![]()
Kortlys bekend vir Helgaard Steyn-prys vir Skryfkuns
Die Helgaard Steyn-prys word elke jaar toegeken vir skeppende werk wat die Suid-Afrikaanse kultuurskat verryk. Enige Suid-Afrikaans gebore kunstenaar – om die beurt ’n skilder, beeldhouer, komponis en skrywer – word jaarliks vereer. ’n Kontantprys uit die Helgaard Steyn-trust word aan die vereerde geskenk.
Vanjaar se toekenning word gemaak vir skryfkuns, en enige Afrikaanse werk – fiksie of niefiksie – wat tussen 2016 en 2019 verskyn het in ’n oplaag van minstens 300 eksemplare het in aanmerking gekom die eerbewys.
Sowat 150 boeke is voorgelê vir beoordeling. “’n Ryke kultuuroes,” noem die sameroeper van die beoordelaarspaneel, prof. Bernard Odendaal van die Noordwes-Universiteit, dit.
“Die beoordelingsproses moes binne twee maande afgehandel word. ’n Ontsagwekkende, maar dikwels aangrypende taak, het op die beoordelaars gewag. Dit was vir die paneel ’n aangename verrassing – en verligting! – dat vyf werke op almal se kortlyste verskyn het. Dit was daarom ’n betreklik maklike taak om die finale kortlys vir die Helgaard Steyn-prys van 2020 aan te wys.”
Die wenner word op 20 Oktober aangekondig.
Die vyf name op die kortlys, in alfabetiese volgorde volgens skrywersvanne, is:
- Lodewyk G du Plessis se roman Die dao van Daan van der Walt (Tafelberg, 2018)
- Elsa Joubert se outobiogafiese geskrif Spertyd (Tafelberg, 2017)
- Johan Myburg se digbundel Uittogboek (Protea Boekhuis, 2017)
- SJ Naudé se roman Die derde spoel (Umuzi, 2017)
- Dan Sleigh se historiese roman 1795 (Tafelberg, 2016)
Vorige wenners van die Skryfkuns-prys is:
1988 – Karel Schoeman vir ’n Ander Land
1992 – John Miles vir Kroniek uit die doofpot
1996 – Breyten Breytenbach vir Nege landskappe van ons tye bemaak aan ’n beminde (1993)
2000 – John Kannemeyer vir Leipoldt: ’n Lewensverhaal
2004 – Dan Sleigh vir Eilande
2008 – Marlene van Niekerk vir Agaat (2004) en Hermann Giliomee vir Die Afrikaners (2004)
2012 – PG du Plessis vir Fees van die Ongenooides
2016 – Willem Anker vir Buys
Vir nog inligting besoek helgaardsteynpryse.co.za, of stuur e-pos na info@helgaardsteynpryse.co.za. Nog inligting oor vanjaar se benoemdes en hul werk is onder aangeheg.
Vanjaar se benoemdes en hul werk
![]()
Lodewyk G du Plessis se roman Die dao van Daan van der Walt (Tafelberg, 2018)
Opsomming
Toe Daan van der Walt, ’n eertydse Kalahari-boer, ’n vertigo-aanval kry, laai sy vervreemde seun hom by ’n monnikeklooster in China af. Onder leiding van meester Yang moet Daan tai chi doen in ’n poging om sy balans te herstel. Maar daar is ook iets anders wat aan Daan vreet, iets wat hy van sy hart móét afkry voor hy sy weg na die hiernamaals kan vind. Dalk is dit tyd dat hy aan Magrieta, sy oorlede vrou, skryf en sê dat hy haar liefgehad het. In Die Dao van Daan van der Walt word die Afrikaner-dilemma in die moderne lewe met ’n fyn lem oopgevlek.
Oor die skrywer
Lodewyk G du Plessis is oudregter Andries Buys se skuilnaam. Sy debuut, Die dao van Daan van der Walt, is reeds met die Universiteit Johannesburg-debuutprys, die Eugène Marais-prys, die W.A. Hofmeyr-prys, die ATKV-prosaprys, asook die kykNET-Rapport-prys vir fiksie bekroon.
Die beoordelaars sê
Dit is ’n uitsonderlike roman wat die leser intellektueel uitdaag, met aktuele vraagstukke konfronteer én emosioneel tref. Dit is ’n selfonthulling van wat agter die pantsers van ’n “stil en sterk” Afrikaner skuil.
Op verwikkelde, aandoenlike wyse word veral die pa-seun-verhouding gedissekteer soos dit geraak word deur die “vreemde” van onder meer die gay-identiteit. Die geykte verwagtings oor die rol van sienings oor Christenskap en Afrikaner-manlikheid daarin word verrassend op die kop gekeer . . . ’n aangrypende leeservaring.
![]()
Elsa Joubert se outobiogafiese geskrif Spertyd (Tafelberg, 2017)
Opsomming
Spertyd is die voltooiing van Elsa Joubert, wat vroeër vanjaar oorlede is, se outobiografiese drieluik wat ingelei is deur ’n Wonderlike geweld (2005) en Reisiger (2009). Dit fokus hoofsaaklik op die skrywer se latere jare in ’n aftreeoord in Kaapstad, maar haar belewenis van die hede en onlangse verlede word onlosmaaklik vervleg met herinneringe aan veel verder terug. Dit word geteken in besondere detail en met die kenmerkende woordvaardigheid van een van Afrikaans se mees gevierde skrywers. Selde, indien ooit, is daar al in Afrikaans met so ’n totale afwesigheid van sentimentaliteit oor oudword geskryf. Dit is egter allermins ’n swaartillende leeservaring, want deernis en humor bly nooit agterweë nie. Spertyd bied nie net insig in die skrywer se lewensbeskouing nie, maar nooi die leser om na te dink oor sy of haar eie bestaan.
Oor die skrywer
Elsa Joubert (1922-2020) is in die Paarl gebore. In 1963 verskyn haar eerste roman, Ons wag op die kaptein, wat onder meer die Eugène Marais-prys ontvang het. Sy is met die WA Hofmeyr-, CNA- en Louis Luyt-prys bekroon vir haar invloedryke roman Die swerfjare van Poppie Nongena (1978), wat in 2002 aangewys as een van die 100 beste boeke in Afrika. Spertyd is reeds met die kykNET-Rapport-prys, ’n ATKV-Woordveertjie en die Louis Hiemstra-prys bekroon.
Die beoordelaars sê
Een van die ontroerendste besinnings via selfvertelling wat oor die ervaring van oudword te lese is.
Dit verteenwoordig ’n stuk wysheidsliteratuur wat op inspirerende wyse ’n diepgaande blik bied op nie net die afgelegde lewe tot aan die “spertyd” daarvan nie, maar ook dit wat (kan) oopgaan na die hiernamaalse toe. ’n Onvergeetlike boek.
![]()
Johan Myburg se digbundel Uittogboek (Protea Boekhuis, 2017)
Opsomming
Uittogboek, ’n bundel wat van fyn vakmanskap, tematiese en stilistiese verskeidenheid en intellektuele diepgang getuig, is ’n hoogtepunt in die digter Johan Myburg se oeuvre. Temas soos die doodsbesef, die mens se verganklikheid en die optekening van laaste dinge word op subtiele en sensitiewe wyse benader en met ironie en humor deurspek. Myburg bewys hom met hierdie publikasie as ’n digter wat nie net formele verse nie, maar ook vrye verse en langer prosagedigte kan skryf wat die leser op verskeie vlakke uitdaag, gevange hou en betower. Uittogboek is in 2020 met die Hertzog-prys bekroon.
Oor die skrywer
Binne die bestek van drie digbundels het Johan Myburg hom gevestig as een van die mees gerekende digters in die Afrikaanse digkuns; in hoofsaak omdat elke publikasie van hom van fyn vakmanskap getuig wat nie net sy eie nie, maar die totale digkuns verruim. Hy debuteer met Vlugskrif (1984). Sy volgende bundel, Kontrafak (1994), word met die Eugène Marais-prys bekroon. In 2008 verskyn die indrukwekkende Kamermusiek; ’n bundel waar die kamer die sentrale ruimte is waarbinne handeling afspeel. Myburg het filosofie, sielkunde en teologie studeer en is tans besig met nagraadse studie in visuele kuns.
Die beoordelaars sê
Dié digbundel is ’n volgende hoogtepunt in ’n digtersloopbaan wat van krag tot krag gaan. Dit bevat ’n kombinasie van belesenheid en gevoeligheid, van historisiteit en aktualiteit, en van seggingsomvang en -krag wat ’n mens by die lees daarvan herinner aan die ervaring wat net die heel grootste digbundels in Afrikaans oplewer.
![]()
SJ Naudé se roman Die derde spoel (Umuzi, 2017)
Opsomming
Etienne is 22 en studeer filmkuns in Londen nadat hy uit Suid-Afrika gevlug het om diensplig te vermy. Dit is 1986, die tyd van optogte teen apartheid, vigs, eksperimentele kuns en die Royal Vauxhall Tavern. Etienne raak verlief op ’n Duitse kunstenaar en kom af op die eerste van drie filmspoele wat tydens die dertigerjare in Duitsland verfilm is. Sy soektog na die verlore spoele word ’n obsessie wanneer sy geliefde vermis raak in Berlyn. Terwyl hy gevaarlike ruimtes weerskante van “die Muur” navigeer, begin die verhaal van ’n groepie Joodse filmmakers in Nazi-Duitsland vorm aanneem.
Argitektuur, kinematografie, seks, musiek, siekte, verlies en liefde deurweek SJ Naudé se roerende Die derde spoel, waarmee hy ’n nuwe weg vir die Afrikaanse roman baan.
Oor die skrywer
SJ Naudé is die skrywer van Alfabet van die voëls, wenner van die Universiteit van Johannesburg-debuutprys en die Jan Rabie Rapport-prys. Hy het in die regte aan die Universiteit van Pretoria en aan Cambridge en Columbia studeer en verwerf ’n meestersgraad in skeppende skryfkuns aan die Universiteit Stellenbosch. Alfabet van die voëls verskyn ook in Nederlands en Engels. Die Jan Rabie & Marjorie Wallace-skryfbeurs vir 2014 is aan hom toegeken en sy werk is gepubliseer in Granta en tydskrifte in Amerika, Nederland en Italië. Ná jare in New York en Londen woon hy tans in Johannesburg.
Die beoordelaars sê
Naudé is ’n fyn stilis. Die helder, byna hiperkorrekte Afrikaans wat hy gebruik, sintakties dikwels bondig, staan in ironiese spanning met die geskade lewenswerklikhede van ontwrigte persoonlikhede wat in hoofsaak uitgebeeld word.
Die besonder uitvoerige beskrywing van die paranoïese bestaan in Oos-Duitsland in die tyd van “die Muur” is na ons wete die eerste sodanige tekening in Afrikaans. In baie opsigte eggo dit ook die jare van die noodtoestand in Suid-Afrika – jare waarin wantroue en verraad aan die orde van die dag was en die groter ruimte buite die self ook die binneruimte ingrypend aangetas het.
Hoewel die roman veral ’n appèl op die leser se intellek maak, onthuts dit ook emosioneel, en ontroer dit soms.
![]()
Dan Sleigh se historiese roman 1795 (Tafelberg, 2016)
Opsomming
Dit is die winter van 1795. Die Kaap is nog Hollands, maar nie meer vir lank nie. Kommissaris Sluysken van die VOC het sy politieke raad in die Kasteel byeengebring. Hier sit kolonel Robert Gordon, bevelvoerder van die garnisoen. Ook majoor William van Reede van Oudtshoorn, vir wie dié land en dié dorp sy lewe is. Sluysken lees ’n brief voor. Die bevelvoerder van die Engelse vloot by Simonstad dreig om sy matrose op die land los te laat. William se hoop is op die binnelanders, eerder as op Gordon se garnisoen – die boere, so hard soos hierdie vasteland se klippe. Tussen Gordon en Van Oudtshoorn sal die stryd om die siel van hierdie droewe land besleg word.
Dan Sleigh het in Eilande die Kaapse pionierstyd tydloos verwoord. In 1795 sien ons die laaste Kaapse maande onder die VOC-vlag.
Oor die skrywer
Dan Sleigh behaal in 1987 sy doktorsgraad in geskiedenis aan die US. In 2001 wen hy die Sanlam/INSIG/Tafelberg-romanwedstryd vir sy roman Eilande. Dié boek is later ook met die WA Hofmeyr-, RAU-, M-Net- en Helgaard Steyn-prys bekroon. In 2015 wen 1795 NB Uitgewers se Groot Afrikaanse Romanwedstryd. Dié roman ontvang in 2017 ook die WA Hofmeyr-prys en die ATKV-prosaprys.
Die beoordelaars sê
Dit is ’n meesleurende roman, gekenmerk deur Sleigh se fyn waarnemings en verbluffende herskeppings van samelewings en wêrelde, groot en klein: vanaf ’n intieme “hofhouding” en die alledaagse lewe op ’n boereplaas van destyds, tot imperiale oorlogsgebeure… leesplesier.
Lees ook:
LitNet Akademies-resensie-essay: 1795 deur Dan Sleigh
Die derde spoel deur SJ Naudé: ’n LitNet Akademies-resensie-essay
Uittogboek deur Johan Myburg: ’n resensie
Spertyd deur Elsa Joubert: ’n resensie
Die dao van Daan van der Walt – en die dao van Lodewyk G du Plessis
Helgaard Steyn Award for Literature shortlist announced
The Helgaard Steyn Award is offered each year for creative work that enriches the South African cultural landscape. Any artist of South African birth is eligible for the award, which is given alternately on a four-year cycle in four disciplines – musical composition, painting, literature and sculpture. The winner receives a cash prize from the Helgaard Steyn Trust.
This year, the prize is for literature, and any Afrikaans work – fiction or non-fiction – that was published between 2016 and 2019 and achieved a print run of at least 300 copies was eligible for the award.
About 150 books were submitted for adjudication. The convener of the judging panel, Bernard Odendaal of North-West University, described it as “a rich cultural yield.”
“The adjudicating process had to be completed within two months. A daunting, but often stirring, task awaited the judges. It was a pleasant surprise – and a relief – for the panel that five works appeared on everyone’s shortlists. It was therefore a relatively easy task to nominate the final shortlist for the Helgaard Steyn Literature Award for 2020.”
The winner will be announced on 20 October.
The five nominees on the shortlist, in alphabetical order according to surnames, are:
- Lodewyk G du Plessis for Die dao van Daan van der Walt (Tafelberg, 2018)
- Elsa Joubert for her autobiography Spertyd (Tafelberg, 2017)
- Johan Myburg for his anthology Uittogboek (Protea Boekhuis, 2017)
- SJ Naudé for Die derde spoel (Umuzi, 2017)
- Dan Sleigh for his historical novel 1795 (Tafelberg, 2016)
Previous winners of the Literature Award are:
1988 – Karel Schoeman for ’n Ander Land
1992 – John Miles for Kroniek uit die doofpot
1996 – Breyten Breytenbach for Nege landskappe van ons tye bemaak aan ’n beminde
2000 – John Kannemeyer for Leipoldt: ’n Lewensverhaal
2004 – Dan Sleigh for Eilande
2008 – Marlene van Niekerk for Agaat and Hermann Giliomee for Die Afrikaners
2012 – PG du Plessis for Fees van die Ongenooides
2016 – Willem Anker for Buys
For more details, visit helgaardsteynpryse.co.za, or email info@helgaardsteynpryse.co.za. Further information about this year’s nominees and their work is attached below.
This year's nominees and their work
![]()
Lodewyk G du Plessis’ novel Die dao van Daan van der Walt (Tafelberg, 2018)
Summary
When Daan van der Walt, a former Kalahari farmer, had a vertigo attack, his estranged son dropped him off at a monastery in China. Led by Master Yang, Daan must do tai chi in an effort to restore his balance. But there is also something else eating at Daan, something he must get off his chest before he can find his way to the afterlife. Perhaps it is time to write to his late wife Magrieta to tell her he loves her. In Die dao van Daan van der Walt, the dilemma of the Afrikaner in today’s world is exposed with surgical precision.
About the author
Lodewyk G. du Plessis is the pseudonym of former judge Andries Buys. His debut, Die dao van Daan van der Walt, has already been awarded the University of Johannesburg Debut Prize, the Eugène Marais Prize, the WA Hofmeyr Prize, the ATKV Prose Prize, as well as the kykNET-Rapport Prize for Fiction.
What the judges said
It is an exceptional novel that intellectually challenges the reader, confronts them with current issues and affects them emotionally. It is a self-revelation of what lies behind the armour of a “quiet and strong” Afrikaner.
In a complicated, touching way, the father-son relationship in particular is dissected as it is affected by the “strangeness” of, among other things, the gay identity. The stock expectations about the role of Christianity views and Afrikaner masculinity therein are surprisingly turned on their heads… a gripping reading experience.
![]()
Elsa Joubert’s autobiography Spertyd (Tafelberg, 2017)
Summary
Spertyd is the completion of the autobiographical trilogy by Elsa Joubert, who passed away earlier this year; the first of which were ’n Wonderlike geweld (2005) and Reisiger (2009). Spertyd focuses mainly on the author’s latter years in a retirement village in Cape Town, but her experience of the present and recent past is inextricably intertwined with memories of much further back. It is described in minute detail and with the characteristic eloquence of one of the most celebrated Afrikaans authors. Rarely, if ever, has there been an Afrikaans work about aging written with such a total absence of sentimentality. However, it is by no means a gloomy reading experience, because compassion and humour are ever present. Spertyd not only provides insight into the author’s world view, but invites the reader to reflect on his or her own existence.
About the author
Elsa Joubert (1922-2020) was born in Paarl. In 1963 she published her first novel, Ons wag op die kaptein, which received the Eugène Marais Prize, among others. She was awarded the WA Hofmeyr Prize, the CNA Prize and the Louis Luyt Prize for her influential novel Die swerfjare van Poppie Nongena (1978), which was named one of the Top 100 books in Africa in 2002. Spertyd has already been awarded the kykNET-Rapport prize, an ATKV Woordveertjie and the Louis Hiemstra Prize.
What the judges said
One of the most moving reflections via self-narration about the experience of growing old.
It represents a piece of wisdom that offers, in an inspirational way, an in-depth look not only at the life lived up to the “deadline”, but also that which is (or could be) revealed in hereafter. An unforgettable book.
![]()
Johan Myburg’s anthology Uittogboek (Protea Boekhuis, 2017)
Summary
Uittogboek, an anthology that is a testament to fine craftsmanship, thematic and stylistic variety and intellectual depth, is a highlight in poet Johan Myburg’s body of work. Themes such as the comprehension of death, human transience and the recording of final things are approached in a subtle and sensitive way and interspersed with irony and humour. With this anthology, Myburg proves himself as a poet who can write not only formal verse, but also free verse and longer prose poems that challenge readers on various levels, keep them captivated and enchant. Uittogboek was awarded the Hertzog Prize in 2020.
About the author
Within the scope of three volumes of poetry, Johan Myburg established himself as one of the most respected Afrikaans poets; mainly because every one of his anthologies is a testament to fine craftsmanship that expands not only his own poetry, but poetry as a whole. He debuted with Vlugskrif (1984). His next collection, Kontrafak (1994), was awarded the Eugène Marais Prize. In 2008 the impressive Kamermusiek was published; an anthology in which the room is the central space where everything takes place. Myburg studied philosophy, psychology and theology and is currently pursuing postgraduate studies in visual arts.
What the judges said
This collection of poems is the subsequent highlight in a poet’s career that has gone from strength to strength. It consists of a combination of readability and sensitivity, of historicity and topicality, and of the scope and power of expression that, when reading it, is reminiscent of the experience that only major Afrikaans anthologies yield.
![]()
SJ Naudé’s novel Die derde spoel (Umuzi, 2017)
Summary
Twenty-two-year-old Etienne is studying film art in London after fleeing South Africa to avoid conscription. It is 1986, the time of protests against apartheid, AIDS, experimental art and the Royal Vauxhall Tavern. Etienne falls in love with a German artist and comes across the first of three movie reels filmed in Germany during the 1930s. His search for the lost reels becomes an obsession when his beloved goes missing in Berlin. While navigating the death strips on either side of “the Wall”, the story of a group of Jewish filmmakers in Nazi Germany begins to take shape.
Architecture, cinematography, sex, music, illness, loss and love permeate SJ Naudé’s moving Die derde spoel, with which he forges a new path for the Afrikaans novel.
About the author
SJ Naudé is the author of Alfabet van die voëls, winner of the University of Johannesburg Debut Prize and the Jan Rabie Rapport Prize. He studied law at the University of Pretoria and at Cambridge and Columbia and obtained a master’s degree in creative writing at Stellenbosch University. Alfabet van die voëls is also published in Dutch and English. He was awarded the Jan Rabie & Marjorie Wallace Literature Scholarship in 2014 and his work has been published in Granta and magazines in the US, the Netherlands and Italy. After living in New York and London for many years, he currently resides in Johannesburg.
What the judges said
Naudé is a stylist of note. The clear, almost hyper-correct Afrikaans that he uses, often syntactically concise, creates ironic tension when juxtaposed with the damaged realities of life of displaced personalities portrayed in the narrative.
The particularly detailed description of the paranoid existence in East Germany during the time of “the Wall” is to our knowledge the first such work in Afrikaans. In many respects it also echoes the years of the state of emergency in South Africa – years in which mistrust and betrayal were the order of the day and affected the world around us, as well as affecting us profoundly on the inside.
Although the novel appeals to the reader’s intellect in particular, it also disconcerts you emotionally, and often moves you.
![]()
Dan Sleigh’s historical novel 1795 (Tafelberg, 2016)
Summary
It is the winter of 1795. The Cape is still under Dutch control, but not for long. Commissioner Sluysken of the VOC has convened his political council in the Castle. Colonel Robert Gordon, commander of the garrison, is in attendance, as well as Major William van Reede van Oudtshoorn, for whom this country and this town are his life. Sluysken reads a letter out loud. The commander of the English navy at Simon’s Town is threatening to let his sailors loose on land. William’s hope rests on the settlers, rather than on Gordon’s garrison – the farmers, who are as tough as this continent’s rocks. The battle for the soul of this blighted land will be settled between Gordon and Van Oudtshoorn.
In Eilande, Dan Sleigh timelessly articulated the Cape pioneering era. In 1795 we see the final months in the Cape under the control of the VOC.
About the author
Dan Sleigh obtained his doctorate in history at Stellenbosh University in 1987. In 2001 he won the Sanlam/INSIG/Tafelberg novel competition for his novel Eilande. This book was later also awarded the WA Hofmeyr, RAU, M-Net and Helgaard Steyn prizes. In 2015, 1795 won NB Publishers’ Groot Afrikaanse Romanwedstryd. This novel also received the WA Hofmeyr Prize and the ATKV Prose Prize in 2017.
What the judges said
It is a compelling novel, characterised by Sleigh’s acute observations and astonishing recreations of small and big societies and the world at large: from an intimate “court” and everyday life on a farm back then, to imperial war events… pure reading pleasure.
The post Kortlys bekend vir Helgaard Steyn-prys vir Skryfkuns | Helgaard Steyn Award for Literature shortlist announced appeared first on LitNet.
Title: The lie of 1652: A decolonised history of land
Ek merk wel op by my kinders op universiteit dat boeke lees besig is om ’n hipster-dingetjie te word. Beide my kinders behoort aan leesklubs wat nogal interessante goed lees. Die klub van my dogter het nou net De eeuw van mijn vader van Geert Mak kafgedraf en my seun se groep het A brave new world van Aldous Huxley gelees. En kennelik het jy nog nie in die groepe gearriveer as jy nie Homo Deus van Harari en De meeste mensen deugden van Rutger Bregman gelees het nie.
Daar word van leerlinge in havo en vwo verwag om in die bovenbou (laaste twee jaar) die Nederlandse “kanon” te lees. Hoewel leerlinge self mag kies wat hulle lees, word jeugliteratuur nié ingesluit nie. Daar is skole waar mavo-leerlinge wel jeugliteratuur mag lees.
Dit is weer eens ’n redelik komplekse antwoord. Die Nederlandse regering finansier “bijzonder scholen” en “openbare scholen”. Onder “besondere” skole kry jy onder andere skole vanuit ’n spesifieke religieuse oortuiging (Hindoe; Islamitisch; Protestants-christelijk; Reformatorisch; Rooms-katholiek).
Jy is ook ’n skrywer, en heel suksesvol met iets soos die Glamdivas wat pas weer in ’n heerlike, dik omnibus verskyn het. Dra jy ’n ander hoed wanneer jy vir Afrikaanse leerders skryf, in terme van “moraliteit”, as wanneer jy in ’n Nederlandse klaskamer staan?
