Fotobron: Unsplash

Dit is een van die grootste ironieë dat die regering tydens ’n vernietigende pandemie soos COVID-19 juis nou besluit het dat ’n basiese inkomste toelaag (BIG) vir miljoene honger arm mense nie bekostigbaar is nie.

Dit terwyl Lindiwe Zulu, minister van maatskaplike ontwikkeling, uit die bloute aangekondig het ’n nuwe toelae is “terug op die tafel” en sal “na Oktober” uitbetaal word.

Volgens berigte het die nasionale tesourie ook niks daarvan geweet nie. Die minister het glo nie ’n mandaat om ’n BIG aan te kondig soos sy reeds gedoen het nie.

Met die vernietigendende uitwerking van COVID-19 op werkloosheid en die sluiting van veral klein-, middelslag- en mikro-ondernemings (KMMO’s), sou dit heel veilig wees om te argumenteer dat ’n BIG presies is wat Suid-Afrika nou nodig het.

’n BIG gaan die land glo R200 miljard per jaar kos, maar tans het ons nie ’n enkele sent daarvoor begroot nie. Die Rapport-joernalis, Jan de Lange, sê tereg, “selfs al moet ons dit gaan leen, gaan dit ’n goeie idee wees. Dis geld wat uiters sorgvuldig en produktief bestee (moet) word. Dit sal ’n kragtige stimulus vir ons wankelende ekonomie wees.”

COVID-19 vra menslike en ekonomiese opofferings, maar waar is die regering se opofferings om te sorg dat diegene wat ’n werk of ’n KMMO verloor het, ten minste kos op hul tafel het?

Daar is tasbare bewyse dat staatsdepartemente soos maatskaplike ontwikkeling en arbeid en werkskepping in hul pligte vaal om hul werk te doen om weerlose, arm mense teen hongerte te beskerm.

Meer as die helfte van die ongeveer 3 miljoen Suid-Afrikaners wat reeds hul werk verloor het, wag nog op die werkloosheidsversekeringsfonds (WVF) om uit te betaal.

’n Navorsingsverslag van die Universiteit van Kaapstad het uitgewys hoe Zulu se departement hul plig versuim het om die spesiale COVID-19-toelae van R350 se uitbetaling vir ten minste vier weke vertraag het. Volgens dié verslag was dit alles voorkombaar.

Miljoene arm mense wat kosnood ervaar wag nog op dié toelae, dit terwyl maatskaplike ontwikkeling aangekondig het dat geen uitbetalings terugwerkend gedoen gaan word nie.

Dit beteken as jy in Mei aansoek gedoen het, maar eers in Augustus uitbetaling kry, gaan jy nie vir Mei, Junie en Julie betaling ontvang nie. Dit is totaal onregverdig teenoor mense wat niks het om te eet nie.

Verder word dié spesiale toelae net tussen Mei en Oktober uitbetaal, het die regering herhaaldelik al gesê.

Kom ons hoop politieke druk neem toe – veral uit die geledere van die linksgesinde vakbonde vir wie die regering geneig is om die knie voor te buig – wat die regering sal dwing om die toelae te verleng.

Die regering moes egter al in 2000 ’n BIG ingestel het omdat Suid-Afrika ekonomies gesond was en ’n relatiewe ryk land is. Die weiering van die ANC om werklike hulp aan arm en minderbevoorregte mense te verskaf, is ’n voorsetting van dié organisasie se mislukte makro-ekonomiese filosofie wat sedert 1996 geld, toe dié organisasie die progressiewe Heropbou- en Ontwikkelingsprogram (HOP) met die konserwatiewe GEAR (Groei, Indiensneming en Herverdeling) vervang het.   

GEAR, of te wel fiskale konserwatisme deur die ANC-regering, veral die vennootskap tussen oudpres Thabo Mbeki, Trevor Manuel (toe minister van finansies) en Tito Mboweni (toe president van die Reserwe Bank) tussen 2003 en 2008, het die ekonomie gemiddeld met 5% per jaar laat groei.

Die begrotingsurplusse van dié ekonomiese bloeitydperk het ons wel goed voorberei en beskerm teen die wêreld ekonomiese inploffing van 2008, wat gevolg het na die ineenstorting van die beleggingsfirma, Lehman Brothers, in Amerika.

Manuel was egter te konserwatief (of miskien is suinig die regte woord) om die lewensomstandighede van arm Suid-Afrikaners te verander. Die genoemde begrotingsurplusse is nooit vir infrastruktuurontwikkelingsprojekte of gratis tersiêre onderrig (soos in die vorm van die huidige NSFAS) gebruik nie, maar liewer vermors op die Uitgebreide Openbare Werke-program (UOWP) wat in 2004 in die lewe geroep is.

Die UOWP was bedoel as ’n intervensieprogram om massiewe ongeskoolde en arbeidsintensiewe werksgeleenthede te skep, maar kon min of geensins geskoolde werksgeleenthede vir ’n moderne ekonomie skep nie. Dit is reeds hier waar die probleem lê, omdat die UOWP geensins aan die uitdagings en vereistes van globalisering en die vierde nywerheidsrewolusie voldoen nie.  

Die globale moderne ekonomie vereis geskoolde arbeid. Ons ongeskoolde arbeid hier in Suid-Afrika kan ongelukkig nie internasionaal meeding nie.

Verder is die begrotingsurplusse tussen 2003 en 2008 nooit gebruik om die lewensgehalte van die armes te verbeter of om ’n BIG in te stel nie, maar dit is liewer gespaar vir die Zumba-bewind. Soos ons weet is die land leeggesteel deur staatskaping en korrupsie tydens die “verlore nege jare”.  

Soos Suid-Afrika in die 2000’s ryker geword het, het die regering veral na die wêreld ekonomiese inploffing van 2008 beleggings in munisipale infrastruktuur verdubbel. Met ander woorde, in ’n bodemlose put gegooi tot so mate dat ons skuldvlakke tot 52% van die Bruto Binnelandse Produk (BBP) gespring het.  

Dié onbedoelde gevolge van verhoogde investering in munisipale infrastruktuur kon verhoed gewees het as kundiges soos ingenieurs, argitekte, stadsbeplanners en projekbestuurders eers aangestel is om te verseker die nodige kundigheid is in plek. Meer moes ook gedoen gewees het om korrupsie op munisipale vlak te bekamp.

Die ander probleem was die uitbreiding van die regering se salarisrekening op al drie regeringsvlakke. Die bedoeling kort na die 2008 wêreld ekonomiese krisis was goed, omdat die staat werk wou skep vir diegene wat hul werk verloor het, maar dit moes net vir ’n bepaalde tydperk gegeld het. Op langtermyn is dit nie volhoubaar nie en nou sit ons met ’n massiewe probleem van ’n té groot salarisrekening vir staatsamptenare wat die land in ’n geldkrisis en ook arbeidsontrus kan dompel.  

Ook het Pravin Gordhan, wat in 2009 minister van finansies onder Jacob Zuma geword het, begin om groot bedrae geld op Eskom en SAL te bestee. Volgens kommentators is Gordhan se spandabelrigheid in ooreenstemming met sy ideologiese uitgangspunte dat ’n regering alle probleme moet oplos deur te spandeer. As dit so is, dan moet ons seker verstaan hoekom SAL na COVID-19 gaan voortbestaan onder Gordhan as minister van openbare ondernemings.  

Die ANC se ander twee makro-ekonomiese beleidstukke naamlik ASGISA (Bespoedigde en Gedeelde Groei Inisiatief vir Suid-Afrika) en die Nasionale Ontwikkelingsplan (NOP) was en is ook ’n mislukking. Oor die NOP het Mbeki op ’n keer aan die hand gedoen dat dit nie eintlik ’n plan is soos dit veronderstel is om te wees nie, maar liewer ’n visie sonder ’n implementeringsplan.

Die waarheid is dat die huidige ekonomiese trajek waarop ons is, ons moontlik oor die afgrond kan druk en waaronder die arm en honger mense die ergste gaan ly.

’n BIG sou ’n verskil kon maak.

The post COVID-19: ’n Basiese inkomstetoelaag vir armes is juis nou nodig appeared first on LitNet.

Foto: avontuurestate.co.za

Brandewyn wat deur middel van die potketel-metode geproduseer word is in Suid-Afrika tot nuwe hoogtes gevoer, veral wat die kwaliteit van die plaaslike produkte betref. Die KWV is byvoorbeeld in 2019 by die Internasionale Wyn- en Spirituskompetisie in Londen vir die vierde agtereenvolgende jaar as die beste brandewynprodusent aangewys. Sy twintig jaar oue potketelbrandewyn is terselfdertyd ook as die beste potketelproduk in die wêreld aangewys.

Potketelstyl

Die distillasieproses van brandewyn, waar gebruik gemaak word van koperpotketels, is ’n ou bekende en gevestigde tegniek. As ’n eerste stap moet goeie kwaliteit druiwe gebruik word. In Suid-Afrika is dit hoofsaaklik die Chenin Blanc of Colombard kultivars wat vir die doel gebruik word. Die druiwe word meestal in die warmer streke geproduseer. Hieruit word mos voorberei waarvan basiswyn gemaak word. Basiswyn word spesiaal voorberei (sonder byvoeging van swaweldioksied) vir die dubbele distillasieproses wat die fondamentsteen vir brandewyn vorm wat in potketels voorberei word. Hierna volg die potketeldistillasieproses.

’n Outydse koper potketel (Foto: myweeklywine.co)

Basiswyn word in koperketels gedistilleer en in die proses na lae wyn (low wine) omgeskakel, met ’n alkoholinhoud van ongeveer 30% per volume. ’n Tweede distillasie volg waardeur die alkoholinhoud verder verhoog word. Die eerste distillate wat die koperketel lewer is bekend as die "kop". Hierdie gedeelte word nie gebruik nie, omdat dit hoogs vlugtige bestanddele bevat en onbruikbare aromas lewer. Die tweede aflewering word die "hart" genoem. Dit is die siel van die brandwyn wat gebottel en deur verbruikers geniet sal word. Die alkoholinhoud van die hartkomponent kan tot 70% per volume styg. Die laaste fase van die distillering word die "stert" genoem. Dit word ook, soos die "kop", nie verder in die produksieproses gebruik nie. Die brandewynstokers van weleer het geglo dat die distillaat soos ’n slang behandel moet word. Die kop is giftig en die stert ruik onaangenaam, daarom moes die kop en stert afgekap word. Die hart is in die oorblywende middelste gedeelte en kan dus beslis verder in die proses gebruik word.

Hierna kom die verouderingsproses aan die beurt waartydens die potketeldistillaat in houtvate (meestal Franse eikehout) gehou word. Die vars geproduseerde potketelbrandewyn lewer skerp sensoriese eienskappe wat tydens die verouderingsproses getemper en omskep word in ’n premium produk. ’n Komplekse interaksie tussen die "hart" van die distillaat en eikehout vind met verloop van tyd plaas. Die uiteinde van hierdie natuurlike proses is ’n produk wat as verouderde potketelbrandewyn bekendstaan.

Die brandewynmeester gebruik ’n kombinasie van kennis, ervaring en innovasie om sy produkte op kundige wyse te finaliseer. Daar is verskillende groepe waarin brandewyn verdeel word. Benewens potketelbrandewyn, is daar ook verourderde brandewyn (vintage) en versnyde brandewyn (blended). Potketel is egter die vlagskip en moet volgens wetgewing 100% potketelbrandwyn bevat, met ’n alkoholinhoud van ten minste 38% per volume en moet vir ten minste drie jaar verouder word.

Kwaliteit

Verskeie faktore oefen ’n invloed uit op die produksieproses van potketelbrandewyn.

Basiswyn word voorberei uit mos wat semihelder (clarified) is. Die verhelderingsproses sluit die verwydering van onder andere dop- en blaarpartikels, sade of pitte asook stofpartikels in. Die mate van saphelderheid (of troebelheid) en die metodes wat gebruik word, word deur die wynmaker bepaal. Die kwaliteit van basiswyn wissel gevolglik van kelder tot kelder. Volgens Van Jaarsveld en sy navorsingsgenote is min bekend oor die impak van verskillende mosverhelderingsmetodes op die konsentrasie of samestelling van byvoorbeeld langkettingvetsure en hoër alkoholtipes. Verder kan oorverheldering tot fermenteringsprobleme aanleiding gee. Deeglike kontrolering van hierdie faktore kan selfs tot die produksie van brandewyne van ’n nog hoër kwaliteit asook ’n meer komplekse karakter lei.

Potketelbrandewyn se verouderingsproses word met behulp van eikehoutvate gedoen. Met verloop van tyd vind ’n reeks fisiese en chemiese reaksies tussen die eikehout, die temperatuur, die humiditeit asook die verouderende brandewyn plaas. Kleur, reuk en smaak asook samestellingsveranderinge tree geleidelik in. Die effek van en die tydsduur wat benodig word vir doeltreffende veroudering is hoogs varieerbaar en word beïnvloed deur die distillaat, vatgrootte, oorsprong en kwaliteit van die eikehout asook die spesifieke verouderingsomgewing. Brandewynmeesters is voortdurend besig om die komplekse effek van die verouderingsproses te voorspel, te kontroleer en te simuleer.

Eikehout-chemie is kompleks omdat verskillende verbindings wat ’n invloed op die kwaliteit van aroma uitoefen, by verskillende temperature ontstaan. Verskillende eikehouttipes rooster (toast) ook verskillend. Amerikaanse eikehout wat sagter is met ’n growwer grein, word makliker as die fyngrein Europese eikehout gerooster.

Proe metodes

Volgens die Suid-Afrikaanse Brandewynstigting word die brandewyn se sogenaamde aromawiel gebruik om die smaak en geur van brandewyn te evalueer. Proeërs kan hul sensoriese vaardighede teen hierdie raamwerk toets. Die volgende hoof smaak- en geurkategorieë verskyn op die aromawiel: gehout, gerook, vrugtig, glad, soet, muscat, speserye en kruie.

Verskillende erkende metodes word gebruik indien die eienskappe van potketelbrandewyn met mekaar vergelyk word. Daar is paarsgewyse vergelyking, skalering van ooreenkomste, beskrywende analise en sorteringstake. Projektiewe kartering is ’n eenvoudige en vinnige metode om tussenproduk-afstande of verskille te meet. ’n Verdere voordeel is dat die metode nie vooraf opleiding vereis nie, en dat dit eenvoudig genoeg is om deur gewone verbruikers gebruik te kan word. Wanneer die produkte baie ooreenstem is differensiasie egter moeiliker verifieerbaar wanneer hierdie metode gebruik word. 

Produkkeuse

Die vraag ontstaan nou: watter produk moet gekies word? Daar is ware ekspert verbruikers en daar is naiëwe, maar terselfdertyd welmenede belangstellendes met menings, laasgenoemde waarvan die skrywer van hierdie artikel ’n voorbeeld is. Kenners van die bewysreg wys juis daarop dat ’n mening nie ’n feit is nie, maar wel ’n gesigspunt of standpunt oor ’n feit is.   

Dit is waarskynlik nie nodig om altyd vir Veritas-potketelpryswenners te gaan wanneer jy jou drankkabinet se voorraad wil aanvul nie, veral as met ’n beperkte begroting gewerk word. ’n Besondere potketelbrandewyn word gekenmerk deur sy voetspoor. Die ware brandwynmeester se passie moet assosieerbaar met die produk wees. Die ervare wynmaker se kennis van grondkwaliteit, klimaateienskappe, druiwekwaliteit asook die kundige distillering van die brandewynmeester, integreer tot ’n geheelervaring wat bepalend is vir die verbruiker se finale besluitneming om ’n bepaalde produk aan te skaf.

’n Voorbeeld van ’n uitstekende produk van hoogstaande gehalte is Avontuur (naby Somerset-Wes) se tien jaar verouderde potketelbrandewyn. Die druifsoort wat gebruik word is 100% Chenin Blanc. Die wingerde word nie besproei nie, is teen ’n westelike helling geleë en Perold se vyfdraad-opleidingstelsel word gebruik. Die wingerd is geplant in diep, goedgedreineerde Hutton- en Clovelly-gronde. Die produk word op die landgoed gebottel en vir tien jaar in Franse eikehoutvate verouder.

Slotperspektief

Die agtiende-eeuse Engelse skrywer en satirikus Thomas D’Urfey se uitdrukking, "I was entertained with kisses fine and brandy wine", verwoord in ’n sekere sin die genotvolle ervaring wanneer ’n doodgewone verbruiker ’n potketelproduk van ’n goeie kwaliteit saam met goeie vriende geniet. In distillaatterme gestel … "by die potketel seëvier die hart oor die kop en die stert".

Eindnota

Duimpie Bayly word bedank vir sy insette wat die inhoud van die artikel betref.

Die skrywer is ’n onafhanklike waarnemer en het geen verbintenisse met enige produk wat in die artikel genoem word nie.

Bronne geraadpleeg

Avontuur 5 Year Potstill Brandy NV.

Brandy Styles in South Africa. 

Charted Accountant Life and Style. 2019. Accountancy SA, 52-53.

Schmidt, CWH. 1982. Bewysreg. Durban: Butterworth

South Africa Brandy Foundation. The brandy aroma wheel. 

South Africa Wine Industry and Systems. www.sawis.co.za

Society of Sensory Professionals. Projective mapping. 

Van der Spuy, M. 2019. KWV-brandewyn die beste in die wêreld. Landbou.com. 

Van Jaarsveld, FP, M Blom, S  Hattingh en  J  Marais. 2005. Effect of juice turbidity and yeast lees content on brandy base wine and unmatured pot-still brandy quality. South African Journal of Enology and Viticulture, 26 (2), 116-130.

Van Jaarsveld, FP, S  Hattingh,  P Minnaar  en M Blom. 2008. Rapid Induction of Ageing Character in Brandy Products – Part I. Effects of Extraction Media and Preparation Conditions. South African Journal of Enology and Viticulture, 30(1), 1-15.

Van Jaarsveld, FP,    S Hattingh en   P Minnaar. 2009. Rapid induction of ageing character in brandy products – Part III. Influence of toasting. South African Journal of Enology and Viticulture, 30(1), 24-37.

Van Jaarsveld, FP en S Hattingh. 2012. Rapid Induction of Ageing Character in Brandy Products. Ageing and General Overview. South African Journal of Enology and Viticulture, 33(2), 225-52. 

Wineland Media. Influence of must turbidity and yeast lees content on rebate wine and potstill brandy quality.

The post Potketelbrandewyn appeared first on LitNet.

Hierdie artikel deur die filosoof Bernard Stiegler het oorspronklik op 19 April 2020 in die Franse dagblad Le Monde verskyn. Uit die Frans vertaal deur Johann Rossouw.

In hierdie artikel kyk Stiegler terug op die tronkstraf wat hy tussen 1978 en 1983 vir bankrowe uitgedien het, asook op die voorwaardes waaronder hy dit in iets deugsaams kon omskep.

’n Gevangene in sy sel in die Muret-gevangenis (Haute-Garonne, Frankryk) in 2006, waar Stiegler sy tronkstraf uitgedien het (Foto: Georges Gobet/AFP)

Hoe teenstrydig dit ook al mag wees, pas na ek in Februarie 1983 verneem het dat ek in die komende dae vrygelaat sou word ná tronkstraf wat ek in die Muret-gevangenis (Haute-Garonne, Frankryk) uitgedien het, is my aanvanklike vreugde by die wete dat ek binnekort weer by my geliefdes sou wees, byna onmiddellik vervang met die vraag na hoe ek die beste sou kon handhaaf van dit wat ek in die loop van vier jaar en agt maande kon verken – dit wat ek die deug van die gevangenis noem.

Aangesien ek die vorige jaar by twee geleenthede toegelaat is om tydelik die gevangenis te verlaat, het ek onmiddellik besef dat my vrylating goedskiks tot ’n nog groter vervreemding kon lei as die een wat my in die tronk laat beland het. Tydens my tronkstraf, en met die ondersteuning van die filosoof Gérard Granel (1930–2000), het ek noukeurig vir myself ’n uiters streng dissipline ontwikkel wat mettertyd vir my die mees intense bevrediging gebring het – natuurlik teen ’n sekere prys, maar so is dit nou eenmaal (soos met bergklim of ’n marathon).

Ek het baie gou besef dat as ek nie wou ly vanweë die absolute leegte wat die gevangenis ’n mens oplê nie, ek intensief sou moes werk. Dit is waarom ek binne ’n paar weke daarin geslaag het om ’n daaglikse roetine vas te stel danksy waarvan ek vanaf die oomblik wat ek soggens ontwaak het (of byna), my gewend het tot wat die wetenskapsfilosoof Karl Popper “die derde wêreld” noem, “synde bowenal die wêreld van die wetenskaplike denke, die poëtiese denke en kunswerke”. Destyds het ek altyd dié koers ingeslaan deur te begin met die lees van ’n teks van Mallarmé – dit het my idees in posisie geplaas. Ek het my dag dan weer geëindig met Proust, en tussen die twee het ek gestudeer deur soggens te lees en smiddae te skryf (in die eerste plek vanuit wat ek gelees het).

Dit is welbekend dat die neutralisering, opskorting of onderbreking (in Grieks sou ons praat van die épokhè) van die verhouding met wat Popper die eerste en die tweede wêrelde noem, oftewel die fisiese omstandighede van die wêreld en die gemoedstoestande van die mens, dit begunstig wat ons in die psigoanalise sublimering noem. Dit het ek dag na dag sonder enige uitkomkans beleef, en dit het gelei tot ’n uitsonderlike avontuur in hierdie derde wêreld – ondersteun deur die akademiese raamwerk van studie aan die Filosofiedepartement van die Universiteit van Toulouse le Mirail, en danksy afstandsonderrig (per korrespondensie, nie per video nie).

Dit was moontlik slegs danksy Granel, die ondersteuning van my gesin, die intelligensie van die gevangenisdirekteur, en omdat ek alleen in my sel was. Destyds was daar nie telefone of televisies in die gevangenis nie, maar slegs radio, koerante (vir diegene wat dit kon bekostig) en boeke (uitgeneem by die biblioteek of deur Gérard gebring). Die radio het my in staat gestel om kortliks van die nuus op hoogte te bly (ek het daagliks oor middagete na die nuusbulletin om 12.30 geluister), en boeke het aan my toegang gegee tot die derde wêreld, waarmee ek my probeer voed het ten einde eendag na die eerste en tweede wêrelde terug te keer.

Wat betref die voorwaardes waaronder die huidige grendelstaat vrugbaar kan wees, is dit vergelykbaar met wat ek gedurende my tronkstraf beleef het – ongelukkig eerstens in die opsig dat baie min gevangenes hul gevangenisstraf tot hul voordeel aanwend omdat vir die meeste van hulle die nodige voorwaardes daarvoor nie bestaan nie, beginnende by die feit dat hulle buiten in die gevangenis normaalweg losbandig leef, dat hulle dikwels nie weet hoe om te lees nie, dat daar deesdae TV’s in selle is, ens; dit alles bo en behalwe die feit dat hulle nie vergesel word deur ’n beskermengel soos Gérard Granel nie.

Dit hoef in geen opsig noodwendig so te wees nie. Die uitdiening van ’n straf kan eweseer so ver moontlik ’n geleentheid wees – nes ’n siekte ook ’n geleentheid kan wees, soos Georges Canguilhem ons leer deur onderskeidelik Ludovic Dugas en Friedrich Nietzsche aan te haal: “’n Siekte is … ’n ervaring van die subtielste orde, wat deur die natuur self meegebring word in baie bepaalde omstandighede en op wyses waaroor die menslike kuns nie beskik nie: dit bereik die onbereikbare” (Dugas). “Die waarde van alle morbiede toestande is dat dit sekere toestande onder ’n vergrootglas plaas, wat, ofskoon hulle normaal is, moeilik onder normale omstandighede sigbaar is” (Nietzsche).

Die grendelstaat, of dit nou in die tronk is, weens gesondheidsredes of weens oorlog, is ’n soort sosiale patologie, en wanneer dit afgedwing word, is dit goed om dit te verander in die vryheid om iets te beleef. Dit kan buitengewone verrassings meebring wat die potensiaal van ’n waterskeiding mag inhou, en mag lei tot wat Canguilhem ’n normatiwiteit noem, oftewel die uitvinding van ’n nuwe leefwyse. Maar nes ’n siekte kan so ’n ervaring ’n mens ook vernietig of dood – hierdie risiko is die prys wat daarvoor betaal word.

Vir die meeste gevangenes is opsluiting in die tronk ’n katastrofe wat hulle altyd nog verskrikliker in die noodlot laat wegsink. En tog kan so ’n ervaring vir soverre mens daarvan ’n ervaring pleks van ’n straf kan maak, van onskatbare waarde wees.

Die huidige grendelstaat moet ’n geleentheid word vir ’n omvattende besinning oor die moontlikheid en die noodsaak om ons lewens te verander. Dit moet geskied in die vorm van wat ek in Mécréance et discrédit (“Ongeloof en diskrediet”, Galilée, 2004; in Engels vertaal as Disbelief and discredit, Verso), ’n otium van die volk noem. Dit moet ’n geleentheid wees vir die herwaardering van stilte; van die ritmes wat ’n mens vir jouself gee pleks van waarvolgens jy jou skik; van ’n baie spaarsamige en oordeelkundige blootstelling aan die media en aan alles van buite wat die mens daarvan weglei om mens te wees. Om jouself veral soggens van enige media-indringing te vrywaar, is wesenlik: Sodoende kan die oggend vandag die vrug dra van die maagdelike, die immergroen en die skone vir soverre dit beoefen word met wat die Stoïsyne die tekhnè tou biou en Foucault die tegniek van die self noem.

Dit is iets wat aangeleer moet word, en iets wat dus inspanning verg – en wat moet staan in die hart van die nadenke van diegene wat in die toekoms hulle weg ná COVID-19 moet vind. Toe ek saam met Patrick Braouezec voorgestel het dat ons by die Plaine in Seine-Saint-Denis, ’n openbare instelling waarvan ek die president is, moet eksperimenteer met ’n basiese toelaag vir elkeen, was dit een manier om so ’n otium van die volk te ondersteun, soortgelyk aan deeltydse teaterpraktisyns wat slegs met tussenposes werk op voorwaarde dat hulle so ’n otium kultiveer, dit wil sê ’n vrug dra van hulle sonderlinghede.

Hier dink ek in die besonder aan die generasie van Greta Thunberg ten behoewe waarvan ek saam met die romansier Jean-Marie Gustave Le Clézio die Vereniging van die Vriende van die Thunberg-generasie gestig het, en waarmee ons probeer om ’n rondgaande skool op die been te bring wat sodanige otium kultiveer met die oog daarop om “die katastrofe te verbaas” (om Patrick Boucheron aan te haal, wat op sy beurt Victor Hugo aanhaal), en sodoende ’n nuwe normatiwiteit te skep.

Die Thunberg-generasie beleef ’n biosferiese vorm van opsluiting kenmerkend van die einde van die Antroposeen-era waarin ons almal ons opgesluit voel, en waar ons neig om al hoe nader aan wanhoop te leef. Wanhoop is ook ’n ervaring waaruit ’n mens baie kan leer (is dit nie die betekenis van die Pase vir Christene nie?) – op voorwaarde dat ons sorg dra met dit wat onder sekere omstandighede ’n sublieme vorm van energie kan word.

The post "Keer die grendelstaat om in die vryheid om iets te beleef" appeared first on LitNet.

LAW FOR ALL recently hosted a writing competition called "Write the future, right the wrongs".

The three winning entries are published on LAW FOR ALL’s website. LAW FOR ALL granted LitNet permission to publish the seven other entries of the Top 10 in the coming seven weeks. Below is “When justice meant the world had to stop, so Ayanda could dream” by Sumayya Mohamed.

Picture of Sumayya Mohamed: provided

Ayanda’s eyes fluttered open. The morning sun streamed through her large windows, a morning breeze swishing the long curtains further into the room, just like they show in the movies. Ayanda smiled softly before getting out of bed and padding to the kitchen to switch on the espresso machine, a gift from her mother, who always insisted that none of her children should lose the habit of getting up early every morning. She had worked too hard to instil it in the first place.

Her open laptop still sat on the dining room table, along with some files filled with the drawings that kept populating her mind until she got them onto paper. Ayanda packed them into her satchel; it was going to be a good day. Johannesburg was buzzing. Just outside, she could already hear it coming alive with the sun. Mothers were getting coffee before shopping on the streets; merchants were opening their doors and cleaning their shopfronts. Children were singing as they walked to school in big groups, and taxi drivers chatted and smoked their cigarettes as they leaned against their cars waiting for a fare.

As Ayanda got ready to seize the day, she reflected on the days that had brought her here. The days that were so dark that people had not known whether there would even be a day to seize anymore. It was all so alarming; one day, everyone had woken up and the world had stopped. Those days looked very different to Ayanda. They were dark, cold, damp and crowded. A fractured existence. Mama did not know where the next paycheque would come from, and Ayanda and her sister would always be preoccupied with some plan they had come up with to play their part. Except that there were no parts to play. The world had stopped, and what do you do in a world like that, when you had no place in it in the first place?

Her dreams of being an artist seemed even bleaker than before. They had heard one evening that Raymond down the road had gotten sick with the disease, and there was nothing to do but wait. Everyone spoke about the president’s speech and that there was hope for South Africa, but everything was far too broken already to dare to believe and dare to dream. Raymond could not even go to hospital. The streets were dusty when Raymond died, and no one was allowed to go to the funeral. Ayanda and Lesedi squeezed into last year’s winter clothes as they ate yesterday’s leftovers, and everything was too quiet. No one knew what tomorrow would bring.

It was funny, thought Ayanda: people went into isolation one way and came out another. The world stopped going in one direction, and began to spin again in another. You see, before the blackout, everyone did things a certain way, and if you were not compliant, as old Mr Timer used to say in school, you would get left behind. Ayanda was always left behind, always too different to be acceptable. Too introverted and too contrary, too outspoken and too opinionated, but Ayanda knew how to be by herself. It came in handy when the isolations started. Lesedi asked her once, late at night, as they listened to the unsettling quiet outside their one-bedroom home, whether this was what it always felt like for her. Ayanda laughed so loudly that it interrupted Mama’s snoring.

The thing Ayanda knew, however, was that only one thing could possibly be chaotic in these times, and that was the time when people realised that they had to face themselves.

"They have to slow down, now – everyone does," she told Lesedi. "You have to learn who you are, I think." Lesedi nodded thoughtfully before falling asleep.

She could see it all so clearly. Where others had demons to face, Ayanda had only dreams.

Ayanda pulled on her jacket and closed her door before making her way down to the street, immediately greeted by the colours, sounds and smells of the city. She would get lost in the crowd now with no hesitation. Her keys, no longer held between her fingers like a weapon, now jingled at the bottom of her satchel.

"Ayanda!" Lesedi was waving at her from across the street, bargaining with a merchant for a dress that had caught her eye. She could indulge in her shopping addictions now – they all could. Ayanda chuckled softly as she turned the corner.

The darkness left one night, and, with the rising sun, all of the systems fell. Ayanda was right: Lesedi found that people had to face themselves. The president gave another speech, and they all gathered around the TV with the bunny ears to listen. He said something about a new South Africa and using all of her people to make it happen. It did happen.

When the people came out to breathe in the new day, there was a reshuffling of priorities, just like there used to be a reshuffling of cabinets. And the people came together to lift South Africa up again. To love her again, appreciate her beauty and appreciate that they themselves were enough. And they were, smiled Ayanda, as her students began pouring into her studio for their classes, laughing and exchanging stories as if the plague had never happened. In her own way, Ayanda was glad that it had. None of them would be here if it hadn’t.

"Ok, settle down. Today, I want you to tell a story," she began. Young, fresh and free eyes watched her in rapt attention.

Read an interview with Jackie Nagtegaal on the outcome of the competition.

The winning entry of the competition was: "When I dream of a future" by Belita Andre

The second prize went to "The image of justice: a double duplex", by Nomyezo Mqhele

Third prize went to "The commute", by Sesetu Holomisa

Herewith the names of the Top 10 entries:

• "Exit" by Maretha Maartens
• "Green" by Naomi Meyer
• "Breath of law" by Inga Ntantala
• "Say something" by Harry Owen
• "Brave" by Monicca Rampine
• "When justice meant the world had to stop, so Ayanda could dream" by Sumayya Mohamed
• "Nqo" by Siyabulela Javu

LAW FOR ALL’s Top 10: "Brave" by Monnica Rampine

The post LAW FOR ALL’s Top 10: "When justice meant the world had to stop, so Ayanda could dream" by Sumayya Mohamed appeared first on LitNet.

Titel: Slagoffer
Outeur: François Smuts
Uitgewer: Queillerie
ISBN: 9780795802201

Dawid Neethling is ’n suksesvolle psigiater op Stellenbosch met ’n deeltydse pos by die universiteit, ’n knalgeel Porsche en ’n steriele huwelik. Wanneer die beeldskone musiekstudent Eva Rodriguez sy pasiënt word, kan hy hom nie indink langs watter paadjies sy hom sal laat loop nie.

Want Eva stel hom bekend aan die donker krag van die duende, wat ’n kunstenaar in staat stel om haar kuns só te beoefen dat sy haar toeskouers betower en meesleur.

Die duende maak van Dawid se lewe ’n maalkolk wat hom kort voor lank in die beskuldigdebank laat staan vir moord.

En dan begin onbeheersde kragte uitspeel wat uiteindelik sy eie lewe sal bedreig.

The post Pasverskyn: <i>Slagoffer</i> deur François Smuts appeared first on LitNet.

Foto: Unsplash

Is jy in graad 8? Wil jy wiskunde voorberei vir die September-eksamen? Laai ’n gratis vraestel en memorandum wat deur Lee-Ann West vir LitNet opgestel is, hier af.

• Vraestel
• Memorandum

Lees ook:

Graad 8-wiskundevraestel: Junie-eksamen

Wiskundevraestel en memorandum (November, graad 8, seniorfase)

Hersieningsvraestel en memorandum vir Wiskunde (graad 8)

Wiskunde met LitNet: breuke, graad 8

Graad 8: Ken jy die reëls van algebra?

Indeks: notas, toetse en vraestelle

The post Graad 8: Wiskunde – voorbereiding vir September-eksamen appeared first on LitNet.

The post Invitation: Dov Fedler talks about <em>Starlight memories – misadventures in moviemaking</em> appeared first on LitNet.

"Ek skuif die kantgordyn effens weg en loer na die stil straat onder my woonstelvenster. ’n Beweging trek my aandag. Daar by die munisipale asblik. ’n Boemelaar. Nog een van die “weerloses”. Die donker gestalte is halflyf aan’t diep en grawe, maar ek weet sy oë is groot, bruin, helder.

Toe fluister NP in my oor: “Hy het die oë van ’n kind wat nou eers na die dinge kyk.”

“Ja”, sê ek, “O, mag ek weer die genade gegun word om in hierdie vreemde dae met verwondering na ons wonderlike wêreld te kan kyk.”

Toe sê hy: “… Laat ryp word, Heer, laat U wind waai, tot al die hoogheid eindelik vas en nakend uit my teerder jeug verskyn …”

En toe klink ons ’n glasie saam – ek en die Shakespeare van Afrikaans – en hy sê: “Dis daai blêrrie soetwyn.”

The post NP Van Wyk Louw (oorlede 18 Junie 1970); COVID-19: ’n Kuier met NP agter slot en grendel appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

In my latere jare op universiteit het ek al genoeg vakke gedop en nie meer agtuur in die oggendklas te hê nie. (Dit is seker die definisie van ’n silwer randjie.) Ek het nog in die koshuis gebly en saam met my, in die selfde seksie, was ’n paar charismatiese Christene. Hulle het wel agtuur in die oggend klas gehad en deel van Pieter (nie sy regte naam nie) se oggend roetine, om homself op te sweep vir die dag, was om kliphard saam te sing met net sulke harde geestelike rock. Ek onthou dat ek wakker sou word van die musiek en sou wonder of ek die moeite moet doen om op te staan, in die koue gang af te stap en te vra om die musiek sagter te sit. As ek op sou staan sou ek maar net sowel op kon bly so ek het probeer deurdruk en ore toe druk. Aan die einde terwyl Pieter vir God loof en prys sou ek tot die selfde God bid en vra dat Hy Pieter gou sou opsweep vir die dag sodat Pieter die musiek kon afsit.

Die charismatiese kerk van Pieter-hulle was oop vir besoekers, maar dis presies wat jy gebly het – ’n besoeker. Om as waardig beskou te word moes hulle spesifieke kerk jou doop en net dan het iets in hulle koppe geskuif dat jy nie meer net ’n besoeker was nie. My verstaan van God is anders en oor die verskil kan ek ’n boek skryf, maar dit sal so sinneloos wees soos om ’n grappie te verduidelik. Kom ek spaar jou dit. Wat ek wel dan sê is dat die “ons-en-hulle” skeiding was so sterk dat een meisie van die kerk nie eers saam met my na ’n dans wou gaan nie omdat ek nie in die kerk gedoop was nie.

Pieter en sy groepie het toe op ’n manier betrokke geraak by netwerk-bemarking. In kort, dis nou een van daai skemas wat aandring dat jy jou tandepasta by hulle koop en nie by ’n ander winkel nie en as genoeg mense by hulle en by jou tandepasta koop dan kry jy “dubbel-diamant-status” en wêreldse rykdom. Ek dink Pieter en sy groepie het al gesien hoe hulle ’n seiljag kon koop en dit “God is goed” kon doop.

En hier was die paradoks: Op ’n manier is ek goed genoeg om by hulle tandepasta te koop, maar God se genade is selektief tot ek presies hulle interpretasie volg. Natuurlik kon ek nie die punt opper nie, want om te stry met iemand wat sê “die Bybel sê” beteken dat enige ander opinie mos verkeerd moet wees.

Dis omtrent twintigjaar na my koshuisdae (dank Vader) en ek het die selfde mentaliteit in ander variasies ook teegekom. En al wat ek kan dink is dat ons, myself inkluis, meer selektief moet wees aan wie ons tandepasta probeer verkoop en minder selektef te wees aan wie ons waardig beskou om God se genade te ontvang.

The post Charismatiese Christene en netwerk-bemarking appeared first on LitNet.

Dis Vrouemaand en op die gewilde rugbyprogram Toks & Tjops gaan vroue ’n groot deel van die program uitmaak. Janina Oberholzer, die aanbieder en een van die vervaardigers van die program, vertel meer.

Al die sangkunstenaars op Augustus se programme is vroue. Wie se besluit was dit en wie is hulle? 

Ons het ’n punt daarvan gemaak om net vroue te nooi in Augustus te nooi. Ons het dit nog nie van tevore gedoen nie. Dis vir ons belangrik om aandag te gee aan die probleme wat vroue tans in ons land beleef. Ons het wonderlike gaste hierdie maand! Bernice West, wat tans groot naam maak, Juanita du Plessis kom kuier saam en Leah kom maak ook ’n draai. Ons fokus ook op vroue in die sportwêreld en die Suid-Afrikaanse netbalspeler Izette Griesel kom kuier eerste saam om die bal aan die rol te sit. 

Julle gaan ’n skenking aan Huis Jabes maak. Vertel meer? 

Breyton, Toks en Leah is al drie groot ondersteuners van Huis Jabes. Daarom het die span besluit om hulle hierdie maand met ’n skening te ondersteun. Die oorhandiging van die skenking is op die program van 21 Augustus. Huis Jabes doen wonderlike werk vir vroue en kinders en tydens inperking is hulle deur ’n moeilike tyd. Ons wil hulle graag help met ’n donasie. Lees meer oor hulle hier: https://sostrust.co.za. 

Wat is die grootste uitdaging vir julle op die oomblik? Hoe stel julle ’n program saam in ’n tyd waar sport nou eers stadig maar seker aan die gang kom? 

Inperking was vir ons ’n vreemde tyd. Ons het nooit gedink dat sport nie oor die hele wêreld kan plaasvind nie. Ons het wel aangepas en op terugflitse gefokus. Ons is dankbaar dat sport nou weer begin plaasvind, selfs al is dit sonder toeskouers.

Wat mis jy die meeste van die rugbyseisoen? 

Om Suid-Afrikaanse rugby te kyk. Ek is so lus vir ’n wedstryd op Loftus. Ek hoop regtig dat ander Suid-Afrikaners ook so voel en dat hulle sodra ons weer kan, daardie stadions vol sal pak.

As jy enige rugbywedstryd weer kan beleef, watter een sal dit wees? 

Vat my terug Japan toe! Ek was baie bevoorreg om die twee semi-finale in Tokio te beleef want sonder twyfel die beste rugby-oomblik van my hele lewe was. Maar op my bucketlist is steeds daai groot een: Die Bokke teen Engeland op Twickenham.

The post kykNET: Die vroue neem (amper) oor op <em>Toks & Tjops</em> appeared first on LitNet.

“It was a source of both terror and comfort to me then that I often seemed invisible – incompletely and minimally existent, in fact. It seemed to me that I made no impact on the world, and that in exchange I was privileged to watch it unawares.” – Marilynne Robinson, Housekeeping.

Presies soos hierdie aanhaling uit een van my gunstelingboeke het ek dikwels gevoel toe ek baie jonk was. ’n Bron van terreur sowel as troos, my onsigbaarheid. Ek wou die wêreld dophou en dinge ervaar sodat ek kon skryf. En ek wou aan die beweeg bly. Rusteloosheid het my voortgestu. Ek het nie ’n motor besit nie en min geld gehad, maar ek het dikwels gereis: per trein of selfs duimgegooi.

Ek het op ’n dikwielfiets met ’n groot mandjie soos ’n wafferse Ertjies Bezuidenhout deur die strate van Potchefstroom gejaag. Ek het lag-lag Klerksdorp toe gefiets. Nie dat daar veel in Klerksdorp aangegaan het nie, maar ’n vriendin was eendag daar in die hospitaal en ek het besluit om te gaan kuier, douvoordag.

Met die terugry kry my fiets ’n pap wiel. Ek staan die band langs die pad en pomp (tjierie-tjierie) toe twee redelik gehawende mans in ’n garerige, vierkantige bruin tjor – ’n Mazda of Datsun of iets – langs my stilhou. Ek was destyds oop vir die lewe en belewenisse; ek wou alle soorte mense leer ken om oor hulle te skryf. RR Ryger en Jeanne Goosen sou my voorspring, maar Beertjie en sy boytjies was nog nie gepubliseer nie, ook nie Ons is nie almal so nie.

Die mans het soos bergies gelyk en geruik met lang, verslonste lokke, ruie baarde en ’n rooibruin gelaatskleur. Hulle stel hulle voor as broers: Mossie en Merv. Hulle woon in Stilfontein en werk op die myn. Hullle sal my ’n lift Potch toe gee, no time. Hoe, wonder ek? “Nee, ons sit jou bike in die boot, chop-chop.”

Dit doen hulle ook en die kattebak wil nie toe bly nie, maar Mossie is nie links nie en pluk soos ’n Wes-Transvaalse MacGyver sy tekkie se veter uit, haak dit deur die kattebakdeur, om die fietswiel en die modderskerm, en die kattebak bly toe. Ek klim in.

Dit was roekelose dae. Word my afkop lyk oormôre in die rivier gevind, dan het ek darem geleef, was my roekelose redenasie. Dit het in elk geval meestal gevoel asof ek droom, asof die moontlike gevolge van enige besluit wat ek neem, sou oplos en verdamp wanneer ek wakker word.

Ons draai by Stilfontein in, want ons moet eers verversings vir die rit aanskaf. Vloeibare verversings. Stillies is ’n lelike plek, ’n harige moesie op die gat van dees aarde.

Wanneer hulle soggens vroeg van nagskof af kom, vertel hulle, kan hulle glad nie slaap nie en drink dan maar tot hulle omkap. Staan op, gaan werk en herhaal. Ek is die ene ore, want ek wil mos skryf.

Ek reken toe: So vroegerig in die oggend kan ’n rosé dalk afgaan. Die broers is dik in die dollars en koop vir my ’n bottel Nederburg, yskoud, met ’n plastiekstrooitjie. Ek sit dit op die agtersitplek en drink dit soos ’n kinderkoeldrank. Hulle drink zamalek (bruin quarts Black Label) gechase met brannas.

My beskermengele was vroeg in my lewe al moeg, want ek is in my studentedae dikwels deur dronk mense rondgekarwei.

Ek vra uit oor Mossie en Merv se lewe. Hulle woon by hulle ouers. Hulle pa het hulle gereeld gebliksem, maar hulle skiem toe hy laas sy hand wou lig vir hulle en die oulady, toe het hulle sy ribbes afgeskop. Nou strip hy nie meer so maklik sy moer nie.

Ek onthou ek kon die teerpad sien deur kar se deurgeroeste vloer. In so ’n motor het ek nog nooit gery nie. In daardie dae het ek (wat in elk geval nie geweet het of ek Arthur of Martha was nie) ’n onskuld besit wat my uit vele netelige situasies gered het. Wanneer mans suggestiewe voorstelle maak, het ek hulle onbegrypend aangestaar en vriendelik geglimlag soos ’n kind wat met gestremdheid saamleef. Nie dat Mossie en Merv suggestief of onwelvoeglik was nie – hulle was ware here, met ’n outydse hoflikheid.

Ek het destyds meestal in my kop geleef, moeilik uitgereik na mense, en wanneer ek met mans op universiteit praat, moes ek dikwels hoor dit klink asof ek ’n woordeboek ingesluk het en ek praat sulke suiwer Afrikaans dat hulle voel hulle kan nie met my praat nie. Die broers het aan my lippe gehang. Ek was eksoties. Kaatjie van die baan. ’n Vorstin van ver.

Ek wou lieg oor my adres, want ek wou nie hê hulle moet weet waar ek woon nie, maar ek het te sleg gevoel. Ek wou nie ’n snob wees nie. Hulle het my by die huis wat ek met drie ander studente gedeel het, afgelaai en daarop aangedring om my papwielfiets binnetoe te dra. Hulle wou dit sommer fieks ook, maar ek het gesê ek moet klas toe gaan.

In my kamer het Mossie iets gesê van koffie, maar Merv was ferm: “Nee my china. Sy’s haastig. En jy kan sien ons is nie haar soort nie, sy’t class.”

Mossie het wel die adres gememoriseer, want daar het ’n reeks blou koerverte in die posbus geland. Wie sou kon dink hy was ’n digter? Ek onthou een versreël: “Debora dier, duur-bare tier-barbaar”. Dit het nie soveel anders geklink as die studentemans in ons Skrywerskring se pogings nie: woordslaai wat met vuilerige vingers tas na erotiek.

Ek is redelik seker Mossie en Merv het al verhuis na die goudmyn anderkant die reënboog – so laat ’n lewer hom nie mishandel nie. Maar hulle en daardie een rit van Klerksdorp na Potchefstroom lewe in my geheue voort, terwyl ek die gesigte en name van byna elke man wat ooit saam met my klasgedraf het, lankal vergeet het.

Nog ’n aanhaling van Marilynne Robinson, sy wat my briewe gesteel het en elkeen hardop lees: “She conceived of life as a road down which one traveled, an easy enough road through a broad country, and that one's destination was there from the very beginning, a measured distance away, standing in the ordinary light like some plain house where one went in and was greeted by respectable people and was shown to a room where everything one had ever lost or put aside was gathered together, waiting.”

The post Mossie en Merv en die verlokking van die langpad appeared first on LitNet.

Akademia Uitgewery het reeds die onlangse publikasie van haar eerste oorspronklike werk opgevolg met die uitgee van ’n monumentale boek oor die Middeleeuse filosofie. Die verskyning van Middeleeuse filosofie, ’n reusewerk van oor die 1 600 bladsye in twee volumes, vergestalt die lewenswerk van Johann Beukes, spesialisnavorser in hierdie dissipline aan die Universiteit van die Vrystaat se Departement Filosofie.

Middeleeuse filosofie omvat die werk van 145 filosowe oor die tydperk vanaf 410 tot 1464, en bied so ’n toeganklike tog omvattende blik op ’n millennium se ontwikkeling in die Westerse intellektuele en kulturele wêreld. Uiteindelik word hierdie denkers vanuit ses nuut­verantwoorde periodes in Middeleeuse filosofie in die werk hanteer; bygewerk vanuit die mees onlangse nisnavorsing in Duits, Engels, Frans en Nederlands; elkeen met ’n eie afdeling, bibliografie en kommentaar per eindnotas.

“Hierdie boek is vir die eietydse filosofie, Middeleeuse filosofienavorsing en die Afrikaanse taal werklikwaar ’n wêreldgebeurtenis,” sê Johann Rossouw, filosofiedepartementshoof aan die Universiteit van die Vrystaat.

In hierdie werk word by die ‘gekanoniseerde’ denkers in Middeleeuse filosofie vertoef – figure soos Augustinus, Boethius, Abelardus, Aquinas en Ockham – maar juis nié met oordrewe klem nie. Die literatuur oor hierdie gekanoniseerde denkers is reeds onoorsigtelik in ’n verskeidenheid van tale aangebied. Die boek se belang vestig eerder veral in die ondergepubliseerde, eenkantfigure in Middeleeuse filosofie – en daar is vele sodanige marginale figure indien ’n leser bereid is om die argiewe werklik met erns te neem.

Middeleeuse filosofie is nie bloot ’n akademiese naslaanwerk nie, maar ook ’n leesboek aangebied vir ’n wyer belangstellende leserspubliek – en kan vanuit die estetiese aanbod en toeganklike aard daarvan vir enige leser aanbeveel word wat geïnteresseerd is in die na-Romeinse kultuurgeskiedenis en Middeleeuse filosofiegeskiedenis.

“Johann Beukes se geduldig monnikewerk oor die Middeleeuse filosofie is wel deeglik in gesprek met ons eie tyd. Die helder en soepel taal waarin dit geskryf is verdien ’n breë-ingeligte leserspubliek in Afrikaans,” vertel Pieter Duvenage, dekaan van Akademia se Fakulteit Geesteswetenskappe. 

Kobus Krüger, emeritusprofessor in godsdienswetenskap en navorsingsgenoot verbonde aan die universiteite van Pretoria en die Vrystaat, noem die boek “’n deeglike oorsig oor en oorspronklike insig in die Middeleeuse denke, in aansluiting by en betekenisvol bydraend tot die internasionale navorsing op hierdie terrein. Hierdie groot werk bied, toeganklik ook vir die algemene leser, onskatbare betekenis vir die Afrikaanse teologie en filosofie, taal en kultuur.”

Middeleeuse filosofie is as twee aparte volumes te koop op Die Winkel en by Protea Boekwinkel se hooftak in Pretoria.

Klik hier vir ’n uittreksel van die boek.

The post Persvrystelling: Wêreldgebeurtenis in Afrikaanse filosofie appeared first on LitNet.

Die kykNET Silwerskermfees, ’n hoogtepunt op die jaarlikse vermaakkalender, gaan vanjaar ’n nuwe baadjie aantrek en in ’n ander formaat aanlyn aangebied word met ’n fokus op produksie, die ontwikkeling van kortfilms en ander opwindende en belangrike aspekte van die filmbedryf.

“Die impak van die pandemie het die produksie van alle nuwe werk wat vir vanjaar se fees vervaardig sou word, vertraag,” sê Karen Meiring, direkteur van M-Net: kykNET-kanale. “Ons moes gevolglik al ons projekte en ons benadering tot vanjaar se fees heroorweeg. Met hierdie uitdagings het ons ook nuwe geleenthede raakgesien en ons is opgewonde oor die betrekking van internasionale vennote om saam te werk, te inspireer en noodsaaklike bedryfskennis te deel met Suid-Afrikaanse filmmakers.”

Die eerste kykNET Silwerskermwebinaar sal 2 tot 4 September plaasvind en sluit in gassprekers en fasiliteerders van dwarsoor die wêreld. Die fokus sal wees op internasionale vennootskappe, befondsing en nuwe maniere van vervaardiging in die film- en televisiebedryf. Sprekers sluit in verteenwoordigers van SXSW, Berlinale, die Sydney-filmfees, die Britse Filmraad en Fremantle Media in Australië.

Die volledige program sal beskikbaar wees op Woensdag 12 Augustus 2020. Registrasie vir dié drie dae lange webinaar kos R150 en sluit toegang tot alle sessies, eksklusiewe premières van Suid-Afrikaanse filmmakers, virtuele wegbreekruimtes (“breakout rooms”) vir intieme vraag-en-antwoord sessies asook ’n werkswinkel oor befondsing wat deur Wesgro gefasiliteer sal word. Twee eksklusiewe premières van plaaslike speelfilms sal via die DStv-platform BoxOffice vertoon word.

Die tiende jaarlikse kykNET Silwerskermfees was oorspronklik beplan om vanaf 24 Augustus in Kampsbaai plaas te vind. As gevolg van die verandering in formaat is die Kortfilmkompetisie verleng met ’n nuwe fokus op draaiboekontwikkeling. Ander fees-inisiatiewe sal ook voortgaan met uitgestelde sluitingsdatums.

Een van hierdie projekte is die Draaiboeksoekkompetisie, wat by die 2019 kykNET Silwerskermfees aangekondig is. Hierdie inisiatief fokus op die ontwikkeling van nuwe tekste.

Die sluitingsdatums vir die Draaiboeksoek-inskrywings is uitgestel tot 29 Januarie 2021. Daar sal dus veel meer tyd vir ontluikende skrywers en skeppers wees om hulle idees te ontwikkel en te verfyn. Lees hier meer oor die Draaiboeksoek-kompetisie.

Filmmakers wat bestaande films wil inskryf vir moontlike vertoning by die 2021-fees, het ook tot 29 Januarie 2021 tyd om in te skryf. Lees hier meer oor bestaande films.

Die 2021 kykNET Silwerskermfees word vir Augustus volgende jaar beplan.

Die kykNET Silwerskermfees is in 2010 in die lewe geroep as ’n inisiatief om die plaaslike filmbedryf te ondersteun. By die eerste Silwerskermfees is net een speelfilm in Prins Albert vertoon, maar sedertdien het meer as 160 kortfilms en vollengtefilms by dié fees gedebuteer. In die afgelope jare het dit gegroei tot een van Suid-Afrika se mees prominente filmfeeste. Die Silwerskermfees en sy finansiële ondersteuning van die bedryf is tekenend van kykNET en M-Net se verbintenis tot die ondersteuning en ontwikkeling van plaaslike talent.

“Ons fokus en vasberadenheid sal altyd wees om filmmakers ’n platform te gee om hulle stories te vertel,” sê Meiring.

Volg kykNET Silwerskermfees op alle sosialemediaplatforms vir die jongste feesnuus.

Facebook: @Silwerskermfees
Twitter: @SilwerskermFees
Instagram: @Silwerskermfees

The post Persvrystelling: kykNET Silwerskermfees – nuwe formaat vir 2020 appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

In my latere jare op universiteit het ek al genoeg vakke gedop en nie meer agtuur in die oggendklas te hê nie. (Dit is seker die definisie van ’n silwer randjie.) Ek het nog in die koshuis gebly en saam met my, in die selfde seksie, was ’n paar charismatiese Christene. Hulle het wel agtuur in die oggend klas gehad en deel van Pieter (nie sy regte naam nie) se oggend roetine, om homself op te sweep vir die dag, was om kliphard saam te sing met net sulke harde geestelike rock. Ek onthou dat ek wakker sou word van die musiek en sou wonder of ek die moeite moet doen om op te staan, in die koue gang af te stap en te vra om die musiek sagter te sit. As ek op sou staan sou ek maar net sowel op kon bly so ek het probeer deurdruk en ore toe druk. Aan die einde terwyl Pieter vir God loof en prys sou ek tot die selfde God bid en vra dat Hy Pieter gou sou opsweep vir die dag sodat Pieter die musiek kon afsit.

Die charismatiese kerk van Pieter-hulle was oop vir besoekers, maar dis presies wat jy gebly het – ’n besoeker. Om as waardig beskou te word moes hulle spesifieke kerk jou doop en net dan het iets in hulle koppe geskuif dat jy nie meer net ’n besoeker was nie. My verstaan van God is anders en oor die verskil kan ek ’n boek skryf, maar dit sal so sinneloos wees soos om ’n grappie te verduidelik. Kom ek spaar jou dit. Wat ek wel dan sê is dat die “ons-en-hulle” skeiding was so sterk dat een meisie van die kerk nie eers saam met my na ’n dans wou gaan nie omdat ek nie in die kerk gedoop was nie.

Pieter en sy groepie het toe op ’n manier betrokke geraak by netwerk-bemarking. In kort, dis nou een van daai skemas wat aandring dat jy jou tandepasta by hulle koop en nie by ’n ander winkel nie en as genoeg mense by hulle en by jou tandepasta koop dan kry jy “dubbel-diamant-status” en wêreldse rykdom. Ek dink Pieter en sy groepie het al gesien hoe hulle ’n seiljag kon koop en dit “God is goed” kon doop.

En hier was die paradoks: Op ’n manier is ek goed genoeg om by hulle tandepasta te koop, maar God se genade is selektief tot ek presies hulle interpretasie volg. Natuurlik kon ek nie die punt opper nie, want om te stry met iemand wat sê “die Bybel sê” beteken dat enige ander opinie mos verkeerd moet wees.

Dis omtrent twintigjaar na my koshuisdae (dank Vader) en ek het die selfde mentaliteit in ander variasies ook teegekom. En al wat ek kan dink is dat ons, myself inkluis, meer selektief moet wees aan wie ons tandepasta probeer verkoop en minder selektef te wees aan wie ons waardig beskou om God se genade te ontvang.

The post Charismatiese Christene en netwerk-bemarking appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

Tussen die beet en geelwortels sit ek by die kafeetafeltjie met ’n koeldrank. Dis Nuwejaarsdag. Erna-hulle het gaan piekniek hou en swem by die meer. Hermina-hulle het gaan tennis speel. Nie een van my vriendinne het my saamgenooi nie.

Soos gewoonlik gaan my ma-hulle Germiston toe vir die Nuwejaarsdag-viering by oom Duppie en aunt Ellie. My ma-hulle is al weg hier teen negeuur. Hierdie jaar wou ek nie saam nie.

Ek is ’n groot meisie wat nou matriek toe gaan. Ek het nie meer lus om saam met die seuns met Johannes se elektriese karretjies te speel nie. Om by die grootmense te sit en tande tel is inniglik vervelig. Van die vorige jare het ek saamgegaan en in my verveeldheid het ek selfs met my neus in oom Duppie se vliegkaarte gesit. Die lughawens op die kaarte was swart stippels waar om fyn strepies soos grashalmpies in ’n sirkel gestrooi was. Onwetend dat die spikkel in die middel ’n lughawe is en die grashalmpies die verskeie rigtings waarmee vliegtuie die lughawe kon binnevlieg is.

“Jy moet saamgaan, Meis, ek hou niks daarvan dat jy alleen hier agterbly nie,” het my ma gesê en na my in die spieël gekyk terwyl sy die kam deur haar kroesies gesukkel het. Sy het spesiaal vir Nuwejaar haar hare by ou miesies Nel, wat hare in haar kombuis doen, laat perm.

Ek was ook al daar, want my ma dink noudat ek ’n groot meisie is moet ek ook my hare laat perm. Ek hou niks daarvan nie. Niks, niks, niks om hierdie kroesies op my reguit blonde hare te sit nie. Gelukkig het my ma my dit nie hierdie jaar aangedoen nie. 

“Ek het Erna beloof ek gaan saam met hulle piekniek hou,” het ek gelieg.

“Wie kom jou haal?” het sy gevra en nog vir oulaas in die gebarste spieël gekyk. Die lamp het een aand te na aan die spieël gestaan en die spieël laat bars.

“Koos en Erna,” bly ek lieg. 

 Ek wou nie hê my ma moet weet dat niemand my genooi het nie. 

 “Wat gaan jy aantrek?”

“Hierdie,” het ek gesê en in die rondte gedraai met my nuwe wit sonrok met die pienk kolle op. Dis ’n baie mooi rok wat my ma by ou miesies Read laat maak het. Dit het pienk skouerbandjies en by die soom is daar dieselfde pienk materiaal omgesoom.

“Ek weet darem nie of daardie rok te mooi is vir ’n piekniek nie. Netnou bemors jy dit met modder of waatlemoensap. Hoekom trek jy nie een van jou ou rompies met ’n donker bloesie daarby aan nie?”

“Aag nee, Mamma, dis dan Nuwejaar en ek wil mooi lyk. Buitendien, Albert en sy sussies gaan ook daar wees en Ma weet tant Anna trek haar dogters altyd so mooi aan,” het ek aanhou lieg. 

“Nou ja my kind, wees net versigtig en moet tog nie braaivleisvet op jou pragtige nuwe sonrok mors nie, hoor.”

Ek het in die agterdeur gaan staan. My pa het verbygekom met die koekblik met die sjokoladekoek in wat my ma altyd vir Nuwejaar in Germiston bak, dit na die kar toe gedra en vir die boeties, wat al bitter ongeduldig in die kar gesit het, gesê: 

“Julle maters moet gou eers lavetrie toe, julle weet tant Ellie hou nie daarvan dat julle heeldag haar binne-lavetrie se ketting trek nie.”

Ons het op daardie stofgat nie elektrisiteit of binne-spoeltoilette nie. Dis hoekom my boeties en ek altyd so opgewonde is om stad toe te gaan om ligte aan en af te knip, die spoel-lavetrie se ketting te trek en om die deksel bo die lavetrie se sitplek op te assineer. Selfs trappe was vir ons ’n avontuur om nie eers van hysbakke te praat nie. Die mense sê ons sal nou in hierdie jaar van 1955 krag hier kry, maar my pa sê dit wil hy eers sien.

My pa het die koekblik versigtig in die rak voor die kar se agterste venster gesit. 

“Toe-toe, spring nou gou agtertoe,” sê hy. “Pasop vir die bye, lyk my hulle begin weer nesmaak tussen die bakstene,” het my pa agterna geroep.

My pa het sy hoed opgesit net toe my ma op haar nuwe sandale met die fyn bandjies om die enkels by die agerdeur uitgeswiep kom.

Die seuns het aangehardloop gekom, maar my ma het hulle gekeer.

“Was gou julle hande sommer hier by die kraan, julle kan nie net so ry nie.”

Almal het ingeklim. Ek het hulle agterna gekyk toe hulle by die hek uitgery het.

My pa het nog vir oulaas deur die venster geskree: “Sluit tog al die deure hoor, my kind.” 

Ek draai om en maak die deur toe.

Ek is alleen. Terug in my kamer gaan ek op my bed sit. Boeke lê op my bedkassie langs die swart gerookte paraffienlamp. Ek het nog gisteraand ’n boek deurgeworstel. Ek het van lees gehou, maar ek sukkel om op die woorde te fokus, al kyk ek ook hoe naby. Ek sal ’n nuwe bril moet kry wat ook weer ’n spul geld sal kos. Vir lees het ek ook nie nou lus nie. Ek gaan voor die spieël staan. Ek sit my oorbelle aan. Dit lyk soos kant blomme met ’n blinkertjie in die middel. Ek trek my wit sandale aan en sit my lipstiffie, wat presies dieselfde kleur as my rok se skouerbandjies is, versigtig aan. My hare hang lossies om my gesig en al moet ek dit self sê, ek lyk vir myself mooi. Dis net die bril.

“Ag liewe Here, hoekom moet ek tog die blêrrie bril dra?” dink ek.

Ek wil so graag hê iemand moet my vandag sien en dink ek is mooi, al sê die mense “boys don’t make passes at girls who wear glasses”.

Ek is seker iemand sal vandag kafee toe kom, maar dit is nog te vroeg vir my om kafee toe te gaan. Ek dwaal verveeld van die eetkamer tot die sitkamer rond, dan gaan ek voor die klavier sit en speel die enigste stuk wat ek uit my kop ken, Minuet in G. Dit het die laaste tyd al hoe moeiliker vir my geword om bladlees te doen. Ek moes al hoe nader aan my musiekboek kyk, wat dit ongemaklik maak om te speel. Oor en oor speel ek Minuet in G. Oor en oor en oor. Eindelik staan ek op en voel aan die sitplek van my rok of ek dit nie verkreukeld gesit het nie. Ek stryk my rok glad en drentel in die gang af.

Ons radio se batterye is pap en nou kan ek nie eers radio luister nie. Dalk as ek by ons partylyn inluister, sal daar iemand op die lyn wees. Sê nou Sarel of Marie praat ... ek sal sommer sê: “Ekskuus, ek het nie geweet die lyn is besig nie.” Hulle sal my stem herken en dan as hulle uitvind ek is by die huis, sal hulle my kom haal of so iets. Ek tel die foon, wat teen die gangmuur hang, op. Niemand is op die lyn nie. “Hallo, hallo,” sê ek ingeval iemand anders ook inluister. Daar is net ’n gesuis. Ek wonder of dit is hoe eensaamheid klink. 

Ek gaan kyk op die horlosie wat in die kombuisvenster staan. Ek kan hierdie syfers mooi sien, want die wit syfers staan uit op die swart agtergrond. Vlieë gons op die vensterbank in hulle laaste stuiptrekkings, want my ma het nog vanoggend met vlieëgif gespuit.

Dis al wat ek hoor. Die horlosie se tik en die vrekkende vlieë. Af en toe kraak die sinkdak. Ek voel bang. Wat as ’n skelm of dief of moordenaar nou hier inbreek en my keel afsny? Maar ek het mos mooi in my gebedjie vir die Here gevra om my teen moordenaars en rowers te bewaar. In die kerk word ons mos geleer om God te vertrou, maar ek is nogtans bang. Weer kyk ek na die horlosie met die hoop dat die wysers al vêr aangeskuif het. Dis net ’n paar minute wat verbygegaan het.

Terug in my kamer vat ek my handsakkie en loop deur toe. Dalk as ek baie stadig kafee toe stap, sal dit ’n goeie tyd wees om te gaan koeldrank drink. 

Ek sluit die agterdeur en sit die sleutel in my handsakkie. By die hek kyk ek rond. Ek sien niemand nie. Dis doodstil op die werf. Bo in die bloekombome koer ’n tortelduif. Ek stap straat toe. Ek hou in die middel van die pad waar die grond hard is, sodat die poeiersand aan die kant van die pad nie my sandale bemors nie. Al is dit nog vroeg, steek die son soos pyltjies op my kaal skouers. Sê nou die twee Marais-seuns kom nou hier in hulle bakkie verbygery en laai my op omdat ek so mooi lyk … Sê nou hulle vra my om saam met hulle iets vir Nuwejaar te doen?

By die poskantoor roer daar niks. Niemand is eers in die tiekieboks om familie vir Nuwejaar te bel nie.

Voor ou miesies Walters se klerewinkel gaan ek staan. Soms is daar nogal mooi rokke in haar venster, maar nie vandag nie. Sy het ’n uitverkoping vir Kersfees gehad en al die mooi rokke is seker uitverkoop. My ma koop nooit klaargemaakte klere nie. Alles word vir ons gemaak by ou miesies Read met die een been. My ma sê sy is jammer vir haar, want sy het nie ’n man nie, net twee nikswerd seuns. Sy kan die geldjies gebruik. Dis sy wat my sonrok gemaak het. Dalk sien een van haar seuns my, maar ek mag nie iets met hulle te doen hê nie, want die mense sê hulle is wild met meisies.

Tot die fish and chips-plek is vandag toe. Ek hou duimvas dat die kafee darem oop sal wees. Dit sal nooit toemaak nie, want die boere kom hulle koerante haal en vir oulaas nog ’n brood of polonie of koeldrank vir hulle piekniek koop.

Tot my verligting staan die deur oop. Ek stap binne. Tannie van Wyk staan agter die toonbank en lees koerant.

Niemand is in die kafee nie. “Aitsa, vir watter kêrel lyk jy so mooi vandag?” Sy loer oor haar bril na my.

“Niemand nie, Tannie, ek kom net ’n koeldrank drink.” Ek voel skaam. Ek het nog nooit by die tafeltjies agter in die kafee tussen die groente gaan sit nie.

Ek loop tussen die kassies tamaties deur na die twee plastiektafeltjies toe, trek ’n stoel uit en gaan sit tussen die beet en geelwortels.

Tannie van Wyk kom agter die toonbank uit.

“Wat sal dit wees?” vra sy. Dit lyk of sy vir my wil lag omdat ek so ewe alleen by die tafeltjie sit en wag om bedien te word. Ek bestel ’n aarbei-koeldrank en kyk deur die vuil venster na die stofstraat waar niemand loop of ry nie.

Tannie Van bring die koeldrank in ’n glas op ’n wit piering met ’n strooitjie daarin.

“Dis ’n sixpence.”

Ek haal die geld uit my wit plastiekhandsak en sit dit ewe grand op die tafeltjie neer. Sy stap weg en ek kyk haar agterna. Ek dink dat my ma altyd sê, as iemand groot boude het, is dit beter om nie wit aan te trek nie. Maar vandag het tannie Van nie net ’n wit romp aan nie, maar ook ’n wit-en-swart strepie-bloes wat haar van agter baie breed laat lyk. Ek wonder wat my ma daarvan sal sê. My ma en pa wat seker nou al hulle Nuwejaarsdrankies drink. Die boeties wat óf die binnetoilette se ketting trek, óf met Johannes se elektriese karretjies speel.

Sê nou, dink ek weer, sê nou Koos en Erna kom nou hulle koerant haal of selfs Ben kom vir sy ma ’n brood koop en hulle sien my en nooi my ook om saam met die jongklomp te kom jol. Ek weet ek kan nie goed genoeg sien om tennis te speel nie, maar ek kan swem of saam met almal piekniek hou.

Stadig suig ek aan die strooitjie. So stadig soos die tik van ’n horlosie, want iemand sal sekerlik nou-nou kafee toe kom, al is dit ook die Osterling-kinders met hulle snotneuse. Ek weet hulle sal my sien, want hulle is regte agies en kyk my altyd aan.

Ek kyk na die borreltjies aan die kant van die glas en roer die strooitjie baie stadig rond. Dis warm in die kafee. Ek wag en luister, steeds kom daar niemand nie. Tannie Van sug.

“Ek gaan maar sluit en die closed-bordjie buite opsit,” sê sy.

Ek staan op en skuur verby die beet en geelwortels voordeur toe.

“Heppie heppie Nuwejaar,” sê ek toe ek uitstap. Ek wil huil. 

Ek loop oor die stoep en trap in die poeiersand aan die kant van die straat, dit skuif in my sandale in. Dit maak nie meer saak nie. Niemand het kafee toe gekom nie. Niemand sal my sien nie. Niemand sal my uitnooi nie. 

Soos ek terug loop, probeer ek die sand uit my sandale skud. Ek buk af om die sand tussen my tone uit te vee en toe ek opkyk, sien ek ’n figuur vêr voor my beweeg. Soos ek nader kom, sien ek dis iemand, omtrent reg oorkant ons hekkie. Ek voel opgewonde, dalk is dit een van die Marais-seuns. Dalk het hulle agtergekom ek is nie by die piekniek nie en kom hy my nooi. Hoe nader ek kom, hoe beter kan ek sien. Dis ’n swart man. Dis ou Maljan. Ek is bang vir hom.

Hy bly in die stoor agter ou miesies Epstein se winkel. Hy dra streepsakklere en motorbandsandale. Die mense sê as ou miesies Epstein haar nie oor hom ontferm het nie, sou hy lankal van honger of ’n messteek omgekom het. Hy skop-skop in die stof. Hy lag tandloos vir my. 

Dis net ek en ou Maljan wat vandag alleen is. Hy, wat geen kind of kraai het nie, en die mense sê hy is heeltemal kens. En die mense sê ek is ’n blinde mol. Net ons twee, op Nuwejaarsdag.

The post Eergister se Nuwejaarsdag, 1955 appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

Met erkenning aan ID du Plessis: Rietfontein

tydens ’n kerkdiens van Querencia*
Bedieninge-gemeente, waar die mense staan en sing 
en dertig gemeentelede aan die Here hulde bring
het op Sondag, 26 Julie 2020, ’n makabere toneel 
van skote en dood en bloed in die samekoms afgespeel.

 pastoor by die kansel
die gemeente sing saam
verheug is die dertig
want hul prys hul God se naam
sag sing die man
van Van der Westhuizen-faam
pastoor by die kansel
die gemeente sing saam

op dié wintersoggend het die gemeente stil vergader 
om mekaar te onderskraag en tot hul God te nader 
hul kom soek vertroosting in die skadu van die Kruis 
en luister na ’n preek in God se heilige huis

pastoor by die kansel                                
die gemeente sing nog saam                    
maar wie is dit dan              
wat in die deurraam staan?              
skuins draai die man             
van Van der Westhuizen-faam    
pastoor by die kansel
die gemeente sing nog saam

skielik spring drie rowers tussen die mense in die saal 
en dreig en slaan met wapens: “Ons het jul geld kom haal!” 
plat val die mans, die kinders en die vroue: 
“O God van Israel, laat bly ons tog behoue!”

’n rower voor die kansel                                
die gemeente kniel nou saam
woes dreig die rowers
en vloek in God se Naam
daar stáán die man
van Van der Westhuizen-faam
’n rower tussen die mense
die gemeente bid nou saam

Pieter trek die sneller, daar klap verskeie skote 
en op die kerk se vloer val twee van die idiote 
gate in die verdagtes se liggame en hul klere; 
dié gemeente is onder beskerming van almagtige Jahweh-Jireh

bloed by die kansel
en bloed in die saal
verlig is die dertig: 
hul kom die lyke haal 
nog ’n heroïese 
Van der Westhuizen-verhaal 
bloed by die kansel 
en bloed in die saal

• Querencia: plek vanwaar jy jou krag kry, waar jy tuis voel

The post Ballade vir Joost se boetie appeared first on LitNet.

Foto: Canva.com

Geblus

omdat my môre soek is 
sal voëls nie weer vir my klink 
soos in my laaste goeie uur 
wat gelowig gegroet het nie

wyl harsings en werwels 
die volgende sonopkoms 
pragmaties sou kon gryp 
het ek liefs stil ondergronds stagneer

donker het om my geword 
toe my oë se weerlig nie meer 
wou slaan waar water wemel nie 
te diep; te alles; te nie

hier strek droogte 
so ver oor kaal vlees 
dat my blote bestaan 
seer skrik – ’n gebluste gees

The post Geblus appeared first on LitNet.

Fotobron: Canva

Bible story

I am the watcher in the citadel,
my eyes sweeping over the wasteland,
where abound: hills with sparse grass and boulders,
shacks and shanties, beggars and stray dogs and goats,
harlots, once intended for mothering,
children playing half naked in the streets,
an angry red haze glowering on the horizon, stoked
by the scouring wind, in summer’s hellish inferno:

now, in this horrid world I perceive, I do penance, my Prince;
your light once transcended this world,
when you invited me into the cool halls
and chambers of your palaces,
where you brought me sweet grapes and invited me
to partake of savoury dishes from your ample dining halls;
your lions did not savage my feeble body;
your servants of kindness served me hand and foot;

but, when you were far away, away from the sea
and the hills, seated in the central fertile flatlands,
where the azure winter’s air is rare and frosty,
the summers, in a good year, raging
with afternoon thunderstorms,
I invited the scavengers and the hawks in;
they ravaged your daughters of honesty,
your hospitable court they turned into a swine herd.

Now, my Prince, I can hear your chariots
thundering towards the once sublime city
you left behind, and I tremble, my Prince,
I tremble and I do penance;
let your light shine,
let your goodness bring forgiveness;
you come from the Most High,
let your light shine!

The post Bible story appeared first on LitNet.

Fotobron: Unsplash

Alles. Jou naam vertel van jou geslagsregister, weerspieël jou ouers se drome en aspirasies en verklap iets van die zeitgeist waarin jy gebore is. Het jy ’n Bybelse, ’n historiese of ’n klassieke naam? Dalk spog jy met ’n nuutskepping, ’n naam met ’n eksotiese klank waarin iets van Ma én Pa vervat is? Johandré. Want Pappa André en Mamma Johanna het gereken dis te fraai om Boetie so te doop: Johan/dré, of Joh/andré, sien? Dalk is jy vernoem na ’n karakter in ’n Konsalik-boek. Svetlana, byvoorbeeld. Of dalk was jou jong ouers betower deur Hollywood-sterre – heelparty tagtigers heet Britney of Brad. Kenners in die konvensies van naamgee reken dat jong paartjies funky babaname verkies, terwyl ouers in hulle dertigs op meer tydlose name besluit. In ’n artikel elders op LitNet beweer Shirmoney Rhode weer dat die gebruik om kinders fancy name te gee, toegeneem het. Dis asof naamgewing ’n kompetisie geword het met al die aangelapte mix-and-match name. Veral op die Kaapse Vlakte. En sy haal aan: Lecharchey, Trumecia, Raylentia en Chardenenia – die lys is lank. Franse parfuumnaampies, het Rachelle Greeff dit op ’n kol genoem. ’n Alchemie van letters wat ’n magiese, volksvreemde klank teweegbring. Heelwat van hierdie name eindig op ’n "y", die spelwyse "é". Van hierdie name kreun egter só onder die gravis- en aksenttekens dat die woord met die eerste oogopslag soos iets uit Hongaars lyk. Dis soet name wat oor die palet rol ... of het die ouers iets poëties in gedagte gehad? Dikwels word die sintaksis van bestaande familiename bloot vermorsel en weer aanmekaar geflans tot (asemrowende!) neologismes. 

Vroulike name dra steeds swaar aan patriargale invoede; dogtertjies pryk tussen die genealogiese takke met hulle transgender-name: Gideona, Stefanie, Jacoba. Om van die ongeluksvoëls, wat hul voorvaders se name net so geërf het, nie te praat nie: Was daar dan regtig nie een vroulike naam om van te kies nie?

In die negentigerjare was dit hoogmode onder Afrikaanses om hul babas Afrikaname te gee, en Thembi, Thandi, Lindi, Thabo, Vusi, Sipho, Nkosi en Rolihlahla was gewilde keuses. Hierdie reënboognasiebabas – die sogenaamde born frees – is lewenslank geyk tot ’n betrokke tydsgewrig, die honeymoon-fase in die Suid-Afrikaanse geskiedenis ná president Mandela se bewindsname. En terwyl hierdie twintigers plus die juk van die steierende demokrasie in hulle name voortdra, word hulle uiteindelik die latere produk van ’n naamgeegier (name fad). Tussen 1965 en 1985, byvoorbeeld, is ’n reuse hoeveelheid dogtertjies wêreldwyd Jennifer gedoop. Die generasie Jennifers is nou middeljarig, en nie te ver in die toekoms nie is hierdie naamgenote bejaard. ’n Jong moeder mag dalk haar neus optrek vir die "ouvrounaam" ... of dalk juis besluit dat haar prinsessie so genoem moet word, want Jennifer is ondertussen getint tot ’n waardige, deurleefde naam. Naamgewing is soos modes, siklies, met al die geite en giere wat daarmee gepaard gaan.

In heelparty naamgewingskonvensies wêreldwyd word daar aan ’n jong kind twee name gegee, wat heelwat verklap van familietradisies, sowel as kultuur- en geloofspraktyke. Ons gebruik taal om persone en konsepte te identifiseer, klassifiseer en met mekaar te assosieer. Woorde beskik egter ook oor ’n bepaalde tekstuur, smaak, of feel van hulle eie, byvoorbeeld die naam Cleopatra tower die beeld op van ’n vrou met gravitas. Skrywers, wat name vir hulle karakters moet uitdink, is terdeë bewus hiervan. Byname is ook ’n spel met identiteit – of is dit die (ware) uitdrukking van die self? Afrikaanses is nie baie taktvol as dit kom by die uitdeel van byname nie ... byvoorbeeld Vissie Blom. Almal weet ’n Vissie kyk te diep in die bottel. En waarom moet Shorty knaend daaraan herinner word dat hy ’n stofpoepertjie is? Daar is ’n fyn grens tussen goedig en kwetsend. My naam, Nini, is ’n bynaam wat ek sedert kindsbeen by ’n Duitse tante gekry het. My ID-boeknaam is irrelevant, gereserveer vir offisiële aangeleenthede. Amptelike sake. My ID-boeknaam spel moeilikheid, soos wanneer ’n prokureur of skuldeiser na my nommer toe bel. Dan is dit moeilikheid en dit is amptelik. Ek is nie my ID-boeknaam nie. En natuurlik is dit ’n verkeerde nommer.

Die keuses van die nuwelinge se name word gedeponeer uit ’n verstommende aantal velde. Van hierdie name en klassifikasies is verskaf deur US Security Administration. 

Handelsmerke: Tesla (seuns en meisies), Fanta, Maybelline en Lillet (meisies).

Tekstiele en teksture: Denim (seuns en meisies) en Suede (seuns).

Sport: Op ’n stadium was daar ’n naamkoors rondom "Espn".

Spiritualiteit: Amen (seuns en meisies), Lucifer (seuns) en Calvary (seuns en meisies). Enige iemand vir Lillith? Ek praat van Adam se eerste vrou. Waarskynlik ’n goeie keuse vir ’n feministiese moeder. Maar waarom moet ’n kind tog die kruis van ’n religieuse naam dra?

Historiese en klassieke name na analogie van beroemdes en berugtes: Cleopatra en Jezebel (meisies); Stalin, Capone en Dante (seuns).

In 1938, met die Voortrekker Eeufeesherdenking van die Groot Trek het ’n paar stoere boere hulle kinders die volgende name gegee: Hermanus Eeufesius Smit, Ossewania, Kakebenia, Doringdradina – met verwysing na die Britse konsentrasiekampe tydens die Tweede Boereoorlog; en Rosina Hitleriana (Pappa was seker ’n geesdriftige Ossewa Brandwaglid). En terwyl sommiges kraak onder die gewig van geskiedkundige name, koester ánder ouers weer high hopes vir hulle bloedjies.

Prestige en name met attitude: Lucky, Beauty, Professor, Grace, General, Empress, Queenie, Duke, Vanity, Havoc, Envy, Slayer en Saint. In sommige lande is dit egter onwettig om ’n titel of geregistreerde handelsmerke as name te gebruik. 

Die natuur is ’n ryke bron van inspirasie as dit by naamgewing kom, byvoorbeeld edelgesteentes en kristalle soos Alexandrite, Esme, Jelt, Morganite en Olivine. Dan ook Lemon (meisies) en Alp (seuns) – en blommename is voor die hand liggend, byvoorbeeld Nerina, Erika, Olive, Ivy, Bluebell ... en Azalia of Abelia (van die Hebreeus, wat "asem" beteken). Ook die mitologie is nie gespaar met die uitloot van deftige name nie, byvoobeeld Eros, Ra, Isis en Beowulf.

Name met pizzazz: Suid-Afrikaners is baie kreatief as dit by nuutskeppings kom ... ja, dáárdie name, Pappa en Mamma kruisbestuif. Name met ’n duursame klank en feel, spesiaal gepasmaak vir Boetie of Sussie.  En moenie die eksotiese name vergeet nie ... Allegro, Zoë (Grieks vir lewe), Cloë of Cloé (simbool van vrugbaarheid). Daar is kiddies wat swaar dra aan poësie, maar ongelukkig nie uit die klassieke oord nie, nee, eerder die clichés van die populêre digkultuur, soos Max Ehrmann se "Desiderata". Die dae van voorgeskrewe Bybelse stamboekname is lankal verby en die sameflansings is letterlik so wyd soos die Heer se genade: Chrizette, Zelné, Yvandé, Andrénette, Z'Maré, MariLena, Alexelle, Joiedevivre, Amorique ensovoort ...

Die pandemie van 2020 het ongelukkig ook sy skadu oor die keuses van babaname gegooi. Met die onlangse geboorte van ’n tweeling in Indië het Moedertjie Precti Verma besluit om haar kroos "Covid" en "Corona" te noem. Ander pandemievariasies wat opgeteken is, heet "Kovyd", "Covid-Leigh", "Corona-Lisa" en "Quarantina".

Haas ongelooflik. Toe die stomme Juliet vir haar Romeo gevra het "What's in a name?", was dit waarskynlik as retoriese vraag bedoel. Maar met so ’n ryke deposito van name gemaak aan die mensdom, is dit duidelik dat ’n naam veel meer verklap as wat mens ooit sou kon raai.

The post Wat’s in ’n naam? appeared first on LitNet.

Aangebied deur LitNet en die Jakes Gerwel Stigting

Ter uitbreiding van LitNet en die Jakes Gerwel Stigting se strewe om nuwe skryfwerk aan te moedig, bied hierdie twee instansies van 12 Oktober tot 1 November 2020 ’n mentorskapprogram vir belowende jong Afrikaanse en Engelse skrywers aan. Die program is gemik op skrywers wat hulle met die kortkuns besig hou.

Jakes Gerwel het in die buurt van Kommadagga grootgeword; vandaar die skryfskool se naam. Verblyf van drie weke vir vyf kandidate op Somerset-Oos in die Stigting se skrywerswoning, Paulet Huis, aan die voet van die skaduryke Bosberg, is by die program ingesluit. Gerwel het hierdie huis in sy latere jare gekoop.

Die skrywer en dramaturg Rachelle Greeff, wat haar merk in Afrikaans en Engels gemaak het, sal as mentor optree. Sy was die begeleier van verskeie jong skrywers wat die afgelope agtien maande met gerekende publikasies debuteer het. Rachelle werk in verskeie genres en het al gesogte pryse vir haar kortverhale ontvang. Haar bekroonde toneelstukke Die naaimasjien en Rondomskrik is landwyd gesien en The sewing machine is in 2012 op die Edinburgh Festival opgevoer. In 2002 was sy ’n finalis van The Caine Prize for African Writing, ook “The Baby Booker” genoem. Van haar skryfwerk is ook in Duits, Nederlands en Deens vertaal.

Rachelle Greeff (Foto: Bernard Jordaan)

Voornemende deelnemers kan nou aansoek doen om vir dié geleentheid in aanmerking te kom. Aansoeke sluit op Maandag 14 September 2020 om 12:00. Belangstellendes wat op kortverhale, rubrieke, tydskrifstories, artikels of meningstukke wil fokus en nog nie voorheen ’n boek gepubliseer het nie, kan aansoek doen by theo@jgf.org.za. Aansoeke moet van die volgende vergesel word:

• ’n Kort biografiese beskrywing, met volledige kontakbesonderhede (300 woorde maksimum).
• Een of meer skryfstukke deur die skrywer waarop slegs die titel van ’n stuk aangedui word, en nie die skrywer se naam nie.
• ’n Kort motivering hoekom die skrywer meen hy/sy sal by die projek baat.

Rachelle sê: “Suksesvolle kandidate moet fokus, vasbyt en kognitiewe energie – en nuuskierigheid – saambring Somerset-Oos toe. Ná die drie weke behoort hulle potensieel publiseerbare stukke te kan skryf.”

Die skrywersverblyf in Somerset-Oos duur van 12 Oktober tot 1 November 2020, en die reis- en verblyfkostes, asook alle etes van die vyf gekeurde kandidate, word gedra. Van suksesvolle kandidate word verwag om werk te lewer vir publikasie op LitNet, en om onderhoude toe te staan. Ingevolge die nasionale rampregulasies rakende die COVID-19-pandemie sal daar van kandidate verwag word om tydens die skrywersverblyf gehoor te gee aan saniterings- en distansiëringsvoorskrifte, en om vrywaringsvorms te teken.

Die Jakes Gerwel Stigting fokus veral op die bevordering en uitbou van die Suid-Afrikaanse letterkunde. LitNet vier vanjaar sy 21ste verjaarsdag, en is sedert 1999 toegewy aan die slyp van nuwe talent.

The post LitNet en die Jakes Gerwel Stigting se Kommadagga-slypskool appeared first on LitNet.