n bekende dominee wat oor die wêreld heen gerespekteer word vir sy kennis en insig. Hy het ’n hand gehad in die vertaling van die Afrikaanse Bybel en het so ook kennis van die teks wat min mense mee kan kompeteer. Hy is een van die hoof editors van al my gedigte en die teks van Spoegwolf songs. Van kleins af het ek my oupa gebel as ek gewonder het oor dinge.”

Só lees die aanlyn beskrywing van Danie “Reënwolf” du Toit, hoofsanger van die bekende Afrikaanse sanggroep Spoegwolf, oor die spesiale band met sy oupa, Danie du Toit, ’n geliefde predikant tans by die Strooidak Kerk-gemeente in die Paarl. Hoe verfrissend dat ’n bekende jong volwassene so nostalgies, bykans digterlik, skryf oor die ryk invloed wat sy oupa op sy lewe het – soos om ’n “ghoeroe op speed dial” te hê.

Is hierdie geredelike toeganklikheid tot ou wysheid moontlik die rede waarom Danie jr se lirieke en gedigte soveel insig, wysheid en begrip toon?

.........

Dit is geen geheim dat sekere kleinkinders en hul grootouers 'n spesiale verhouding het en ander nie. Al ooit gewonder waarom? Verskeie studies oor die redes vir hierdie spesiale verhouding het bevind dat daar nie een nie, maar ’n verskeidenheid faktore is wat ’n rol speel in die kwaliteit van die verhouding tussen grootouers en hul kleinkinders.

..........

Dit is geen geheim dat sekere kleinkinders en hul grootouers 'n spesiale verhouding het en ander nie. Al ooit gewonder waarom? Verskeie studies oor die redes vir hierdie spesiale verhouding het bevind dat daar nie een nie, maar ’n verskeidenheid faktore is wat ’n rol speel in die kwaliteit van die verhouding tussen grootouers en hul kleinkinders. In hul onderskeie studies het Silverstein (1998) en Bengtson (2010) byvoorbeeld bevind dat daar minstens ses faktore is wat ’n rol in intergenerasie solidariteit speel; oor sommiges het ons beheer en oo ander nie. Hierdie faktore is onder andere geografiese of fisiese nabyheid, aantal kleinkinders, die geslag van die grootouer en dié van die kleinkind, die verhouding tussen grootouers en hulle eie kinders, die huwelikstatus van die grootouers, asook hulle ouderdom.

Hoe toets ons die relevansie van hierdie bevindinge in 2022? Te oordeel aan die skrywe van Danie jr, watter beter manier is daar as om by iemand wat alreeds die geheim ontdek het - Danie sr – te gaan aanklop? In 'n insiggewende aanlyn gesprek met die besondere oupa, word nie slegs die relevansie bevestig nie, maar kom ons tot die slotsom dat daar met verloop van tyd sekere klemverskuiwings plaasgevind het.

Die waarde van die grootouer-kleinkind-verhouding in 2022

Weens ’n verskuiwing in demografie, oorvleuel die lewensjare van hedendaagse grootouers en kleinkinders langer as wat in die verlede die geval was. Hierdie verskynsel, wat veral spruit uit langer lewensverwagtinge (Hagestad 1985), bied dus die geleentheid vir ’n meer langdurige verhouding tussen die twee ekstreme generasies. Die gemiddelde gesin het kleiner geword, ’n verskynsel wat as vertikalisering bekend staan. Hierdie vertikalisering het veroorsaak dat verhoudings tussen generasies toenemend belangrik word (Bengtson 2010). Daar word geraam dat ons in die toekoms soveel as die helfte van ons leeftyd as grootouers kan deurbring. Dus gaan baie grootouers lank genoeg leef om hul kleinkinders nie slegs as volwassenes nie, maar moontlik ook as middeljariges te ervaar en deurgaans ’n verrykende rol in hul lewens te speel – soos wat inderdaad die geval met Danie Jr en sy oupa is.

Die verhouding tussen grootouers en kleinkinders is vir beide generasies waardevol (Bengtson 1985). Binne die familieverband dien grootouers as ’n spilpunt en ’n skakel tussen die verlede en die hede wanneer hulle die familie se erfenis en kultuur aan die jonger generasie oordra (Kornhaber 1996). Vir die grootouer lê die waarde in die volgende. Eerstens is daar ’n gevoel van kontinuïteit waardeur die familielyn van een generasie na ’n volgende oorgedra word – die grootouer leef dus voort deur die kleinkind. Tweedens is daar ’n gevoel van verlenging van die self: die prestasies van die kleinkinders laat die grootouer self waardevol voel. Derdens is daar ’n gevoel van bevrediging wanneer die grootouer fisies en emosioneel bydra tot die kleinkind se welstand. Vir die kleinkinders lê die waarde daarin dat hulle bydra tot die grootouers se welstand deur hul byvoorbeeld te ondersteun en bekend te stel aan die nuutste tegnologie. Dus: Om te kan deel in lewenservaring, verhoudings en waardes, verseker ’n belangrike interne kontinuïteit binne die familie. Dit versterk ’n gevoel van integriteit en gee betekenis aan die lewe – alles elemente wat ’n balans skep wat noodsaaklik is vir suksesvolle veroudering.

..........

Dus: Om te kan deel in lewenservaring, verhoudings en waardes, verseker ’n belangrike interne kontinuïteit binne die familie. Dit versterk ’n gevoel van integriteit en gee betekenis aan die lewe – alles elemente wat ’n balans skep wat noodsaaklik is vir suksesvolle veroudering.

.........

Geslag van die grootouer

Van die verskeie rolle wat ons in gesinsverband vertolk, is die een wat as uniek uitstaan, sekerlik dié van grootouer. Hierdie rol is nou gekoppel aan die onvoorsiene, aangesien jy as grootouer min beheer het oor die verloop daarvan. Anders as wat byvoorbeeld die geval met gesinsbeplanning is, het grootouers nie beheer oor, of “beplan” hulle nie die spesifieke tyd wanneer hulle oupa of ouma gaan word nie. Hulle het ook nie beheer oor hoeveel kleinkinders hulle gaan hê nie, hoe ver hulle van die kleinkinders gaan woon of hoe gereeld hulle die kleinkinders te siene gaan kry nie (Troll 1985).

Grootouers het ook weinig beheer oor hoe die samelewing die geslagsrol van die grootouer beskou. Dit is opvallend hoe die literatuur rakende grootouers dikwels die rol van die oupa oor die hoof sien of minder gering ag as dié van die ouma. Verwysings na “grootouer” het byna sinoniem geword met verwysings na “ouma”.

........

Grootouers het ook weinig beheer oor hoe die samelewing die geslagsrol van die grootouer beskou. Dit is opvallend hoe die literatuur rakende grootouers dikwels die rol van die oupa oor die hoof sien of minder gering ag as dié van die ouma. Verwysings na “grootouer” het byna sinoniem geword met verwysings na “ouma”.

..........

Monserud (2010) se studie dui daarop dat die geslag (manlik of vroulik) van die grootouer ’n verskil maak: Daar is ’n klemverskuiwing tussen ’n oupa en ’n ouma. Daar is drie moontlike redes hiervoor. Eerstens, veral in die verlede, het die man meer die rol van broodwinner gespeel, terwyl die vrou se rol meer op verhoudings gefokus het – ’n ouma word dus tradisioneel beskou as die grootouer wat ’n groter emosionele betrokkenheid by gesinsideale en persoonlike identiteit en groter invloed daarop uitoefen. Die feit dat oumas meer op verhoudings fokus, maak dat hul interaksie met kleinkinders meer gereeld plaasvind as dié van oupas. Tweedens is vrouens tradisioneel meer gewillig om aan navorsingstudies deel te neem; en derdens het vrouens histories ’n langer lewensverwagting as mans (Roberto en Stroes 1992). Daar is egter toenemende getuienis wat dui op die belangrike rol wat beide grootouers in intergenerasie solidariteit speel deurdat elk ’n unieke, dog komplementerende bydrae lewer.

Die onderskatte rol van die oupa

Grootouerskap skep verskillende verwagtinge en verantwoordelikhede rakende die rol wat die man as oupa en die vrou as ouma speel. Mans streef deesdae na ’n groter betrokkenheid en ’n begeerte om te versorg, en daarom gebeur dit dat daar ook nuwe rolle en gedragspatrone uitgekerf word. Met aftrede verskuif die klem van die man se eers loopbaangerigte fokus na meer persoonlike aspekte binne die familieverband, wat dus ook die kleinkinders insluit. Tydens hierdie fase is daar letterlik meer tyd vir verhoudings met hul kleinkinders, en vind daar heel dikwels ’n emosionele verdieping plaas wat vir beide generasies van waarde is. Familiebetrokkenheid word dus toenemend vir oupas belangrik soos wat hul ouer word. Die versterking van familiebande word dus ’n vername doelwit vir oupas, geskoei op besorgdheid, toegewydheid en aktiewe deelname.

Cherlin (1992) wys daarop dat oupas van dekades gelede die beeld gehad het van ’n stil, afsydige patriarg. Kivett (1991) beaam hierdie sentiment dat die algemene stereotipering oupas uitgebeeld het as meer outoritêr, veraf en onbetrokke; iemand wat hul idees afdwing. Met verloop van tyd het hierdie beeld stelselmatig verander soos wat kulturele en sosiale norme aangaande mans se betrokkenheid in die ondersteuning, onderhoud en versorging van hul kleinkinders ook verander het. Die hedendaagse oupa pas nie meer die profiel soos beskryf deur Cherlin en Kivett nie, en in die geval van Danie veral, wys sy oupa eerder ’n sterk emosionele toegewydheid sowel as ’n begeerte na ’n langdurige betrokkenheid.

.........

Die hedendaagse oupa pas nie meer die profiel soos beskryf deur Cherlin en Kivett nie, en in die geval van Danie veral, wys sy oupa eerder ’n sterk emosionele toegewydheid sowel as ’n begeerte na ’n langdurige betrokkenheid.

...........

Geleidelik word die indruk dat slegs oumas in staat en belangrik genoeg is om die emosionele omgeewerk te doen, empiries bevraagteken. Hierdie subtiele verdieping dui daarop dat mans, en spesifiek oupas, se emosionele betrokkenheid by die gesin en hul bydrae tot elke gesinslid se welstand nie onderskat moet word nie.

Gesinskonteks en die rol van die middelgenerasie

Die emosionele gehegtheid tussen grootouers en hul eie kinders bepaal tot ’n groot mate die emosionele betrokkenheid tussen grootouers en hulle kleinkinders. Op dieselfde manier bepaal die verhouding met hul eie dogter of seun (die ouer van die kleinkind) tot ’n groot mate die omvang van grootouers se interaksie met hul kleinkinders. Die ouer speel dus die rol van gatekeeper of “tussenganger” – terme wat geskep is ter beskrywing van die rol wat die ouer speel om die verhouding tussen die grootouer en kleinkind te bevorder of te belemmer. Die middelste geslag (die ouers) vorm die brug tussen kleinkinders en grootouers en die gehalte van hierdie brugverhouding word grootliks deur ouers se volgehoue aanmoediging bepaal. Navorsing van onder meer Monserud (2010) bevestig hierdie sleutelrol van ouers om die kontak tussen die kleinkinders en grootouers te versterk, selfs nadat die kleinkinders die huis verlaat het.

Kinders wat hul ouers as goeie ouers ervaar het, sal veel eerder hulle ouers in hul eie kinders (die kleinkinders) se lewens betrokke hou. Die mate waartoe kinders dus die grootouer-kleinkind-verhouding koester, weerspieël dus in ’n groot mate die ondersteuning wat die kinders op hulle beurt weer van die grootouers ontvang het. Om daarby aan te sluit: Danie se oupa beklemtoon die belangrike rol wat ouers as tussengangers vervul, en die waardes wat deur die nabyheid van hierdie gesinskonteks oorgedra word.

Gesinskonteks is dus van kardinale belang, en in die geval van Danie en sy oupa vorm die gesinskonteks die hart van die besondere band. Danie sr stel dit duidelik dat so ’n verhouding kan floreer slegs indien die hele familie saamwerk. Danie se ouers doen heelwat moeite om die gesinsbande met beide die kleinkind se grootouerpare te versterk en lewend te hou. Wanneer volwasse kinders gereeld by hulle ouers kuier en die kleinkinders saamgaan, deel hulle outomaties in die gesinsrituele wat so gevorm word. In die proses dra dit by tot die voorbeeld dat verhoudings gekoester moet word.

Oupa as mentor

Wanneer jy ’n ouer is, is dit moontlik om die grootmaakproses as ’n soort verpligting te sien. Wanneer jy ’n grootouer is, het jy egter ’n unieke geleentheid om as mentor vir jou kleinkinders op te tree. Hierdie rol van oupas as mentors is deur verskeie navorsers bestudeer.  In hierdie konteks verwys mentorskap meer na die karakter van die verhouding as wat dit na ’n formele rol verwys. ’n Mentor is ’n persoon met meer lewenservaring, wat ruimskoots kritieke inligting oor alledaagse waardes en vaardighede (soos die belangrikheid om ’n opvoeding te voltooi en hard te werk) aan ’n jonger persoon oordra. Die mentor ondersteun die jongmens in sy of haar lewenservarings soos dit ontvou, neem hom of haar onder hul vlerk, en koester sodoende die jonger persoon se ambisie en verbeelding (Levinson 1978).

Vanweë ’n oupa se wysheid, lewenservaring en besorgdheid oor sy kleinkinders se welstand, is mentorskap ’n natuurlike uitvloeisel van mans se rol as oupas. Deur daardie wysheid, lewenservaring en besorgdheid te deel soos wat ’n kleinkind se lewenservaring ontvou, vervul die oupa-mentor vele funksies, wat insluit om iemand te onderrig, te lei, ’n voorbeeld te stel en raad te gee. Dus, oupas mentor wanneer hulle hul ondervindings deel en die rol van ’n vindingryke en wyse ouer vervul (Kivett 1991). Hierdie behoefte aan ’n mentor, en dat sy oupa wel die behoefte vervul, blyk duidelik uit Danie se skrywe oor sy oupa:

Van kleins af het ek my oupa gebel as ek gewonder het oor dinge:
Hoekom gebeur slegte goed met goeie mense?
Hoekom laat God oorloë toe?
Wat is liefde?
Hoe het mens lief?
Hoe kan ek wetenskap en geloof strook met mekaar?
Hoe lees ek die Bybel?
Hoe klink God se stem?

Die besondere mentor-rol wat sy oupa speel, is opvallend in hierdie Instagram-plasing van Danie: “My oupa gee nie sommer net ’n antwoord nie – hy maak eerder ’n deur oop na ’n plek waar jy met vrymoedigheid en moed kan dink oor die belangrikste dinge in jou lewe – en ja ook oor God.”

Uit die gesprek met Danie se oupa is dit duidelik dat grootouers se invloed sag moet wees, wat ooreenstem met die bevindinge van Cherlin en Furstenberg (1992), Kornhaber (1996), Levinson en Darrow (1978) en Wagner, Weber en Cooper (1995). Grootouers beskik oor ’n skatkis van kennis, ervaring en wysheid wat oor ’n leeftyd verwerf is. Deur hul betrokkenheid kan grootouers aktief die lewens van hul kleinkinders help vorm en verryk.

Hoe word jy ’n besonderse oupa?

Kleinkinders heg waarde aan die mate waartoe grootouers hul rol vertolk. Vir die grootouer wat vasbeslote is om ’n goeie en langdurige verhouding met hul kleinkind te koester, lê die geheim in ’n wilsbesluit om die verhouding te laat ontwikkel en groei. Om so ’n verhouding met ’n kleinkind op te bou vereis gereelde kontak tussen die oupa en kleinkind. Kontak is sekerlik dié aspek van die grootouer-kleinkind-verhouding wat die meeste bestudeer is, en het veral gedurende Covid baie aandag geniet. Navorsing dui toenemend op die noue verwantskap tussen meer gereelde kontak en dieper emosionele betrokkenheid. Om te verseker dat ’n verbintenis ontwikkel en aanhou groei, moet die belanghebbende partye se optrede die gesondheid, integriteit en kwaliteit van die verhouding in stand hou. Kontak sluit aangesig-tot-aangesig- en virtuele kommunikasie tussen die grootouer en kleinkind in. Met jong gesinne wat toenemend emigreer, raak dit al meer belangrik dat grootouers moeite doen om die nodige tegnologie te bemeester om kontak met die kleinkinders te behou.

Toegewydheid is ’n ander belangrike aspek wat die kwaliteit van die verhouding tussen grootouer en kleinkind bepaal. Die doel van toegewydheid is om kontinuïteit binne die verhouding te verseker. Oupas gee dus hul tyd, dra finansieel by, gee hulle fisieke en emosionele energie en maak opofferings ten opsigte van hul eie doelwitte, selfs in terme van aftrede, om die volhoubaarheid van die verhouding te verseker.

Elke kleinkind verdien ’n besondere mens wat hulle deurgaans sal bewonder en ondersteun en spesiaal sal laat voel, wat as betroubare bron van liefde altyd daar vir hulle sal wees. Wat aan hulle ’n veilige tuiste sal bied, ongeag die teleurstellings en probleme wat hulle mag ervaar. ’n Grootouer is uitgeknip vir hierdie rol.

Hoe word jy ’n besonderse oupa? Deur spesiale herinneringe saam met jou kleinkind te skep. Deur hulle voor te berei op ’n nalatenskap waarvan die waarde nie in rand en sent gemeet kan word nie. Dit kan daartoe lei dat selfs dekades nadat jy nie meer hier is nie, hulle steeds waarde sal vind in die herinneringe van liefde, inspirasie, aanmoediging en wysheid wat jy deur jou mentorskap met hulle gedeel het.

Hoe wil jy graag as ’n oupa onthou word?

Sekere aspekte van die grootouer-kleinkind-verhouding is eenvoudig onmoontlik om te meet. Hoe meet mens die emosie wat gepaardgaan met die geboorte van ’n eerste kleinkind, dus, die ervaring om ’n oupa te word? Danie sr verwoord dit as volg:

Met die geboorte van my eerste kleinkind het dit vir my gevoel asof ek by die eerste dag van die Skepping is, daar waar alles begin het, hier begin dit nou in my lewe vir my. Ek sien ek die skeppingswonder gebeur voor my oë. Met elke kleinkind was dit weer dieselfde wonder.

Hy het gedink dis net eenmalig, maar met elke kleinkind se aankoms was die ervaring een van verwondering – selfs na tien kleinkinders. Die wonder wat hy met elkeen se geboorte ervaar, leef voort in sy verhouding met elke kleinkind.

Kosbare oomblikke hou nie op met die geboorte van ’n kleinkind nie. Vra maar vir enige oupa wat dit aan jou hart doen wanneer jou kleinkind se gesiggie ophelder en hulle tydens die skoolkonsert van die verhoog af vir jou waai. Sulke gedeelde glimlagte, spesiale tye, geluk en warmte, en om gekoester te voel, is magiese oomblikke in die wonderwerk van die kleinkind-grootouer-verhouding.

.........

Wat vernuwe die siel van ’n grootouer? Dieselfde dinge wat énigiemand se siel sal vernuwe: respek en eerbewys wat op beide ’n persoonlike en ’n publieke manier uitgedruk word. Die bejaarde of ouer persoon het, weens die realiteite van oudword, ’n behoefte aan daardie respek.

..........

Wat vernuwe die siel van ’n grootouer? Dieselfde dinge wat énigiemand se siel sal vernuwe: respek en eerbewys wat op beide ’n persoonlike en ’n publieke manier uitgedruk word. Die bejaarde of ouer persoon het, weens die realiteite van oudword, ’n behoefte aan daardie respek. Dit is ’n respek wat binne die samelewing en in jou eie kinders gekweek moet word. Dis moontlik dat kleinkinders op ’n heel natuurlike manier daardie rol vervul. In ruil beteken dit so baie vir hul grootouers dat iemand hulle op ’n verhoog plaas en sodoende hul siel vernuwe (Wechsler 1985).

Die nalatenskap van Danie sr lê in meer as die feit dat Danie jr sy naamgenoot is. Dit lê in die oordrag van waardes, karakter, ondersoekende denke, en eerbied vir die lewe, wat so kosbaar vir Danie jr is.

Het jou kleinkind die vrymoedigheid om jou met deurdringende vrae te WhatsApp: “Oupa? Hoekom gebeur slegte goed met goeie mense? Hoekom laat God oorloë toe?”

Wat sal jou antwoord wees?

• Sulette Ferreira is ’n sosiaal-wetenskaplike navorser en familieterapeut in privaatpraktyk. Kontak haar by sulette.ferreira@gmail.com of besoek www.drsulette.com. of https://www.instagram.com/drsulette/?hl=en.

Dankie aan Minétte Teessen, Cilliers Willers en Yvonne Naude vir die hulp met die teks en alle insette.

Bronnelys

Bengtson, VL. en PS Oyama. 2010. Intergenerational solidarity and conflict, in MA Cruz-Saco en S Zelenev (reds). Intergenerational solidarity. New York: Palgrave Macmillan.

Cherlin, A en FF Furstenberg. 1992. The new American grandparent: A place in the family, a life apart. Harvard: Harvard University Press.

Hagestad, G. 1985. Continuity and connectedness, in VL Bengtson en J Robertson (reds). Grandparenthood. Beverly Hills, CA: SAGE Publications.

Kivett, VR. 1991. Centrality of the grandfather role among older rural black and white men. Journal of Gerontology, 46:2250.

Kornhaber, A. 1996. Contemporary grandparenting. Thousand Oaks: SAGE Publications.

Levinson, DJ en CN Darrow. 1978. The Seasons of a Man’s Life. New York: Ballantine Books.

Monserud, MA. 2010. Continuity and change in grandchildren’s closeness to grandparents: Consequences of changing intergenerational ties. Marriage and Family Review, 46:366.

Roberto, KA en J Stroes. 1992. Grandchildren and grandparents: Roles, influences, and relationships. The International Journal of Aging and Human Development, 34:227.

Ruiz, SA en M Silverstein. 2007. Relationships with grandparents and the emotional well-being of late adolescent and young adult grandchildren. Journal of Social Issues, 63:793.

Silverstein, M, R Giarrusso en V Bengtson. 1998. Intergenerational solidarity and the grandparent role, in M Szinovácz (red), Handbook on grandparenthood. Greenwood Publishing Group.

Troll, L. 1985. The contingencies of grandparenting, in VL Bengtson en J Robertson (reds). Grandparenthood. Beverly Hills, CA: SAGE Publications.

Wagner, EM, JA Weber en K Cooper. 1995. Grandparents’ visitation rights: Who decides? Family Perspective, 29:153.

Wechsler, H. 1985. Grandparents, religion and the context of values: Judaic perspectives on grandparenthood, in VL Bengtson en J Robertson (reds). Grandparenthood. Beverly Hills, CA: SAGE Publications.

The post Die onderskatte rol van die oupa – en die storie van Danie "Reënwolf" du Toit en sy oupa, Danie du Toit appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

’n Sonstraal vir jou
Ek het in die berge gaan soek na geluk
en daar vir jou ’n veldblommetjie gepluk
in die laaste strale van die winterson.
Dit is toe dat ek wens ek kon
vir jou die eerste strale van die somerson gee
om jou trane van hartseer en pyn weg te vee

The post ’n Sonstraal vir jou appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

Laaste woorde
Vandag skryf ek my laaste woorde
met ’n optelpen se laaste ink
woorde van ’n tweedehandse hart
met ’n siel so donker soos die nag
en oë so koud soos jou hart
terwyl ek na my swart bitter koffie staar
en amper aan my hart se bloed verstik
wonder ek of ek moet skryf
oor hoe ek verlief geraak het
op die manier hoe jy voorgegee het
of dalk hoe ek en jy
my gunstelingleuen geword het
maar
met ’n harde slag
word die boek verbrand
en als word net woorde sonder woorde
woorde wat niks beteken
so min soos wat jy nou
vir altyd vir my sal beteken

The post Laaste woorde appeared first on LitNet.

Photo: Canva.com

Collecting psychology and honey like the earth collects rain
Everything I learned
About the world has gone
Into the illumined hereafter
With you on a viewpoint
With no sensibility or return
About solitude I have this to say
I need the routine
Of the military the precision
I desire it after having sacrificed
You to a world I will only
Come to know as the aftermath.

The post Collecting psychology and honey like the earth collects rain appeared first on LitNet.

Hiermee ’n vriendelike uitnodiging na ’n poësieprogram, aangebied deur Carina van der Walt uit haar digbundel Landluisteraar, op 11 April 2022, om 18:00 by NALN.

Wyno Simes sal met Carina gesels.

RSVP: annelien.naln@sacr.fs.gov.za

Landluisteraar bestaan uit gedigte wat geïnspireer is op kunswerke van die landkunstenaar Strijdom van der Merwe. Sy kuns het ’n besondere poëtiese kwaliteit. Die gedigte het ontstaan gedurende die jare wat Carina van der Walt aan Stilspraak, ’n monografie oor Van der Merwe, geskryf het. Saam vertel dit ’n verhaal van tuiswees in en uitreik na die landskap. Dit is die kwesbare wêreld wat ons daagliks dra en ons ruimte bied om te bestaan.

Landluisteraar is Carina van der Walt se debuut in Suid-Afrika nadat sy in 2015 as digter in Nederland gedebuteer het met Amalgaam.  Hierdie Suid-Afrikaanse debuut is gevul met klankryke gedigte. Die digter gebruik haar stem as teenpool vir die kunstenaar wat na die landskap luister en in stilte skep. Van der Merwe teken soms met sy kuns beswaar aan wanneer mense die aarde aan lyding wil onderwerp. Toe Shell vir skaliegas wou kom boor in die Karoo, het hy uit protes Drawing Clouds in the Karoo (aangeheg) geskep. Dit is verwerk in die plakkaatgedig boom. Drawing Clouds in the Karoo het spontaan op ’n vingerklip in die Karoo tot stand gekom. Die digter sien die tekening van ’n kind daarin.

“Van der Walts emphatische poëzie is zonder vals sentiment en opgetrokken uit een taal van ongekende skoonheid die betowerend is.” – Hollands Maandblad

•  Besoek gerus Carina van der Walt se webblad: www.carinavanderwalt.com. 
• Die geleentheid word in samewerking met die Vriende van NALN-vereniging aangebied.
• Covid-regulasies sal geld.
• Parkering is beskikbaar langs die NALN-gebou uit Miriam Makebastraat.
• Die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) is geleë op die h/v Pres. Brand- en Miriam Makebastraat, Bloemfontein.
• Kontak NALN: naln@sacr.fs.gov.za of skakel 072 260 7117 (Kurator: Wyno Simes)
• Vriende van NALN se Facebookblad is beskikbaar by die volgende skakel: https://www.facebook.com/vriendevannaln?fref=ts.

The post Persverklaring: <em>Landluisteraar</em> deur Carina van der Walt by NALN appeared first on LitNet.

Hiermee ’n vriendelike uitnodiging na ’n lesing deur Carina van der Walt oor die jongste ontwikkeling in Strijdom van der Merwe se kuns. Dit hou verband met die werk van die Nederlander Piet Mondriaan en vind neerslag in argitektuur.

• 12 April 2022, om 10:00 by NALN
• RSVP: annelien.naln@sacr.fs.gov.za

Stilspraak, Strijdom van der Merwe en landkuns deur Carina van der Walt is die eerste Afrikaanse populêr-wetenskaplike boek oor landkuns. Stilspraak is genomineer vir die kykNET-Rapport Boekprys 2021 in die afdeling nie-fiksie.

Prof. Dirk van den Berg skryf: “As ’n populêr-wetenskaplike kunsboek bied hierdie teks ’n gemaklike leesbare en ook lesenswaardige bekendstelling van die landkuns van Strijdom van der Merwe. Die wedersyds ondersteunende en beligtende verhouding tussen teks en foto’s, woord en beeld, is uitstekend.”

WAVE (2019; foto aangeheg) het gedurende Maartmaand ’n rietgolf van twintig meter lank geword. "Daar is min dinge vlugtiger as 'n golf," vertel van der Merwe in Stilspraak op p.189.

“Geen taal is haar sout werd as sy nie bereid is om haar grootste kunstenaars te eer nie. Strijdom van der Merwe is Afrikaans. Hy het groot geword op ’n plaas in die omgewing van Meyerton. Nie net is sy lewe van sy vroegste kindertyd vervleg met die Suid-Afrikaanse landskap nie, maar hy is ook Suid-Afrika se pionier op die gebied van landkuns. Alhoewel landkuns as genre nog relatief nuut is, is dit ’n kontemporêre en visuele kunsvorm wat al uit die 1960’s dateer. Van der Merwe beskik oor ’n poëtiese blik. Hierdie kwaliteit manifesteer in sy landkuns en word as tema uitgewerk. Sy oeuvre strek oor ’n tydperk van vier-en-twintig jaar en word in die publikasie merendeels beskryf en gekontekstualiseer.” – Aanhaling uit omslagteks.

• Besoek gerus Carina van der Walt se webblad: www.carinavanderwalt.com.
• Die geleentheid word in samewerking met die Vriende van NALN-vereniging aangebied.
• Covid-regulasies sal geld.
• Die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) is geleë op die h/v Pres. Brand- en Miriam Makebastraat, Bloemfontein.
• Kontak NALN: naln@sacr.fs.gov.za of skakel 072 260 7117 (Kurator: Wyno Simes)
• Vriende van NALN se Facebookblad is beskikbaar by die volgende skakel: https://www.facebook.com/vriendevannaln?fref=ts.
• Parkering is beskikbaar via die hoofhek in President Brandstraat.

The post Persverklaring: <em>Stilspraak</em>, Strijdom van der Merwe en Landkuns deur Carina van der Walt by NALN appeared first on LitNet.

...

Elk van die 13 hoofstukke in Spoilt ballots het ’n datum – dit begin by Dingane in 1828 en eindig by Polokwane in 2007, waar Jacob Zuma vir Thabo Mbeki verslaan het, en Nasrec in 2017, waar Cyril Ramaphosa weer vir Nkosazana Zuma verslaan het.

...

Title: Spoilt ballots. The elections that shaped South Africa, from Shaka to Cyril
Authors: Matthew Blackman and Nick Dall
Publisher: Penguin
ISBN: 9781776096374

Blackman en Dall het die leserspubliek verlede jaar (2021) verras met hulle aweregse en guitige vertellings en vertolkings van die geskiedenis van korrupsie in Suid-Afrika. Daardie storie het gefokus op nege Suid-Afrikaners – meestal wit – wat die skrywers uitgesoek het vir insluiting in Rogue’s Gallery (2021), oftewel ’n “galery van skurke”. Onder die beweerde skelms was bekende name soos Willem Adriaan van der Stel, Charles Somerset, Cecil John Rhodes, Paul Kruger, Nico Diederichs, Eschel Rhoodie, Lucas Mangope, Wouter Basson en Jacob Zuma. Die boek beslaan 13 hoofstukke en 342 bladsye. Blackman en Dall was op daardie stadium redelik onbekende skrywers.

Die leserspubliek – my inkluis – het gewonder of hulle die joernalistieke stamina het om binne een jaar weer met nog ’n magistrale werk vorendag te kan kom. Vandag weet ons hulle het inderdaad genoeg lood in hulle potlode gehad om ’n allemintige boek van 394 bladsye te skryf (wat boonop 684 voetnotas bevat).

Elk van die 13 hoofstukke in Spoilt ballots het ’n datum – dit begin by Dingane in 1828 en eindig by Polokwane in 2007, waar Jacob Zuma vir Thabo Mbeki verslaan het, en Nasrec in 2017, waar Cyril Ramaphosa weer vir Nkosazana Zuma verslaan het. Vir die skrywers is een van die belangrikste datums in die Suid-Afrikaanse verkiesingspolitiek egter 1854, toe swart mans in die Kaapkolonie vir die eerste keer in Suid-Afrika stemreg gekry het.

Die skrywers deel die hele verhaal in vier onderafdelings, te wete Vroeë Dae (1828–1898); Unie van Suid-Afrika (1910–1933); Apartheid (1848–1984) en “Over the Rainbow” (1994–2021), wat betrekking het op ’n uitlating van biskop Tutu, wat ’n ewige optimis was.

Die vroeë dae gaan oor die Zoeloes (destyds Zooloos gespel) en die moord op Shaka in 1828. Uit die geskiedenis weet ons dat Shaka ’n skrikbewind gevoer het. Dié verkiesingstydperk pas egter nie alte lekker in by so ’n puik ontleding van verkiesings soos hierdie nie. Maar as dit die geval was, sou dit waarskynlik “bloody ballots” gewees het.

...

Dit was robuuste witpolitiek. Swartpolitiek was egter op die vooraand van beduidende verwikkelinge met die flirtasie tussen die ANC en die pasgestigte Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party in daardie tyd.

...

Daarna volg die tydperk van Paul Kruger en die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR). Dit was ’n onstuimige tyd wat twee Anglo-Boereoorloë opgelewer het. Dit was ook die tyd toe generaal Nicolaas Smit die Britse magte tydens die Slag van Majuba in die Eerste Boereoorlog in 1881 oortuigend verslaan het. Nogtans is daar geen verwysings na Smit of Majuba nie. Dis ’n leemte. Die verkiesings – slegs vir blankes – vind binne die bestek van slegs 10 jaar plaas, met verkiesings in 1883 (net ná Majuba), 1888 en 1893.

Die hoof- strydende partye (sedert Majuba) was “oom Paul” Kruger en “Slimpiet” Joubert. Die Krugerkamp wen. Die skrywers wys daarop dat 1893 die eintlike begin van ware partypolitiek in die ZAR was. En omdat volksleiers daardie tyd almal imponerende baarde gehad het, was die verkiesing van 1893 dan ook as die “verkiesing van baarde” bekend. Dit was ook die eerste keer in die republikeinse noorde dat koerante soos Land en Volk polities kant gekies het. Is dit ’n vroeë aanduiding van persvryheid in die republieke?

Dit was ook die tyd toe Britse bewindhebbers in die Kaap – spesifiek Harry Smith en Benjamin D’Urban – nie geskroom het om swart mense in die Oos-Kaap gewelddadig te onderdruk nie. Dieselfde kan ook gesê word van Andries Stockenström, die kleinseun van ’n swart slavin van Wes-Afrika en wat dus in apartheidsterme as “nie-blank” geklassifiseer sou word. Is dit dalk ’n rede waarom hy so ’n simpatieke verhouding met die Xhosas van die Oos-Kaap gehad het?

Tot Uniewording in 1910 was partypolitiek op die agtergrond.

’n Nuwe generasie leiers het hulle verskyning ná 1910 gemaak. Dit sluit Jan Smuts, Albertus Hertzog, Cissie Gool (’n bruin vrou uit die Kaapkolonie) en Cecil John Rhodes in. Rhodes was ambisieus en het Britse invloed tot in Zambië en Rhodesië, spesifiek Matabeleland, uitgebrei – albei dié kolonies is na hom vernoem. Hy sterf in Muizenberg, maar sy oorskot word in die Matopos-heuwels in die destydse Rhodesië, nou Zimbabwe, begrawe. Vandag is dit ’n toeriste-aantreklikheid. Sy imperiale ambisies het gemaak dat hy die Jameson-inval in 1895 ondersteun het. Die invloedryke Schreiner-egpaar Olive en Cron het hom hiervoor kwalik geneem. Wat hy van Uniewording (in 1910) sou gedink het, weet ons nie, want hy was toe reeds oorlede.

Die volgende generasie leiers soos Jan Smuts en John X Merriman het sterk na vore getree en was prominente figure tydens Uniewording. Nuwe name het op die politieke toneel gekom, soos dié van Albertus Hertzog en Abraham Fischer van die Vrystaat.

’n Ander prominente figuur in die destydse Suid-Afrikaanse politiek was Mahatma Gandhi, die Indiese nasionalis wat ’n voorstander van lydelike verset in Natal en die Witwatersrand was, hoewel sekere rebellies minder vreedsaam was, soos die Bondelswart-opstande in gedeeltes van Namaland in Suidwes-Afrika (Namibië), asook die Randse Rebellie van 1922.

Die rebellie van 1922 het verreikende gevolge gehad. ’n Paktregering het byvoorbeeld tussen die Sappe (Suid-Afrikaanse Party) en die Natte (Nasionale Party) tydens die 1920’s regeer. Boer en Brit, Hertzog en Creswell het almal saamgewerk. Paswette is ingestel om swart verstedeliking te reguleer, terwyl trekarbeid vanuit Mosambiek en Lesotho aangemoedig is om in die behoeftes van mynarbeid te voorsien.

In die verkiesing van 1924 het die Sappe van generaal Jan Smuts gewen met 47,04% van die stemme teenoor die Natte van generaal Hertzog met 35,25%. Hierteenoor kry die Arbeiders van Frederic Creswell 14,35% van die stemme en vorm ’n regerende koalisie saam met die Natte.

Dit was robuuste witpolitiek. Swartpolitiek was egter op die vooraand van beduidende verwikkelinge met die flirtasie tussen die ANC en die pasgestigte Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party in daardie tyd. Dié alliansie moes egter lank wag, en kom eers in 1994 aan bewind ná die vrylating van Nelson Mandela en andere.

Intussen was daar baie sosiopolitieke woelinge, soos nuwe terme wat na vore getree het. Voorbeelde is “swartgevaar” (1929) en “apartheid” (1947/8). Dit was ook die tyd toe “Afrikanerpolitiek”  sterker op die voorgrond getree het, veral nadat die Broederbond in 1918 deur Nico Diederichs (bankier) en Pieter Meyer (latere hoof van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie) gestig is.

Blackman en Dall wys ook daarop dat Hendrik van den Berg, PW Botha, Klasie Havenga, Paul Sauer en Anton Rupert invloedryke lede van die Broederbond was.

Na Hertzog se dood in 1942 het die Nasionale Party onder DF Malan ’n nuwe woord uitgedink: “apartheid”, wat in 1947 vir die eerste keer in die parlement gebruik is.

Daarna (1960) het republiekwording gekom waarmee bande met die Britse Statebond verbreek is. Wat die skrywers egter nie noem nie, is die internasionale hertoetrede tot sport, beginnende by die Suid-Afrikaanse krieketspan, wat in 1991 in Indië gaan toer het.

Ná die moord op Verwoerd in 1961 het John Vorster premier geword. PW Botha het by Vorster oorgeneem. Onder PW Botha is die Driekamerparlement vir blankes, kleurlinge en Indiërs in 1983/4 ingestel.

Swart uitsluiting is begroet met ’n kombinasie van swart verset en verdere onderdrukking, soos die afkondiging van noodtoestande, en die feit dat die Staatsveiligheidsraad, eerder as die parlement (wetgewende gesag) of die Uniegebou (die uitvoerende gesag) in die land regeer het.

Daar is egter groot gewag gemaak van belangrike beleidsaankondigings by die Nasionale Party se kongres in Durban op 15 Augustus 1985. Die groot kwessie was voortgesette swart uitsluiting. Politieke verwagtings was geweldig groot. Helaas, dié verwagtinge is nie vervul nie. PW Botha se voorgenome toespraak het uitgelek voordat dit gelewer is, en ’n beneukte PW lewer toe die berugte “Rubicon-toespraak”. Toe kom die referendum van 2 Februarie 1990, ‘n reeks Kodesas, ’n interimgrondwet in 1993 en ’n finale RSA-Grondwet van 1996. Sedertdien is die ANC aan bewind.

Volgens Blackman en Dall is Suid-Afrika sedertdien “over the rainbow” – wat dit ook al mag beteken.

Spoilt ballots is ’n pragboek, lywig maar lewendig, geskryf deur twee bekwame joernaliste met ’n sterk akademiese inslag en wat verstaan wat geskiedenisskrywing moet en kan wees.

Blackman en Dall se name mag maar by dié van sulke hedendaagse swaargewigte soos Giliomee en Grundlingh gereken word. Ons historici is tops.

Lees ook:

First sip: Rogues’ Gallery by Matthew Blackman and Nick Dall

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post ’n Pragboek deur twee bekwame joernaliste: <em>Spoilt ballots</em> deur Matthew Blackman and Nick Dall appeared first on LitNet.

...

Die roman is nie die tipiese skop-skiet-en-dies-meer-spanningsroman nie; dis gesofistikeerd, intelligent, beweeg teen ’n stadige tempo, maak nie staat op dramatiese aksie soos jaagtonele en bloedige gevegte nie.

...

Titel: City of the dead
Skrywer: Jonathan Kellerman
Uitgewer: Century (Penguin Random House)
ISBN: 9781559125955

Kort voor sonop, in ’n gegoede woonbuurt van Los Angeles, is ’n meubelvervoerwa se twee insittendes in gesprek oor “Money for nothing” van Dire Straits. Alfred LaMotta (Alfie), die passasier, probeer aan die bestuurder, Donnell Backus (Donny) verduidelik waarom die lirieke minagtend teenoor hulle professie geïnterpreteer kan word, toe ’n naakte man skielik vanuit die niet verskyn. ’n Botsing met hulle voertuig is onvermydelik en die yster en staal tree as oorwinnaar teenoor vlees en bloed uit die stryd. Wat aanvanklik na ’n studentepartytjie met ’n tragiese einde gelyk het, word aansienlik meer ingewikkeld toe ’n bemoeisieke en knorrige inwoner by die polisiebeamptes op die toneel kla oor ’n aangrensende huis wat, na sy mening, as ’n bordeel aangewend is en ’n bloedspoor tussen die ongelukkige voetganger en die betrokke huis gevind word. Die oënskynlike ongeluk blyk ’n grusame dubbele moord te wees – die verminkte lyk van die huiseienaar lê in ’n plas bloed.

Luitenant Milo Sturgis van die Los Angeles-polisie word as ondersoekbeampte aangewys en loop hom dadelik teen struikelblokke vas: Die identiteit van die man is onbekend; daar is geen teken van sy klere of enige vorm van identifikasie nie. Sy gesig is onherkenbaar vermink en sy vingerafdrukke verskyn op geen databasis nie. Daar is ook geen teken van ’n moordwapen nie. Toe hy die hulp van sy ou vriend, die sielkundige doktor Alex Delaware, as konsultant inroep, verdiep die raaisel toe Alex besef dat hy die vermoorde huiseienaar herken: Sy was die mooie Cordelia (Cordi) Gannett, ’n internetsensasie wat as kuberleefstylgids en verhoudingspesialis optree, maar aan Alex bekend is as ’n swendelaar wat haarself bedrieglik as ’n gekwalifiseerde terapeut voorgedoen het.

Wanneer Milo en Alex in Cordi se verlede begin krap, tuimel vreemde geraamtes uit die kaste: Haar ma was slegs 17 jaar oud ten tye van Cordi se geboorte en het sedertdien in ’n ware Aspoestertjie ontpop wat die glansryke vrou van ’n skatryk man is; ’n lewe waarin daar nie plek was vir ’n dogter met ’n bedenklike reputasie wat nie eers haar hoërskoolloopbaan voltooi het nie. Haar stiefpa het egter, sonder die medewete van haar ma, gereeld groot bedrae geld aan Cordi oorbetaal – en is baie ontwykend oor die rede daarvoor. Na Cordi se rampspoedige poging om haarself as ’n terapeut voor te doen, is daar boonop twee jaar van haar lewe wat in relatiewe duister gehul is. Daar is gerugte van ’n kort loopbaan as fotografiese model – met of sonder die vermoedelike byvoordele aan die “kliënte”.

Haar vriende sluit ’n paar eksentrieke karakters in: ’n haarstilis wat homself na ’n kruising tussen die Kaspiese See en ’n rare Franse motorfabrikaat herdoop het; ’n sangeres wat na haarself as die Middellandse See verwys; spiertiertweelingbroers wat so naïef en ongekunsteld voorkom dat hulle die indruk skep dat hulle ’n enkele breinsel deel; en ’n glibberige prokureur wat, ironies genoeg, ook onlangs vermoor is.

...

Die stad word self as ’n addisionele karakter geskets.

...

Die twee hoofkarakters, Milo en Alex, is self glad nie die stereotiepe moordondersoekers nie. Milo word beskryf as fisiek besonder groot, ’n beer van ’n man, wat permanent honger is en vreemde modesmaak het. Een van sy gunstelinguitrustings is ’n kakiekleurige broek, ’n oranje das en stewels met flaminkpienk sole. Hy is ’n introvert met ’n donker sin vir humor en ver verwyderd van die tradisionele siniese, aggressiewe, substansafhanklike ondersoeker. Alex is reeds sedert 1985 die hoofkarakter in die skrywer se gelyknamige reeks, waarvan hierdie roman nommer 37 is. In die eerste daarvan, When the bough breaks / Shrunken heads was hy 33 jaar oud, wat hom in hierdie roman dus ongeveer 70 jaar oud maak. In ooreenstemming met sy ouderdom, ondervinding en beroep is hy gelykmatig van karakter, sensitief, empaties en bedagsaam. Hy voldoen aan die vereistes van die sogenaamde postmoderne speurder: Hy is ’n onopgeleide amateur met alternatiewe bedrewenheid en dra by tot die speurraaisel deur delikate, professionele waarneming eerder as tradisionele speurwerk. In hierdie roman woon hy saam met Robin Castagna, ’n bouer en restoureerder van snaarinstrumente, en hulle Franse bulhond, Blanche. Die tonele waarin hy figureer, word uit sy oogpunt in die eerstepersoonnarratief aangebied.

Die roman is nie die tipiese skop-skiet-en-dies-meer-spanningsroman nie; dis gesofistikeerd, intelligent, beweeg teen ’n stadige tempo, maak nie staat op dramatiese aksie soos jaagtonele en bloedige gevegte nie; fokus op ’n intrinsieke komplot en sluit dikwels bykans oordrewe beskrywings in. Die omgewing waardeur die hoofkarakters ry, word byvoorbeeld geskets asof die leser ’n toeris is wat die reis virtueel meemaak, en die kos word evokatief en kleurvol beskryf. Hierdie tegniek komplementeer die titel van die roman: Die stad word self as ’n addisionele karakter geskets.

Alhoewel Alex se tonele in die eerste persoon geskryf is, word die leser nooit toegelaat om sy denkprosesse en emosies ten volle te deel nie. Milo is selfs meer van ’n enigma, en die leser moet afleidings oor hom maak gebaseer op sy dialoog en optrede. Dit beeld hom as ’n onpeilbare karakter uit, maar dis frustrerend vir ’n leser wat groter betrokkenheid by die ondersoekproses verkies. Die ontknoping sal, juis om hierdie rede, waarskynlik onbevredigend vir die leunstoelspeurder wees – die oplossing word toevallig ontdek en is nie die gevolg van besonder knap speurwerk nie.

Die ongewone afkortings het vir ’n paar kopkrapoomblikke gesorg: LT en Loot vir “luitenant” en D vir “speurder” (“detective”). Die subtiele humor was deurgaans ’n bron van genot. Daar word byvoorbeeld na ’n hondjie verwys as ’n bolletjie wol met bene; Milo beskuldig Alex daarvan dat sy emosionele oond laag gestel is; en daar word sardonies na die pannekoekaanslag tot ouerskap verwys: Raak ontslae van die eerste mislukte poging en probeer weer.

Wanneer ’n reeks reeds meer as drie dekades dek, is die vraag of die latere inhoud by die veranderde tye aanpas, onvermydelik. Die antwoord in die geval van hierdie roman is ’n onomwonde “ja”. Moderne tegnologie soos die internet, sosiale media, Instagram en Facebook in die besonder, die gebruik van Uber en die verskynsel van kuberoplossings vir bykans elke uitdaging word vernuftig by die storielyn ingevleg.

Die roman kan suksesvol alleenstaande geniet word. Kennis oor die voorafgaande 36 romans is ’n bonus, maar nie noodsaaklik nie. Die roman is uitgegee deur Century en word versprei deur Penguin Random House.

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post Gesofistikeerd, intelligent; ’n resensie van <em>City of the dead</em> deur Jonathan Kellerman appeared first on LitNet.

...

’n Mens besef gou dat die boek as ’n allegorie, of eerder gelykenis, gelees kan word.

...

Titel: The man who never was
Skrywer: Douglas Kruger
Uitgewer: Umuzi Trailblazer
ISBN: 9781485904854

Uit die pen van die internasionale spreker en skrywer van boeke oor besigheidsbestuur, Douglas Kruger, kom uiteindelik sy eerste roman. Dit is nou wel ’n kort roman, eerder ’n novelle, maar hy kry dit reg om hiermee deeglik sy merk in die fiksiegenre te maak.

Die voorblad wys twee hande wat na mekaar uitreik, die een groter as die ander. Dit skep reeds ’n bepaalde verwagting, naamlik dat dit hier hoofsaaklik oor twee persone gaan en dat die een die ander wil red. Hierdie beeld roep die skildery Hands of God and Adam van Michelangelo op en aktiveer hiermee dadelik ’n Bybelse, of dalk eerder religieuse, tematiek. Die leser kan hieruit ook die verhouding tussen ’n vaderfiguur en sy skepsel (seun) aflei. Verder bedank die skrywer op die eerste bladsy sy ouers, en die motto van die boek is: “O, Absalom!” Die pa in die storie se naam is dan ook David. Vir lesers wat vertroud is met Absalom se storie in die Bybel, word daar hiermee ’n sekere verwagting oor die verloop van die inhoud geskep. Dit is boonop ’n boek in Umuzi se Trailblazer-reeks, wat fokus op korter werke met ’n grondverskuiwende inhoud, vorm en styl.

Die oplettende leser het dus reeds uit die voorblad en motto ’n paar leidrade oor die boek se inhoud en tema ontvang.

Die titel begin met ’n negatiewe stelling oor ’n man wat nooit bestaan het nie, en hierdie begrip word met die roman se eerste woorde geëggo: “How do you explain a negative?” (bl 9) en dan ’n paragraaf later: “[J]ust because people don’t see it doesn’t mean that the negative doesn’t matter.” In hierdie roman het ons dit dus oor die negatiewe of afwesige wat saak maak – voorwaar ’n interessante konsep.

...

Ek sal, alles in ag genome, die boek weer lees, want al is daar oordrewe sentimentele dele, is die inhoud ontroerend en onthutsend op ’n manier wat mens laat met ’n nuwe waardering vir die kosbaarheid en vlugtigheid van ons aardse bestaan.

...

In die boek leer mens vir David en sy agtjarige seun, Chris, ken. Hulle het talle filosofiese gesprekke en Chris is verbasend intelligent vir sy ouderdom. Tussen pa en seun is daar ’n besonder hegte verhouding.

Storiebederwer

David word op ’n wrede manier van sy seun weggevat en dit is waar die konsep van negatiewe teenwoordigheid begin. Die gedeelte wat David se dood beskryf, is besonder ontroerend geskryf.

David kry in die hiernamaals die geleentheid om drie keer ’n kykie in sy seun se lewe te kry. Hy mag egter net ’n toeskouer wees en mag op geen manier inmeng nie. Dit wat David sien, breek sy hart: Sy seun is op ’n uiters destruktiewe pad.

Die res van die verhaal bestaan dan uit hierdie kykies in Chris se lewensverhaal, asook terugflitse van toe David nog gelewe het. Laasgenoemde help om ’n onmiddellikheid aan die boek te verleen. Die skryfstyl is gemaklik, geselserig en met tye selfs snaaks, ten spyte van die moeilike tema. Die skrywer verval egter ongelukkig soms in clichés en mooiskrywery, byvoorbeeld: “The stars followed their ancient trajectories across eternity and invisible birds marked their passage in fading chirrups and hoots” (12). Deurentyd word allerhande wyshede gedeel, maar die skrywer gebruik op plekke geykte beelde, soos op bladsy 22: “[I]f you face your problems head on – run straight towards them and deal with them quickly and bravely – you get it all over with.”

’n Mens besef gou dat die boek as ’n allegorie, of eerder gelykenis, gelees kan word. Hierdie amperse prekerigheid sal baie lesers teen die bors stuit, maar daar sal ook diegene wees wat dit juis oor hierdie wyshede wil lees, wat onder andere temas soos ouerskap, die hiernamaals, geloof, vrye wil en liefde insluit. Hiermee herinner die boek aan werke soos dié van Mitch Albom en selfs The midnight library deur Matt Haig. Dit bevat meer as genoeg pitkos vir diegene wat van hierdie tipe boeke hou.

Die skrywer kry dit reg om deurentyd spanning op te bou en die leser aan die raai te hou. Aanvanklik weet ons byvoorbeeld nie wat die rol van Jen, die ma, is nie. Ons sukkel ook om die kloutjie by die oor te bring oor wat presies met Chris aan die gang is. Hierdie geheime word stadig openbaar gemaak.

Teen die helfte van die boek is David gebroke oor sy seun en hy pleit by die engele in die hiernamaals om in te gryp. Is dit enigsins moontlik om sy seun te red? Is daar ’n manier om aan die noodlot te ontkom?

Die gedeelte wat na hierdie pleidooi volg, is die enigste plek in die roman waar ek verveeld geraak het as gevolg van die herhalende gesprekke tussen David en sy beskermengel. Die einde is egter weer spanningsvol en al die leser se vrae word mettertyd beantwoord.

Ten spyte van die geselserige skryfstyl is dit nie ’n maklike boek om te lees nie. Erg traumatiese gebeure word beskryf en veral die verloop van Chris se lewe is skokkend en hartseer.

Ek sal, alles in ag genome, die boek weer lees, want al is daar oordrewe sentimentele dele, is die inhoud ontroerend en onthutsend op ’n manier wat mens laat met ’n nuwe waardering vir die kosbaarheid en vlugtigheid van ons aardse bestaan.

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post Debuut ontroer ten spyte van oorsentimentaliteit, ’n resensie van <em>The man who never was</em> deur Douglas Kruger appeared first on LitNet.

Foto van Johan van Wyk: Izak de Vries

Midwinter 1987 ry ek met my sestigerjare-Kewertjie van die Kaap af Durban toe om met my eerste regte werk te begin, as dosent in die Departement Afrikaans-Nederlands van Durban-Westville. Ek was pas terug uit Europa ná ’n sesmaandeverblyf in Leuven en voel my nog verwese. By Trompsburg slaap ek oor in die motel. Ek sit die luidsprekertjie teen die muur van my kamer aan en daar kom ’n stukkie Mozart uit. Genade in ’n knarskoue Vrystaat.

..........

Die volgende dag sak ek af in die matiger klimaat van Natal, my eindbestemming Manor Gardens in Durban, waar my nuwe kollega, Johan van Wyk, bly. Dis ’n lang kaalkopman met ’n baardjie wat my ontmoet, ’n bietjie skamerig, met sagte oë.

...........

Die volgende dag sak ek af in die matiger klimaat van Natal, my eindbestemming Manor Gardens in Durban, waar my nuwe kollega, Johan van Wyk, bly. Dis ’n lang kaalkopman met ’n baardjie wat my ontmoet, ’n bietjie skamerig, met sagte oë. Hy nooi my gul uit om in sy huis te kom bly, maar hy’t duidelik nie die omvang van hul gasvryheid eers met sy vrou Liesbet bespreek nie. Dit was nou maar Johnnie.

Min sou ek dit in daai stadium geweet het, maar Johan was ’n voorste Freudiaan. Die storie wat ek met verdrag te hore sou kom, dalk apokrief, is dat Johan vir Liesbet betower het in ’n swart pak soos dié van haar pa, in ’n leë bad nogal. Elektra kom weer!

Nietemin, Johan leen my die gebruik van sy ouers se vakansiewoonstel in Point, net agter die Addingtonhospitaal, en dis waar ek my eerste paar maande in Durban beleef. ’n Gerieflike blyplek, maar sonder ’n enkele kurktrekker, kom ek tot my aanvanklike ergenis agter.

Die Durban-Westville-kampus was in daai jare die trots van Natal se Indiërgemeenskap. Geskoei op Le Corbusier se ontwerp vir Chandigarh in Indië, brutalistiese argitektuur en al. Die Department Afrikaans-Nederlands was op die hoogste verdieping van die enkele toringgebou op kampus. Witborskraaie en rooivalke het om die beurt voor my kantoorvenster kom nesmaak, en smiddae voer ek die kraaie van my broodjies bo-op die platdak. Een parmant het spoedig agtergekom watter venster myne is en etenstye dan teen my ruit kom pik. Skuins onder ons het Sisifus met sy trekker en grasstroper die krieketveld in toom probeer hou. Om en om kring hy al verder van die kolfblad af uit, maar teen die tyd dat hy die grens bereik, het die gras in die middel al weer begin groei.

Afrikaans was toe al ’n vreemde vak by ’n universiteit soos UDW. Die aantal studente wat Afrikaans-Nederlands tot derdejaarsvlak en verder geneem het, was maar ’n handjievol. Die grootste gros was regstudente vir wie Afrikaans en Engels as eerstejaarsvakke verplig was, die arme drommels. Maar om voor ’n klas van ’n paar honderd studente te moes optree wat geen snars Afrikaans verstaan nie, wat trouens ’n diep weersin daarin gehad het, was ’n ewe groot uitdaging.

Aangenamer herinneringe aan die kampus was daar darem ook. Soos die middagetes wat ek en Johan gereeld in die kafeteria gaan nuttig het. Daar was altyd kerrie op die spyskaart; trouens, dit was ál wat op die spyskaart was. Afwisselend skaap, hoender of lensies, maar dit was onverbeterlik en eg Durbans. Dít en ’n groenslaaitjie met gekapte rissies wat jou tong verdoof het.

Johan het van ’n vuil grap gehou en soos ’n skoolseun gegiggel by die vertel daarvan. Sy belangstelling was egter by die erotiek. Hy het my eens konspiratories ’n teks gegee om te lees waarvan stukke suiwer pornografies was, maar waarvan ek die verwysing lankal reeds vergeet het. Twee skoktonele bly my egter steeds by. ’n Vrou gaan bieg by ’n priester. Sy begin masturbeer en lewer honend kommentaar daaroor aan die priester. Dan sleep haar metgeselle die priester uit sy bieghokkie. Een gaan lê op sy rug met die priester bo-op hom. Terwyl hy hom doodwurg, lig die vrou sy habyt op, gaan sit wydsbeen oor hom en begin hom verkrag. “Hoe voel dit om by fyndraai te vrek, jou walglike wese?” snou sy hom toe. ’n Metgesel pluk een van die priester se oë uit en sy druk dit by haar vulva in. “Jou koek kyk vir ons,” lag hulle. ’n Verdere toneel speel by ’n stiergeveg af. Ná die bul van kant gemaak is, vra die vrou vir sy teelballe. “Hoe heerlik koel voel hulle,” merk sy op en nestel hulle tussen haar skaamlippe. Later kopuleer sy en ’n metgesel woes in ’n bepiste en bekakte stadiontoilet.

Ek herinner my egter dat Johan by meer as een geleentheid in die moeilikheid beland het by die stoere universiteitsowerhede oor sy lesings se gewaagde inhoud. Sekere gedeeltes van die universiteit se Moesliem- en Hindoegemeenskappe was uiters konserwatief. Die kunsboeke in die biblioteek het daar verrinneweerd uitgesien – al die naakstudies is ruweg uitgeknip.

Maar omwenteling op kampus was onafwendbaar. Al hoe meer studente van Transkei en die Natalse platteland het by UDW begin registreer. Dit lei spoedig tot kulturele en politieke spanning onder die studente. Klasontwrigtings en -boikotte – tot in daai stadium ongehoord by UDW – ervaar ek aan eie lyf. Casspirs kom betogende studente op kampus met pers kleurstof bespuit. ’n Dosent in wapperende swart toga probeer tussen die onluspolisie en die studente tree. Die pers afloopsels op die geel strydwaens begin soos droë bruin bloed lyk. Prehistoriese gedrogte!

Ook in die gemeenskap daar buite het ’n gevoel van verandering begin posvat. Sting, Tracy Chapman, Bruce Springsteen, Peter Gabriel en Youssou N’Dour hou ’n menseregtekonsert in Harare. Johan-hulle reis soontoe en wou my met alle geweld saamvat, maar my vroeggebore eersteling was toe pas ’n maand oud. Ouerskap het swaarder getel. Max du Preez-hulle se nuwe Vrye Weekblad begin opslae maak en Alternatiewe Afrikaanses word ’n ding. Saam met Theo du Plessis woon ek en Johan die stigting van die Demokratiese Party by – die samesnoering van Zak de Beer se Progge, Dennis Worrall se Onafhanklikes en Bill Sutton se Nuwe Republikeine. Gerugte van ’n Nuwe Suid-Afrika begin die ronde doen, maar mens was steeds huiwerig om die letters A, N en C op jou lippe te neem.

........

Ek het dikwels egter die gevoel gekry Johan het na meer gehunker as politieke bevryding. By geleentheid sou hy ons uitnooi om skemeraand te kom kuier.

..........

Ek het dikwels egter die gevoel gekry Johan het na meer gehunker as politieke bevryding. By geleentheid sou hy ons uitnooi om skemeraand te kom kuier. Maar eintlik het Johan net ’n gehoor gesoek om na sy jongste artikel oor die destrukturalisme of die semiotiek aan die hand van Derrida of Foucault of Lacan te luister. Nik Konstandaras, kollega by UDW (van die filosofiedepartement, of politieke wetenskap – ek kan nie onthou nie), was ook dikwels daar. Hy kon Johan volg, maar vir ons ander was dit spoedig duister. Dit was boonop ’n moeilike tyd in die dag vir die kinders, ons koliekbaba en Johan se eie Andreas wat met blonde krullebol en tottermannetjie soos ’n Puck deur die tuin gejil het, tot Johan se ergernis. Daar was dronkmaakrooiwyn, maar niks te ete nie, totdat ons mettertyd self eetgoed begin saamvat het. Dit was nou maar Johnnie, maar ons het geduldig bly luister, want ons was lief vir dié sagmoedige siel.

Wat ek wel van dié besoeke onthou, was die reusevrugtevlermuise wat met ’n slag en ’n gekraak in die lukwartboom sou vasvlieg en die trosse lukwarte met hul swart vlerke omhels. Nik, terloops, was saam met Johan en Pieter Conradie die samestellers van die lywige bloemlesing SA in Poësie / SA in Poetry. Duidelik as alternatief tot Groot verseboek bedoel, het dit die tradisionele benadering in die plaaslike digtoneel probeer dekonstrueer. ’n Kritieke antikoloniale teks, sy tyd dalk heelwat vooruit.

Ná Edith Raidt my ’n pos by Wits aangebied het, het ek mettertyd kontak met Johan en Liesbet verloor, tot my groot spyt. Die nuus wat ek met verdrag te hore gekom het, was ontstellend. Johan sou die huis verlaat het, nie langer in staat of bereid om die rol van eggenoot en pa te vervul nie, en met ’n sekswerker in sy ouers se vakansiewoonstel gaan woon het. Maar dalk was ook dít ’n apokriewe narratief.

Veel, veel later, in 2012, toe ek by Maskew Miller Longman aansluit om saam met Jana Luther, my oud-Pharos-kollega, die sesde uitgawe van die Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal voor te berei, ontmoet ek weer vir Liesbet, toe uitgewer van tersiêre handboeke vir MML. In haar kantoor ontmoet ek ook vir die eerste keer Johan en Liesbet se verruklik mooie dogter, Katrina Nonhlanhla. Versigtig-versigtig probeer ek uitvind hoe dit met Johan gaan.

Die nuus was inderdaad nie te goed nie. Ná ’n senu-ineenstorting is Johan permanent afgeboek. Hy verhuis Bloemfontein toe, waar hy in sy ouerhuis gaan woon. Van sy Facebook-blad sien ek hy het wel sy legendariese versameling esoteriese langspeelplate by hom. ’n Veilige heem vir die weerlose.

Nog later, in Augustus 2017, stig Liesbet, Ute Späth en Glendor Crouch, al drie gesoute uitgewers, die onafhanklike uitgewerytjie Imbali Academic Publishers. Aan die einde van dié jaar stel hulle Trevor in the land of fantasy bekend, ’n kinderstorieboek geskryf en geïllustreer deur wyle Sheila Cussons. Die bekendstelling vind plaas by Nazareth House in Vredehoek, waar Sheila haar laaste jare deurbring. Jaume, Sheila se seun, vir wie ek in die tagtigerjare leer ken het, sou daar wees. So ook Andreas en Katrina, en Amanda Botha, Sheila se jare lange steun en vertroueling. Dis ’n stralende laatlentemiddag en die talle herontmoetings is heuglik. In die agtergrond merk ek ’n lang, huiwerende kaalkopfiguur op. Dis jouwaarlikwaar Johan!

Aanvanklik is ek nie seker of hy my herken nie, want dis 28 jaar later en baie water het in die see geloop, maar geleidelik dring dit tot hom deur en die ou innemende Johan kom na vore. Maar hy lyk verwese, nog stiller en meer teruggetrokke as voorheen. Daai stout sprankel was geblus.

Vergun my om af te sluit met drie van Johan se gedigte, uit Deur die oog van die luiperd.

XIII

ek gaan een van die dae
trek uit my kamer
die blou deken die rooi wiegstoel
die beeldjies die portrette die boeke
die plate die spieël die hoede die klere
die almanakke die tikmasjien
en die mat kom saam met my
ek gaan my kamer leeg los
ek gaan trek
met my siel met sy eensaamheid
sy aanbidding van die erotiese sy gesprekke met vrouens
en ’n god
en ek gaan hierdie lyf van my
leeg agter laat
ek gaan in ’n pers kamer woon
pers gordyne pers mure pers dekens
’n vrou met ’n pers nagrok sal been oor knie suig
aan ’n sigaret en die kas sal my skaduwees wees
elke laai gepak met my siel
ek sal my hande vryf
en sê: hoe lykit
is jy nou bly dat ek al daardie goed in die eerste strofe
maar uitgelos het nou’s dit net ek en jy
naakte wolwe hoe lykit

XX

ars poetica

’n gedig is ’n huis
om in te ek
my heining het ’n hek
almal is welkom
om in te kom
as julle hard genoeg skree
die trompette hard genoeg blaas
sal ek dalk
vir julle ontklee
dalk my oor afsny
dalk vir julle mooi vra
kom bly by my
miskien sal ek ’n wind laat
in die geselskap van ’n vraat
my huis het baie kamers
waar ek met vele minnaresse kan praat
op sagte beddens
dis tog waar die liefde lê
wie wil meer van die lewe hê

XLVIII

loop radi-kaal: dink, skryf
met jou eie kop
aan die steel van jou lyf
dink agterstevoor
as die pen in jou vingers verstyf
en jy begin kop verloor
skryf die visioen
laat die tirannie nie onverstoor
draai die wiel

The post Herinneringe aan Johan van Wyk – nuwe beginne en ’n bestel begin stuiptrek appeared first on LitNet.

Herlewing: Transvaal en die grensgebiede in die naoorlogsjare, 1902–1910
Karel Schoeman
Uitgewer: Protea Boekhuis
ISBN: 9781485313342

The post Pasverskyn: <i>Herlewing: Transvaal en die grensgebiede in die naoorlogsjare, 1902–1910</i deur Karel Schoeman appeared first on LitNet.

Ons het 10 minute gelede in Oudtshoorn aangekom. Ek is besig om my tas uit te pak. Ek hoor iets agter my en draai om. ’n Klein tannietjie, heelwat ouer as water selfs, kom by die gang afgeskuifel. Sy begin haar remme pomp-pomp buite die deur, maar die brieke is duidelik nie meer wat dit was nie en sy kom eers binne-in die kamer tot stilstand. Reg onder my neus, waar ek staan met ’n paar delicates in die hand. “Raai hoe oud is ek?” val sy letterlik met die deur in die huis. Ek, effens uit die veld geslaan, trek net my skouers op. “Agt-en-tagtig en die oom is nege-en-tagtig. Ons kom bly elke jaar in hierdie huis. Ek voel nie vandag so lekker nie, ek het die hele oggend opgegooi. O, kyk, die kamer het nuwe gordyne. Wat is jou naam? My skoondogter is ook Nadine.”

Let the games begin.

Maar eers, voor die pret, die donkerste blou. Want die 26ste KKNK en die eerste kunstefees na die uitbreek van die pandemie, is verby. En die meeste feesgangers weet, die post-festival blues is ’n vieslike siekte. Hoe unpack jy daai gevoel van absolute verlatenheid?

Jy gaan delf diep, jy praat en skryf dit uit jou uit.

Karen Zoid in konsert (Foto: Nadine Petrick)

“Daar’s niks so lekker soos mense in lewende lywe nie,” sê Karen Zoid die middag voor haar eerste vertoning, oor ’n sterk koppie koffie in die Feeskafee.

Tereg. Ons is almal waarskynlik uitgehonger vir ’n baie spesifieke tipe van interaksie. Vir die nabyheid van ander lywe, van asems en beweging. Mens besef eers werklik hoe sterk daardie gemis was nadat jy jou weer by ’n kunstefees bevind het. Om ons sit mense met borde vol skaapstertjies, koek en bier. Hulle lyk opgewonde. Op hulle merke. By die feesmark loop tieners met chipstix, kinders met Tippie die Olifant-hoedjies en ouer mense met glimlagte rond. In die teaters en skoolsale, afwagtend vir iemand om ons tog net weer om hemelsnaam bietjie te vermaak of weg te voer of te laat huil, sit ons die meeste stoele vol. Maskers net halfmas, want wragtag. (Daar was immers ’n inentingsmandaat.)

Liewe land! Kurator: Dineke van der Walt (Foto: Nadine Petrick)

Als is kleiner, ja. Die shows minder en die stalletjies is nie die hele Baron van Rheede vol nie, maar die feesgangers wat opgedaag het, is sekerlik ook nie die mense wat heelweek regsit vir gratis vermaak nie. Dié wat opgedaag het, het ’n lojaliteit en selfs ’n besitreg teenoor die fees en die kunste. Hulle wou régtig weer vir Tinarie en Anna-Mart in full force sien. Hulle wou die Laatnag-kuier bywoon saam met regte mense. Hulle wou luister hoe Michèle Meyer en Kirby van der Merwe oor hulle boeke praat. In lewende lywe. Elna van der Merwe, die koördineerder van Boekstories, laat weet: “Mense het baie hartseer geraak tydens van die boekgesprekke. Ons almal se emosies het vlak gesit, want ek dink ons was oorstelp om weer bymekaar te wees en mense op verhoë mee te maak.”

Soos tydens Karatara, wat handel oor die brande in Knysna (en die enigste dansproduksie op die fees); soos tydens Ek, Anna van Wyk (Marthinus Basson se verstommende huldeblyk aan die ontslape dramaturg, Pieter Fourie); Die halwe huis (’n debuutwerk deur Ricardo Arendse oor presies wat ’n man tot selfdood dryf); soos tydens Sandra Prinsloo se Spertyd. En soos tydens Marita van der Vyver se gesprek met Cintaine Schutte. Oral het mense met rooi oë by teaters en gesprekke uitgestap. Merkbaar geraak, die trane vlak. Einste Marita skryf op Facebook: “Die trane die rol … Dit was vir my (en blykbaar vir baie ander ook) die motto van die KKNK.”

Hugo Theart, artistieke direkteur van die fees, sekondeer die algemene gevoel: “Almal gaan dink ek is ’n cry baby,” lag hy, “en ek is eintlik nie iemand wat emosioneel raak in die publiek nie. Maar ek was die hele week konstant emosioneel. Ek het myself probeer afvra, hoekom? En ek het besef, vir my persoonlik was dit oorwegend dankbaarheid. Ja, jy is moeg en jy stres en dis ’n release van twee en ’n half jaar. Maar die hele fees was hierdie jaar ’n vorm van terapie, waar jy die pandemie en als wat gebeur het, kon prosesseer. En watter beter manier om dit te doen deur teater en musiek. En mense. Dit was ’n familie wat bymekaargekom het.”

Benewens die emosionaliteit rondom die fees is mens stomverbaas om te hoor dat Hugo en sy span ’n suksesvolle en byna insidentvrye fees in ses baie kort weke bymekaargetrek het. Hoe op aarde eet jy dié olifant en hoe hanteer jy dié tipe druk? Met diepe waardering teenoor mense se geduld, harde werk van kunstenaars en almal wat moes inspring en help reël; die ondersteuning en die vertroue van al die borge; mense in die dorp en van buite; en bloot net deur hope liefde, blyk dit. “It truly takes a village,” sê Hugo, steeds merkbaar emosioneel, ’n dag na die fees. “Die gode was met ons. Maar ja, die borge soos Absa en my direksie het hulle nekke uitgesteek en ’n groot kans gewaag, want die kunste en die dorp en feesgangers het hierdie so nodig, om verskeie redes. Mens hoop van harte ander borge en ander feeste sal ook die kans waag.”

Oom George en tannie Geraldine, saam met wie ek en kollega onwetend tydens die fees ’n huis moes deel, het elke dag tussen vier en vyf vertonings gaan kyk. Geraldine reken hulle kom al vir nege jaar Oudtshoorn toe vir die KKNK, maar George sê met ’n knipoog dis al langer as twintig jaar. “Sy brein werk beter,” sê Geraldine, en vra weer my naam. “O, my skoondogter is ook Nadine,” sê sy.

Amanda Strydom, die ouma van die fees, soos sy spottend na haarself verwys, het hierdie jaar aan haar 26ste KKNK deelgeneem met haar vertoning Nostalgie. Sy was elke jaar in Oudtshoorn sedert 1995 en is die enigste kunstenaar wat nog by elke KKNK opgetree het: “Dis fantasties om terug te wees, dis fantasties om voor ’n lewende gehoor te perform en te sien hoe uitgehonger mense is vir die kunste, vir musiek, vir saamwees. Ek sê dankie dat ek hier kon wees om genesing en vreugde te bring, ’cause that’s what we need. All we need is love.”

Liefde, én medemenslikheid, reken Hugo. ’n Fees, ’n stuk kuns, ’n teaterstuk met wêreldklas kunstenaars is nie vanselfsprekend nie.

“Ons het dalk hierdie week weer geleer dat ons almal mekáár moet vier. Ons moet jong kunstenaars wat nog nooit op die verhoog was nie, vier, net soveel soos wat ons die veterane soos Amanda, Sandra, Antoinette, David Kramer, Marthinus en Frank moet vier. En ja, hulle het saam gevier.”

Die gehoor wag vir ’n vertoning om te begin (Foto: Nadine Petrick)

Marguerite Robinson, joernalis en Kannapaneellid, stem saam: “Die wonderlike ding van iets wat terugkeer, is die vanselfsprekendheid wat wegval. Dit was goed om weer daaraan herinner te word.” As deel van die paneel wat elke dag tussen vyf en ses stukke moes kyk, reken sy ook mens moet al die kunstenaars genadig wees. “Hier is mense wat vir meer as twee jaar nie op ’n verhoog was nie. Dis soos ’n ruiter wat deur ’n perd afgegooi is. Jy moet weer terugklim op daai perd. Ek dink nie ons besef wat dit aan kunstenaars gedoen het nie. Hulle moet diep dankbaar wees, dit moet verblydend wees, maar hulle dink sekerlik ook: ‘Ek was donners lanklaas op hierdie perd.’”

En al was hulle lanklaas op daai perd, het hulle almal hulle A game gebring. En die feesgangers was ontvanklik vir dit wat die kunstenaars gebring het, meen Hugo. “Die fees het hoop gegee, en geweldig baie vreugde en inspirasie. Ons weet die pandemie is nie verby nie, maar ons kon weer die lewe vier en ’n vorm van normaliteit beleef. Daar was ’n lewensvreugde wat ek lanklaas gevoel het.”

Karen Meiring, uitvoerende hoof van die KKNK vir bykans 10 jaar, reken dis die kollektief, die gedeelde ervaring van 'n fees, wat mens nie kan vervang nie. Fanie Viljoen, wat aan ’n boekpraatjie deelgeneem het, reken mens besef eers werklik hoe groot die leemte sonder die kunste was wanneer jy in die gehoor gaan sit, die ligte doof en die vertoning begin. Skrywer en joernalis Pieter van Zyl het die heeltyd met hoendervleis rondgeloop en Koos Kombuis se reaksie? “I’m as happy as a pig in shit.”

Anna Davel (Foto: Nadine Petrick)

Dis moeilik om hoogtepunte uit te sonder in ’n week waar als en almal so emosioneel gelaai en in dieselfde asem so vatbaar vir normaliteit en beauty was. Ja, mens kan sekerlik probeer om te sê wat jou eie gunstelinge was. Karin Preller en Mary Sibande se grootse kuns, Anna Davel se sjarme, of die feit dat Beer Adriaanse elke middag om 18:30 R1 000 uitgedeel het aan die skerpste mense in Oudtshoorn (Slim vang sy baas, Klein Karoo version). Dalk was dit ’n ou bekende akteur wat jou in trane gehad het; miskien was dit die barman by die Feeskafee wat jou hart gesteel het. Dalk was dit Schalk Bezuidenhout se grappies, ’n stukkie kinderteater, of ’n Lucky Packet-produksie wat jou in ekstase gehad het. Dalk was dit ’n roosterkoek by die mark, ’n stuk volstruisvleis by die immergewilde Nostalgie-restaurant, of dalk was dit jou vriende wat jy lanklaas in lewende lywe gesien het. Of dalk, as jy ek is, was dit ook die ou oom en ’n ou tannie saam met wie jy onwetend ’n huis moes deel vir ’n week wat die fees vir ewig in jou geheue gaan inbrand.

’n Karin Preller (Foto: Nadine Petrick)

Mary Sibande, feeskunstenaar (Foto: Nadine Petrick)

“Ons gaan vandag huis toe,” sê tannie Geraldine. “Weet jy, ons kom seker al agt jaar hiernatoe.” Oom George knipoog en gaan laai die tasse in die motor. Hulle moet terug Hermanus toe. “Ek weet nie of ek volgende jaar weer hier gaan wees nie,” reken tannie Geraldine. Want sy is al agt-en-tagtig.

The post KKNK 2022: ’n Fees van baie trane en dankbaarheid (vir tannie Geraldine en oom George) appeared first on LitNet.

Gina knows hardly anything about her father apart from the fact that he was once engaged to Koringa, a crocodile tamer, and that he is buried in an unmarked grave. In between shifts at a call centre, with Doubt always looking over her shoulder, she works on a novel about him, ultimately drawing back the curtain on a complex, sad but also funny and enchanting life.

A story about love, family, fear and the banishing of fear: a celebration of strong women and a defence of a “nervous” man.

Click here for more information about this publication.

The post New from Kwela: <i>The man who loved crocodile tamers</i> by Finula Downing appeared first on LitNet.

Mapetla Mohapi was a leading member of the Black Consciousness Movement, and the first to die in detention in 1976. Police produced a “suicide note”. The note was later confirmed by a British expert as a forgery. Since then, his wife, Nohle, has worked tirelessly for justice.

Zikhona Valela traces the politics of the time, the convergence of biographies that led to the brutal and tragic death of Mapetla Mohapi, and the effects on Nohle and the Mohapi family.

A shocking and necessary book.

Click here for more information about this publication.

The post New from Tafelberg: <i>Now you know how Mapetla died</i> by Zikhona Valela appeared first on LitNet.

Aarde na firmament is as ’t ware ’n pandemiebundel, waarvan die meeste gedigte in die inperkingstyd geskryf is. In die afsondering van 2020 en 2021 het Lina Spies ’n hernude band met die aarde gevoel en dikwels troos gevind by haar geliefde kat, Mouschi. In die drie pandemiegedigte prys sy die manier waarop diere die aarde plek-plek as habitat heringeneem het eerder as om te fokus op die verskrikking van die virus en die noodwendige eensaamheid en vervreemding van medemens, familie en vriende.

Klik hier vir meer inligting oor dié publikasie.

The post Nuut by Naledi: <i>Aarde na firmament</i> deur Lina Spies appeared first on LitNet.

Ons almal het ’n storie gaan oor ’n gewone paartjie, van jonk en verlief wees, ’n lewe saam bou en swaarkry wat hul huwelik byna verwoes. Ook oor die dood van geliefdes.

Hierdie boek is bedoel vir mense wat al verlies ervaar het. Ons almal het een of ander tyd hoop en ’n reddingsboei nodig. Hierdie boek wil daardie hoop gee; ’n reddingsboei wees.

Klik hier vir meer inligting oor dié publikasie.

The post Nuut by Naledi: <i>Ons almal het ’n storie</i> deur Lizelle Vermaak appeared first on LitNet.

Sylvaine Strike en Andrew Buckland in Firefly (foto: verskaf deur die Baxter)

Al is ’n mens huiwerig om dit te erken, wil dit voorkom asof daar ’n piepklein silwer randjie doer ver op die teaterhorison te bespeur is. Afgelope maand was daar weer geleentheid om sowel die Fleur du Cap- as die Fiësta-toekennings te vier. Die KKNK het vir die eerste keer in twee jaar afgeskop en die 10de Silwerskermfees kon ’n nievirtuele gehoor in The Bay Hotel onthaal.

So sit ek ook vir die derde keer in een maand saam met ander gehoorlede in die Baxter-teater. Ek moet bieg, dit is heerlik en die verandering word met ope arms verwelkom.

........

Firefly is tans by die Baxter Flipside-teater te sien, met regie deur Toni Morkel, spel deur Andrew Buckland en Sylvaine Strike en klavierbegeleiding deur Tony Bentel. Dié stuk is vir die Toyota US Woordfees in 2021 geskep (uitgesaai op DStv), maar die Baxter-speelvak is die eerste lewende aanbieding van die werk.

.........

Firefly is tans by die Baxter Flipside-teater te sien, met regie deur Toni Morkel, spel deur Andrew Buckland en Sylvaine Strike en klavierbegeleiding deur Tony Bentel. Dié stuk is vir die Toyota US Woordfees in 2021 geskep (uitgesaai op DStv), maar die Baxter-speelvak is die eerste lewende aanbieding van die werk.

Al val die genre nie noodwendig in alle kykers se smaak nie (die stuk maak gebruik van clowning-konvensies as vertelstyl), is dit moeilik om nie daardeur op reis geneem te word nie. Firefly word aangebied deur die presiese hand van teaterveterane. Die toneelstuk vertel ’n verhaal van onverwagse liefde wat deur ’n bulderende rivier verdeel word. Die verhaal bevat al die nodige bestanddele om ’n gehoor mee te bekoor: liefde, verlies, jaloesie, wraak en hartseer. Dit is in alle opsigte ’n “well made play” met ’n “netjiese” verhaallyn, maar die eenvoud van die narratief vereenvoudig geensins die aanbieding nie. Buckland en Strike onderskei met finesse alle identifiserende elemente van hul verskeie karakters, van hul fisieke gewoontes tot noukeurige stemnuanses, wat aan die redelik eenvoudige storielyn alle nodige tekstuur verskaf. Voeg daarby meesterlike klavierspel deur Bentel, en Firefly is werklik ’n magiese verbeeldingsreis.

..........

Firefly herinner my weer eerstehands aan die wonder van teater as jy sien hoe die groter meerderheid van die gehoor (almal volwassenes) na afloop van die produksie op die verhoog agterbly en verwonderd die stel ondersoek.

.............

Firefly herinner my weer eerstehands aan die wonder van teater as jy sien hoe die groter meerderheid van die gehoor (almal volwassenes) na afloop van die produksie op die verhoog agterbly en verwonderd die stel ondersoek. Alhoewel ’n mens dit nooit sal kan bewys nie, sou mens kon spekuleer dat hul inspeksie van hierdie eintlik eenvoudige verhooginkleding getuig van ’n poging om net ’n klein wyle langer vas te hou aan die reis wat hul pas saam met die spelers meegemaak het. Dit is juis hierdie oomblikke wat vir my die behoefte aan teater bevestig – iets wat ons die afgelope paar jaar so verskriklik tekort aan gehad het – dat ’n mens onskuldig en geheel en al meegevoer kan raak met ’n liefdesverhaal. Dat jy kan inkoop op die reis wat nét jy saam met jou medegehoorlede en die spelers op daardie dag meemaak, want môre is dit weer anders.

Gegewe die silwer randjie waarvan daar vroeër getuig word, kan ’n mens net hoop dat Firefly die kans gegun sal word om nog by vele geleenthede gehore te bekoor. Vir nou kry Kapenaars tot 16 April 2022 by die Baxter ’n beurt. Kaartjies is beskikbaar by Webtickets.       

Lees ook:

Toyota US Woordfees 2021 | Ferine and Ferase

Press release: Andrew Buckland and Sylvaine Strike star in Firefly at The Baxter

The post Toyota US Woordfees 2022: <em>Firefly</em> in die Baxter – ’n resensie appeared first on LitNet.

Foto's van Derick van der Walt, Toring van Jasmyn en Hoopvol: NB-Uitgewers

Afrikaanse lesers, en veral jonges, het verlede week een van hulle grootste storieskeppers verloor. Hy het eers in sy middeljare begin skryf, maar uit die staanspoor was dit duidelik dat hy lesers met sy buitengewone stories oor gewone mense sou betower en pryse sou inpalm, wat dan ook keer op keer gebeur het. 

Derick van der Walt was meer geïnteresseerd in doodgewone mense wat ondanks alles wat die lewe opdis, bly oorleef, as in vername mense en belangrike gebeurtenisse. In Willem Poprok glo Willem se Blou Bul-mal pa dat hoender nie vleis is nie en saans word daar ’n dop gegooi  –  lesers sou bloot hulle oë moes toemaak om soortgelyke tonele voor hulle te sien afspeel. En in sy stories waar party lesers moeiliker met die hoofkarakter sou identifiseer, soos met Lien van Lien se lankstaanskoene, is sy karakterisering briljant oortuigend en intriges altyd realisties en eerlik.

Hoewel hy nie geglo het dat boeke bewustelike boodskappe of lesse moet oordra nie, kom al sy lekkerleesstories met ’n takeaway. Wie sou ná die kennismaking met Lien ooit by ’n bedelaar langs ’n verkeerslig verbyry sonder om oor hulle omstandighede te wonder? Humor is dikwels meesterlik ingespan om lesers te help om deur uitdagende intriges te kom, maar nooit ten koste van die erns van hooftemas nie.

............

Dis moeilik om ’n gunsteling-Derick van der Walt-titel te kies, maar Hoopvol is een van die boeke wat my die meeste geraak het. Hartseer- én lagtrane was aan die orde van die dag. Dis ongelooflik hoe hierdie skrywer dit reggekry het dat die leser gemaklik heen en weer tussen die skoene van ’n gebroke tienerseun en dié van ’n pas-klaar-met-skool tienermeisie in ’n godverlate Karoodorpie kon klim en hoe al die drade bymekaar gebring is.  

...............

Dis moeilik om ’n gunsteling-Derick van der Walt-titel te kies, maar Hoopvol is een van die boeke wat my die meeste geraak het. Hartseer- én lagtrane was aan die orde van die dag. Dis ongelooflik hoe hierdie skrywer dit reggekry het dat die leser gemaklik heen en weer tussen die skoene van ’n gebroke tienerseun en dié van ’n pas-klaar-met-skool tienermeisie in ’n godverlate Karoodorpie kon klim en hoe al die drade bymekaar gebring is.  

Derick van der Walt kon van ’n alledaagse storie ’n moet-lees-treffer maak. Hy’t sy karakters volrond ingekleur om dit vir sy lesers byna onmoontlik te maak om enige aweregse karakter af te skryf eerder as om optredes en reaksies te probeer verstaan. Lesers se houding teenoor die tipiese belhamel wat net aanhoudend droogmaak, terwyl almal voel dat hy homself gerus kan regruk, behoort ná die lees van Bambaduze te verander. Daar kan moontlik veral by Jurie se pa kers opgesteek word.

Van der Walt se boeke word deur volwassenes sowel as tieners geniet. Hy het die leefwêreld van jongmense verstaan, het hulle nooit onderskat nie, en kon baie goed vanuit hulle perspektief skryf, terwyl hy baie duidelik en realisties ook die volwassene-kant kon verwoord. Twee volwassene-titels, Daan Dreyer se blou geranium en Tussen vriende, het ook uit sy pen verskyn.

Sy laaste jeugboek, Toring van Jasmyn, is in 2019 met die Goue Sanlam-prys vir Jeuglektuur bekroon. Teen die agtergrond van ’n alternatiewe gesinsvakansie vol spanningsvolle oomblikke, deurspek met tienersarkasmehumor, wys hy deur middel van ’n storie met baie lae hoe eenders en aanpasbaar mense is.

Dis hartseer om te dink dat daar nie nog ’n Derick van der Walt-titel êrens in ’n pyplyn is nie. Hy laat ’n groot leemte in die Afrikaanse jeug- en jongvolwassenefiksiewêreld én breër. Hy kon vir almal skryf en het ook. Ek is wel baie dankbaar vir sy storienalatenskap en sal nie ophou om sy boeke wyd en syd aan te beveel nie.

Lees ook:

Letterkundetoets: Graad 12 Afrikaans Eerste Addisionele Taal

In memoriam: Derick van der Walt

The post ’n Huldeblyk aan Derick van der Walt appeared first on LitNet.

Die 26ste Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) is vanaf 29 Maart tot 3 April 2022 op Oudtshoorn aangebied. Die Kanna-pryse, ’n toekenningsgeleentheid wat tradisioneel na afloop van die fees erkenning gee aan uitsonderlike kreatiewe bydraes tydens die fees, vind weer plaas op Vrydag, 22 April 2022, in Kaapstad. 

Die onafhanklike Kanna-paneel met Rafiek Mammon as sameroeper, het Gary Naidoo, Laetitia Pople, Diane de Beer, Alby Michaels, Marguerite Robinson en Robyn van de Rhede ingesluit.

Mammon sê: “Ons, as onafhanklike paneel, sit letterlik elke oggend net voor agt al in ’n kamer en bespiegel oor die vyf tot ses stukke wat jy die vorige dag gesien het. En elke oggend – tot en met die laaste dag van die fees – word gesprekke met passie, erns en liefde deurdrenk. Dit gaan nie net oor die feit dat ons weer kon fees in lewende lywe nie, en om gehore en kunstenaars te kon sien en hoor nie. Dit gaan oor die kwaliteit van die werk. Die gehalte van produksies by die KKNK is so goed dat die paneel letterlik gewroeg het om 'n kortlys van benoemdes saam te sit onder die verskeidenheid waardevolle aanbiedings.”

Alle produksies op vanjaar se feesprogram het in aanmerking gekom vir vanjaar se Kannas in die 14 kategorieë, maar daar sal ook ’n Herrie- en twee ander spesiale toekennings by die geleentheid later vandeesmaand bekend gemaak word.

Hier is vanjaar se benoemdes:

Beste debuutwerk (musiek of teater)

• Die halwe huis
• Karatara
• Ek, Anna van Wyk
• Terminaal

Beste teateraanbieding

• Karatara
• Ek, Anna van Wyk
• Op hierie dag
• Terminaal 3

Beste musiekaanbieding

• Emo Adams en Take Note
• Nataniël: PRIMA DONNA
• Anna Davel:21

Beste bydrae tot visuele kuns

• Karin Preller vir die uitstalling Beyond Memory
• Dineke van der Walt as kurator van Rich in Fibre
• Die Kunstenaar Nkensani Rihlampfu vir die uitstalling, An orchestrated reality

Slurpieprys: beste opkomende kunstenaar

• Janion Kennedy vir spel in Op hierdie dag
• Marinda Ntantiso vir spel in Op hierie dag
• Conradie van Heerden vir spel in die kortstuk Om skoon te wees
• Adriaan Havenga vir spel en teks in die kortstuk Om skoon te wees

Beste aktrise

• Antoinette Kellermann vir die oerkluts kwyt
• Tinarie van Wyk Loots vir Ek, Anna van Wyk
• Carla Smith vir Terminaal 3
• Anna-Mart van der Merwe vir Terminaal 3

Beste akteur

• Marlo Minnaar vir Die halwe huis
• Wessel Pretorius vir Kiss of the Spiderwoman
• Stian Bam vir Terminaal 3
• Edwin van der Walt vir Terminaal 3

Beste manlike byspeler

• Carlo Daniels vir Ek, Anna van Wyk
• Wilhelm van der Walt vir Ek, Anna van Wyk
• Geon Nel in Ek vir Anna van Wyk
• Albert Pretorius vir Ek, Anna van Wyk

Beste vroulike byspeler

• The Ancient Voices: Nomapostile Nyiti en Lungiswa Plaatjies vir die oerkluts kwyt
• René Cloete vir Ek, Anna van Wyk
• Marinda Ntantiso vir Op hierie dag

Beste regie

• Neil Coppen en Tiffany Saterdaght vir Op hierie dag
• Marthinus Basson vir Ek, Anna van Wyk
• Gideon Lombard vir Karatara
• Marthinus Basson vir Terminaal 3

Beste teaterontwerp

• Op hierie dag– Zietske Zaaiman, ondersteun deur die geselskap
• Ek, Anna van Wyk– Marthinus Basson
• Karatara – klankbaan en -ontwerp deur Gideon Lombard

Uitnemende literêre bydrae

• Frieda van den Heever vir die samestelling van die oerkluts kwytuit die werk van Antjie Krog
• Ricardo Arendse vir die nuutgeskrewe teks Die halwe huis
• Tiffany Saterdaght en Neil Coppen, met bydraes deur Janion Kennedy, Hannes Visser, Theo Witbooi en Danny B, vir die teks van Op hierie dag

Beste Kinder- of jeugteater

• Pietersielie en Roosmaryn vertel stories
• Liewe Heksie en die rolskaatse

Beste Lucky Pakkie-aanbieding

• Coligny Laer
• Ruby en Roach – ’n animasieprent
• Om skoon te wees
• Onder in die bad

The post Persverklaring: KKNK 2022 se Kanna-benoemdes bekend appeared first on LitNet.