Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 21870 articles
Browse latest View live

Watse laerisiko-gevangenes, minister Lamola?

$
0
0

Fotobron: Canva

Wat is die doel van strafoplegging? Dis een van die sentrale vrae waarmee elke voorsittende beampte gekonfronteer word wanneer hy/sy besluit oor die lot van ’n persoon wat skuldig bevind was aan ’n misdryf.

Daar is verskeie redes waarom veroordeelde persone gestraf word. Dit moet dien as afskrikking vir ander wat dink hulle kan ook die wet oortree. Dit moet die gemeenskap beskerm teen oortreders. En die oortreder self moet besef dat sy/haar gedrag nie aanvaarbaar is nie en gevolge dra. Maar die straf behoort van so ’n aard te wees dat die oortreder met hulp terug in die samelewing behoort te kan integreer.

Soms is die ootreding egter van so ’n aard dat die enigste aanvaarbare straf is om die oortreder uit die samelewing te verwyder. En dis hier waar ons strafstelsel problematies raak. Gevangenisstraf behoort die laaste en nie die eerste stop nie te wees wanneer daar oor vonnis besluit word. En tog sit ons met oorvol tronke.

Nou praat ons nie eens van beskuldigde persone wat in hegtenis aangehou word omdat hulle nie borg kan betaal nie, en dus alreeds in effek tronkstraf uitdien op ekonomiese gronde.

In sommige lande, soos Nederland, staan tronke leeg. Daar is eenvoudig nie genoeg veroordeelde persone wat tronkstraf opgelê word nie. Natuurlik kan die diepgaande verskille tussen die Nederlandse en Suid-Afrikaanse konteks nie binne die beperkte spasie van hierdie rubriek bespreek word nie. Ek volstaan maar net daarmee dat die filosofiese benadering oor watter misdade voor die hof gebring behoort te word, verskil. So ook die benadering oor hoe beskuldigde en veroordeelde persone hanteer moet word.

In ons stelsel word jeugdiges aangehou. Volwassenes wat van minder ernstige misdrywe soos winkeldiefstal aangekla word, word tronkstraf opgelê. Mense wat potensieel binne die samelewing gerehabiliteer kon word, word uit die samelewing verwyder.

Uit my eie ondervinding weet ek dat jeugdiges wat in die aanhoudingstelsel beland, selde gerehabiliteer word. Baie keer is die aanhoudingsfasiliteite net hul opleidingskool voordat hulle tot ernstiger misdade gradueer. Volwassenes met rekords het moeite om werk te bekom, wat hulle forseer om terug te keer na ’n lewe van misdaad.

Tronke is oorvol. Daar is te min beddens en te veel aangehoudenes. Daar is beperkte pogings om gevangenes te rehabiliteer. Geweld binne tronke vier hoogty. In van die groter tronke is bendes en nie die bewaarders nie in beheer van die tronk. Menseregte word heeltemal agterweë gelaat in die proses. Sosiale afstand is ’n grap. Higiëne is in baie gevalle net teoreties.

Dis die konteks waarbinne die Verenigde Nasies se hoë kommissaris vir menseregte kommentaar lewer op aanhouding in gevangenisse. Hulle beveel aan dat die druk op tronke verlig moet word, sodat COVID-19 meer effektief bestry kan word.

Dis in reaksie hierop dat daar verlede week aangekondig is dat 19 000 laerisiko-gevangenes in Suid-Afrika vrygelaat gaan word op parool.

Maar wat beteken dit in praktiese terme?

Die paroolstelsel is oneffektief. Daar is te veel gevangenes en nie genoeg korrektiewe beamptes nie. Korrektiewe vonnisse is baie keer ’n grap. Die gevangene daag op by die plek waar hy moet aanmeld, teken in en verdwyn. Daar is niemand om toesig te hou nie. Of baiekeer daag hulle eenvoudig nie op nie en dit neem weke of in sommige gevalle maande voordat die korrektiewe beampte agterkom hulle vermis iemand wat moes aangemeld het.

Korrektiewe beamptes is alreeds onder druk met te veel gevalle. Nou word daar in ’n tydperk van 10 weke nog 19 000 ekstra gevalle by hul werkslading gevoeg. Daardie gevangenes gaan net eenvoudig sonder toesig verdwyn. Maak nie saak wat die amptelike verklaring is nie, hulle word nie op parool vrygelaat met die normale paroolvoorwaardes nie. Wie gaan seker maak dat hulle onder huisarres bly? Wie gaan seker maak dat hulle by korrektiewe programme inskakel?

Die volgende vraag is natuurlik wie hierdie bevoorregte groep is wat vrygelaat word. Die amptelike verklaring lui dat net laerisiko-gevangenes wat alreeds die minimum straf uitgedien het voordat hulle vir parool in aanmerking kan kom, of wat dit binne die volgende vyf jaar sou bereik, in aanmerking kom. Spesifiek uitgesluit is gevangenes wat tot lewenslange gevangenisstraf gevonnis is, en sekere geweldsmisdade, waaronder verkragting, moord, poging tot moord, geslagsgebaseerde geweld en kindermishandeling. Dit beteken witboordjiemisdadigers kom in aanmerking vir die (kom ons noem dit maar) COVID-parool. So ook inbrekers, dwelmhandelaars, rowers (insluitend gewapende en transito-rowers), tensy die kriteria aangepas en verfyn word.

Die media berig dat net sg petty crimes in aanmerking kom. Hierdie bewoording is nooit in die amptelike persverklaring gebruik nie. Neem ook in ag dat enige persoon wat binne die volgende vyf jaar hul minimum aanhouding sal bereik voor hulle vir parool oorweeg word, in aanmerking kom. Behalwe met spesifieke statutêre uitsonderings, kan die distrikshof net ’n maksimum van drie jaar gevangenisstraf oplê. Dit beteken dat ten minste sommige van gevalle wat nou vir COVID-parool oorweeg word, waarskynlik oortreders is wie se oortredings ernstig genoeg was dat hulle in die streekshof of selfs hooggeregshof gevonnis was.

En hoekom was die groep wat alreeds die minimum straf uitgedien het om in aanmerking te kom vir parool, nie voorheen oorweeg vir parool nie? Moet ons aanneem dat hulle nie in aanmerking gekom het vir parool nie omdat die tronkowerhede hulle nie as voldoende gerehabiliteer beskou het nie?

Wat is lae-risiko daaromtrent?

The post Watse laerisiko-gevangenes, minister Lamola? appeared first on LitNet.


Skrywersonderhoud: Anel Heydenrych oor Die afloerder en haar liefde vir stories

$
0
0

Verslaggewer Anje Bruwer verruil die gevaarlike strate van Johannesburg vir ’n rustiger lewe in Colesberg om ’n misdaadroman te skryf.  Maar die platteland is allermins rustig: Daar is ’n menseslagter los wie se gruweldade Anje se kop laat duisel. Sy loop haar in sy web vas wanneer sy vir die plaaslike koerant oor sy moorde begin verslag lewer. Kaptein Siegfried Scholtz – ’n man wie se skuldgevoelens hom ry – kan nie anders nie as om Anje by die ondersoek te betrek. Gaan hulle daarin slaag om te keer dat die moordenaar nog ’n lewe wreed in ’n bloederige swartsak verpak? Die afloerder  is ’n sielkundige riller so koud en donker as kan kom.

Remona Voges het met Anel Heydenrych oor Die afloerder gesels. 

Anel Heydenrych (Foto: verskaf)

Die afloerder
Anel Heydenrych
Uitgewer: Penguin
ISBN: 9781485904328

Anel, jy het in 2016 met ’n erotiese riller, Malhuis, gedebuteer. Die afloerder word as ’n sielkundige riller beskryf. Van waar jou liefde vir dié genre?

Ek dink dit het met die spanning en die pas te doen. Van kleins af het ek gesukkel om "liefdesverhale" te lees, omdat dit vir my vervelig en voorspelbaar was. Ek is verslaaf aan boeke met ’n vinnige pas en "stewige spanningslyn".

Ek ly erg aan die "verveeldheidsiekte"; dinge verveel my gou. Ek dink ’n mens probeer maar boeke skryf waarvan jy sal hou om te lees. Die sielkunde en wat mense motiveer om dinge te doen fassineer my baie. Reeksmoordenaars, en veral "wat hulle gemaak het wat hulle is", is iets waaroor ek baie dink. Ouers en grootmense in die algemeen weet nie wat die effek van hulle dade (en woorde) op kinders is nie. Om dié aspek te ontgin is vir my baie opwindend.

Ek hou van rillers omdat dit mens aan die wonder hou en selfs bang maak. Ek glo die leser moet wil aanhou blaai, en ’n riller bied die ideale geleentheid. Ek dink die genre word toenemend gewild omdat mense wil ontsnap van hulle eie "rillers"/realiteite en met ander s’n identifiseer.

Ek wil ook graag boeke skryf wat mense oor die lewe, of ’n aspek van die lewe, laat dink. Ek dink dié genre bied hierdie geleentheid (vir my in elk geval).

Daar is ’n reeksmoordenaar in Die afloerder ter sprake. Kan jy bietjie meer oor hom vertel?

Die afloerder is gebore uit die báie boeke wat ek oor reeksmoordenaars gelees het. Hoe meer ek oor hierdie mense (en dié wat met hulle werk of hulle moet vang) gelees het en oor hulle navorsing gedoen het, hoe meer het ek  besef dat daar ’n gemene deler is. (Natuurlik is daar altyd uitsonderings.) Die reeksmoordenaars oor wie ek navorsing gedoen het, is byna deur die bank om een of ander manier mishandel as kind. In Die afloerder het ek probeer om die karakter so uit te beeld dat die leser insig moet kry in sy psige. Wat maak mense wat hulle is?

Die afloerder is ongelooflik wreed en die boek het grusame tonele wat nie maklik is vir sommige lesers om te hanteer nie. Maar ek het hom so geloofwaardig as moontlik probeer uitbeeld. In sy kop probeer kom. Hy is ’n voorbeeld van hoe hierdie wreedaards ’n dubbele lewe kan lei. Dikwels hier onder ons neuse. Ek was soms bang wanneer ek laatnag aan die boek gewerk het. 

Hy is hoogs intelligent, maar het geen insig in sy eie probleme nie. Hy wil die mag wat hy as kind verloor het, terugkry deur die "god" van lewe en dood te word.

Hy loer vroue (dikwels met ’n verkyker) af en soek een om te verkrag en te vermoor. Hy is arrogant en geslepe en glo dat die polisie nie bevoeg is om hom te vang nie. 

Ek wil nie veel meer sê nie, anders verklap ek dalk te veel!

Jy was vir lank ook ’n verslaggewer in Johannesburg. Vind jy dat jou ervarings as joernalis in jou verhale manifesteer?

Ek dink beslis so. ’n Joernalis is uiteraard nuuskierig, maar word ook met die lelike kant van menswees gekonfronteer. Dit maak dikwels ’n diep indruk op mens. Jy dink meer oor mense en hulle motiewe omdat jy ook met die donker kant van die lewe gekonfronteer word. Ongelukkig is daar nie net rose en liefde nie, maar ook pyn en wreedhede. Die samelewing is maar siek, en ’n joernalis word gedwing om wyd te kyk, anders kan jy ook nie ’n joernalis wees nie. Jy leer gou om alles te bevraagteken, al het jy self nie noodwendig die antwoorde nie.

Kan jy ’n bietjie meer oor die karakters Anje en kaptein Scholtz vertel?

Anje verruil haar loopbaan as misdaadjoernalis in Johannesburg vir ’n rustiger lewe op die platteland. Tydens ’n roadtrip ontmoet sy ’n mediese dokter op Colesberg, raak verlief en besluit om te trou en in die rustigheid van die Karoo haar tweede misdaadroman te skryf.

Maar na ’n artikel wat sy oor "Die afloerder" vir die koerant skryf, begin hy vir haar notas laat en betrek haar by sy siek speletjies.

Alhoewel waaghalsig en avontuurlustig, ervaar sy dat vrees ’n wrede tronk is.

Aanvanklik maak sy kontak met kaptein Siegfried Scholtz, wat aan die hoof van die ondersoekspan staan, bloot om inligting/stof vir haar artikels en roman te kry. Maar daar bly dit nie ...

Die dokter met wie sy getroud is, wys gou sy ander kant en word self ’n verdagte in die ondersoek. Alhoewel sy emosioneel mishandel word by die huis, besluit sy om nie ’n slagoffer te word wat nie haar doel kan bereik nie. Haar vriendskap met Victoria Seekoei (of Ma Vic) help haar om perspektief te behou en staande te bly.

Scholtz het probleme van sy eie. Hy worstel met ’n skuldkompleks oor sy aandeel in sy kind se dood. Sy vrou het weens die dood van hulle kind in ’n diep depressie verval. Sy baas dwing hom om ’n sielkundige in Bloemfontein te spreek, maar dit doen weinig om die skuld te negeer en hom te help om op die saak te fokus.

Hy is ’n goeie en toegewyde speurder met ’n passie vir geregtigheid, maar sukkel om in die "nuwe polisiewêreld" sy voete te vind. Hy worstel met ongemotiveerde en agtelosige kollegas. Te midde hiervan gee hy om vir die vroue wat deur die afloerder vermoor en "verpak" word. Maar sy huwelik wat uitmekaar val en die spoke van die verlede maak van hom ’n man wat weerloos is en sukkel om staande te bly.

Die titel van jou roman is interessant, omdat mens as leser ook eintlik karakters se lewens "afloer", nie waar nie?

Jy is inderdaad reg. Ek het eers so in die helfte van die roman besef dat die leser ook die karakters "afloer". Aanvanklik het ek hom gesien as die een wat op meer as een vlak "loer". ("Peeping Tom" in Engels is nie so mooi soos "afloerder" nie.)

Die titel sê ook iets van die gewetenlose wyse waarop hy mense afloer en homself die reg aanmatig om hulle lewens binne te dring. Asof hy die reg het om op verskillende vlakke te kan kyk.

Miskien het hy self ook te veel gesien of "afgeloer" as kind?

Ons woon in ’n land waar geweld aan die orde van die dag is. Hoekom dink jy is rillers en misdaadromans, wat vir ontspanning gelees word, steeds ’n genre wat die verbeelding van Suid-Afrikaanse lesers so aangryp?

In die joernalistiek sê ons mos: "If it bleeds, it leads." Mense is geskok oor geweld en bloed, maar ook gefassineer daardeur.

Ek dink dit is enersyds om tydelik van hulle eie wrede realiteite te ontsnap. Maar andersyds word die mens sedert die vroegste tye deur die donker kant van die lewe gefassineer.

Die karakters wat ons skep is so anders as gewone mense (nie almal nie; gewoonlik net die antagonis, soos die afloerder) en mense is nuuskierig om uit te vind hoe die skurk vasgetrek gaan word. Maar nie alle boeke in die genre het "gelukkige eindes"  nie. Maar mense hou van spanning en dat die booswig uiteindelik aan die kaak gestel word. Die "good versus evil"-beginsel sal (glo ek) altyd ’n gewilde onderwerp vir verhale bly.

Ek wil dit ook waag om te sê dat elke mens ook ’n donker en gewelddadige kant het. Die meeste leef dit nie uit nie, omdat dit nooit wakker gemaak is nie, of onderdruk word. Maar oorloë en mense wat byvoorbeeld gekyk het hoe sogenaamde hekse verbrand word, is bes moontlik ’n aanduiding dat elke mens ’n skadukant en gewelddadige neigings het.  

Wat is jou skryfproses? Volg jy ’n streng roetine?

Omdat ek so min tyd het om te skryf, kyk ek baie min televisie. Ek probeer veral naweke soveel as moontlik skryf. Ek is nie juis ’n roetinemens nie, so ek moet ook maar soms geïnspireer voel om te skryf. Wat ek wel geleer het, is dat my muse tussen my bas en die stoel is. Baie skrwers luister na musiek om hulle in ’n skryfbui te kry. Ek moet net op my bas sit, dan kom die idees (bruikbaar of nie). Baie nuwe idees kom terwyl ek skryf.

Ek het gewoonlik ’n basiese plot/storielyn, maar dit ontwikkel en verander soos wat ek tik. Karakterkaarte is belangrik, maar dit ook is belangrik om ’n karakter in sy eie rigting te laat groei. Ek is nie goed met formele prosesse nie. Ek kan nie eers ’n resep volg sonder om dit te verander nie!

Ek skryf ook nie eintlik chronologies nie. Ek spring dikwels tussen tonele rond soos wat die idees kom. En dan is dit soms ’n stryd om die chronologie later uit te sorteer.

Mens moet maar net skryf, die woorde in die pot gooi, roer en kyk wat jy opkook (soos wat Henning Pieterse altyd sê). Maar elkeen se skryfproses is waarskynlik anders.

Hoekom skryf jy?

Die kort antwoord is dat ek so mal soos ’n haas is. Wanneer jy die hoeveelste keer ’n toneel moet oorskryf, besef jy dit terdeë. 

Ek skryf omdat dit vir my regtig lekker is. Ek het in die VSA twee vlugte op een dag verpas omdat ek op die lughawe geskryf het (met oorfone aan) en nie die aankondigings gehoor het nie. Ek moes die aand sonder my bagasie (waaronder uiteraard ’n tandeborsel!) in ’n nare hotel slaap.

Toe ek op skool was, het die Afrikaans-onderwyseres, na aanleiding van ’n opstel, gesê dat ek ’n skrywer kan word, en net daar het ek besluit dis dalk moontlik.

Ek dink skryf is ’n manier om uiting te gee aan kreatiewe frustrasie. Dit is ’n manier om uitdrukking te gee aan al die waansinnige dinge wat in my en moontlik ons almal se kop aangaan. ’n Paar van ons "dapperes" waag dit om dit op papier te sit. Die wêreld is waansinnig en min dinge maak regtig sin. Miskien gee  skryf vir my die geleentheid om ’n bietjie struktuur te skep – orde in die chaos?

Ek het nie kinders nie, so ek skryf ook maar boeke om "iets agter te laat". Boeke as nalatenskap?

Skryf is vir my ’n passie – miskien omdat ek so verlief is op boeke en woorde. Van kleins af het ek elke geleentheid moontlik gebruik om te lees (dikwels ook skelm by ’n kers onder die bed dwarsdeur die nag). En kilometers ver na die naaste biblioteek te stap omdat ons nie veel goeie boeke in die huis gehad het nie.

Ek is verslaaf aan lees en kan glad nie slaap as ek nie gelees het nie (ongeag hoe laat in die nag of vroeg in die oggendure).

Ek dink nie dit is die skrywer (of enige kunstenaar) se werk om "lesse te leer" of noodwendig "boodskappe" in sy/haar werk te hê nie, maar ek dink kunstenaars hou tog ’n spieël op vir die samelewing om hulleself te sien.

En boonop is ek verlief op stories.

Wie is jou gunstelingskrywers van rillerverhale?

Daar is ’n paar. Die Japannese skrywer Natsuo Kirino is beslis een van my gunstelinge, omdat sy so uiters onortodoks is. Ander oor wie ek gaande is, is Isabel Allende en Colleen Cross. Maar die meeste "riller"-verhale wat ek lees, is op ware verhale gebaseer of gevallestudies oor wreedaardige mense en moorde.

Ian Rankin is my gunsteling-misdaadskrywer. Ek lees ook soms James Patterson.

Wat lees jy tydens die inperkingstyd?

Ek lees sommer baie – watter lekkerte! Ek lees baie boeke gelyktydig:

  • Fruit of a poisoned tree – Antony Altbeker
  • The tender bar – A memoir – JR Moehringer (briljante boek)
  • Written in blood – A history of forensic detection – Colin Wilson
  • A novel of Zelda Fitzgerald – Therese Anne Fowel (fassinerende boek)
  • Sielsiek – Henk Swanepoel en Carla van der Spuy
  • Characters & Viewpoint – Orson Scott Card
  • Swart swaan – Wilken Calitz
  • Bloed op haar hande – Carla van der Spuy
  • The eye of the naked – Litha Hermanus
  • Karaktermoord – Carina Diedericks-Hugo
  • Limerence – Vincent Pienaar (nog nie op die rak nie)

Ek skryf tans aan ’n storie wat in die tronk afspeel – die titel (in dié stadium) is Stomgeslaan. Ek lees dus ook baie oor gevangenisse. 

Lees ook:

Malhuis – ’n gesprek met Anel Heydenrych

The post Skrywersonderhoud: Anel Heydenrych oor <em>Die afloerder</em> en haar liefde vir stories appeared first on LitNet.

PhD study focuses on cheesemaking for small-scale farmers

$
0
0
Dairy farming has the potential to form an important part of cattle production systems for resource-limited farmers, provide healthy cheese products to the local communities and generate additional income.

Cheese is a good source of proteins, healthy fatty acids, vitamins and minerals needed for the development and growth of children, especially in rural areas, where essential nutrient intake is limited.

This highlights the potential of artisanal cheese to help fight malnutrition and poverty in rural communities at both household and community level.

......

Read more about sustainable development in rural communities
in this LitNet Akademies article:

“Die konseptualisering van volhoubare landelikelewensbron-ontwikkeling in Suid-Afrika met verwysing na volhoubare ontwikkeling as grondslag”:

While the policy and legal framework emphasises the usual sustainable development approaches to economic growth and the improved management of natural resources, the vast majority of rural populations focus more on survival strategies in their livelihoods (especially the poorest of the poor). Baumgartner (2004:17) argues that rural development should rather be aimed at supporting rural communities as they continually adapt their survival strategies in order to create a more sustainable livelihood.

[…]

In Africa (and therefore also in South Africa) it is essential to note that sustainable development will be achievable only if poor and marginalised communities are specifically included in the process and if the improvement of the quality of life of these communities is prioritised (Pelser and Van Rensburg 1997:164). 

......

Faith Nyamakwere

A PhD study, which is the first of its kind in South Africa, has found that farmers who have a few dairy cows and enough space can start their own small-scale, handmade cheese industry for about R24 000. This is what Dr Faith Nyamakwere of the Department of Animal Science at Stellenbosch University’s Faculty of AgriSciences believes. She recently earned her doctorate with research that could help people become small-scale cheesemakers.

As part of her study, she tested the viability of small-scale cheesemaking on four farms. Her proposed model for making so-called “artisan” cheeses takes into account, among other things, what basic equipment to use, which breed of cattle produces the best end product, hygiene practices and how to set up a reasonably inexpensive facility for aging the cheese.

Dr Nyamakwere believes that her model can also be successfully used by people who want to make their own cheese, provided they have enough space to tackle the aging process under hygienic conditions.

“The idea for her project comes from Europe, where there are still many small farms where people make cheese in the traditional way and with basic equipment. Their products are part of European culture and history. It is a niche product from which farmers receive a medium to high income,” explains her supervisor, Dr Emiliano Raffrenato of the SU Department of Animal Science.

Dr Nyamakwere tells more about this unique study.

The team behind the study

Faith, you recently received your PhD in animal science for your research on how small-scale farmers can start their own artisan cheesemaking businesses. Please would you tell us more about your research?

The aim of the study was to develop an artisanal cheesemaking model for small-scale dairy farmers in South Africa. The model includes aspects such as the use of simple equipment, breed choice, hygiene practices and how to set up a reasonably cheap aging chamber for maturation purposes.

Hard at work

What were your findings?

Typical hard-pressed Pecorino-style and ricotta cheeses were successfully processed using simple equipment, and a step-by-step protocol was developed. This cheesemaking protocol can potentially be duplicated by resource-limited, small-scale artisanal producers. The Jersey milk was noted to possess good, qualitative characteristics for cheesemaking, and it ensures higher yields. The designed artisanal chamber – using the domestic humidifier and air conditioner to control humidity and temperature respectively – was noted to be ideal for on-farm cheese aging, yielding comparably good-quality cheese.

Dr Nyamakwere believes her model can be successfully used by people who want to make their own cheese

How did you ensure that your model stayed relatively affordable, so that small-scale farmers would be able to implement the model with a low budget?

We used affordable equipment and ingredients for cheesemaking, considering resources that were available and accessible to rural farmers. The adopted cheesemaking process is relatively easy and can potentially be duplicated by resource-limited rural farmers.

This PhD study is the first of its kind in South Africa

The findings included that farmers who have a few dairy cows and enough space can start their own small-scale, handmade cheese industry

What made you interested in the topic, and what inspired your research?

My supervisors for this project, Dr Raffrenato and Dr Esposito, are originally from Italy, and most European countries have a long tradition or culture of cheesemaking using simple tools. With their moving to Africa, where the set-up is different, the idea was partially born. In addition, according to literature and from practical experience, we noted that small-scale farmers face several challenges, for example, stiff competition from bigger farmers, and milk production being seasonal and so affecting their cash flow. Therefore, artisanal cheesemaking was noted to be the key to help overcome these challenges.

Cheese is a wonderful piece of art, according to Dr Nyamakwere

What did you enjoy most about the process?

The on-field work: it was an amazing experience with the farmers in the Eastern Cape. Cheese is a wonderful piece of art, and the farmers were interested and very involved.

What were some of the most challenging parts of your research?

At first, it was difficult to sell our idea to the farmers, and we noted that they lacked sufficient information regarding cheese processing, for example, operation costs, production techniques and market opportunities.

The on-field work was an amazing experience, according to Dr Nyamakwere

Dairy farming has the potential to form an important part of cattle production systems for resource-limited farmers

Why is this research important? What is it contributing to society?

Dairy farming has the potential to form an important part of cattle production systems for resource-limited farmers, provide healthy cheese products to the local communities and generate additional income. Cheese is a good source of proteins, healthy fatty acids, vitamins and minerals needed for the development and growth of children, especially in rural areas, where essential nutrient intake is limited. This highlights the potential of artisanal cheese to help fight malnutrition and poverty in rural communities at both household and community level.

The next step in the process is getting more farmers on board and expanding the project

What are the next steps for you, regarding this research?

I look forward to having more farmers on board, and those who are interested can get in contact with us and see how we can work together. On the research side, we still need more funding and researchers willing to collaborate, so that we can fully profile the cheese from these small-scale farmers.

  • Photos: supplied

The post PhD study focuses on cheesemaking for small-scale farmers appeared first on LitNet.

Die kultuur van selfvernietigende dwarstrekkery in die VSA

$
0
0

......

“In die Amerikaanse geval kom daar egter ’n gevaarlike dwarstrekkerstreep voor wat totaal kontak met die werklikheid verloor het, wat wetenskaplike feitelikheid arbitrêr verwerp en ’n ongebreidelde, onredelike sin vir individuele belange en onafhanklikheid het. Net soos ’n ongure tiener wat teëpraat net om te stry, so protesteer halsstarrige Amerikaners wat meestal baie goed weet dat die feite nie in hul saak se guns is nie.”

......

Wie sou in die nadraai van die staatskapingsera kon glo dat ons binnekort genoop sal wees om te erken dat Suid-Afrika beter krisisbeheer as die VSA toepas?

Dié gedagte tref my vandeesweek toe ek in ’n Business Insider-artikel lees dat ’n groot span antiimmuniseringsaktiviste (anti-vaxxers) en Trump-ondersteuners te midde van die VSA se snelgroeiende koronavirus-sterftesyfer in Austin in die deelstaat Texas teen die Amerikaanse weergawe van ’n grendelstaat betoog het. Die skare het telkens “Fire Fauci” gedreunsing teen die National Institute of Allergy and Infectious Diseases se direkteur Anthony Fauci, ’n man wat al deur The Atlantic beskryf is as ’n staatsamptenaar wat eerder lojaal staan teenoor feitelikheid as teenoor Trump.

Die Trump-regering se lakse houding oor die koronavirus se plaaslike impak het voorgekom in die vorm van goedkoop politiekery en ontydige blameerspeletjies. Aanvanklik het China deurgeloop. Daar is beslis goeie gronde om China op selfs diplomatieke vlak streng verantwoordbaar te hou vir sy ondeursigtige en onverantwoordelike hantering van die aanvanklike uitbraak. Ernstige vrae duik op oor die Chinese regering se onvermoë en onwilligheid om die swakgereguleerde “bosvleis”-mark, ’n broeiplek vir nuwe virusse, eens en vir altyd in plaaslike en internasionale belang vas te vat. Nogtans het die Trump-regering waardevolle tyd gemors deur die omvang van die krisis te onderskat en te laat met behoorlike noodmaatreëls weg te spring. Ten tye van skrywe het daar reeds oor die 80 000 mense in die VSA aan COVID-19 beswyk.

In Suid-Afrika, aan die ander kant, het besliste leierskap deur Cyril Ramaphosa tot minstens ’n beheermatige deksel op ’n kokende pot gelei. Die grendelstaat is in die geheel nie die finale oplossing nie, en onder die ekonomiese omstandighede nie die beste of mees gewenste nie, maar ten minste is dit die spreekwoordelike vinger in ’n lekkende dyk. Gevolglik het die infeksiekoers en sterftesyfer in Suid-Afrika sover relatief laag gebly, ten spyte van ons land se haglike sosio-ekonomiese toestande vergeleke met dié van die VSA. Of Suid-Afrika se beslistheid gaan volhou, is ’n ope vraag. Dit is nie te betwyfel nie dat ons sleg vaar op regulatoriese gebied, en gegewe die kragdadige optrede van Cele en sy stormtroepe verloën die regering ons staatsregtelike verbintenis tot burgerlike vryhede en menseregte.

Die oorsake van hierdie magsbeheptheid en regulatoriese onbevoegdheid is ’n artikel op sy eie werd; op ’n balans kan ’n mens egter nie redelikerwys anders nie as om in te sien dat probleemkind Suid-Afrika vir ’n slag beter vaar as hoofseun Amerika.

Aan die hartjie van die VSA se verleentheidstellende onvermoë om tot daadwerklike aksie om te gaan sit ’n ou, eg-Amerikaanse dwarstrekkerstreep. Hierdie cowboy-eienskap het die Amerikaners al goed te staan gekom in die sakewêreld, in internasionale verhoudinge en veral tydens hul heldhaftige stryd vir onafhanklikheid teen Brittanje, maar dit het die res van die wêreld al dikwels ingedoen en die kleiner outjies geboelie.

Wat in Austin plaasgevind het en wat in die breër Amerikaanse politiek uitspeel is niks anders nie as ’n ongedissiplineerde en hoogs irrasionele vorm van teenstribbeling; as’t ware ’n kultuur van selfvernietigende dwarstrekkery.

Hiermee bedoel ek nie die demokratiese proses van robuuste interne politieke debat, aksie deur die burgerlike samelewing en drukgroepe of massa-optrede deur burger- en menseregtegroepe nie. Laasgenoemde verskynsels is eerder die murg in die pype van ’n demokrasie en is nodig om die elites en maghebbers aan die kaak te stel en deurlopend verantwoordbaar te hou. In die Amerikaanse geval kom daar egter ’n gevaarlike dwarstrekkerstreep voor wat totaal kontak met die werklikheid verloor het, wat wetenskaplike feitelikheid arbitrêr verwerp en ’n ongebreidelde, onredelike sin vir individuele belange en onafhanklikheid het. Net soos ’n ongure tiener wat teëpraat net om te stry, so protesteer halsstarrige Amerikaners wat meestal baie goed weet dat die feite nie in hul saak se guns is nie.

In die gewone loop van sake sal min mense hulle steur aan die teenkanting van ’n kleinerige groepie dwarstrekkers wat hul aspris blind hou vir die feite. ’n Hoogs aansteeklike plaag soos COVID-19 forseer ons egter om die beperkinge van ons individuele belange, vryhede en vermoëns te erken. In ’n afsydige wêreld vol selfsug, ongeërgdheid en oorbeklemtoonde individualisme word ons vir ’n slag terug geruk na die werklikheid van ’n ineengeskakelde wêreld, waar een persoon se optrede tot baie ander se nadeel (of voordeel) kan strek. In Suid-Afrika lyk dit of gewone mense, dalk vanweë ons kulturele opvattings oor menslikheid en empatie, die erns van die saak ingesien het en grootliks gehoor gee aan die grendelmaatreëls. Planne word gemaak en mense open hul beursies en harte vir mekaar. Drukgroepe wend hul waar nodig tot die howe om die oppergesag van die reg te onderhou.

Maar in die VSA het talle mense, ook die President, ’n kom-wat-wou-houding wat niks anders is nie as ’n koue ongeërgdheid oor die gevolge van jou dade vir ander. Party stemme redeneer dat die ekonomiese gevolge van die grendelstaat nie die ekstreme maatreëls regverdig nie. Sulke argumente is egter ewe ekstreem, omdat dit ’n valse dilemma skep: ’n Staat van inperking wat virusverspreiding probeer hokslaan, kom nie noodwendig teen die prys van totale ekonomiese ineenstorting nie. Die goue middeweg lê tussen totale ongeërgheid oor die virus se aansteeklikheid en ’n histeriese oorreaksie wat geen verhandeling van goedere en dienste prakties moontlik maak nie. Met ’n tekort aan regstreekse kennis oor hoe om ’n krisis van hierdie omvang in ons geglobaliseerde omstandighede te hanteer, moet ons ’n mate van begrip toon en erken dat hierdie middeweg ’n ongekarteerde see vir almal is.

Dit is egter baie beter as om à la die VSA jou blind te staar teen die voordele wat openbare gesondheidsmaatreëls vir die groter gemeenskap inhou, en om selfvernietigend aan te dring op jou vryhede wanneer dit vir soveel ander mense ’n lewensrisiko kan wees.

Lees meer oor populisme in Amerika in hierdie LitNet Akademies artikels:

Die kragtige oplewing van populistiese mobilisering in die eietydse internasionale stelsel – Deel 1: Literatuuroorsig, teoretiese benadering en voorkoms

Die kragtige oplewing van populistiese mobilisering in die eietydse internasionale stelsel – Deel 2: Oorsake en gevolge

Lees ook op LitNet en Voertaal:

Donald Trump, die koronavirus se beste vriend

Miskien word Donald Trump ge-COVID-19

Trump skok Suid-Afrika en res van wêreld tydens koronakrisis

The post Die kultuur van selfvernietigende dwarstrekkery in die VSA appeared first on LitNet.

Pasverskyn: Vers & vrou deur Karen de Wet

$
0
0

Titel: Vers & vrou – 258 gedigte
Outeur: Karen de Wet
Uitgewer: Human & Rousseau
ISBN: 9780798180672

’n Versameling gedigte oor vroue, deur vroue, vir vroue – en vir dié wat met vroue leef.

Lees oor beroepsvroue en huisvroue, verliefde, geliefde en ontnugterde vroue, vroue met kinders en sonder kinders, vroue wat in die kalklig staan en vroue wat deur grense breek. In dié boek word die heelal beskou deur ’n vroulike blik. ’n Bloemlesing om aan te gee vir ’n vriendin of ’n suster, vir ma’s en vir dogters, vir geliefdes – omdat ons almal ’n bietjie so is, en ook nié so is nie.

The post Pasverskyn: <i>Vers & vrou</i> deur Karen de Wet appeared first on LitNet.

Magazines in the new normal: Ctrl+X or fast forward?

$
0
0

As mass extinction threatens South Africa’s traditional magazines (fifteen titles closed down earlier this month), Catherine Knox recalls a time when the industry was on a roll. Drawing meaning from her own early encounters, she suggests that the time of the magazine is not over, even though the bell tolls for paper, ink and delivery vans.

Photo: Pixabay.com

Vogue magazine found its way from London to the remote Natal Midlands farmstead where I grew up in the 1950s. It came every month in the padlocked postbag which the RMT bus dropped off on the district road at the top of the hill. My grandmother’s two little magazines, Home Chat and Women’s Weekly, came in the postbag once a week. They had stories for children about robins, squirrels and foxes. Also from England.

The Farmers Weekly, on the other hand, came in the postbag from somewhere in South Africa. My siblings and I were avid readers of all these titles, but I am the only one still fascinated by the magazine as a cultural artefact.

Our little gang of farm youngsters (five siblings and our Zulu pals) explored the interactive potential of Farmers Weekly. At that time, there were a number of forms in the magazine to fill in – you could enter competitions, apply for pamphlets, obtain details of courses, get instructions. To represent our consortium, we invented someone called JD Knox and filled in the forms. Our farmer mother (she homeschooled us) provided envelopes and stamps. And, oh, the excitement when Thomas Zondo plodded back down from the top of the hill with the empty wooden egg boxes and cream cans (sent back from the market) and the postbag, which now often contained brown foolscap envelopes of bumph addressed to JD Knox!

We took turns at opening the envelopes, and we kept everything in a box. This activity gave us agency – it made us feel noticed, connected – the feeling that my current favourite publishing phenomenon, the Facebook group View from my window, has given its 2,3 million readers/members.

Farmers Weekly is also online now. It survived this month’s mass burial of AMP and Caxton magazines – the end result of falling readership and loss of advertising revenue precipitated by lockdown. And FW is more interactive today than ever before, as are the Media24 magazines, each of which has a digital edition.

Encouraged by the mother who continued to supply those envelopes and stamps, I started freelancing before I graduated (from ’Maritzburg varsity in 1966). A fashion drawing (in The Natal Witness) was my debut into print, followed by articles and photographs on lifestyle, entertainment and fashion. I would borrow clothes from local shops and get friends to dress up so I could shoot fashion pictures (one frame per garment: I was stunned when I saw the 1966 Antonioni movie Blow up, in which David Hemmings played a fashion photographer who shot in bursts with a motor drive. What a waste of film!).

At first, our pharmacy did my developing and printing, and then they showed me how to do it myself in their darkroom. Such was life in ’Maritzburg. Everything was possible. All one needed was chutzpah, stamps and envelopes. (I picked up numerous useful Yiddish expressions while I worked with Jane Raphaely.)

......

“Her generation knew fear and privation, which either broke them or made them fiercely aspirational and determined to let nothing get them down. This is where Vogue magazine came into the picture.” 

......

I mention this to illustrate the point that while a magazine like Vogue could encourage mindless consumerism, etc, it can also encourage cultural production. I never wanted to be the model or own the jewellery. I wanted to design the clothes, take the pictures and make the magazine. Because it was the ’60s (before it became the norm to take a course before you could do anything), I just did it – wrote articles, made drawings and took pictures, and then sent them in to be published.

That time seems to have come again. View from my window is my example. Belgian graphic designer Barbara Duriau, locked up with a laptop in her apartment in Amsterdam, launched a Facebook group on 22 March 2020. Five weeks later, she had 2,3 million members and closed down to new members. These figures are dizzying to a traditional magazinista.

Barbara Duriau, founder of Facebook group View from my window (March 2020)

Duriau loves to travel and has generated a unique travel publication with this simple editorial proposition: “We are all locked down, looking out at the world through our windows. Let’s share and connect. Send one picture taken through your window and the time and place you took it.” The entry threshold was low: you needed only a smart phone to take your shot, and then to send it in.

Her proposition stimulated a flood of poignant, touching, funny, intimate messages and interactions and some truly breathtaking photographs from all over the world (the Himalayas, Peru, the Faroe Islands, my Bedford, Siberia – you name it) – a wealth of content, 100% produced by members. No support from advertisers. She and a small group of volunteers are still ploughing through thousands of submissions, each of which has to be vetted before being posted online.

I would say that Duriau has a unique editorial sense; she understood the global zeitgeist in March 2020, and she said (effectively), “Will this help with how you’re feeling?” and beguiled a niche audience across cultures.

But it also shows that, thanks to the internet, creatives with the right sense of time and place can now wing it solo and change the face of publishing.

Staff pic of Fair Lady teenage page editor Cathy Knox, taken in 1968 by theatremaker Brian Astbury

The stars were similarly aligned in 1964 when Nasionale Pers took a gamble and let Jane Raphaely launch a perfectly timed Fair Lady magazine into a market that was ripe for it. (The cover price was 10 cents, and you could get a year’s subscription for R1.) She may have changed the face of South African magazines, but there was no question of winging it with the dinosaur printing machines of the time.

That is why my first commission from Jane was a series of line drawings, not photographs. (I had already submitted some fashion drawings and photographs to her.)

This was the ’60s, when magazines had a very exciting job to do, but print quality was lousy. Colour pages were very expensive to print, often coming out even splodgier than black and white shots. Line drawings printed well and gave life to editorial pages, differentiating them from advertisements.

I still love doing those clean line drawings, and they still inform my textile work. I’m just sorry that this penchant irritated my lecturers in the Fine Art Department at ’Maritzburg varsity way back then.

Trying to make sense of the 1960s today, I think about being brought up by a mother directly involved in and affected by WWII, two of her brothers serving “up north”, one lost for six years and only found again in an Italian prisoner of war camp at the end of the war. She was desperate to enlist as well, but was forced to stay in South Africa because she was qualified to train nurses.

Her generation knew fear and privation, which either broke them or made them fiercely aspirational and determined to let nothing get them down. This is where Vogue magazine came into the picture. She personally needed the magazine as a window into a more enabled life, and she said that with three daughters in the house, Vogue was a necessity: intelligent, polished, cosmopolitan, fluent and good-looking.

Photo: Pixabay.com

At the same time, Mother drummed into us that we were responsible for people less fortunate than us. It was our duty to get educated and be successful so that we could help other women. This ethos (probably more than my intimate knowledge of Vogue magazine) equipped me to work for Jane Raphaely when I first joined her team in 1967.

To my way of thinking now, the swinging ’60s (Mary Quant, The Beatles and all that fun) came from people like us: the generation who had been reared by the WWII generation. I don’t recall entertaining this kind of thought at the time. We were all too busy being excited and (in South Africa) pretending not to be terrified by messages from a draconian (and fear-driven) government and the police spies who seemed to be everywhere. They were everywhere.

I began at Fair Lady the way I continued – working in a number of specialised departments at the same time. As printing evolved, I still did many drawings, but I worked increasingly with photographers. Jane created a happy place, and major talents hung out with us. Many of the people we worked with became legends in their own right. Leslie Dektor is just one of many examples.

I assisted the knitting editor, Zita Schimming, who worked from home. She had learned to knit in a German factory where they lined young girls up on benches and made them knit jerseys for the army all day, in return for minimal rations. Our show business editor, Bunty Turner, arrived in South Africa in a touring production of My fair lady. (The magazine’s name was derived from this show.) I had seen the production in Durban, so I loved typing out Bunty’s stories, which were written with a 6B pencil in scrawly script.

I also worked with the fiction: we carried three short stories and a serial instalment in every issue. Artists of the calibre of Paul Emsley were pleased to illustrate for us. (Paul was recently commissioned by the UK’s National Portrait Gallery to paint the first official portrait of the Duchess of Cambridge.)

We encouraged stories from South Africans (you had to send a stamped and addressed envelope for return, in case the story was not accepted), but most of the novels available for serialisation were submitted by international agents – wads of typed foolscap pages tied up with string. (This was before South Africa went metric in 1970.) Over the years, as I looked for novels right for us, I ploughed through so much trash (and often violent, nasty trash) that I still hold up a bunch of garlic if a novel approaches my comfort zone.

From today’s perspective, it’s hard to conceive of working in publishing before computers.

A novel, once accepted for serialisation, had to be chopped into six instalments (our optimum for maintaining reader interest), each of which had to be reduced to 1 800 words or so. There was no Ctrl+X and Ctrl+V. Cut and paste meant scissors and sticky tape. There was no word count, so the patchwork pages went to the subs and then to the print factory, where they were set by German operators who knew the imported machines but didn’t know English. (Imagine the typos.) Printouts went to the art department to be measured, and then back to me because they needed to be a bit longer or a bit shorter. Then back to the subs for the typos …

And, of course, there were no emails, either. Readers needed stamps and envelopes to interact. They sent R1 postal orders to pay for their subscriptions. We ran hugely popular competitions, and the GPO had to bring the entries in special sacks – a trove of data that could only be mined manually. Running on instinct and random sampling, we picked up indicators and acted on them in what proved to be a hit more often than a miss, as happens in a congenial, creative environment.

The letters to our problem page (ask Elizabeth Duncan) came in for close and respectful attention. Letters to the editor were strongly featured, and unsolicited manuscripts and short stories were encouraged. “Let’s have a look at what’s come in from the readers” was often the opening line at monthly planning meetings.

We were reader-obsessed. Spared the mediated “reality” of television (introduced in 1976), we did our own research in the grocery store, on the train, on the beach, at the dentist’s – everywhere. We did not ask ourselves how we could sell the readers to the advertisers, but, “Where do they come from? What are they worried or cross about? What will entertain them? How can we plug into their lives and help?” I think this was at the heart of Team Raphaely’s success in those early years.

But everything is in constant flux, and my subsequent experiences with Fair Lady and editing other magazines supported my premise that social culture runs in three-year cycles. I have also heard it said that creative people need change and refreshment every three years.

By the end of 1969 (my third year at Fair Lady), the striking success of the magazine had brought increased pressure on profit-making in an increasingly competitive market. The ’60s were giving way to a tougher, more materialistic environment and an escalation of political conflict in South Africa. Many creative people were destabilised.

I took myself away from the noise, back to university (Rhodes), where I could wear long shweshwe dresses and commune with dreamers – for three years.

But I am not leaving it longer than three days to see what Barbara Duriau is going to do with her 2,3 million members. She has already announced that the world has changed in the five weeks since 22 March, and that is why View from my window is now transforming. She promises to announce the road ahead soon. She has already hinted that it may involve a book.

Paper and ink are not going away just yet.

The post Magazines in the new normal: Ctrl+X or fast forward? appeared first on LitNet.

NATi-aansoeke oop vir produksievoorleggings

$
0
0

Cornelia Faasen (Foto: verskaf)

Indien jy ’n idee vir ’n teaterproduksie het en graag jou produksie op die planke wil sien, moet jy góú spring. Die Nasionale Afrikaanse Teater-inisiatief (NATi) se aansoeke is oop vir rolspelers in die teaterbedryf om ’n voorlegging vir ’n produksie in te stuur vir oorweging vir 2021 en 2022.

Volgens NATi se webtuiste is hulle op soek na “nuwe, innoverende idees in ’n verskeidenheid genres: musiekteater, drama, komedie, dans- of bewegingsteater en lewende kuns”. Alle aansoeke moet teen 1 Junie 2020 om 17:00 ingedien word.

NATi is ’n inisiatief wat daarop fokus om Afrikaanse teater te ondersteun, te bevorder en te befonds, en sodoende Afrikaanse produksies op die planke te bring. Oor die jare het NATi al gehelp om verskeie produksie-idees tot realiteit te omskep en na kunstefeeste oor die land te stuur. Dié produksies sluit onder andere in die bekroonde Koningin Lear met Antoinette Kellermann, Anna-Mart van der Merwe, Rolanda Marais en Neels van Jaarsveld wat by verskeie kunstefeeste die aandag getrek het. Antjie Krog was verantwoordelik vir die teks en Marthinus Basson vir die regie.

So het NATi ook al vir talle jong opkomende kunstenaars die geleentheid gebied om hul werk op die verhoog te sien, soos die jong Herschelle Benjamin se bekroonde In Slavenhuis 39.

Cornelia Faasen, die hoof uitvoerende beampte van NATi, vertel meer oor waarna hulle op soek is wanneer hulle idees vir produksies oorweeg, en gee raad vir enigeen wat beoog om ’n idee in te skryf.

Koningin Lear (Foto: Nardus Engelbrecht)

Is daar enige spesifieke kriteria of voorskrifte waaraan die voorstelle moet voldoen?

Omdat ons binne so ’n kreatiewe omgewing werk, beoordeel ons elke voorstel of voorlegging op eie meriete. Daar is nie een lys kriteria wat in yster gegiet is nie; daar is eerder ’n reeks kriteria wat ons in ag neem. Ons probeer die teaterlandskap elke jaar opnuut beoordeel en kyk na waar daar nuwe temas of aktuele onderwerpe is wat aandag vereis, watter opkomende kunstenaars geleenthede gegun behoort te word, hoe ons na ons meer ervare kunstenaars kyk. Is daar ’n goeie balans tussen nuutgeskepte werk en bestaande of vertaalde werk? Is daar ’n goeie balans tussen avant-garde en grensverskuiwende werke en ook kommersiële werk? Is daar te veel eenpersoonsvertonings? Of is daar te veel groot stukke met groot stelle wat net in bepaalde lokale kan speel by feeste en wat baie geld kos om op toer te gaan? Wanneer ons tematies na die werk kyk, moet ons ook in ag neem dat daar genoeg diversiteit in die tipe werk en soort Afrikaans is wat op die verhoog geplaas word. Ons gehore is divers en ons kunstenaars ook – ons moet seker maak dat ons feeste en ook ’n organisasie soos NATi dit reflekteer. Ons kyk ook ernstig na die vraagstuk of kommersiële werk wat self ’n inkomste genereer deur kaartjieverkope, finansiële ondersteuning geniet versus moeiliker werk wat nie so goed sal verkoop nie, maar baie meriete het. Dan worstel ons met die vraag of ons verantwoordlikheid juis lê by werk wat andersins nie die lig sal sien nie omdat dit te duur is en dat ons juis ons fondse daarvoor moet aanwend.

Koningin Lear (Foto: Nardus Engelbrecht)

Wanneer ons die legkaart laat pas het, is wanneer ons die besluite neem. Ons konsulteer baie wyd met die Feesteforum en neem die besluite saam met hulle om ook hul unieke behoeftes te dien – feeste is ons heel belangrikste vennote en daarom moet ons in ag neem wat die feeste se unieke profiele is en spesifieke hoe gehore by feeste verskil. Nie alle produksies werk by alle feeste nie en daarom moet ons kyk na unieke pakkette vir elke fees.

Uiteindelik is ons oogmerk om die bedryf en al die rolspelers te dien – daar is baie faktore wat ’n rol speel waarvan gehore of selfs kunstenaars nie eens altyd bewus is nie. Daar is wel baie opinies … en dis lekker, so ek luister graag na wat mense vir my vertel oor wat ons eerder moet doen. So leer mens wat mense se persepsies van goed is en dis ook belangrik. Ek spandeer onder normale omstandighede 50% van my tyd in afsprake met rolspelers om na mense se idees te luister en raad te gee of die groter prentjie te skets. Dis ’n ongelooflike voorreg om in so ’n posisie te wees waar kunstenaars jou vertrou in die toets en konseptualisering van hul werk en om te sien hoe dit later gestalte vind op die verhoog. Ons betrek ook in die siklus (soos vorige kere) ’n onafhanklike paneel om ook te help lees en ’n verslag op te stel vir die feeste, wat as ekstra maatreël dien in ons besluitnemingsproses.

In Slavenhuis 39 (Foto: Vulture Photography)

In Slavenhuis 39 (Foto: Vulture Photography)

Julle noem dat voorkeur gegee sal word aan werk wat grensverskuiwend of uitdagend is en selfs kruisbestuiwend tussen genres werk. Wat presies bedoel julle hiermee?

In hierdie onsekere tyd wil ons graag kunstenaars uitdaag om kreatief om te gaan met hulle werk en die manier waarop hulle dink oor die rol van die kunste, en spesifiek die teater. Ons het gevoel dat die laaste paar jaar ’n sterk bloeitydperk was vir ’n bepaalde soort teater, maar dat teaterkunstenaars toenemend werk skep met ’n “mark” in gedagte of die idee van die verkoopbaarheid van hul werk. Ons wou hul ’n bietjie bevry van dié boeie en aanmoedig deur te sê NATi is oorspronklik in die lewe geroep met die idee dat grensverskuiwende werk wat nie andersins die lig sal sien nie, deur ons befonds word. Ons wil so ’n bietjie teruggaan na ons “wortels”. Ons het die laaste paar jaar baie aandag gegee aan feeste se versugting vir werk wat kaartjies verkoop, omdat feeste afhanklik is van die inkomste (aangesien ons die ontwikkelingskoste dek), maar ons hoop dat ons kunstenaars volgende jaar vir ons nuwe insigte gaan bring oor die veranderende wêreld waarin ons leef.

In Slavenhuis 39 (Foto: Vulture Photography)

In Slavenhuis 39 (Foto: Vulture Photography)

Ek is redelik seker gehore gaan ’n behoefte hê aan ligter werk, maar terselfdertyd het die wêreld en ons perspektiewe daarop onherkenbaar verskuif die laaste drie maande, en ons kunstenaars moet daaroor besin. Ons kan nie volgende jaar net komedie of eenpersoonsvertonings aanbied nie. Ons moet onsself uitdaag. Daarom wil ons vir kunstenaars die versekering bied dat daar nog ’n behoefte is aan werk wat nuwe vorme ondersoek (aanlyn teater moet nou ondersoek word) solank die vorm en inhoud met mekaar gesels. En dan moet daar kruisbestuiwend gedink word – ons hoop om volgende jaar te kan voortgaan met feeste, maar indien dit nie moontlik is nie, gaan ons baie kreatief moet wees oor hoe ons teater by die mense gaan uitkry – terwyl ons respek betoon teenoor teater as medium en nie enige nonsens net met ’n selfoonkamera afneem en gehore laat betaal daarvoor nie. Ons moet kwaliteit bo alles stel en seker maak ons kunstenaarsgemeenskap het werk en ’n inkomste – so iewers tussen al die oorwegings lê die antwoord. In ’n neutedop: Wees innoverend. Dit is hoe ons teater in die nuwe wêreld waarin ons nou leef, gaan red. En hoe kunstenaars hulself gaan red. Sonder dat ons dink om alles aanlyn te doen, ten koste van inhoud en kwaliteit, is die antwoord. Dit is beslis nie.

Nog ’n produksie van NATi, Valsrivier (Foto: Greteli Fincham)

Moet die teks van die produksie nuutgeskep wees of kan dit ’n bestaande teks wees wat iemand op die planke wil bring?

Dit moet nuutgeskep wees, maar ons sal bestaande tekste oorweeg indien dit ’n nuwe perspektief of stem toevoeg tot die teks en indien dit duidelik is dat die teks geweldig relevant of belangrik is.

Moet die produksie in Afrikaans wees?

Ja, ons is ’n organisasie wat Afrikaans in al sy variëteite bevorder deur middel van teater, maar veeltalige tekste sal oorweeg word solank Afrikaans steeds prominent is.

Nog ’n produksie van NATi, Valsrivier (Foto: Greteli Fincham)

Waarna kyk jul wanneer julle voorstelle oorweeg? Wat laat ’n voorstel uitstaan?

As ’n eerste stap moet die kwaliteit van die aansoek uitstekend wees – dit moet volledig wees, met al die nodige dokumente. Onvolledige aansoeke sal onder geen omstandighede oorweeg word nie. En dan soek ons vars, nuwe idees wat nog nie tevore op die verhoog gesien is nie. Ons oorweeg alle aansoeke met dieselfde aandag en sorg, maar ons soek nie dié jaar dieselfde herkoude goed nie – ons is juis op soek na vernuwing. Volgende jaar of die jaar daarna kyk ons weer na ander faktore, maar vir 2021 soek ons die beste kreatiewe denke van ons kreatiewe mense. Kunstenaars moet dink en omgaan met ons huidige omstandighede. Ons soek nie ’n klomp virusstukke nie, maar ons kan ook nie maak of ons nie nou gekonfronteer word met ’n klomp goed nie.

’n Produksie van NATi, Swerfgoed (Foto: verskaf)

Watter wenke het jul vir iemand wat ’n idee wil inskryf vir oorweging?

Maak seker jou begroting is korrek en realisties. Dit reflekteer baie sleg op ’n aansoek indien jou begroting nie met die nodige sorg opgestel is nie – ons kan dit dadelik sien. Dit beteken óf jy gee nie om nie, óf jy weet nie wat jy doen nie. Dit is dus die heel eerste ding waarna ek kyk. Tweedens, moenie ligtelik omgaan met inligting nie – moenie vir my sê Sandra Prinsloo speel in jou stuk as daar geen manier is dat dit gaan gebeur nie! As ek ’n rand gehad het vir elke aansoek wat ek al ontvang het die laaste paar jaar waarin Sandra gaan speel, of wat Marthinus Basson gaan regisseer, was ek al baie ryk.

Wat sou julle sê om mense aan te moedig om hul voorstelle in te skryf?

Ons is die enigste organisasie van ons soort in die land (nie net die enigste in Afrikaans nie) en ons tree op as befondser, vervaardiger, ondersteuner, ontwikkelaar en biegmoeder. Om deur NATi befonds te word, is ’n unieke ervaring wat jou as kunstenaar ’n geweldige platform gun om jou drome te laat waar word.

’n Produksie van NATi, Katvoet (Foto: Retha Ferguson)

As jou voorstel gekies word, wat beteken dit? Hoe staan NATi jou by om jou produksie op die planke te bring?

Dit wissel dramaties van produksie tot produksie en ook van fees tot fees en jaar tot jaar. In sommige gevalle verskaf ons al die befondsing, in sommige gevalle befonds ons speelvakke, en soms maak ons ’n klein bydrae omdat kunstenaars ontwikkelingsgeld nodig het. Die kreatiewe ondersteuning en aanmoediging bly egter deur die bank dieselfde.

Ek dink ook NATi het oor die jare ’n reputasie opgebou as ’n organisasie wat kunstenaars wyd ondersteun, maar ’n bepaalde status aan produksies verleen wanneer ons dit wel ondersteun. Amper soos ’n stempel van kwaliteit of ten minste dat daar ’n baie bepaalde rede is waarom die werk ondersteun moet word – weet net, as dit jonger kunstenaars is, en jy dink nie die kwaliteit was so hoog nie, dat ons wel om verskeie redes die potensiaal raaksien. Ook glo ons dat ons nie jaar na jaar dieselfde mense kan ondersteun nie, ten einde die botter so dun as moontlik oor almal te smeer.

’n Produksie van NATi, Katvoet (Foto: Retha Ferguson)

Wat is sommige van die produksies wat NATi al oor die jare opgelewer het?

Ag, die lys is eintlik eindeloos...


  • Om ’n voorlegging vir ’n produksie in te stuur vir oorweging besoek NATi se webtuiste.

The post NATi-aansoeke oop vir produksievoorleggings appeared first on LitNet.

Vitality

$
0
0

Photo: Pixabay

Combining human touch and technology
The net of memory
The web of unity
The universal dream fund
Investment in survival
Restored to original genetic settings.

The post Vitality appeared first on LitNet.


Trienke Laurie (1946–)

$
0
0

Gebore en getoë

Catherine Elizabeth (Trienke) Laurie is op 10 Mei 1946 gebore – die oudste van drie dogters (Diederi en Heila is die jonger twee) van die bekende digter en letterkundige DJ Opperman en Marié Opperman, ook ’n skrywer en vertaler van kinderverhale. Trienke vertel dat haar naam Catherine vir haar ma te Engels was en dat sy haar toe Trienke genoem het.

Kort voor Trienke se geboorte het haar pa in die gedig "Negester en stedelig" verwys na sy ongebore kind as "’n see-anemoon" en "’n otter (wat) in nat holtes" skuil. Die baba moes ’n seun wees, want die familienaam "Diederik" word geslagte lank al oorgedra, maar toe kom Trienke, vertel Trienke aan Elise Tempelhoff.

Trienke bring haar kinderjare in Kaapstad en op Stellenbosch deur. Haar skooljare begin sy by Jan van Riebeeck in Kaapstad. Sy matrikuleer aan die Hoërskool Bloemhof op Stellenbosch.

Sy skryf haar eerste gedigte as vyfjarige dogtertjie. Haar eerste gedig waaroor haar pa opgewonde geraak het, was "Wurm, wurm, spin vir my", wat sy geskryf het toe sy ongeveer sewe jaar oud was.

Trienke vertel aan Elise Tempelhoff (Beeld, 2 Augustus 1997) dat haar pa nooit eintlik vir haar en Heila aangemoedig het om te dig nie, "maar met een keer, onthou ek baie goed, toe hy aan Kleuterverseboek gewerk het, het hy ons gevra om rympies uit te dink en ons het, sommer ’n hele klomp. Tien van my gedigte is in dié bundel opgeneem."                                                           

Op hoërskool en tydens haar universiteitsjare het sy meer liries geraak en haar pa het haar aangeraai om haar skryfsels te bêre totdat sy in haar derde jaar is.

Tye uit haar kinderjare wat vir haar baie kosbaar is, is die vakansies by die gesin se strandhuis op Franskraal en die skrywers soos Karel Schoeman en Etienne Leroux wat gereeld daar kom kuier het en by haar pa kom kers opsteek het.

Trienke vertel in Leefstyl (Desember 1997-Januarie 1998) as volg oor van haar herinneringe uit haar grootwordjare: "Waar die kind van ’n motortegnikus van kleins af lees van vergassers, so het ons besef die alledaagse lewe is vol poësie. My pa het byvoorbeeld aan tafel gesê: 'Jou otter, gee my die botter.' Later sou hy bloot ’n reeks name ondermekaar plaas as optelgedig, naamlik die 'Visvangplekke op die plaat' soos Maerbankies, Hemelhoog en Die Hel, om hierdie stelling te bewys.

Verdere studie en werk

Trienke is na matriek na die Universiteit van Stellenbosch, waar sy kwalifiseer as hoërskoolonderwyseres in Afrikaans, geskiedenis en kuns. Sy is lid van haar pa se bekende Letterkundige Laboratorium, ’n kursus in kreatiewe skryfwerk en letterkundige kritiek vir ’n klein groepie voorgraadse studente.

Nadat sy haar studies voltooi het, gee sy vir ’n jaar lank onderwys op Vredendal naby die Kaapse Weskus. In 1968 tree sy in die huwelik met Dirk Laurie, ’n bekende in die vasvraprogram Flinkdink en professor in wiskunde. Hulle het vyf seuns (Henri, Diederik, Dirk-Pieter en die tweeling, Reenen en Kestell) wat ook dig, maar in Engels.

Na haar huwelik met Dirk verlaat sy die onderwys om haar kinders groot te maak en vestig hulle in Pretoria. Ná 15 jaar verhuis hulle na Vanderbijlpark, en na 17 jaar daar verhuis hulle na Somerset-Wes. Terwyl sy die kinders grootgemaak het, skilder sy, gee kunsklasse en skryf kinderverse. "Ek is ’n outydse soort ma wat nie buite die huis gewerk het nie." (Rooi Rose, 24 November 1999)

Ná haar man se aftrede trek hulle na Gansbaai waar Dirk op 10 Augustus 2019 in die Mediclinic op Hermanus oorlede is nadat hy as gevolg van listeriose breinskade opgedoen het.

In 1990 skryf Trienke haar in as deeltydse student aan die Universiteit van Noord-Wes (destyds die Potchefstroomse Universiteit) en in 1992 behaal sy haar honneursgraad in Afrikaans cum laude. Sy is ook ’n skilder met etlike uitstallings agter haar naam en sy gebruik van haar skilderye vir die buiteblaaie van haar digbundels.

Trienke vertel aan Elise Tempelhoff dat haar pa hulle nooit werklik aangemoedig het om te dig nie, maar met die samestelling van Nuwe Kleuterverseboek het hy hulle gevra om rympies uit te dink, en tien van haar gediggies is opgeneem. Later, veral as student, skryf sy gedigte. "Ek het dit een keer gewaag om ’n gedig aan my pa voor te lê." Sy antwoord was dat Trienke die volgende jaar sy eksperimentele klas moet bywoon.

Dit is egter eers in die 1990's dat sy ernstige poësie begin skep. Haar eerste digbundel, Skietspoel, word in 1997 gepubliseer deur Tafelberg Uitgewers en word in 1999 met die Ingrid Jonker-prys bekroon. Die beoordelaars van die prys meen dat dit ’n "ongewoon stewige debuut is met ’n breë register van temas en versvorme al sou dit ook sterk Eurosentriese trekke vertoon in die intertekstuele relasies met Westerse kunstenaars en kulture. Dié aspek word aangevul deur ’n aardse ingesteldheid en ’n affiniteit vir die natuur wat neerslag vind in talle verse oor die kenmerkende verskynsels van Afrika en kulture op die vasteland. Die bundel is ook bewys van ’n emosionele betrokkenheid en ’n religieuse bewussyn wat in afgewerkte versvorme beïndruk." (Beeld, 22 Maart 1999)
 
In ’n onderhoud met Marí le Roux in Die Burger (11 Junie 1997) vertel Trienke dat hierdie eerste digbundel nooit sou verskyn het sonder die aanmoediging en belangstelling van haar ma nie. "My ma het ’n baie kritiese oor. Sy het van die begin af baie in my werk belanggestel. Sy het my amper meer aangemoedig om te skryf as my pa. Daarom dra ek Skietspoel aan haar op," vertel Trienke.

Haar ma het haar ook geleer dat sekere woordvolgordes lomp is: "[Ook dat] ’n mens dikwels gewone woorde met interessanter woorde kan vervang. Sy het my ook aangeraai om eers in prosa te skryf voordat jy jou werk in digvorm omsit. Anders raak jy so bekoor deur ’n versreël dat jy ander dinge wat daar moet wees, miskyk."

Dit sou egter vir haar baie lekker gewees het om haar pa se reaksie op haar werk te gehoor het. "Maar hy was nooit baie demonstratief nie. [...] Maar hy was eerlik, soms só eerlik dat dit eintlik ongemaklik was. Oor Skietspoel sou hy ’n eerlike mening gegee het," sê sy aan Roux.

Trienke erken dat sy nie graag in die skadu van ’n groot digter soos haar pa wil staan nie; dus weier sy om toe te gee dat haar eie digkuns ’n sterk invloed van haar pa openbaar. Al meen sommige kritici dat ’n mens van haar pa se woordskeppings, klanknabootsings en konkrete beelde in haar gedigte kan inlees, meen Trienke dat dit bloot toevallig is: "Ek skep my eie woorde, beelde en klanke. Dis soms moeilik om beroemde ouers te hê. Ek en my suster is altyd as aanhangseltjies van my pa beskou." (Beeld, 2 Augustus 1997)

Skietspoel het ook met die hulp van haar man, Dirk, ’n werklikheid geword. Sy vertel: "Ek weet nie veel van ’n rekenaar nie. Dit was Dirk se werk om die gedigte uit te druk. Hy moes luister en wéér luister. En sê as my ritme uit is." (Die Burger, 11 Junie 1997)

"In Skietspoel hou Trienke op haar manier koers en dig sy oor dié dinge wat vir haar belangrik is", skryf Marí le Roux: "soos haar verhouding met God en haar verhouding met haar medemens."

Skietspoel het ’n sterk godsdienstige inslag en ’n aantal van die gedigte handel ook oor Namibië en die grootsheid van die woestyn, skryf Stephanie Nieuwoudt (Die Burger, 10 Junie 1999). "Godsdiens en natuurbeelde word hier onlosmaaklik saamgesnoer. Dis visuele gedigte wat jou deelmaak van die landskap. Daarom is dit amper ’n skok wanneer Laurie vertel dat sy eers in 1999 vir die eerste maal Namibië besoek het."

Sy verduidelik aan Nieuwoudt: "My pa het gesê ’n mens moet uit jou eie ervaringswêreld skryf. Maar Namibië was nog altyd vir my ’n geesteswêreld. ’n Streek waaroor ek gelees het en waarvan ek beelde gevorm het uit gesprekke met mense wat dit besoek het."

AP Grové (Insig, Mei 1997) meen in sy resensie dat die digteres rekening hou met die werklikheid. "Sy verken, luister, neem waar en slaag daarin om met beeld, verwysing en klankspel ’n dieper sin en waarheid aan die ervaarde werklikheid te ontlok. Hierin lê die groot verdienste van die bundel én die moontlikhede vir voortgesette groei."

In Beeld (14 Julie 1997) skryf TT Cloete dat wat ’n mens nie kan mislees nie, is die fyn en skilderkunstige visuele sintuig, die raak beskrywings. "Die gedigte is tegelyk toweragtig en realisties. Skietspoel is ’n ryk bundel, dit bevat gedigte van ’n volwasse digterskap, volgroeid en met vele vertakkings soos Trienke Laurie se boomgedigte."

In Volksblad van 6 Oktober 1997 beskryf Bernard Odendaal Skietspoel as volg: "’n Debuut wat teenstrydige oordele by ’n mens ontlok; ’n digbundel wat nie deurgaans oortuig nie; ’n digterskap wat egter van talentvolheid getuig."

In 1999 word Trienke se tweede bundel, Ek sien ’n rooi bul storm: 'Die storie van ons sterfte' en van ons opstaan: visioene van Siener van Rensburg gepubliseer. Die rooi bul in die titel verwys na die Engelse troepe wat in die Anglo-Boereoorlog uit die Vrystaat na die Transvaal opgeruk het. Talle van Siener van Rensburg se voorspellings oor die oorlog word in die bundel ingewerk.

Bernard Odendaal skryf in Volksblad (15 November 1999): "Die 36 gedigte verwoord nie net Siener se profetiese gesigte nie, maar ook iets van sy eie lewe en ervaringe, sowel as van sy Christelik-gelowige insigte en vermaninge betreffende volk-, mens- en medemens-wees." En, skryf Odendaal, dat ten spyte van die vrae oor party van die letterkundige kenmerke van die bundel, is Ek sien ’n rooi bul storm heel leesbaar en is dit ’n werk wat aktuele sake aanspreek.

 AP Grové (Beeld, 27 September 1999) skryf dat daar wat inhoud betref, heelwat is wat lesers boeiend sal vind. Ook is daar verhale wat in die siniese tye waarin ons leef, vreemd klink, maar dit sal tog lesers laat dink. "Maar die uiteindelike vraag wat gestel moet word, gaan oor die kwaliteit van die vers. En hier, meen ek, het die aard van die stof ’n beslissende rol gespeel. Dit het noodwendig meegebring dat ’n groot deel van die gedigte mededelend, soms betogend, verklarend en uitgesponne geraak het, terwyl meer as een versreël ’n gebrek aan spanning vertoon."

"Daarby moet dit gestel word dat die digteres ’n moeilike taak op haar geneem het. Die visioene van Siener van Rensburg was meermale simbolies van aard, vol 'raaisel en spreuk' wat om ’n uitleg vra. By die hervertelling en hergebruik moes noodwendig iets van die geheimsinnigheid verlore gaan."

"Tog het Laurie in hoë mate sinvol met die stof gewerk. Soms is dit monologies aangebied met die Siener vertellend aan die woord. Elders het sy weer die gespreksvorm gebruik om so ’n dramatiese element in te voer."

"Deur die organisasie van haar materiaal het sy verder, meen ek, daarin geslaag om aansluitend by bestaande getuienisse ’n eie sinvolle lyn deur ons geskiedenis, veral dan van hierdie (20ste) eeu, te trek..."

In Die Burger van 27 Oktober 1999 is Joan Hambidge van mening dat ’n tweede bundel ’n baie moeilike hekkie vir ’n digter is om oor te kom. Sy het van Trienke Laurie se eerste bundel gehou, maar beskou Ek sien ’n rooi bul storm wat meer "historiografies in aanbod" is as ’n opdrag wat dalk té ambisieus is vir ’n jong digter.

Hambidge gaan voort: "Die voor die hand liggende rymdwang wat in vele verse aan die bod kom, raak op die duur moeisaam. Ook is die gedigte metries nie afgewerk nie. Die sillabiese patrone is eweneens uit pas, en veral wanneer ’n mens die gedigte hardop lees, kom die ondeugde duideliker na vore.

’n Vers hoef nie streng patrone na te volg nie, maar wanneer dit oortree, moet die digter kompenseer." [...] "Die probleem is dat Laurie soms rympatrone navolg en soms nie. Die gedigte maak dus ’n onbeholpe indruk." [...]

"Die oorwegende indruk wat hierdie bundel laat, is werk-in-wording. Ons sien dus eerder die kladboek van ’n bundel met moontlikhede. Enkele gedigte is af, maar die geheel laat die indruk van haas. [...] Dit is jammer, want die enkele mooi gedigte word versmoor deur die oorwegend swakker meerderheid."

Trienke se derde digbundel, Uitroep, verskyn in 2001, ook by Tafelberg Uitgewers. Sy vertel aan Elize Parker (Sarie, 17 Oktober 2001) dat sy in hierdie bundel haar pa se digterlike skeppingsproses verken. Daar is ook onder meer gedigte oor Namibië en oor die bekende kunstenaar, Helen Martins, van die Uilhuis op Nieu-Bethesda. Helen se lewensverhaal het nog altyd vir Trienke geïnteresseer omdat sy as outsider-kunstenaar haar eie wêreld wou skep. "Hierdie amperse besetenheid van sulke mense het vir my vele raakpunte met digters se skeppings." Daar is ook gedigte oor haar ma se dood wat meer direk is met minder beeldspraak. In hierdie bundel is daar ook ’n afdeling met guitige en ligte, speelse kinderverse.

Bernard Odendaal (Volksblad, 19 November 2001) meen dat Uitroep in sy geheel gesien ’n verdienstelike bundel is, maar nie ’n vernuwende of verdiepende bydrae tot die digter se oeuvre is nie. Met haar religieuse en natuurpoësie het sy klaas vir haar ’n waardige plek in die hedendaagse Afrikaanse verskuns oopgeskryf.

Lucas Malan (Rapport, 28 Oktober 2001) skryf dat hierdie ’n bundel is wat duidelik van ’n digtalent spreek. "Veral in die gedig 'Kruik van ivoor' onderneem sy iets besonders deur die vae spore van haar pa se onvoltooide, nagelate manuskrip van Sonklong oor Afrika te volg en in ’n 'verbeeldingspel' iets daarvan te probeer herwin. Dit val op dat sy hier nader aan die gedronge taal en funksionele woordgebruik van die Opperman-idioom beweeg en só besondere effekte bereik."

Malan het egter sekere voorbehoude gehad en het gevoel dat die outeur en die uitgewer die snoeiskêr "dieper moes ingelê het om sterker groei te bevorder".

TT Cloete skryf in Beeld (2 Februarie 2002) oor hoe Trienke, op ’n betowerende manier, terugwerkend op haar pa se gedigte inwerk. Stilisties is Uitroep ’n werk wat heeltemal op eie bene staan, maar dit gaan om iets veel anders en diepers. "’n Oorkoepelende motief in die bundel is die ontbinding van die bestaande en die weeropstanding daarvan, ’n stuwende siklus, ’n sirkel van lewe en doodgaan en weer begin. Deel van hierdie sirkel is Laurie se gedigte wat ’n soort 'voltooiing' is van Opperman se werk wat hy ongepubliseerd gelaat het, maar ook van gedigte wat hy gepubliseer het. [...] So is Laurie ’n oor vir gedigte wat Opperman ongehoord gedink het, sy is die oë (daar is baie oog in die gedigte) waarmee die digter-kind en die digter-pa saam kyk, en Laurie is vir Opperman ’n voltooiende hand in wat hy onvoltooid geskryf het of wou skryf, maar sy is dit in haar eie ryk idioom wat ’n uitroep verdien." Hy sluit sy stuk af deur te sê dat Laurie se bundeltitel reg is: dis uitroeppoësie, ook in die gedigte wat nie met haar pa te maak het nie."

Vir Louis Esterhuizen (Die Burger, 9 Oktober 2001) is Uitroep  nie net ’n bevestiging van Laurie se plek as digter in Afrikaans nie, maar lewer sy ook met ’n hele paar skitterverse ’n beduidende bydrae tot die uitbouing van die Afrikaanse poësie.

Ses jaar later, in 2007, word Trienke se volgende digbundel, Sonskyf, by Protea Boekhuis gepubliseer. Die bundel is opgedeel in ses afdelings en die deurlopende tema, soos afgelei kan word uit die titel, is die son.

"In die eerste afdeling kom die Suid-Afrikaanse see-, plante-, voël- en dierelewe aan die bod," volgens die inligtingstuk van die uitgewers. "Die digter tref dikwels amusante vergelykings tussen natuur- en sosiale verskynsels, soos die vergelyking van ’n jellievis met ’n straatvrou in die reeks 'Kwal'. In die derde, omvangryke afdeling 'Songod', word die aanbidding van die son in antieke Egipte en argeologiese opgrawings tematies ontgin. ’n Boeiende tema in die vierde afdeling, 'Soveel onder die son', is die herdigting van verhale en legendes uit die noordweste van Suid-Afrika. Die digter se belangstelling in die skepping van kunswerke lei tot boeiende gedigte oor kunstenaars soos Leonardo da Vinci, Albrecht Dürer en Suid-Afrikaanse skilders soos Cecily Sash. Dit is egter bowenal die groter skepping wat herhaaldelik deur die digter ondersoek word, van die nietigste plantjie tot die grootse hemelruim. Die bundel begin nie verniet met die afdeling 'Sonbesie' en eindig met die gedig 'Liewenheersbesie' nie – tussenin word die lewe op aarde in sy wye verskeidenheid ter sprake gebring."

Joan Hambidge (Volksblad, 15 Oktober 2007) beskou dit nie as een van Trienke se beste bundels nie, terwyl Hein Viljoen (Beeld, 15 Desember 2008) skryf dat hoewel die bundel inderdaad "oordadig vol son is, dit die stiller gedigte is, dié met fyner lyne en nuanses, wat op die ou end harder praat as die groot gil".

Nie net Trienke se digkuns nie, maar ook haar eie kunswerke wat teen haar mure in haar huis hang, is deurspek met die natuur. Die Bosveld en die see – twee uiteenlopende plekke – is haar geliefkoosde plekke, vertel sy aan Elise Tempelhoff. Ook reis is een van haar tydverdrywe en as sy nie kan reis nie, lees sy alles wat sy in die hande kan kry: "Ek neem nie boeke by die biblioteek uit nie, omdat ek te stadig lees en voordat ek weet, is die twee weke om. Ek koop liewer die boeke, want dan kan ek hulle bekrap."

Ná die publikasie van Sonskyf is Trienke se pen vir ’n hele paar jaar stil, veral wat haar digwerk betref. In 2011 verskyn daar by Corals Uitgewers ’n "briefboek" wat sy aan haar kleinseun, Chris, wat in die Vaaldriehoek woon, skryf. Sy noem dit Van my ouma, ’n groet: briewe, verse en prente oor die die klein vyf en ander klein dingetjies.

Hierdie boek het ontstaan as gevolg van Ouma se groot verlange na haar kleinseun; so ver van haar af en dit het gegroei uit ’n gereelde uitruil van ervarings in briefies, verse en prente, skryf Jacqueline Leeuvenink in Kerkbode (3 Junie 2011)

"En wat ’n affêre is dit nie vir die lesers, oud en jonk, om saam met Chris in sy ouma se onnutsige, slimme kop met al haar kleurvolle kinkels en kabels te klim nie! Want Trienke kan teken, dig én skryf. En sy weet hoe om vuur te bly stook vir die behoud van ’n band met ’n kleinkind wat ver is." [...]

"Dit is ’n ouma vol lag. En wat ook haar kleinseun aanraai om gereeld ’n diep hô-hô-lag te gee. Die Afrikaanse kinderboekskat is hiermee beslis ’n juweel ryker. Een waarvoor enige kind sy bekkie soos ’n kuikentjie wawydoop sal hou om nóg meer van hierdie stories en versies gevoer te word."

In 2017, tien jaar ná die publikasie van haar vorige bundel, word Trienke se volgende bundel Koebesie ook by Corals Uitgewers uitgegee.

Op LitNet is Dewald Koen die resensent van Koebesie. Hy begin sy resensie deur te noem dat die resensent in sy bespreking van ’n boek moet probeer om op objektief en verantwoordelik te wees in die bestudering van die boek en dit dan aan die hand van literêre standaarde te beoordeel. Maar as die teks gebreke toon, maak dit die resensent se taak nie so aangenaam nie.

Die titel van die bundel, Koebesie, is die onderwerp van die buiteblad wat deur Laurie self geskilder is. Dit beeld die koebesie ook wat eintlik beter bekend is as die hommelby wat die manlik weergawe van die heuningby is: "Interessant is die feit dat dié diklywige en digbehaarde bysoorte veral in die Noordelike Halfrond voorkom. Laurie betrek hoofsaaklik ruimtes in die noordelike halfrond in haar gedigte en fokus veral op België en Griekeland. In die bundel as geheel poog die digter om die werkerby as metafoor vir die digter in te span wat ervarings versamel om terug na die byekorf te neem en sodoende met die ander 'bye' te deel. Laasgenoemde sluit aan by die reismotief wat naas die natuur- en religieuse temas sterk in die bundel figureer. In die slotvers skryf Laurie soos volg:

Terug na die korf

Die werkerby keer terug
met nektar van die ver blom
en voor die reisiger op die skerm
volvoer sy haar dans van die son.

"Die meerderheid gedigte in die eerste kwart van die bundel handel oor die spreker se ervarings as reisende digter in België. Later kom die kultuurgeskiedkundige aspekte van die antieke Griekse beskawing aan bod en bied aan die leser ’n blik op plekke en gebeure wat tematies interessant is en die leser se verbeelding kan stimuleer."  

"Helaas is die oorgrote meerderheid van die gedigte in die bundel ongeslaagd. Laurie se voorliefde vir anekdotismes en die 'vertelagtige' skryfstyl dra by tot die gedigte se ondergang. Die digter maak haarself skuldig aan woordoordaad sowel as die oormatige gebruik van uitroeptekens." [...]

"Met die publikasie van Sonskryf in 2007 het verskeie kritici op gebreke in Laurie se digstyl gewys. Dit wil voorkom asof die digter nie daarin kon slaag om laasgenoemde kritiek ter harte te neem en die digkuns op ’n meer beheersde wyse te beoefen deur krities te herlees en te herskryf nie. Om spaarsamig met woorde en beelde om te gaan, is ’n fyn kuns waarin slegs gesoute digters slaag. Alhoewel die bundel esteties mooi daarna uitsien, is dit die poësie wat die finale oordeel fel. Helaas is die kool in Koebesie se geval nie die sous werd nie."  

Baie van haar gedigte is outobiografies, en in die gedig "Afvlerk" skryf sy vir haar pa. Die gedig handel oor die tyd aan die begin van die 1980's toe hy beroerte gehad het.

Trienke se man, Dirk, beskryf haar as iemand wat verskriklik stadig en deeglik is. "Ek nie. Sy vra raad, maar doen dan tog presies wat sy wil. Sy het ’n sagte geaardheid, maar laat haar nooit van koers druk nie." (Die Burger, 11 Junie 1997)

Oor ’n boek wat haar lewe verander het, vertel Trienke aan Beeld (24 September 2001) dat sy soms ’n boek kies om te lees as gevolg van die inhoud, maar dat die storielyn haar dan meesleur – "soos River god van Wilbur Smith met sy Egiptiese agtergrond wat my boei, of Die groot verlange van Leon Rousseau oor die lewe van Eugène Marais."

"Ek lees graag ons veldgidse oor klippe, blomme, motte en reptiele en dies meer, want die verskeidenheid van voorkoms en aard van die skepping en die Skepper gaan letterlik my verstand te bowe. (Die sterre is te ingewikkeld vir my.) Daarom het ek die gedragsbeskrywings in Groot vyf van Johann Botha so geniet."

"My belangstelling in kuns het my Guy Butler se The prophetic nun laat lees en ek ontdek toe onder andere suster Margaret, wat modelle vir haar tonele gekies het en nie sommer figure nageteken het nie. Suster Pauline het heelwat swart beeldhouers opgelei, en was dit nie vir Butler nie, sou dié selflose werk vir ons verhul gebly het."

"Soms verstom die samevat van al die drade my soos in Vuur op die horison, Engela van Rooyen se roman oor die Anglo-Boereoorlog."

’n Kinderboek wat baie plesier aan Trienke verskaf het, is Die rooi prinses van Paul Biegel waar die prinses van haar troontjie moes afklim om die lewe beter te leer ken.

"Die Bybel dink ’n mens jy ken, maar neem nou skielik ’n Engelse Bybel of die Bybellennium ter hand, dan word nuwe waarhede vir jou geopenbaar. Net so kan ek die eerste maal ’n bundel lees en dink dis nie waffers nie, maar lees ek dit ’n ander maal, en miskien hardop, dan is ek weer verstom en beïndruk."

Publikasies:

 

 

 

 

Publikasie

Van my ouma, ’n groet: briewe, verse en prente oor die klein vyf en ander klein dingetjies

Publikasiedatum

2011

ISBN

9780620482554 (sb)

Uitgewer

Vanderbijlpark: Corals Uitgewers

Literêre vorm

Kinderboeke

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Koebesie

Publikasiedatum

2017

ISBN

978992211271 (sb)

Uitgewer

Vanderbijlpark: Corals Uitgewers

Literêre vorm

Poësie

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Gedigte deur Trienke Laurie beskikbaar op die internet

Artikels oor Trienke Laurie beskikbaar op die internet

Bronne:

  • Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

 

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Trienke Laurie (1946–) appeared first on LitNet.

Persverklaring: Museumdag 2020 plaas fokus op Taalmuseum se relevansie

$
0
0

Die internasionale museumraad (ICOM) vier sedert 1977 Internasionale Museumdag waardeur museums regoor die wêreld op of rondom 18 Mei die geleentheid gebruik om op skeppende wyses en deur spesiale aktiwiteite uiting te gee aan ’n bepaalde tema. Vanjaar se tema is “Museums vir Gelykheid: Diversiteit en Inklusiwiteit” wat weer die kollig plaas op die werklike doelstellings van museums, skryf Michael Jonas, direkteur van die Afrikaanse Taalmuseum en -monument (ATM).

ICOM beskryf ’n museum “as ’n nie-winsgewende, permanente openbare instelling, in diens van die samelewing en sy ontwikkeling, wat die tasbare en nie-tasbare erfenis van die mensdom en sy omgewing versamel, bewaar, navors, kommunikeer en uitstal ten bate van opvoeding, studie en plesier”.

Binne die Suid-Afrikaanse konteks en realiteite word die rol en funksies soos vervat in die definisie, sowel as die kernpligte van wat ’n museum veronderstel is om te wees en doen, helaas verwaarloos. ’n Tekort aan genoegsame befondsing en opgeleide personeel help ook nie juis die nakoming van die rol of funksies nie. Die situasie word vererger deur ’n gebrek aan politieke wil en begrip vir die belangrike rol wat hierdie tipe kulturele instellings as versoeners en brugbouers kan speel.

Ver verwyder van sy tradisionele rol gaan al hoe meer stemme op dat museums die aspekte bekend as “nuwe museologie” en “volhoubare ontwikkeling” moet insluit in hul werksaamhede. In ooreenstemming met hierdie nuwe denkrigting sien ek die grootste uitdagings vir die Taalmuseum (in die Paarl se middedorp) om sy oorwegend Eurosentriese benadering te hersien en aan te pas by behoeftes van die tyd om sodoende relevant te bly. In ’n tyd van voortdurende veranderings, te same met die diverse aard van die Afrikaanse taalgemeenskap, word die Taalmuseum genoop om skeppende en vindingryke maniere te vind om die uitdagings die hoof te bied. Deur die verskaffing van universele toegang ten opsigte taal, toegang, gestremdhede en intellektuele vermoëns word mediums en ruimtes geskep wat die lewensgehalte van mense verhoog, ’n opvoedkundige rol vervul en gemeenskaplike kwessies aanspreek.

Met behulp van ’n uitgebreide kommunikasiestrategie, wat grotendeels fokus op die gedeelde oorspronggeskiedenis van hierdie jong Afrikataal, poog die Taalmuseum om ’n inklusiewe ruimte te skep waar die narratief erkenning gee aan bydraes tot die ontwikkeling van die taal uit al die groeperings – Europa, Suidoos-Asië en Afrika. Voorts poog die ATM (wat vanjaar 45 jaar vier) om deur ons wye spektrum van aktiwiteite die bou van menslike kapitaal, maatskaplike samehorigheid, taaltrots asook inklusiwiteit bevorder en ontwikkel as deel van ’n taak wat ons oor die volgende 45 jaar volhoubaar sal uitvoer.

Die doel van Internasionale Museumdag is voorts om museums die geleentheid te bied om hul te posisioneer as openbare mediums en ruimtes vir die uitruil en verryking van kulture, die ontwikkeling van gemeenskaplike begrip, maatskaplike samehorigheid en samewerking tussen gemeenskappe. In hierdie verband is die vraag seer sekerlik hoe museums die heersende ongelykhede en verdeeldheid binne die Suid-Afrikaanse samelewing kan oorbrug. Hoewel integrasie plaasvind, is Suid-Afrika is grotendeels nog ’n geskeide samelewing weerskante van kulturele, ekonomiese en politieke grense.

Museums kan as die ideale mediums gesien word om menslike kapitaal te bou deur middel van sy openbare programme waarmee idees van goeie maatskaplike waardes, menseverhoudings, kollektiewe identiteit, nie-rassisme en goeie burgerskap bevorder kan word. Openbare programme moet gestruktureer word om gemeenskaplike waardes oor linguistiese, kulturele, religieuse, ras-, klas- en ander grense te bevorder. Voort moet museums aan die spits wees van die skep van ’n omgewing waar diversiteit omarm word terwyl verdraagsaamheid asook verantwoordbare burgerskap gekweek word. Museumuitstallings in hul verskeie gedaantes is kragtige, invloedryke kommunikasiemediums. Die inhoud kan beide ’n opbouende en nadelige impak op die verspreiding van waardes en idees rakende identiteit hê asook hoe mense en kwessies visueel geprojekteer word; uitstallings onderskryf egter dikwels steeds sekere stereotipes, persepsies en konnotasies.

Dit bring my by die waarde van taal, nie net as medium van kommunikasie nie, maar as draer van kultuur en identiteit. Die Grondwet van die Republiek gee erkenning aan elf amptelike tale, daarom is dit van kardinale belang dat alle inheemse tale bevorder moet word en gelyke status geniet. Die aanbieding van museumaktiwiteite en openbare programme moet, waar finansieel haalbaar, voorsiening maak vir veeltaligheid. Die bevordering en viering van veeltaligheid moet ook ’n prioriteit vir museums wees, want dit dien telkens as van die eerste stappe waar uiteenlopende gehore kan leer van ander tale en kulture asook verdraagsaamheid ten opsigte van diversit eit om sodoende begrip vir die ander te ontwikkel.

Laat ons dus, ter viering van Internasionale Museumdag 2020, almal herbesin oor die rol en funksies van museums wêreldwyd en watter waardevolle rol museums kan vertolk as platforms vir dialoog, mediums vir versoening en inklusiewe ruimtes waar diversiteit gevier word.

The post Persverklaring: Museumdag 2020 plaas fokus op Taalmuseum se relevansie appeared first on LitNet.

Nou in die verlede: Die dag toe Adolf Eichmann, "die verpersoonliking van die banaliteit van boosheid", gevange geneem is

$
0
0

Lees in hierdie artikel oor ’n gebeurtenis wat onlangs in die geskiedenis plaasgevind het.

Adolf Eichmann (Foto: Wikipedia)

11 Mei 2020

Gedurende die aand van 11 Mei 1960, net buite Buenos Aires, Argentinië, het ’n middeljarige werknemer van die Mercedes-Benz-aanleg, per bus huiswaarts gekeer. Terwyl hy vanaf die bushalte te voet huis toe loop, nader ’n jonger man hom van voor. Hierdie jonger man was ’n agent van die Israelse geheime diens (Mossad) met die naam van Peter Malkin, met die opdrag om die middeljarige man te ontvoer en na Israel te bring waar hy tereg moes staan op aanklagte van onder andere misdade teen die Joodse volk. Want die middeljarige man was niemand minder nie as die SS-Obersturmbahnführer Adolf Eichmann. Hierdie week gedenk ons die waaghalsige operasie om een van die wêreld se mees berugte en glibberigste oorlogmisdadigers vas te trek.

Eichmann het in 1932 by die Oostenrykse Nazi-party aangesluit. Hy is vroeg raakgesien as ’n behendige burokraat en toegewyde anti-Semiet. Hy het dus vinnig deur die partyrangorde gevorder en teen 1935 het hy alreeds bygedra tot sy party se beplanning van die oplossing van die "Joodse Vraagstuk" – ’n debat binne die party oor hoe die Europese Jode behandel moes word. Eichmann het sy party gehelp om ’n logistieke oplossing te vind vir die pleeg van die daaropvolgende massamoord van die Jode. Hy het die Wannsee-konferensie in 1942 bygewoon, waartydens ’n groep hooggeplaaste Nazi-offisiere die besonderhede van wat hulle die Finale Oplossing genoem het, gekoördineer het. Hoewel Eichmann self nie deelgeneem het aan die besluitneming by die konferensie nie, het hy die notule gehou en die inligting voorberei sodat amptenare met hoër range dit kon gebruik om vas te stel presies hoe die Europese Joodse gemeenskap uitgemoor moes word. Na die konferensie het Eichmann aktief deelgeneem aan die Joodse uitwissing, in die volksmond bekend as die holocaust deur die deportasie en massamoord van honderde duisende Jode in Duitsbesette gebiede te koördineer.

Teen die einde van die Tweede Wêreldoorlog, toe dit alreeds duidelik was dat die Nazi’s die stryd verloor het, is Eichmann deur die Amerikaanse magte gevange geneem. Maar hy het daarin geslaag om te ontsnap, en deur sy identiteit herhaaldelik te verander het hy deur Europa gereis. In Italië is hy deur Rooms-Katolieke priesters en biskoppe wat die Nazi’s goedgesind was, skuiling gebied en uiteindelik gedurende 1950 na Argentinië uitgesmokkel.

In Argentinië het hy die naam Ricardo Clement aangeneem. Sy gesin het later daar by hom aangesluit en hulle het eintlik ’n relatief onopsigtelike, nederige bestaan gevoer met Eichmann wat uiteindelik aangestel is as ’n voorman by die Mercedes-Benz-fabriek. Maar hy was nie die enigste Nazi in Argentinië nie en hy het ook nie sy verlede teenoor die ander Nazi’s geheim gehou nie. Eichmann het sosiale verbintenisse met Nazi-vlugtelinge soos die berugte Auschwitz-dokter, Josef Mengele, gehad en het selfs onderhoude aan die pro-Nazi-verslaggewers Willem Sassen en Eberhard Fritsch toegestaan, waartydens hy gesê het dat hy gefouteer het deur nie al die Europese Jode te laat uitmoor nie (vertaling uit die Engels my eie; ook elders, tensy anders vermeld): "Ons het nie ons werk behoorlik gedoen nie ... Daar was meer wat gedoen kon word."

Gerugte van Eichmann se teenwoordigheid in Argentinië was reeds ’n geruime tyd sedert die 1950’s in omloop en dit het ook uiteindelik in Europa, die VSA en Israel bekend geword. Nie die Amerikaners of Wes-Duitsers was bereid om op hierdie gerugte te reageer nie, maar uit die aard van die saak was Israel gretig om Eichmann vir sy dade tereg te laat staan. Dit was uiteindelik te danke aan Lothar Hermann, ’n blinde vlugteling na Argentinië nadat hy in die Dachau-konsentrasiekamp naby München aangehou was, dat die Israeli's uitgevind het presies waar in Argentinië Eichmann hom bevind het. Hermann se dogter, Sylvia, het in 1956 met ’n jong man met die naam Klaus Eichmann uitgegaan. Klaus het met sy pa se Nazi-prestasies gespog. Dit het Hermann beweeg om aan ’n Duitse aanklaer van Joodse afkoms met die naam Fritz Bauer te skryf dat hy weet waar Eichmann hom bevind, waarop Bauer vir meer getuienis gevra het dat Eichmann hom wel in Argentinië bevind. Hermann het hierop vir Sylvia op ’n feitesending gestuur na die Eichmann-woning in San Fernando, ’n industriële gemeenskap ongeveer 20 km van die Buenos Aires-middestad. Sylvia het toe wel vir Adolf Eichmann by sy huis ontmoet, maar hy het haar meegedeel dat hy Klaus Eichmann se oom is. Kort daarna het Klaus ook by die huis opgedaag en Sylvia het gemerk dat hy Eichmann as Vati (Pappie) aanspreek. Hierdie inligting het Bauer aan die Mossad-direkteur, Isser Harel, deurgegee, wat op sy beurt weer operateurs afgevaardig het om waarnemings te gaan doen. Aanvanklik kon daar egter geen konkrete bewyse gevind word dat Ricardo Clement eintlik Adolf Eichmann was nie.

Drie jaar later, op 1 Maart 1960, het Harel vir Zvi Aharoni, hoofondervraer van Sjin Bet (die Israelse veiligheidsagentskap), na Buenos Aires gestuur, en na ’n ondersoek wat verskeie weke geduur het, kon Aharoni wel die ware identiteit van Eichmann bevestig. Argentinië was op daardie stadium alreeds berug daarvoor dat hulle die uitlewering van Nazi’s wat daar geskuil het, geweier het. Israel se eerste minister, David Ben-Gurion, het derhalwe besluit om nie met ’n futiele uitleweringsaansoek te begin nie, maar om eerder vir Eichmann gevange te laat neem en na Israel te laat bring om verhoor te word.

’n Mossad-operateur, Rafi Eitan, is aangewys as die leier van ’n agtman-"grypspan". Die meeste van die agente in hierdie span se families is gedurende die holocaust uitgewis. Een van hulle was Peter Malkin, wat sy ouer suster, Fruma, en haar drie kinders so verloor het.

Die agente het in April in Buenos Aires aangekom nadat elk op ’n verskillende roete daarheen gevlieg het ten einde nie aandag te trek nie. Hulle het Eichmann se roetine vir verskeie dae onder observasie gehou en so vasgestel dat hy saans altyd op dieselfde tyd met dieselfde bus naby sy huis aankom. Dan loop hy van die bushalte af met Garibaldistraat op tot by sy eenvoudige, onopsigtelike huis. Die span het beplan om hom te gryp terwyl hy op ’n stil gedeelte van die pad langs ’n stuk oop veld stap. Malkin was aangewys om hom fisies te gryp.

Laat die middag van 11 Mei 1960 het die span na San Fernando vertrek. Hulle het Eichmann se bus ingewag, maar tot hul skok ontdek dat hy nie daarop is nie. Die span was op die punt om die hele operasie af te las toe ’n volgende bus ’n halfuur na die vorige een by die bushalte stilhou. Hierdie keer het Eichmann wel van die bus afgeklim en in die rigting van die agente begin stap op pad na sy huis toe. Malkin het vinnig sy handskoene aangetrek, want hy wou nie met sy prooi velkontak maak nie. Daarna het hy in die rigting van Eichmann begin stap en hom regoor die oop stuk veld ontmoet. Toe hy regoor Eichmann kom, het hy hom in Spaans aangespreek: "Uno momentito, Señor" ("Net ’n oomblikkie, Meneer"). Op daardie stadium het Eichmann vermoedelik paniekbevange geraak en probeer vlug, maar twee ander spanlede het sy vlugroete afgesny. Malkin het hom vasgegryp en hom af grond toe gestoei en hom in ’n voertuig geboender, waar hulle hom op die vloer onder ’n kombers weggesteek het.

Hulle het hom na ’n veilige huis wat deur Mossad bewoon is, geneem, waar hy vir nege dae aangehou is terwyl sy identiteit by herhaling nagegaan en bevestig is. Interessant genoeg het Harel gedurende hierdie tydperk ook probeer om Mengele op te spoor, want hulle het inligting gehad dat hy hom ook in Buenos Aires bevind. Harel het gehoop om Mengele saam met Eichmann na Israel te bring, maar Mengele het toe alreeds sy laaste bekende adres in die stad verlaat en dit was onbekend waar hy hom bevind het. Gevolglik is pogings om hom ook te ontvoer laat vaar. Volgens wat Eitan later vertel het, was die span bang dat enige verdere optrede om Mengele vas te trek die Eichmann-operasie in gevaar kon stel. 

Om ongeveer middernag op 20 Mei 1960 is Eichmann deur ’n dokter wat deel van die span was, onder verdowing geplaas en as deel van die span as ’n oënskynlik besope lid van die El Al-bemanning aan boord van ’n El Al Bristol-Britannia-vliegtuig uit Argentinië gesmokkel. Dit was dieselfde vliegtuig waarop ’n Israelse afvaardiging ’n paar dae tevore aangekom het om die Argentynse 150-jarige onafhanklikheidsvieringe by te woon. Daar was spannende oomblikke op die lughawe toe die vlugplan langer as gewoonlik geneem het om goedgekeur te word. Uiteindelik het die vliegtuig na Israel vertrek en op pad by Dakar, Senegal, geland om brandstof in te neem. Op 22 Mei 1960 het hulle in Israel aangekom en Ben-Gurion kon die volgende middag Eichmann se arrestasie aan die Knesset bekend maak. Nadat hy vir 15 jaar gevangeneming vermy het, was Eichmann uiteindelik ’n gevangene in Israel.

In Argentinië het Eichmann se ontvoering woedende, gewelddadige anti-Semitiese reaksie onder verregse elemente uitgelok. Die Argentynse regering het in Junie 1960 ’n dringende sitting van die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad aangevra nadat onderhandelinge met Israel misluk het. Hulle het die arrestasie en ontvoering van Eichmann as ’n aanslag op hulle soewereiniteit beskou. In die daaropvolgende debat het Israel se saakgelastigde, Golda Meir (wat later Israel se eerste minister sou word), aangevoer dat die ontvoerders nie Israeli-agente was nie, maar private individue, en derhalwe kon die insident afgemaak word as "’n geïsoleerde oortreding van die Argentynse reg". Op 23 Junie het die Veiligheidsraad Resolusie 138 aangeneem wat bepaal het dat Argentinië se soewereiniteit geskend was en dat Israel dienooreenkomstig moet reparasies maak. Op 3 Augustus het Argentinië en Israel ’n gesamentlike verklaring uitgereik waarin die skending van Argentynse soewereiniteit erken is, maar waarin ook ooreengekom is dat die geskil daarmee afgehandel is. Die Israelse Hooggeregshof het dan ook bevind dat die omstandighede van Eichmann se gevangeneming geen invloed op die wettigheid van sy verhoor sou hê nie.

Dit is interessant om te let op die reaksie van die Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA) op Eichmann se gevangeneming. Volgens CIA-dokumente wat in 2006 gedeklassifiseer is, het sy gevangeneming nie net in die CIA tot kommer gelei nie, maar ook in die Wes-Duitse Bundesnachrichtensdienst (BND). Beide agentskappe het toe alreeds vir twee jaar geweet dat Eichmann in Argentinië skuil, maar het nie opgetree nie omdat dit nie hul beste belange, gesien teen die breër konteks van die Koue Oorlog, sou dien nie. Maar noudat Eichmann wel gevange geneem was, het beide die CIA en BND hulle bekommer oor wat hy sou kon kwytraak oor iemand soos die Wes-Duitse regering se veiligtheidsadviseur Hans Globke. Globke was die mede-outeur van verskeie stukke anti-Semitiese Nazi-wetgewing, insluitende die berugte Neurenberg-wette. Die gedeklassifiseerde dokumente het ook bewys dat beide agentskappe van Eichmann se kollegas gebruik gemaak het om op kommunistiese lande in Oos-Europa te spioeneer. Hierdie noue samewerking van die CIA en sy filiale met Nazi’s waardeur hulle nie net gehelp is om die gevolge van hul dade vry te spring nie, maar dat selfs van hulle dienste gebruik gemaak is, bly tot vandag toe een van die donkerste episodes in die CIA se geskiedenis.

Intussen is Eichmann na die gefortifiseerde polisiestasie by Yagur in Israel geneem, waar hy aangehou is. Die Israelse vervolgingsgesag was huiwerig om hom net op dokumentêre en mondelinge getuienis voor ’n hof te daag, en derhalwe is hy vir nege maande vir ondervraging aangehou. Die ondervraer, hoofinspekteur Avner Less van die nasionale polisiediens, het dit opvallend gevind dat Eichmann nie die enorme omvang en erns van sy misdade besef het nie en dus ook geen berou daarvoor getoon het nie.

Die verhoor het op 11 April 1961 begin – presies 11 maande na Eichmann se gevangeneming – voor ’n spesiale tribunaal in die Jerusalemse Distrikshof. Dit is gehou by die Beit Ha'am, ’n ouditorium in sentraal-Jerusalem. Tydens elke hofsessie het Eichmann in ’n koeëlvaste glaskas gesit om hom te beskerm teen enige gepoogde aanslae op sy lewe. Die regsbasis waarop die aanklagte teen hom ingebring is, was die Israelse Nazi and Nazi Collaborators (Punishment) Law van 1950, en ingevolge hierdie wet het hy tereggestaan op 15 strafregtelike aanklagte, waarby ingesluit was misdade teen die mensdom, oorlogsmisdade, misdade teen die Joodse volk en lidmaatskap van ’n misdadige organisasie (wat in Suid-Afrikaanse terme sou bekendstaan as rampokkery). Drie regters het die saak bereg: Moshe Landau, Benjamin Halevy en Yitzhak Raveh. Die vervolging is gelei deur die Israelse prokureur-generaal, Gideon Hausner, bygestaan deur sy adjunk, Gabriel Bach, en Tel Aviv se distriksaanklaer, Yaakov Bar-Or. Eichmann se verdedigingspan is gelei deur die Duitse regsgeleerde Robert Servatius en sy regsassistent, Dieter Wechtenbruch. Op daardie stadium het buitelandse regsgeleerdes geen locus standi in Israelse howe gehad nie, dus moes die Israelse wetgewing gewysig word om dit moontlik te maak dat diegene wat op halsmisdade teregstaan, wel van buitelandse regsverteenwoordigers gebruik mag maak. Tydens ’n Israelse kabinetsitting kort na Eichmann se gevangeneming het Israel se minister van justisie, Pinchas Rosen, die voorstel om die bestaande reg te wysig geregverdig deur te verklaar: "Ek dink dit sal onmoontlik wees om ’n Israelse regsverteenwoordiger te vind, hetsy Jood of Arabier, wat sal instem om hom (Eichmann) te verdedig."

Die Israelse regering het intussen seker gemaak dat die verhoor wye en prominente dekking sou kry. Capital Cities Broadcasting Corporation (CCBC) van die VSA het eksklusiewe regte bekom om die verhoor te verfilm vir televisie-uitsending. Die film van die verrigtinge is daagliks per vliegtuig na die VSA vervoer sodat dit die volgende dag daar uitgesaai kon word. Heelwat groot nuusblaaie van regoor die wêreld het verslaggewers na die verhoor gestuur en die verloop van die verrigtinge by wyse van voorbladberigte uitgebasuin. Die verhoorsaal is so aangepas dat sommige joernaliste die verrigtinge op geslotebaantelevisie kon volg, en dan was daar ook nog 750 sitplekke beskikbaar in die ouditorium self. Onder die joernaliste was daar ook die Amerikaanse politieke filosoof van Duitse afkoms, Hannah Arendt, wat vir die New Yorker verslag sou doen. Arendt sou Eichmann later beskryf as "die verpersoonliking van die banaliteit van boosheid", aangesien hy na haar mening ’n gewone persoonlikheid gehad het wat "nóg skuld, nóg haat" uitgestraal het.

Die verhoor het oor agt maande gestrek, met die aanklaer wat 56 dae geneem het om sy saak aan te bied. Honderde dokumente is as getuienis voorgelê en die getuienis van 112 getuies is aangebied – heelwat van hulle holocaust-oorlewendes. Hausner was daarop uit nie net om Eichmann se skuld te bewys nie, maar om getuienis aan te bied wat die hele holocaust sou dek ten einde daarmee ’n volledige rekord daarvan voor die hof te plaas. Servatius het egter by herhaling beswaar aangeteken wanneer getuienis wat nie direk op Eichmann betrekking het nie, aangebied is, en sy besware is meestal gehandhaaf.

Tydens Eichmann se eie getuienis het hy daarmee volgehou dat hy eintlik geen ander keuse gehad het as om bevele uit te voer nie, want hy was met ’n eed van lojaliteit aan Adolf Hitler daartoe verbind. Hy het verder aangevoer dat hy nie die besluite waarvoor hy nou teregstaan, geneem het nie, maar dat dit deur ander hooggeplaaste Nazi’s, soos die Gestapo-hoof, Heinrich Müller, hoof van die Sicherheitsdienst (SD), Reinhard Heydrich, Shutzstaffel- (SS-) hoof Heinrich Himmler en Hitler self geneem is. Servatius het ook aangevoer dat besluite wat deur die Nazi-regering geneem was, handelinge van die staat was en daarom nie beregbaar is by wyse van ’n normale regsproses nie. Eichmann het getuig dat hy ’n gevoel van tevredenheid en verligting ervaar het na die afsluiting van die Wannsee-konferensie, want toe ’n duidelike besluit eers eenmaal deur sy seniors geneem is om die Jode uit te wis, het hy gevoel die saak is nou uit sy hande uit en dat hy dus van alle skuld onthef is. Op die laaste dag van sy ondervraging het hy erken dat hy verantwoordelik was vir die reëling van die vervoer van die slagoffers na die konsentrasie- en uitwissingskampe, maar volgehou dat hy nie rede het om oor die gevolge van hierdie dade van hom skuldig te voel nie.

Tydens kruisondervraging het Hausner by herhaling probeer om Eichmann sover te kry om te erken dat hy persoonlik aanspreeklik was. Eichmann het erken dat hy nie van die Jode gehou het nie en dat hy hulle as "opponente" of "teëstanders" beskou het, maar volgens hom het hy nooit gevoel dat hulle totale uitwissing geregverdig was nie. Hausner het egter getuienis opgediep waarvolgens Eichmann in 1945 sou gesê het: "Ek sal laggend in my graf spring, want die gevoel dat ek vyf miljoen menslike wesens op my gewete het, is vir my ’n bron van groot tevredenheid." Eichmann het hierdie stelling verdedig deur te sê dat hy verwys het na "vyande van die Ryk" soos die Sowjetsoldate. Maar gedurende latere ondervraging deur die regters het hy erken dat hy eintlik na die Jode verwys het en bygevoeg dat die opmerking ’n akkurate weergawe van sy opinie op daardie tydstip was.

Op 12 Desember 1961 is uitspraak gelewer. Eichmann is skuldig bevind aan 15 aanklagte van misdade teen die mensdom, oorlogsmisdade, misdade teen die Joodse volk en lidmaatskap van ’n misdadige organisasie. Die hof het hom daaraan onskuldig bevind dat hy persoonlik enigeen doodgemaak het of dat hy in beheer was van die aktiwiteite van ’n moordeenheid bekend as die EinsatzgruppenHy is egter verantwoordelik gehou vir die haglike omstandighede op die deportasietreine en vir die verkryging van Jode om daardie treine te vul. Benewens sy skuldigbevinding aan misdade teen Jode, is hy ook skuldig bevind aan misdade teen Poolse en Sloweense burgers, asook teen sigeuners. Hy is verder skuldig bevind aan lidmaatskap van drie organisasies wat tydens die Neurenberg-verhore as misdadig bevind is, naamlik die Gestapo, die SD en die SS. By oorweging van vonnis het die hof tot die slotsom gekom dat Eichmann nie net bevele gehoorsaam het nie, maar dat hy hom heelhartig met die Nazi-doelstellings vereenselwig het en dat hy ’n sleutelspeler in die volksmoord was. Op 15 Desember 1961 het die hof Eichmann ter dood veroordeel om aan die galg te sterf.

’n Hele reeks appèlle en versoeke om begenadiging deur sy regsverteenwoordigers en familie is almal afgewys en om 20h00 op 31 Mei 1962 is Eichmann meegedeel dat sy finale aansoek om appèl ook afgewys is. ’n Paar uur later, die oggend van 1 Junie 1962, is Adolf Eichmann tereggestel. Ironies genoeg het die feit dat hy gehang is, aan sy stelling in 1945 dat hy in sy graf sou spring, ’n byna profetiese eggo gegee.

Eichmann se laaste woorde was volgens verslae:

Lank lewe Duitsland. Lank lewe Argentinië. Lank lewe Oostenryk. Hierdie was die drie lande waaraan ek die sterkste verbind was en wat ek nie sal vergeet nie. Ek groet my vrou, familie en vriende. Ek is gereed. Ons sal binnekort weer ontmoet, soos dit die lot van alle mense is. Ek sterf terwyl ek in God glo.

Eichmann se liggaam is veras en sy as is in die Middellandse See gestrooi, buite Israelse gebiedswaters.

Eichmann se verhoor en die mediadekking daarvan het opnuut die belangstelling in die gebeure van die Tweede Wêreldoorlog laat opvlam. Die gevolglike toename in die publikasie van memoires en geskrifte deur deskundiges het gelei tot groter publieke bewuswording van die Joodse volksmoord. Die verhoor het wye mediadekking in Wes-Duitsland geniet en verskeie Wes-Duitse skole het aangeleenthede wat tydens die verhoor na vore gekom het, by hulle leerplanne ingesluit. In Israel het getuienis tydens die verhoor daartoe gelei dat daar ’n dieper begrip ontstaan het, veral onder die jonger geslagte, van die invloed wat die holocaust op die oorlewendes daarvan gehad het. Vir die eerste keer sedert die Neurenberg-verhore is oorlewendes toegelaat om hulle ervarings op rekord te plaas en deur ’n amptelike kanaal aan die wêreld bekend te maak. Gevolglik het dit baie daartoe bygedra om die populêre wanbegrip dat die Jode hulle soos "skape na die slagting" laat lei het, ongedaan te maak.

So ’n herontwaking van herinneringe aan die Joodse volksmoord sou waarskynlik nooit plaasgevind het as dit nie vir die Eichmann-verhoor was nie. Om die waarheid te sê, die verhoor sou ook nooit plaasgevind het as dit nie was vir die optrede van ’n klein groepie mense wat hulle daartoe verbind het om onafgehandelde sake af te handel nie. Terwyl die grusaamhede van die holocaust begin vervaag in die openbare geheue, was daar hierdie individue wat daagliks moes saamleef met die herinneringe aan hulle vermoorde geliefdes. Hoewel baie van die persone verantwoordelik daarvoor wel vir hul dade tot verantwoording geroep is en geregtigheid geskied het, het nog meer, van wie Hitler die belangrikste is, geregtigheid ontduik deur hulle eie lewens te neem. Party het die gereg ontwyk deur na ander lande te vlug. Mense soos Adolf Eichmann het elders nuwe lewens begin en heelwat van hulle het hulle lewens afgesluit sonder om ooit vir hulle wandade verantwoording te doen. Eichmann was oortuig dat hy die "lang arm van die gereg" ontwyk het. Maar hy het nie rekening gehou met die gemotiveerde toewyding van die Israeli’s nie. Met sy gevangeneming het hulle ’n duidelike boodskap aan alle Nazi-oorlogsmisdadigers regoor die wêreld uitgestuur: "Dit maak nie saak in watter donker gat julle wegkruip nie, ons sal julle kry. En ons sal julle uitbring na die helder lig vir die wêreld om te sien sodat julle kan verantwoording doen vir julle wandade."

Ook op ’n meer individuele vlak vra die Eichmann-verhoor vrae, onder andere oor hoe ’n mens met ’n "gewone persoonlikheid", met ’n middelklasopvoeding binne ’n hoogs beskaafde samelewing, wat met sy laaste woorde sy geloof in God bely, terselfdertyd ook "die verpersoonliking van die banaliteit van boosheid" kan wees. Miskien lê die antwoord in die wese van menswees self; miskien is Van Wyk Louw reg: Die Bose volg elke mens, "trap in jou spoor soos ’n goeie hond", totdat mens en boosheid subtiel een word en jy vind die boosheid "is jou wese se ondergrond" en hy "trap jou spoor soos ’n goeie hond". Boosheid het nie saam met Eichmann aan die galg gesterf nie. Hy leef sterker of swakker binne elkeen van ons vandag nog voort en sy invloed hang af van hoeveel meer of minder hy binne elkeen se "gewone persoonlikheid" onderdruk of vrye teuels gegee word.

Kyk ’n dokumentêr oor Adolf Eichmann hier:

Bibliografie

Arendt, H. 1963. Eichmann in Jerusalem – I. The New Yorker, 8 Februarie.

Blakemore, E. 2019. The daring Israeli spy operation to capture Nazi mass murderer Adolf Eichmann. History.com.

Onbekende skrywer. 2011. The long road to Eichmann's arrest: A Nazi war criminal's life in Argentina. Spiegel International, 1 April.

Paterson, T. 2016. Germany finally pays tribute to first Nazi hunter Fritz Bauer. Independent, 28 Februarie.

Prazan, M (regisseur). 2011. Documentary: The trial of Adolf Eichmann. YouTube.

Rothman, L. 2018. Operation Finale shows the capture of Nazi Adolf Eichmann. But what happened at his trial changed history, too. Time, 29 Augustus.

Wiegrefe, K. 2011. A triumph of justice: on the trail of holocaust organizer Adolf Eichmann. Spiegel International, 31 Maart.

The post Nou in die verlede: Die dag toe Adolf Eichmann, "die verpersoonliking van die banaliteit van boosheid", gevange geneem is appeared first on LitNet.

Misdaad in die polisie

$
0
0

Ek het ook ’n misdaadjie gepleeg toe ek in die polisie was. Ek gee maar die jaar aan as 1973. Dit is nie die regte jaar nie, maar naby genoeg sodat julle ’n gevoel van die tydperk en die atmosfeer van daardie tyd kan kry. Soekend na wat weet ek nog steeds nie, maar ek het laat in my lewe by die polisie aangesluit. Sê maar ek wou ’n meer manlike ding doen as om elke dag in ’n kantoor te sit, van myself ’n regte Tawwe Tienie maak. Ek was te veel van ’n sagte sissie, het ek gedink, aksie is nodig om my in ’n leeu te verander. Dit het nie eintlik gewerk nie, want vandag is ek steeds ’n saggeaarde outjie, al moet ek dit self sê.

Foto: Pixabay.com

In elk geval, op hierdie stadium slaap ek in die barakke by John Vorsterplein.’n Klomp ouens van verskillende stasies word soort van “opgeroep” om opruimingswerk te doen. Ongewenste elemente trek in leë geboue in, in en om die middestad, en ons moet hulle uithaal. Ons doen ons werk te voet. Ek het net aangemeld, toe slaan ek my eie koers in. In die omgewing van Diagonaalstraat kyk ek deur stegies en ’n leë gebou wat afgebreek word. Ek val amper in die hysbakskag af, maar ’n swart man wat ek daar kry slaap – hy moet die plek oppas – keer my dat ek in die donkerte in die oop skag inloop. Later sluit ek by van die ander manne aan en ons beweeg na Jeppe en ander dele daar naby. Dit is dele wat ek nooit goed leer ken het in my kort tydjie daar nie. My latere besoeke aan Johannesburg was in voorstede deurgebring ver van die middestad af, hoewel ek later jare ’n paar maande in Hillbrow gewoon en daar naby gewerk het.

Nou ek meen, ek is amper seker, dit was in Jeppe. Daar is huis ’n waarvan die deure en vensters toegespyker is met planke, maar iemand in die groep het inligting dat daar dinge aangaan. Ons breek in (nie ek nie) en binne in die huis is daar ’n luik in die plankvloer. Toe dit opgelig word, kry ons ’n groep Boesmans wat daar onder die vloer woon! Regte, egte klein mensies. Daar is omtrent drie volwassenes en seker so vier kinders, as ek reg onthou. Die plankvloer is redelik hoog bokant die grond en ons vind aan die agterkant kan jy onder die gebou uitloop, onder ’n afdak in waar ’n erg verstopte toilet is en dan na buite op die werf. Hoe díe mense daar gekom het, weet ek tot vandag toe nie. Die manne begin redeneer oor wat om met die Boesmans te doen, die welsyn te kry, of wat. Maar dit is al so teen vieruur die oggend en ek is moeg en voel vuil en besluit om terug te loop barakke toe. Daar is nie vervoer vir my nie en ek loop.

En loop en loop, myle der myle voel dit vir my. En ek is moeg en dors, vuil en taai. Ek is nie eers seker in watter straat ek geloop het in die algemene rigting van die barakke nie, dalk Marshallstraat, maar ek loop verby ’n hof. En daar sien ek dit: nektar van die gode, twee bottels melk staan voor die hof se deur! Ek weifel net ’n oomblik, kyk ’n bietjie rond, gaan gryp een en drink hom uit. Dit het my later nogal ’n bietjie gepla. Wat as iemand my gesien het en die magistraat vertel dit is ’n polisieman wat sy melk steel? Ek sou in groot moeilikheid beland het. Maar gelukkig het die Hoër Hand my hierdie keer bewaak.

The post Misdaad in die polisie appeared first on LitNet.

LitNet: Jou Korona-kortverhaalfees

Elders gesien: Wag voor jou mond

$
0
0

Foto: Pixabay.com

Wilna Adriaanse skryf op Facebook:

Ek het nou lank op my hande gesit, my tong geknoop, en probeer om aan ander dinge te dink. Toe ek my egter weer kom kry, het ek klaar my seepkis uitgehaal en nou gaan ek maar opklim.

Ek het gister ’n slegte dag gehad. Ek was vir die hele wêreld moerig, en alles het my irriteer. Vandag voel ek gelukkig weer meer in balans met die wêreld. Hoekom weet ek nie, want niks het eintlik verander nie. Ek het egter onthou dat ek nou die dag gelees het woede/kwaadwees se wortel is dikwels vrees. (Reg of verkeerd – dis nie nou belangrik nie.)

As ek om my kyk, veral na gisteraand se toespraak, is daar baie mense wat kwaad is. En dikwels met rede. Tussen die hand en die mond val daar op die oomblik baie pap op die grond.

Daar is ook baie mense wat bang is – dikwels ook met goeie rede. Niemand verstaan werklik wat presies aan die gang is nie. Selfs die kundiges verskil van mekaar.

My versoek vir wat dit werd is: Voordat jy ook nog ’n bangmaak storie die wêreld instuur of herhaal, dink net eers aan almal wat dit gaan hoor/sien.

Ons hoef nie soos volstruise te wees nie. Vergrype moet aan die lig kom, maar bangmaakstories is gevaarlik. Dink aan kinders wat dit hoor, bejaardes, wat reeds om verskeie redes bang is. Mense wat emosioneel ekstra swaar kry in hierdie tyd.

Ons almal wil terugkeer na ’n tyd wat ons min of meer gaan herken as ons lewe. Ek is seker selfs president Ramaphosa is teen hierdie tyd dalk baie vies vir homself dat hy sy hand vir daai job opgesteek het.

Ek weet nie wat nog alles gaan gebeur nie, maar dis bewys dat hoop en positiewe gedagtes nogal ’n verskil kan maak.

Ons almal beleef op die oomblik dae wat jy alles om jou wil platvee en met jou tong ’n brandpad skroei. Dis jou goeie reg. Maar maak tog maar die wag by jou mond wakker, want jy weet nie wie almal jy dalk gaan skroei as jy die vlamme loslaat nie. My ervaring is dat dit dikwels jyself ook is.

The post Elders gesien: Wag voor jou mond appeared first on LitNet.

Blydskap in moeilike tye: ’n Onderhoud met Johannes de Villiers

$
0
0

Johannes de Villiers (Foto: verskaf)

Ons leef in onsekere tye met talle uitdagings aan die orde van die dag – onder andere ’n wêreldpandemie en ekonomiese onstabiliteit – en dit is daarom maklik om in vandag se tyd oorweldig, gespanne en ongelukkig deur die lewe te gaan.

Soms is dit nodig om stil te raak om van die chaos van die lewe te ontsnap. Die skrywer en joernalis Johannes de Villiers, wat bekend is vir sy boeke oor bewustelikheid (mindfulness) en meditasie, glo dis belangrik om rustig te raak en vrede in jouself te vind. Johannes bied onder andere werkwinkels in mindfulness en meditasie aan. Sy boek Blydskap: Mindfulness-wenke vir ’n vreugdevolle lewe wat vroeër die jaar bekendgestel is, brei uit op die idee van bewustelikheid en die positiewe sielkunde, en hoe om ’n gelukkiger lewe te lei. Die boek se voorganger, Kalmte in die malle gejaag, handel ook oor dié konsepte.

Johannes gee raad oor hoe ’n mens in vandag se uitdagende tye kan kies om blymoedig te wees, want soos hy dit op sy webtuiste stel: “Mens hoef nie Japan toe te gaan om jou Zen te vind nie.”

Jou nuwe boek wat vanjaar verskyn het, is getiteld Blydskap: Mindfulness-wenke vir ’n vreugdevolle lewe – wat beteken blydskap vir jou?

Baie mense, as hulle sien daar is ’n boek oor blydskap, dink dit gaan alles net oor “vrolik” wees. Hulle dink blydskap is vrolikheid, reënbogies, voëltjies wat sing, pienk spookasem… Maar blydskap is eintlik ’n veel meer diepgaande ding. Blydskap is ’n leefstyl wat jou deur maklike sowel as moeilike tye kan dra. Om ’n bly mens te wees beteken nie jy is elke dag noodwendig lus om uit jou vel te spring van gelukkigheid nie, maar wat dit wel beteken, is om tuis te kom in jou eie lewe en jou lewe te aanvaar soos wat dit is.

Dis onvermydelik dat die lewe terugslae gaan hê waaroor ’n mens nie beheer gaan hê nie. Soms gaan dit goed en soms gaan dit moeilik, maar baie van ons is hartseer omdat ons in ’n stryd is met die lewe. Ons wil nie hê dinge moet wees soos dit is nie; ons wil hê dinge moet net goed gaan. Ons wil nie hê slegte goed moet met ons gebeur nie, en so sit en wens ons ons lewe weg. En wat blydskap eerder is, is die idee om tuis te kom in jou lewe, om te sê jy besef dat die lewe nie net goed is nie en jy aanvaar die lewe volkome met al sy uitdagings. Blydskap beteken om jou lewe te waardeer, met al die moeilikheid saam, want dis wat die lewe maak wat dit is.

Hulle sê swaarkry is amper om met twee pyle geskiet te word: die een pyl tref wanneer iets verkeerd gaan in jou lewe (jy is byvoorbeeld siek of jy verloor geld of iets), maar die tweede pyl is al daardie emosionele aspekte wat bykom, die verwyt en die bitterheid en die stories wat in ons kop maal daaroor. Wat blydskap is, is om daai tweede pyl uit te trek en te sê weet jy, of my lewe nou swaar of moeilik is, ek gaan oukei wees, ek gaan aanhou asemhaal en ek kan nog steeds probeer om selfs in die moeilike tye te kies hoe ek daarop reageer.

’n Bly mens is iemand wat wanneer dit nodig is om te treur jouself toestemming gee om te treur eerder as om jouself daarvoor te verwyt. Blymoedige mense is mense wat hulself toestemming gee om kwaad te wees wanneer dit nodig is, want wanneer jy vir jouself daardie ruimte skep om jou gevoelens in ag te neem, gun jy jouself ook om gelukkig en vreugdevol te wees. ’n Blymoedige mens is ’n mens wat ’n volronde lewe lei en vir alle emosies en alle dinge ruimte maak eerder as om die heeltyd sy of haar lewe weg te wens en te hoop dinge was anders as wat dit is.

Vir mense wat nie weet nie, wat presies behels mindfulness?

Mense dink mindfulness is die vermoë om net aandag te gee in die hier en nou, te konsentreer op wat nou aan die gebeur is. Maar mindfulness is eintlik meer as dit. Dis ’n spesifieke soort aandag. Dit is om aandag te gee aan wat nou gebeur sonder om te oordeel. Baie keer is ons inderdaad in die oomblik teenwoordig, maar ons is die heeltyd besig om te oordeel – ek hou hiervan, ek hou nie daarvan nie – en daai konstante stroom van gedagtes, om dinge op te weeg teen mekaar, om die lewe te verwyt, en om die lewe weg te wens – dit is in ’n groot mate wat ons ongelukkig maak.

So mindfulness sê wees hier, maar sonder daai kommentaar en konstante stroom van gedagtes. Wees net hier, word ’n bietjie stil en laat dinge oor jou spoel soos wat dit is. Kom agter jy kan ook ’n stille teenwoordigheid wees wat kan aanvaar, wat kan ruimte maak vir al die goed wat oor en deur jou beweeg. Skielik sal jy vind dat jou las in die lewe ’n bietjie ligter word; jy word oper, jy word ’n bietjie sagter, en daar is baie meer ruimte vir blydskap en vrede as wat daar is wanneer jy jou kop vul met geraas.

Tans bedryf Johannes ’n jogaskool op Stellenbosch, The Hot Yoga Studio, en ’n klooster op Stanford (Foto: verskaf)

En meditasie? Hoe kan mindfulness en meditasie tot ’n beter lewenskwaliteit lei?

Baie mense wil graag meer rustig en meer bly wees, maar die vraag is hoe kom jy nou daar. Almal sien of ken iemand wat “bly” is, wat goed in die lewe aangepas is en wat ’n rustige en ’n gemoedelike benadering tot die lewe het. Ons dink dan telkens “Ek wil so wees – hoekom kry ek dit nie reg nie?” Die wonder van meditasie is, dis die tegniek waarmee jy jouself leer om meer so te leef, meer mindful, meer blymoedig. Soos wat jy byvoorbeeld gym toe gaan of push-ups doen om jou armspiere te oefen, so moet jy mediteer om meer mindful te word.

Meditasie sluit ’n klomp tegnieke in, en behels in sommige gevalle om stil te sit, en te dink wat jy met jou aandag doen. Sit jy die aandag op al die geraas in jou kop? Leer dan om jou aandag terug te bring na die hier en nou, en leer om teenwoordig te wees in die oomblik. Ten spyte van al die dinge wat teenwoordig is in jou lewe, maklik en moeilik, besef daarmee kan jy saamleef. Wie jy is, is genoeg. En dis die tegniek wat jy in meditasie inoefen, met gekruisde bene, of agter die wasbak terwyl jy skottelgoed was, enige plek. In die boeke wat ek geskryf het, gee ek ’n paar praktiese wenke en tegnieke om jou te help om te mediteer en stil te raak.

Hierdie is vreemde en moeilike tye waarin ons leef (veral nou tydens die inperking). Het jy praktiese wenke hoe ’n mens kalm kan raak wanneer die alledaagse lewe net te deurmekaar voel?

1. Kry ’n hond. ’n Mens het kontak nodig met ’n ander soogdier – dis wetenskaplike bewys. Jou goedvoelhormone raak meer as jy vir ander drukkies gee, en as jy nie aan ander mense raak nie, raak jou streshormone meer. Ons mag natuurlik nie nou vir mense drukkies gee nie, maar daar is ook al bewys dat as jy vir ’n hond ’n drukkie gee, kry jy daai selfde goedvoelhormone. So kry ’n hond – gaan neem een aan by die Dierebeskermingsvereniging – en gee vir die hond drukkies.

2. Moenie in hierdie tye ontspan deur op sosiale media te klim nie. Sosiale media gee jou meer stres eerder as om jou stres te verminder. Sosiale media is nie ’n ontspanningsmiddel nie, dis gevul met hoogs emotiewe inligting wat jou net meer gaan laat stres. Doen eerder iets anders wat ontspannend is, soos om in die tuin te werk.

3. Drink minder koffie en wyn. Ons kan nou in elk geval nie wyn koop nie, maar moenie omdat jy nou dalk minder wyn drink, meer koffie drink nie. Dit is slegs korttermynstimulante en op langtermyn depressante wat jou selfs erger gaan laat voel. Drink ’n paar koppies minder koffie ’n dag – jy gaan agter kom jy deal beter met dinge.

4. Probeer elke dag vir jou ’n tydjie inruim wanneer jy stilsit en niks doen nie. Dis verstommend hoe besig ’n mens raak selfs as jy by die huis is. Jy hardloop en skarrel heeltyd rond; daar is altyd iets wat gedoen moet word. Om stil te sit vir 10 minute gaan dalk moeilik wees, maar dis baie nodig sodat jou gemoed net kan stil raak en jy kan wegbeweeg van die geraas wat jou kop so mal dryf. Mediteer.

5. Lees minder nuus. Lees een keer per dag nuus en dan los jy dit daar.

Hoe kan ’n mens leer om meer dankbaar te wees?

Op enige oomblik in jou dag as jy voel dinge raak buite beheer – jy is dalk kwaad, jy raak bang – plant jou voete op die grond, raak rustig, en vra jouself wat is daar op daardie oomblik waarvoor jy dankbaar kan wees. Span jou sintuie in en vra jouself: Wat is daar wat ek nou kan sien, hoor, voel of proe om voor dankbaar te wees. Dalk is dit iets klein. Dalk is dit letterlik die klere aan jou lyf. Luister na die geluide in jou huis – dalk is dit die geluid van die wind, ’n voëltjie. Of dalk ruik jy iets lekker; dalk sit jy naby aan iemand wat vir wie jy lief is: ’n vriend, jou kind, ’n eggenoot, of dalk ’n kollega – wees daarvoor dankbaar.

Dankbaarheid is iets wat jy daagliks moet oefen – jy moet van jou kant af werk om dit te kweek. Moenie wag tot die einde van die dag om ’n dankbaarheidslysie op te stel nie. Doen dit sommer nou. Vra vir jouself: Wat kan ek op hierdie oomblik sien, hoor, ruik, voel of proe waarvoor ek dankbaar kan wees?


Johannes de Villiers het as joernalis gewerk by onder andere Huisgenoot, Rapport en Die Burger. Hy het ook voorheen doseer by die Departement Joernalistiek aan die Universiteit Stellenbosch. Tans bedryf hy ’n jogaskool op Stellenbosch, The Hot Yoga Studio, en ’n klooster op Stanford.

Lees ook

Resensie: Blydskap: Mindfulness-wenke vir ’n vreugdevolle lewe deur Johannes de Villiers

Kalmte in die malle gejaag deur Johannes Bertus de Villiers

US Woordfees 2018: ’n Onderhoud oor Kalmte in die malle gejaag

The post Blydskap in moeilike tye: ’n Onderhoud met Johannes de Villiers appeared first on LitNet.


Graad 12: Afrikaans – "’n Vigslyer sterf" deur Vincent Oliphant

$
0
0

Hierdie opsommingsaantekeninge is uit eie beweging deur Suné Williams, ’n graad 12-leerder, aan LitNet gestuur. Hierdie aantekeninge dien as breë riglyne en die LitNet-redaksie beveel aan dat leerders alle werk wat in die klas behandel word, selfstandig nagaan en self opsom. Ons beveel verder aan dat leerders met hulle eie onderwysers nagaan hoe elke betrokke skool en onderwyser die vak bestudeer en assesseer. Weens talle navrae rondom opsommings, bied LitNet hierdie inhoud aan ons lesers. 

  • Klik hier om Suné Williams se notas oor “’n Vigslyer sterf” deur Vincent Oliphant af te laai.

The post Graad 12: Afrikaans – "’n Vigslyer sterf" deur Vincent Oliphant appeared first on LitNet.

FMR-resensie: Die mooiste meisie van Genua deur Ilja Leonard Pfeijffer

$
0
0

Die mooiste meisie van Genua
Ilja Leonard Pfeijffer
(uit Nederlands vertaal deur Fanie Olivier)
Uitgewer: Protea
ISBN:  9781485309253

Hierdie resensie is op 18 Maart 2020 in Boekkeuse olv Amanda Botha uitgesaai.

Die motto voorin waarsku tereg: Genua neem maar gee niks terug nie. Wees dus gewaarsku: Hierdie roman verg meer van die leser as net lekkerlees vir ontspanning. ’n Bereidwilligheid om ’n bietjie op die internet te snuffel en kreatief met die simbole en metaforiek om te gaan, sal egter ryklik beloon word met ’n vars kyk op historiese en eietydse kwessies, aangebied in verlokkende, hoewel soms onthutsende, taal en beskrywings.

Ilja Leonard Pfeijffer is op 17 Januarie 1968 in Rijswijk, Nederland gebore. Hy bestudeer en doseer Klassieke Grieks aan die Universiteit Leiden en debuteer in 1998 met ’n digbundel getiteld Die vierkantige man. Hy publiseer daarna verskeie digbundels, romans en akademiese artikels en verwerf ’n lang lys toekennings, onder andere die Libris- en Inktaap-letterkundepryse vir La Superba, wat in Afrikaans as Die mooiste meisie van Genua verskyn het. Pfeijffer word gereken as een van Nederland se toonaangewende eietydse digters, maar hy verwerf notoriteit weens ’n artikel waarin hy pleit vir “gewaagde metafore, vernuwende woordkombinasies, ongebruiklike woorde of verontrustende sintaksis”.

Daarby skroom hy nie om sy sê te sê, vyande te maak en opsetlik omstrede te wees nie – hy poseer byvoorbeeld poedelnakend op die agterblad van ’n digbundel.

Die mooiste meisie van Genua is ’n postmodernistiese metaroman, oftewel ’n roman oor ’n roman. Pfeijffer het in 2008 na Genua verhuis nadat hy en sy Russiese meisie, die fotograaf Gelya Bogatishcheva, op die ingewing van die oomblik ’n fietstoer deur Rome afgelê het. Die verteller in die roman is eweneens ’n beroemde skrywer uit die noorde wat uit verveling in Genua beland. Om te probeer inpas, verander hy sy tweede naam, Leonard, na die Italiaanse “Leonardo” en koop hy ’n paar Italiaanse somerpakke, hemde volgens maat, ’n verfynde paar skoene, so sag soos botter, maar so skerp soos ’n mes, en ’n regte panamahoed.

Pfeijffer speel egter ’n speletjie met die leser. Leonard en Leonardo is soms dieselfde persoon en dan weer verskillende karakters – ’n kenmerk van die onbetroubare verteller, oftewel “the unreliable narrator” (’n literêre term wat in 1961 deur Wayne C. Booth geskep is in sy seminale werk The rhetoric of fiction). Outeurs gebruik onbetroubare vertellers om spanning te skep deurdat die leser op sy tone moet bly om die verteller uit te vang wanneer hy lieg en veral wil agterkom hoe en hoekom hy ons manipuleer. Alle fiktiewe vertellers lieg uiteraard, maar die onbetroubare verteller is spesifiek ontrou aan sy teikenlesers en hulle opvatting van die teks se geskepte werklikheid. Die verteller sê dan ook: “In die vaderland is ek Ilja, wat kennis dra van die samestelling van kameraspanne, en hier in die labirint is ek Leonardo, wat verlof het om te verdwaal in my fantasie sonder dat dit onmiddellik gepaard hoef te gaan met ’n snedige verantwoording in een van die landelike geselsprogramme.”

Die roman bevat drie dele wat deur twee intermezzo’s onderbreek word, naamlik die verhaal van Donald Perrygrove Sinclair, ’n Engels-professor wat sy eie verhaal versin en wat die “pruttende Engelse kolonialisme” verteenwoordig, en daarteenoor die verhaal van Djiby P. Souley as verteenwoordigend van die Senegalese bootvlugtelinge en hulle lewensgevaarlike reis, wie se hoop op ’n paradys deur die harde Genuese werklikheid gestuit word.

Pfeijffer plaas dan die geskiedenisse van die hedendaagse immigrante (homself inkluis) teenoor die lot van die sowat vier miljoen Italiaanse kleinboere wat tussen 1880 en 1920 na La Merica verhuis het met die hoop op die “American dream”, waar jy glo “’n nuwe Mercedes koop as die asbakkie vol is”. Genua moes oor die afgelope 25 jaar verskeie “migrasie-tsunami’s” vanaf Senegal, Bangladesj, Roemenië, Indië en Rusland absorbeer. Dié wettige maar werklose immigrante word hoofsaaklik in groot behuisingskomplekse van twyfelagtige kwaliteit in die Prè-woonbuurt gehuisves, maar die onwettiges skuil onder snelweë en in smal stegies met die gevolg dat die historiese stadskern, wat eens die glorieryke “La Superba” was, deesdae oortrek is met Afrika-stalletjies en politieke graffiti ter ondersteuning van asielsoekers wat net so onwelkom is soos die rotte waarteen die stad ’n futiele stryd voer en wat in 1346 die swart pes via Genua na Europa gebring het.

Die verteller sit op ’n terras voor die Kroeg met Spieëls en skryf ’n lang brief aan ’n vriend in sy tuisland waarin hy verslag lewer oor sy lewe as emigrant en ontdekker van die ware Genua. Hy raak verlief op ’n naamlose kelnerin en mettertyd word sy die maatstaf waaraan hy verskillende interessante vrouekarakters, asook vroulikheid as sodanig, meet.

Een nag struikel hy oor ’n vrouebeen, wat hy bemin en tot volledige liggaam fantaseer. Dit word dan ’n metafoor vir die “afskil” van die romantiese idee van Italië. Genua is afgelei van “genu”, Italiaans vir “knie”, en Genua is immers die “knie” van die Italiaanse “been”.

Die roman word dan as ’t ware self ’n “Kroeg met Spieëls” waarin die leser op verskeie vlakke deur gekaatste beelde van verskillende karakters, maar ook van homself en sy eie vooroordele, gekonfronteer word. Terselfdertyd word dit ’n labirint waarin die leser, soos die toeriste en inwoners van Genua, verdwaal en homself gedurig teëkom.

Op postmodernistiese wyse dekonstrueer Pfeijffer dus sy eie roman, maar ook die opvatting van vroulikheid en beskawing. In Genua ontdek (en ont-dek) die verteller ’n historiese stad van paleise, fonteine en marmerplaveisel, met daaronder die hedendaagse ellende van die miserabele vlugteling-immigrante wat onder brûe en spoggerige snelweë krepeer, waar “geen regdenkende mier met ’n gesin sal begin nie” en waar die waarskuwing “Knaagdierbeheer; moenie aanraak nie” ook op die menslike inwoners van toepassing word. Hy skryf dan aan sy vriend: “Ek raak steeds meer lus om ’n bietjie tyd deur te bring in die argiewe, en briewe en dagboeke op te diep wat onthul hoe dit werklik gegaan het en wat g’n enkele Italiaanse instituut dus sou waag om op sy webwerf te plaas nie. […] In elk geval, dit is materiaal wat van pas sou kon kom as ek hierdie aantekeninge, wat ek met ’n sekere reëlmatigheid aan jou stuur, gaan verwerk tot ’n roman waarin immigrasie en emigrasie sentrale temas moet word.”

Verskeie kritici verwys na die intertekstualiteit in die roman, wat jou laat wonder of dit blote toeval is dat daar werklik ’n “mooiste meisie van Genua” bestaan het. Simonetta Vespucci van Genua is algemeen beskou as die mooiste meisie van haar tyd en was die model vir Sandro Botticelli se bekende skilderye Primavera en Die geboorte van Venus. Op die laasgenoemde skildery, wat uit ongeveer 1486 dateer, word Venus, wat uit die seesproei gebore is, deur Lente op Siprus verwelkom. Op p 353 sê die mooie kelnerin: “Ek is ’n Suidelike meisie, gebore uit die skuim van die Middellandse See, dogter van die Serenissima Repubblica di Genova wat geen meerdere erken nie en ek glo in liefde.” Sy word die verteller se muse en wanneer sy hom verlaat, skep hy ’n speletjie genaamd “meisiebranderry” waarin hy meisies agtervolg en só die stad verken. Só ontmoet ons dan die jong Cinzia wat hom na die ware hartklop van Genua se verrottende “underbelly” stuur, die “antrasietswart hoertjies wat hul wit tande in die swak wit vlees van mans inslaan” en Monia, die ouer seksbehepte alkoholis uit “hoë kringe” met “beklimbare bene” wat “ruik na beskikbaarheid”.

Dan is daar die gedaante van ’n ou vrou wat aanwysings vra na die Vico dei Librai, wat reeds in 1942 deur ’n Engelse bom verwoes is, en nou ronddwaal soos die spook van die majestueuse handelstad wat Genua eens was. En dan is daar uiteindelik Ornella, die transvestiet en eienaar van die been wat hy eens bemin het, wat sy opvatting van vrouwees uitdaag en die roman op ’n verrassende noot laat eindig.

Hoogtepunte van hierdie verrykende leeservaring is die fyn waarneming en verbysterende beskrywings, die skalkse (hoewel soms kru) humor, die meesleurende beelde wat soms tot klein allegorieë uitgebrei word, en die heerlike woordvondste wat aan Fanie Olivier se vaardige vertaling toe te skryf is. Hierdie roman is ’n ontdekkingstog vir die intellek en die siel, veral vir die leser wat met behulp van die internet nuwe plekke en ervarings verken.

The post FMR-resensie: <em>Die mooiste meisie van Genua</em> deur Ilja Leonard Pfeijffer appeared first on LitNet.

PEN Afrikaans Nuusbrief: Mei 2020

$
0
0

Beste lede en vriende van PEN Afrikaans
 
Skrywers se pleidooi op Wêreldboeke- en kopieregdag
 
Wêreldboeke- en kopieregdag word jaarliks op 23 April gevier. Vanjaar het dit saamgeval met ’n inperking waartydens menige lesers opnuut die waarde van boeke ontdek, maar ongelukkig ook met ’n groot toename in die onwettige verspreiding van e-boeke via WhatsApp-groepe en ander platforms.
 
As deel van ’n veldtog wat PEN Afrikaans gedryf het, het skrywers vanjaar die leserspubliek gevra om nie net hul boeke nie, maar ook hul kopiereg te respekteer.
 
Omdat e-boeke so vinnig en maklik versprei kan word, in onbeperkte hoeveelhede, is die potensiële impak op die boekbedryf verwoestend.
 
Die video wat ons versprei het, is hier beskikbaar. Sien en deel gerus ook die skrywers se aanhalings wat die veldtog vergesel het. Baie dankie vir almal se deelname.

Die skaal van die probleem rondom die onregmatige verspreiding van e-boeke blyk duidelik uit die wye beriggewing wat die onderwerp sedertdien belig. Lees die volgende bydraes vir meer inligting oor die onwettige bedrywighede en beoogde stappe daarteen:

PEN Afrikaans Vertaalfonds wag aansoeke in

nternasionale reis is tans tot ’n groot mate opgeskort of beperk, maar gelukkig kan literatuur steeds deur vertaling grense oorsteek.
 
Die PEN Afrikaans Vertaalfonds wag aansoeke van buitelandse uitgewers in. Die Vertaalfonds se sentrale doelstelling is om die Afrikaanse letterkunde internasionaal te bevorder deur meer vertalings en publikasies van verdienstelike Afrikaanse werke moontlik te maak. Die ruim ondersteuning van die Trust vir Afrikaanse Onderwys maak dit moontlik.
 
Die sluitingsdatum vir aansoeke is 15 Mei en die volledige reglement met aansoekvorm is hier beskikbaar. 

Boekhandel op vlak 4 van die inperking
 
Die regulasies vir vlak 4 van die inperking laat die verkope van skryfbehoeftes en opvoedkundige publikasies toe.
 
’n Petisie wat deur bekroonde skrywer Mark Gevisser opgestel is, deur skrywers versprei is en sedertdien op PEN South Africa se webblad gehuisves word, het wyd steun ontvang, onder andere ook van PEN Afrikaans. Die petisie was ten gunste van ’n wyer benadering tot boekverkope tydens vlak 4 van die inperking – ter wille van skrywers, lesers en die voortbestaan van die boekbedryf.
 
Die Uitgewersvereniging van Suid-Afrika het ook ’n beroep op die regering gedoen dat alle boekverkope op vlak 4 toegelaat word.
 
Ongelukkig het die beroep en die petisie nie tot ’n amptelike wending gelei wat boekverkope betref nie. Die regulasies vir vlak 4 beperk steeds boekverkope tot slegs opvoedkundige boeke.
 
Intussen het sommige boekwinkels, insluitend Exclusive Books, egter die standpunt ingeneem dat die meeste boeke tot ’n mate opvoedkundig van aard is, en dat hulle winkels dus nie ’n streng onderskeid tref tussen watter boeke verkoop mag word en watter nie. Sien gerus hierdie artikel vir meer inligting.

Ons sien uit daarna dat die regulasies vir boekverkope amptelik wyer omskryf word en doen 'n beroep op lesers om intussen boekhandelaars so ver as moontlik te ondersteun.
 
Twee mediagroepe kondig sluiting van tydskrifte aan

Die mediagroep Caxton het op 5 Mei aangekondig dat hulle die publikasie en verspreiding van die tydskrifte in hul groep gaan staak. Die Junie-uitgawes sal die laaste uitgawes van die tydskrifte wees wat deur Caxton uitgegee word. Van die mediagroep se tydskrifte het ’n lang geskiedenis in die Afrikaanse medialandskap. Rooi Rose en Vrouekeur is byvoorbeeld gevestigde publikasies wat nie net geliefd is by lesers nie, maar ook verskeie skrywers se loopbane al bevorder het.
 
Hierdie nuus volg kort nadat Associated Media Publishing aangekondig het dat dié maatskappy, wat in 1982 deur baanbreker Jane Raphaely gestig is en verskeie bekende tydskrifte gehuisves het, met ingang Mei permanent van die mark onttrek het.
 
Die Covid-19-pandemie en die beperkings wat daarmee saamgaan, het klaarblyklik ’n reeds sukkelende mediabedryf ’n erge knou toegedien. Ons meegevoel aan die joernaliste, fotograwe, skrywers, teksversorgers, ontwerpers en die res van die spanne wat hierdeur geraak word.
 
Dit is ook ’n groot verlies vir die tydskrifte se lojale lesers, en in die algemeen ook ’n betreurenswaardige verlies aan verskeidenheid op die winkelrakke.

Rapport berig dat Caxton intussen oorval word met aanbiedings vir Rooi Rose en vertroue het dat beide Rooi Rose en Vrouekeur 'n nuwe tuiste sal vind en nie sluit nie.

PEN Afrikaans spreek kommer uit oor skorsing van eNCA-nuusaanbieders

PEN Afrikaans neem met kommer kennis dat twee eNCA-nuusaanbieders, Xoli Mngambi en Jane Dutton, na bewering geskors is. Dit kom nadat hulle tydens ’n nuusprogram hul menings gelug het oor dr. Nkosazana Dlamini-Zuma, minister van samewerkende regering en tradisionele sake, se ommekeer van president Cyril Ramaphosa se vroeëre aankondiging dat tabakverkope onder vlak 4-regulasies toegelaat sou word. Die nuusaanbieders het in gesprek hierdie ommekeer as ’n spierbultery beskryf wat die president se gesag ondermyn het.

Die joernaliste het intussen verskoning vir hul aanvanklike stellings gevra, wat op sigself kommerwekkend is, maar het nog nie weer op die lug verskyn nie.

Dit sal uiters problematies wees as joernaliste wat ’n nuusprogram aanbied waartydens kritiese vrae oor aktuele kwessies gevra word, geskors kan word omdat hulle politici kritiseer.

As die eNCA gestand wil doen aan sy slagspreuk, naamlik “No fear, no favour”, sal die kanaal onmiddellik enige sprake van skorsing of dissiplinêre aksie terugtrek, verskoning daarvoor vra, en die beginsels van vryheid van uitdrukking, kritiese denke en onafhanlike verslaggewing bevorder deur sy werknemers te ondersteun, nie te straf nie.

PEN Afrikaans doen ’n beroep op eNCA om die nuusaanbieders onmiddellik in hul posisies te herstel.

Pers- en uitdrukkingsvryheid is noodsaaklik om te verseker dat die media kan aanhou om ’n waardevolle rol in ons demokratiese samelewing te speel.

Klik hier om die verklaring verder te kan deel.

Maandelikse resensie-oorsig

Klik hier vir ons oorsig van Afrikaanse resensies wat in April 2020 verskyn het en digitaal beskikbaar is. Hierdie oorsig sluit boekbesprekings, boekgesprekke en voorlesings in wat op die radio of TV uitgesaai is.
 
Indien jy weet van ander gerekende publikasies wat ook Afrikaanse resensies en boekgesprekke plaas en dit digitaal beskikbaar maak, laat weet asseblief na penafrikaans@gmail.com.
 
Ons wil graag elke maandelikse oorsig so volledig moontlik maak.
 
Nuwe Afrikaanse boeke in Mei 2020
 
Laastens deel ons oudergewoonte die gekombineerde lys van nuwe Afrikaanse boeke wat hierdie maand verskyn.
 
Die publikasielys, wat om voor die hand liggende redes minder uitgebreid as gewoonlik is, kan hier in Excel-formaat afgelaai word.
 
Baie geluk aan al ons lede wat hierdie maand nuwe boeke die lig laat sien.

Dit is duidelik dat boeke veral in hierdie beproewende tye baie vir lesers beteken.

The post PEN Afrikaans Nuusbrief: Mei 2020 appeared first on LitNet.

Press release: Fleur Du Cap Theatre Awards 2020 – notice regarding the announcement of winners

$
0
0

 As a result of COVID-19 and the subsequent measures introduced by the government to combat the pandemic, we were unable to host the 55th Fleur du Cap Theatre Awards ceremony on 22 March, as was scheduled. 

After careful consideration, a decision was taken to replace this year’s awards ceremony with a digital announcement of winners in all award categories on Monday, 18 May at 18:00, via the Facebook and Twitter pages of the sponsor, Distell

 

We hope you will join us in celebrating the best-of-best of South Africa’s performing arts!  

Warm regards,

The Fleur du Cap Theatre Awards team

 

The post Press release: Fleur Du Cap Theatre Awards 2020 – notice regarding the announcement of winners appeared first on LitNet.

Ons trek Vrydag

$
0
0

Foto: Canva.com

Nadat ek vir ’n jaar ’n bejaarde “egpaar” gratis in die huis laat woon het, met dien verstande dat ons ’n maand wedersydse kennis van ontruiming moet gee indien die situasie dit vereis, kry ek Maandagoggend die oproep.

Ek is jammer, sê Mevrou. Ek dink die garage se muur gaan op ons bakkie val en ons het ander blyplek gekry. Ons trek Vrydag. My bloeddruk styg onmiddellik, maar sy staan vas, hulle trek. Goed dan, sê ek, ek sal sorg dat ek Vrydag daar is om die sleutels te kry. Dit verg ’n nege-uur-lange rit vanaf Mafikeng en ek het niemand om na die twee hondjies te kyk nie, dus moet hulle saam. Ek neem noodgedwonge die Vrydag af.

Donderdagoggend bel ek haar om te bevestig, net voor ek Vrydagoggend in die pad val – ja, hulle trek definitief Vrydag. Ek laai voorrade in vir die naweek, beddegoed, hondekos ensovoorts, aangesien ek die naweek sal moet oorbly en sommer gaan skoonmaak terwyl ek nou daar is.

Vrydagmiddag laat kom ek in Steynsburg aan. Ek is moeg, die honde is geïrriteerd en ek het koffie nodig. Stop voor die deur, Mevrou maak die deur oop en lig my ewe kalm in, sy dink sy sal maar so deur die loop van die volgende week trek. Ek is moerig. Nee, Mevrou, jy het dan gisteraand nog bevestig julle trek vandag. Ek het 860 km ver gery omdat jy my vyf dae kennis gegee het en hier is ek, wat nou? Nee, sy weet nie. Ja, ek weet.

Julle trek môreoggend en ek sal help as dit moet. Met ’n stywe lippie sê sy dit pas hulle nie eintlik nie, maar hulle sal seker dan maar moet pak. Ek sê ja, julle sal maar moet.

Dit laat my met ’n lastige probleem, dié van slaapplek soek met twee klein maltesies. Op en af, en uiteindelik sê die eienares van die plaaslike gastehuis ek kan hulle maar bring. Dankie tog.

Saterdagoggend laat kom ek weer by die huis aan, hoogs gefrustreerd. Mevrou is intussen halfpad getrek, en ek hang rond om haar eerstens aan te jaag en tweedens om hulle te irriteer tot hogere spoed. Nie een van die twee werk eintlik nie, maar teen Saterdagaand laat is die twee vort met hulle karige besittings. En, kom ek later agter, sommer ook met van my sinkplate, ysters, gordyne, ensovoorts.

Dis toe wat ek vir die eerste keer die badkamer behoorlik onder oënskou neem. ’n Paar maande vantevore bel Mevrou my – kan ek nie maar die stort waarvoor hulle gevra het bokant die bad laat insit nie, hulle sukkel om in en uit die bad te kom. Sy het mense wat dit kan doen en het ’n kwotasie van R2 500 gekry. Ek sê ja, solank dit ordentlik gedoen word, ek soek nie afskeepwerk nie.

Nee, belowe Mevrou plegtig, dit is ’n behoorlike stort en die mense is baie betroubaar. Hmmm …  ek betaal die geld in haar rekening oor en ’n paar dae later bel sy my – die mense wat die stort ingesit het, het die wasbak gebreek. Hoe gaan ek nou maak? Ek sê nee, julle moet nou plan maak, maar ek gaan nie vir die wasbak betaal nie. Ek kan sommer die ysblokkies in haar stem hoor klingel – ons sal seker dan uit ons bitterklein pensioen ’n ander wasbak moet koop. Ek sê ja, julle sal seker maar moet, want ek gaan nie.

Nog ’n paar dae later bel ek – werk die stort? Ja, beaam Mevrou, dit lyk pragtig en dit werk – en hulle het toe ’n nuwe wasbak gaan koop. Beide van ons blyk min of meer tevrede te wees.

Totdat ek Saterdagaand die stort van naderby bekyk. Saamgeflans van tweedehandse PVC-pype, koppelings, stortkop ouer as Metusalem, toegekalk en die hele kontrepsie lek boonop soos ’n snotneus. Aan die buitekant van die huis is die pype teen die buitemuur met hake vasgespyker en hang soos telefoondrade tussen Wolmaransstad en Makwassie. Die Econo-wasbak is weliswaar nuut, maar vrot geïnstalleer en die gaping tussen die wasbak en die muur is groot genoeg om ’n opgeskote labrador deur te jaag. Ek het ’n pil nodig om die beroerte af te weer. Die hele kontrepsie kon nie meer as ’n honderd of drie gekos het nie, en die res van die geld het Mevrou seer sekerlik gebruik om haar karige pensioentjie mee aan te vul.

Bedaar, bedaar. Dit is nou gedane sake, en jy kan nie nou meer iets daaraan doen nie. Die bad word ontsmet, en ek stook my boilertjie tot die kole rooi trek. Omrede die krag afgesit is, steek ek kerse op en die atmosfeer is heerlik rustig en ontspanne.

En terwyl ek rustig in die bad lê, met ’n koffie en sigaretjie, laat die druppende lekkende konneksies dit kompleet voel of ek reg binne-in die Kangogrotte is.

The post Ons trek Vrydag appeared first on LitNet.

Viewing all 21870 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>