Walking in the shadow
Carmen Radtke
Available on Amazon

Review by Janet van Eeden

Walking in the shadow is the first novel of Carmen Radtke’s which I’ve encountered, and I was deeply impressed by her historical narrative. Walking in the shadow tells the little-known story of a survivor of leprosy who returns to take care of one of the other lepers on a small island called Quail Island, off the east coast of New Zealand, in the early 20th century.

The story of Jimmy Kokupe is an unlikely subject for a historical drama, but his character is based on one of a number of men who were sent to the island by the British colony to live out their days in isolation during the early 1900s. Jimmy is a rare phenomenon. He is one of the very few who survives and recovers from leprosy and is allowed to go back onto the mainland with the permission of the doctor and the authorities of Christchurch, the nearest town.

However, Jimmy is mixed race, even though he is blonde and can pass for white. His knowledge of his heritage in the very class- and race-aware colony engenders in him a sense of inferiority. This adds to his feeling that he does not belong to the mainland because of the scars he carries from the dreaded disease. His scars aren’t nearly as bad as he imagines them to be, but his insecurities make it hard for him to integrate into so-called normal society, especially when people find out he is a leprosy survivor. After a short time of trying to make an honest living on the mainland, Jimmy decides to travel back to the island to take care of the old man, Will, whom he regards as his only friend. The kind-hearted doctor who travels out to the island to tend to the lepers on a regular basis takes Jimmy with him on the boat he uses to ferry himself to and from the mainland. Jimmy expects a lavish welcome from old Will when he returns, but Will is less than happy to see his friend. The sight of Jimmy back on the island makes Will believe that Jimmy isn’t cured after all. Fortunately, the doctor assures Will that Jimmy is indeed cured, and Will allows himself to rejoice in the return of his friend, and to accept his ministrations. A young lad called Charlie has joined the lepers in the tiny colony and Jimmy takes against him, as Charlie seems to do everything he can to annoy him.

The two men watch and wait daily as a lady, who is married to the caretaker of the island, sets up food for them on a table at a safe distance every day. On occasion, the good women from the church turn up with the pastor to sing hymns for the men, and their lives take on a regular pattern.

This goes on until the day Jimmy finds himself closer to the lady than either of them expected or wanted. Their encounter takes them both by surprise, and an unlikely friendship develops between the two. Suffice to say that Jimmy finally believes he is worthy of having a life other than as Will’s nurse.

The novel had me captivated, firstly because I was intrigued by the little-known story of the lepers of Quail Island, and secondly, because Jimmy Kokupe’s voice comes through so authentically that I felt deep compassion for him. Radtke is a powerful storyteller – she creates characters who are literally the untouchables in history because of their leprosy, but who engage the reader so completely that this reader desperately hoped for things to work out well for Jimmy Kokupe in the end. I recommend this novel highly.

Photo of Carmen Radtke: Twitter

Q and A – Janet van Eeden and Carmen Radtke:

Your novel explores historical facts about a little-known island just off the coast of New Zealand, which is called Quail Island, or Otamahua by the native inhabitants. In the early 20th century, lepers were sent to the island to be isolated by the colonial government of New Zealand. I had never heard of any of these facts before, but found a little information on Wikipedia about the leper colony on Quail Island after I read your book. How did you come to learn of this barely known story, and what made you decide to write a novel about it?

I stumbled upon the story by accident. Otamahua has become a popular destination for day trips by boat from Lyttelton, and in the school holidays the boat operators handed out maps for a treasure hunt. I explored the hilly island together with my child, and when we were hungry, we sat down for a picnic. There was a sign where we sat, and a few bricks, if I remember correctly. We sat where, less than a century ago, the leprosy patients had lived. I’d never heard about them, but I couldn’t stop thinking about this small camp, so I did a bit of research and then some more until the story kept me awake at night.

Your protagonist is a leper who has recovered, Jimmy Kokupe, and who is mixed race. In the eyes of society at that time, he is the epitome of an outcast. The underdog is usually chosen as the classic example of a heroic story, and Jimmy has the odds well and truly stacked against him. What made you create him as your hero?

Because Walking in the shadow is inspired by true events – there was a cured leprosy sufferer with a native surname, and he did return to Quail Island to look after his friend – I never thought to change his probable ethnicity. I wondered for a long time why anyone would shut himself away on this island, so close to the mainland that you could easily row across. I was hospitalised and quarantined for six weeks as a teenager, and it took all my strength to stay sane without contact with other people. I finally decided it was a mix of fear and love that drove him. Leprosy, the biblical disease, carried a stigma like no other disease. To make matters worse, despite all its achievements, New Zealand – like every other colony or former colony – was racist. Maori and Pacific islanders were perceived as inferior, and for decades the use of their native language was discouraged or strictly forbidden. For someone like Jimmy, who looked white but had Maori blood, it would have been worse because he was trapped between two worlds, never fully belonging to either of them, even if some of the prejudice existed only in his mind. The effect of how you are perceived is very powerful, so his sense of inferiority was real. But Jimmy’s ethnicity is only a minor part of his struggle. It makes it harder for him to accept himself, that’s all.

Leprosy is a disease which strikes terror into the hearts of many, as there is so much stigma attached to the illness. It seems to have died out in modern society. You must have had to do much research into the illness, its causes and its symptoms. What did you find out about leprosy that you didn’t know before?

I was halfway through the first draft when I realised that I regularly drove past the headquarters of the Pacific Leprosy Foundation in Christchurch, which has kindly endorsed Walking in the shadow. I knew that leprosy still existed, but I hadn’t realised how much a lack of money and education contributed to the cases found on Pacific islands. It’s one of the most shameful facts of our modern civilisation that people in poor countries are allowed to suffer when it would take comparatively little to prevent crippling diseases like this. I was relieved to find out that leprosy is painless due to the nerve damage, but that also means that burns, cuts and scrapes are rarely felt and become sources of infections.

Your surname seems to suggest that you have a German background, but you live in the UK. Where did the interest in New Zealand come from?

Books, originally! I taught myself to read before I started school, which sparked my love for history and for seeing the world. Once, when I was ill, my grandfather gave me my first Ngaio Marsh crime novel (Died in the wool), and a neighbour lent me a Mary Scott novel set on a New Zealand farm. So, when emigration was on the cards for me, New Zealand was a top candidate. Like many emigrants, though, I moved back to Europe after several years to be closer to my family. That said, like most born or adoptive Kiwis, a return is always a possibility.

You seem to be a most prolific author. Your novels seem to cover a vast variety of topics and subject matter. What inspires you and how do you manage to keep coming up with new ideas? Perhaps you could describe the novels you have written so far for the readers of LitNet.

I started my writing career as a staff reporter on a local newspaper, which means any obscure fact or observation can spark an idea. I’m drawn to history and stories that shine a light on forgotten people or situations. My first published novel, the historical mystery The case of the missing bride, was inspired by the online find of a short paragraph about a group of young Australian women without family who were sent out to Canada in 1862 to marry prospectors. They all disappeared without a trace during a stopover. I have, at least, managed to save most of them, albeit on paper, and in Glittering death I have given them the lives they should have had.

My cosy Jack and Frances mysteries are a by-product of my research for The case of the missing bride. Until then, I hadn’t known or even thought much about how Australia fared during the Great Depression. But for a few years, Australia had the second highest unemployment numbers after Germany. They had a “food dole” or “susso” and strict rules for when and in what capacities women could be employed. In addition, alcohol was not allowed to be served after 6:00 pm, unless to bona fide travellers. I’ve always been fascinated by this period, and here were all the ingredients for light-hearted mysteries that hopefully entertain and educate without being preachy.

Do you have any plans for another novel set in New Zealand? Tell us what your next work is based on.

I’ll wait with another New Zealand novel until I’ve found the right story. Currently, I’m knee-deep into research for another Great Depression era novel, set in Berlin. I think this era keeps on resonating with me so much because lots of it is reflected in our present – that easy shift from tolerance to bigotry, the distortion of facts until they’re accepted, the slow loss of liberties and the rise of strongmen. And then, of course, there’s the literature, the music, the movies and stage plays and the fashion to revel in. It’s a good excuse to study so many things. It can be exhausting to be a writer, but it is never boring.

Note: Of the small number of patients on Quail Island, only one man is buried there. He died aged 25 in 1923, two years before the camp was closed, and the remaining patients were transferred to a much bigger community of leprosy patients on Makogai Island, one of the Fijian islands.

The post <em>Walking in the shadow</em> by Carmen Radtke: an inter-review appeared first on LitNet.

Professor Jonathan Jansen (Photo: Supplied)

Political antennae on high alert

In the insular world of the white, conservative Afrikaans taalstryder, the battle for the continuing dominance of the language in schools and universities is an existential struggle. Your very being depends on it; your sense of ethnic self-worth relies on it. Deep within your heart, there is an unresolved hurt and humiliation from more than a century ago, when the English impressed their political will on your people and made a mockery of your language. Even in the 2020s, your political antennae are on high alert to even the slightest perception of anti-Afrikaans sentiment.

And so it happened that word leaked from one of the campuses of Stellenbosch University that students were told not to speak Afrikaans in their residences. All hell broke loose in the Afrikaans press. This is what happens when you open the campus to English and when classes are offered in both languages. It’s the thin edge of the wedge for the taalstryders – “the first stage”, said one agitated writer to the local newspaper, before Afrikaans disappears completely from the campus. The leak is worth thinking about.

There is no corroborated evidence that such an instruction was given to residence students by student leaders. If it did happen, it is clearly a ridiculous notion for two reasons. One, you cannot really monitor student language usage on a campus represented by at least the three regional languages (Afrikaans, English and Xhosa) and many others from around the country and the world. Two, this is not university policy, and so whoever gave that instruction was acting on his/her own and was completely out of line. In any university, this incident – if it happened – would pass without much of a fuss.

But the taalstryders rubbed their hands in glee at the opportunity this alleged event gifted them. It was time for lies. A DA operative would proudly announce that in the response to the pressure exerted on the institution following “the incident”, the university would now review its pro-English language policy. Actually, the university is obliged to review its language policy every five years, and that process in fact started way back in October 2020. But, as an SU dean told me the other day in a different context, “The fact the story is not true does not mean it’s not a good story.”

Stellenbosch – like several other universities – will review its language policy on a cyclical basis, but one thing is clear: there is no way the institution will revert to the days of being an Afrikaans-dominant university. Too much has changed in enrolments and staffing to make the return to the glory days of the taalstryders even remotely possible. In fact, the language review might well entrench English as the primary language of instruction at Stellenbosch University – without much drama. Why?

The campus has changed. In my three years on this stunningly beautiful campus, I have witnessed enormous language tolerance among the students. In my class of 280 students that I taught last year, I was encouraged by the fact that students would sometimes ask questions in Afrikaans in this postgraduate teacher education class. It is a right I insisted on, and I would translate for the other half of the class who had no idea what was being raised. Easy. The students came for consultations in my office, and some of them were comfortable engaging me in Afrikaans; and, in my best second-language efforts, I would enjoy talking with them in their home language.

Why on earth this sudden explosion of tempers and emotions?

Walking across campus on any given day, doing talks in the residences, greeting academics and workers, I hear Afrikaans and English and occasionally another African language. No fights, no tension, just a multilingual university giving expression to our many tongues. So, why on earth this sudden explosion of tempers and emotions around some allegation about being instructed not to speak Afrikaans in residence?

I have long tried to understand the language anxieties of my fellow citizens. It is, let’s be frank, unique to a small group of white Afrikaans speakers. You will not find this burden about a language among any other language groups (for want of a better description) in South Africa. There are very few so-called coloured speakers of Afrikaans who would go to battle for the language, much to the frustration of their white compatriots; as one of the leaders of the bruin mense (the innocent insult of choice in Stellenbosch) recently said in an open gathering: “Stop speaking for us!”

Nor will you find much stress about the language among most Afrikaans speakers on former white campuses. It is yesterday’s battle, and that is why the sense of loss leads to such an emotional, almost visceral response in the few. That is why a little incident in a residence can be catastrophised in Afrikaans newspapers. Afrikaans on campuses, quotas in sports, and gay dominees still sell Afrikaans newspapers.

When you are inside this anxious world of the taalstryders, you get caught up in its machinations. I know. I was there from Pretoria to Bloemfontein as a university leader. I would wait for the backlash from the local Afrikaans newspaper at any hint of a change in institutional language policy, real or perceived. The insults, the threats were real. You spent much of your time trying to say the obvious: Afrikaans has a rich future, but not a dominant future. The Anglo-Afrikaner political settlement of another century is a thing of the past. Your children will live, learn and labour in a very different world to the one of their parents. Fortunately, most Afrikaans speakers understood that calculus.

Accepting the loss of power

I have come to the conclusion that at root, the struggle of the taalstryders is the difficulty of accepting the loss of power. When you have been dominant for so long in politics, economics and culture, it is really difficult to settle into a democratic order where you no longer call the shots. Afrikaans, make no mistake, is being wielded by the few as a form of cultural power when almost all other kinds of power have slipped from their grasp. Here is the unpleasant reality: cultural power and racial power often walk hand in hand when it comes to conservative Afrikaans speakers. How else do you explain all-white Afrikaans churches in parts of the country? I still cannot understand that people believe they are worshipping the God of the Bible with such blatant racial segregation.

Jonathan Jansen and Samantha Kriger’s Who gets in and why? (Juta)

And how does one explain almost all-white Afrikaans primary schools in South Africa? As demonstrated in our book, Who gets in and why: Race, class and aspiration in South Africa’s elite schools, enrolments are racially managed in both English and Afrikaans schools. It is, however, in Afrikaans schools that language is the powerful lever for maintaining segregation, all the time appealing to the discourse of rights without even blushing. Here, too, racial power and cultural power are intertwined.

Regardless, campus and country are changing. One of the writers to the newspaper took comfort in the fact that he could escape to the Potchefstroom campus of the North-West University – the only Afrikaans campus in the country, he claims. The poor man lives in a fool’s paradise; it is a matter of time before that campus, too, will migrate towards English as the primary language of instruction, as undergraduate enrolments continue to diversify there, as well. The maintenance of a black campus in Mafikeng and a white majority campus in Potch is simply not sustainable.

Stellenbosch University is correct to commit to multilingualism and to build unity around a common language understood by all our students – and that is English.

No bitterness towards any language

Both ideals are possible, as I discovered with my only grandchild, who recently turned three years old. Her mother comes from a mixed-language family (father English – as in, English – and mother Afrikaans). Her father, my son, comes from an English-speaking home. My granddaughter speaks Afrikaans and English, and has, from their base in New Zealand, a growing competence in Maori. I love this domestic arrangement and pray that the child becomes fluent in all three languages as she grows up and navigates an exciting, multilingual world.

I really hope that she never develops bitterness towards any language, and that her identity is not based on any one of those three languages, but on a rich embrace of all of them. I pray that she does not see herself as a language victim, but as a polyglot in a cosmopolitan world. I dream that she understands languages (plural) as offering windows into other worlds that enrich and empower, even as they educate us about the human condition. I trust that she never becomes petty and vindictive in the use of any language in her interactions with other people.

And I will be so proud of her if she is generous in her deployment of any language, sensing the communication needs of others in her environment and voluntarily speaking in a language and in a tone that make her neighbours in a koshuis or a kerk feel like they also belong.

Also read:

US-taaldebat 2021: Stellenbosch se taalbeleid lankal onsmaaklik en toksies

From the archive, SU language debate: My thoughts on complexity and the intersectionality of change at Stellenbosch University

US-konvokasie 2016: Courage, Compassion and Complexity - Reflections on the new Matieland and South Africa

US-konvokasietoespraak: Die koei in die bos

The post Inside this anxious world of the <i>taalstryders</i> appeared first on LitNet.

Die Afrikaanse Taalmuseum en -monument (ATM) sluit vanjaar se menseregtemaand met ʼn unieke buitelug-piekniekkonsert af waartydens Paarlse musieksterre die gaste met ʼn verskeidenheid genres gaan vermaak. Dié eenmalige vertoning vind Sondagaand, 28 Maart 2021, plaas ter viering van die land se internasionaal geroemde menseregtehandves, waarvan taalregte ʼn deel uitmaak, en is ten bate van die Laat ons Lees!-geletterheidsprojek vir kinders, wie se reg op onderwys ook in wetgewing verskans is.

Ter bevordering van Afrikaans en veeltaligheid gaan onder andere Carl Hendricks, Clarissa Benjamin, Deon Valor, Hiram Hartogh, Marco Mentoor en Nosipho H die besoekers op die lowergroen grasperke met ʼn wye keuse van liedjies beïndruk voordat die hoofvertoning met Cheswyn Ruiters – wenner van 2019 se ‘Maak my Famous’-kompetisie – verrigtinge op ʼn hoogtepunt afsluit. Dit beloof om ʼn heerlike herfsaand met onder meer jazz, klassiek en R&B te wees.

Volgens die ATM se direkteur, Michael Jonas, wil hulle met hierdie geleentheid nie net plaaslike kunstenaars, wat erg deur die covid-19-pandemie benadeel word, blootstelling gee nie, maar ook inwoners en toeriste daaraan herinner dat die pragtige monument ʼn lewende instelling is. “Besoekers kan ook van die geleentheid gebruik maak om hierdie unieke, simboolbelaaide beeldhouwerk te besigtig. Ons moedig gaste aan om die omgewing te verken en hulle het ook toegang tot veilige parkering, ʼn pendeldiens, buitelug-speletjies, kinderspeelparke asook ’n skryfwerk-uitstalling waar nuwe Arabies-Afrikaanse werke tans te siene is,” sê hy. Die aand is boonop ten bate van die ATM se geletterdheidsprojek, dus gaste word versoek om enige kinderboeke vir hierdie doel te skenk.

Belangstellendes sal egter moet spring om kaartjies via Computicket te koop aangesien net 200 beskikbaar sal wees teen slegs R50 per volwassene (gratis vir kinders onder 13). Hekke open om 17:00 en die vertoning begin om 18:00 in die Tuinteater – net betyds vir ʼn beeldskone sononder en maanopkoms. Gaste kan hul eie piekniekmandjies en drankies (geen glas) bring of die mobiele kiosk, wat verversings en drinkgoed verkoop, ondersteun. Helaas word geen honde of vure toegelaat nie. Onthou warm klere, ’n kombers of kussing, flits asook ʼn masker. Sien www.taalmuseum.co.za/covid-19/ vir die spesifieke protokolle.

Vir verdere inligting oor hierdie en ander opwindende geleenthede asook (aanlyn-)kursusse, skakel 021 863 0543/4809 of besoek www.taalmonument.co.za en www.facebook.com/afrikaansetaalmonument. Jaarpermitte is beskikbaar teen R120 vir individue of R220 per gesin (tans aangebied teen ʼn 20%-afslag), wat toegang tot alle Volmaanpieknieks insluit.

Die Taalmonument en taalmuseum is oop vir besoekers.

The Afrikaans Language Museum and Monument (ATM) concludes this year's human rights month with a unique outdoor picnic concert during which Paarl's music stars will entertain guests with a variety of genres. This one-off show takes place on Sunday evening, 28 March 2021, in celebration of the country's internationally acclaimed human rights charter, of which language rights are a part of, and is in aid of the Let's Read! literacy project for children, whose right to education is also enshrined in legislation.

To promote Afrikaans and multilingualism, Carl Hendricks, Clarissa Benjamin, Deon Valor, Hiram Hartogh, Marco Mentoor and Nosipho H, among others, will impress the visitors on the lush green lawns with a wide choice of songs before the main performance with Cheswyn Ruiters - winner of 2019's 'Maak my Famous' competition - reaches a grand finale. It promises to be a wonderful autumn evening with jazz, classical and R&B, among others.

According to the ATM's director, Michael Jonas, the aim with this event is not only to give exposure to local artists, who have been severely affected by the covid-19 pandemic, but also remind residents and tourists that the beautiful monument is a living institution. “Visitors can also take the opportunity to view this unique, symbol-laden sculpture. We encourage guests to explore the area and they also have access to secure parking, a shuttle service, outdoor games, children's playgrounds as well as a writing exhibition where new Arabic-Afrikaans works are currently on display,” he says. Furthermore, the evening is in aid of the ATM's literacy project, so guests are invited to donate any children's books for this purpose.

Those interested will have to buy tickets via Computicket as soon as possible as only 200 will be available at only R50 per adult (free for children under 13). Gates open at 17:00 and the show starts at 18:00 in the Garden Theatre - just in time for a lovely sunset and moonrise. Guests can bring their own picnic baskets and drinks (no glass) or support the mobile kiosk, which sells refreshments and beverages. Unfortunately, no dogs or fires are allowed. Remember warm clothes, a blanket or pillow, torch as well as a mask. See www.taalmuseum.co.za/covid-19/ for the specific protocols.

For more information on these and other exciting events as well as (online) courses, call 021 863 0543/4809 or visit www.taalmonument.co.za and www.facebook.com/afrikaansetaalmonument. Year permits are available at R120 for individuals or R220 per family (currently offered at a 20% discount), which includes access to all Full Moon Picnics. The language monument and language museum are open to visitors.

The post Persvrystelling: Paarl se musikale sterre gaan skitter, Taalmonument vier menseregtemaand met plaaslike talent | Media release: Paarl's musical stars to shine. Taalmonument celebrates human rights month with local talent appeared first on LitNet.

Ek ontmoet die groepie Bedoeïen-vroue op die rand van die Wahiba-woestyn. Sand en sand en nogmaals sand. In die bloedige son strek die duine een na die ander so ver as die oog kan sien. Die woestynvloer het ’n goudbruin kors soos ’n varsgebakte brood. Maar dis waar die ooreenkoms ophou. Hier is geen voeding vir ’n honger maag nie. Dis ’n streek van wind, son en sand waar die mens nie sommer ’n holte vir sy voet vind nie.

Die Bedoeïene van die Midde-Ooste leef in die barre randvelde van die woestyn. Hulle het ’n oeroue kennis van en verbintenis met die woestyn en sy omtes. Dis hul wêreld, hul woonplek, hul waarheid.

Ek het lank gewag om Bedoeïen-vroue te ontmoet. Hul silwer juwele is oral in Oman te koop, groot handgemaakte stukke versier met klokkies en allerhande simbole van Islam. Ek het gewonder oor die nomadiese vroue wat in die eindelose duine van Wahiba rondtrek opgetof in swaar juwele.

Die hirtz is ’n samestelling van juwelierstegnieke (foto: Michelle Shelby)

Sinauw is die Bedoeïene se markdorp. Dis waar ek net vóór Eid die Bedoeïene sal vind, wanneer hulle klere koop vir die belangrikste fees van Islam, verseker my Omani-vriende my. Dis ’n lang pad na Sinauw en my vertaler is nie juis opgewonde oor die uitstappie nie.

Dis warm, naby 50˚ C, toe Halima uiteindelik ’n groepie kry wat bereid is om met my te gesels. Hulle sit op rofgeweefde matte onder die yl skaduwee van ’n ghaf; skerp gelaatstrekke, growwe hande en ’n berekenende kyk in die oë. Hulle het min erg aan my en is baie beslis: geen foto’s nie. Van vroeg af wag hulle op die rand van die malende markmassa vir die mans om die bokgeld te bring. Hulle is gewoond aan toeriste wat hul juwele vir ’n appel en ’n ei wil koop.

Simboliese juweliersware (foto: Michelle Shelby)

Toe ek uiteindelik tussen hulle gaan sit, droog my woorde op. Die growwe hande met die oordadige ringe, die gebarste hakke met die stringe breë enkelringe, die swaar kohl-omlynde oë is so ver van die romantiese prentjie in my kop. Wat het ek nou eintlik verwag, wonder ek – fyn vroutjies met fladderende wimpers en gel-naels?

In die hitte en stof is ek skielik verleë oor my naïwiteit. Wie is ek om te krap aan ’n kultuur wat eeue oud is? Ek moet fyn trap. Ek durf die vroue nie meet aan my vooropgestelde Westerse standaarde nie.

Halima beduie met haar oë. Ek kug. Moet ek vra hoekom so baie juwele? Dalk, hoe ry mens op ’n kameel en jaag bokke aan in die warm sand met ringe, halssnoere en armbande? Hoe swaar is die silwer gordel met al die fieterjasies wat daaraan hang? Hoekom wag dat ’n man die bokgeld bring? Julle, die vroue, is immers die bokboere?

’n Dogtertjie met groot amandelbruin oë skuif nader, glimlag spontaan. Sy vat-vat aan my hare, draai ’n haarstringetjie om en om. Ek tel die kind op my skoot. Sy ruik na bokkraal en rook. Sy is beeldskoon met haar soel, sagte vel, haar lang donker hare en oë wat straal. Ek neem haar handjie in myne en trek liggies die voue van die vuil vingertjies na. Glimlagte versag die harde gesigte rondom my. Halima sug van verligting. Die ys is gebreek. ’n Kind se onskuld breek mure af tussen kulture en kontinente.

“Sy het jou oë,” sê ek vir die jong ma. “En joune,” raai ek wie die ouma is. Die ouma kyk ingenome na die dogtertjie. Versigtig begin ons gesels.

“Hoekom die baie juwele? Is dit vir spesiaal markdag?”

Hulle lag net. Hulle dra dit elke dag, vind ek uit. In hul kultuur kan die man sy vrou skei deur in Mekka se rigting te draai en drie maal te sê: “Talaq, talaq, talaq”, en die egskeiding is finaal. Die vrou stap uit die huwelik met net wat sy aan haar lyf het – juwele. Nie kind of bok of die tent wat sy self geweef het nie.

Juwele is die vrou se bankrekening, versekeringspolis en noodfonds, als in een. Die meeste daarvan was in elk geval ’n bruidskat van haar ouers. Die vroue in die familie se juwele – net soos die grootte van die boktrop en die aantal kamele – gee die familie se status. Tradisioneel word die juwele gesmelt as ’n vrou sterf en ’n nuwe stuk vir haar dogters geskep. Dis hoekom min werklik antieke stukke nog gevind kan word.

Dis warm, bloedig warm. Die ghaf se skadu krimp soos die son klim.

Foto's: Michelle Shelby

Die Bedoeïene se wêreld is aan die verander, vertel die matriarg. Sy het grootgeword in die tyd voor Hilux-bakkies, voor plastiekwatertenke, voor goiingsak. Kamele was hul enigste vervoer. Al hul besittings moes op die kameel se rug pas. Water is in bokvelsakke gestoor en tente is van bok- en kameelhaar geweef. Die Bedoeïene was selfvoorsienend, vry in die randveld en tussen die duine.

Verbeel ek my of is daar ’n trek van weemoed op haar gesig?

Toe die vroue agterkom dat ek nie hul juwele wil koop nie, gesels hulle meer gemoedelik. Hulle wys die verskillende stukke uit en verduidelik. Almal het enkelringe met tientalle los klokkies en plaatjies wat klingel as die vrou loop. “Dit jaag die mans weg. As ’n man in die duine die geklingel van silwer hoor, móét hy padgee,” vertel die matriarg. “Onthou tente het nie toilette nie!” ’n Paar ander vroue maak heftig beswaar en Halima vertel dat die Bedoeïene glo dat bose geeste deur die geklingel van klokkies weggejaag word.

’n Swanger tiener vertel van haar ouma se besonderse kopstuk, ’n silwer keps met ’n stewige band oor die voorkop. Hieraan was ’n lang ketting vas aan ’n rugsak met die baba en haar hande los om te werk.

Net een, ’n besonder mooi vrou, het ’n silwer gordel om die lyf. Sy ignoreer my en neem glad nie aan die gesprek deel nie. ’n Ouer vrou praat skerp met haar en sy laat toe dat Halima die swaar gordel vir my wys. Dis die Westerse vrou se Gucci-handsak, met ’n parfuumbotteltjie, haartangetjie en kohlpotjie wat daaraan hang. Dit laat die hande vry om te werk. Dit bevat soveel silwer dat net welgestelde vroue dit kan bekostig, verduidelik Halima onderlangs. Sy is die tweede vrou en het dit by haar man gekry. “Die ander vroue hou nie van haar nie,” fluister sy saggies.

Ek ruik aan die parfuum, onthou Lady Macbeth wat vol selfverwyt uitroep: “Here’s the smell of the blood still. All the perfumes of Arabia will not sweeten this little hand. Oh, oh, oh!” Met ontsag kyk ek na die groepie vroue wat elke dag parfuum en juwele dra – hitte ten spyt en boonop te voet deur die duine.

Hul swart-omlynde oë is dramaties teen die soel velle. Mans én vroue omlyn die oë. Kohl beskerm die oog teen stof, oogsiektes en veral teen die bose oog, glo die Bedoeïene. Dis meestal tuisgemaak – ’n mengsel van die as van wierook en bokvet as hoofbestanddele.

Ek leun nader om na ’n kohlpotjie te kyk en ’n stewige hand gryp my oogbank vas. Behendig word my oog omlyn. Ek gril, wil protesteer. Voor ek ’n woord kon uitkry, is die ander oog ook omlyn. Die groepie glimlag ingenome. Ek wens ek het Dettol byderhand. Ek bid dat kohl wel sy naam gestand doen en my teen die bose sal beskerm – die bose kohlkieme van die Wahiba-woestyn. Tuis lees ek ’n artikel waarin ’n wetenskaplike waarsku teen tuisgemaakte kohl. Dit bevat hoë vlakke van lood en kan selfs blindheid veroorsaak.

Ons groet toe die vroue mark toe gaan. By een van die stalletjies ontmoet ek en Halima ’n silwersmid wat lank reeds sy tagtigste verjaardag vergeet het. Sy swaar-omlynde oë is melkerig. Ek stuur ’n skietgebedjie op dat sy kohl nie van dieselfde bron kom as dié wat ek so onwillig bekom het nie.

Hy is lus vir gesels en haal trots sy ware uit. “Dit is Fatima se Hande. Fatima is die Profeet – prys sy naam – se dogter. Fatima is die een wat Hagar en die baba Ismail by die put gehelp het toe Abraham haar weggejaag het. Fatima is vandag nog die beskermer van vroue.” Sy stem is yl vanuit sy tandelose mond.

Hy soek-soek tussen ’n paar verbleikte matte, kry ’n vuil doek, lig ’n klein silwer boksie omring met klingelende silwer fraiings en klokkies uit. “Hirz,” sê hy. “My pa het dit vir my suster gegee toe sy gebore is. Sy is dood die jaar toe die sandstorms nooit opgehou het nie. Binne-in is ’n versie uit die Koran.” Hy dink so ’n bietjie. “Ek kan nie eens onthou watter suster nie. So baie sustertjies is vroeg dood.”

Die meeste van die stukke in sy stalletjie kom van Bedoeïen-vroue wat geld soek vir Eid – klere vir die kinders, spesiale soetgoed. Maria Theresa-munte is tradisioneel vir Bedoeïen-juwele gesmelt. Oman, wat reeds eeue lank internasionaal handel dryf, het vir baie jare Maria Theresa-munte as amptelike geldeenheid gebruik. Die munte is steeds in omloop, almal 1780 gedateer. Baie ekspats word lekker uitgevang deur die datum, gie-gie my nuwe vriend. Hulle dink dis ’n antieke munt. Oostenryk het tot in 1950 aangehou om geldstukke met die datum 1780 te munt.

Bedoeïen-juwele is tradisioneel tuisgemaak en verskil daarom in kwaliteit en silwerinhoud. Die amper-blinde ou juwelier wys vir my stukke wat hy vir sy eie dogters gemaak het, versier met amber, koraal, turkoois vir geluk en vrugbaarheid. Dis presiese werk met fyn kerfwerk, korreling (shotwork), en is van goeie silwer.

“Het dit gewerk? Was jou dogters gelukkig en vrugbaar?” Die onsensitiewe vraag is uit voor ek kon keer. Halima vertaal dit nie, maar die ou man moes iets in my stemtoon opgemerk het. “Hulle is al drie dood met die geboorte van ’n eersteling. Die seuntjie het ’n week gelewe, die dogtertjies nie eens ’n paar uur nie.”

“Jou seuns?” Weer hang my vraag in die lug. Die Bedoeïene van Oman is besig om te verstedelik. Oor die afgelope dekades het veral die jongmans die sandduine verruil vir die stad. Oman het olie en olie het werk en welvaart gebring. Halima huiwer, maar vra tog na sy seuns.

“Weg,” sê hy. “My enigste seun is weg Muskaat toe. Maar ek hou die hirz. Mohammed kom elke Eid. Hy het ’n nuwe vrou; dalk sal daar binnekort ’n dogtertjie wees. Ek hoor die dokters in Muskaat is goed. Die ma’s en babas gaan nie meer sommer dood nie. Dis amper Eid.” Sy gesig verhelder in afwagting op sy seun se koms en die moontlikheid van ’n dogtertjie wat haar grootjie se hirz teen haar hart kan dra.

Hy lyk skielik moeg en Halima beduie ons moet gaan.

Ek onthou die lyne op die ou man se gesig, die melkerigheid in sy oë. Sy wêreld krimp saam met sy sig, in kontras met sy land se vooruitgang. Sy seun het lank reeds die grens tussen ’n nomadiese en stadslewe oorgesteek. Dis ’n vreemde, ontoeganklike wêreld vir die ou man hier op die rand van die Wahiba-woestyn.

“Ek vertrou jou seun kom vir Eid," gesels ek op pad terug na Muskaat in my gedagtes. “En ek kan net hoop die simboliek van silwer – die metaal waarmee jy jou lewe lank gewerk het – sal jou metgesel wees in jou afdraandjare. Hoop, liefde en veral ’n silwer maan om jou die pad te wys in die donker woestynnagte van jou ouderdom.”

Teks: Helena Opperman
Foto’s michelleshelby1@yahoo.co.uk

The post Vinkel en koljander: Silwer, sand en kohl-omlynde oë appeared first on LitNet.

By geleentheid van die verskyning van sy nuwe boek, Future tense ‒ Reflections on my troubled land (Jonathan Ball Publishers, 2021), gesels die politieke veteraan Tony Leon met Freek Robinson oor Suid-Afrika vandag.

The post Reguit met Robinson: ’n Zoom-gesprek met Tony Leon appeared first on LitNet.

Hier is PEN Afrikaans se oorsig van Afrikaanse resensies wat in Februarie 2021 verskyn het en digitaal beskikbaar is. Daar is ook skakels na boekbesprekings of -gesprekke en voorlesings wat op die radio of TV uitgesaai is. 

Boeke24

Die volgende resensies en boekverwante artikels het gedurende Februarie in die Afrikaanse dagblaaie verskyn – onder redaksie van Laetitia Pople, die nasionale kuns- en vermaakredakteur, en Jo Prins, nasionale boekeredakteur:

1 Februarie

Resensie: ’n Teks van grense wat oorgesteek word

Joan Hambidge resenseer Met die oog op môre deur Antjie Krog

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/n-teks-van-grense-wat-oorgesteek-word-20210131

Resensie: Teer, opwindende jeugroman ruk leser aan die hart

Jonathan Amid resenseer Baster deur Jan Vermeulen

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/teer-opwindende-jeugroman-ruk-leser-aan-die-hart-20210131

Resensie: Boeiende vertelling wek diep deernis

J.B. Roux resenseer Die kind se naam is Anneke deur Juliana Coetzer

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/boeiende-vertelling-wek-diep-deernis-20210131

Resensie: Obelix dié keer verlei met sakke vol geld

Jo Prins skryf oor Obelix & kie

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/obelix-die-keer-verlei-met-sakke-vol-geld-20210131

 
4 Februarie

Boekenuus: Verwoord jou gevoelens oor pandemie vir beoogde bundel

AJ Opperman skryf oor ’n digbundel waarin digters oor hul ervaring van die Covid-19-pandemie skryf.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/verwoord-jou-gevoelens-oor-pandemie-vir-beoogde-bundel-20210203

 
5 Februarie

Boekenuus: 36 jaar se Grey-stories uit oud-onnie se pen

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/36-jaar-se-grey-stories-uit-oud-onnie-se-pen-20210204

Profiel: Haikoebundel ’n debuut wat klop met inner-ritme

Oor Gérard Scholtz se haikoebundel Stipstaar

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/haikoebundel-n-debuut-wat-klop-met-inner-ritme-20210205

6 Februarie

Profiel: ‘Die lekkerste werk onder die son’

Hanli Deysel vertel vir Elretha Britz oor haar werk by Protea Boekhuis as ontwerper en uitlegkunstenaar

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/die-lekkerste-werk-onder-die-son-20210204

Boekenuus: Maand oor om vir Ingrid Jonker-prys in te skryf

Aansoeke sluit 1 Maart.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/maand-oor-om-vir-ingrid-jonker-prys-in-te-skryf-20210205

Boekenuus: Qarnita Loxton wen Philida-boekprys

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/qarnita-loxton-wen-philida-boekprys-20210206

7 Februarie

Boekenuus: Langlys bekend vir HSS-pryse

Die Nasionale Instituut vir Geestes- en Sosiale Wetenskappe het die langlys vir sy jaarlikse HSS-pryse bekend gemaak.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/langlys-bekend-vir-hss-pryse-20210207

Resensie: Lekker krimi teen die koue

Sonja van der Westhuizen resenseer Sleep Well, My Lady deur Kwei Quartey

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/lekker-krimi-teen-die-koue-20210207

 
Resensie: Die wonder van dinge soos hulle hier, nou is

Johan Myburg resenseer Stipstaar deur Gerard Scholtz

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/die-wonder-van-dinge-soos-hulle-hier-nou-is-20210207

 
Resensie: ’n Vuurtoring teen donkerte

Francois Bekker resenseer Vuur in sy vingers: Die verreikende invled van N.P. van Wyk Louw

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/n-vuurtoring-teen-donkerte-20210207

 
Boekevat: Dink weer oor Ingrid Jonkerprys se klousule

’n Rubriek deur Daniel Hugo

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/boekevat-dink-weer-oor-ingrid-jonkerprys-se-klousule-20210207

 
8 Februarie

Boekenuus: Qarnita Loxton dankbaar vir ‘liefde’ van Philida-prys

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/qarnita-loxton-dankbaar-vir-liefde-van-philida-prys-20210208

 
12 Februarie

Profiel: Kleinkinders bied inspirasie vir kinderboeke

Oor die Oos-Kaapse kunstenaar Ruth Nesbit en haar kinderboekreeks

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/kleinkinders-bied-inspirasie-vir-kinderboeke-20210211

 
13 Februarie

Profiel: Jeanette Stals se historiese roman “Diep Spoor” verskyn

Oor Jeanette Stals se historiese roman oor die Groot Trek.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/jeanette-stals-se-historiese-roman-diep-spoor-verskyn-20210211

15 Februarie

Boekevat: Weskoppie-woede, waansin en weerloosheid

’n Rubriek deur Koos Kombuis

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/boekevat-weskoppie-woede-waansin-en-weerloosheid-20210215

Resensie: Hugo se verhaal oop, eerlik

J.B. Roux resenseer Soldaat deur Reynardt Hugo

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/hugo-se-verhaal-oop-eerlik-20210214

Resensie: Voortdurende stryd om lewe

Jonathan Amid resenseer The Survivors deur Jane Harper

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/voortdurende-stryd-om-lewe-20210214

Resensie: Belangrike blik op die man én sy omgewing

Francois Bekker resenseer Slabbert: Man on a Mission deur Albert Grundlingh

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/belangrike-blik-op-die-man-en-sy-omgewing-20210214

Boekenuus: Erotiese kortverhale verkoop soos soetkoek

Lyfskap, ’n bundel erotiese kortverhale, is ’n topverkoper onder Afrikaanse e-boeke op Amazon.com.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/erotiese-kortverhale-verkoop-soos-soetkoek-20210215

Profiel: Faizel se kop is in die sterre en sy voete op die aarde

Laetitia Pople oor Rafiek Mammon, skrywer van die kinderboek Faizel en die sterre.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/faizel-se-kop-is-in-die-sterre-en-sy-voete-op-die-aarde-20210215

Profiel: TV-joernalis skryf eerste jeugboek

’n Splinternuwe jeugboek is op die rakke, neergepen deur die TV-nuusleser en joernalis Danïella van Heerden

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/tv-joernalis-skryf-eerste-jeugboek-20210215

17 Februarie

Boekenuus: Fluitjieblasers onder loep op skrywersfees

Die blootlegging van korrupsie deur fluitjieblasers is die hooftema op vanjaar se aanbieding van Time of the Writer (15–21 Maart).

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/fluitjieblasers-onder-loep-op-skrywersfees-20210217

 
21 Februarie

Luister: Breyten en Jolyn lees gedigte vir Moedertaaldag

Ter viering van Internasionale Moedertaaldag het PEN Afrikaans die digters Jolyn Phillips en Breyten Breytenbach gevra om hul gedigte oor moedertaal te lees.

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/luister-breyten-en-jolyn-lees-gedigte-vir-moedertaaldag-20210221

 
22 Februarie

Resensie: Ragel se storie huppel behoorlik

Helen Schöer resenseer Ragel Petoors in die malhuis deur Wilnetta van Reenen

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/ragel-se-storie-huppel-behoorlik-20210221

Resensie: Vreesloos, speels, vol verbeelding en gewiks

Jonathan Amid bespreek Vel deur Emma Bekker

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/vreesloos-speels-vol-verbeelding-en-gewiks-20210221

Boekenuus: FAK huldig Dalene Matthee in Knysna-bos

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/fak-huldig-dalene-matthee-in-knysna-bos-20210222

 
25 Februarie

Resensie: Misdaadroman ruk jou tot in jou fondamente

Marita van der Vyver resenseer Mermaid Fillet deur Mia Arderne

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/misdaadroman-ruk-jou-tot-in-jou-fondamente-20210225

26 Februarie

Boekenuus: Luwes se roman ‘’n moet-lees vir elke Karoomens’

Elretha Britz skryf oor Nico Luwes en sy roman Die Reënboogmaker

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Teater/luwes-se-roman-n-moet-lees-vir-elke-karoomens-20210227

LitNet

Die volgende Afrikaanse resensies en skrywersonderhoude het in Februarie op LitNet verskyn:

http://www.litnet.co.za/category/boeke-skrywers/resensies-reviews/

http://www.litnet.co.za/category/boeke-skrywers/onderhoude-interviews/

Rapport 

Die volgende resensies het gedurende Februarie in Rapport, onder redaksie van Johan van Zyl, verskyn:

7 Februarie 

Resensie: Jonathan Amid resenseer 1986 deur William Dicey

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/n-kragtoer-oor-ons-naarste-jaar-20210205

Resensie: Emigrant immigrant deur William Lottering, geresenseer deur Annelise Erasmus

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/trauma-van-emigrasie-verdien-iets-eerliker-20210205

Nuut op die rak: “Grootse werke nou in ons taal”

• Die pelgrimsverhale van Geoffrey Chaucer, vertaal deur John Boje
• Alles keer om: Tomas Tranströmer in Afrikaans, deur De Waal Venter uit Sweeds vertaal

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/grootse-werke-nou-in-ons-taal-20210205

 
14 Februarie

Resensie: Rachelle Greeff oor Lyfskap: Erotiese kortverhale saamgestel deur Sophia Kapp en Leonie van Rensburg

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/pluk-n-storie-van-die-lyf-20210214

Resensie: Juliana Coetzer resenseer Die goeie matrone deur Janey Kresnick-Robinson

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/gruboodskap-gaan-ongelukkig-verlore-20210213

Resensie: Magdel Vorster bespreek Kiets in Parys deur Dianne Hofmeyr met illustrasies deur Piet Grobler

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/lekkerte-in-lees-en-kyk-20210213

Nuut op die rak: “Gee jou geld gô”

• Dink soos ’n miljardêr: Geheime van ’n suksesvolle entrepreneur deur Daniel Strauss
• Douglas Kruger se How to grow rich: 50 ways to debunk money myths and master wealth
• Nic Haralambous se How to start a side hustle: A playbook for a new economy
• Midlife Money Makeover: Second Life as a Modern Elder deur Kim Potgieter

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/binnekort-op-die-rak-gee-jou-geld-go-20210214

21 Februarie 

Resensie: Louise Viljoen resenseer Swatland deur Ashwin Arendse

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/gebore-innie-swatland-20210220

Resensie: Jonathan Amid bespreek Brandmerk deur Christelle van Rooyen-Wessels

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/intrige-in-brandmerk-flouer-as-n-beker-tee-20210220

Nuut op die rak: “Lees vir die gees”

• Julian Jansen se Seuns sonder pa's
• Gangster deur Carla van der Spuy
• Jamie Marais se Determination: The Autobiography
• Soldaat deur Reynardt Hugo
• Leef lig deur Jaco Strydom

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/nuut-op-die-rak-lees-vir-die-gees-20210221

Skryfnuus: “Skryf saam met Rachelle”

Oor Rachelle Greeff se nuwe skryfmentorskapprogram

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/skryf-saam-met-rachelle-20210220

Nuut op die rak: “Niefiksie wat jeug inspireer”

• Jy kan die wêreld verander deur Lucy Bell, in Afrikaans vertaal deur Fanie Viljoen;
• As jy droom deur Daniëlla van Heerden en Megan Werner

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/niefiksie-wat-jeug-inspireer-20210220

28 Februarie 

Resensie: Johann Kriegler resenseer Slabbert: Man on a Mission deur Albert Grundlingh

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/word-wehn-se-impak-oorskat-20210227

Resensie: Jean Meiring resenseer ’n Hart is so groot soos ’n vuis deur P.P. Fourie

https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/hoop-stukkie-vir-stuk-bekyk-20210227
 

Maroela Media 

Die volgende resensies het gedurende Februarie op Maroela Media, onder redaksie van Suné van Heerden, verskyn:

3 Februarie

Vyf boeke oor Oubaas se honne

Dit is mos sommer gróót pret om boeke te lees waarin die mens se beste vriend ook verskyn en dikwels die held (en soms die skurk) is.

Lees die resensie deur Louise Viljoen

10 Februarie

Bak dit self

“Ek het lankal verlief geneem daarmee dat ek beter is daarmee om gebak op te eet as om dit op te tower. Maar nou het ek geen verskoning meer om uithalergebak te bedien nie, want ek het Marlene Schoeman se ‘Bak dit self’ ontdek!” skryf Louise Viljoen.

Lees die resensie

17 Februarie

Die Ickabog

Ek het sommer baie lekker aan hierdie splinternuwe sprokie uit die pen van een van die wêreld se voorste storievertellers gelees, skryf Louise Viljoen.

Lees die resensie

25 Februarie

Welvaartskeppers

Ek hou baie van die nugter, realistiese én byna vaderlike wyse waarop dr. Botha met sy lesers in gesprek tree. Dit alleen plaas Welvaartskeppers vir my in ’n ander klas as die magdom boeke deur ghoeroes wat met allerhande slimpraatjies aan jou ’n mirage van kitsrykdom voorhou net om boekverkope te verseker, skryf Louise Viljoen.

Lees die resensie

Boek van die maand: As die Cape Flats kon praat

Brian Fredericks se onopgesmukte en priemende manier van kyk word dikwels weergegee in sinsnedes wat vermaaklik is. Daarby laai hy sy sinne net so maklik met ʼn woedende energie. Met die taal wat die Cape Flats praat, skryf Johan Myburg.

Lees die resensie

Klyntji

Klyntji.com is ’n onafhanklike webjoernaal wat op kuns en kultuur fokus. Die volgende resensies en boekverwante artikels het gedurende Februarie onder redaksie van Francois Lion-Cachet verskyn:

Andries Buys oor Afrikaans, geloof, die reg en letterkunde

Francois Lion-Cachet in gesprek met oudregter Andries Buys, skrywer van Die dao van Daan van der Walt

https://klyntji.com/joernaal/2021/2/27/andries-buys-die-dao-van-daan-van-der-walt 

Skrywers en boeke (RSG)

Potgooie van die volgende boekgesprekke, wat gedurende Februarie op RSG uitgesaai is, kan afgelaai word by:
https://www.rsg.co.za/rsg/potgooi-episode/?series=4793

Woensdag 3 Februarie

Ilse Salzwedel gesels met Christien Neser, jeugboekskrywer en spraakterapeut, oor die belangrikheid van boeke, stories en hardop-voorlees, ter viering van Internasionale Hardopvoorleesdag op 3 Februarie. Christelle Van Rooyen-Wessels gesels oor haar spanningsroman Brandmerk, en Eugene Gregan gesels oor haar lysie lekkerleesboeke. Theo Kemp gesels oor die Jakes Gerwel Stigting se residensieprogram vir Afrikaanse skrywers. Johan Myburg gesels in sy internasionale bydrae oor die wenner van die Costa Boek van die Jaar-prys, en ’n nuwe digbundel uit die pen van Bhanu Kapil. Jy kan ook luister na ’n kort voorlesing uit Susanna Clarke se Piranesi.

Woensdag 10 Februarie

Elmari Rautenbach, die organiseerder van die US Woordfees se skrywersprogram, gesels met Ilse Salzwedel oor haar onlangse leeslekkertes, en jy kan luister na ’n argiefbydrae oor die werk van J.M. Coetzee, wat op 9 Februarie sy 80ste verjaarsdag gevier het. Johan Myburg gesels in sy bydrae oor die kortlys van die Dublin-letterkundeprys, ’n boek oor klimaatfiksie op die Booker-kortlys en die skrywer agter een van die groot feministiese boeke van die vorige eeu.

Woensdag 17 Februarie

Ilse Salzwedel gesels met Daniël Lötter oor sy boek 17 x moord, en jy kan luister na ’n kort voorlesing deur J.M. Coetzee uit sy roman Diary of A Bad Year. Johan Myburg vertel meer oor die Folio-prys se kortlys, die lewe van John Keats en Chimamanda Ngozi Adichie se jongste biografiese werk.

Woensdag 24 Februarie

Ilse Salzwedel gesels met Annemarie van der Walt van die Innibos se boekprogram oor haar lekkerleeslysie, en die kinder- en jeugboekskrywer Elizabeth Wasserman gesels oor haar boeke en die voordele van lees vir kinders. Johan Myburg deel nuus oor die rolprentverwerking van Aravind Adiga se roman The White Tiger, en die Time of the Writer-letterkundige fees van die Universiteit van KwaZulu-Natal. Jy kan ook luister na ’n uittreksel uit die oud-radioman Malcolm Gooding se Confessions of a Voice Artist.

Vers en klank (RSG) 

Potgooie van die poësievoorlesings, wat gedurende Februarie op RSG uitgesaai is, kan afgelaai word by:

https://www.rsg.co.za/rsg/potgooi-episode/?series=4896

 
Dinsdag 2 Februarie

Ons neem afskeid van RSG se geliefde Margot Luyt, alhoewel haar invloed en mentorskap van vele asook haar kenmerkende stem altyd met ons sal bly. Jy kan luister na van Margot se gunsteling-gedigte en gedigte wat ons aan haar laat dink. Verse deur César Vallejo (vertaal deur Uys Krige), D.J. Opperman, Elisabeth Eybers, Antjie Krog, George Weideman, Petra Müller, Sheila Cussons, Clinton V. du Plessis, Boerneef en N.P. van Wyk Louw.

Dinsdag 9 Februarie

Wessel Pretorius lees gedigte uit Marius Crous se vierde digbundel, Tussenganger, wat in 2020 uitgegee is. Louis Esterhuizen skryf: “Tussenganger is ’n digverweefde, deurgekomponeerde en uitdagende teks wat die leser nie net met die totaliteit van sy/haar menswees konfronteer nie, maar ook dwing om afstand te doen van geykte opvattings en veral verwagtings.”

Dinsdag 16 Februarie

Gideon Lombard lees gedigte voor uit die bundel Liefde, miskien deur die Vlaamse digter Herman de Coninck, vertaal deur Daniel Hugo. De Coninck staan bekend as die man wat sy volk geleer het om poësie te lees. Hy was bekend as digter, kritikus en joernalis. Kenmerke van sy werk is die alledaagse tema, die verrassende gesigshoek, die praatstyl, die oorspronklike beeldspraak en versagtende ironie.

Dinsdag 23 Februarie

Die literator, dosent, resensent en digter Bernard Odendaal is in die ateljee, en ons luister na gedigte oor vrugte. Jy kan uitsien na gedigte deur Ina Rousseau, D.J. Opperman, George Weideman, T.T. Cloete, Lucas Malan, Uys Krige, Breyten Breytenbach, N.P. van Wyk Louw, Wilma Stockenström, Marlene van Niekerk, Sheila Cussons en Boerneef.

Woorde wat weeg

Prof. Joan Hambidge se blog, Woorde wat weeg, is ’n webtuiste waar dié digter-literator sowel gedigte as boekbesprekings, rubrieke en gedagtes rondom die letterkunde versamel en aanbied:

http://joanhambidge.blogspot.co.za/

Versindaba 

Op hierdie webblad wat gewy word aan die Afrikaanse digkuns en gesprek rondom die poësie, vind besoekers al die mees onlangse resensies en onderhoude in die regterkantste kiesbalk. In dié kiesbalk is ook skakels na nuwe gedigte en blogs oor die poësie.

23 Februarie

Onderhoud: Joan Hambidge

Marlies Taljard gesels met Joan Hambidge oor haar bundel Konfessies, kaarte en konterfeitsels. Imprimatur, 2021

https://versindaba.co.za/2021/02/23/onderhoud-met-joan-hambidge-konfessies-kaarte-en-konterfeitsels/

The post PEN Afrikaans: Afrikaanse resensies en boekgesprekke in Februarie 2021 appeared first on LitNet.

Titel: ’n Hart is so groot soos ’n vuis
Skrywer: PP Fourie
Uitgewer: Kwela
ISBN: 9780795710018

’n Hart is so groot soos ’n vuis is die storie van ’n seun, Paul, se komplekse verhouding met sy gewelddadige dog charismatiese alkoholis-pa. Paul onthou sy ouers se somtydse versoening, gevolg deur desperate vlugtogte saam met sy ma. Dit is ook die roerende verhaal van Paul se ontwikkeling as jongman, en van sy selfontdekking. En die storie van sy ontferming oor sy vervreemde half-broer, iemand wat hy met alle mag wil beskerm, die enigste ander persoon wat dáárdie man “Pa” kan noem.

The post Pasverskyn: <em>’n Hart is so groot soos ’n vuis</em> deur PP Fourie appeared first on LitNet.

Lynthia Julius was ’n voorgraadse student aan die Universiteit van die Vrystaat toe Jonathan Jansen die rektor en vise-kanselier van daardie instansie was. Sy doen tans ’n meestersgraad by haar alma mater. In haar debuut Uit die kroes (Kwela, 2020) word die Noord-Kaapse leefwêreld opgeroep in verse wat Namawoorde op verrykende wyse inkorporeer.

Ek sit g’rus hier in die Noord-Kaap terwyl ek lees oor wat in Stellenbosch aangaan. Ek gaan net Stellenbosch toe vir die [Toyota US] Woordfees, meer spesifiek, vir die poësie. Die wyn sit drink, die prate oor letterkunde met uitgewers en digters. Terwyl ek sit lees oor wat daar aangaan met Irene en Minerva, dink ek t’rug aan my voorgraadse jare. Hoe woedend ek en my suster was tussen die taaldebatte by Kovsies. Hoe ons heeltyd moes hoor: “You are speaking the language of the oppressor.”

Omtrent so ’n jaar t’rug is ek iewers ’n intern. Ek word toe bevriend met een van die ander interns. Haar moedertaal is Sotho en my Sotho is ’n gebedsaak, so ons praat meestal Engels. So leer ek heeltyd by haar Sotho-woorde en sy verduidelik hoe jy baie goed iemand in Sotho kan beledig. Hier op ’n dag vra sy my om haar Afrikaanse woorde te leer, en kyk, die Oranjerivierafrikaans-prater in my raak opgewonde, want hier hoef ek nou nie te dink aan am is or are plus the verb adding -ing nie.

So gesels ons, ons leer by mekaar. Dis ’n mooi ding. Nie lank nie kom een van die ander interns – ’n wit Engelssprekende man na ons toe en hy sê: “Oh, you’re speaking the language of the oppressor.” Elke keer as ek met my ouma gesels, sê my ouma my ek moet leer om my bek in my gat te steek. Maar hier kom ’n wit man dan nou en praat van “language of the oppressor”. Die jong ken nie eers apartheid nie. Ek kyk hom stip aan en sê: “Boetie, ek gaan jou seermaak. Ek gaan vir jou seermaak.” Hy’t geskrik en ek het toe besluit om maar ná daai woorde my ouma se raad te volg. Ek en my kollega sit leer by mekaar. Ons sit leer taal by mekaar en hier kom ’n man, ’n wit man en kom sê vir ons voor.

Ek is ’n Noord-Kapenaar van Namakwaland. In die woorde van Vito Heyn; “As jy Engels in Namakwaland praat, gaan jy sommer tronk toe.” Ek kan my nie ’n Topline of Grootdrink indink waar mense net Engels praat nie. ’n Vriend van my van Grootdrink het by Sol Plaatje-universiteit kom studeer. Hy neem toe deel aan Mr and Miss Sol Plaatje en die aand van die besigheid vra hulle toe vrae in Engels. Sy naam is Curtis. Curtis, wat nie Engels praat nie, word toe in Engels vrae gevra en hy’t hom so koud geskrik hy’t homself voorgestel as Chrystal. Hy is nou nog die grap.

As daai HK-lede moet vir my ma, ’n Namakwalander, gesê het om by die koshuis net Engels te praat, het my ma geantwoord: “Da’ loop ek huis toe.” As ek te lank in Bloemfontein was en ek kom t’rug Noord-Kaap toe en praat met kassiere Engels, antwoord hulle my in Afrikaans, want vir ’n Afrikaanssprekende gee Engels sooibrand.

My driejarige niggie wat in Johannesburg grootword, word Engels grootgemaak. Verlede jaar November is my oupa (my ma se pa) oorlede. My pa se oudste suster kom toe by my ma se ma se huis aan en gesels met my niggie. Ons sê toe vir haar Tora verstaan nie Afrikaans nie, waarop sy toe vir Tora vra; “How’s the world treating you tomorrow morning?” Ons almal het begin lag, en dis die skoonheid van Afrikaans wees. Jou am is or are’s is nooit altyd reg nie.

Ek het Februarie my eerste klas op die Kovsie-kampus gehad. Tydens ons pouse sit ek heel ingedagte en ’n ander student kom gesels in Engels met my. ’n Sjarmante jongman wat baie hoflik is. Ons gesels toe oor die studies en hy vertel wat hy wil word en in die lewe wil bereik. Ons is net twee studente wat groot droom. Ek sê toe vir my suster toe ek t’rug in Kimberley is: “Weet daai man watse onreg hy my aangedoen het om net te kom Engels praat na ek ingedagte gesit het? Ek het so gesukkel om die woorde bymekaar te kry.” Ons het gelag daaroor.

Ek is nie meer woedend oor hoe mense met Afrikaans omgaan by universiteite nie, want die waarheid is, Afrikaans gaan nêrens. In die geval van die twee koshuise moet die HK aangespreek word. Dis nou net die geval waar ’n student bietjie mag bekom en dan wil maak soos hy lus kry. En hoe sê die slimmes? Mag korrupteer. Absolute mag korrupteer absoluut. Vat daai mense wat ’n taal op ander afgedwing het aan en moenie laat hulle maklik van dit af loskom nie. Ek was in my eerste jaar in ’n koshuis verplig om voor ’n standbeeld van ’n uil te kniel en “Heil die uil!” te skree. Ek het geweier; my HK was nie ingenome nie. Ons moet sulke goed aanvat, die mense wat dit op ander afdwing, aanvat. Ek het so ’n gevoel die dames wat hulle lywe so baas oor ander se monde wil hou, gaan niks oorkom in die saak nie, en dis verkeerd.

As jy Engels wil praat, praat hom. So ook met Afrikaans. Die probleem kom in wanneer jy studente kry wat wil ander studente voorsê, en dít is ’n probleem in ons universiteite. Jy is nou HK nou kom dwing jy jou ideologieë op ander af en vir wat? Ons praat nou oor die toekoms van Afrikaans waar ons eintlik moet praat oor studente wat meen hulle kan septer swaai soos hulle wil oor hulle magsposisies in koshuise het.

Ek sê dit weer en ek gaan dit aanhou sê: Afrikaans gaan nêrens. Ons het g’n rede om bekommerd te wees nie. Ons praat die taal, ons skryf in hom, hou feeste in hom, ons drink wyn of bier in hom. Vat Minerva en Irene se mense aan, vat daai hoofdogters aan en maak van hulle ’n voorbeeld. Die besigheid gaan nie oor die oorlewing van Afrikaans nie, want môre koop ons nog steeds Afrikaanse koerante. Môre luister ek nog steeds Gert Vlok Nel. Iemand bid môreoggend in Topline of Grootdrink nog steeds die Onse Vader in Afrikaans en dit kan jy nooit uitvee nie.

Ons gaan klaar deur ’n pandemie, ons het nie nodig om bekommerd te wees oor ons moedertaal nie, want ek kan jou dit belowe: Môreaand om die braaivleisvuur praat Afrikaanssprekendes nie Engels nie en die gedigte wat ek die naweek gaan skryf, sal nie in Engels wees nie.

Maar kyk nou vir my, Noord-Kapenaar, wat wil sent gooi in ’n Wes-Kaap-bord. “Orig,” sal my ma gesê het.

Lees ook:

US-taaldebat 2021: Stellenbosch se taalbeleid lankal onsmaaklik en toksies

SU language debate 2021: Inside the anxious world of the taalstryders

US-taaldebat 2021: Skande op Maties – rooi ligte in die US se taalbeleid

Uit die argief, US-taaldebat: Marlene van Niekerk on the Stellenbosch University language debate

From the archive, SU language debate: My thoughts on complexity and the intersectionality of change at Stellenbosch University

Uit die argief, US-taaldebat: 'n Ope brief aan Wim de Villiers aangaande sy bestuur se voorgestelde taalbeleid

The post US-taaldebat 2021: Toe, wanneer word jy baas oor ’n ander se mond? appeared first on LitNet.

Danie van Wyk (foto: Facebook)

Die Franse Hugenote het in die 1600’s en 1700’s na Kaap de Goede Hoop gevlug ná die terugtrekking van die Edik van Nantes wat hul godsdiensvryheid as Protestante gewaarborg het. Grond is aan hulle bewillig, waar hulle hulle as setlaars hoofsaaklik in die omgewing van die huidige Franschhoek gevestig het.

Die besluit van die Here XVII was dat hierdie Franse immigrante so spoedig moontlik moes verhollands. Daar was ook spoedig ontevredenheid onder die Franse setlaars omdat gesamentlike godsdiensbeoefening en ’n gemeenskaplike skool vir hulle onmoontlik gemaak is deur die owerhede aan die Kaap. Dit was duidelik dat die Here XVII die Franse taal so gou moontlik wou laat uitsterf. Kerkdienste moes slegs in Nederlands gehou word, want die enigste amptelike taal was Nederlands.

Met verloop van tyd het die Franse taal die ongelyke stryd teen Nederlands verloor. Die Franse Hugenote is ont-taal die dag toe hulle verhoed en verbied is om hul taal te besig, en toe opvoedingsgeleenthede in hul moedertaal ontsê is. Frans was op daardie tydstip reeds ’n hoogs ontwikkelde taal wat groot bydraes kon gelewer het tot die algemene ontwikkeling aan die Kaap, sou dit die geleentheid gegun was. Frans het min neerslag gevind in Afrikaans en word vandag slegs in die plaasname in die Boland en in die vanne van baie Suid-Afrikaners herken. Die Hugenotemonument en die Hugenotegedenkmuseum is op dieselfde perseel in Franschhoek opgerig om die Franse se nalatenskap te eer en te gedenk.

.........

Die krag van taal kan en mag nooit onderskat word nie. In die meer onlangse verlede was die burgeroorlog in Sri Lanka, wat in 2009 geëindig het, grootliks veroorsaak deur die daarstelling van taalbeleide wat tot taalverwydering tussen etniese en taalgroepe gelei het.

.........

Die krag van taal kan en mag nooit onderskat word nie. In die meer onlangse verlede was die burgeroorlog in Sri Lanka, wat in 2009 geëindig het, grootliks veroorsaak deur die daarstelling van taalbeleide wat tot taalverwydering tussen etniese en taalgroepe gelei het. Engels was as die enigste amptelike taal verklaar, terwyl die oorgrote meerderheid mense dit nie kon verstaan of nie gebesig het nie. Die twee inheemse tale, Tamil en Sinhala, is aanvanklik nie erken as amptelike tale nie, en dit was deel van die rede vir die konflik. ’n Naoorlogse aanbeveling was dat beide Tamil en Sinhala as amptelike tale erken word en dat kinders in hul onderskeie moedertale onderrig sal ontvang en nie slegs in Engels nie.

Daar is begrip getoon en beide inheemse tale is erken as tale van geletterdheid, met Engels as ondersteuning. Die aanvaarding van ’n taalbeleid wat akkommoderend was, het grootliks gelei tot die aanvaarding van die verskille onderling, maar ook het ’n gemeenskaplikheid ontwikkel wat aanvaarbaar was vir almal. Hul taalregte word in hul grondwet erken en gewaarborg.

..........

Vandag is dieselfde scenario besig om homself af te speel by die Universiteit Stellenbosch. Die taalbeleid van die US kan in dieselfde lig gesien word as die lot wat die Franse Hugenote getref het. Die verbod op Afrikaanse studente om in Afrikaans te kommunikeer en om onderrig in hul moedertaal te ontvang, is ’n subtiele vorm van ont-taling.

...........

Vandag is dieselfde scenario besig om homself af te speel by die Universiteit Stellenbosch. Die taalbeleid van die US kan in dieselfde lig gesien word as die lot wat die Franse Hugenote getref het. Die verbod op Afrikaanse studente om in Afrikaans te kommunikeer en om onderrig in hul moedertaal te ontvang, is ’n subtiele vorm van ont-taling. Studente word arbitrêr verbied om in hul moedertaal geselsies aan te knoop en om in die algemeen met mekaar te kuier. Dit grens aan die absurde. Afrikaans as medium van onderrig is so afgeskaal dat dit onmoontlik geword het om in die taal lesings te ontvang.

Dit is interessant om te merk dat studente wat ander tale as Afrikaans praat, nie verbied word om met mekaar in hul huistaal te kommunikeer nie. Vir alle praktiese doeleindes kan byvoorbeeld Xhosa-studente dus vrylik met mekaar gesels sonder enige inmenging van die kant van koshuisbestuur. Dit op sigself is ’n diskriminerende praktyk wat tot onnodige wantroue onder studente kan lei.

..........

Dit is interessant om te merk dat studente wat ander tale as Afrikaans praat, nie verbied word om met mekaar in hul huistaal te kommunikeer nie. Vir alle praktiese doeleindes kan byvoorbeeld Xhosa-studente dus vrylik met mekaar gesels sonder enige inmenging van die kant van koshuisbestuur. Dit op sigself is ’n diskriminerende praktyk wat tot onnodige wantroue onder studente kan lei.

............

Indien dit die geval is, kan dit nie anders gesien word as openlike aggressie teenoor Afrikaanse studente en Afrikaans as taal nie. Staar Afrikaans uitwissing in die oë op die US-kampus met so ’n “totale aanslag”? Dit is die tipe vrae wat deur die gemoed van baie Afrikaanssprekers gaan. Die feit dat die US-Taalbeleid veeltaligheid voorstaan en wil bevorder, veroorsaak nou groot twyfel. Dit maak ’n verdere bespotting van ’n beleid wat meer verdelend werk as wat dit ’n gemeenskaplikheid wil skep en bevorder. Daar word nou openlik teenoor Afrikaanse studente gediskrimineer. Dit is ’n vorm van taaluitwissing, en ’n tipe taaldiskriminasie wat nie ’n tersiêre instelling met die statuur van die US tot eer strek as ’n internasionaal gerespekteerde en erkende akademiese instelling nie. Hierdie taalbeleid vervlak die universiteit se status en grens aan kleinlikheid teenoor Afrikaanse studente.

Studente se menswaardigheid word gruwelik aangetas en hul menseregte geskend. Die DAK Netwerk wil aanbeveel dat die Menseregtekommissie in hierdie verband genader word deur die geaffekteerde studente en die universiteitsowerhede dit op daardie vlak moet verduidelik. Dit gaan hier oor meer as net ’n taalbeleid. Ons kan nie toelaat dat ons weer geboelie word soos in ’n vorige politieke bedeling nie. Afrikaans is onder beleg en nou gaan dit om die regte van alle Afrikaanssprekers – wit en bruin ingesluit.

.........

Dit gaan hier oor meer as net ’n taalbeleid. Ons kan nie toelaat dat ons weer geboelie word soos in ’n vorige politieke bedeling nie. Afrikaans is onder beleg en nou gaan dit om die regte van alle Afrikaanssprekers – wit en bruin ingesluit.

...........

Afrikaans is ’n nasionale bate en moet as sulks gesien word. Niemand kan meer op die kantlyn staan en toesien hoe ’n hoogs ontwikkelde wetenskapstaal geleidelik uitgefaseer word nie. Ons vra nie vir ’n taalstryd nie, maar vir ’n bewuswording by alle Afrikaanssprekers om die taal te eien. Ook gaan ons nie op ’n kruistog nie, maar sal alle pogings aanwend, asook alle kanale tot ons beskikking benut, om ons misnoeë uit te druk en weer te gee.

Die DAK Netwerk wil studente aanraai om in hul moedertaal, of dit nou Afrikaans of Xhosa is, te kommunikeer sonder inmenging van die kant van die universiteitsowerhede. Ons is nie anti-Engels nie. Inteendeel, ons het begrip daarvoor dat Engels aangewend kan word om beter begrip onder die kampuspersoneel en studente te bewerkstellig, maar om ’n verbod te plaas op geselskap soos uitgebeeld en beweer word deur Afrikaanse studente, is verregaande en behoort iewers aangespreek te word, en daar behoort oplossings vir die klagtes gevind te word.

Die DAK Netwerk ondersteun Afrikaanse studente in hierdie verband en sal hulle van raad bedien so ver moontlik. Ook vra die DAK Netwerk vir ’n gesprek met die visekanselier en sy bestuursraad om onduidelikhede op te klaar en uit die weg te ruim. Nou is die tyd vir koel koppe en redelikheid om permanente oplossings vir komplekse uitdagings te vind.

Danie van Wyk
Voorsitter: DAK Netwerk

Lees ook:

US-taaldebat 2021: Skande op Maties – rooi ligte in die US se taalbeleid

US-taaldebat 2021: Toe, wanneer word jy baas oor ’n ander se mond?

US-taaldebat 2021: Stellenbosch se taalbeleid lankal onsmaaklik en toksies

SU language debate 2021: Inside the anxious world of the taalstryders

From the archive, SU language debate: My thoughts on complexity and the intersectionality of change at Stellenbosch University

US-konvokasie 2016: Courage, Compassion and Complexity - Reflections on the new Matieland and South Africa

US-konvokasietoespraak: Die koei in die bos

The post US-taaldebat 2021: Is die Universiteit Stellenbosch besig om Afrikaanse studente te ont-taal? appeared first on LitNet.

Foto’s: Unsplash.com

.........

Studente by Wits het die afgelope paar dae betoog teen die finansiële en akademiese uitsluiting van arm studente. Hulle het Donderdag ’n optog gehou na die ANC se hoofkwartier om die regerende party te herinner aan ’n ANC-resolusie wat gratis onderwys aan armes beloof het.

..........

Die afgelope week se studentebetogings by die Universiteit van die Witwatersrand (Wits) wat die lewe van ’n onskuldige omstander geëis het, is ’n tydbom wat geruime tyd al wag om te ontplof.

Aan die wortel van die probleem lê die leë beloftes van die ANC wat sedert 1994 om verskeie redes nie nagekom kan word nie.

Studente by Wits het die afgelope paar dae betoog teen die finansiële en akademiese uitsluiting van arm studente. Hulle het Donderdag ’n optog gehou na die ANC se hoofkwartier om die regerende party te herinner aan ’n ANC-resolusie wat gratis onderwys aan armes beloof het.

Die dood van die 35-jarige Mthokozisi Ntumba wat onskuldig in die skermutseling tussen die polisie en studente doodgeskiet is, is ’n vingerwysing na ’n veel groter probleem as studentebetogings en polisiebrutaliteit. Die vinger wys direk na die ANC wat die armes oor die jare heen heuning om die mond smeer met valse en onuitvoerbare beloftes.

.........

Die dood van die 35-jarige Mthokozisi Ntumba wat onskuldig in die skermutseling tussen die polisie en studente doodgeskiet is, is ’n vingerwysing na ’n veel groter probleem as studentebetogings en polisiebrutaliteit. Die vinger wys direk na die ANC wat die armes oor die jare heen heuning om die mond smeer met valse en onuitvoerbare beloftes.

...........

Donderdag se gebeure, waar ’n onskuldige eggenoot en pa van ’n vierjarige kleuter deur die polisie doodgeskiet is nadat hy, ironies genoeg, sy dokter in ’n kliniek besoek het, bewys opnuut dat geen Suid-Afrikaner veilig is nie, selfs al is hulle nie in ’n konfrontasie met die polisie gewikkel nie.

Die dood van die gestremde 16-jarige Nathaniel Julius wat Down-sindroom gehad het en in Augustus verlede jaar enkele meter van sy huis deur die polisie doodgeskiet is, lê immers nog vars in die geheue.

Om die blaam voor die betogende studente of die polisie se deur te lê mag dalk die aandag vir die oomblik aflei van die werklike probleem, maar dit spreek nie die oorsaak daarvan aan nie.

Dit laat die vraag wie dan wel die blaam moet dra vir die afgelope week se studentebetogings by Wits en die tragiese gevolge daarvan. Is dit die oproerige studente se skuld, die skietlustige polisie s’n, of moet die blaam dalk veel dieper gesoek en voor die deur van die ANC gelê word?

Die reg op vreedsame protes is ’n onvervreembare reg in ’n demokratiese Suid-Afrika wat in ons land se Grondwet verskans word. Om al die blaam voor die studente se deur te lê sou ’n oorvereenvoudigde en onbillike beoordeling van die situasie wees.

Dat die polisie olie op die vuur gooi met hulle hardhandige en skietlustige optrede is ook ’n feit soos ’n koei. Jane Duncan, skrywer van die boek Protest nation: the right to protest in South Africa, skryf in ’n meningsartikel wat dié week in The Conversation verskyn, dat Suid-Afrika ’n lang en sterk tradisie van vreedsame protes in die stryd teen apartheid het.

In die jare na 1994 is hierdie tradisie in ’n demokratiese Suid-Afrika voortgesit deur veral studente-aktiviste en vakbonde, Nuwe navorsing toon volgens Duncan egter al hoe meer ’n onversetlike houding van owerheidskant teen vreedsame betogings.

Selfs ’n onlangse hofuitspraak deur die Konstitusionele Hof wat die reg van vreedsame protes bevestig, kon nie daarin slaag om te verhinder dat sulke optogte as ’n bedreiging beskou word eerder as ’n demokratiese reg nie.

Die wortel van die probleem moet egter veel dieper gesoek word as by die studente se protesoptogte en die polisie se hantering daarvan. Dit lê by die onuitvoerbare beloftes waarmee die ANC die armes in die land al dekades lank mee heuning om die mond smeer terwyl hulle self besig was om die staatskoffers leeg te plunder.

.........

Universiteite regoor die land moet reeds die rieme dunner as dun sny om hulle skamele begrotings te laat klop. Daar is geen kans dat daar van universiteitskant enige verdere hulp kan kom om die studente se eise aan te spreek nie.

..........

Universiteite regoor die land moet reeds die rieme dunner as dun sny om hulle skamele begrotings te laat klop. Daar is geen kans dat daar van universiteitskant enige verdere hulp kan kom om die studente se eise aan te spreek nie.

By Wits is ongeveer 27 000 van die universiteit se 37 500 studente afhanklik van een of ander vorm van finansiële subsidiehulp of van beurse. Die universiteit self administreer reeds elke jaar R1 miljard se finansiële bystand in een of ander vorm.

Die enigste ander moontlike bron is die staatskas. Maar daardie fonteintjie het ook opgedroog. Enige moontlikheid dat daar dalk nog water uit daardie droë fontein getap kon word, het met die koms van die COVID-19-maatreëls soos water in die woestyn verdamp.

Soos gewoonlik het die afgelope week se gebeure by Wits, ondanks die leë fonteine, tot nuwe beloftes gelei. Die minister van hoër onderwys, Blade Nzimande, het Donderdag onder druk beloof om die studente te help met geld wat hy nie het nie.

Nadat hy eers bakhand by die tesourie gaan aanklop het en meegedeel is daardie beursie is dolleeg, moes hy hand in die hare nuwe planne maak, want beloftes maak skuld.

Die enigste manier waarop hy enigsins kan probeer om op een of ander manier van sy beloftes na te kom, is om elders in sy departement drastiese besnoeiings aan te bring, maar nugter weet waar hy gaan besnoei.

Vrydag moes die ANC se top ses amptenare in aller yl met Nzimande vergader om studente se probleme by hoëronderwysinstellings te bespreek en die spreekwoordelike vlamme te probeer blus voordat die kampusse regtig brand.

Die ANC se woordvoerder, Pule Mabe, sê daar is besluit om in te gryp en te help om oplossings te vind vir die probleme waarmee arm studente te doen het. Begrotingsprioriteite sal hersien moet word om broodnodige finansiering na instellings vir hoër onderwys te herlei, het Mabe gesê. Hoe hulle dít egter gaan regkry, sal net hulle weet.

Wat die afgelope week gebeur het op Wits se kampus, is die gevolg van die ANC se eie onuitvoerbare beloftes en ’n direkte nalatenskap van Jacob Zuma voordat hy teen sy sin uit sy presidensiële stoel geskop is.

.........

Wat die afgelope week gebeur het op Wits se kampus, is die gevolg van die ANC se eie onuitvoerbare beloftes en ’n direkte nalatenskap van Jacob Zuma voordat hy teen sy sin uit sy presidensiële stoel geskop is.

..........

Gratis tersiêre onderwys was immers een van Zuma se laaste ydel beloftes voordat hy dit soos ’n warm patat in sy opvolger se skoot gegooi het in ’n poging om die guns van die armes te wen.

Waar die geld vandaan moet kom om hierdie beloftes te vervul, weet niemand nie, want die geld daarvoor bestaan eenvoudig nie. Nzimande het Donderdag tydens ’n nuuskonferensie gesê die kabinet het besluit hy moet sy departement se begroting herstruktureer om daarvoor te betaal. Daar bestaan egter geen duidelikheid waar hy die geld gaan afknyp en hoe dit in elk geval naastenby genoeg sal wees om aan die studente se eise te voldoen nie.

Intussen hou universiteite regoor die land, wat almal sukkel om kop bo water te hou as gevolg van die besnoeiings van hulle staatstoelae, asem op om te sien wanneer die betogings dalk ook na hulle kampusse gaan oorspoel. Die enigste sekerheid in hierdie stadium is dat enige hoop op infrastruktuurprojekte wat in die vooruitsig gestel is, weer eens onbepaald uitgestel sal moet word om te probeer vergoed vir die ANC se onhaalbare verwagtings wat by duisende studente en voornemende studente geskep is.

Die president van die Wits-studenteraad, Mpendulo Mfeka, het reeds gesê hulle sal aanstaande week ’n hofaansoek indien om te verseker dat gratis, kwaliteitonderrig ’n werklikheid word, en daar kan verwag word dat nog universiteite hulle voorbeeld sal volg.

Lees ook:

Open Stellenbosch: The elephant in the room

Open Stellenbosch: Beyond the rainbow, towards a change of climate

Open Stellenbosch: Academic imperialism at Stellenbosch and in higher education

Die impak van COVID-19 op studente en tersiêre instellings

The post Studenteprotes: ’n tydbom wat gewag het om te ontplof appeared first on LitNet.

Klik hier om hierdie nuusbrief aanlyn te lees. | Click here to view this newsletter online.

The post LitNet: Toksies appeared first on LitNet.

Marthinus Basson as regisseur tydens Koningin-Lear (Foto: KKNK)

’n Regiekursus vir aspirant- en ervare regisseurs is die nuutste projek wat die Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) van stapel stuur. Dié kursus, wat bekend sal wees as die KKNK | NATi Studio, word aangebied onder die mentorskap van die bekroonde veteraan-regisseur en teaterontwerper Marthinus Basson. Die projek, in vennootskap met die Nasionale Afrikaanse Teater-inisiatief (NATi), wil die kunste in Suid-Afrika ’n hupstoot gee te midde van die COVID-19-pandemie. Dit beloof om nuwe geleenthede te ontsluit vir regisseurs wat regstaan vir die dag dat teaters weer oopgestel word vir die publiek, en die land weer die Afrikaanse kunste en kunstefeeste gesellig saam kan vier.

In dié kursus, wat oor nege maande strek, sal deelnemers tekste uit ’n wye spektrum genres en tydvakke behandel en ontleed. Basson sal fokus op interpretasie, regie en ontwerp, konsepontwikkeling, vertolkingsuitdagings vir spelers en hoe regisseurs dit te bowe kan kom.

“Dié regiekursus is ’n wonderlike geleentheid vir teatermakers om kernvaardighede en kritiese denke te slyp,”  sê Hugo Theart, artistieke direkteur van die KKNK. “En wat ’n voorreg is dit nie dat een van Suid-Afrika se mees ervare regisseurs die leiding neem nie. Basson is nie net een van die land se voorste regisseurs nie, hy is ook ’n gesoute en geliefde dosent en mentor. Dit is ’n besondere en seldsame geleentheid, en dis vir die KKNK ’n voorreg om dit saam met NATi aan te bied.” 

Basson sê hy sien daarna uit om dié projek aan te pak. “Dit bring hoop in ’n uitdagende tyd vir die uitvoerende kunste, en bied ’n welkome geleentheid vir teatermakers om op gereelde basis saam te kom, mekaar te inspireer, ’n tiental uitsonderlike tekste in diepte te bestudeer, daaroor te droom en dink, en dit te bevraagteken – en hopelik die kwynende teatervlam weer aan te blaas tot ’n veldbrand.”

Cornelia Faasen, uitvoerende hoof van NATi, sê dié organisasie is in 2020 genoodsaak om as finansierder en vervaardiger van talle teaterproduksies goed te dink oor die foutlyne wat die Covid-19-pandemie in die kunste uitgewys het. “Ons kan nou vir die eerste keer stilstaan en kyk hoe ons dié uitdagings kan pak. Dis goed dat die KKNK in die huidige omstandighede eerder projekte aanpak pleks van produksies, want laasgenoemde is geweldig duur.”

Faasen sê NATi sien op lang termyn baie potensiaal in die KKNK | NATi Studio-projek. “Ons kan nie wag om te sien wat dit oplewer nie. Die plan was uit die staanspoor om regstreeks met kunstenaars saam te werk en geld in hul sakke te kry, kreatiewe energie te ontsluit, en ontwikkeling en mentorskap ’n prioriteit te maak. Veral jong teatermakers het ’n behoefte aan mentorskap. Dis daarom dat ons in dié projek belê.” 

Koninkryk van die diere (Foto: KKNK)

Die kursus, wat uit twee formele groepsessies van tussen drie en vier uur lank per maand bestaan, sal Sondagmiddae aanlyn plaasvind. Kontaksessies sal net gebeur as die impak van die Covid-19-pandemie dit toelaat. Die gekose tekste sal in dié groepsessies gelees en bespreek word, waarna Basson take sal uitdeel ter voorbereiding op die daaropvolgende sessie. 

Met deeglike terugvoer van Basson sal deelnemers se kritiese vermoëns verskerp, hul kreatiwiteit getoets en verdere kritiese denke aangemoedig word. Basson sal as mentor bygestaan word deur bekende, ervare stel-ontwerpers, skrywers, regisseurs en akteurs. 

’n Fees van inspirerende talent wag!

Die eerste sessie vind op Sondag 28 Maart 2021 plaas. Deelnemers word gekeur, en dié wat suksesvol is, moet alle sessies bywoon. Finansiële ondersteuning is beskikbaar. 

Alle kandidate moet ouer as 18 wees, Afrikaans verstaan en moet onderneem om die volledige kursus by te woon. 

Die KKNK | Nati Studio maak voorsiening vir twee groepe deelnemers:

1. Twaalf kandidate sal gekeur word as die kerngroep. Hulle moet reeds in die een of ander kapasiteit in die professionele teaterbedryf werk.
2. Om die reikwydte van dié projek so groot moontlik te maak, word kandidate wat nie deel is van die kerngroep nie, genooi om as waarnemers by die sessies in te skakel. Dit is gemik op jong talent wat nog nie professioneel by die bedryf betrokke is nie en sluit onder meer dramastudente in.

Vir nog inligting en om aansoek te doen, besoek kknk.co.za/kknk-nati-studio, of bel die KKNK-kantoor by 044 203 8600. Die sluitingsdatum vir aansoeke is Donderdag 18 Maart om 12:00. 

Koningin Lear (Foto: KKNK)

Die KKNK word ondersteun deur ABSA en Media24, met verdere ondersteuning van die Het Jan Marais Nationale Fonds, die Departement van Kultuursake en Sport: Wes-Kaap, die Oudtshoorn Munisipaliteit, Business and Arts South Africa (BASA) en die Jannie Mouton Stigting. Die presidensiële stimuluspakket (stroom 1), geadministreer deur die National Arts Council (NAC) namens die nasionale Departement van Sport, Kuns en Kultuur (DSAC) ondersteun ook die KKNK in sy huidige bedrywighede. 

Meer oor Marthinus Basson

Foto: KKNK

Marthinus Basson is een van die mees bekroonde en gerespekteerde regisseurs en teater-ontwerpers in Suid-Afrika. Sy loopbaan strek oor 50 jaar. In dié tyd het hy onder meer by die Ruimte-teater in Kaapstad en by KRUIK gewerk. Hy het in verskeie genres gewerk, van drama tot dans, van opvoedkundige teater en komedie tot opera en industriële teater. Van sy ikoniese produksies sluit in: Heiner Müller se Anatomie Titus/Fall of Rome, die Breyten Breytenbach-trilogie (Boklied, Die Toneelstuk en Johnny Cockroach), premières van die meeste van Reza de Wet se werk (onder meer Mis, Drif en Breathing In), Tom Lanoye se Mamma Medea, Bloed en Rose en Koningin Lear, Peter Verhelst se Aars! en Romeo en Julia, Shakespeare se Macbeth en Antony and Cleopatra, Puccini se Tosca, Verdi se Rigoletto, Kander & Ebb se Cabaret!, Marlene van Niekerk se Die kortstondige raklewe van Anastasia W en Pieter Fourie se Ek, Anna van Wyk. Basson was twee dekades lank verbonde aan die dramadepartement van die Universiteit Stellenbosch as dosent in regie en ontwerp.

The post Persverklaring: KKNK | NATi Studio sit jou in die regisseurstoel appeared first on LitNet.

Indien jy die bestuur van die Universiteit Stellenbosch was en graag ’n verteenwoordiger verlang om jou saak te stel rondom die huidige Slegs Engels-skandaal in jou koshuise, sou jy seker ook verslae sug as jou enigste hoop die pogings van Jonathan Jansen was. Jansen, oftewel die Suid-Afrikaanse akademie se eie Don Quichot, het baie soos die Spaanse tragiese held van ouds ook enersyds ‘n reputasie wat wel geskoei is op vlymskerp waarnemings oor die Suid-Afrikaanse onderwysstelsel, maar andersyds bestorm hy keer op keer die uitgetrapte windmeulens van “wit, konserwatiewe Afrikaanse taalstryders” met ʼn geroeste spies. En niemand behalwe ʼn handjievol sikofante neem hom meer ernstig op nie.

A riposte to Jonathan Jansen

His most recent windmill charge is filled with those juicy points of contestation that permeate the opinion pieces written by late risers, those that come to debates such as this without catching up on the past week’s reading. I could not resist a riposte, and I do so in English to illustrate two things: First, because there is a lack of English-language opinion pieces explaining the side of the newcomer students, who are the victims of certain residences’ enforcement of an unlawful and totalising “English only” decree during the welcoming period. The second is to show Jonathan Jansen and the readers that we activists who are fighting this injustice (who, by the way, proudly reclaim the semi-pejorative term taalstryder as used in his article) are not Mauser-carrying warriors from the 19th century, filled with an indiscriminate hate for anything English. Indeed, considering the Stellenbosch language activists to be romantically anti-English boils down to wilfully misconstruing the oppressive experiences suffered by the 2021 newcomers in this saga. Also, a “No English” approach was never part of our thinking on language practice and policy, but rather that as a matter of restitutionary justice language policy at public institutions must proactively deploy indigenous languages even if English is used for certain practical purposes.

So, let’s cry “Havoc!” and let slip the dogs of the war; the first hound of contest being Jansen’s sleepy finding that the newcomers’ claims of language oppression are not corroborated.

Jansen fails to back this claim, this despite the fact that a representative of the Minerva women’s residence’s newcomers appeared on a Newzroom Afrika and SABC interview with a consistent version of events, and was joined by journalist William Sezoe of Die Matie student newspaper, who had sleuthed the same occurrences in the Irene women’s residence as well as the broader ring of residences contained in the AmaMaties cluster. Moreover, the Democratic Alliance, on a fact-finding mission to Stellenbosch, spoke to representatives of the Voortrekkers (an Afrikaans cultural and civic organisation focused on younger people) and StudentePlein (a Stellenbosch University-focused group supporting students’ studies in Afrikaans and fighting exclusion of the Afrikaans language), who also relayed messages from anonymous newcomers that had experienced the same pattern of language oppression, all of them being Afrikaans students being “ordered” to speak English, even in informal settings. If Jansen wanted more, he could have called his colleague director of student communities, Pieter Kloppers, who is still dealing with some of the fallout. Knowing at least one point of origin of these controversies, he could have contacted the resident head of Minerva, who had hosted a meeting with the head student of that residence and the aggrieved newcomers, during which the head student acknowledged that students were being coerced to speak only English in all residence and welcoming settings. All these stories have the same golden thread: Residence leaders are telling newcomers to speak only English in their respective communities, creating a culture of fear and shame about one’s mother tongue. The majority of outrage comes from Afrikaans students, but it is conceivable that other language groups are also affected by such a totalitarian decree.

Jansen then tries to back up his first point by arguing that such grievous events are impossible, because they are not in line with university policy. This is as disingenuous as it is logically fallacious. Does Jansen seriously believe that because such discrimination ought not be tolerated, and is contrary to the Stellenbosch University language policy, it cannot actually exist in reality, as if by magic? If Jansen’s line of argument explained the workings of the world, then I would be able to instantly transform myself into the Sultan of Bahrain simply because I believe it ought to be so. The point is that Jansen cannot hope to derive the state of the present from how things ought to be in policy and law. He tries to back up his point about corroboration further by arguing that the newcomers’ grievance cannot be established as plausible, because it is difficult to ascertain when people speak what languages on a multilingual campus. All I will say here is what on earth does that have to do with the impeachable event of residence leaders’ unlawfully decreeing that newcomers should speak nothing but English?

Thirdly, Jansen strangely digresses from the issue of residence leaders oppressing other languages in favour of English by digging into the related, yet currently less relevant question of what language(s) should operate in the formal, public campus environment. Jansen reveals his astounding naivety on issues of language, colonial history and power in society by arguing that language activism is old hat, since it is better that students rally around a common language, English, in conjunction with multilingualism and polyglotism. While this sounds grand on the face of it, and I myself also subscribe to practical multilingualism, albeit a much more nuanced version of it, Jansen does not explain how indigenous languages and knowledge will be shielded from the hegemonic force that is the global English language. This is important, because English does not exist on an equal footing with any other South African official language. It had already gained vast ground by being enforced through the colonial power structure, which prized and standardised knowledge creation in English, as if it were the only measure of human sophistication. English dominance and its vast, globalised historical privileging are so overbearing that less and less space is afforded other indigenous languages. The state of the remaining Celtic languages in the British Isles, such as Irish and Welsh, attests to this. Letting residence leaders decree such intrusive measures such as that nothing but English may be spoken, even in informal settings, entrenches this lingering coloniality. It denies South African language groups an opportunity to integrate their languages into the national public realm in a sustainable and equitable way. Moreover, the Constitution itself prizes increased, not decreased, public esteem for the official languages of South Africa. Speakers of indigenous languages can be rightfully concerned about where skills and sustainable growth in their languages, which underscore human dignity, will flow from if room for anything but English in the public realm is gradually chipped away. Universities and schools, as Jansen must know, are potential engines of such sustainable growth for all languages.

Lastly, by charging windmills armed with the flattened trope of “white, Afrikaans and conservative”, Jansen brings nothing new to the table. He flies in the face of the healthy umbrella approach to Afrikaans by open-minded organisations such as DAK Netwerk, the ATKV and the Afrikaans Language Board (Afrikaanse Taalraad). He centralises a particular segment of political Afrikanerdom in his take on Afrikaans, and ignores the plight of Afrikaans speakers from other political leanings and ethnic backgrounds. It denies everyone but his windmills a place in the debate. It is furthermore shocking that Jansen buys into the Stellenbosch University management’s gaslighting of vulnerable newcomers by stating or implying that newcomers are claiming discrimination where there is none. This he does by framing the whole debate in terms of the “white, Afrikaans conservate” trope, which has nothing to do with the constitutional prohibition of discrimination on the basis of language, or the act of denying language communities the right to use and flourish in their languages. Jansen confuses a mere aspect of the history of South African language activism with this clear and untenable case of language oppression.

Of course, Jansen at least sticks to his guns as a renowned and uncreative anglophile. This I personally recall from an incident at a 2018 meeting of student heads of the Maties residences, where Jansen was a speaker. When I asked him whether it was healthy, given the important efforts toward a more Afro-centric, decolonialised and South Africa-focused system of knowledge creation, to uncritically import social strategies and concepts from universities in the USA, he answered emphatically that while local knowledge is lekker, the more established knowledge centred in the (anglophone) USA must steer what we do here.

There you have it, folks. The man who washes his mouth over the experiences of vulnerable Stellenbosch first years despite the evidence, has a foot permanently logged in the Englishness of the global West. And sadly, it seems as though he will not be jettisoning this curious attitude any time soon.

The post SU language debate 2021: A riposte: Vader Jansen, slaap jy nóg? appeared first on LitNet.

Abstract

Speed offences: Admissions required for a plea of guilty

S v Phuzi is an important judgment in that it provides clarity regarding the issue as to whether a conviction for the offence of exceeding the speed limit on a public road may be based on strict liability. The issue has hitherto been shrouded in uncertainty. A full court held that fault is indeed a requirement and that negligence will suffice. The case, however, also deals with an important procedural aspect relating to the admissions to be made by a person accused of having committed a speeding offence before he or she may be convicted by a court of law following a plea of guilty. This procedural issue is the focus of the case note. The court held, among others, that the accused must admit the recorded speed, the proper functioning of the speed measuring device, and the competence of the traffic officer to set up and operate the speed measuring device. In this note it is argued that the court’s approach was too rigid. The court failed to duly distinguish between the different purposes of evidential material and admissions to be presented in a trial in cases where the accused pleads not guilty on the one hand, and admissions made in cases where the accused pleads guilty, on the other. The court further elevated evidentiary material usually presented by state to an element of the offence. The court also failed to distinguish between those cases in which the accused enjoys legal representation and cases in which the accused elects to conduct his or her own defence. It is settled law that courts are more inclined to accept admissions to facts falling outside the personal knowledge of an accused in the former situation. It is submitted that the technical approach followed in Phuzi does not promote the purpose of the procedural requirements for a plea of guilty and may be counterproductive to the efficiency of the criminal justice system.

Keywords: exceeding the speed limit; formal admissions; plea of guilty; road traffic offences; section 59(4) of the National Road Traffic Act 93 of 1996; section 112 of the Criminal Procedure Act 51 of 1977

Trefwoorde: artikel 59(4) van die Nasionale Padverkeerswet 93 van 1996; artikel 112 van die Strafproseswet 51 van 1977; formele erkennings; oorskryding van die spoedbeperking; padverkeersoortredings; pleit van skuldig

1. Inleiding

In S v Phuzi het die volle hof van die Vrystaatse Afdeling van die Hooggeregshof twee belangrike aangeleenthede oorweeg wat verband hou met die misdaad van oorskryding van die algemene spoedgrens deur motoriste op openbare paaie.

Die eerste het te make met die materiële strafreg, naamlik die vraag of strenge aanspreeklikheid as ’n basis kan dien vir strafregtelike aanspreeklikheid weens ’n spoedoortreding. In hierdie verband lewer die hof ’n belangrike uitspraak, aangesien daar tot op hede geen duidelikheid hieroor in die Suid-Afrikaanse reg bestaan het nie. Die hof kom tot die gevolgtrekking dat skuld inderdaad vereis word en dat nalatigheid ’n voldoende skuldvorm daarstel. Hoctor (2019:389–93) het hierdie aangeleentheid elders deeglik ontleed en die benadering van die hof verwelkom. Hierdie aangeleentheid sal nie in hierdie bespreking aandag geniet nie.

Die tweede saak waarop hierdie bydrae wel fokus, is prosesregtelik van aard en het te make met die vereiste erkennings wat by die aanbieding van ’n pleit van skuldig in ’n geregshof gemaak behoort te word alvorens ’n skuldigbevinding aan hierdie misdryf kan volg. Die volle hof is juis saamgestel om oor hierdie kwessie te beslis, aangesien teenstrydige uitsprake hieroor in die betrokke afdeling van die Hooggeregshof gelewer is. Aan die een kant is daar beslis dat die beskuldigde spesifieke erkennings rakende die akkuraatheid van die spoedmetingsapparaat moet maak. Aan die ander kant is beslis dat sodanige vereiste die oogmerke van die prosedure wat by die pleit van skuldig gevolg word, eerder sal verydel en dat dit onnodig onbuigsaam is. Hierdie aspek word in paragraaf 4 hier onder hanteer. Die oogmerk met hierdie bydrae is om die bevindings van die hof ten aansien van hierdie strafprosesregtelike kwessie krities te ontleed.

Alvorens die aandag na die saak verskuif, is dit nodig om as agtergrond kortliks te verwys na die aard van die misdryf ter sprake en die bepalings van die Strafproseswet wat met die pleit van skuldig verband hou.

2. Die misdryf

Artikel 59(4) van die Nasionale Padverkeerswet 93 van 1996 plaas ’n verbod op verskeie handelinge algemeen bekend as spoedoortredings. Hierdie artikel verbied eerstens die bestuur van ’n voertuig op ’n openbare pad teen ’n snelheid hoër as die algemeen voorgeskrewe snelheidsgrens wat ten opsigte van daardie pad geld (art. 59(a)). Die algemene snelheidsgrens vir verskillende gebiede word bepaal deur die regulasies uitgevaardig kragtens die Nasionale Padverkeerswet. Tweedens verbied die wet die bestuur van ’n voertuig teen ’n snelheid hoër as die snelheidsgrens wat ingevolge ’n padverkeersteken ten opsigte van ’n pad aangetoon word (art. 59(4)(b)). Laastens word die oorskryding van die snelheidsgrens wat ten opsigte van ’n bepaalde klas voertuig geld, gekriminaliseer (art. 59(4)(c)). ’n Persoon wat skuldig bevind word aan enige van hierdie oortredings, kan ’n boete of gevangenisstraf van hoogstens drie jaar opgelê word (art. 89(3)). Indien artikel 1(1)(a) van die Wet op die Aanpassing van Boetes 101 van 1991 in ag geneem word, beteken dit dat die maksimum boete wat opgelê mag word, inderdaad R120 000 is.

Die oorskryding van die spoedgrens, gepaard met dronkbestuur en voetgangergedrag, is een van die belangrikste bydraende faktore tot padsterftes in Suid-Afrika (Road Traffic Management Corporation 2016:26). In S v Orton 2001 1 SASV 433 (O) 436B–437F verwys regter Hancke na ’n aantal faktore wat in ag geneem behoort te word om die erns van spoedoortredings, en die vraag in hoeverre die belange van die gemeenskap in ’n bepaalde geval in sake van hierdie aard na vore tree, te bepaal. Hierdie faktore is die aard van die pad (bv. die geskiktheid daarvan vir hoë snelhede), die aard van die motorvoertuig (m.a.w. die relatiewe veiligheid daarvan teen hoë snelhede); die verkeersvolume op die pad; die weersomstandighede tydens die pleging van die misdryf; en die afmetings wat die betrokke misdaad aanneem. In casu (437F-G) word beslis dat die vasstelling van spoedgrense primêr ten doel het om verkeersveiligheid te bevorder. Alhoewel spoed ’n belangrike bydraende faktor tot verkeersongelukke is, is dit nie die enigste faktor nie. Die potensiële gevaar wat die oorskryding van die spoedgrens inhou en die gepaardgaande erns van die misdryf moet nie in isolasie beoordeel word nie, maar moet gesien word in die lig van die faktore wat in die uitspraak uitgestippel is. In S v De Vos 2008 1 SASV 175 (N) het die beskuldigde ’n motorfiets teen 295 km/h bestuur op ’n pad waar ’n algemene snelheidsgrens van 120 km/h gegeld het. Die hersieningshof (177D-F) beskryf die gedrag van die beskuldigde as uiters roekeloos met verwysing na tipies Suid-Afrikaanse realiteite, naamlik die feit dat die betrokke pad huise in ’n landelike gebied geskei het, dat voetgangers soms van die paaie gebruik gemaak het, en dat diere van tyd tot tyd daarop aangetref kon word. Die Wêreldgesondheidsorganisasie beklemtoon hoë snelhede as ’n risikofaktor in padongelukke en padongelukbeserings en moedig die inwerkingstelling van maatreëls ter bekamping daarvan aan (World Health Organisation 2017:1–13 en Global Road Safety Partnership 2008:1–164).

3. Die pleit van skuldig: prosedure

Artikel 112 van die Strafproseswet 51 van 1977 maak voorsiening vir drie moontlikhede in gevalle waar die beskuldigde skuldig pleit aan die misdryf wat hom of haar ten laste gelê word. Eerstens: Waar die hof van oordeel is dat die misdryf nie ’n boete van meer as R5 000 of gevangenisstraf sonder die keuse van ’n boete, of enige ander vorm van aanhouding, regverdig nie, kan die hof die beskuldigde op sy of haar blote pleit van skuldig en sonder enige verdere formaliteite skuldig bevind en met die vonnisfase voortgaan (art. 112(1)(a) en GN R 62 in SK 36111 van 30 Januarie 2013; sien in hierdie verband ook Du Toit 2020:488–9). Tweedens: Indien die hof van oordeel is dat die toepaslike vonnis bovermelde perk sal oorskry, of indien daartoe versoek deur die aanklaer, moet die voorsittende beampte die beskuldigde rakende die feite van die saak ondervra ten einde vas te stel of hy of sy inderdaad die bewerings teen hom of haar erken. Hierdie prosedure sal tipies gevolg word in daardie gevalle waar die beskuldigde nie regsverteenwoordiging geniet nie. Derdens kan die beskuldigde, of sy of haar regsverteenwoordiger, in plaas van die ondervraging ’n skriftelike verklaring aanbied waarin die feite uiteengesit word wat die basis uitmaak van die pleit van skuldig (art. 112(2)). Indien die hof in enige stadium twyfel oor die beskuldigde se strafregtelike aanspreeklikheid, moet die hof ’n pleit van onskuldig aanteken en die aanklaer aansê om met die vervolging voort te gaan (art. 113). Artikel 112 van die Strafproseswet is daargestel om die noodsaaklikheid van getuienisaanbieding uit te skakel in sake waar dit duidelik is dat die beskuldigde al die bewerings in die aanklag teen hom of haar begryp en al die elemente van die misdryf erken. Die artikel het ten doel om te verseker dat die beskuldigde teen ’n ongeregverdigde of oningeligte pleit van skuldig beskerm word (S v Naidoo 1989 2 SA 114 (A) 121E-G; S v Mshengu 2009 2 SASV 316 (HHA) par. 5). Artikels 112(1)(b), 112(2) en 113 het hoofsaaklik met die feite van die saak te make. Die voorsittende beampte moet verseker dat die beskuldigde inderdaad skuldig is aan die misdryf waarop hy of sy skuldig pleit en dat ’n gepaste vonnis ooreenkomstig die feite van die saak opgelê word. Verder stel dit die aanklaer in staat om vas te stel of die weergawe van die beskuldigde strook met die feite tot beskikking van die staat (S v Witbooi 1978 3 SA 590 (T) 594H-595A). Die prosedure soos vervat in artikel 112 moet beskou word teen die agtergrond van die grondwetlike reg op ’n billike verhoor. Hierdie reg is bepalend vir die omvang van die vrae wat aan die beskuldigde gestel moet word. Die hof wat die beskuldigde kragtens artikel 112(1)(b) ondervra, moet vasstel of die feitelike bewerings wat deur die beskuldigde gemaak word, voldoende gronde daarstel vir ’n skuldigbevinding aan die beweerde misdryf (S v Shiburi 2018 2 SASV 485 (HHA) par. 18). Hierdie hof moet omsigtig te werk gaan. Die beskuldigde behoort uitgenooi te word om sy of haar weergawe voor die hof te plaas. Die voorsittende beampte moet so min as moontlik vrae stel. Die vrae moet daarop gemik wees om onduidelikhede wat spruit uit die weergawe van die beskuldigde op te klaar of om relevante kwessies te oorweeg wat nie deur die beskuldigde geopper is nie. Leidende vrae moet vermy word (S v Mkhize 1981 3 SA 585 (N) 586H). Die voorsittende beampte mag nie die ontkenning van enige element van die misdaad met agterdog bejeën nie. Die vrae mag byvoorbeeld nie die vorm van kruisondervraging aanneem in ’n poging om die beskuldigde daartoe te dwing om sekere erkennings te maak nie (S v Williams 2008 1 SASV 65 (K); vir ’n volledige bespreking van hierdie aspekte sien Kruger 2008:17-1–17-9; Theophilopoulos e.a. 2020:299–301).

4. Die teenstrydige uitsprake

Soos vroeër vermeld, moes die hof in Phuzi op teenstrydige uitsprake in die Vrystaat rakende spoedoortredings antwoord. Die eerste uitspraak ter sprake is S v Khambule FB R 177/2018 (ongerapporteerde hersieningsuitspraak van die Vrystaatse Hooggeregshof gelewer op 116 Augustus 2018 – hierna Khambule). Aangesien hierdie saak nie gerapporteer of op Saflii beskikbaar is nie, is die baie kort opsomming van die tersaaklike gedeeltes daarvan gebaseer op dit wat in Phuzi daaroor gesê is. In Khambule is die regsverteenwoordigde beskuldigde, ’n mediese dokter, in die landdroshof aan ’n spoedoortreding op sterkte van sy pleit van skuldig, skuldig bevind. Sy regsverteenwoordiger het ’n skriftelike verklaring ingevolge artikel 112(2) van die Strafproseswet aan die hof voorgehou. Die verrigtinge is egter op hersiening tersyde gestel omdat die beskuldigde se verklaring, aldus die hersieningshof, nie die nodige erkennings rakende die opset om die misdaad te pleeg, gemaak het nie. Die verrigtinge is tersyde gestel onder meer omdat daar nie in die verklaring erken is dat die verkeersbeampte behoorlik gemagtig of bevoeg was om die apparaat waarmee die spoed van die voertuig vasgestel is, te beheer nie (Phuzi par. 3).

In S v Mtyhole (R255/2018) 2018 ZAFSHC 156 (18 Oktober 2018) kom regter Daffue tot die gevolgtrekking dat die benadering in Khambule verkeerd is en nie gevolg moes word nie. In Mtyhole word bevind dat die bevoegdheid van die verkeersbeampte om die spoedapparaat op te stel nie een van die wesenlike elemente vir die misdryf van die oorskryding van die spoedgrens daarstel nie. Alhoewel spoedoortreders van tyd tot tyd hul sake op hierdie basis beveg, is dit duidelik dat die beskuldigde in Khambule nie hierdie perd wou opsaal nie (Mtyhole par. 25). Regter Daffue bevind dat die benadering in Khambule te formalisties is en dat dit ’n onnodige las op laerhowe sou plaas indien dit van ’n beskuldigde verwag sou word om meer feite voor die hof te plaas as wat nodig is ten einde ’n skuldigbevinding uit te bring. Beskuldigdes wat die spoedgrens oortree het en dan skuldig pleit, neem aan dat verkeersbeamptes behoorlik gemagtig en opgelei is om hul pligte uit te voer en dat die spoedmetingsapparaat behoorlik gefunksioneer het – juis daarom is hulle bereid om skuldig te pleit. Die hof het verder daarop gewys dat dit hoogs waarskynlik is dat in gevalle waar die verhoorhof vrae aan die beskuldigde stel rakende kwessies wat buite sy of haar persoonlike kennis lê, die beskuldigde nie bereid sal wees om sodanige formele erkennings te maak nie. Verdere ondervraging oor hierdie kwessies kan meebring dat die beskuldigde nie sodanige erkennings wil maak nie. Dit kan lei tot die notulering van ’n pleit van onskuldig, wat die onnodige verspilling van hoftyd en hulpbronne kan meebring (Mtyhole par. 28).

5. Die Phuzi-beslissing

In Phuzi verwys adjunkregterpresident Musi na S v Skele 1974 4 SA 386 (T) waar bevind is dat ten einde te bewys dat die beskuldigde die spoedgrens oorskry het, daar getuienis voor die hof geplaas moet word wat die hof bo redelike twyfel tevrede stel dat die apparaat wat gebruik is om die spoed te bepaal, betroubaar is en dat dit die spoed korrek bepaal en geregistreer het. Om hieraan te voldoen, moet die getuienis ten minste aantoon dat die betrokke apparaat betroubaar is vir die doel waarvoor dit aangewend word; korrek opgestel is; voor en na die spoedlokval getoets is en behoorlik en korrek gefunksioneer het; en dat die geregistreerde spoedlesing dié van die motorvoertuig is wat die spoedgrens na bewering sou oorskry het (Phuzi par. 27). Die hof bevind dat dit ook vanselfsprekend is dat slegs behoorlik opgeleide persone die apparaat mag opstel (par. 29). Daar kan nie geregtelik kennis geneem word van die feit dat ’n persoon wat die apparaat opgestel het, behoorlik daarin opgelei is of dat alle verkeersbeamptes sodanig opgelei is nie. Die hof kan voorts nie geregtelik kennis neem van die feit dat die spoedapparaat behoorlik gefunksioneer het nie (par. 30). Die hof bevind dat die bevoegdheid van die beampte om die spoedmetingsapparaat op te stel nog altyd een van die integrale elemente van die misdryf ter sprake was. Ten einde die betroubaarheid van die spoedlesing te bewys, moet daar bewys word dat die apparaat behoorlik opgestel en aangewend is (Phuzi par. 32). Die hof keur ook die bevinding in Mtyhole af dat ’n persoon wat op ’n spoedoortreding skuldig pleit, aanneem dat die betrokke verkeersbeamptes behoorlik gemagtig en opgelei is om hul verpligtinge na te kom en dat spoedmetingsapparate behoorlik funksioneer. Die hof bevind dat daar geen gronde vir so ’n gevolgtrekking bestaan nie (Phuzi par. 33).

Die hof verwys ook na S v Thysma Carstens (saaknr. 143/2011, ’n ongerapporteerde hersieningsuitspraak van die Vrystaatse Hooggeregshof gelewer op 25 Augustus 2011), waarin daar met verwysing na radarapparate beslis is dat die betroubaarheid daarvan afhanklik is van hoe gereeld dit gekalibreer word. Indien die apparaat nie gereeld volgens die instruksies van die vervaardiger gekalibreer word nie, sal dit nie behoorlik funksioneer nie. Dit is daarom belangrik om van die onverteenwoordigde beskuldigde wat skuldig pleit vas te stel of hy of sy erken dat die apparaat behoorlik gefunksioneer het en of die kalibrasiesertifikaat aan hom of haar getoon is. Indien dit nie getoon is nie, moet hy of sy gevra word of hy of sy erken dat dit inderdaad so gekalibreer was. Die beskuldigde moet ook gevra word of die verkeersbeampte behoorlik opgelei was om die apparaat op te stel (Phuzi par. 34). Die hof bevind dat die aannames in Mtyhole die doel van die artikel 112(1)(b)-ondervraging sal ondermyn. Die doel daarvan is om eerstens vas te stel of die beskuldigde al die bewerings in die klagstaat erken en tweedens om die voorsittende beampte in staat te stel om hom- of haarself tevrede te stel dat die beskuldigde skuldig is aan die misdryf waarop skuldig gepleit is. Die voorsittende beampte kan net na ’n behoorlike ondervraging rakende die elemente van die misdryf so tevrede wees (Phuzi par. 35).

Die hof bevind dus dat waar ’n beskuldigde kragtens die bepalings van artikel 112 van die Strafproseswet ondervra word, die beskuldigde die volgende moet erken: (i) die spoed wat geregistreer is; (ii) die behoorlike funksionering van die spoedapparaat; en (iii) die bevoegdheid van die verkeersbeampte om die spoedmetingsapparaat op te stel en te beheer (Phuzi par. 39).

Sedert hierdie uitspraak is die verrigtinge in verskeie sake in die Vrystaat wat nie aan hierdie vereistes voldoen het nie, op hersiening tersyde gestel: S v Motlibeli (R88/2018) 2019 ZAFSHC 160 (19 September 2019); S v Thakanyane (R29/2019, 882/18) 2019 ZAFSHC 99 (28 Junie 2019); S v Tsotetsi; S v Thinyane; S v Tladi (R272/2018; R352/2018; R353/2018) 2018 ZAFSHC 212 (28 Desember 2018); S v Ramahetlane (7/2019; 24/2019) 2019 ZAFSHC 19 (7 Februarie 2019). Laasgenoemde aangeleentheid het op 18 verskillende sake betrekking.

6. Bespreking

Die ondervraging van die beskuldigde in Phuzi deur die landdros het inderdaad nie genoegsame feite openbaar waarop ’n skuldigbevinding gebaseer kon word nie. Die beskuldigde het bloot erken dat hy teen 166 km/h in ’n 120 km/h-sone gery het (par. 40). Daar was geen grondslag vir die erkenning gelê nie. Die hof kon hom dus nie vergewis van die betroubaarheid van die erkenning nie. Die beskuldigde het nie regsverteenwoordiging gehad nie en dit was noodsaaklik dat hy teen ’n ongeregverdigde pleit van skuldig beskerm moes word. Die benadering in Phuzi met betrekking tot die erkennings wat uit die ondervraging van die beskuldigde deur die voorsittende beampte moet blyk, en desondanks ook uit ’n skriftelike verklaring kragtens artikel 112(2) van die Strafproseswet, is egter steeds vatbaar vir kritiek. Daar word aan die hand gedoen dat die hof se benadering te onbuigsaam is. Die rede hiervoor is deels daarin geleë dat die hof bewysmateriaal wat normaalweg deur die staat gebruik word om ’n spoedoortreding te bewys, verkeerdelik tot ’n element van die misdaad verhef. Sodoende is die feite wat bewys verskaf (facta probantia), gelykgestel aan die feite wat die staat moet bewys (facta probanda) (sien Schwikkard en Van der Merwe 2015:19–20). Die wesenselemente van die misdaad ter sprake is inderwaarheid: (1) wederregtelikheid; (2) bestuur; (3) ’n motorvoertuig; (4) ’n openbare pad; en (5) skuld (Burchell 2014:794–6) – ten minste in die vorm van nalatigheid, soos bevind in Phuzi.

Voortvloeiend hieruit blyk dit dan dat die hof moontlik van mening is dat die feitelike erkennings wat op ’n pleit van skuldig moet volg, van dieselfde aard en omvang moet wees as feite wat in ’n strafsaak deur die staat bewys moet word. S v Vorster 2002 1 SASV 379 (N) werp lig op hierdie kwessie en volg ’n gesonde-verstand-benadering. Ongelukkig is hierdie uitspraak nie in Phuzi oorweeg nie. In Vorster weier die hof om die formalistiese benadering in twee vroeëre uitsprake van die Oos-Kaapse Hooggeregshof (S v Lourens 2000 2 SASV 164 (OK) en S v Lindhorst 2000 2 SASV 161 (OK)) te volg met betrekking tot erkennings wat vereis word by die pleit van skuldig weens die misdryf van die bestuur van ’n voertuig terwyl die alkoholpersentasie in die beskuldigde se bloed die toelaatbare vlak oorskry het. In Vorster 388D-G waarsku regter Hugo dat die metode wat gebruik moet word om die staat se saak te bewys in daardie gevalle waar die beskuldigde onskuldig pleit, nie met erkennings wat by die pleit van skuldig vereis word, verwar moet word nie. Hy beslis dat in gevalle waar daar ’n pleit van skuldig in die Suid-Afrikaanse akkusatoriese stelsel aangebied word, daar nie langer ’n lis of verhoorbare dispuut tussen die partye in die strafsaak bestaan nie. Met verwysing na artikel 112 van die Strafproseswet word bevind dat die wetgewer wel oor die jare heen maatreëls ingestel het om beskuldigdes te beskerm teen die aanbieding van ’n foutiewe of ongegronde pleit van skuldig, veral in daardie gevalle waar redelik swaar vonnisse opgelê kan word. Daar word nie voorsiening gemaak vir sodanige beskerming by betreklik minder ernstige misdrywe nie (’n duidelike verwysing na artikel 12(1)(a) van die Strafproseswet waar die beskuldigde bloot op sterkte van die pleit van skuldig en sonder verdere ondervraging skuldig bevind mag word). Kragtens artikel 112(1)(b) van die Strafproseswet moet die voorsittende beampte die beskuldigde ondervra ten einde vas te stel of hy of sy die bewerings in die klagstaat erken waarop hy of sy skuldig gepleit het. Regter Hugo wys egter daarop dat dit verkeerd sou wees om te aanvaar dat hierdie voorskrifte van die Strafproseswet ’n lis of geskilpunt tussen die staat en die beskuldigde skep. Die voorsittende beampte moet hom- of haarself op grond van die ondervraging van die beskuldigde tevrede stel dat die beskuldigde inderdaad skuldig is. Die voorsittende beampte hoef nie te delf in die getuienis wat die staat moontlik kan aanvoer nie. Dit is immers slegs na ’n volledige verhoor dat die hof die getuienis wat die staat aangebied het, kan evalueer en kan bevind of die elemente van die misdryf bewys is of nie. Die artikel 112(1)(b)-ondervraging is nie gerig op die getuienis wat in die saak aangebied behoort te word nie, maar op die bewerings wat in die klagstaat vervat is (Vorster 382D-F). In Vorster het die hof daarop gewys dat daar skynbaar twee redes bestaan waarom beskuldigdes skuldig pleit: Eerstens omdat hulle glo dat hulle inderdaad skuldig is en dus nie hul geld of die hof se tyd met ’n uitgerekte verhoor wil verspil nie (artikel 112 (1)(b) beskerm beskuldigdes wat ’n verkeerde opvatting in hierdie verband het). Die tweede rede waarom mense skuldig pleit, is eenvoudig om ’n goedkoop en vinnige metode te vind om van die saak ontslae te raak. Hulle kan selfs twyfel of hulle werklik skuldig is, maar hulle besef dat die verhoorproses waartydens die staat hul skuld moet bewys, uitgerek kan wees en in elk geval op ’n skuldigbevinding kan uitloop. Hierdie persone pleit dan juis skuldig om tegniese en uitgerekte regsprosesse te vermy. Regter Hugo is van oordeel dat artikel 112(1)(b) nie ontwerp is om sodanige beskuldigdes te ontmoedig om skuldig te pleit nie, mits dit natuurlik uit die ondervraging blyk dat die beskuldigde inderdaad al die elemente van die misdryf erken. Daar kan nie van die beskuldigde verwag word om meer te erken as die bewerings in die klagstaat of meer te erken as wat die staat moet bewys indien hy of sy onskuldig gepleit het nie (Vorster 382I–383A). Die deurslaggewende vraag behoort te wees of die beskuldigde enige rede het om te glo dat die apparaat nie die voorgeskrewe apparaat was nie, nie gekalibreer was nie en nie ’n akkurate lesing verskaf het nie (387J–388A). Regter Hugo dui byvoorbeeld aan dat die erkenning deur die beskuldigde dat hy of sy drank gebruik het, op sigself in gepaste omstandighede ’n aanduiding daarvan kan wees dat hy of sy vertroue het in die akkuraatheid van die apparaat wat die alkoholvlak in die asem meet (Vorster 388E–G).

So gesien, is die basis vir die erkenning rakende die spoedmetingsapparaat ook nie uitsluitlik in die erkennings wat deur die hof in Phuzi vereis word, te vinde nie. Trouens, die aard van die erkennings wat deur die hof in Phuzi vereis word, hou verband met ’n hoogs gekompliseerde elektroniese apparaat (selfs waar die bevoegdheidsertifikate en kalibreringsertifikate vooraf tot die beskuldigde se beskikking gestel word), en dit is te betwyfel of sodanige erkennings ooit volkome ingelig sal wees. Indien die beskuldigde nie die aangetekende spoed in geskil plaas nie, of nie aandui dat hy oor die akkuraatheid daarvan twyfel nie, behoort die hof tevrede te wees dat daar ’n voldoende basis vir die erkenning bestaan. Waar ’n onverteenwoordigde beskuldigde met bestuurservaring byvoorbeeld erken dat die oorskryde spoed soos vermeld in die klagstaat ooreenstem met die spoed wat hy op die betrokke pad afgelê het soos aangedui deur sy of haar voertuig se spoedmeter, sal dit ’n voldoende basis vir die erkenning daarstel. In gevalle waar die hof ’n pleit van onskuldig aanteken omdat daar twyfel bestaan oor die basis van die erkennings oor die spoedmeting, kan die staat byvoorbeeld getuienis verskaf deur gebruik te maak van beëdigde verklarings van deskundiges kragtens artikel 212 van die Strafproseswet. Dit beteken egter nie dat hierdie getuienis by die pleit van skuldig formeel voor die hof geplaas hoef te word nie. By die pleit van skuldig behoort dit ook aanvaarbaar te wees as die staat die toepaslike bevoegdheids- en kalibrasiesertifikate aan die beskuldigde en die hof toon en die beskuldigde tydens die ondervraging deur die hof die akkuraatheid daarvan aanvaar (S v Goras 1985 4 SA 411 (O)). Die hof moet uiteindelik oortuig wees dat die erkenning tereg gemaak is. Daar is nie ’n vaste reël nie en elke saak het sy eie omstandighede. In hierdie konteks kom die kwessie van die erkenning van feite wat buite die beskuldigde se persoonlike kennis val ook ter sprake. Dit is gevestigde reg dat ’n beskuldigde erkennings mag maak aangaande aangeleenthede wat buite sy of haar persoonlike kennis val. Sodanige erkennings sal meer geredelik deur die hof aanvaar word in gevalle waar die beskuldigde regsverteenwoordiging geniet. (Vir ’n volledige bespreking van hierdie kwessie sien Du Toit e.a. 1987:17-21–17-23; Schmidt en Rademeyer 2003:7-7–7-8). Die waarde wat aan sodanige erkennings geheg word, sal afhang van die omstandighede van elke saak, in die besonder enige ander inligting wat voor die hof geplaas is (S v Nkhabelani 1990 2 SASV 497 (B); S v Martins 1986 (4) SA 934 (T) 944 H; S v Nongabe 1990 2 SASV 522 (O) (526 I–J). Die waarde van die erkennings by die pleit van skuldig verg egter nie uitsluitlik dat die beskuldigde erkennings mag maak slegs met betrekking tot daardie getuienis tot die staat se beskikking wat moontlik vir ’n suksesvolle vervolging aangewend sal word nie.

Daar moet verder beklemtoon word dat die hof in hierdie stadium van die verrigtinge nie oorweging hoef te skenk aan die geloofwaardigheid van die antwoorde van die beskuldigde nie, en die verduideliking van die beskuldigde moet as die waarheid aanvaar word. Die hof moet oorweging daaraan skenk of die beskuldigde se verduideliking ’n moontlike verweer openbaar. Indien die hof twyfel of die beskuldigde wel skuldig is, moet ’n pleit van onskuldig kragtens die bepalings van artikel 113 van die Strafproseswet aangeteken word (Shiburi par. 19; Joubert e.a. 2020:363; Cowling 1995:144–51).

Die hof in Vorster wys ook, soortgelyk aan die sentimente van regter Daffue in Mtyhole, op bepaalde praktiese oorwegings. Waar die beskuldigde skuldig pleit omdat hy werklik glo dat hy of sy skuldig is, nie enige aspek van die staat se saak wil aanveg nie en die verrigtinge so spoedig moontlik wil afhandel sonder om herhaaldelik in die hof te verskyn, maar die verrigtinge nietemin om tegniese redes tersyde gestel word, bring dit aansienlike ongerief vir hom of haar mee. Dit sluit in die neem van verlof, reiskostes en tyd wat verspil word. Die hof behoort dus nie ’n oormatige tegniese benadering te volg nie (Vorster 309I–310A). In die kritiek wat deur regter Daffue in Mtyhole op Khambule uitgespreek het, wys hy dan ook daarop dat die beskuldigde in Khambule duidelik deur ’n ervare strafregpraktisyn verteenwoordig is en dat dit duidelik uit die gedetailleerde verklaring geblyk het dat hy skuldig wou pleit. Die tersydestelling van skuldigbevinding in Khambule het hierdie doel verydel en die regter het bygevoeg dat hy verbaas sou wees as die dokter nie weer skuldig sou pleit indien die vervolging van nuuts af aan ingestel sou word nie (Mtyhole par. 23).

Die noodsaak van doeltreffende strafregpleging en die spoedige finalisering van strafsake in Suid-Afrika is vanselfsprekend. Geen strafregstelsel is volmaak nie. Die reg op ’n billike verhoor bring nie mee dat die beskuldigde altyd voordeel moet trek uit allerlei tegniese punte en altyd op die mees voordelige wyse behandel hoef te word nie (National Director of Public Prosecutions v King 2010 2 SASV 146 (HHA) par. 5). Alhoewel artikel 112 van die Strafproseswet daarop gemik is om beskuldigdes te beskerm, is dit nie vir die howe nodig om ekstra moeite te doen om ’n verweer te vind vir beskuldigdes wat hulle volkome versoen met hul strafregtelike aanspreeklikheid nie.

In hierdie verband is dit ook nodig om daarop te wys dat hersieningsverrigtinge daarop gemik is om te bepaal of geregtigheid geskied het, en nie soseer daarmee te make het of daar streng aan elke regsvoorskrif voldoen is nie. Die belange van regspleging en die belange van beide die staat en die beskuldigde moet ook oorweeg word (S v Nteleki 2009 2 SASV 323 (O) par. 7).

7. Gevolgtrekking

Alhoewel artikel 112 van die Strafproseswet daarop gemik is om beskuldigdes, veral onverteenwoordigde beskuldigdes, te beskerm, is dit nie vir die voorsittende beampte nodig om inligting rakende elke stukkie getuienis wat die staat moontlik sou kon aanbied, vas te stel nie. In Shiburi het die Hoogste Hof van Appèl dit duidelik gemaak dat die hof moet vasstel of daar ’n voldoende basis bestaan vir die skuldigbevinding aan die misdryf wat in die klagstaat vervat is. Die hof kan die weergawe van die beskuldigde as die waarheid aanvaar. Veral by misdade waar die staat se saak tipies op die uitslag van elektroniese apparate berus, behoort die deurslaggewende vraag te wees, soos in Vorster verduidelik, of die beskuldigde enige rede het om te glo dat die apparaat nie ’n akkurate lesing verskaf het nie. Die basis vir die erkenning hoef verder nie uitsluitlik gevind te word in die erkenning van die toelaatbaarheid of betroubaarheid van die feite tot beskikking van die staat nie. Die howe hoef nie op ’n byna kunsmatige wyse ’n verweer te skep vir die beskuldigde wat aandui dat hy of sy nie met die staat in geding wil tree nie.

Bibliografie

Burchell, J. 2013. Principles of criminal law. 4de uitgawe. Kaapstad: Juta.

Cowling, M.G. 1995. Altering a guilty plea – some new developments in regard to section 113 of the Criminal Procedure Act. South African Journal of Criminal Justice, 8(2):144–51.

Du Toit, E., F. de Jager, A. Paizes en S.E. van der Merwe. 1987. Commentary on the Criminal Procedure Act. Diensuitgawe 64. Kaapstad: Juta.

Du Toit, P. 2020. Recent cases: Criminal procedure. South African Journal of Criminal Justice, 33(2):480–92.

Global Road Safety Partnership. 2008. Speed management: A road safety manual for decision-makers and practitioners. Genève: World Health Organisation.

Hoctor, S. 2019. Recent cases: General principles and specific offences. South African Journal of Criminal Justice, 32(3):387–98.

Joubert, J.J., D. Ally, G.P. Kemp, M.T Mokoena, J.P. Swanepoel, S.S. Terblanche en S.E. van der Merwe. 2020. (Redakteur J.J Joubert.) Strafprosesreghandboek. 13de uitgawe. Claremont: Juta.

Kruger, A. 2008. Hiemstra’s criminal procedure. Diensuitgawe 13. Durban: LexisNexis.

Road Traffic Management Corporation. 2016. Traffic Offences Survey December 2016. https://www.rtmc.co.za/images/rtmc/docs/tos/Traffic%20Offence%20Survey%20(TOS)%20Report%20-%20December%202016.pdf (31 Januarie 2021 geraadpleeg).

Schmidt, C.W.H. en H. Rademeyer. 2003. Law of evidence. Diensuitgawe 18. Durban: LexisNexis.

Schwikkard, P.J. en S.E. van der Merwe. 2016. Principles of evidence. 4de uitgawe. Kaapstad: Juta.

Theophilopoulos, C., Z. Hlope, C. Marumoage, K. Naidoo, J. Omar, S. Singh, A. Steenberg, B. Tshehla en A. van der Merwe. 2020. (Redakteur C. Theophilopoulos.) Criminal procedure in South Africa. Kaapstad: Oxford University Press South Africa.

World Health Organisation. 2017. Managing speed. Genève: World Health Organisation.

LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.

The post Vonnisbespreking: Spoedoortredings: Erkennings wat by die aanbieding van ’n pleit van skuldig vereis word appeared first on LitNet.

Background image: Gerd Altmann, Pixabay | Photo of Jeremy Nel: provided

My first question may be the worst: Will we ever return to a pre-Covid “normal” and if so, how long till then?

I think the closest we’ll come to a pre-Covid existence will be when all the adults have been vaccinated, provided the vaccine still appears to be working well enough against whatever variants of Covid are circulating at the time. Once all the adults in a particular group have been vaccinated then it must be okay to socialise together, or attend meetings together, or congregate together. Effective vaccines must be the key to getting back to normal, as we will have to learn to live with a virus that may not completely go away anytime soon. I do think there will be some changes that will persist, though. For one thing, Covid has shown us how possible it is for people in certain types of jobs to work remotely. I doubt many offices will be quite as full as they were before Covid hit. And of course many businesses have closed down, which is very sad.   

Many homes in South Africa see many generations living together, or in close proximity. May I sketch a scenario? Dad (60 years old and healthy, but asthmatic) and mom (55 with many comorbidities) live with their single daughter (32 and healthy) and granddaughter (7).  Let us say mom and dad both get the jab. How careful does the daughter still have to be with her social life? It could be many more months, possible a year, before she gets the vaccine.

South African guidelines haven’t yet been developed. But in my opinion, vaccines have to be enough to behave as if you’re protected. We know that’s not 100% true – there is always the risk of vaccine failure, but if being vaccinated doesn’t allow you get back to normal, what else would we be waiting for to come along? It’s important, though, to know that a vaccinated person may still be able to spread the illness to others sometimes, so until most of the rest of the public are vaccinated, vaccinated people should still wear a mask and maintain social distancing when they’re out in public, or around other unvaccinated people who are at high risk of severe Covid. This does also speak to the pressure we all need to put on the South African vaccine programme to vaccinate as many people as possible as quickly as possible. The quicker that is accomplished, the quicker things will go back to some version of normal.

How about grandchildren? Once grandma and grandpa have had the jab, should we encourage regular and close contact with little ones again?

Again, South African guidance hasn’t yet been developed. But the CDC guidelines suggest that this is fine. The vaccine should protect the grandparents against severe disease if they catch Covid from their grandchildren, and on the other hand, if the grandchildren catch Covid from their vaccinated grandparents, we can expect the disease to be very mild, as it almost always is in children. 

My understanding is that COVID-19 is unlikely to be eradicated in my lifetime, but we are going to get regular vaccine “updates” to minimise our risk, possibly once a year with our flu vaccines?

I don’t think anyone knows for sure what the future will hold with Covid. My own opinion is that we are unlikely to eliminate this virus any time in the next few years, and possibly ever. So we’ll have to learn to live with it, using vaccines and some common sense public health measures as the main ways to limit our risk. It’s not yet known whether we’ll need to be vaccinated again as a booster shot, or be vaccinated again with vaccines tailored to work better against newer strains. The vaccines haven’t been around long enough to tell, but I think it’s quite possible that will be the case.

Ivermectin 

We still cannot finish a conversation on vaccines without the YouTube alternative called ivermectin. Everybody with a cell phone seems to be an expert on ivermectin, but the first large controlled, double-blind test on ivermectin published by the Journal of the American Medical Association says, “The findings do not support the use of ivermectin for treatment of mild COVID-19.” Anyone can read the data (click for the complete article).

May I ask a number of questions based  on this article?

My understanding is that the methods used here to test ivermectin are the exact  same methods used to test the vaccines – neither the patient nor the medical practitioners administering the treatment knew which patient had received the real thing and which patient the placebo – am I correct?

Yes, you are correct. This is called “double blinding” and it’s a very important measure to take in good clinical trials, so that neither the patient nor the healthcare workers running the trial can influence the results either consciously or unconsciously. 

This is only the second double-blind study on ivermectin. The first was published in the Lancet and had the same outcome, but they ran it on an extremely small number of patients. Am I correct?

I haven’t gone back to look at every study, but that would be roughly right. Most of the studies were so-called “open label”, which is the opposite of blinded, and where the participants know they’re getting ivermectin and the doctors know they’re giving it. As you can imagine, this can introduce quite a lot of bias, even if it’s unconscious. Perhaps the patients who know they’re getting ivermectin report that they’re feeling better as the result of the placebo effect, for instance. 

Some members of the religious right would say that no vaccine is 100% effective. Can you explain why medical doctors, like you, advocate vaccines, but do not support ivermectin?

Of course no vaccine is 100% effective. But not taking a vaccine is 0% effective, so if the vaccine is better then that it’s worth taking – provided it’s safe, which all these vaccines are. The vaccines have been proven to work in very large studies using the most robust methodology possible.

This contrasts starkly with the ivermectin research, which consists largely of small and very poorly designed trials that aren’t capable of giving any clear answers. 

When is a medicine “effective” enough to administer if nothing seems to be 100% effective?

Both medicines and vaccines should be given only if there is good evidence that they work, and that they are safe enough to justify giving them.

The post COVID-19: Jeremy Nel on vaccines, returning to normal and ivermectin appeared first on LitNet.

A social media user dubbed the violent protests of October 2015 by university students across South Africa #FeesMustFall season one. This was fitting, as the fees protests of the last few years have followed the design of a typical TV drama series, with main and supporting cast members who star as villains and heroes. The only difference is that in this real-life drama, there’s no director to shout “Cut”, no editing and no special effects. There’s no fake blood when cops fire their guns, no “Take five” after tear gas turns one’s legs to jelly, and no body doubles.

On the morning of Wednesday 10 March, 35-year-old Mthokozisi Ntumba went to a clinic in Braamfontein, Johannesburg, for a consultation. As Ntumba left the clinic, he was shot at close range with rubber bullets, allegedly by the police. The police’s main targets were protesting students from the University of the Witwatersrand (Wits). The protesters were demanding that all students be allowed to register for the 2021 academic year, even if they owed Wits fees. Historic debt is the term used to describe this kind of debt, which prevents many students from registering.

The latest round of student protests started in the week that Wits reopened on Monday 1 March. While most of the students from the institution have been able to register for the academic year, others have failed to do so. At the University of Johannesburg (UJ), for instance, the university insists that students who owe fees must sign an acknowledgement of debt (AOD) form, thereby committing to pay at least half of the outstanding debt in order to register. Universities have trust funds, which are usually managed by student representative councils (SRCs), to pay registration fees for academically deserving students who cannot afford to pay these fees. But the trust fund is not a bottomless pit of money that can fund every student.

Cutting short their academic journeys halfway through a diploma or degree is not even an option for many poor students; hence we saw #WitsProtest trend last week. #WitsAsinamali is another hashtag that quickly trended on Twitter. It is Zulu for “Wits, we don’t have money”. The events of the last few days, from Wits students burning rubble in their protest on Johannesburg’s Empire Road next to Wits, to the death of that innocent bystander in Braamfontein, kicked off the latest season of #FeesMustFall. The coronavirus pandemic lockdown didn’t cancel, but merely postponed, this season. So far, the focus has been financial exclusion of students because of historic debt, but after Wednesday’s senseless episode, more demands are being made by protesters.

By Friday 12 March, students at the University of Cape Town (UCT) had joined the protest by marching to the university residence of the vice-chancellor, Professor Mamokgethi Phakeng. One student leader there made the demand of immediate free education. The South African Union of Students (SAUS) has drawn up its own list of demands, while threatening a national shutdown across university campuses on Monday 15 March. Among the demands made of higher education minister Dr Blade Nzimande are the clearance of historic debt, laptops to be provided to students and a full return of the academic programme to campuses. Many institutions, like UJ, have decided to continue online learning and teaching for the first semester of 2021.

Many of those watching these protests are taxpayers, who have made it possible for the National Student Financial Aid Scheme (NSFAS) to fund students who have a household income of up to R350 000 a year. The so-called “missing middle” students, who are from households considered “too rich”, do not fall into NSFAS’s funding bracket.

As if this funding headache, which no Grandpa or Panado tablet can soothe, were not bad enough, a 2017 proclamation made by Jacob Zuma, then president of South Africa and the African National Congress (ANC), compounded the leftover issues from 2015. Zuma announced fee-free higher education from 2018 during the ANC’s 54th elective conference. Never mind that the Heher Commission had found that fee-free tertiary education was not possible. Not only did Zuma give many poor students hope that fees had indeed “fallen”, but many believe that it implemented a promise made in the 1955 ANC manifesto document, the Freedom Charter. The document is to the ANC what the Bible is to Christians. It states that “education shall be free … [and] higher education and technical training shall be opened to all by means of state allowances and scholarships awarded on the basis of merit”.

The government has, in recent years, backtracked from Zuma’s announcement, as higher education is not free across the board. The matter of the “missing middle” persists. A trigger-happy police service still exists. Wits, UJ and UCT still have student debt (which now sits at the grand sum of R1 billion in the case of Wits). The universities don’t have money for additional funding. The 2020 academic year presented them with cost-cutting measures, such as the cancellation of graduations, which led to a saving in funds which would have been used for catering, security and the like. But other expenses were created last year, including buying data for students when university lectures went online. Wits and UJ resolved to refund residence students, given that many residences were unoccupied for most of the year; however, that did not do away with other expenses, such as cleaning and security at those residences.

In this season of #FeesMustFall, we will see the re-emergence of bouncers, police and other security personnel to protect university property, students and staff as the protests gain momentum. We will hear of long meetings between university management and student leaders. We will read social media messages of support for students, university authorities and even the government. Our television screens will broadcast visuals of fresh protests, and irate protesters will refuse to be interviewed by the embattled eNCA.

This season, unlike previous ones, though, will present an additional obstacle for the student protest movement, which may or may not be a godsend for universities. Classes have gone online since last year across many universities, meaning that only a fraction of student protesters will be available to march for change this March. The “own goals” of previous seasons of #FeesMustFall will weaken the protest movement this year, as well. In fact, that has already started to happen. The initial demand of not financially excluding students has seen various student bodies adding to their wish lists for the higher education minister as if he were Father Christmas. Problematic beliefs and egos will also derail many of the protests, as a sexist, homophobic or racist student leader doesn’t magically become a refuge for feminists or an advocate for gay rights when he rocks up at a fees protest. Lastly, police will still be trending for all the wrong reasons, because decades of police brutality will not be unlearnt in just a matter of days. Rubber bullets, nyalas and water cannons will still cause injury if one is lucky, death if not.

Also read:

Studenteprotes: ’n tydbom wat gewag het om te ontplof

Open Stellenbosch: The elephant in the room

Open Stellenbosch: Beyond the rainbow, towards a change of climate

Open Stellenbosch: Academic imperialism at Stellenbosch and in higher education

Die impak van COVID-19 op studente en tersiêre instellings

The post Student protest: Coming up on this season of #FeesMustFall appeared first on LitNet.

Anne-Marie Mischke skryf op Facebook:

So hagiografies is die loftuitinge oor koning Zwelithini van die Zoeloes sedert sy dood ’n paar dae gelede, dat ’n mens moet dink óf almal glo ’n mens mag nie kwaad praat van die dooies nie óf hulle ken nie die geskiedenis nie óf hulle ag dit om politieke redes verstandig om met loftuitinge te volstaan – die Zoeloes, Zuma se mense – is immers ’n magtige kiesersblok.

Onthou julle daardie letterlike knieval van Cyril R voor hom twee jaar gelede? Tot gister het die media in ontledings en lewensketse saamgesing in dié koor wat talle Stigtings en politieke leiers ingesluit het. Dalk omdat niemand van die huidige geslag die geskiedenis van die 1980’s en 1990’s ken nie en nie opgelet het wat later onder meer rondom die Ingonyama-trust gebeur het nie (dit is onder meer as die koning se persoonlike spaarvarkie bestempel)? Dalk omdat hulle al die gekonkel tydens Kodesa vergeet het? Van al daardie dinge is niks gesê nie. G’n sprak is gesprook oor sy xenofobiese uitlatings in 2015, een van die aanleidings tot daardie jaar se erge xenofobiese aanvalle, nie. Nie ’n woord oor sy homofobiese uitlatings nie. Ensovoorts, ensovoorts.

Toe word die media se eer darem vandag gered deur Chris Barron se uitstekende nugtere “obituary” in die Sunday Times, en Mondli Makhanya se ergerlike uiteensetting in City Press van onder meer die koning se rol in die bloedige townshipstryd van die laat 1980’s en vroeg 1990’s en van sy bande met die apartheidsregering.

Maar mantels is daar om na die wind te draai, hy het vinnig die ANC-politiek begin speel. Ongelukkig kan ek nie ’n skakel na die twee artikels gee nie*, want net intekenare het toegang daartoe. Maar gaan lees dit, as julle die volle prentjie wil sien. City Press is ook toeganklik vir intekenare van News24.

***

* LitNet verskaf hiermee wel die skakels, maar ons kan nie toegang verleen tot die artikels vir mense wat nie intekenare is nie.

• Chris Barron in die Sunday Times.
• Mondli Makhanya in City Press.

The post Koning Zwelithini: Toe word die media se eer darem gered appeared first on LitNet.

Die Suid-Afrikaanse film My octopus teacher deur Pippa Ehrlich, James Reed en Craig Foster is vir ’n Academy Award in die kategorie vollengte- dokumentêre film benoem.

Die ander films op die kortlys is:

• Collective deur Alexander Nanau en Bianca Oana
• Crip camp deur Nicole Newnham, Jim LeBrecht en Sara Bolder
• The mole agent deur Maite Alberdi en Marcela Santibáñez
• Time deur Garrett Bradley, Lauren Domino and Kellen Quinn.

Klik hier vir die volledige lys benoemings.

Lees Leon van Nierop se resensie van My octopus teacher hier.

My octopus teacher: ’n filmresensie

The post Suid-Afrikaanse film vir Oscar genomineer appeared first on LitNet.

Die Feesteforum en NATi (Nasionale Afrikaanse Teaterinisiatief) volg die gebeure by die NAC (National Arts Council) met skok en verstomming. NATi en die Feesteforum – ’n liggaam wat uit die ses vervaardigende Afrikaanse kunstefeeste (KKNK, Aardklop, Standard Bank Innibos Kunstefees, Suidoosterfees, Vrystaat Kunstefees en Toyota US Woordfees) bestaan – ondersteun in solidariteit met Suid-Afrikaanse kunstenaars die #Im4theArts #ArtistsLivesMatterCallToAction-beweging onder leiding van die operasangeres Sibongile Mngoma, wat reeds sedert 3 Maart vanjaar die NAC-kantore in Newtown, Johannesburg, saam met ’n verskeidenheid ander kunstenaars beset.

Mngoma en die kunstenaars eis antwoorde op dringende vrae oor befondsingsongerymdhede rondom die presidensiële stimulusprogram vir werkskepping (PESP), wat veronderstel was om finansiële uitkoms aan die Covid-geteisterde kunstesektor te bied.

Dié broodnodige inisiatief het egter tot verdere chaos en onsekerheid aanleiding gegee nadat die NAC kontrakte herroep het, bedrae wat aan kunstenaars en projekte geallokeer is, gesny het en geweier het om navrae hieroor te beantwoord. Dit sitstaking het ’n kollig gewerp op die vernederende behandeling waaraan kunstenaars in die afgelope jaar onderwerp is. Hul vertoë en vreedsame protes is met minagting en ysere stilte deur die NAC en DSAC (departement van sport, kuns en kultuur) begroet.

Die minister van sport, kuns en kultuur, Nathi Mthethwa, het aanvanklik aangedui hy sou gisteraand se vergadering bywoon waar gepoog sou word om verskille by te lê, maar hy het nie sy verskyning gemaak nie. Tydens die vergadering is lang en omslagtige verduidelikings en flou verskonings aangebied in ’n neerhalende, beledigende toon. Nadat daar geen konstruktiewe planne op die tafel gelê is nie en daar steeds geen bevredigende antwoorde op Mngoma se vrae oor die fiasko met die uitbetaling van noodfinansiering verskaf is nie, gaan die vreedsame protes binne en voor die kantore van die NAC voort.

NATi en die Feesteforum doen ’n beroep op goeie, etiese leierskap deur die NAC en DSAC en steun die eise van die Im4theArts-beweging wat aandring op antwoorde en ingryping deur die presidensie. 

Vir verdere inlgting of om deel te neem aan protesoptredes voor die NAC-kantoor, stuur e-pos na: Kylalliandavis@gmail.com

Die sitstaking kan op Facebook Creative Survivor SA gevolg word.

Skenkings om die kunstenaars gedurende die NAC-sitstaking te ondersteun kan gemaak word aan:

TymeBank
Rekeningnommer: 51021108026
Begunstigde: Bridget van Oerle

Stuur asseblief ’n bewys van betaling na: buz@buz.co.za

The post Persverklaring: Solidariteit met die sitstaking van kunstenaars in die NAC-kantore appeared first on LitNet.

Jy staan wêreldwyd in lesingsale
met jou kort rokkies, jeans en stewels,
maar nou soek ons ’n seekosrestaurant:

beweeg deur Johannesburg se strate,
verby sluipende, donker figure
en houtvisse gemonteer teen ’n muur.

“Jou projekte is oëverblindery,”
sê jy guitig en kyk na die spyskaart.
“Dit is net ’n plan om my hier te kry.”

Ek noem Cleopatra en Kenia,
die klipkerke van Ethiopië
en hoe jou multimedia kan werk.

“Try a crowdfunding campaign for a month!”
Jou vinger skuif stadig oor die wynlys –
en skielik sê jy: “Jy’s baie funny.”

Later, wanneer jy die visgereg skep,
voel ek die konus wat soos ’n teken
in my swart baadjie se binnesak lê.

Ek noem nog die geil tropiese plante
van die Indiese Oseaan en reis,
maar vermy die wulpse coco de mer.

Lees al die Mondig-gedigte hier:

Mondig

The post Afspraak appeared first on LitNet.