Like a good beverage, a good book holds promise from the first sip. This extract is used with the permission of Penguin Random House South Africa.

About the authors

Matthew Blackman has written as a journalist on corruption in South Africa, as well as on art, literature and history. He recently completed a PhD in Creative and Critical Writing at the University of East Anglia. He lives in Cape Town with a dog of nameless breed.

Nick Dall has an MA in Creative Writing from the University of Cape Town. As a journalist covering everything from cricket to chameleons, his favourite stories are always those about people – dead or alive, virtuous or villainous. He lives in Cape Town with his wife and three daughters.

About the book

Title: Rogues’ Gallery, an irreverent history of corruption in South Africa, from the VOC to the ANC
Authors: Matthew Blackman and Nick Dall
ISBN: 9781776095902 
Publisher: Penguin 
Date: March 2021

If you reckon corruption in South Africa began with Zuma or even with apartheid, it’s time to catch a wake-up call.

Rogues’ Gallery tells the story of some of the biggest skelms to grace our (un)fair shores, showing that dodgy dealings have been a national pastime for as long as South African history has been written down.

The action starts with the machinations of three colonial governors: rotten Willem Adriaan van der Stel and the ‘twaddling’ British duo, Sir George Yonge and Lord Charles Somerset. Added to this is Cecil John Rhodes’s unparalleled success in poisoning the land with theft, fraud and war, and Oom Paul Kruger’s corrupt and compromised Volksraads (official and unofficial).

Readers are then treated to apartheid’s finest feats in corruption: from the Broederbond’s perfect ten in state capture to the Department of Information’s peddling of fake news and the apartheid state’s manufacture of – no, not illegal cigarettes – Class A drugs! And let’s not forget the hotbed of corruption that was the ‘independent’ homelands.

Add to this a few murders, plenty of nepotism and a state president who started out as a Nazi spy, and the gallery of rogues is complete. On the flipside, every chapter also features at least one brave whistle-blower – the true heroes of this book.

Irreverent, entertaining and impeccably researched, Rogues’ Gallery busts the myth that the Zuptas were the first to capture the South African state, showing that corruption has always been around – and that the tricks politicians play haven’t changed a jot.

Extract

Chapter 7: THE BROEDERBOND
Bound in the Capture 1935–1978
State Capture 1.0

With the National Party’s victory in 1948, the Broederbond set to work capturing the state. The Broeders had been working tirelessly to stack the civil service and education system with young junior members. In fact, the National Party’s victory against Smuts can, according to many, be put down to this covert propaganda strategy. Now, with the groundwork laid and one of their members prime minister, the Broederbond were in the perfect position to take control of all state apparatuses, to stack the courts with their judges and to hand their companies lucrative government tenders.

The scale of the capture was immense. What made it even more remarkable was that this was not an elected party setting up their stall, but a secret elite organisation with only a few thousand of what journalists Ivor Wilkins and Hans Strydom famously called ‘Super-Afrikaners’ in its ranks. Most of Malan’s cabinet positions were filled by members of the Broederbond. And within forty-three days of taking power, Malan handed control of the defence force and railways to his Broeders. His method was simple: he did a Zuma and removed General Poole, one of the most respected and decorated Second World War officers as head of the army. Of course, the National Party claimed, as Zuma did after removing finance minister Nhlanhla Nene in 2015, that they had another job for him that was of great importance. In Poole’s case, at least, the job did actually exist, and the general was spirited out of the way to Berlin on an obscure diplomatic mission.

At the head of the railways – perhaps the most important piece of public infrastructure in the country – was the young and impressive (but English-speaking) Marshal Clark, who still had another eighteen years of government service left. Clark was forced into early retirement and given an £80 000 (R60 million today) golden handshake. As Senator David Jackson (we had senators back then) pointed out, installing a Broederbonder as head of the railways ended up costing the taxpayer £95 000 (over R72 million today) once the administrative costs had been taken into account.

On retiring at the age of forty-eight, Clark stated, seemingly quite genuinely, that he was ‘sad at heart that I leave’ and that he was looking forward to the ‘other work’ the government had lined up for him. On discovering that the ‘other work’ was a complete farce, Clark insisted on further compensation from the government. Malan duly coughed up another £80 000 pension. Clark, still seventeen years away from retirement, would then become a director of De Beers – nice work if you can get it, especially with a R120-million severance package already in your pocket!

Charles Bloomberg, one of the first journalists to investigate the Broederbond’s activities, demonstrated that by 1962 every branch of the state (civil service, judiciary, police, army and parastatals) was controlled and staffed by Afrikaners. And most of the top positions were filled by Broeders. Of the forty-six top civil servants, forty-two were Afrikaners; of the country’s 318 diplomats, only three were English. The Appeal Court too had been packed with sympathetic Afrikaners. Only two (old) judges were not of Afrikaner descent; and not one English surname could be found on the senior military and police lists.

As the academic Julian Hyslop argues, the country and the government did pay heavily for these policies. The new officials placed in the senior positions of the civil service, in particular, lacked the training and expertise of the people they had supplanted. This led to an all too familiar skills shortage, an issue that plagued the government over the decades to come. The new Afrikaans recruits at junior levels were also quite often from the least educated sector of the population and struggled initially with their new tasks.

To add to these problems, an almost wholesale economic capture was on the go. As Wilkins and Strydom (those laudable muckraking journalists) noted, the influence that the Broederbond had on South African business was so widespread and fundamental that it could easily be the subject of a book the length of a Voortrekker family Bible. At the centre of this was the notion of ‘economic struggle’ in which capitalism would be used to promote the advancement of Afrikaner business. In this pursuit, the Broederbond set up an economic committee in the 1930s fronted by the Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge. The federation’s committee included a list of the Broederbond’s usual suspects, including Nico Diederichs and Piet Meyer.

In October 1950, the Broederbond organised an Ekonomiese Volkskongres. Diederichs, in his address to the conference, stated in typically populist form that it was characteristic of the Afrikaner that he always ‘attached more weight to the spiritual than to the material’. Diederichs went on to say that the economic strengthening of the volk ‘was never an end in itself, but was always seen purely as a means, and indeed essential means to the fulfilment of the eternal spiritual calling of our nation’. But of course Dr Gold would say this.

The post First sip: <em>Rogues’ Gallery</em> by Matthew Blackman and Nick Dall appeared first on LitNet.

Foto van Saartjie Botha: Naomi Bruwer

Saartjie Botha praat met Naomi Meyer oor Flikker Flash, ’n opwipkunsweek wat binnekort in Stellenbosch plaasvind. (Hier is nog inligting.)

..........

Die Woordfees het deur die jare organies gegroei, dikwels as gevolg van nuwe behoeftes van ’n ontwikkellende gehoor. COVID-19 aksentueer alle bestaande behoeftes aan lewende optredes, maar dit trek ook ’n streep deur vorige wenresepte en bewese suksesse.

.........

Hallo Saartjie, dis gaaf om te gesels, en dis moeilik. Betreffende die moeilik: As daar nooit ’n virus was nie, sou vanjaar se Toyota US Woordfees nou al verby gewees het. Betreffende die gaaf: Ek lees met vreugde van opwipvertonings in die strate vir die Woordfees se Kunstenaarsweek. Waarom kuns na die strate bring, en hoe strook dit met en verskil dit van die Woordfees se visie deur al die jare?

Die Woordfees het deur die jare organies gegroei, dikwels as gevolg van nuwe behoeftes van ’n ontwikkellende gehoor. COVID-19 aksentueer alle bestaande behoeftes aan lewende optredes, maar dit trek ook ’n streep deur vorige wenresepte en bewese suksesse. Een van die uitvoerende kunste se groot uitdagings is beperkings op die getal mense in onderdak- (100) en buitelugruimtes (250), ongeag die kapasiteit van die ruimte. Met straatkuns omseil ons die kapasiteitprobleem sonder om die veiligheid van gehore en kunstenaars in gedrang te bring. Optredes gaan meestal in leë winkelruimtes gebeur. Die kunstenaar is veilig agter glas, en die gehoor is veilig in die buitelug met klankversterking soos nodig. Omdat ’n beperkte aantal toeskouers vanaf die straat, sypaadjie of gang in die ruimte sal kan insien, doen ons korter vertonings van 5–15 minute, voor gehore wat wissel van 20 tot veel meer. Gehore beweeg na verskillende ruimtes om verskillende kunstenaars te sien, amper op die Universiteit Stellenbosch se Vensters-model. Ons glo hierdie vernuwende projek sluit aan by ’n trotse tradisie van Woordfees-waagstukke wat in die verlede aangepak is.

Betrokke en lewende kuns met ’n gehoor wat met die kunstenaar (of sy skeppings) in gesprek kan tree. Dis wat ons begeer. Dink jy die andersoortige Kunstenaarsweeek sal so ’n soort dialoog kan bewerkstellig? Sal mense nou almal die geleentheid kry om kosteloos deel te wees van ’n gesprek met kuns? Of is dit nie so eenvoudig nie – hoe gemaak met uitdagings soos ander ruimtes, spasie in die dorp, wie daag op, ongestruktureerde tye en ’n meer organiese manier van doen?

Ons hoop dat kunstenaars met hulle kort optredes unieke perspektiewe sal lewer op ’n gemeenskap in pandemie, en ook op ons leef- en ervaringswêreld wat hierna volg. Ons sal, sodra deelnemende kunstenaars hulle ruimtes gekies het, op sosiale media riglynskedulering deel. Optredes is hoofsaaklik Vrydag- en Saterdagaand, met enkele optredes Saterdag deur die dag. Hou ook ons webwerf dop vir meer inligting. Hoe om die dialoog tussen kunstenaars en gehore te fasiliteer sal ons in die oomblik moet bestuur, omdat ons geen vooraf ervaring van hierdie tipe optrede het nie. Ek vermoed ervaring van lewende kuns gaan tot postervarings lei. Omdat dit in openbare ruimtes gebeur, is daar natuurlik ’n moontlikheid dat dit sommige toeskouers se eerste ervaring van lewende kuns is. Daaroor is ons natuurlik baie opgewonde.

.........

Ek vermoed ervaring van lewende kuns gaan tot postervarings lei. Omdat dit in openbare ruimtes gebeur, is daar natuurlik ’n moontlikheid dat dit sommige toeskouers se eerste ervaring van lewende kuns is. Daaroor is ons natuurlik baie opgewonde.

..........

Ek moet oor geld vra. Kuns is nie net gratis nie. Kuns kom teen ’n prys. ’n Lid van ’n gehoor betaal iets omdat daardie lid van die gehoor wegstap met ’n skat. Hoe gemaak, in hierdie sware tyd, om geld te kan verdien uit geleenthede wat op hierdie maniere en hibried geskep word?

Alle vertonings is gratis en gehoorlede kan donasies in ’n hoed of kitaartas gooi, of per Snapscan bydra tot die Tribuo-fonds wat juis gestig is om kunstenaars tydens die grendeltyd te ondersteun. Uiteraard is daar koste verbonde aan die aanbied van die Kunstenaarsweek, en ons kan dit net aanpak met steun van ons borge en vennote: die Universiteit Stellenbosch, Toyota, kykNET, NATi en Visit Stellenbosch. Ons is veral dankbaar vir goeie samewerking met die gastehuise en hotelle om ons kunstenaars se verblyf so aangenaam as moontlik te maak. Kunstenaars het geld nodig, maar geld is nie alles nie.

........

Kunstenaars het nodig om weer in hulle kunstenaarskap te glo, in hulle aard en wese, en hopelik is Kunstenaarsweek en Flikker Flash ’n platform om kunstenaarskap te bevestig.

..........

Kunstenaars het nodig om weer in hulle kunstenaarskap te glo, in hulle aard en wese, en hopelik is Kunstenaarsweek en Flikker Flash ’n platform om kunstenaarskap te bevestig. Dit is ook ’n broodnodige kreatiewe inspuiting in die psige van Stellenbosch.

Lees ook:

Persverklaring: kom Flikker & Flash in die strate van Stellenbosch

The post Toyota US Woordfees 2021: Saartjie Botha oor Flikker & Flash, straatteater en nuwe tye appeared first on LitNet.

Veronique Jephtas se boek Soe rond ommie bos is die naweek in die Paarl bekendgestel. Gys Loubser was daar om namens LitNet ’n video van die geleentheid te neem. Die foto’s van die geleentheid, waarop Veronique en sommige van die lede van die gehoor verskyn, is ook deur Gys geneem.

The post <em>Soe rond ommie bos</em> deur Veronique Jephtas: boekbekendstellingsvideo appeared first on LitNet.

Foto: Unsplash.com

• Hierdie bydrae is uit eie beweging van die skrywer aan die LitNet-redaksie gestuur.

Dit is teleurstellend dat akademici aan die US taal gebruik om ongelukkigheid, ontevredenheid en onenigheid nie net onder die universiteitsgemeenskap nie, maar onder die meeste Afrikaanssprekendes in die land te veroorsaak. Om Afrikaans as nie-inheemse taal te verklaar, is nou regtig om mens die joos in te jaag.

Afrikaans en grondbesit is albei sensitiewe aangeleenthede wat met omsigtigheid hanteer moet word. Is die US-owerhede se geheue dan so kort dat hulle vergeet het van die 1976-opstande toe die wit Afrikaanse hegemonie Afrikaans op selfs swarttalige skole afgedwing het? Het hulle die gevolge daarvan so gou vergeet?

Afrikaans as moedertaal is so belaai met emosie dat die ontkenning daarvan as spreek- en skryftaal enigiemand wat dit as hartstaal gebruik, warm onder die keel maak. Geen gebore en getoë Afrikaanssprekende sal dit sonder meer aanvaar dat hulle van hul grondwetlike reg op moedertaalonderrig op skool en universiteit uitgesluit word nie.

.........

Die gebruik van Afrikaans het sy oorsprong op Suid-Afrikaanse bodem in die vorm van Kreools wat deur die Moslem-slawe, Khoekhoe- en Hollandse gemeenskappe gepraat is. Geskiedkundiges en taalkundiges wys telkens daarop dat Afrikaans alreeds in die laat 1700’s in Arabies vertaal is.

..........

Die gebruik van Afrikaans het sy oorsprong op Suid-Afrikaanse bodem in die vorm van Kreools wat deur die Moslem-slawe, Khoekhoe- en Hollandse gemeenskappe gepraat is. Geskiedkundiges en taalkundiges wys telkens daarop dat Afrikaans alreeds in die laat 1700’s in Arabies vertaal is. Daar bestaan ook ’n mening dat ’n groep inheemse volke wat handel met die Nederlanders gedryf het, ’n verdraaide Nederlands gepraat het wat op die vroeë ontstaan van Afrikaans dui.

Dat Afrikaans kwansuis eers in 1875 sy ontstaan sou gehad het, is ’n mite wat sonder meer deur wit Afrikaanssprekendes aanvaar is en in die verlede deur hul magsugtigheid en verabsolutering van hul eiesoortigheid in ander Afrikaanssprekendes se verstand afgedwing was. Die Voortrekkers het die Kaapkolonie verlaat weens die verengelsingsbeleid van die Britte sedert hul tweede besetting van die Kaap in 1806. Hul ontevredenheid was gebaseer op die feit dat hulle taal, naamlik Nederlands, en hulle regeringsmag van hulle weggeneem was. Daarom verskyn hul verset teen Engels ook in hul poësie. Afrikaans was nie ’n rede vir die Groot Trek nie.

Die ontwikkeling van Afrikaans in sy huidige gevorderde status is grootliks toe te skryf aan die wit Afrikaanssprekendes wat politieke mag van 1948 tot 1994 geniet het. Enkele bruin Afrikaanssprekendes het ’n groot rol in die uitbreiding van die letterkunde gespeel. Adam Small is erken as een van die Sestigers wat meestal uit akademici bestaan het en wat in die letterkunde en taalkunde Afrikaans op ’n hoёr vlak geplaas het. In die lettere, opvoedkunde, natuur- en sosiale wetenskappe het Afrikaans nie slegs nasionale status geniet nie, maar ook internasionale status.

Meer as 80% van die bruin gemeenskap in Suid-Afrika is Afrikaanssprekend en word vanaf 1994 deur landsbeleid gedwing om Engels te besig omdat transformasie, wat deesdae ’n pynwoord geword het, toegepas word. As mens deesdae die woord “transformasie” hoor, dan kom die gedagte van vervanging op. Die werklike betekenis van transformasie is om te “verander na” (op Suid-Afrika toegepas: die beste van alle landsburgers). Met ander woorde, transformasie is gerig op regstelling en oopstelling van die demokratiese werklikheid wat van die histories benadeeldes voor 1994 ontneem is. Dit wil nie sê daar moet op ’n ongrondwetlike wyse onder andere van die bevoordeeldes van die vorige bestel weggeneem word ten einde restitusie en gelykheid te bewerkstellig nie; met die onderwysstelsel en Afrikaans as akademiese taal weggedoen moet word nie; na werkreservering en diskriminasie op grond van velkleur teruggekeer moet word nie. Die voorsiening van hoёronderwysgeleenthede aan nie-Afrikaanssprekende student moet nie daartoe lei dat studente wie se moedertaal Afrikaans is, uitgesluit word nie.

.........

Dit is net eenvoudig aangrypend hoe leerders en studente wat in hul moedertaal onderrig ontvang, beter presteer as niemoedertaalstudente. Meertaligheid wat in ’n land soos Suid-Afrika ondersteun word en wat in die Grondwet uitgespel word, behoort nastrewenswaardig te wees, maar dan moet die ander nege amptelike tale ook akademies ontwikkel word ten einde dit op universiteitsvlak te verwerklik.

..........

Parallelmediumonderwys (enkeltaalonderrig) in Suid-Afrika het ’n geskiedenis van sukses, veral in stedelike gebiede, teenoor dubbelmediumskole (tweetalige onderrig) wat verwarring onder leerders en studente veroorsaak. Ek het ervaring van parallelmedium as leerder en as onderwyser. Dit is net eenvoudig aangrypend hoe leerders en studente wat in hul moedertaal onderrig ontvang, beter presteer as niemoedertaalstudente. Meertaligheid wat in ’n land soos Suid-Afrika ondersteun word en wat in die Grondwet uitgespel word, behoort nastrewenswaardig te wees, maar dan moet die ander nege amptelike tale ook akademies ontwikkel word ten einde dit op universiteitsvlak te verwerklik.

Die US sal hom die vraag moet afvra in watter mate die afskaffing van Afrikaans tot versoening onder Suid-Afrikaners lei en waarom Afrikaans nie gebruik kan word om versoening te laat realiseer eerder as om dit uit te sluit, wat verbittering meebring nie. Suid-Afrika is ’n land van diverse kulture, veelvolkigheid en veeltaligheid. As ons nie ons verskille en gemeenskaplikhede onder mekaar kan raaksien nie, en veral ons gemeenskaplikheid kan gebruik om versoening te bewerkstellig nie, sal die groot geeste soos Desmond Tutu en die ontslape David Piedt en Beyers Naudé se drome van ’n versoenende en verenigde Suid-Afrika ’n hersenskim bly.

Lees ook:

’n Taalbom bars al weer in Stellenbosch

Onverskilligheid of malligheid? Ons hoef nie een sektor van die gemeenskap te ontmagtig om die ander te bemagtig nie.

US-taaldebat 2021: Kinkel in die kabel

US-taaldebat 2021: Afrikaans is sterkgesig

US-taaldebat 2021: Ek is Afrikaaps

The post US-taaldebat 2021: Die taalkwessie aan die Universiteit Stellenbosch appeared first on LitNet.

Foto van Bettina Wyngaard: Izak de Vries; foto van paasbolletjies: Pixabay

Baie mense maak hierdie week reg vir die groot Paas-ete. In die Kaap beteken dit bakke kerrievis en hot cross buns.

Elke familie het hul eie resep vir die kerrie, en elkeen glo hulle resep is die beste. Dan is daar die infidels wat by Woolworths, Checkers of Pick n Pay bakkies kerrievis gaan koop. Dis nie dieselfde nie.

Maar Paasfees gaan nie regtig oor kerrievis, of paashase of paaseiers nie. Dit gaan oor die herdenking van Christus se sterwe aan die kruis. Vir Jode gaan dit oor die pasga, toe die doodsengel al die huise van Egipte getref het, maar die Israeliete wie se deure met bloed besmeer was, oorgeslaan het. Vandaar die Engelse “Passover”.

In die Anglikaanse tradisie, waarin ek deel, word hierdie week voor Goeie Vrydag die Heilige Week genoem. Daar is elke dag kerk. Op Maandag en Dinsdag word die stasies van die kruis gedoen. Woensdag is daar boetedoening, wanneer alle aktiewe Anglikane hul sondes bely. Donderdag is ’n groot dag. Gedurende die dag hernu elke priester in die Anglikaanse kerk wêreldwyd sy of haar geloftes. Dan word die olie waarmee siekes deur die jaar gesalf word, ook ingeseën. Die aand, Maundy Thursday (oftewel Dag van die Voetwassing), word 12 gemeentelede se voete simbolies deur die priester gewas. Die aand eindig deurdat die altaar in absolute stilte gestroop word van alle ornamente, behangsels en versierings. Steeds in stilte verlaat die gemeente die kerk. Die eerste woorde word gespreek wanneer jy die kerkgrond heeltemal verlaat het, gewoonlik in die parkeerterrein.

Dan kom Goeie Vrydag. Die diens duur gewoonlik drie uur, maar die meeste mense kom net vir een of twee uur. Soos die Donderdagaand, is dit ’n somber tyd. Die vredegroet, wat deel van elke diens is, word nie gegee nie. Die diens eindig ook in stilte.

Sondagoggend, die eintlike Paasfees, begin die diens in donkerte, gewoonlik sesuur die oggend. Die gemeente is in duisternis in die kerk, en dan word kersies aangesteek, een na die ander, totdat elke gemeentelid ’n brandende kersie het. Dit verlig gewoonlik die hele kerk, wat met feestelike wit blomme versier is, en dis ’n feesviering. Daar word paaseiers uitgedeel vir die kinders. Soms is daar blomme vir die vroue. Baie keer word babas gedoop, en die kerk is stampvol.

Dis hoe dit tradisioneel verloop in elk geval.

Ander gelowe het ander tradisies. Die jaarlikse uittog na Polokwane van die Sioniste-Christenkerk is legendaries. In Genadendal is daar ’n tradisie dat alle grafte die Sondag skoongemaak moet word, en mense reis van regoor die land om deel te hê hieraan.

Verlede jaar was dit maar ’n droewe Paasfees. Ons was toe nog in die 21 dae van streng inperking, toe ons ons ons huise mag verlaat het net om kos te koop, of dokter of bank toe te gaan. Geen kerkdienste, geen grafte skoonmaak, geen massa byeenkomste nie.

En alle aanduidings is dat daar hierdie week weer strenger maatreels aangekondig gaan word net voor Paasfees.

Alreeds word daar nie hande op enigeen gelê nie. Die vredegroet is nou ’n verlangse wuif met die hand, knik van die kop, of buig van die hoof met gevoude hande, in tipiese namaste-styl. G’n voet gaan gewas word nie. En die drie uur lange diens word verkort. Die inseëning van die olies is hierdie jaar selfs meer van ’n geloofsdaad as ander jare, want terselfdertyd word die hoop uitgespreek dat ons voor die volgende Paasfees in staat sal wees om mense die hande op te lê.

Dis nie net die simboliese handelinge en byeenkomste wat ons verloor in die pandemie nie. Ons hele manier van aanbidding verander. ’n Groot deel van geloofsuiting is tog die samesyn met ander wat dieselfde as jy glo. Hierdie afgelope jaar was dit afwesig. Zoom-kerk, of Facebook-kerk, is maar ’n dowwe weerkaatsing van ware samesyn. Facebook-begrafnisse troos nie.

Juis daarom dat ons almal moet saamwerk om te verseker dat ons vinniger hierdeur kom.

En deel van daai samewerking is om gesamentlik druk op die regering te plaas om seker te maak dat ons vinniger gevaksineer word sodat ons almal ’n normale lewe kan hervat.

The post Paas-kerk in die tyd van Korona appeared first on LitNet.

Die kykNET Fiëstas, wat vanjaar vir die eerste keer vooraf opgeneem is, vereer sedert 2011 jaarliks uitsonderlike prestasies in die uitvoerende kunste. Ten spyte van ’n uitdagende jaar, is daar besluit om steeds die kunste en kunstenaars te vereer. Hier is ’n lys van die wenners.

Persverklaring: Hier is die wenners van die 11de kykNET Fiëstas

Foto van De Klerk Oelofse: https://www.litnet.co.za/persvrystelling-my-mense-is-die-kluts-kwyt-by-aardklop/

.........

Die Fiëstas was dus nie net belangrik sodat ons, die kunstenaars, vereer en onthou word nie, dis ook vir die kyker by die huis om nie van ons te vergeet of die impak wat die inperkings op ons industrie gehad het nie. 

...........

Die akteur De Klerk Oelofse het ’n Sinjatuur-toekenning by vanjaar se kykNET Fiëstas ontvang. Hy praat met Naomi Meyer oor die toekenning.

Baie geluk met jou kykNET Fiësta-toekenning! Die ondenkbare het gebeur: hierdie virus.  Hoe het die afgelope tyd se Covid-situasie jóú lewe en wêreld beïnvloed?

Uiteraard dink ek mense wêreldwyd se lewens is beïnvloed deur die pandemie. Daar is soveel industrieë wat ernstige houe in hierdie tyd gevat het en ’n daarom wil mens nie vergelyk of sê wie dit dan nou die ergste gevoel het nie. Die feit is, dit is vandag presies ’n jaar sedert ek laas op die verhoog kon gaan om te werk. My vermoede is ook dat die uitvoerende kunste een van die laaste industrieë sal wees wat weer terugkeer na normaal toe, juis omdat dit staatmaak op mense om bymekaar te kom vir ’n ervaring. Dit maak ’n mens, om eerlik te wees, so ’n bietjie mismoedig. Aan die ander kant klou die optimis in my vas aan die hoop dat die uitvoerende kunste op die ou end deur ’n bloeitydperk sal gaan wanneer ons terugkeer, juis omdat mense uitgehonger sal wees vir ’n gedeelde ervaring.

Ek het jou pas oor die verwoestende effek van die Covid-maatreëls gevra. As die geld op is, is dit op. As die teaters leeg is, is daar niks. Nou vra ek jou oor alternatiewe en nuwe maniere van dink. Wat moes jy doen om te oorleef die afgelope tyd? En hoe sien jy ’n nuwe, of andersoortige, hibriede kunstewêreld?

Ek is gelukkig genoeg om darem ook ’n voet in die deur te hê met TV- en radiowerk en dit het my aan die gang kon hou tot nou. In die stiller tye werk ek as ’n vrywilliger by ’n inheemse kwekery in Kaapstad genaamd Happy By Nature, en dit help weer om die beurt om na my emosionele welstand om te sien.

.........

Ek weet nie of ek heeltemal oortuig is deur ’n nuwe, andersoortige, hibriede kunstewêreld nie. Ek dink daar is fantastiese projekte wat geloods word, maar op hierdie stadium sien ek dit eerder as ’n manier om kunstenaars aan die lewe te hou en nie as ’n nuwe kunstewêreld nie.

..........

Ek weet nie of ek heeltemal oortuig is deur ’n nuwe, andersoortige, hibriede kunstewêreld nie. Ek dink daar is fantastiese projekte wat geloods word, maar op hierdie stadium sien ek dit eerder as ’n manier om kunstenaars aan die lewe te hou en nie as ’n nuwe kunstewêreld nie. Soos ek vroeër genoem het glo ek dat dit taai gaan wees, maar as ons op die een of ander manier net kan vasbyt, gaan ons ’n bloeitydperk aan die anderkant van dié ding sien.

Wat beteken ’n toekenning soos hierdie een vir jou juis in ’n tyd soos hierdie?

Ek dink dis wonderlik dat kykNET deurgedruk het en tog die Fiëstas aangebied het vanjaar. Jy weet, ek kan nie onthou dat die President die afgelope jaar in enige van sy toesprake kunstenaars eers genoem het nie. ’n Mens voel dan ’n bietjie uitgelaat en vergete. Die Fiëstas was dus nie net belangrik sodat ons, die kunstenaars, vereer en onthou word nie, dis ook vir die kyker by die huis om nie van ons te vergeet of die impak wat die inperkings op ons industrie gehad het nie. 

Op ’n persoonlike vlak hits die Sinjatuur-toekenning my net nog verder aan om vas te byt en aan te hou doen wat ek doen, want dit dra waarde en dit word raakgesien. Ek is baie dankbaar daarvoor.

Lees ook:

kykNET Fiëstas 2021: ’n Onderhoud met Dean Balie

The post kykNET Fiëstas 2021: ’n Onderhoud met De Klerk Oelofse appeared first on LitNet.

Persverklaring: Hier is die wenners van die 11de kykNET Fiëstas

Photo of Terry Fortune: YouTube – "The one and only Terry Fortune", kykNET Fiëstas

Terry Fortune talks to Naomi Meyer about his kykNET Fiëstas award.

.........

It has nudged me to change the focus from one of self-preservation to one of sharing, caring and mentoring others who share my passion.

...........

Congratulations on your kykNET Fiësta award! The unthinkable happened – this virus. How has the past year’s Covid situation influenced your life and world? 

It has nudged me to change the focus from one of self-preservation to one of sharing, caring and mentoring others who share my passion.

The world has not changed, but is merely in the process of adjusting to a new era.

The future is entrusted to those who recognise new beginnings and embrace technology to enhance their art. Theatre will not die, but will adapt.

.........

The past uncertain and difficult year resulted in many younger artists reaching out for advice and opinions – how learning about the past could help them build in the future. These and other life skill questions served as a balm to an aging thespian.

...........

The past uncertain and difficult year resulted in many younger artists reaching out for advice and opinions – how learning about the past could help them build in the future. These and other life skill questions served as a balm to an aging thespian.

A world of art reflecting – renewal, innovation, adaptation and cultural assimilation.

What does this award mean to you in a time like this? 

I am overwhelmed, thrilled and delighted to be chosen out of a kaleidoscope of South African performers.

Also read:

kykNET Fiëstas 2021: ’n Onderhoud met Dean Balie

kykNET Fiëstas 2021: ’n Onderhoud met De Klerk Oelofse

The post kykNET Fiëstas Awards: An interview with Terry Fortune appeared first on LitNet.

....

“And the question is this: how do we create the permanent, transformative conditions to ensure access and success for all the historically marginalised speakers of Afrikaans, without falling into dogma, outdated theories and arcane linguistic theories and knowledge?”

....

In the decades to come, it will be seen, heard, read and used as a “language” of teaching and learning in schools, universities, industry and communities in the same way as standard Afrikaans.

With Kaaps widely practised in the Western Cape and elsewhere, speakers of Kaaps do not enjoy the full benefits of their South African citizenship. Yet, many are trying to change the way we talk and write about and research Kaaps as a potential future standard “language”. Until this point, we have reaped the rewards of the transformative efforts of academics, novelists, poets and Kaaps language activists mapping out what it will take to unify the writing system of Kaaps, where to direct funding to advance the education and curriculum for a stronger inclusion of Kaaps, how to transform the codification of Kaaps, and how to develop the local economy to the greatest benefit and upliftment of the mainly working-class speakers of Kaaps in South Africa. But you won’t see any of these efforts and advancements in the general debate about Afrikaans at universities, least so in the latest debate about the use, status and position of Afrikaans at Stellenbosch University (SU).

The moment I saw the news feed pop onto my social media pages, I murmured to myself: “Again, Afrikaans. Again, SU. It’s like flogging a dead horse.” And, indeed, for a long time it has been. Any debate of Afrikaans at SU is immediately at best exclusionary, and at worst unhelpful to the magnificent future of Afrikaans. You didn’t need just the #FeesMustFall movement to provide that additional evidence. For years, at least in my field of linguistics, I have come to learn that no (socio)linguist at SU worth their scientific salt will touch the debate with a ten-foot pole. Many leading experts in their fields – especially language, identity, society and multilingualism in South Africa and across the world – either self-censor or privately bemoan the restrictions placed on their ability to teach and do research, given the oftentimes acerbic nature of debates surrounding Afrikaans.

As a first language speaker of Kaaps, I have followed, listened to and read with great enthusiasm, for years, the many flare-ups on Afrikaans at SU – it’s like my annoying gout: it comes and goes and often requires strong medicine before it subsides. But it never goes away. I am often left with great disappointment as the usual and regular soap box pseudo-linguists and armchair critics provide overblown criticism of the status and position of Afrikaans at SU, bemoaning the future loss of Afrikaans as a language of power, with some having the temerity to suggest that all Afrikaans speakers are about to be wiped off the proverbial dialect map. And, while others rush to state multilingual facts wrapped up in Afrikaans monolingual, nostalgic fictions, others still permanently scream like Gargantua from A4 paper that Afrikaans is dying out. Nothing could be further from the truth.

On the face of it, the debate and protests around the university’s language policy – in theory and in practice – have, this time around, inspired only a small group of students, likely co-opted by a fed-up elite, which says a lot. But it has nevertheless dragged out into the open political parties desperate for votes, interest groups ignoring constitutional precedent, a flurry of open letters from worried hearts and minds, carefully thought out data-driven pieces by leading academics, deadpan reactionary ripostes, clever verbiage from language activists calling themselves language activists without a history of serious language activism, and heartbreaking details from students bemoaning the fact that once again an elite group has hijacked the narrative around the future of Afrikaans, and asking for empathy.

But almost all of the stances on the status and position of Afrikaans ask the wrong questions, or advance positions that are factually incorrect and scientifically wrong, of course from a linguistic language contact and change perspective. In fact, almost none of them, especially the highly emotional narratives, ever fit the empirical evidence that supports the fact that alongside English, Afrikaans (after apartheid) has seen a consistent growth in literature and practice at an exponential pace. This, of course, is in part due to the explosive growth of Kaaps.

If it wasn’t clear before, then it definitely is now: public debates about Afrikaans have never really been concerned with how we should plan, empower and increase the access and success of historically marginalised and racialised varieties of Afrikaans in institutions of power such as Stellenbosch University. In the case of Kaaps, there has always been the mistaken notion that Kaaps is covered under the constitutional rights of Afrikaans as an official language; yet, in recent decades, there has been an explicit acknowledgment of Kaaps and Kaaps speakers as constituting one of the largest communities of Afrikaans speakers in the Western Cape and elsewhere. Increasingly, we see in public and private Afrikaans practices that there is the frequent production of everyday Kaaps texts on online social media platforms and in offline interactions. Kaaps is finding an increasing presence in higher education degree programmes (see, for example, the Rhodes University MA creative writing programme) and academic research and conference paper topics. And the frequent output of novels, novellas and works of poetry provides further evidence that Kaaps is not coextensive with Afrikaans, but distinct from it.

We now know that it is a fact that Kaaps has been the biggest loser in the standardisation process of Afrikaans, and we also know that this came as a consequence of colonialism first, and then the total racism of apartheid. No one would deny today that Kaaps was used by the indentured indigenous and enslaved populations at the Cape during colonialism. Or that it borrowed from a mix of Khoe languages, colonial trade languages and Arabic; or that it is a locally inflected form of Dutch, Kaaps-Hollands, but influenced by English, too. What would be denied is that this diversity was erased through the standardisation of Afrikaans, which, as a result, further marginalised for decades a large and diverse community of speakers.

Think about it: you’d be forgiven today, for example, if you didn’t know that the Kaaps greeting word aweh was lexico-grammatically manipulated from its verb use in Old Javanese (a language spoken in Batavia), but that it is also a Khoe language word – and is still used in Indonesia today! Interesting, nuh? I think so, too.

....

“Reinventing Afrikaans in this sense would mean embracing our vulnerability in Afrikaans and confronting an enduring language fact: that in our not so new democracy, although an old idea of Afrikaans – as a language that inflicts symbolic and material pain – is dying out, a new and exciting idea of the Afrikaans speaker is emerging across the racial spectrum. This is a speaker invested in the ontological refashioning of their Afrikaans and its future.”

....

Today, Kaaps speakers, academics, educators, students, musicians, journalists, writers and activists invested in the advancement of Kaaps are succeeding not only in the recognition of the way speakers of Kaaps speak, read and write, but also in how they exercise their agency and voice as part of their linguistic citizenship. At the same time, the breadth of literary works, as well as the increasing linguistic scholarship demonstrating the scientific literacy and authenticity of Kaaps, indicate that the empowerment of Kaaps and the restoration of dignity and humanity in Kaaps as a language is nigh.

Perhaps of all the speakers of Afrikaans, Kaaps speakers have suffered the harshest racial, economic and symbolic oppression and suppression from the days of apartheid. There has never been a truth and reconciliation workshop for speakers of Kaaps which involves more than two people either rapping or comrade(ing) for Kaaps. Not one iota of progressive and transformative reparation has been gestured, save for the inclusion of fewer than 100 words in the HAT! We’ll take that, of course, even if it is still just neoliberal lip service wrapped up as nonracial transformation; and, of course, there are the Adam Small awards and prizes.

Not to belabour the point, though, speakers of Kaaps have always been the forerunners of transforming the nonracial politics of Afrikaans. And today, we are seeing a steady norming of the symbolic and material recognition of Kaaps as a medium for knowledge transfer in some sectors of the economy. We also see a steady current of calls supported by knowledge brokers and catalysts at basic and higher education levels to revisit the way historically marginalised languages such as Kaaps are empowered in South Africa. There are calls to recast Kaaps as a “language” for teaching and learning in schools and universities, not only to provide a vision to Kaaps speakers of what is to come in terms of how Kaaps will be empowered in institutions as a language of power, but also to bring Kaaps into the centre of knowledge creation and processes of intellectualisation and institutionalisation. These transformative recommendations cannot be ignored.

But, given all of this, the debate at SU leads us to a confronting question to consider not only the future of Afrikaans, but also my omkrap and kopkrap suggestion here, that Kaaps is the future of Afrikaans in our multilingual South Africa. And the question is this: how do we create the permanent, transformative conditions to ensure access and success for all the historically marginalised speakers of Afrikaans, without falling into dogma, outdated theories and arcane linguistic theories and knowledge?

To begin to answer this question, we must realise that we don’t need a new nostalgic-like language movement, because frankly the Constitution of South Africa takes care of us all, whether you are monolingual (which is rare), bilingual or multilingual. There is no volk, rooi gevaar or swart gevaar, no monopolies of linguistic knowledge or inherent existential threat or pressure on our Selves if we practise Afrikaans every day. We live in a multilingual society, and, as such, we need to embrace and invest fully in the empowerment of the diversity of Afrikaans. We’re in this together and need to chart the future of Afrikaans together.

Now, okay, some will say that the train we’re on is not heading in the right direction and that the light we see at the end of the tunnel is another train coming. I get it. You like riding the train of history.

But if we’ve learnt anything from the growth, recognition, inclusion and material infrastructure of Kaaps, you’ll notice that this growing “language” is providing the clearest signposts that if we change tracks, the bright, nonracial-linguistic future of Afrikaans will be secured. And one immediate way to do so is to advance various interventions of reinventions.

If we open up the institutional spaces to empower speakers of Kaaps and, indeed, any other historically marginalised and racialised variety of Afrikaans, we could in earnest confront the future of Afrikaans. This would be a step in the right direction, and it would unburden the talks and debates about the future of Afrikaans, which are often occupied with archaic and provincial ideas about language contact and change in a multilingual South Africa. Essentially, if we reimagine our efforts and focus them on the empowerment of all historically marginalised speakers of Afrikaans, beginning with Kaaps as a workable model, of course, we begin the difficult work of reinventing Afrikaans. This will be the work of exposing our vulnerability and loving other ways of speaking Afrikaans without sneering, scaremongering and snarling.

We need to invest the symbolic energy into a new way of being in Afrikaans. Speakers of Kaaps have long given indicators from their uncouth, downtrodden places of being, of what it takes to establish relationalities across races. While many, poor as they are, live together with other poor whites and blacks, at the end of the day they share in their vulnerability and souls, and all through varieties of Afrikaans. Today, they negotiate their relationality through multilingualism, but with Kaaps and other varieties of Afrikaans as the point of departure. Reinventing Afrikaans in this sense would mean embracing our vulnerability in Afrikaans and confronting an enduring language fact: that in our not so new democracy, although an old idea of Afrikaans – as a language that inflicts symbolic and material pain – is dying out, a new and exciting idea of the Afrikaans speaker is emerging across the racial spectrum. This is a speaker invested in the ontological refashioning of their Afrikaans and its future.

And if you listen and read carefully, you’ll notice that this across-the-racial-spectrum speaker of Afrikaans is nonracial. They are paving the way for other Afrikaans speakers and other multilingual speakers not just jointly to cultivate new relationships in Afrikaans, but to embrace a language with a once injurious past. They also show us that the way we will end up speaking Afrikaans will empower us all. But it will take the few and many of us to push the reinvention of Afrikaans to its logical end.

To do so successfully, starts with Kaaps.

Also read on LitNet and Voertaal:

US-taaldebat 2021: Ek is Afrikaaps

Departement Afrikaans en Nederlands in opstand oor Afrikaans by US

Studente eis ondersoek oor taalregte by US

Persverklaring: Uitnodiging om kommentaar te lewer op eerste konsep van hersiene Taalbeleid (2016)

US-taaldebat 2021: Taal op Maties ‒ Vir moedertaalonderrig of vir volk en vaderland?

US-taaldebat 2021: Die taalkwessie aan die Universiteit Stellenbosch

US-taaldebat 2021: Afrikaans is sterkgesig

US-taaldebat 2021: Kinkel in die kabel

Onverskilligheid of malligheid? Ons hoef nie een sektor van die gemeenskap te ontmagtig om die ander te bemagtig nie.

’n Taalbom bars al weer in Stellenbosch

Student protest: Coming up on this season of #FeesMustFall

US-taaldebat 2021: Is die Universiteit Stellenbosch besig om Afrikaanse studente te ont-taal?

US-taaldebat 2021: Toe, wanneer word jy baas oor ’n ander se mond?

SU language debate 2021: Inside the anxious world of the taalstryders

US-taaldebat 2021: Skande op Maties – rooi ligte in die US se taalbeleid

US-taaldebat 2021: Stellenbosch se taalbeleid lankal onsmaaklik en toksies

Uit die argief: Is Afrikaans uitheems?

Uit die argief (2006): Etlike gedagtes oor moedertaalonderrig in Suid-Afrika na Apartheid

Is jou ouma ook ’n donkie?

Afrikaans: 10 kitsfeite

The post Kaaps is the future of Afrikaans appeared first on LitNet.

Titel: 100 x Congo: Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen
Redactie: Els De Palmenaer
Uitgever: Antwerpen, MAS/BAI Books, 2020, 301 blz. – verscheen eveneens in een Franse editie
ISBN: 9789085868101

Het MAS, het Antwerpse Museum aan de Stroom, is een eigentijds museum. Het opende zijn deuren in 2011. Het is een architecturaal waagstuk, tien verdiepingen hoog, gehuld in een mantel van dieprode gevelstenen en gegolfde glaspartijen. Het bruist van het leven van Antwerpen in de wereld en van de wereld in Antwerpen, een superdiverse kosmos van meer dan 170 nationaliteiten en van meer inwoners mét dan zonder migratieachtergrond.

Museum aan de Stroom op het Eilandje, aan de bocht van de Schelde, Antwerpen – foto: Herman Meulemans

Op elke verdieping wacht de bezoeker een nieuw verhaal over de stad, de stroom: de Schelde, de haven, de wereld. De tentoonstelling 100 x Congo belicht de band tussen Afrika en Antwerpen vanaf de 16e eeuw, toen de eerste handelsrelaties werden aangeknoopt, en loopt via de kolonisatie in de 19e eeuw en de uitroeping van de onafhankelijkheid in 1960 door tot vandaag. Het verhaal is buitengewoon complex, maar door te focussen op 100 blikvangers uit een weldadige collectie van Congolese kunst- en gebruiksvoorwerpen slaagt de tentoonstelling erin het complexe verhaal overzichtelijk, beklijvend en ontroerend te maken.

Curator Els De Palmenaer, conservator Afrika (links op de foto), curator beeldvorming Nadia Nsayi Madjedjo (rechts op de foto) en het MAS-team onder directie van Marieke van Bommel maakten van de expo de meest inspirerende die Antwerpen de laatste jaren heeft gekend – foto: Dries Luyten, MAS

Tegen het einde van de 15e eeuw, 150 jaar voordat Jan van Riebeeck opdook aan de Tafelbaai, gingen de eerste Portugese karvelen voor anker aan de monding van de Congo-stroom in de Atlantische Oceaan. Zij hadden een bescheiden vracht van diplomatieke geschenken, linnen en hosties bij zich, maar wilden vooral goud, ivoor, suiker en zwarte slaven meenemen; een kostbare vracht die vanaf de 16e eeuw druk werd verhandeld op de Europese en Zuid-Amerikaanse markten. In die 16e eeuw trad in het noordelijk halfrond Antwerpen als maritiem handelscentrum met mondiale vertakkingen op de voorgrond. De stad beleefde haar Gouden Eeuw. Portugese en Spaanse kooplieden vestigden er zich. De specerijenhandel vierde er hoogtij.

De slavenhandel was vooral in handen van Swahili-sprekende handelaren uit Oost-Afrika, maar had een enorme impact in Centraal-Afrika en via de westkust in de hele westerse wereld. Vanaf de 16e eeuw investeerde de Antwerpse commerciële elite sterk in suikerrietplantages op de Canarische eilanden, Madeira en later in Brazilië, met Afrikaanse slaven als voornaamste arbeidskrachten. In Antwerpen zelf bestond er officieel geen slavernij, hoewel het hebben van een huisslaaf oogluikend werd toegestaan. Zo vluchtte een tot slaaf gemaakte Afrikaan in 1532 weg van zijn eigenaar, de Portugese handelsvertegenwoordiger in Antwerpen. De eigenaar wilde hem laten arresteren, maar de overheid oordeelde dat slavernij niet bekend was en wees het verzoek af.

Na de Conferentie van Berlijn in 1885, waar de Europese mogendheden het Afrikaans continent verdeelden en koloniseerden, kwam een groot deel van Centraal-Afrika in handen van Leopold II, de tweede koning van België. Hij werd er 23 jaar lang privé-eigenaar en soeverein van wat Congo-Vrijstaat werd genoemd, een gebied tachtig maal groter dan zijn koninkrijk aan de Noordzee, maar heeft er nooit voet aan wal gezet. Omdat er rond de eeuwwisseling in Europa heftig protest ontstond tegen het schrikbewind van de koning die handen liet afhakken, tomeloos rubber liet winnen en de plaatselijke gemeenschappen totaal ontwrichtte, werd Congo-Vrijstaat in 1908 uit voorzorg overgedragen aan de Belgische staat. Er volgde een periode van 52 jaar koloniaal bestuur van wat Belgisch-Congo werd genoemd. In 1960 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen en ontstond de Republiek Congo. Na de staatsgreep die Mobutu pleegde in 1965 kreeg het land een nieuwe naam: Zaïre. In 1997, toen vader Kabila Mobutu van de troon stootte, kreeg het de naam Democratische Republiek Congo mee.

Masker met expressieve gelaatstrekken en fijne groeven, Songye of Luba (Democratische Republiek Congo), eind 19e/ begin 20e eeuw – MAS-collectie

De geschiedenis zo samenvatten als ik net heb gedaan, zo grof en ongenuanceerd, houdt natuurlijk geen steek. Indien je je bezoek aan de tentoonstelling grondig wil voorbereiden, doe je er goed aan om vooraf Congo: Een geschiedenis van David Van Reybrouck te lezen. Het is een monument uit de Nederlandstalige non-fictieliteratuur, de perfecte harmonie tussen geschiedenis en journalistiek. Het kwam uit in 2010. In het Nederlands is het nu aan zijn 41e druk toe; ondertussen is het vertaald in een dozijn talen. Hoe microscopisch secuur de auteur wel is geweest in zijn navorsingswerk, blijkt uit de wetenswaardigheden die hij tevoorschijn tovert over de betrokkenheid van Zuid-Afrika. Ik geef enkele voorbeelden.

Eén voorbeeld uit de periode van Congo-Vrijstaat. Leopold II wilde ook meester zijn van Katanga en haastte zich om Cecil Rhodes voor te zijn die ook naar het gebied aan het doorstoten was. De Britse imperialist, die qua megalomanie niet hoefde onder te doen voor de Belgische koning, probeerde immers de Britse koloniale bezittingen in Afrika te laten aansluiten from Cape to Cairo.

Een ander voorbeeld uit de periode van Belgisch Congo. Vanaf 1910 was er een ononderbroken spoorverbinding tussen Kaapstad en Katanga. In Katanga schoot in de omgeving van een kopermijn een nieuw stadje uit de grond, Elisabethville, dat van meet af aan meer Zuid-Afrikaans dan Congolees was. De rechte lanen, met bomen omzoomd, deden denken aan Pretoria; de knusse, witte gevels leken wel Kaaps.

Ook nog een voorbeeld uit 1997, toen de dictatuur van Mobutu ten einde liep. Op 4 mei had Mandela op een Zuid-Afrikaans marineschip in de haven Pointe-Noire (Congo-Brazzaville) Mobutu en Kabila bijeengeroepen voor vredesbesprekingen, die uiteindelijk op niets uitdraaiden. Mandela had urenlang op Kabila moeten wachten, wat de immer minzame man een zeldzame keer razend had gemaakt.

Koloniale propagandafoto met Congolese mannen die metaalbewerking demonstreren op de Wereldtentoonstelling van Antwerpen in 1894, afdruk van een glasnegatief – MAS-collectie

De Afrikaverzameling van het MAS telt nu zo’n 15 000 objecten. Het zwaartepunt ervan, ruim één derde, is afkomstig uit Congo. De verzameling omvat krachtbeelden, gelaatsmaskers, ivoren kleinoden, houten sculpturen, machtsattributen, scepters, ceremoniële bijlen, bekers, pijpen, sierkammen, weefsels, kruisbeelden, schilderijen, foto’s, films, kaarten, affiches, e.a. De Wereldtentoonstellingen van 1885 en 1894 in Antwerpen promootten het koloniaal project van Leopold II op sensationele wijze. Duizenden bezoekers genoten van het koloniaal paviljoen en de mensentuin (later de human zoo genoemd) waarin Congolezen te kijk werden gezet: in 1885 waren ze nog maar met twaalf, maar in 1894 al met 144 die in Antwerpen voor een massa nieuwsgierigen het leven uitbeeldden van naturels in een minutieus nagebootst Congolees dorp. De talloze objecten die het decor vormden van de reality show zijn echter niet terechtgekomen in een Antwerps museum.

Het heeft geduurd tot 1920 vooraleer het Antwerps Museum van Oudheden, vroege voorganger van het MAS, de eerste Centraal-Afrikaanse kunstobjecten verwierf. De uitbreiding van de collectie gebeurde met een aankoop van 1600 Congolese kunstvoorwerpen bij Henri Pareyn (1869-1928), een in Antwerpen gevestigde verzamelaar, importeur en kunsthandelaar. Hij schuimde de Scheldekaden af telkens als er Congo-pakketboten volgeladen terugkeerden. Eerst deed hij dat met paard en kar en later met een sierlijke automobiel. In 1920 werd de collectie nog eens verrijkt, ditmaal met een belangrijke gift van Louis Franck (1868-1937). Tijdens zijn ambt als Minister van Koloniën had hij dat jaar een maandenlange inspectiereis in Belgisch-Congo gemaakt en was hij teruggekeerd met enkele kisten volgepropt met plaatselijke kunst- en gebruiksvoorwerpen, wapens, ivoorsnijwerk, aardewerk en twee krachtbeelden. In 1914 had hij al een eerste reis naar Afrika gemaakt, die in Zuid-Afrika begon. Hij had er voor enthousiaste Afrikaners redevoeringen gegeven over de Vlaamse taalstrijd in België en was er persoonlijk te gast geweest bij uitdenkers van de latere apartheid. Maar hij diende zijn reis voortijdig af te sluiten want de oorlog begon.

Krachtbeeld van chef Nkolomonyi, Songye (Democratische Republiek Congo), eind 19e eeuw – MAS-collectie

Uit de unieke Afrika-collectie van het MAS, uitgebreid met enkele bruiklenen, zijn 100 blikvangers gekozen die de bezoekers stil maken omdat ieder kunstwerk een kloppend hart heeft, maar tegelijkertijd tegen de schenen schopt omdat er treurnis in schuilgaat over aangedaan onrecht. Aan dat dubbel gevoel ontkom je als bezoeker niet. Dat gevoel opwekken is de uitzonderlijke kracht van de tentoonstelling.

Ruimtelijk gezien werkt de gestroomlijnde opstelling van de kunstwerken in de museumzaal op de derde verdieping dat gevoel nog in de hand. Aan de wanden ontdek je facetten van de prekoloniale geschiedenis en vroege contacten tussen Afrika en Europa. Hoe brengen Antwerpse kunstenaars vanaf de 16e eeuw Afrikanen in beeld? Wat is vanaf het bewind van Leopold II de beeldvorming over Congolezen? Daarna komt de Belgische kolonisatie van Congo aan bod. In de binnenruimte van de museumzaal staan de 100 blikvangers in sobere eenvoud opgesteld. Deze gidsen je door de rijkdom en diversiteit van kunstobjecten en artefacten van zo’n twintig volken uit de huidige Democratische Republiek Congo. Doordat de kunstwerken scherp worden belicht, is het alsof ze delen van de ruimte voor zich opeisen, telkens met een eigen verhaal, maar met een totaalbeleving als wonderlijk resultaat.

100 x Congo: Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen, onder redactie van Els De Palmenaer, is een fraai uitgegeven boek, rijkelijk gedocumenteerd en geïllustreerd, dat je intens doet luisteren naar de stemmen van het museum en van de tentoonstelling die je er hebt bezocht. Die stemmen zijn luid en laten je niet los, ook niet de stem van Rob Jacobs van het Belgisch-Congolese filmcollectief Faire-Part, die zijn favoriet object in een videoclip becommentarieert. Er spreekt poëzie uit. Het is erg klein. Het is een fijn bewerkt ivoren armpje met opgestoken vuist. In zijn fijnheid drukt het broosheid uit, want tegen teveel onrecht is een mens niet opgewassen, maar het drukt ook een overweldigende, haast revolutionaire kracht uit om de dingen te veranderen, te verbeteren. Ja, een opgericht armpje van maar 15 cm hoog is zijn oogappel te midden van grote, angstaanjagende voorouderbeelden.

Ivoren hanger, Kongo (Republiek Congo/Democratische Republiek Congo/Angola), 19e-20e eeuw (?) – MAS-collectie

Ivoren hanger, Kongo (Republiek Congo/Democratische Republiek Congo/Angola), 19^e-20^e eeuw (?) – MAS-collectie

De laatste tijd wordt er in het publieke discours veel gesproken over restitutie, dit is de teruggave van bijvoorbeeld roofkunst. In zekere zin is restitutie het tegenovergestelde van culturele toe-eigening. Maar die begrippen blijven erg vaag. Het blijft vaak alleen bij goede bedoelingen. Het Antwerps Museum aan de Stroom gaat verder. De spraakmakende tentoonstelling 100 x Congo, het gelijknamige boek, de bezoekersgids, de flankerende educatieve activiteiten doorbreken de stilte rond de aartsmoeilijke, ethische discussies over restitutie en culturele toe-eigening. Zij doorbreken niet alleen de stilte maar creëren ook een praktijk van verdere dekolonisering op die terreinen waar de weg nog niet helemaal is afgelegd.                                                            

• De tentoonstelling blijft nog open tot 13 september 2021 – bezoekersinformatie: https://www.mas.be/nl/100xCongo

Podcasts gerealiseerd door Baudouin Mena en Alexi De Greef in samenwerking met het MAS – muziek door Sam Renascent:

https://www.mas.be/nl/pagina/podcasts-100-x-congo#utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=Paasvakantie

Verdiepend lees- en kijkmateriaal:

• David Van Reybrouck, Congo: Een geschiedenis. Amsterdam, De Bezige Bij, 2019, 41e druk, 680 blz.
• Nadia Nsayi, Dochter van de dekolonisatie. Antwerpen, EPO, 2020, 3e druk, 221 blz.
• Paul Van Damme, Wit-zwart in zwart-wit. Gent, Borgerhoff & Lamberigts, 2020, 199 blz.
• Mathias Siems, The law and ethics of ‘cultural appropriation, in: International Journal of Law in Context, 15 (4), 2019, 408-423.

The post <em>100 x Congo: Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen</em> appeared first on LitNet.

Daar is baie beweegredes vir die uitgeebeslissing, soos die proses binne uitgewerye bekend staan wanneer besluit word om ’n bepaalde boek uit te gee of nie uit te gee nie.

Aan die kant van die boekliefhebber lyk dit nie altyd dieselfde as aan die kant van die uitgewer nie. Soms loop sienings hieroor so ver uitmekaar dat jy mense met skok hoor uitroep wanneer ’n manuskrip van die hand gewys is. Eweneens hoor jy die verontwaardiging, soms, oor ’n boek wat wel uitgegee is terwyl Jan Publiek dit merieteloos vind.

In my jare as uitgewer het ek alte seker aan albei kante gefouteer in die oë van die met reg kritiese publiek. Dis te verstane as mense anders as jy oordeel omdat hulle nie toegang het tot die volle, of ten minste dieselfde stel feite nie. Dit is minder verduurbaar wanneer mense bloot stiksienig is of heeltemal onrealistiese verwagtings aan ’n uitgewer stel. Die meeste uitgeebeslissings is rasioneel en gebaseer op ’n goeie balans tussen die gehalte van die boek en die finansiële proposisie wat dit vir die uitgewer is.

In die verhouding tussen skrywer en uitgewer is die skrywer se aandeel om die inhoud te verskaf. Daarin lê vir laasgenoemde ’n risiko in tydsbesteding – die maande of jare wat dit neem om die boek te skryf. Vir die uitgewer, wie se aandeel dit is om die boek te produseer, te stoor en te bemark, is die risiko in hoofsaak finansieel. Dit is nie boosaardig of inhalig van ’n uitgewer om te wil seker maak hy verloor nie sy base se geld in die proses nie. Of so seker as wat dit moontlik is om te maak. Dit is beide kuns en wetenskap, sowel intuïsie as berekening. Nie dat dit party klakouse en liefhebbers van samesweringsparanoia keer om uitgewers aan te val nie.

By die laaste plek waar ek gewerk het, as uitgewer by Penguin Books, moes ons ’n Excel-boek van ruim 20 gekonnekteerde spreistate invul. Die komplekse formules daarin het dan die verpligte bruto winsgrens bereken. Kom jy onder ’n sekere vlak in, is jy nie toegelaat om die boek te publiseer nie. Dit was nie net ’n dag se werk om al die inligting te versamel nie. Produksie-, stoor- en bemarkingskoste moes ingesit word, asook handelskortings, tantième vir die skrywer, glyskale, verkoopprys, voorskot, inkomstestrome, multiboekkontrakte … Al die Penguin-uitgewers wêreldwyd het volgens dieselfde stelsel gewerk.

In die ou dae kon jy die som maklik op die agterkant van  ’n sigaretboksie maak of op die servet van die restaurant waar jy die skrywer onthaal agter wie se volgende boek jy aan is. Dit wil sê indien daar hoegenaamd somme gemaak is. Dit word van JD Pretorius – die kleurryke stigter van Tafelberg-Uitgewers in 1951 – vertel dat hy ’n manuskrip in sy hand geweeg en dan op grond van die gevoel ’n verkoopprys vir die boek uitgeroep het.

Die verskil tussen die twee metodes toon die toenemende verkorporatisering van die uitgewersbedryf oor die afgelope vyf dekades. Dié proses het hand aan hand geloop met die aanswellende golf van samesmelting van uitgewerye wêreldwyd, van die eenman- of familiesake van die 17de tot in die 20ste eeu, tot algaande groter en groter korporasies.

Ek was self verskeie kere midde-in sulke aankope en samesmeltings, die laaste keer toe Penguin en Random House wêreldwyd saamgesmelt het en verreweg die grootste algemene uitgewery in die wêreld geword het. En laat verlede jaar het Penguin Random House (PRH) ook Simon & Shuster ingesluk, een van die laaste van vyf oorblywende grotes in die VSA. Hier te lande het PRH ook laas jaar vir Lapa opgekoop – stellig om hulle Afrikaanse lys uit te brei, Afrikaans synde ’n ver beter proposisie vir plaaslike uitgewerye as enige van die ander landstale, finansieel gesproke.

Maar terug na die uitgeebesluit. Stel jou voor daar is ’n skaal van oorwegings waarvan die een uiterste (A) die kuns verteenwoordig – die suiwer intuïtiewe uitgee van boeke waarvoor jy ’n estetiese of ander waardering het. Aan die ander uiterste (Z) is die suiwer berekende kriteria, waar Excel blindweg bepaal of ’n boek uitgegee kan word. Sedert die begin van boekuitgewery het die uitgeebeslissing al verder met die skaal van iewers naby A in die rigting van Z aangeskuif. Ons is nou heelwat nader aan die tweede uiterste.

Iets wat saam met hierdie beweging in die rigting van die korporasie gaan, is dat jou baas as uitgewer al hoe meer van ’n abstraksie word. Aan die een uiterste is die baas jy self of iemand in jou familie of iemand wat jy ken. Vandag is die base die gesiglose aandeelhouers in wie se naam – en in wie se belang, of onder wie se dwang – alle besluite geneem moet word.

Die reeds genoemde oubaas JD Pretorius het glo gesê een boek in die jaar gee hy “vir die Here” uit. Daarmee het hy ’n verdienstelike boek bedoel wat nie noodwendig ’n goeie verkoper sou wees nie. Daar is boeke wat in die belang van die letterkunde of byvoorbeeld in landsbelang uitgegee behoort te word, al maak hulle nie geld nie. Die sakeontleder sal jou van wanpraktyk beskuldig as jy kruissubsidiëring toepas, waar ’n goeie verkoper ’n swakker boek dra. Dit word in ons dag al hoe moeiliker, omdat elke titel individueel die winsberekening moet slaag.

Onder die druk van die vereistes van voogdyskap van andermansgeld (oftewel vertrouens- of fidusiêre plig; in Engels “fiduciary duty”) kan jy besluite neem wat nie heilsaam uitwerk nie. Twee dae nadat ek in 2012 by Penguin begin het, roep die direksie my in met die opdrag om die omset binne ’n jaar so min of meer te verdriedubbel. ’n Mondvol, as jy in ag neem dat dit ’n goeie ses maande of meer vat om een titel te publiseer, en dit sluit die werwings-, voorleggings- en besluitnemingsproses uit. Die prestasiedruk was skielik aansienlik.

In dieselfde week het ek saam met my baas, Alison Lowrie, ’n vergadering met twee skrywers. Peter Piegl en Sean Newman het toe pas hulle boek oor die vermoorde ontkleeklubbaas Lolly Jackson elders uitgegee en het hulle nou gereed gevoel vir groter visse: ’n boek oor ’n Johannesburgse lord van die onderwêreld, Glen Agliotti, met Penguin as uitgewers. Ons het besluit om die manuskrip aan te vra. Dit sou byna vir seker ’n sterk verkoper wees.

Die Vrydag van daardie reeds hooggestemde eerste week roep Alison my in met die nuus dat dit haar laaste dag is. Ek sou in die interim rapporteer aan die groepshoof van Penguin in die Statebondslande. Hy was in Delhi gestasioneer en dus ek was prakties op my eie. Ek het die Agliotti-boek deur die interne besluitnemingsprosesse gestuur (waar die bemarkers ook ‘n sê het). Die boek is gekontrakteer en ons het dit gepubliseer.

Op die volgende jaar se Sunday Times-prysfunksie dam Jacques Pauw my by. Hoe kon ek Penguin se naam assosieer met so ’n skurk deur so ’n swakgeskrewe hagiografie? Ek was gebelg, maar Pauw was bekend vir sy goeie kontakte en diep navorsing en sterk skryfwerk. Sy opinie was die aandag werd. Nietemin, die koeël was deur die kerk, en die boek is nou nog in die handel beskikbaar.

’n Ander keer toe ek van onoordeelkundigheid beskuldig is, was toe ons – ook by Penguin – ’n biografie oor ’n bloedjong sportster uitgegee het. Dit was ’n sensasie toe Chad le Clos vir Michael Phelps in die Londense Olimpiese Spele van 2012 uitgeknikker het. Dit was in die vlinderslag. Phelps, een van die gevierde Olimpiese helde, was verreweg die gunsteling. Le Clos was 20 jaar oud.

Bert, Chad se pa en ook sy bestuurder, was oor die wêreld heen beroemd vir sy opgewonde reaksie voor TV-kameras toe sy seun die goue medalje wen. Ons was almal nog in die ban van dié Olimpiese glorie toe Myan Subryan die idee van ’n biografie oor die swemmer na ons toe bring. Myan is van Indiese afkoms, en ’n toegewyde Christen. Hy was geestelike raadgewer vir sportlui, onder meer die Springbokke, en hy het ook met die Le Clos’s saamgewerk.

In daardie selfde jaar, 2012, het Myan ook by Penguin ’n boek oor die Springbok Pierre Spies gepubliseer (More than rugby). Hy was dus baie goed geplaas vir ’n boek oor Chad le Clos. Ek het afgesit Durban toe om Myan, Chad en Bert te ontmoet en is met ’n getekende kontrak in my tas terug na Johannesburg.  Intussen is Stephen Johnson, my ou baas by Random House, aangestel as tussentydse hoof van Penguin. Stephen was so opgewonde oor dié aankoop dat hy my net daar vir ete in die beste soesjirestaurant in Johannesburg uitgeneem het.

So het ons onsself begeester oor ons boeke. Meer oor sommige as oor ander. Die Le Clos-boek is gepubliseer onder die titel Unbelievable!. Die titel is ontleen aan sy pa se uitroepe op TV in Londen. Op die voorblad was daar ’n foto van Chad in swemdrag voor die Suid-Afrikaanse vlag. Die manipulerende hand van die uitgewer in hierdie ensemble kan maar erken word. Ons het vertoon wat sou verkoop: die vlag en die swemmer se physique, wat die oog geen geweld aangedoen het nie.

Die boek self was aan die dun kant, want soos te verwagte is daar ook net soveel te vertel oor so ’n jong lewe. Dit het iemand wie se opinie ek ag, op sosiale media laat uitroep: Maar dis te vroeg! En sy was reg. Hoe kan jy ’n biografie hê as jy nog so jonk is, maak nie saak hoe hoog jy reeds gepresteer het nie.

Dit wás opportunisties van ons. En dit is nie te ontken dat omsetdruk bygedra het tot die uitgee van die boek nie. Maar agternawysheid kom maklik. En ek kan sowaar nie na dié boek kyk en skaam daaroor voel nie.

The post Skoon wasgoed: Om uit te gee of nie uit te gee nie appeared first on LitNet.

Frederik de Jager skryf op Facebook:

https://www.netwerk24.com/Nuus/Onderwys/us-koshuis-se-net-engelse-liedjies-vir-ser-toegelaat

Hierdie soort benepenheid sou nie voorgekom het indien die visekanselier, soos hy onderneem het teenoor ’n goedgelowige gemeenskap – een wat hom grotendeels ter wille was – ’n kultuur van taaldiversiteit, -inklusiwiteit en -verdraagsaamheid aktief bevorder het by dié instelling wat te goeder trou in sy sorg oorgegee is nie. In plaas daarvan moet sy eie Afrikaans-Nederlandsdepartement (en blykbaar die media) hom wys op ’n bestaande kultuur van mikroaggressie teenoor Afrikaanssprekende studente. En ook nie altyd so mikro nie. Dit lyk my na ’n groot aggressie om ’n jong mens - dalk nog ’n tiener - te skrobbeer omdat sy Afrikaans oor die foon met haar ouers praat.

The post Elders gesien: US-koshuis en slegs Engelse liedjies vir sêr appeared first on LitNet.

“Defend our democracy! Defend our Constitution!” These are the slogans of a new civil society campaign. After the Save South Africa and #ZumaMustFall campaigns, is this yet another single issue campaign – to free us of the Zuma legacy of state capture, cronyism, nepotism and corruption? Launched on 18 March by several well-known former “struggle” individuals and initially signed by a motley group of some 300+ individuals and organisations, the campaign statement views the multiple attempts by the former president, Jacob Zuma, and his supporters to evade prosecution for inter alia corruption as:

[A] threat to our constitutional democracy (which) goes beyond that posed by an individual. It illustrates how that individual embodies a political culture fundamentally antithetical to democracy: the cult of personality, rule by factional dictate, nepotism and totalitarianism in a securitised state.¹

The allusions are crystal clear to those who have witnessed despots and dictators riding roughshod over the rights and needs of their respective peoples, whether on the African continent or elsewhere. The statement identifies those in support of Jacob Zuma as anti-democratic forces being mobilised to create chaos and undermine our democracy and the Constitution. Accompanied by a petition which calls on citizens to resist these forces within their means, the campaign has since garnered 4000+ signatures.

To those observing Jacob Zuma’s refusal to appear before the Zondo Commission, it is obvious that this is much more than intransigence. His defiance of a Constitutional Court order to do so, underscores what the South African Council of Churches (SACC) stated on 28 February:

Things have now reached a stage where we are duty-bound to call (Jacob Zuma’s) action and that of his supporters for what it is, an option for the destabilisation of the country.

This appears to be part of a broader trend that is playing out in internal ANC politics, where justifications for this behaviour have to be politically sustained. We stand to warn the governing party that South Africans will not stand for and tolerate destabilisation and chaos from any quarter, and certainly not from the ranks of a party charged by the Constitution with the responsibility for public order.

The trust of South Africans given at elections is sacred, and we need the African National Congress in government to reassure South Africa that, as a party, they wholeheartedly support and defend the Constitution and its institutions, including the judiciary that has repeatedly been attacked publicly without evidence of wrongdoing adduced. These are the makings of institutional destabilisation.²

That the governing party – divided and polarised within itself – has, to date, addressed the matter with a forked tongue, confirms what South Africans have known for years, namely that there are pro- and anti-Zuma factions within the ANC; that there are those who abide by the law and those who are willing to flout it; that there are those who have benefitted from state capture and, as alleged in this new political campaign, are utilising these funds to undermine and destabilise the state and its organs – just as there is a shrinking minority within the former liberation movement willing and able to resist these forces.

The question is, however: why this campaign, statement and petition (only) now? Any right-minded and somewhat politically aware citizen – and one who has read our Constitution – would be aware that the governing party has been systemically and systematically eroding the core principles of the Constitution stealthily for several years, and this at all tiers of governance. The hundreds of service delivery protests with evidence of widespread systematic theft of public funds for personal gain at district and municipal levels are evident almost everywhere in dysfunctional local government administrations, as reported by the auditor-general annually – without any consequences for the perpetrators! This, while there has been the daily stench of millions of cubic metres of raw sewage flowing freely through neighbourhoods and backyards and into rivers for years, for example, on the East Rand; and communities in rural towns, especially in the black townships, have been without piped water for the past ten years! The state has responded – similarly to how the apartheid state did – with its police apparatus and with violence. The massacre of striking mine workers at Marikana is the biggest blight on democratic South Africa’s history.

Or there are the systemic austerity measures of the past two decades in those critical areas of public health and education, where the state – and, by implication, the governing party – drags out its responses or simply ignores judicial injunctions, for example, with regard to the provision of affordable social housing. Most critical are the reports of the statistician-general, in which the agency has established not only that South Africa is the most unequal country in the world, but that this social problem has been persistent since colonisation.³ Examples of this are to be found in the highly racialised and gender-biased labour market, as well as in the areas of life expectancy and well-being, where “race” and class overlap. The 2019 report clearly shows from the available data that inequality has increased since 1994, despite the introduction of universal social welfare services, because measures of redistribution have been abandoned, for example, those proposed in the RDP programmes of 1995.

Despite interventions by civil society and NGOs through litigation, why have we remained silent and immobile for this long? Could it be that those who have “made it” are so comfortable as not to care about the majority who live in poverty? Could it be that “depressed and exhausted” individuals are “angry (because) our hope has been stolen”, as suggested to me by an acquaintance?

While, in principle, I saw the need to sign the petition, I remain deeply sceptical of the force, durability and impact of this call to action. And while, both in principle and in practice, I recognise the urgent need to defend our young democracy and the invaluable Constitution, I fail to shake off a sense of misgiving. Misgiving as to how and whether the call will resonate with the “masses”; as to whether this may not lead to deeper and more disturbing polarisation across and within the governing party. Is it this that “the people” are calling for? If the petition is meant to stir the ANC to positive action, that is a pipe dream. If the wish is to stir the government and especially the presidency into decisive action, then one has to acknowledge that the administration itself has thrown its hands into the air at what is termed (near) Mexican conditions (William Gumede) – the state being run by criminal syndicates in cahoots with politicians, public servants, the police and the military – and overseen by an all-powerful oligarchy. It is here that chaos and violence reign supreme.

Is it this which we fear? Has this been the reason for our apathy?

Endnotes:

¹ Statement issued by the Defend our Democracy! Defend our Constitution! campaign on Thursday 17 March 2021 – http://defendourdemocracy.co.za/wp-content/uploads/2021/03/Defend-our-Democracy-Final-statement.pdf.

² Statement issued by Bishop Malusi Mpumlwana, general-secretary, on behalf of the South African Council of Churches on 28 February 2021.

³ See, for instance, the Inequality Report (2019) – http://www.statssa.gov.za/publications/Report-03-10-19/Report-03-10-192017.pdf.

The post What is it that we fear? appeared first on LitNet.

Die wenners van die 2021-UJ-debuutprys asook die 2021-UJ-prys is aangekondig nadat kortlyste vir albei pryse verlede week aangekondig is.

Ryan Pedro ontvang die 2021 UJ-debuutprys vir sy digbundel Pienk ceramic-hondjies en die 2021 UJ-prys word toegeken aan ’n vorige wenner van sowel die UJ-debuutprys as die UJ-prys, Willem Anker, vir sy roman Skepsel.

Altesaam 71 titels het vanjaar om die UJ-prys meegeding, waarvan 27 debute. Hoewel die getal inskrywings ietwat minder was as die vorige jaar (83 in totaal in 2020), was daar ’n verblydende groei in die getal debute: van 17 tot 27 debuutpublikasies. Opvallend was dat ongeveer ’n derde van die inskrywings poësie was en dat albei kortlyste ook meer as een digbundel ingesluit het. Inskrywings is van 15 verskillende uitgewers en drukname ontvang. Die wenners is uitgegee deur Queillerie (Skepsel) en Kwela (Pienk ceramic-hondjies).

Karen de Wet, sameroeper van die beoordelaarspaneel, het gesê Anker is die tweede skrywer in eenentwintigjaar van UJ-pryse wat drie maal as wenner aangewys is. Marlene van Niekerk het die UJ-pryse ontvang in 2005, 2011 en 2014 vir Agaat, Die sneeuslaper en haar digbundel Kaar, maar Anker is die enigste skrywer aan wie die UJ-debuutprys en die UJ-prys toegeken is. Hy het die debuutprys in 2008 vir Siegfried ontvang, sewe jaar later vir Buys (2015) en nou, ná nog ses jaar, in 2021 vir Skepsel.

Die UJ-pryse vir Afrikaans word sedert 2000 jaarliks toegeken aan skrywers van uitsonderlike Afrikaanse boeke. Waar die UJ-prys vir Afrikaans ʼn oop kategorie is vir boeke van enige genre wat in Afrikaans geskryf is deur nie-debutante en wat verskyn het tussen 1 Januarie en 31 Desember van die voorafgaande jaar (2020, dus, in hierdie geval) is die UJ-debuutprys geoormerk vir debute.

Titels wat ingeskryf word vir die UJ-pryse moet oorspronklik in Afrikaans geskryf wees en moet in die voorafgaande kalenderjaar verskyn het.

Sedert 2021 word die UJ-pryse deur die Kantoor vir Meertalige Taaldienste onder leiding van prof. Marné Pienaar geadministreer. Die Trust vir Afrikaanse Onderwys borg die 2021 UJ-pryse en ’n prysgeld van onderskeidelik R70 000 en R35 000 is op die spel.  

Die paneel beoordelaars vir die 2021 UJ-pryse vir Afrikaans, was Frederick J Botha (SPU),  Karen de Wet (UJ) – voorsitter, me. Valda Jansen, dr. Sonja Loots (UK), dr. Johan Myburg, prof. Marné Pienaar (UJ) en mnr. Earl-Ray Basson (CPUT).                                                                                                                                                       …

Oor Skepsel

“Die roman sweef tussen die genres van spekulatiewe fiksie, wetenskapfiksie, ekofiksie, toekomsfiksie en tradisionele karakterroman en het veel te sê oor waar ons vandaan kom én waarheen ons op pad is.”

“Skepsel is ’n uiters fassinerende en verbysterende roman, nie soseer oor die wyduiteenlopende kwessies waaroor Anker skryf nie, maar oor die feit dat hierdie kwessies op verrassende wyse vervleg word om ’n uitsonderlike en aweregse roman oor menslikheid te vorm. Met drie verskillende verhaallyne wat nooit kruis nie, maar tog baie naby aan mekaar beweeg, bewys Anker opnuut waarom hy een van die mees gerekende skrywers in Afrikaans is.”

“Die bekoring van hierdie roman lê in die toeganklike manier waarop al hierdie verskillende filosofiese, sosiologiese en wetenskaplike idees vir die leser aangebied word, sonder dat vooraf kennis daarvan benodig word, of dat dit die vlot verloop van die verhaalgebeure beïnvloed. ’n Verdere beloning van hierdie ambisieuse roman is Anker se ongewone karakters – weer eens kenmerkend van sy oeuvre … Dat die koronavirus by die vertelling as tekstuur ingewerk word is uiters funksioneel. Sonder dat dit voorspelbare en voor-die-hand-liggende pandemie-prosa word, sluimer Covid-19 slegs in die agtergrond as een van die vele virusse en siektes van ons tyd – nog ’n bedreiging vir die mens en menslikheid.”

“Skepsel, Willem Anker se jongste boek, is ʼn boek wat uit méér gemaak is as net uit ander boeke – ook die internet, “uit die miseliumdrade en wurmgate van die internet”, soos hy in “Erkennings” agter in Skepsel aandui. Benewens boeke (onder meer Moby Dick en Pinocchio) en rolprente (soos Blade Runner) en verhoogtekste (soos RUR, ook bekend as Karel Čapek se Rossum’s Universal Robots), verwysings na dokumentêre prente, performance kuns en allerlei projekte, is dit die internet – van Google tot Wikipedia (“Wikipedia is ons”, skryf hy) tot YouTube – wat íngeskryf word om uit dié magdom verwysings ʼn skepping (roman) as hibried te voorskyn te bring. Een waarin metamorfose ʼn beduidende rol speel.”

“Wat Anker doen is om ʼn hibriede vorm te skep, ʼn skepsel, wat in sy somtotaal heerliker is as die onderskeie brokke inligting. Om dit te doen het ʼn mens ʼn kunstenaar nodig. ʼn Skepper soos wat die Grieke dit indertyd bedoel het. Een wat goed byeen kan bring en dit verstommend, onverwags, verrassend, uitnemend en uitdagend kan doen.

Lees ook:

Skepsel: ’n onderhoud met Willem Anker

Skepsel deur Willem Anker: ’n LitNet Akademies-resensie-essay

Skepsel deur Willem Anker: ’n resensie

Oor Pienk ceramic-hondjies

“’n Debuutbundel met groot emosionele trefkrag wat op meer as een terrein beïndruk. Besonders geslaagd is die strukturele konseptualisering wat behels dat die bundel aangebied word as ’n hibriede vorm wat iewers tussen ʼn “mixtape” en hedendaagse rap- of hiphop-album aangebied word.”

“Pedro se slim intertekstuele spel met hip-hop en rap-musiek verleen klank en musikale ritmes aan sy verhalende gedigte, maar dien tegelykertyd as waarskuwing dat hy ’n digter is wat anderste wil dink oor die letterkunde en die digkuns, sonder om tegniek en styl prys te gee. Die wyse waarop hy sekere ruimtes oopdig – tradisioneel manlike ruimtes, maar ook die Noord-Kaap en die Weskus as twee verskillende grootwordruimtes – werk oortuigend mee tot die tema van identiteit.”

Lees ook:

Pienk ceramic-hondjies deur Ryan Pedro: ’n onderhoud

The post Persverklaring: 2021 se UJ-pryse – wenners aangekondig appeared first on LitNet.

Nomadland
Met Frances McDormand
Regisseur: Chloé Zhao

’n Verlore aan flarde siel wat nêrens hoort nie maar tog iéwers bestaan en bly beweeg. Iemand wat soos ’n spook deur haar eie lewe wandel en glip, hier en daar ’n visuele beeld of vriendskap of los werkies optel, en dan verder sloer na nêrens. Sy het vriende uit Soebatsfontein en Verlatevlakte wat kom en gaan soos wolke wat deur ’n warm wind opgebreek word en soos tolbossies by mekaar in die wind verbyrol. Sy is warm en vriendelik teenoor sommige; ander rol en tol verder in die wind na die plat horison.

Haar (op die oog af) nuttelose, stekelrige lewe, wat ’n poëtiese ashoopskoonheid aan die verlatenheid gee waarvoor sy verby beweeg, is dié van iemand wat asemhaal, maar nie ander se suurstof steel nie. Haar daaglikse sneeuwitkoue bestaan word gevul met ’n kort werkie vriesende fabrieke of die leë sale van Amazon, en dan terug na haar geliefde waentjie (haar suster in ’n weeskindbestaan) deur ’n sielsvriesende koue landskap.

Die kamera merk verskeie dinge op wat haar lewe kenmerk: blikoopsnyers, ou borde van haar pa, ’n pap band, ’n emmer waarin sy ontlas, ’n fluit, ’n groen stoel in die semiwoestyn en vergeelde foto’s, asook haar verbleikte jeans wat knap om haar boude span.

Nou moet lesers baie goed verstaan. Die rolprent sal fliekgangers in twee drukgange inboender en dan skaapskeer. Of jy jouself gaan laat skeer, is jou saak. Diegene wat na ’n leë Netflix-Bridgerton-glansreeks soek, sal na vyf minute beneuk uit die teater skarrel, en daar is ander wat hierin, soos in Babette’s Feast (1987), Into the Wild (2007) en Days of Heaven (1978), ’n eenselwige maar tog ook helder, oogophelderingslewe sal bewonder. Hulle mag verwonderd staan oor swerwers wat nooit vind nie tog uiteindelik vrede bymekaarmaak uit klein oomblikkies, al is dit in die middel van daar doer gunter myle van nêrens.

Soos een van Fern (die meesterlike Frances McDormand) se vriendinne wat by haar verbyseil in die nag sê: Dis beter om hier in die oopte op die dood te wag en vrede te maak om daarna te sterf as om vasgekeer tussen die vier mure van ’n onvriendelike hospitaal te dooi. Of dan vasgegrendel te wees tussen mense wat nie vir jou omgee nie en wag op een minder mens om hul suurstof te gebruik.

Hierdie karakters ly eintlik aan Alzheimers of demensie van die siel. Soms flikker ’n vorige bestaan op, maar andersins is die klippe hul beste geselskap. Nie dat hulle die eensaamheid noodwendig voel en betreur nie, want eensaamheid kan ook ’n metgesel word, soos hier. Dit frustreer nie. Dit is net.

Dié strak, bleek fliek (nogal soos die Coens se Fargo (2014) sonder die humor) ploeter fassinerend voort na ’n filmiese iewers, want niks gebeur op die oog af of op die oppervlak nie, en tog gebeur so baie in die subteks en in McDormand se melankoliese of uitdrukkinglose kyke. Want die rolprent versamel beelde en neem waar soos baie mense skulpies bymekaarmaak – hier is geen Photoshop in die stroewe prentjies van middelklas Amerika nie, net die kaalkophardebaardwaarheid. Ook van die werkersklas wat (ironies genoeg nou post-Covid) hul werk verloor het en soos dinosourusoorblyfsels van die hippie-era die las van die dollar haat en stede as boos afmaak.

McDormand se gesig is ’n blanko lei waarop jy enigiets kan skryf wat jy raaksien. Soms glimlag sy breed, soos wanneer sy na vergeelde foto’s van haar ouers en haar oorlede man Bo staar; soms is dit uitdrukkingloos as sy in ’n regte Grapes of wrath (1940)-werkerskamp of -kampeerterrein verdwaal het en na die siele staar soos verskietende sterre wat by haar verby gly. Ook as sy met ’n lewende dooie praat wat die vlaktes aandurf op soek na ’n vredevolle dood.

Hier is dus ’n film wat met jou siel kommunikeer, ’n eensaamheidsfluistering wat jy hier binne intens maar persoonlik beleef, of een lang stuk verveling vir diegene op soek na ’n “storie”. Die “storie” hier lê juis in dit was nie gesê of gedoen word nie.

Terloops, Fern, wat soos ’n dor varing uit ’n skeur in die sypaadjie van die lewe groei, noem haarself “houseless”, nie “homeless” nie, dus is haar waentjie haar tuiste maar nie haar huis vol nodelose besittings nie. Nog ’n glimpsie ironie is dat sy kort-kort deel word van ’n flentergemeenskap, en hulle dan net weer verlaat en verder swerf. En dit is waaroor hierdie rolprent gaan: swerswersvryheid, swerwersbeneuktheid en swerwersveugde. Sommige mense wil net van een plek na ’n ander beweeg; ander verkies om hulle te verknies oor hul situasie en omstandighede en op ’n hopie te wil sit en doodgaan.

Indien jy na ’n protagonis of antagonis en prikkelende storielyn-B-newekarakters soek – hierdie film laat haar nie maklik in sulke resensenteboksies plaas nie. Fern is die protagonis, o ja, maar daar is geen antagoniste nie, behalwe miskien die plat, eentonige landskap wat jou vir ure lank sal teister, gekoppel aan snapsies eensame klaviermusiek.

Die uitstekende regisseur Chloé Zao, die eerste Asiër-vrou wat as beste regisseur vir ’n Oscar benoem te word, neem geen standpunt in teenoor haar karakter nie. Sy volg haar net en hou ’n visuele dagboek van haar. Trap soos ’n goeie hond in haar spoor, maar snuffel nie te naby nie. Handhaaf haar afstand, al dring haar kamera soms tot in haar ongegrimeerde plooie.  

Gaan kyk na hierdie afgeblaaste band van ’n mens wat nie regtig die motortjie kan kry wat haar uit hierdie sloerbestaan sal neem nie. Zhao veroorloof haar ’n filmiese digterlike vryheid om haar storie op ’n onkonvensionele manier te vertel, sonder pretensie of houding.

Jy word genooi om haar te vergesel, of om na nog ’n leë glansvals episode van Bridgerton (2021) elders te kyk.

Slegs in teaters.

The post <i>Nomadland</i>: ’n filmresensie appeared first on LitNet.

Seuns sonder pa’s
Julian Jansen
Lux Verbi
ISBN: 9780796322098

........

Wanneer mens swaar bagasie uit jou kinderdae saamdra en waarvan die soetkyste nie heeltemal uitgepak en daar van onnodige stukke ontslae geraak wou of kon word nie, speel hulle soms ’n beduidende rol in mens se verhoudings met ander.

...........

Julian Jansen praat met Naomi Meyer oor sy boek Seuns sonder pa’s.

Julian, by die lees hiervan het ek aan een woord gedink: hulpkreet. Hierdie boek is een wat mense moet lees omdat hulle daardie kreet moet hoor. Nie net pa’s nie, maar ook seuns en vroue en ma’s. Jy deel ’n persoonlike verhaal in die inleiding, oor jou eie verhouding met jou pa. Wil jy dalk vertel waarom jy die boek geskryf het?

Wanneer mens swaar bagasie uit jou kinderdae saamdra en waarvan die soetkyste nie heeltemal uitgepak en daar van onnodige stukke ontslae geraak wou of kon word nie, speel hulle soms ’n beduidende rol in mens se verhoudings met ander. Nie al ons ses sibbe (hulle is almal byna oor die 50-merk; een is in Desember oorlede) het dalk al daardie bagasie aangespreek nie.

Ek verstaan vandag beter dat my pa ook bagasie uit sy kinderdae en moeilike verhouding met sy eie pa saam hom gedra en na ’n huwelik gebring het. Baie onafgehandelde, onuitgepakte bagasie, gepak met die verlies van sy ma op 18, die impak van apartheid op hom as broodwinner en bruin man, posttraumatiese stressindroom weens die Grensoorlog, en later suiwer swak besluitneming. Hy het of kon nie al dié las verwerk nie, ongelukkig tot sy nadeel.

Toe ek genader is deur Lux Verbi om ’n boek met ’n geestelike inslag vir hulle te skryf, was my woorde: Die boek is reeds hier binne-in my.

So die skryf was baie terapeuties, en soos my broer Warren in die boek ook skryf: Dit het vele keer met tranestort gepaard gegaan.

Maar die boek gaan oor meer as bloot die uitdagende tye waarin ons ses sibbe opgegroei het, maar later ook oor die uitdagende tye waarin kinders, veral jong seuns, binne hul gesinne en gemeenskappe opgroei. My akute gewaarwordinge hiervan figureer in my laaste drie jaar by ’n amper disfunksionele Bolandse skool, waar die voederbronne arm buurte is, waar toksiese gemeenskappe gedy. Ek noem dit gedy, oor die "sirkel van armoede" wat hier kristalliseer het.

........

Die impak van armoede, maar veral by hoërisikoseuns, het my as nuwe onderwyser hier tromp-op getref. In kort, dit was vir my ’n professionele krisis. Hoe oorleef ek hier? Op ouervergaderings was dit oorwegend mammas en soms grootouers op die stoele in die saal. Pa’s het geskitter in hul afwesigheid.

.........

Die impak van armoede, maar veral by hoërisikoseuns, het my as nuwe onderwyser hier tromp-op getref. In kort, dit was vir my ’n professionele krisis. Hoe oorleef ek hier? Op ouervergaderings was dit oorwegend mammas en soms grootouers op die stoele in die saal. Pa’s het geskitter in hul afwesigheid.

So, ek sê altyd: Ek sal die "evangelie" verkondig oor hoe ek myself kon red en in die proses geestelik en sielkundig versterk het deur deel te neem aan ’n ingrypingsproses waarin ons baie van die hoërisikoseuns kon "wen". Ander het deur die sif geval, maar ons is dankbaar vir dié wat positief uitgedraai het en vandag meelewende burgers is. (Lees meer oor dit in die boek. )

In ’n onlangse gesprek met Carla van der Spuy oor haar boek Gangster het die tema van vaderlose seuns ook gereeld opgeduik: https://www.litnet.co.za/gangsters-n-onderhoud-met-carla-van-der-spuy. Waarom dink jy dis belangrik vir ’n seun om ’n vaderfiguur te hê?

Daar is dinge wat ’n man vir ’n seun moet of kan sê en daardie seun is sy pa. Seun wil die pa vrae vra en die pa moet dit kan beantwoord. Die seun wil byvoorbeeld hoor dat hy ook "dapper" is, "fantasties doen", dat hy sy pa "baie trots" maak.

Ek het die boek Ongetemde hart van die Amerikaanse skrywer John Eldredge as onderwyser verslind. Hy praat daar van jong leeus met ontblote naels. Dis presies die beeld wat ek tydens my onderwysjare by die een skool gesien het: seuns met afwesige pa’s met naels wat krap dat die bloed loop. Dié seuns (ver)eis ’n pa, biologiese een of te not.

Afwesige pa’s, hetsy fisies of emosioneel, verwond die seun wanneer hy nie help om in die seun se emosionele, sielkundige en geestelike behoeftes te voorsien nie. Dié verwerping (en die kind sien dit en ervaar dit akuut) kan ’n seun verwond en tot toksiese skaamte by seun lei. Die seun soek dan plaasvervangers vir daardie steun in sy lewe wat weggeval het of ontbreek. In veral arm gebiede is so ’n leemte fataal.

Daardie bekende Afrikagesegde lui mos: "Dit verg ’n dorpie om ’n kind groot te maak." Indien ons ’n kind in dié opsig in die steek laat, glo ek daardie kind sal terugkeer en die inwoners aan die hakskeen byt. Glo my, dié byt is bitter seer en manifesteer in byvoorbeeld aansluiting by bendes en gepaardgaande geweld, dwelmmisbruik, vroeë skoolverlating, misdadigheid, tienerswangerskappe, gevangenis ...

Niemand van ons is volmaak nie – mans, vroue, pa’s en ma’s. In ’n boek waar jy die pa-figuur onder die vergrootglas beskou: Wat staan vir jou uit as kenmerke van ’n goeie pa-figuur (of die figuur dan nou ook al ’n man of ’n vrou is)?

.........

’n "Goeie" pa is teenwoordig, meer as net ’n voorsiener van die fisiese. Hy is aktief betrokke, wys liefde, waardering, gee goeie terugvoer. Hy is in ’n goeie, openlike en vrugbare verhouding met die seun se ma, hetsy biologiese of stiefma, lewensmaat.

.........

’n "Goeie" pa is teenwoordig, meer as net ’n voorsiener van die fisiese. Hy is aktief betrokke, wys liefde, waardering, gee goeie terugvoer. Hy is in ’n goeie, openlike en vrugbare verhouding met die seun se ma, hetsy biologiese of stiefma, lewensmaat. Kinders is baie goeie observeerders en nabootsers en reageer óf positief óf negatief op die aard van die ouers se verhouding. 

’n Goeie pa help sorg vir emosionele, sosiale, geestelike ankers vir die kind.

Jy vertel so baie mense se stories. Hoe het hulle jou pad gekruis?

Mens word ook geken aan die vriende wat jy maak en wat jou omring. Dis almal rolspelers, voetsoolvlakmense, wat aktief in die gemeenskap werk. As onderwyser het ek byvoorbeeld die “Hearts of men”-program betrek om met die hoërisikoseuns op die skool te werk. Die ingrepe in die seuns se lewe was dramaties en soms epies. Die rol van die Vroueaksiebeweging in die bendegeteisterde gebied van Broadlandspark, Strand, is so nodig en kritiek en die groep vroue doen baie goeie werk. So ook die pastorale werk van Colin van Wyk onder die jongmense, ook in Broadlandspark.

Die stories het almal die narratief van hoop, ja selfs tot in die gevangenis, waar oortreders wat vir parool in aanmerking kom, kan weet dat hulle selfs ná hul vrylating deur die CASE-program van Jeremy Arries vaardighede kan leer en weer ’n aktiewe rol in die gemeenskap speel. Ja, dieselfde gemeenskap wat hulle (gevangenes) vroeër so hard aan die hakskeen gebyt het.    

Party van die stories is mooi, party is seer; in party stories is die pa daar, maar hy is eerder ’n pa wat die kind nie daar wil hê nie. Watter van die stories het jou baie diep geraak? As jy dalk drie stories wil uitlig ...?

Die een is oor die kinderjare wat Broadlandspark in die Strand se berugte bendeleier, President, beleef het. Sy afwesige pa, wat ook, nes hy, in die tronk geboer het. Langs die pad raak die bendeleier ook bewus van hoe kort sy lewe kan wees. Hy vertel dan hartroerend hoe hy nie te emosioneel geheg aan sy dogtertjie wil raak nie, want hy kan enige dag deur opposisie gedood word.

Die tweede is die storie van Ma Leen wat haar kinders alleen grootmaak en haar sente amper drie keer moes omdraai – dis hartroerend. Dis die realiteit van al die arm gebiede in ons land: Vroue is die laaste vesting teen algehele ineenstorting van die gesinsbasis en die gemeenskap. Vroue dra die grootmaak van kinders. Ons moet ook nie die belangrike rol van die grootouers hierin miskyk nie.

Die derde storie is dié van my twee jongste broers wat, toe ons pa die huis verlaat, toe hulle nog verder moes studeer, in niemandsland gelaat is. Die twee het 17 jaar gelede Nieu-Seeland hul permanente tuiste gaan maak om daar vir hul gesinne ’n veilige tuiste te bou. Die derde broer (wyle Michael) het net so lank met sy gesin in Taiwan en Hongkong gaan woon. Ek is so trots op hulle en die manier waarop hulle hul huwelikmaats koester en kinders wêreldburgers kon maak, gelukkig grootmaak. Ons vier broers kon so maklik "skollies" uitgedraai het, maar was omring deur mentors en positiewe rolspelers, in sport, kultuur, skool en kerk.  

Vir wie het jy jou boek geskryf? Wie is jou ideale leser?

..........

Die boek is vir die afwesige pa wat nog huiwer om huis toe te gaan, en dié wat baie tentatief betrokke is by hul kinders se opgroei. Diegene wat dalk papgeld betaal, maar nie emosioneel betrokke is of wil wees nie. Die boek is vir diegene in alle fasette van "afwesigheid". You name it. Menere, julle is potensiële bates.

..........

Die boek is vir die afwesige pa wat nog huiwer om huis toe te gaan, en dié wat baie tentatief betrokke is by hul kinders se opgroei. Diegene wat dalk papgeld betaal, maar nie emosioneel betrokke is of wil wees nie. Die boek is vir diegene in alle fasette van "afwesigheid". You name it. Menere, julle is potensiële bates.

Die boek is egter ook vir die aktief teenwoordige pa, hetsy biologies of nie. Ons moet laasgenoemde pa’s of vaderfigure se werk ook vier, vir hulle sê: Wel gedaan, julle doen fantastiese werk. Ons moet, soos Wessel van den Berg, navorser by Sesonke Gender Justice, sê, mans as bates begin sien vir die rol wat hulle in seuns se opgroei speel. Of dit nou sy biologiese kind of niebiologiese kind is. Gemeenskappe moet hierdie groep mans vier en hul werk belig.

Die boek is ook vir vroue in enkelouerskap wat meestal beide ma en pa moet speel. Hulle is game changers wat die veerkragtigheid in gedemoraliseerde gemeenskappe bring. Hulle is slim, sterk en self veerkragtig.

Die boek is vir onderwysers en skoolbestuur, sportafrigters, lewensafrigters, kultuurorganisasies, kerkleiers, lede van gemeenskapsorganisasies. Kopieë moet in elke gemeenskapsbiblioteek wees.

Soms voel mens wanhopig as jy die agtergrond van so baie van die stories lees. Is daar hoop en raad? Wat is jou bevindinge en gedagtes teen die einde?

Die Amerikaanse skrywer Frederick Douglas het reeds in die 19de eeu gesê: "Dit is makliker om sterk kinders groot te maak as om gebroke mans te herstel."

Ons samelewing, en dus honderde gemeenskappe, betaal tans die (baie duur) prys oor ons ons kinders oor die dekades gefaal het. Ja, ’n gros redes kan ons voor die deur van die land se geskiedenis lê, gevolge wat ons steeds dra, maar nou moet ons die geskiedenis (help) herskryf. Ons gaan dalk nie die gety maklik laat swaai nie, maar ons kan élkeen ’n verskil maak deurdat een van die spreekwoordelike stervissies wat ons in die see teruggooi, uiteindelik sy pad na die oop see vind. Ek is nie besig om die herstelproses te romantiseer nie – ek moet eenvoudig praat dat ons ingewikkelde piramides van uitdagings kan begin versit.

.........

Ek het die droom dat burgers van die land, huisgesinne, veral in ons armste buurte, net kan begin om die aansig van hul huis, of die voorste grensmuur van hul huis, kan verbeter, herstel, verf.

..........

Ek het die droom dat burgers van die land, huisgesinne, veral in ons armste buurte, net kan begin om die aansig van hul huis, of die voorste grensmuur van hul huis, kan verbeter, herstel, verf. Dié gedagte word gestu deur die werk van die Kaapse "Shackbuilder", Quinton Adams, wat gesinne help om in plakkerskampe ’n beter skuiling of sinkhuis te bou, een wat waterdig is, skuins dak, goeie ventilasie deur meer vensters het. Huisies wat weer trots gee. So moet ons gesinne weer herbou, help herbou of toesien dat dit gebeur.

Meer: Ons moet die siel van gesinne help bou, sodat die vensters na buite kan blink.   

Wat wil jy vir ’n leser sê wat sonder ’n pa grootgeword het?

Kom ons gesels met die kind (as leser) oor hoekom pa so optree, kyk na die bagasie wat sy of haar pa saamgebring het na die verhouding met die ma. Kyk na die pa se skoolopvoeding en inkomste. Meer: Kyk na sy verhouding met sy eie pa. 

Leer oor vergifnis, uit kennis, hetsy akademies (boeke) of geestelik (byvoorbeeld die Bybel).

Unpack your own baggage en help jou pa met syne. In die afwesigheid van ’n pa, vind vir jou goeie plaasvervanger-pa’s (baie keer help ma mos), raak betrokke by sport en kultuur en kerkwerk en kry vir jou mentors, as hulle jou nie reeds hier vind nie.

Mans wat dit lees, baie wat soms so toe is soos ’n mossel, wat dinge wat krap uit hul jeugjare vir hul huweliksmaat of lewensmaat gerieflik wegsteek, maar die effek daarvan het ‘n negatiewe invloed op hul huidige verhouding.

Mans wat vandag nie ’n goeie verhouding met hul pa het nie, moet hopelik beweeg word om daardie eerste tree te gee. Tans mis hulle dalk uit op ’n vrugbare verhouding wat kan wees, en natuurlik ook: afsluiting op ’n hartseer verlede. Nie almal gebruik daardie kans nie.

Ook pa’s wat vir lank nie in verbinding met hul kinders was of nou is nie – die tyd stap aan en dis nooit te laat nie. Talle maak ’n comeback eers wanneer hy self die lewe "uitgeniet" het en nou op sy laaste dae by die kinders wil kom woon.

Onthou: Dis nie wat ons vir ons kinders agterlaat nie (lees: testament), dis wat ons in ons kinders agterlaat wat jou nalatenskap sal uiteindelik sal wees. 

Wat wil jy vir enige leser sê wat gelukkig genoeg was om ’n pa in haar/sy lewe te hê wat versorg het en daar was, en iemand was na wie hy of sy kon opkyk?

Om ’n kind van God te kon ontvang is ’n blessing, net so ook om ouers te kan hê. Om iemand se kind te help grootmaak, is net so ’n blessing.

Ek is so geïnspireer deur die woorde van Magé Troskie, die hoofdogter van die Hoër Meisieskool Oranje: "Lig jou ken en ken jou lig." Ek ken nie haar huislike omstandighede nie, maar ek kan sien en hoor dat sy goeie ingrepe van verskeie rolspelers in haar jong lewe gehad het en steeds het. Wie daardie rolspelers is, weet ek nie, maar ek weet absoluut: Dit was goeie, vrugbare beleggings.

Wat my by die vraag bring: Wat maak mens dan met daardie positiewe inslag van jou pa, jou ouers? Jy maak soos Magé Troskie sê: Ken jou lig. Sodat ander kan sien en leer. Betrokke raak.

Wat my nog verder bring by dié besef: dat beide manlike en vroulike mentors in ons seuns én dogters inslag moet vind. Dat die "village" hul volle deel moet doen.

.........

Die heel laaste besef: Ons wat bevoorreg is om die lig te hê, maak nie saak in watter deel van die dorp ons woon nie, moet in ons straat, buurt, omgewing uitgaan en betrokke raak, op watter wyse ook al. Nie noodwendig met geld (stuur) nie, maar in menslike kapitaal.

..........

Die heel laaste besef: Ons wat bevoorreg is om die lig te hê, maak nie saak in watter deel van die dorp ons woon nie, moet in ons straat, buurt, omgewing uitgaan en betrokke raak, op watter wyse ook al. Nie noodwendig met geld (stuur) nie, maar in menslike kapitaal. Dis enige gemeenskap se rykdom. Leer ken die organisasies in die arm buurte, die plakkerskamp. Dis ongelukkig plekke waar die meeste misdaad ontstaan, maar dis ook die plekke waar groot wonders kan en moet gebeur.

Hierdie betrokkenheid is, soos ek kan getuig, lewensverrykend en baie warmer as die beskutting van ons gerieflike huise. Onthou daai "een stervissie".

Kan jy dalk deel watter terugvoer daar op jou boek was? As ek dit lees, dink ek: Hier moet mense wees wat nou geroer is en jou persoonlik wil kontak om dankie te sê. Dat jy uitgeroep het namens hulle, dat jy geluister het, dat jy verstaan het. Kan jy reaksie op jou boek met ons lesers deel?

Ek het ’n baie vrugbare gesprek gehad met ’n man wat, nadat hy van die boek gelees het, ’n koffieafspraak gemaak en sy planne vir sy doktorstesis (en uit ’n spesifieke hoek) oor die onderwerp van vaderlose huise gedeel het.

’n Enkelma het kom raad vra oor hoe sy haar pa, wat oorsee woon, kan bereik. Hy is destyds na haar geboorte terug na sy geboorteland en het daar met ’n nuwe liefde getrou. Sy soek net erkenning van hom, dat sy wel bestaan, sê sy. Sy stel nou ’n brief op vir hom. Ons het ’n voortgaande gesprek. 

’n Leser vertel hoe die boek versteekte dinge in sy hart "losgemaak het". Hy het sy verhouding met sy pa weer in oënskou geneem, sê hy. Daar was destyds mishandeling van sy ma (nou oorlede) en hy het moeilike kinderjare beleef. Vandag het hy sy pa ingeneem, hom ’n werk in sy sakeonderneming gegee en bou hulle die afgelope paar jaar aan ’n nuwe verhouding, sê hy.

Ek word oorval deur mense op sosiale media met terugvoer oor die boek. Die boodskappe is van mans sowel as enkelma’s en kinders. Die terugvoer is hartroerend en ook opbouend. Van hulle sê dat hulle na jare  dalk weer ’n platform kan bou: om met hul pa in kontak te kom of net hul verhouding te "herbesoek". 

Ja, daar is selfs enkelma’s wat die boek gelees het om raad te kon kry vir die seun wat hulle moet grootmaak.

Ek self pos tans die boek oor die lengte van die land na mense wat nie ’n boekwinkel op hul dorp het nie, maar die boek baie graag wil lees. ’n Vrou op Leeu-Gamka in die Karoo het ’n klein biblioteek, genaamd Skilpaddop, en wou die boek doodeenvoudig op die rakke daar hê. Die boek, met nog ’n paar boekskenkings, is na Prins Albert se Pep-winkel gepaxi en daar loop haal.

Die kwessie van seuns sonder pa’s is ‘n eeue oue kwessie, ’n brandende vraagstuk. Net so ook dogters sonder pa’s. Kinders sonder pa’s, wat elke gemeenskap op voetsoolvlak kan en beter moet aanspreek.

Hoede af vir elke aktivis, gemeenskapslid, wat hulle reeds lank hiertoe verbind het en hulle daagliks daarvoor beywer om saam met ’n kind sy of haar pad te vind.

Tyd sal leer, maar tyd is ook ’n skaars kommoditeit. 

The post <em>Seuns sonder pa’s</em> deur Julian Jansen: ’n onderhoud appeared first on LitNet.

Barka (Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

Teks: Helena Opperman
Foto’s: michelleshelby1@yahoo.co.uk

Vroegoggend vaar die boot uit diepsee toe. Dut-dut-dut ritmies oor die kruin van die brander, sak af in die trog, op na die kruin, af na die trog. Dis die oggendlied van die Arabiese See.

Die skipper staan wydsbeen stewig geplant op die brug. Sy oë fynkam beurtelings die lug en die oseaan. Hy lees die wind, die water en die taal van die voëls. Dis nie altyd maklik nie. Voëls maak, nes mense, draaie voor hul tot die punt kom. Hy is ’n kind van die see; hy praat die taal van die see.

Gister het die boot die laagvliegende swerm voëls ’n hele oggend lank gevolg sonder om net uit te gooi. Taai van die soutwater en sweet moes hulle onverrigter sake omdraai. Genadiglik was daar, net by die hawemond, ’n hoelahoep vol silwerlywe vlak langs die boot. Min, maar genoeg vir die tafel gisteraand. Vandag móét hy genoeg vang om ’n duik te maak in die boot se paaiement. Dis die einde van die maand en betaaltyd.

Die skipper se oë volg die voëls. Hulle sirkel hoog. Hulle wag vir die dolfyne en tuna om die kleiner visse na die oppervlak te dryf. As die voëls duik om te vang, stuur hy die boot vinnig in en gooi net uit. So werk seevoël, vis en mens saam om ’n lewe te maak.

Bondel vis (Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

In Muskaat ry ek dikwels laatmiddag om vis by Seeb se vissouk te koop. Dit lyk chaoties, maar ek het al geleer: Dis geordende chaos. In die Oman-klimaat raak die vis gou bederf en daarom gebeur alles in hoogste rat. Sardiens word by die emmer verkoop, makriel by die bos en die res volgens gewig. “Nee, ek kan nie ’n filet kry nie. Ja, jy moet die hele vis vat. Wie eet dan nou alleen?” Die vissmous kyk my fronsend aan.

As jy te laat is vir vars vis, is daar tafels vol gedroogde filette opgestapel soos sopborde in ’n plaaskombuis. Agter die tafels hang visbiltong by die bosse en as jy een van die agterste bossies kan kry, kompeteer jy nie met die strandvlieë vir ’n soutlekseltjie nie.

Vis is ’n belangrike deel van Oman se ekonomie, met ryk bronne van sardiens, makriel, tuna, barrakudas, garnale en kreef. Die land spog met ’n hele paar groot visverwerkingsfabrieke.

Maar ek stel nie belang in die formele industrie nie. Op ’n dag vat ek die pad noordwaarts deur die klipwoestyn al met die kus langs. Ek ruik die see, daardie vars soutreuk wat die water, wind en diepsee se stories bring. Dis ’n verlate stuk aarde. Tientalle klein kusdorpies bak in die hewige son. Oorkant die verste horison is Iran, noord lê die Verenigde Emirate, en as ek vandag suid sou ry, sou ek uiteindelik by Jemen kon uitkom.

Die grysvaal dorpies is die hart van Oman se visserslewe. Die mense langs die amper 3000 km lange kuslyn ken die see en sy nukke, en ek wonder hoe hulle in die amper-niks kan oorleef.

By ’n klein dorpie sit ’n paar vroue met komme in die smal koelte teen die hawemuur. Hulle is rustig, praat min. Selfs toe die boot by die hawemond inkruip, bly hulle geduldig sit.

Die kole is reg (Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

Dis harde werk om die wriemelende silwer lywe uit die water te kry. Die vissers spring van die boot af en vorm twee rye. In die vlak branders gryp elk ’n punt van die net en begin trek. Die seningrige liggame span al leunend na agter. Hulle plant die bene, voer die toue. Dis handekerfwerk. Soos die net slap word, skuif die vissers aan strand toe. Begin weer stu teen die net en die moegheid in die lyf. Heuphoogte in die grys branders maak hulle die net se punte aan twee wagtende voertuie vas. Die skipper gee die teken en die twee bakkies trek saam-saam geleidelik die net teen die nat strand uit.

In die vlakwater storm ’n paar seuns nader. Hulle spring-skep, spring-skep om uit die pad van toue te bly. Hulle is in die pad van die nettrekkers, maar niemand raas nie. Niemand verjaag hulle nie. Dis ’n bekende ritueel, deel van die lewe op die platteland van Oman.

Vrygewigheid is die wese van Islam en barmhartigheid in die gene van die vissersmense. Hier word rykdom gemeet aan of jy genoeg het om weg te gee.

(Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

Toe die vis op die tafels kom, beweeg die vroue in groepies, stry oor die prys met skerp stemme en diep ggh-klanke. Hulle lag onder mekaar, stap met die kom vis op die kop huiswaarts. Ek soek ’n vis uit en bêre dit in die koelboks. Ek wil nie huis toe gaan nie en stap verby die rye tafels en afdakkies.

’n Ou man sit op n omgekeerde boot, ’n geskeurde net opgehoop voor sy voete. Hy gly die net tydsaam voel-voel deur sy vingers; gooi gebreekte vislyfies oor sy skouer vir die wagtende meeue.

Ek maak my tuis teen die duin en hou hom dop. Hy gly-trek die net stukkie vir stukkie, en as hy ’n skeur kry, draai hy sy kop skuins en bekyk die skade uit die hoek van sy oog. Hy span die net tussen twee paaltjies, neem ’n spoel met gare. Met geoefende vingers knoop hy die lasgare in patrone om die skeur toe te maak, maak ’n knoop in die teenoorgestelde rigting en ’n ekstra knoop vir veiligheid voor hy die tou knip.

Sy vingers beweeg moeiteloos, jare se gewoonte vasgelê in die knopperige vingers. Hy is oud, feitlik blind, maar staan sy plek vol. Hy doen sy deel om die boot op die water en kos op die tafel te hou.

Die reuk van gebraaide vis hang in die lug. ’n Paar opgeskote seuns draai twee-twee ’n swaar rooster om en die vet drup van die varsgeskroeide vissies. Hulle staan terug, koes weg van die hitte. Na ’n rukkie vat een ’n vuurhoutjie en druk dit deur die lyf van ’n vissie. Die vis is reg en omstanders koop gretig die happiegrootte genot direk van die kole af. Hulle sluk blaas-blaas.

Een seun haal sy kummah af, vee die sweet van sy voorkop. Versigtig neem hy ’n groterige sardien aan die stert en draf na die ou man. Hy buig, hand oor die hart met ’n gawe uit die hart. Die ou man vat die gebraaide sardientjie met ’n glimlag.

Hy kyk vraend in my rigting; sy oë is blou van die katarakte. Hy voel aan daar is iemand, maar my beeld bly ’n skim. Wat sou ’n vrou sonder ’n hidjab in elk geval by sy werkswinkel soek?

(Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

Ek stap verder strand langs, onwillig om huis toe te gaan. Ek wil nie gaan inpak nie. My tyd in Oman is verby. Die meeue kners en saam met hulle kners-kla ek. My terugkeer na Afrika stem my diep onrustig.

Toe kom ek op hom af –opgekrul in ’n perfekte spiraal lê hy daar. ’n Seeslang.

Dis ’n dik slang, lank met geel en swart ringe, plat stert, klein kop. Hy lyk rustig, tevrede, asof in ’n diep slaap. Dié slange kom in die diepsee voor en tog, hierdie pragtige dier het ongeskonde op die strand uitgespoel. Maar sagkens opgekrul? Het hy die strand opgesoek om hier op vreemde sand te kom sterf?

Ras Al Had (Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

Ek wil huis toe jaag, ’n kamera gaan haal, maar ek weet dis tevergeefs. Teen die tyd dat ek terugkom, sal hy weg wees. Die see gee en die see neem.

Ek draai om en ry stadig huis toe, die venster oop sodat die seebries vir oulaas sy stories kan vertel.

(Foto: michelleshelby1@yahoo.co.uk)

Lees ook:

Reis in die tyd van die korona: onder vreemde hande

Vinkel en koljander: Bokvet, wierook en mirre

Vinkel en koljander: Silwer, sand en kohl-omlynde oë

The post Vinkel en koljander: Die see het gegee, die see het geneem appeared first on LitNet.

Die teaterbedryf is een van die industrieë wat die hardste deur die Covid-19-pandemie getref is. Nie net is kunstenaars van broodnodige inkomste ontneem nie, maar hulle is ook ’n platform kwyt waar uiting aan kreatiwiteit gegee kan word. Volgens Temple Hauptfleisch is teater een van die beste barometers om die stand van ’n samelewing te weerspieël. In die lig van dié uitdagings het die Suidoosterfees en NATi hande geneem en kan gehore hulle gereedmaak vir die opwindende NATi Teaterfees.

’n Verskeidenheid produksies word van 26 April tot 2 Mei by Artscape in Kaapstad op die planke gebring as deel van die Suidoosterfees se 2021-aanbod. Streng Covid-19-veiligheidsprotokolle is in plek en teatergangers kan produksies in ’n veilige omgewing geniet.

Ferdinand Bekker se Kamp, met Deon Lotz en Brendon Daniels, handel oor twee manne wat alleen in die wildernis uitspan. Dinge wat hulle nie kon voorsien nie, begin skielik skeefloop tydens die uitstappie. Gaerin Hauptfleisch is die regisseur.

In 2020 sou die komponis Ludwig von Beethoven 250 jaar oud gewees het. Nou bring die opwindende jong akteur, Ben Pienaar, vir Ludwig – Beet, soos sy vriende hom noem – skitterend na die verhoog. Die skrywer, Braam van der Vyver, het Beethoven na ’n Suid-Afrikaanse konteks verplaas. Beet is ’n aangrypende viering van die lewe van ’n boheemse musikale genie wat in sy lewe geworstel het met die verlies van sy gehoor.

Brandbaar, wat oorspronklik as Womb of Fire opgevoer is, is nou in Afrikaans by die Suidoosterfees. Dié stuk verweef die verhale van twee vroue in die Kaapkolonie se beginjare: Grote Katrijn van Pulicat, wat as slaaf in die Kaap aangekom het, en die KhoeKhoen-dienskneg Zara, wat aan die VOC se verkeerde kant beland. Die vertaling is deur Jason Jacobs behartig en skrywer van die oorspronklike stuk, Rehane Abrahams, speel saam met Lukhanyiso Skosana daarin.

Cintaine Schutte vertolk die rol van Mart in Marita van der Vyver se gewilde Die dinge van ’n kind. Die teks is deur Francois Toerien aangepas en Nicole Holm is verantwoordelik vir die regie. Van der Vyver se roman het lesers aangegryp met temas soos grootword, swangerskap en selfmoord, en speel af in Suid-Afrika van die 1970’s toe politieke leuens en die grensoorlog aan die orde van die dag was.

Sandra Prinsloo skitter in Spertyd, ’n eenvroustuk oor Elsa Joubert, een van Afrikaans se grootste skrywers. In dié stuk word daar openhartig en onsentimenteel besin oor die oudwordproses. Spertyd is gegrond op Joubert se gelyknamige outobiografie. Natalia de Rocha se eenvrouvertoning, Not my children, is ’n bestekopname deur ’n ma wat ná 34 jaar van kinders grootmaak ’n leë nes in die gesig staar. In haar vertolking probeer Da Rocha antwoorde kry op kwelvrae waarmee ouers hulleself besig hou. Party vrae is maklik om te antwoord, maar op ander bly die antwoorde ontwyk. 

Volgens ’n oeroue bygeloof begin swane sing net voor hulle sterf. Buhle Ngaba se Swan Song ontgin dié mite in ’n multidissiplinêre eenvrouvertoning. Dit vertel die verhaal van ’n meisie met ’n gevleuelde bladbeen en haar stryd om in te pas by die wêreld. In The Real Mrs Muhammad ondersoek die dramaturg Simone Heradien die komplekse verhouding tussen ’n praktiserende Moslem-Pakistani-man en sy Kaapse vrou wat in niks en niemand glo nie. Heradien speel ook in dié produksie wat deur Kurt Egelhof geregisseer is.

Vir die volledige program, besoek www.suidoosterfees.co.za

Kaartjies is beskikbaar by Computicket en wissel tussen R70 en R120.

The post Persverklaring: Suidoosterfees bring ’n veilige, intieme teaterervaring appeared first on LitNet.

Storievrate en smulpape kan ’n reeks skrywersgeleenthede bywoon wat weekliks vanaf Maart op een van die mooiste stoepe in Stellenbosch aangebied word. Met sonsondergang op die Bolandse berge, sal gaste in ’n intieme atmosfeer aansit saam met hul gunstelingskrywers. Marilou Ferreira, bekende spysenier op die dorp, bied hierdie geleenthede aan en sal die gaste trakteer met ’n driegang-ete wat telkens die skrywers van die aand se gunstelingdisse insluit.  Die aand word verder ingekleur deur musiek en die voorste wyne uit die omgewing.  Die boeke sal verder te koop wees, met die skrywers wat dit graag sal onderteken.

Hierdie reeks, genaamd Mondelings, is op 4 Maart afgeskop met die gewilde skrywer, Dana Snyman, wat met Kabous Meiring oor sy werk gepraat het. In Dana se nuutste boek, Onder een dak, deel hy 100 van sy gunstelingstories wat strek van familiestories uit Dana se seunsjare tot intieme onlangse vertellings, waar hy met skerp waarneming ons land en sy mense betrag. Hier is foto’s van daardie geleentheid:

Fotoblad: Mondelings-geleentheid met Dana Snyman

Theo Kemp het foto’s van die jongste Mondelings-geleentheid, ’n gesprek met Anoeschka von Meck, verskaf. Die fotograaf was Tania van Niekerk.

Anoeschka von Meck se veelseggende leuse op haar voertuig

Marilou Ferreira, sjef en gasvrou, verwelkom die gaste

Die stoep volgepak met geesdriftige storievrate

Voorgereg

Nie net stories is opgedis nie, maar ook heerlike geregte.

Middelvlei het gesorg vir die aand se wyne.

Loretta Maree, oudburgemeester van Stellenbosch, Frans Marx, bekende draaiboekskrywer, en Annamari Grundlingh, kliniese sielkundige, was onder die gaste.

Jeremy Doveton-Helps, Magdel Kemp, Marilou Ferreira en Wanda du Toit

Anoeschka von Meck en Theo Kemp neem ’n selfie voor hulle gesprek.

Tjoppie Ferreira, oudrugbyspeler, in ligte luim saam met sy vrou, Marilou Ferreira

Nie net die rugbyveld nie, maar ook die kombuis, is Tjoppie se speelveld

Anoeschka von Meck onderteken haar boek by kerslig

Malene Breytenbach geniet Niel Rademan se musiek

Niel Rademan en Anoeschka von Meck

Malene Breytenbach verkoop verskeie boeke die aand

Digter Louis Esterhuizen in diepe gesprrek met Malene Breytenbach

Riana Barnard, Anoeschka von Meck en Theo Kemp

Wyn en klavier is telkens op die spyskaart vir die aande

The post Fotoblad: <em>Mondelings</em>-geleentheid met Anoeschka von Meck appeared first on LitNet.

Die Suidoosterfees doen sy slagspreuk, “’n Fees vir almal!” in 2021 gestand met ’n verskeidenheid produksies wat van 26 April tot 2 Mei by Artscape opgevoer word. Volgens Jana Hattingh, uitvoerende hoof, is dit vir die fees belangrik om steeds werksgeleenthede vir kunstenaars te bly skep, en om aan gehore ’n veilige teaterervaring te bring waar hulle die beste vermaak kan geniet. Omdat die fees saam met die skoolvakansie val, is daar opwindende kinderteaterproduksies en gesinsvermaak op die program.

In Pietersielie en Roosmaryn vertel stories! reis twee karakters die wêreld vol met hul towerkaravaantjie, op soek na kinders om stories mee te deel. Dié vermaaklike kinderteaterproduksie is saamgestel deur Dean Balie en Bianca Flanders. Balie het pas ’n Sinjatuurtoekenning by kykNET se Fiëstas ontvang, en Flanders is ’n aktrise en skrywer van die gewilde kinderboek, Prinses Pampoenpit.

Ekstr-r-r-avangza is ’n grensverskuiwende produksie waarin die beste kunstenaars uit verskeie genres bymekaarkom. Feesgangers sal hulle verkneukel aan items wat wissel van sirkustoertjies tot dans, van klassieke musiek en ballet tot sang. Komediante is ook te sien in dié kleurryke aanbieding wat die hele gesin sal betower. Wenners van die Suidoosterfees se ontwikkelingsprojekte tree ook hierin op. 

Mense wat mal is oor komedie, gaan nie teleurgesteld wees nie. Nik Rabinowitz gaan die lagspiere prikkel in Nik Rabinowitz: Late Bloomer, en Wayne McKay en Mariette Loubser gaan feesgangers laat skater in Lag saam. 

Musiekliefhebbers kan uitsien na die volgende op die Suidoosterfees-spyskaart, A Night at the Musicals met die sopraan Lynelle Kenned, die bariton Niël Rademan en Lucas Heinen op klavier. Dié produksie, waarin musici klassieke en ligter style afwissel, sal gehore wegvoer na die wonderwêreld van die musical. Die SAMA-wenner Anna Davel vier die veelsydige, sielvolle Shirley Bassey se ongelooflike talent in Shirley Bassey – Diamonds are forever, met die grootste treffers uit die wêreldster se repertoire.

Aanhangers van klassieke musiek kan naderskuif vir Herfs – ’n 20-minuut opera in een bedryf. Die operasanger en komponis, Raimondo van Staden-Slabbert, se nuwe operapartituur, Herfs, volg die verhaal van twee bejaardes en hul struwelinge met die wêreld terwyl hulle regmaak vir hul finale sielshoofstuk. Hierdie vrolike, dramatiese partituur met ’n romantiese inslag is plesierig op die oor.

Internasionale Jazzdag word vanjaar wêreldwyd op 30 April gevier. Om in hierdie spesiale geleentheid te deel, kan feesgangers hulle verlustig aan die lieflike klanke van die Ramon Alexander-kwartet, met Ramon Alexander, Byron Abrahams, Annemie Nel en Valentino Europa op die verhoog.

Drome het vlerke bekyk die ervarings, uitdagings en drome van vyf jong liedjieskrywers wat uit verskillende agtergronde kom. Die liedjieskrywers se oorspronklike materiaal en komposisies is onder leiding van Frazer Barry verfyn tydens die eerste liriekskryfskool wat in 2020 deur die Suidoosterfees en Jakes Gerwel Stigting aangebied is.

Daar is ook sewe debuutproduksies van die NATi Jong Sterre-projek op die program, agt NATi Teaterfees-produksies en elf uitmuntende gesprekke, aangebied deur die Jakes Gerwel Stigting.

Die volledige program is beskikbaar by www.suidoosterfees.co.za. Kaartjies kan bespreek word by Computicket.

The post Persverklaring: Puik vermaak vir almal by die Suidoosterfees appeared first on LitNet.

Deon Meyer en Coenie de Villiers se gewilde Karoo Suite-produksies word beskryf as die “mooiste liefdesbrief aan die Karoo”. Dié tweeluik – Karoo Suite en Karoo Suite 2: Karoonagte – wat in Desember 2020 uitgestel moes word weens die tweede vlaag van die Covid-19-pandemie, is nou op 30 April en 1 Mei 2021 vir Kapenaars beskore by Atlantic Studios, die tuiste van die kykNET-sepie Suidooster, se inryteater.

Albei produksies word elke aand ten bate van die Suidoosterfees en die Jakes Gerwel Stigting se liriekskryf-mentorskapprogram as ’n “double feature” aangebied, soos in die intryteaters van ouds, kompleet met ’n pouse vir burgers en melkskommels.

Die supergewilde Meyer vertel self die stories op die verhoog, terwyl die legendariese De Villiers saam met ’n orkes vir musikale begeleiding sorg. Die aanbieding word aangevul met lieflike foto’s en videomateriaal van die Karoo-landskap deur die National Geographic-span, NASA, Deon Meyer self, asook animasiewerk deur Diek Grobler.

Meyer en De Villiers se talente sorg vir ’n gedugte kombinasie. Karoo Suite het gehore by verskeie feeste en teaters in vervoering gehad, en het daarna landswyd uitverkoop. Die nuwe Karoo Suite 2: Karoonagte word rug-aan-rug met die eerste produksie by Atlantic Studios se inryteater aangebied.

Die produksies verken die landskap van die Karoo, sy mense en hul vreugdes en pyn op hartroerende wyse. Die musikale span sluit van die land se bestes in: Mauritz Lotz op kitare, Jaconell Mouton op klawers, David Klassen op tromme en perkussie, en Coenie self agter die klavier.

Vir die Kaapse aanbieding het Meyer en De Villiers hande gevat met Atlantic Studios, Suidoosterfees, KKNK en die Jakes Gerwel Stigting. Kaartjies is by Computicket beskikbaar teen R400 per motor (met tot vier insittendes). Dit beteken feesgangers kan ’n Karoo Suite-produksie vir so min as R50 per persoon sien. Daar is elke aand slegs 40 BBP-kaartjies teen R300 per persoon beskikbaar vir binne die Atlantic-ateljees.

Deon Meyer en Coenie de Villiers beywer hulle lank reeds vir die ontwikkeling van jongmense met potensiaal. Hul eerste produksie kon, in samewerking met die Atterbury Trust, bykans ’n miljoen rand skenk aan leerders in die Karoo. Die opbrengs van hierdie kaartjieverkope sal aangewend word om die Suidoosterfees en die Jakes Gerwel Stigting se liriekskryf-mentorskapprogram uit te brei met werkswinkels wat voortaan ook in die Karoo en Kaapstad aangebied sal word. As deel van dié ontwikkelingsprogram kry liriekskrywers die geleentheid om by die Suidoosterfees en KKNK op te tree.

Vir meer inligting, besoek www.suidoosterfees.co.za.

The post Persverklaring: Deon Meyer en Coenie de Villiers se Karoo Suites by Kaapse inryteater appeared first on LitNet.