Abstract

Social networks are the key to disseminating information. For this reason, company director networks have been studied in various countries from the perspective of network theory, including the United States of America, the United Kingdom, Germany, France, Italy, Scandinavia and South Africa.

The present study examines the institutional network in the town of Orania in South Africa. Orania is a unique community founded in 1991 to serve as a growth point for Afrikaners and is currently a small partially independent Afrikaner community. Orania is built on three principles: own land, own labour and own institutions. The latter focus has resulted in Orania’s having set up its own schools and tertiary education, as well as its own chamber of commerce and its own bank, Orania Spaar- en Krediet Koöperatief (Orania Savings and Credit Cooperative). Although Orania is economically embedded in the rest of South Africa, Orania functions to a large extent apart from state institutions (for example, education) and also does not receive subsidies from the state for its municipality (the Orania Representative Council or OVR). As none of the South African banks has a branch in Orania, it could also be argued that Orania operates more independently of the main financial institutions of South Africa than is the case with other South African communities.

The current article studies a list of 36 institutions at Orania and their shared directors from the perspective of network theory. Unlike in other studies of company director networks, other institutions are incorporated in addition to companies’ board members, for example schools and churches. The reason is that economic activities in Orania are strongly embedded in the community: the Orania Growth Fund (Groeifonds), for example, provides an investment opportunity to shareholders and is therefore a financial institution, but funds are used to assist economic growth and community empowerment, and the growth fund therefore also fulfils a social function. Orania also invests in schools and tertiary education with a view to future economic growth, which inextricably links education institutions to the economy. It was also decided to include church councils in the analysis, because Orania considers its Christian character as part of its identity.

A multilevel network analysis was used to investigate the density (δ), average path length (L) and transitivity (C) of the network (macro-level), identify communities using modularity (Q) (meso-level) and the importance of individual institutions using degree, closeness and betweenness centrality as well as strength (micro-level). Unlike in many previous studies of corporate director networks, a weighted network is also studied to better highlight communities and the cohesion between institutions.

On a macro-level it is shown that Orania’s institutional network is significantly more closely connected (as measured by density δ) than is the case with the Johannesburg Stock Exchange, which indicates that information can spread significantly more easily in this network. This is, of course, to be expected, since Orania is a small community and its institutions are also embedded in the community, as opposed to the Johannesburg Stock Exchange which is not embedded within a closely connected community (South African society at large). The short average path (L) and high level of transitivity (C) of the institutional network in Orania also means that information can spread relatively easily within Orania.

At a meso-level, sub-communities are found to a lesser extent in the Orania institution network than is the case with the Johannesburg Stock Exchange, which indicates that the network is more closely linked, with less fragmentation. In fact, in some studies of other company director networks the entire network is not considered, but only the giant component, which is the part of the network where all nodes are connected. In the Orania institution network, the whole network is connected and there is no giant component, which further supports the interpretation that Orania’s institution network is a very closely connected network. Individual groups are also indicated and, for example, it is highlighted which churches link to specific schools.

On a micro-level it is shown that, unlike most studies of company director networks, the bank does not occupy a central position in Orania’s institutional network, but rather the Orania Representative Council (OVR) and institutions that are concerned with social development. The picture one gets from a micro-level analysis is that institutions that are involved in financial aspects hold central positions only if they are also socially oriented (for example, the Groeifonds and the Helpsaamfonds); otherwise financial institutions such as the Chamber of Commerce and bank occupy peripheral positions.

The question that arises from this analysis is whether this focus on social upliftment stimulates or inhibits economic growth, which is an issue that could be investigated in a future study. Future studies could also investigate whether communities such as Kleinfontein, Mnyameni or the Nama communities of the Richtersveld could be investigated in a similar way to explore basic community development.

Keywords: banking; complex networks; corporate director networks; Orania; SNA; social network analysis

Lees die volledige artikel in Afrikaans

’n Netwerkontleding van die instellingsnetwerk op Orania

The post A network analysis of the institutional network in Orania appeared first on LitNet.

“Wait. Let me just finish this, first. Then, I’ll give you my undivided attention.”

I don’t want heaven without you, Rob. So, I wait for him, and I give him my undivided attention. And, where he is sitting, I can see he is hard at work. He is focused and beautiful. And I am so glad I wrote to him, even though I had my own misgivings about this whole secret project that we were going to work on together. You only had to be in his presence for less than five minutes, well, for me, anyway, to see that he was going to be absolutely perfect in bed. He would know exactly how to touch me. He would wait for me. And they don’t usually do that, do they? He made me forget about the years of mental cruelty by my aunts and my mother and my beautiful, beautiful sister, whom I looked nothing like. Rob did not care how I wore my hair. He loved to fuck. He was a fuck machine. He was the perfect fuck machine, and when you told him to stop, he didn’t. He pleasured you first. He made you come first. He always left in the morning on another story. I never knew when I would see him again. Not married, yet, an aunt would say in passing. A comment I knew that they knew irked me. Shame. She’s waiting for the perfect man. They would laugh at me. At 40, I still had not married. I still didn’t have children. I was literally waiting, waiting, waiting for Rob to walk through the door. He never did. He would always call first. I knew it would be serious. I would do my dance. Tell him to come on over. I would cook for him. That really was enough for me. What would I do with this manic-depressive around me all the time, anyway? What would he do with little manic-depressive me? I had him pegged the moment I met him. He had me the first moment he saw me. And then, that moment passed, and it was years before we were actually ready for each other. Gosh, how I love him. I love him still. Even after all these years. Oh, eventually he did marry. I was too old by then to have any children. I told him what we both wanted to hear. No worries. I know exactly what this is, what this party is, what this game is, what this psychology and foreplay at work here are. Rob, live. You will live forever in the eyes of your girls. We know who we are. We love you, anyway. Forgive me. Forgive me, friend, lover.

He smiled at me. That was enough for me. I didn’t ask him any questions. I was quiet and sweet and attentive. I would make him tea, and he would turn to look at me as if I had just made him orgasm. Poor man. Did nobody love him, or want him, when he was a child, like me? All my life, I just wanted to feel special, and wanted, and loved, and when he was in my arms that first time, he gave all of himself to me. I remember thoughts, passing thoughts. They come like that winter in Johannesburg when I was flat broke, and everybody around me was falling in love with me, and I wanted no one; I kept my distance. It was the winter of my discontent. Either Rob knew that, or instinct told him. I was damaged beyond repair. I didn’t even have to say it. I didn’t have to say much in front of him. This made me happy. I didn’t have to put on an act. You have no rival, Rob. You never did. You are always close to me, when I’m being held by another father substitute. Perhaps, that is all you were to me. Just another father substitute. I remember every turn of your head. I remember every laugh and smile. When you didn’t want me around to see the real you, when you were with other women, I left. I knew I was yours. You were, in a sense, mine. I loved you. I loved you. I love you. I will still love you. I think of your code. How good you gave head. But that was important to you. To be loved. You will be loved. Always. By me. It is enough to know now that you are the love of my life. I listen to eighties music now. I am happy. I want you to know that. Every choice I made was mine to make. You were my choice lover boy. You were my friend. You were my best friend. You were my lover, once. Once. Everything is alright in my world again. When I read your books. Your wonderful, wonderful books. I read your obituary over and over again. You’re not here to hold me, anymore. So, I take the pills to numb the pain. Look at me. I am the picture of health. You’re off somewhere, now. In heaven, I am sure. While I am in hell. Reliving youth in an old woman’s body. You’re surrounded by your grandchildren. I have no grandchildren. You have no equal. You have no equal. You were 20, and I was 40. What was the attraction, I wanted to ask you, but I never did. I’m dying, now. In the hospice. Alone. With no one at my side. It was always like that. Maybe that is why you chose me. You knew it would be impossible to love me.

Also read

Eye of the storm

The language of bougainvillea

The post Respect appeared first on LitNet.

Doolhof

As die son in die môre
oor my vloer kom loer
Dan weet ek ...
jy is nie meer
hier nie

As ek soms verbyloop
en na my kunsgalery staar
Dan weet ek ...
ek was daar

Hier en daar
vleg deurmekaar
en verdwaal in die doolhof
van my verlange

na jou

son strooi vir oulaas
spatsels kleur op moeë wolke
en sê nag vir dag

Lees ook

Aftree-oord

Selfportret: Gister vandag en môre – ’n pantoen

The post ’n Doolhof en ’n haikoe appeared first on LitNet.

Pavarotti
Draaiboek: Mark Monroe
Regie: Ron Howard
Met Plácido Domingo, José Carreras, Joan Sutherland, Bono, prinses Diana, Nicoletta Mantovani en ander

Dis een van die wonders van die wêreld: dat één operasanger bo ’n hele orkes gehoor kan word – sonder ’n mikrofoon. Hierdie uitstaande dokumentêr oor die geliefde Italiaanse tenoor Luciano Pavarotti (1935–2007) bevestig waarom die menslike stem as die grootste musikale instrument geag word.

Pavarotti is gebore in Modena, die seun van ’n bakker wat self ’n begaafde tenoor was, maar nie dieselfde geleenthede kon kry nie. Pa en seun het saam in ’n mannekoor gesing wat in 1955 ’n internasionale koorkompetisie in Wallis gewen het, en vir Luciano was dit die begin van ’n lewe gewy aan musiek. Hy debuteer in 1961 en maak geleidelik opgang in die operawêreld, maar dis eers in 1972 dat hy werklik beroemd raak danksy La fille du régiment en die nege hoë C’s wat hy foutloos uitvoer in die New Yorkse Met.

Net so moeiteloos neem veteraanregisseur Ron Howard die kyker na die binnekamers van die groot (letterlik én figuurlik!) sanger. As oë die vensters van die siel is, is Pavarotti s’n opvallend: sjokoladebruin en warm soos sy uitsonderlike stem.

Met die gevierde Three Tenors–konsert as finale, hoef jy nie ’n operaliefhebber te wees om hierdie film te geniet nie. En as jy hoop en inspirasie kort, is twee ure saam met Pavarotti presies wat die dokter sou voorskryf.

Sterre: 4

The post <em>Pavarotti</em>: ’n filmresensie appeared first on LitNet.

Titel: The Vagabond
Skrywer: Frank Rautenbach
Uitgewer: Lux Verbi
ISBN: 9780796321589

“A memoir draws on selected anecdotes from your life to support a theme and make a point. For instance, if your point is how you came from some unlikely place to where you are now, you would choose scenes from your life to support that.” – Jerry Jenkins

In die voorwoord van sy boek omskryf Frank Rautenbach The vagabond as 'n “memoir” en motiveer waarom hy besluit het om hierdie roete en nie 'n outobiografiese roete te volg nie.

In die voorwoord berei die skrywer die leser kortliks voor op wat gaan volg en maak melding van 'n insident wat, soos “’n dief in die nag” sy opwagting gemaak het en sy lewe ingrypend verander het.

The vagabond kan in kort omskryf word as 'n reis wat met tye onverwagse kronkels en draaie loop, lig werp op die harde werklikheid van die vermaaklikheidsbedryf, die verhaal vertel van teleurstellings en onbeantwoorde verwagtings, en deurspek is van die skrywer se versugting na 'n dieper betekenis en God se hand in sy bestaan.

Die memoir skop af met 'n voorwoord wat konteks skep vir die skrywer se aanvanklike ontmoeting met die geloofsprediker, Angus Buchan. Hy verwys na 'n gesprek tussen hom en Buchan oor sy vertolking van Buchan se karakter in die Frans Cronje-film Faith like potatoes.  Hy deel met die leser dat Buchan hom gewaarsku het dat hy deur 'n vuurdoop sou gaan net soos die geval was met Buchan self, indien hy hierdie rol sou vertolk. Hierdie boodskap, vervat in die voorwoord, is 'n tema wat  deurlopend in die boek herhaal word en dit blyk dat Buchan se woorde in die skrywer se lewe waar geword het.

In die eerste hoofstuk vertel die skrywer van sy geboortedag en skets die agtergrond waarteen hy gebore is (Koue Oorlog-era, BJ Vorster aan die hoof van sake, ensomeer). Hy maak ook melding van sy geloofsperspektief en lewensbeskouing en noem dat sy geboortedag deur God vooruitbepaal is en dat elke individu 'n spesifieke lewensroeping en skeppingsdoel het vir ons tyd op aarde. Hy gaan egter 'n tree verder deur te noem dat elke mens by tye gekonfronteer word met gebrokenheid, onvervulde verwagtings en teleurstelling en dat dit menslik is om met  tye moedeloos te vra waar die Skepper se hand is en was in moeilike tye. Die skrywer noem ook dat hy self daar was en deur donker waters is, maar antwoord later in die teks dat swaar tye die menslike karakter versterk.

Iets wat opval, is dat die skrywer deurentyd die keuse maak om die positiewe raak te sien ten spyte van moeilike omstandighede, en erken dat hierdie gebeure hom as mens verryk het, nederig gemaak het en hom gebrei het tot wie hy vandag is. Hy vertel byvoorbeeld ook van 'n insident waar hy en twee vriende as tieners 'n naweek op 'n seiljag deurgebring het en onverwags in twee massiewe storms vasgevang was. Hy gee egter erkenning aan God se hand in hom en sy vriende se beskerming tydens hierdie insident.

Dit word later duidelik uit die teks dat die skrywer se verhouding met sy pa met tye problematies en stormagtig was, soveel so dat hy as jong tiener 'n vuishou van sy pa moes deurstaan wat tot geweldige skok en trauma gely het by die skrywer. Later in die teks vertel hy egter van sy pa se behendigheid as mediese dokter en die middelklasbestaan wat hulle gesin gevoer het, iets wat hy as 'n voorreg beskou. Rautenbach deel ook 'n versoeningsoomblik met sy pa voor sy afsterwe. 

Rautenbach het in Suid-Afrika naam gemaak in (onder andere) die plaaslike TV-reekse Sewende laan en Egoli. Hy het ná sy rol in Faith like potatoes 'n versoek ontvang van dieselfde vervaardiger om die rol van Hansie te vertolk in die film oor die legendariese krieketspeler. Hy vertel van sy toewyding aan die rol en die geweldige groei wat hy as akteur deurgemaak het. Ná 'n jaar se skiet aan die film het gebeure gevolg wat hom in 'n finansiële krisis gedompel het toe hy nie tydig betaal is ná 'n volle jaar se akteurswerk aan die film nie.

Sy planne om sy hand as akteur in die Amerikaanse filmbedryf te waag was teen dié tyd reeds gemaak en hy het geen keuse gehad as om dit deur te voer nie. Hierdie besluit het egter n beduidende impak op sy lewe gehad en die skrywer vertel hoe hy gedurende sy tyd in die VSA op die ouderdom van 40 een nag wakker geskrik het met 'n angsaanval (een van verskeie) en desperaat geroep het na God vir finansiële uitkoms en net nie meer geweet het watter kant toe nie.

Hy deel eerlik oor storms wat hy en sy eggenote Leigh in hierdie tyd moes deurstaan, dat hy in die VSA nagenoeg 10 000 km gereis het om oudisies af te lê sonder sukses en dat hy en Leigh in hierdie tyd deur geweldige geloofstoetse moes worstel, insluitende vier mislukte swangerskappe. Die skrywer bak ook geen mooi broodjies oor die vermaaklikheidsbedryf en filmbedryf in die VSA nie en daar word melding gemaak van die verraad en dislojaliteit wat gepaardgaan met 'n lewe in die kunste.

Ná maande se gespartel in die VSA en talle tweegesprekke met God en sy lewensmaat, is hy gedwing om sy “afgode” te bely en verantwoording te doen oor sy besluite rakende sy loopbaan en die feit dat hy nie weggestap het van situasies wat skadelik was nie, omdat hy glo hy vasgeklou het aan vals gode soos sy akteursloopbaan, die glans wat daarmee saamgaan en die volgende groot rol wat hy sou losslaan.

Tydens hierdie waterskeidingsmoment besef hy dat hy die monumente van glans in sy lewe moet agterlaat, moet pa-staan vir sy besluite en 'n vaste inkomste moet verdien om vir hom en sy eggenote te voorsien. Hy gaan soek werk en word aangestel as 'n taxibestuurder. Hy kry in dié tyd te doen met talle interessante karakters, maar hy kry ook tyd om nabetragting te doen. Hy besluit ná drie jaar om sy pos as taxibestuurder te verruil vir 'n faktotumpos by 'n kerk en hier word hy verder tot nederigheid gedwing wanneer hy met tye toilette moet skrop en vloere was. Hierna onstaan sy idee vir 'n boek oor sy wedervaringe en hy begin onder meer praatjies by kerke oor sy geloofsreis en oor God se werk in sy lewe lewer.

Dit is duidelik dat Frank Rautenbach 'n harde pad gestap het en nie skaam is om die lesse wat hy in donker tye geleer het vanuit 'n plek van nederigheid en weerloosheid met lesers te deel nie. Dit is verfrissend om 'n boek te lees waarin die skrywer op 'n eerlike wyse gesels oor die “superficiality” van die vermaaklikheidsbedryf en die vals sekuriteit wat op die oog af sukses meebring.

In 'n era waar selfverheerliking en selfdokumentering taamlik algemeen voorkom, is The vagabond 'n eerlike boek oor swaarkry, karakterbou en sommer net menswees. Dit verg moed om die waarheid te skryf ná 'n hou op die ken en bloed op die knieë. Om te deel oor afstof, opstaan en weer probeer met geen waarborg dat die volgende probeerslag suksesvol sal wees nie. Frank Rautenbach doen dit met 'n rou eerlikheid en kweek in die proses respek by die leser en laat 'n boodskap van hoop agter by die neersit van die boek.

*Die goeie nuus is dat Frank en Leigh teruggekeer het na Suid-Afrika en dat Frank op die ou end wél 'n rol in 'n top Amerikaanse TV-produksie getiteld Warrior wat eersdaags op die HBO Cinemax Channel te siene sal wees, losgeslaan het.

The post Boekresensie: <em>The vagabond</em> deur Frank Rautenbach appeared first on LitNet.

Beste lede en vriende van PEN Afrikaans
 
Die Konstitusionele Hof wys aansoek oor taalbeleid van die hand
 

Die Konstitusionele Hof het op 10 Oktober ten gunste van die Universiteit Stellenbosch (US) beslis en bevind dat die US se 2016-taalbeleid, wat Engels die voorrang gee as onderrigtaal by dié instelling, grondwetlik geregverdig is.  
 
Gelyke Kanse, ’n drukgroep vir taalregte, het ’n aansoek gebring vir tersydestelling van die US se 2016-taalbeleid ten gunste van die 2014-taalbeleid, waarvolgens Afrikaans en Engels gelyke status by die universiteit geniet het. Hul aansoek is van die hand gewys.
 
Die hof het bevind dat die 2016-taalbeleid toegang tot die universiteit verseker en meertaligheid bevorder. Studente kan wel in Afrikaans klasloop indien dit redelik en prakties uitvoerbaar is.
 
PEN Afrikaans is dit eens dat die universiteit as openbare leerinstelling toeganklik moet wees vir diegene wat daar wil studeer, maar vind dit moeilik om te begryp hoedat die verengelsing van ’n universiteit tot die bevordering van meertaligheid bydra. Die teendeel blyk die geval te wees, en dit is veral skreiend met inagneming van die oorwegend Afrikaanse taalgemeenskap wat die Universiteit Stellenbosch dien.
 
In sy reaksie op die bevinding skryf Danie van Wyk die volgende:

Lees sy kommentaar hier.

kykNET-Rapport-boekpryse toegeken

Baie geluk aan al die wenners van die kykNET-Rapportpryse wat op Saterdag 14 September in Stellenbosch oorhandig is.
 
Al vier wentitels van vanjaar se kykNET-Rapport-boekpryse, wat die Jan Rabie-Rapportprys insluit, is debute – ’n veer in die hoed vir die skrywers én tekenend van die lewenskragtigheid van die Afrikaanse letterkunde.
 
Die kykNET-Rapport-boekpryse is vanjaar toegeken aan die volgende skrywers:

• Fiksie: Die Dao van Daan van der Walt deur Lodewyk G du Plessis (Tafelberg)
• Niefiksie: Jeremy vannie Elsies deur Jeremy Vearey (Tafelberg)
• Film: Kinnes deur Chase Rhys (Kwela)

Charl-Pierre Naudé wen die Jan Rabie-Rapportprys vir ’n debuut of tweede prosawerk in Afrikaans met Die ongelooflike onskuld van Dirkie Verwey. Volgens die beoordelaars is Naudé se roman benewens magies realistiese satire, kwasi-speurverhaal en vernuftige metafiksie ook ’n boek wat die leser gaandeweg oortuig dat die idee van een kenbare werklikheid verregaande is – veral in ’n land waar soveel mense as ’t ware in parallelle werklikhede rakelings aan mekaar verbyleef.
 
Die kykNET-Rapportpryse vir boekresensent van die jaar is toegeken aan:

• Fiksie: Deborah Steinmair – “Baldadig en boheems soos ’n Russiese serp” (oor Liefde in die tyd van die internet deur Fransi Phillips, Rapport Weekliks, 29 Julie 2018) https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/baldadig-en-boheems-soos-n-russiese-serp-20180727
• Jean Meiring – “Holderstebolder boek oor Chris Barnard stel teleur” (oor Hartebreker deur James-Brent Styan, Rapport Weekliks, 4 Februarie 2018) https://www.netwerk24.com/Vermaak/Boeke/holderstebolder-boek-oor-chris-barnard-stel-teleur-20180202
• Langer resensies: Elzette Steenkamp – Stof deur Alettie van den Heever: ’n LitNet Akademies-resensie-essay (LitNet, 22 November 2018)
  https://www.litnet.co.za/stof-deur-alettie-van-den-heever-n-litnet-akademies-resensie-essay/

 
Breyten Breytenbach by Tuin van Digters gehuldig
 
Daar was iets besonders in die lug by die Tuin van Digters-fees wat op 13 en 14 September by die Breytenbach-sentrum in Wellington plaasgevind het. Breyten Breytenbach is by die fees, waartydens sy tagtigste verjaarsdag gevier is, vereer.

In sy nabetragting en bedanking op Versindaba, sê Breyten onder meer dankie "vir die menswees, vir die oomblikke van vashou, vir die nugter-weet-van-waar insigte soms, vir die bloedmaan, vir die vloed van herinneringe. Vir die musiek. Veral vir die musiek en die gedagtes soos musiek. Omdat dit verbygaan sal dit bly."

Lees gerus "Ewigdurende uit die vlietende", die boodskap wat Andries Bezuidenhout die Vrydagaand ter herdenking van Breyten se 80ste verjaarsdag gelewer het.

Baie geluk aan Francois Lötter, die feesorganiseerder en bestuurder van die Breytenbach-sentrum, met die saamstel van ’n boeiende en verrykende feesprogram. Dit sal feesgangers nog lank bybly.

Vir PEN Afrikaans was dit 'n plesier om 'n sessie op die program te kon aanbied. Verskeie digters het in gesprek met Frieda van den Heever besin oor huis, taal en vertaling - en ook gedigte voorgelees wat by hierdie temas aansluit.

Daar is 'n video-opname van die sessie hier beskikbaar. Dankie aan LitNet.

Lewenslange lidmaatskap aan Kerneels Breytenbach
 
Danie Marais het tydens ons onlangse jaarvergadering gemotiveer dat lewenslange lidmaatskap aan Kerneels Breytenbach toegeken word as erkenning van sy waardevolle aandeel in die ontstaan en verdere vestiging van PEN Afrikaans, sy rol as voorsitter van die organisasie, en sy groot bydrae tot voordeel van skrywers en boeke gedurende sy loopbaan as skrywer en uitgewer.
 
Die lede het eenparig ten gunste van die voorstel gestem en ons is bly om te sê dat Kerneels ook intussen aangedui het dat hy dié eerbewys aanvaar.
 
Hartlik geluk aan Kerneels, en nogmaals dankie vir die besonderse bydrae tot PEN Afrikaans en tot die lettere in die algemeen.
 
PEN Afrikaans se nuwe bestuur (2019 – 2021)
 
By dieselfde jaarvergadering is ’n nuwe bestuur van PEN Afrikaans verkies. Na afloop van die stemproses is die verkose bestuur as volg (in alfabetiese volgorde):

• Bernard Odendaal
• Carolyn Meads
• Charl-Pierre Naudé
• Danie Marais (ondervoorsitter)
• Fiona van Kerwel
• Izak de Vries
• Jolyn Phillips
• Marga Stoffer (voorsitter)
• Naomi Bruwer (tesourier)

Baie geluk aan die nuwe bestuur en baie dankie aan die uittredende bestuur vir die entoesiastiese en onbaatsugtige werk tydens jul bestuurstermyn.
 
Die volledige notule van ons algemene jaarvergadering is hier beskikbaar.
 
Engemi Ferreira (1943 – 2019)
 
PEN Afrikaans het met hartseer kennis geneem van Engemi Ferreira se afsterwe op 10 Oktober. Hier is sy by ons algemene jaarvergadering van verlede maand. Dit is moeilik om te dink dat haar stem nou stil is en haar stoel by ’n volgende vergadering leeg sal staan.  

Lees hier oor haar lewe en werk.

Ons innige meegevoel aan haar naasbestaandes in hierdie moeilike tyd.

Wat elke skrywer moet weet: die bundel            
 
Wat elke skrywer moet weet, die reeks artikels wat PEN Afrikaans verlede jaar as deel van ons maandelikse nuusbrief gepubliseer het, is vanjaar in die vorm van ’n bundel gepubliseer en gratis aan ons opbetaalde lede beskikbaar gestel by die algemene jaarvergadering. Hierdie bundel bevat bydraes deur kenners oor sake wat skrywers raak, soos outeursreg, publikasie-ooreenkomste en aanspreeklikheid vir laster.
 
Opbetaalde lede kan ons gerus laat weet indien hul ’n eksemplaar van dié publikasie wil ontvang. Ons sal helaas nie almal se bundels kan pos nie, maar sal probeer om aflewering of afhaal te reël.  Kontak ons by penafrikaans@gmail.com om ’n reëling te tref.
 
Nobelprys vir letterkunde: twee wenners aangekondig

Die wenners van die Nobelprys vir letterkunde van 2018 en 2019 is die afgelope week aangekondig: die Poolse skrywer Olga Tokarczuk (2018) en die Oostenrykse skrywer Peter Handke (2019) stap met die louere weg.

Die Nobelprys vir letterkunde word sedert 1901 deur die Sweedse Akademie toegeken. Hierdie instansie was egter verlede jaar in 'n rits skandale gewikkel wat tot die uitstel van die toekenning van die 2018-prys gelei het.

Tans loop die toekenning van die prys aan Handke onder kritiek deur. PEN Amerika het byvoorbeeld in 'n stellingname die toekenning ten sterkste betreur. Verdere perspektiewe is hier beskikbaar.

Maandelikse resensie-oorsig

 
Klik hier vir ons oorsig van Afrikaanse resensies wat in Augustus 2019 verskyn het en digitaal beskikbaar is. Hierdie oorsig sluit boekbesprekings, boekgesprekke en voorlesings in wat op die radio of TV uitgesaai is.
 
Indien jy weet van ander gerekende publikasies wat ook Afrikaanse resensies en boekgesprekke plaas en dit digitaal beskikbaar maak, laat weet asseblief na penafrikaans@gmail.com.
 
Ons wil graag elke maandelikse oorsig so volledig moontlik maak.
 
Nuwe Afrikaanse boeke in Oktober 2019
 
Oktober is gewoonlik ’n groot maand op die jaar se publikasieprogram. Die feesseisoen lê voor en boeke wag om gekoop en gelees te word. Hierdie keer is geen uitsondering nie. Daar is 'n stewige oes nuwe Afrikaanse boeke op die rak.
 
Hartlik geluk aan al ons lede wie se nuwe boeke verskyn het. Die publikasielyste vir Oktober kan hier in Excel-formaat afgelaai word.
 
Nuwe lede
 
Laastens is dit lekker om te noem dat die volgende mense onlangs by PEN Afrikaans aangesluit het: Azille Coetzee, Engela Duvenage, Michiel Heyns, Jan-Hendrik Swanepoel en Bernard Wessels.
 
Baie welkom aan ons nuwe lede.
 
Vriendelike groete
Catrina Wessels
Bestuurder: PEN Afrikaans

The post PEN Afrikaans-nuusbrief: Oktober 2019 appeared first on LitNet.

Die elektroniese duo Van Pletzen, bestaande uit Peach van Pletzen en Nik Nax, se jongste treffervideo het soos ’n veldbrand oor die internet versprei. Peach beantwoord 'n paar vrae.

Goeiedag, Peach. Kan jy ons vertel hoe dit met jou gaan, sonder om die woord “legeh” te gebruik? Indien nie, is dit ook legeh.

Hi Henry! Ek is baie lief vir die lewe en ek voel dankbaar om op die planeet te kan wees, en ek geniet dit, so alles gaan baie goed, al voel ek somtyds hartseer.

Moerse geluk met die sukses van Van Pletzen tot dusver. Ek sien byvoorbeeld die video vir “Awaken the Legehness” het in minder as 'n maand 100 000 kykslae op YouTube behaal. Die treffers “Zaberfluten” en “Die beat’s amazing” het ook al maklik daai mylpaal oortref. Van Pletzen het 'n unieke aanslag, iets wat jy nie sommer met iets anders sal verwar nie. Hoe het jy en jou spanmaat Nax hierdie aanslag aanmekaargesit? (Volgens die “About” section op Facebook was daar bier betrokke.) Hoe het dit verander vanaf die vroeë treffers soos “Beurtkrag” en “Eiland styl”? En: hoekom dink jy is dit so suksesvol?

Baie dankie! Om vir meer as 100k mense die woord “zaab” te leer is vir ons ’n groot eer en hoogtepunt! Dit was vir my eers moeilik om in Afrikaans te skryf. Dit het gevoel asof ek ’n ander stem moes aansit as ek iets in Afrikaans wil skryf. Eendag na ’n lang dag in studio sit ek en Nax en gesels en wonder of ons dalk ’n zaab moet swaai, en toe val dit my by … Wat as mens ’n song oor zaab skryf, net soos mens met jou vriende sou chat? Geen crazy diep lirieke of mal poetry vibes nie, net praat asof die luisteraar jou beste vriend is. Toe kyk ek vir Nax en sê: “Swaai my daai zaab” en toe word daai deur oopgeswaai en “Zaberfluten” is gebore. “Eiland styl” gaan oor hoe dit rêrig sou wees as ’n couple vakansie hou op ’n tropiese eiland. Kaal hardloop op die strand, space cakes, liefde, dans en partytjie, visbraai … klink soos ’n vibe. “Beurtkrag” is in 2015 geskryf saam met Bouwer Bosch vir ’n movie met dieselfde titel, byna twee jaar voor “Zaberfluten” en “Eiland styl”.

Die feit dat “Awaken the legehness” 1,6k views in onder ’n maand gekry het, is vir ons moerse, en wys dat die legehness bestaan en dat mense dit voel en verstaan.

Daar is heelwat musiekskrywers wat na julle as ’n satiriese groep verwys. Kyk, ek wil nie aannames maak nie – dit is heeltemal moontlik dat dit nié satiries is nie. Maar indien julle wel grootliks die gek skeer met julleself en andere ... Hoe moeilik of hoe maklik is dit om inspirasie te vind vir nuwe liedere? Hoe hou ‘n mens die grappigheid vars? Is daar vir jou ’n grens wat Van Pletzen nie sal oorsteek nie in terme van waarmee daar nié gespot moet word nie? Of, in dieselfde asem, mense of dinge wat jy brand om volgende aan te vat?

Ons maak beslis gebruik van satire, maar ons is nie bloot net ’n satiriese groep nie. Ons is ernstig oor die legehness en oor wat ons doen en die quality van ons werk en produksie. Satire is wel ’n baie useful tool om te gebruik. Veral in ’n tyd waar almal se opinies so luid is en social media alles onder ’n vergrootglas sit, selfs dinge wat nie eers feitelik waar of rêrig belangrik is nie. Mense neem hulself veels te ernstig op en dis een van ons doelstellings – om dit af te breek en om ’n escape vanaf dit te bied, eerder as om deel te neem daaraan. As jy jouself nie te ernstig opneem nie en vir jouself kan lag, stel jy jouself vry van jou eie ego.

Inspirasie kom via so baie kanale, en gereeld wanneer mens dit glad nie verwag nie – jy moet net jou oë, ore en gedagtes oophou en luister – dis orals en mens kan dit ook maklik mis.

Daar is nuwe dinge en topics wat ons aanvat in die songs waaraan ons tans werk, soos onder andere taal en die meng van taal, drome, rasse, geld en grense. Daar is wel grense wat ons nooit sal oorsteek of ooit sal wil oorsteek nie.

Biggy het onlangs uit ‘n klomp oorde kritiek gekry oor die lirieke in die liedjie “Dames”. Voorbeeld: Melanie Verwoerd se rubriek op News24. Aan die een kant is dit ‘n draakstekerige liedjie. Aan die ander kant is dit supergewild, ook onder jong kinders wat dit moontlik as rolmodel-invloed beskou. Ek haal dit op, omdat Van Pletzen ook 'n handvol lirieke het wat ditself vir sulke kritiek oopmaak (ek dink byvoorbeeld aan 'n paar lines aan die begin van “Goud”: “Damn girl, jy’s so fine / Boudjies beter as dié bassline / Ek wil jou wine and dine / kom saam met my, I’ll make you shine.” So, die vraag is ... Wat is jou reaksie op dié soort kritiek? Wat is jou gevoel oor die kunstenaar, satiries of nie, se verantwoordelikheid (of gebrek daaraan) om 'n tydsgees, of eerder 'n spesifieke element van 'n tydsgees, in ag te neem wanneer daar geskep, opgeneem en uitgevoer word? Het jy 'n vrees dat dié soort lirieke negatiewe invloede kan hê (bewustelik of onbewustelik)?

Ek is bly om hierdie tipe vrae te kry. Eerstens is die liriek in “Goud” eintlik “Boudjies vetter as die bassline” en nie “beter” nie. Dis vir my ’n witty liriek en ek kan onthou dat ek gesmile het toe ek dit geskryf het. Ek het gehoop dit sal ander mense ook laat smile as hul dit hoor en ek het nooit gevoel asof ek een of ander grens oorskry nie.

Daar is steeds vele lirieke wat sekerlik gekritiseer kan word, veral as mens dit onder 'n vergrootglas sit en dit vergroot, en dis oukei. Ek glo dat kunstenaars ’n verantwoordelikheid het oor wat hulle sê en oor wat hul nie sê nie. Nes ons leiers en presidente ook daai verantwoordelikheid het, maar soos Jaco al geskryf het: “’n Nasie kry altyd leiers wat sy verdien.”

Ek persoonlik vind way meer offence in van die lirieke en musiekvideo’s in van ons mainstream Afrikaanse musiek, en ek dink Biggy se song word ook veral gekritiseer omdat die song so suksesvol is. Die song is kak catchy en die beat is supertight, en jongmense hou van dans en drink en saamsing en partytjie, en dis al so sedert Jack Parow en sedert The Beatles en dit gaan nie sommer verander nie.

Ek dink die dialoog en gesprek is belangrik, maar ek dink ook dis belangrik dat mense nie so PC raak dat hul screensavers aangaan nie. Dat mense se minds nie so oop raak dat hul breins uitval nie. Dink vir jouself ... as iets jou laat af voel, luister, en as jy ’n tune geniet en dit die rowwe vyfuur-verkeer verbeter, legeh!

O donner, jammer vir my swak ore met daai luisterslag! Terug by die “Awaken the legheness”-enkelsnit: Die lied en video is in samewerking met Early B gedoen. Dit is nie die eerste keer dat julle saamwerk nie – waar en hoe het hierdie verhouding ontstaan, en hoekom dink jy werk dit so goed dat julle keer op keer weer saamspan? Verder op die samewerkingsfront: Daar is ook ‘n versameling remixes vrygestel wat onder meer deur Haezer en Jan Bloukaas se hande is. Het die lede van Van Pletzen 'n bydraersrol gehad in dié remixes? Of hoe kry mens dit reg om jou waardevolle baba aan iemand anders oor te gee om iets totaal nuut te skep? Moet 'n mens dit goedkeur, of bloot die vertrouelinge mooi uitkies? Indien wel, hoe werk so 'n kiesproses?

Ons is mal oor Early B en om saam hom te werk en ons het goeie vriende geraak oor die laaste paar jaar. Hy is ’n supertalented dude en hy verstaan die legehness, in fact is hy is ’n master in die sacred art van legehness, so ons kliek net. Ons gaan weer op ’n paar songs saam met hom werk op die nuwe album en hopelik nog ‘n klomp shows ook saam doen. Early B is ’n great skrywer, rapper en entertainer en ek het al baie by hom geleer so tussen deur al die shows en saamwerk. Ek is ’n fan, as dit nog nie duidelik is nie.

Met die remixes het ons die producers free rein gegee om te doen net wat hulle wil, dis vir ons exciting om te hoor hoe iemand anders ons musiek en vibe interpreteer. Haezer is al ’n OG en ek vertrou al daai ouens en hul talente ten volle. Dis soos om jou baba na ’n cool oom toe te stuur.

Daar is 'n deurlopende teenwoordigheid van blaasinstrumente in Van Pletzen se musiek. Blokfluit, panfluit, saksofoon ... En dit is ook van die min nie-elektroniese elemente wat te bespeur is in Van Pletzen se oeuvre. Waar kom die liefde vir of fassinasie met dié instrumente vandaan? Dit lyk natuurlik wonderlik in 'n video wanneer dit as 'n bong ingespan word, maar ek vermoed daar is nog iets daaraan? Ook, het julle al verdere instrumentwerk (groot of bietjie-bietjie) in Van Pletzen se werk oorweeg, of watter horisonne in beat creation lê daar nog vir julle voor?

Ons het gehou van die tropical gevoel van fluite gemeng met die electronic bass sounds en beats, dit is ’n legeh en uplifting combo van sounds. Amper asof jy Mango Groove met club beats en dansmusiek meng. Dit gee jou iets organies en sinteties. Nogal baie soos die wêreld waarin ons tans bly.

Op die nuwe album beweeg ons in ’n ander rigting en bring 'n klomp nuwe klanke in waaroor ons kak amped is. Maar een ding is vir seker: die legehness is steeds sterk teenwoordig en kakgroot!

Dis interessant om te sien hoe Van Pletzen wissel tussen lang en kort vrystellings: Kak lekke vibe was 'n propperse album met 10 snitte, terwyl “Awaken the legehness” as single uitgereik is, en so ook “Goud”. Wat is vir jou die lekkerder manier om hiermee om te gaan, in die era van digitale musiek en streaming sites? Wat wen en verloor 'n mens met 'n albumgedrewe benadering, en een wat fokus op singles?

Ons is tegnies eintlik altyd besig met ’n album. Ek hou van albums, en ek voel dis steeds albums wat mens define as ’n artist in die long run. So “Awaken the legehness” is die eerste single van ons opkomende album wat in 2020 vrygestel gaan word. Dit gee die mense ’n klein kykie agter die gordyn terwyl ons nog besig is om te skryf en op te neem. Ons gaan nog ’n single vrystel dié jaar, en dan vroeg volgende jaar die volle album. So kry mens the best of both worlds.

Om aan te sluit by die vorige vraag: Dit is duidelik dat Van Pletzen fokus op video’s van 'n hoë gehalte wat produksie, storie en dies meer betref ... G’n wonder die video vir “Awaken the legehness” het so vinnig soveel kyke gekry nie. Waarom die kung fu-tema? En, hoe belangrik dink jy is musiekvideo’s in die algemeen nog, met MTV wat haas onherkenbaar geword het, en MK wat gesterf het (RIP), en die YouTube/Vimeo/Facebook-gehore wat soms moeilik plaasbaar is? Of is dit vir jou 'n geval dat die video en die musiek noodwendig hand aan hand gaan? Hoe moeilik is dit om daardie verhouding uit te werk, en uiteindelik uit te voer?

Musiekvideo’s is baie belangrik, en ons is mal daaroor om dit te skep. Ek sal vir maande aan ’n idee dink en dan is dit so great wanneer dit uiteindelik bymekaarkom.

Ek was mal oor kung fu-films toe ek ’n kind was, en wou nog altyd so iets maak, over the top en met daai groot tipe energie! Daar is die boelie en dan transform mens en maak die legehness wakker wat eintlik altyd binne jou was, en dan oorwin jy die boelie! Die boelie kan ook enigiets wees – iets wat jy in jouself oorwin of moet face, of ’n probleem.

Net omdat iets snaaks is, beteken dit nie daar is nie waarde of wysheid in dit nie.

Bruce Lee het my vele dae in die laerskool gered en my klein wêreld oopgemaak vir nuwe idees en moontlikhede. Die legehness kan kak diep gaan!

Peach van Pletzen het 'n lang en kleurvolle loopbaan in die musiekbedryf tot dusver. Ek self het jou al (gereeld) as lid van Bittereinder sien optree, en as die trommeester by 'n volledige orkesvertoning in die Kaapse stadsaal ... en dit is net 'n druppel in die emmer. Wat staan vir jou tot dusver uit as hoogtepunte? Watter samewerkings, gigs of verkenningstogte sal jou altyd bybly? Watter hiervan sal jy eerder wil vergeet?

Ek sal nooit enigiets wil vergeet nie, selfs die goed wat moeilik en challenging was op daai oomblik, want alle ervarings speel sy rol en mens moet uit dit leer. Die play 2-21 en die Oorlog Frankenstein-era saam met Francois van Coke was ’n vreemde tyd in ons albei se lewens, maar ons het baie gebond oor daai tyd en sommer ook ’n album saam gemaak (Skop, skiet en donner), en as ek terugdink aan dit, of die musiek hoor, neem dit my terug, en ek is ek dankbaar vir daai tyd en ervarings.

Ek sit tans in Amsterdam en toer hier rond vir ’n maand as ’n drommer vir Joe Clark en speel elke aand in ’n ander stad en dis rêrig fantasties dat musiek dit kan doen.

My highlights is: Lowlands Festival in Nederland saam met Bittereinder; om te perform by Paradiso en Melkweg in Amsterdam; om 'n drie uur lange show te doen by die GelreDome in Arnhem voor 35 000 mense met Joe Clark; al die toere en shows saam met Tumi Molekane (Stogie-T) en om van sy/my eie musiek op te voer met die Kaapse Filharmoniese Orkes in die Kaapse stadsaal.

Tien jaar saam met Bittereinder. Desember-toer as drommer vir Heuwels Fantasties en Van Coke Kartel, kak rof maar kak lekker! Toe ek en Laudo die toerbus se seat gerook het. Pole getoer en ook helfte van die tyd bestuur het, want ons driver was dronk – dink hy was besig om te skei, nooit die storie ten volle gevang nie. Argentinië getoer met my soloprojek van daai tyd, Yesterday’s pupil, en ook as drommer opgetree vir Van Coke Kartel asook Oorlog Frankenstein.

Die joint wat ek saam met Shaggy gerook het by Sun City. Die swakste SAMA award speech in die history van die SAMAs. Die opening ceremony van die 2010 Soccer World Cup wat ek en Tumi saam gedoen het.

Hierdie lys begin lank raak, maar elke keer as ’n memory in my kop pop, is ek soos “ja, dis beslis een!” Die laat aande, lang gesprekke, tyd op die pad, band-fights, crowds wat saamsing, mense wat sê die musiek beteken vir hulle iets, my lucky pick wat ek verloor het en toe weer gevind het in Klein Libertas. Hotbox, Oppikoppi, daar is te veel ... en ek is lief vir al die memories, en ek is baie dankbaar, en sommer nou effens nostalgies.

Wat is volgende vir Van Pletzen, in so verre julle dit kan beheer?

Nog ’n single die jaar, ’n album vroeg 2020, nog musievideo’s en shows en ook ’n mission Zaabland toe (Amsterdam).

Wat is humor?

Dis verlore op baie, maar mens moet dit nooit verloor nie. Dit is jou vriend, die een wat jou help as jy ’n ander perspektief nodig het, dis medisyne, dis subjektief, dis subtle en in your face. Dis universeel en dis gesond. Lag elke dag, lag hard en in die publiek, laat mense dit hoor, hopelik lag hulle saam, want ons het dit nodig.

The post Peach van Pletzen oor Nik Nax, legeh, kung fu en “boudjies vetter as die bassline” appeared first on LitNet.

Opsomming

Sosiale media speel ’n groot rol in hoe die hedendaagse mens met sy omgewing omgaan. Die literêre sisteem is geen uitsondering nie: sosiale media word onder andere gebruik om boeke te bemark, met lesers in gesprek te tree en opinies oor werke te lug. Hierdie studie ondersoek die interaksies op Twitter rondom Deon Meyer se profiel. Daar word aangetoon wat geplaas word, waar gebruikers geleë is, in watter tale die gesprek plaasvind, hoe mense sy boeke ervaar, en die diskursiewe netwerk word ontleed. Daar word ook aangetoon dat verskeie rolspelers binne die literêre sisteem, insluitende skrywers, lesers, resensente, boekbesprekingsplatforms, mediahuise en uitgewerye, op hierdie sosiale-netwerk-platform aktief is, en dit boonop oor taal- en nasionale grense heen.

Trefwoorde: Deon Meyer; netwerke; sisteemteorie; sosiale media; sosiale-netwerk-analise; Twitter

Abstract

A system-theoretical analysis of user interactions around Deon Meyer's Twitter profile: a reception study in the digital age

Social media plays a major role in how today's people interact with their environment. The literary system is no exception: social media is used to market books, engage with readers, air opinions on works, and the like. Although social media has not yet been studied within the Afrikaans literary system as it has been studied, for example, with reference to Australian literature, social media offers a variety of opportunities to investigate how the Afrikaans literary system functions in the digital age. Because social media allows users to engage with writers and works themselves, it creates new opportunities to focus specifically on the reader.

The current study explores one such interaction: the discourse on Twitter around Deon Meyer's Twitter profile (@MeyerDeon) (in other words, Meyer's Twitter profile as well as other users engaging with him) from 9 November 2018 to 9 May 2019. 1 157 tweets were collected over this six-month period, 971 of which are unique tweets (the rest are retweets), and 581 unique users posted an average of 6,24 tweets per day.

It is indicated that the most popular application used is Twitter for iPhone, followed by Twitter for Android. This indicates the growing importance of mobile technology; in other words, when people talk to and about Deon Meyer on Twitter, they do so from smartphones rather than a computer. The language in which tweets were posted was also investigated and it was found that 62% of tweets and 68% of users posted tweets in English, followed by Afrikaans (23% of tweets and 28% of users), Dutch (9% of tweets and9 % of users) and French (3% of tweets and 2% of users). Most users tweeting about Deon Meyer were located in South Africa, followed by the Netherlands, the United Kingdom and the United States, with a total of 21 countries (of those where a location was indicated) and 103 cities (of those where a location was indicated). The discourse on Twitter around Deon Meyer from South Africa was predominantly in English (63%), while 27% of tweets from South Africa were in Afrikaans. When users from abroad posted about Deon Meyer in Afrikaans, it was mostly from countries to which many South Africans have moved: the USA, the UK, the Netherlands, Germany and Australia.

Of Meyer's works, Prooi was mentioned the most (33% of tweets that mention a book) and also by the largest number of users (36% of users that mention a book). Hereafter Fever was the most frequently mentioned, followed by The woman in the blue cloak.

The nature of tweets was also investigated by classifying tweets as marketing, opinions or general interactions. Opinions were further classified as positive or negative. It was found that of the tweets representing opinions, almost all were positive (99%), but negative examples were also highlighted. The majority (55%) of tweets were diverse interactions, for example congratulations to Bennie Griessel on his birthday on 21 March or Deon Meyer answering compliments. This shows how Twitter provides a platform for Meyer to engage with his readers. There were also some users who said that they use Meyer's books to learn Afrikaans, which is an indication that Meyer's works are also used for more than just recreation. Just over a quarter (26%) of tweets were marketing-oriented and included tweets about book launches and competitions.

A network analysis was also undertaken and through in- and outdegree, hubs and authorities, as well as PageRank, it was found that Twitter provided Meyer with a platform where he could engage directly with readers and thus establish his brand more firmly among an international audience. However, there were other role players who were highlighted by a network analysis, such as publishers, reviewers, book discussion platforms and readers. Although Twitter represents only one component of the entire literary system, it is, in other words, a system within which various types of role players function. 

Limitations of the study, especially because of a limited timeframe and the issue of representativity, were also discussed.

The study shows that, in addition to reviews and questionnaires, Twitter can also be used to determine readers' views of a writer's works. Furthermore, Twitter represents another platform within the literary system where several role players actively engage with one another. It is also proposed that social media platforms should also be archived to facilitate future research.

Keywords: Deon Meyer; networks; systems theory; social media; social network analysis; Twitter

1. Inleiding

“Het sy ge-Gmail? Ge-Twitter?”
“Ge-Twitter?”
“Jissis, Bennie, jy’s so fokken old school, dis scary ...”
                                               7 Dae (Meyer 2011:142)

Grootdata, wat omskryf kan word as groot volumes data wat deurlopend gegenereer word en in ’n verskeidenheid formate bestaan (Laney 2001), het bykans elke aspek van die samelewing verander. Maatskappye gebruik byvoorbeeld grootdata om inligting oor bemarkingsaktiwiteite te bekom (Davenport 2014), terwyl regerings grootdata gebruik om die uitslae van verkiesings te voorspel en om veiligheidsbedreigings te identifiseer (Senekal en Brokensha 2014:9, Jin, Wah, Cheng en Wang 2015:62; Senekal 2018:279). Ook in die akademie het grootdata bykans elke vakrigting beïnvloed en die literatuurstudie is geen uitsondering nie: voorbeelde van grootdatastudies in die letterkunde sluit in Bode (2012), Ferrer (2013), Jockers (2013), Hou en Frank (2015) en Driscoll (2015). In Afrikaans ondersoek Snyman, Van Huyssteen en Daelemans (2014) die gebruik van masjienleer vir genreklassifikasie, terwyl Senekal en Kotzé (2017) die statistiese eienskappe van geskrewe Afrikaans as komplekse netwerk ondersoek. 

’n Deel van die grootdataverskynsel is sosiale media, wat deur Carr en Hayes (2015:49) gedefinieer word as “internet-based, distrained, and persistent channels of mass personal communication facilitating perceptions of interactions between users, deriving value primarily from user-generated content”. Daar word daagliks omtrent 500 miljoen twiets op Twitter geplaas, 50 miljoen foto’s op Instagram; drie miljard video’s word op YouTube gekyk en drie miljoen blogartikels word geskryf (Internet Live Stats 2019). Alhoewel hierdie volumes verbysterend is, moet daarop gelet word dat die grootte van grootdata nie die onderskeidende kenmerk daarvan is nie; die verskeidenheid formate waarin grootdata bestaan (veral ongestruktureerde formate soos beelde en teks), asook die feit dat dit deurlopend gegenereer word, is die belangrikste fasette daarvan (Jagadish 2015:49, Jin e.a. 2015:59).

Alhoewel sosiale media nog nie binne die Afrikaanse literêre sisteem bestudeer is soos dit byvoorbeeld met verwysing na Australiese literatuur (Weber en Driscoll 2019) bestudeer is nie, bied sosiale media ’n verskeidenheid geleenthede om ondersoek in te stel na hoe die Afrikaanse literêre sisteem in die digitale era funksioneer. Omdat sosiale media gebruikers toelaat om self met skrywers en werke in gesprek te tree, skep dit nuwe geleenthede om spesifiek op die leser te fokus.

Die huidige studie ondersoek een so ’n interaksie: die diskoers op Twitter rondom Deon Meyer se Twitterprofiel (@MeyerDeon) (met ander woorde sowel Meyer se Twitter-profiel as dié van ander gebruikers wat met hom in gesprek tree). Deon Meyer is gekies omdat hy deur middel van vertaalde werke in verskeie literêre sisteme funksioneer en ’n baie gewilde skrywer is (Van Heerden 2017:39), wat beteken dat die kans groter is dat daar ’n beduidende aantal twiets binne ’n betreklik kort tydperk oor hom versamel kan word, asook vanuit verskillende lande en in verskillende tale. Die oogmerk is om te bepaal hoe die netwerk van interaksies saamgestel is, oor watter van sy werke gepraat word en hoe hierdie netwerke oor nasionale grense heen funksioneer. Hiervoor word verskeie grootdatametodes gebruik, insluitende teksontginning en ’n netwerkontleding. Voorstelle vir verdere studie en die heroorweging van argiveringspraktyke word ook gemaak.

2. Agtergrond

Vanuit die perspektief van die sisteemteorie word op die verhoudings tussen rolspelers of entiteite binne ’n sisteem gefokus. In ’n literêre sisteem sluit sulke rolspelers skrywers, uitgewerye, werke, tydskrifte, joernale, resensente, skole, universiteite, lesers en dergelike in (Kleyn 2013:41, Even-Zohar 1990:36). Die uitgangspunt van die sisteemteorie is dat rolspelers of entiteite se funksionering begryp kan word alleenlik wanneer hul verhoudings in ag geneem word (Senekal 1987:24, Ehlers 1989:188). Trouens, die entiteit se bestaan is afhanklik van sy verhoudings met ander entiteite (Page 2011:17). Só kan ’n uitgewery nie sonder lesers en skrywers bestaan nie; ’n skrywer is ’n skrywer alleenlik indien hy werke produseer, terwyl ’n teks ’n teks is alleenlik indien dit gelees word. Senekal (1987:40) voer aan: “Teks kan nie literatuur word sonder ’n leser nie.” ’n Gekanoniseerde skrywer is boonop gekanoniseer alleenlik indien sy werke genoegsame aandag vanuit die akademie geniet: “’n Boek wat nie geresenseer word nie, en nie deur een van die erkende, gekeurde, resensente geresenseer word nie, kan moeilik as letterkunde beskou word, of in letterkundegeskiedenisse opgeneem word” (Senekal 1987:77).

In die Afrikaanse literatuurstudie het daar reeds ’n groot aantal studies binne die sisteemteorie verskyn, byvoorbeeld dié van Viljoen (1986), Senekal (1987), Galloway (1987), Barnard (1998), Venter (2006), Kleyn (2013), Senekal (2015), Ellis (2018), Smit (2018) en Vermeulen (2018). Wat veral vir die huidige artikel van belang is, is Van Heerden (2017) se proefskrif oor Deon Meyer binne die sisteemteoretiese benadering. Van Heerden ondersoek hoe Meyer en sy tekste binne die Afrikaanse literêre sisteem funksioneer, en alhoewel hy nie sosiale media by sy studie betrek nie, ondersoek hy die rol van onder andere vertalings, resensente, akademici, uitgewerye, literatuurgeskiedenisse en literêre pryse. Al hierdie rolspelers funksioneer op verskillende platforms en in die huidige studie word aangetoon hoe hulle ook op die sosialemediaplatform Twitter funksioneer.

Dreyer (1982) en Senekal (1986) onderneem studies van lesers se sienings vanuit ’n sisteemteoretiese perspektief, maar in die 1980’s was die navorsers beperk tot die gebruik van vraelyste. Die era van grootdata, en veral sosiale media, maak dit egter moontlik om mense se sienings met ander metodes en met die inagneming van sosialemediaplatforms te ontleed. Sosiale media, en veral Twitter, is reeds gebruik om mense se sienings tydens en teenoor verkiesings te bepaal (Tumasjan, Sprenger, Sandner en Welpe 2010; Wang, Can, Kazemzadeh, Bar en Narayanan 2012), mense se houdings teenoor projekte (Jiang, Lin en Qiang 2016), die wêreld se emosionele toestand (Milne, Paris, Christensen, Batterham en O’Dea 2015), of mense se houdings teenoor gemeenskappe (Kotzé en Senekal 2018; Senekal 2018).

Een van die voordele daarvan om mense se opinies vanaf Twitter te bepaal, is dat mense anders reageer wanneer hulle besef hulle word ondersoek (Barge en Endsor 2014:43; Warrell en Jacobson 2014:29), wat beteken dat vraelyste nie altyd mense se werklike sienings weergee nie, maar dalk eerder wat hulle dink hulle behoort te antwoord. Chamlertwat, Bhattarakosol en Rungkasiri (2012:976) skryf dat die bestudering van mense se sienings op Twitter ’n alternatief bied om bestaande data te ontleed deur nie eksplisiete vrae aan mense te stel nie. Volgens hulle sal hierdie benadering mense se ware opinies beter weerspieël as tradisionele opnamemetodes.

Verder laat Twitter ’n mens ook toe om ’n groter aantal mense se opinies te ontleed as wat met gewone vraelyste ondersoek kan word, soos aangetoon in Kotzé en Senekal (2018), waar 5 309 mense se opinies oor Orania ontleed word. Aan die ander kant is Twitter egter nie verteenwoordigend van die algemene publiek nie, wat die veralgemeenbaarheid van resultate beperk (Omand, Bartlett en Miller 2012:810; Chamlertwat e.a. 2012:976).

Netwerke op Twitter kan ook bestudeer word om ondersoek in te stel na wie met wie kommunikeer. Só ’n ontleding kan gebruik maak van die netwerkteorie (Prell 2012) om belangrike entiteite in ’n netwerk uit te lig, te bepaal hoe heg die netwerk verbind is, groeperings te identifiseer, ens. In die huidige artikel word verskeie metodes aangewend om die diskoers rondom Deon Meyer se Twitter-profiel te ontleed.

3. Etiese kwessies

Sosiale media bied unieke uitdagings ten opsigte van etiese kwessies. Plasings op sosiale media word algemeen beskou as in die openbare domein, behalwe wanneer plasings op geslote groepe gemaak word. Wibberley en Miller (2014:163) noem byvoorbeeld dat spesifiek twiets algemeen gesien word as in die openbare domein en haal Twitter se privaatheidsbeleid aan: “What you say on Twitter may be viewed all around the world instantly [...] We encourage and permit broad re-use of Content. The Twitter API exists to enable this.” Aangesien Twitter tans 275 miljoen gebruikers wêreldwyd het, beteken dit dat minstens 275 miljoen mense ’n twiet kan lees (openbare twiets kan ook gelees word, al het ’n mens nie ’n Twitter-rekening nie).

’n Vraag wat ontstaan, is of gebruikers se toestemming benodig word indien mens hul plasings wil bestudeer. Covery en Cox (2012:54), Warrell en Jacobson (2014:28) en Rosenberg (2010:33) argumenteer dat gebruikers se toestemming benodig word slegs indien geslote platforms soos Facebook-groepe of e-posse gebruik word; wanneer oop platforms soos Twitter gebruik word, is gebruikers se toestemming nie nodig nie.

Die onderwerp van die studie moet ook in ag geneem word. Jang en Callingham (2012:75) stel voor dat die risiko vir navorsingsubjekte (byvoorbeeld gebruikers van sosiale media) verminder word onder andere indien die platform wat ondersoek word, in die openbare domein is (soos in hierdie geval met Twitter) en indien dit nie ’n sensitiewe onderwerp is wat bespreek word nie. Indien ’n mens byvoorbeeld haatspraak sou ondersoek, kan die bekendmaking van gebruikers se name tot skade vir navorsingsubjekte lei, maar gesprekke rondom Deon Meyer se Twitter-profiel is nie ’n sensitiewe onderwerp nie. Om hierdie rede word gebruikers se name wel in die huidige studie bekendgemaak, wat dit ook moontlik maak om die netwerk van interaksies rondom Deon Meyer se Twitter-profiel te bestudeer.¹

4. Metodes

Vir die huidige studie is twiets wat Deon Meyer se Twitter-profiel (@MeyerDeon) noem, versamel, insluitende Deon Meyer se eie twiets. Die versameling strek van 9 November 2018 tot 9 Mei 2019. Vir ’n volledige versameling twiets moet twiets intyds vanaf ’n gegewe datum versamel word; data kan daarom nie terugwerkend saamgestel word nie. Dit beteken ongelukkig dat die versameling vir die huidige studie beperk is tot dit wat oor ’n tydperk van ses maande geplaas is. Die versameling is met behulp van Twitter Archiver gedoen, wat na verskeie toetse geblyk het die volledigste metode te bied om twiets te versamel. Saam met die twiets is die volgende metadata versamel: datum en tyd van plasing, gebruikersnaam, gebruiker se volle naam, getal volgelinge, getal hertwiets, gebruiker se ligging (soos self aangedui), gebruiker se biografie (soos self aangedui), asook watter toepassing gebruik is om die plasing te maak. 

Daar is 1 157 twiets versamel, waarvan 971 unieke twiets is (die res is hertwiets), en deur 581 unieke gebruikers geplaas is teen ’n gemiddeld van 6,24 twiets per dag. Tabel 1 dui die 10 aktiefste gebruikers aan. 

Tabel 1. Die 10 mees aktiewe gebruikers

Die aktiefste gebruiker is Deon Meyer self, gevolg deur die uitgewery Jonathan Ball. Uitgewerye is aktiewe gebruikers van Twitter vir bemarkingsdoeleindes (Weber en Driscoll 2019) en dit is ook hier die geval. ThrillZone en Babelio is boekbesprekingsplatforms, terwyl Chris Biagi, Laura Seegers, Sulaylah Karam, Polly1234 en Rumpff Krüger gewone lesers is (wat nie blogs of resensies skryf nie), en Author Assistant se biografie aandui dat sy literêre blogs en resensies skryf. Hier is met ander woorde ’n verskeidenheid rolspelers binne die literêre sisteem teenwoordig: ’n skrywer, ’n uitgewery, lesers, resensente en boekbesprekingsplatforms.

In die volgende afdeling word die ontleding van hierdie datastel meer diepgaande bespreek.

5. Bespreking 

5.1 Die toepassings waarmee mense met Deon Meyer in gesprek tree

Tabel 2 dui die top 10 toepassings aan wat gebruik is om met Deon Meyer in gesprek te tree.

Tabel 2. Die top 10 toepassings wat gebruik is om met Deon Meyer in gesprek te tree

Die gewildste toepassing wat gebruik is, is Twitter vir iPhone, gevolg deur Twitter vir Android. Dít dui op die toenemende belangrikheid van mobiele tegnologie; met ander woorde, wanneer mense op Twitter met Deon Meyer² in gesprek tree, doen hulle dit vanaf slimfone eerder as met ’n rekenaar. Dit is ook interessant dat iPhone meer gereeld as Android gebruik word, aangesien Android 65,6% van die markaandeel in Suid-Afrika het, teenoor iPhone se 30,8% (Anoniem 2019), terwyl 38% van gebruikers hier vanaf iPhone kommunikeer en 37% vanaf Android. ’n Studie in die VSA het bevind dat iPhone-gebruikers gemiddeld $53 251 per jaar verdien, teenoor Android-gebruikers se salarisse van $37 040 per jaar (Burns 2018). Hixon (2014) skryf ook dat iPhone-gebruikers gemiddeld ’n hoër kwalifikasie as Android-gebruikers het, ’n hoër inkomste verdien en professionele beroepe beoefen. Die feit dat meer mense met iPhones oor Deon Meyer twiet as wat die landswye gemiddeld is, mag dus op grond van Burns (2018) en Hixon (2014) impliseer dat Deon Meyer-lesers wat aktief deelneem aan die gesprek op Twitter, ook waarskynlik hoër kwalifikasies het, professionele beroepe beoefen en hoër inkomstes verdien, wat verwag kan word, gegewe die prys van boeke, asook die feit dat Meyer ’n gekanoniseerde skrywer³ is. Dié gegewe impliseer met ander woorde dat Deon Meyer-lesers wat aktief deelneem aan die gesprek op Twitter nie die gemiddelde Suid-Afrikaner verteenwoordig nie. 

5.2 Die taal van twiets wat met Deon Meyer in gesprek tree

Meyer se werke is in 27 tale vertaal (Van Heerden 2017:5) en daarom is die taal van twiets bepaal om Meyer se oorgrensfunksionering vas te stel. Google se Translation API (Application Programming Interface) is gebruik om die taal van twiets outomaties te herken. Dié metode is nie foutloos nie, maar dit is meer akkuraat as Twitter se ingeboude funksie en kan as ’n riglyn gebruik word (Senekal 2018:290). 

Daar is vasgestel dat daar in 10 tale oor Deon Meyer getwiet word. Tabel 3 dui die 10 tale aan. “Geen” in die tabel verwys na twiets waar geen taal ter sprake is nie, byvoorbeeld waar slegs emotikons gebruik word.

Tabel 3. Die 10 tale waarin oor Deon Meyer getwiet word

Daar word dus die meeste oor Deon Meyer in Engels getwiet, met 62% van twiets en 68% van gebruikers, gevolg deur Afrikaans (23% van twiets en 28% van gebruikers), Nederlands (9% van twiets en 9% van gebruikers) en Frans (3% van twiets en 2% van gebruikers). Ander tale verteenwoordig 1% en minder van die datastel. By nadere ondersoek het dit egter geblyk dat tale soos Arabies, Filippyns en Russies verkeerdelik as sodanig herken is, maar aangesien hierdie tale minder as 1% van die totale aantal twiets verteenwoordig, is die fout weglaatbaar klein. Die diskoers rondom Deon Meyer op Twitter vind met ander woorde hoofsaaklik in Engels, Afrikaans, Nederlands en Frans plaas. Meer hieroor in die volgende onderafdeling. Neem egter in ag dat ’n Engelse twiet nie noodwendig beteken dat iemand Engelstalig is of Meyer se boeke in Engels gelees het nie.

5.3 Die ligging van gebruikers wat met Deon Meyer in gesprek tree

Smit (2018:59) beklemtoon dat tegnologie globale interaksies moontlik maak:

Die fenomeen van globalisme is wêreldwyd ’n werklikheid. Daar is toenemend nouer bande tussen kulture, ekonomieë en politieke sienings. Dit is moontlik gemaak as gevolg van die wêreldwye vooruitgang in elektroniese en ander tegnologieë. Daar vind dus beweging tussen mense van verskillende kulture, asook inligting plaas en daar is heelwat meer kontak en verbinding tussen lande.

Om ondersoek in te stel na hoe Deon Meyer oor nasionale grense funksioneer, is die liggings van gebruikers vervolgens uit die datastel onttrek. Gebruikers dui egter nie hul liggings konsekwent op dieselfde vlak aan nie; een sal byvoorbeeld sy ligging as “Suid-Afrika” aandui; ’n ander as “Kaapstad, Suid-Afrika”, en ’n ander net as “Kaapstad”. Aangesien hierdie ’n betreklik klein datastel is, kon die land en stad handmatig onttrek en gestandaardiseer word. Wanneer ’n gebruiker se ligging byvoorbeeld slegs as Kaapstad aangedui is, is die land as Suid-Afrika bygevoeg, maar wanneer sy ligging as Kaapstad Suid-Afrika aangedui is, is die stad en land afsonderlik onttrek. Neem egter in ag dat dit nie moontlik is om te bepaal of gebruikers permanent gevestig is waar hulle hul liggings aandui en of dit ’n tydelike ligging is nie.

Tabel 4 toon die lande waar die meeste gebruikers geleë is. Hierdie tabel dui daarop dat die meeste gebruikers wat oor Deon Meyer twiet, in Suid-Afrika geleë is, gevolg deur Nederland, die Verenigde Koninkryk en die VSA. Sommige gebruikers het egter geen ligging aangedui nie of ’n onduidelike ligging gegee (byvoorbeeld “my plaas”) en word daarom as “geen” aangedui.

Tabel 4. Die liggings van gebruikers wat met Deon Meyer in gesprek tree (lande)

Tabel 5 dui die stede aan waar die meeste gebruikers geleë is. Hier kan gesien word dat die meeste gebruikers nie ’n stad aangedui het nie, maar van dié wat wel het, is die meeste in Kaapstad, Johannesburg en Pretoria geleë. Die meeste mense wat op Twitter met Deon Meyer in gesprek tree en hul ligging aangedui het, is met ander woorde in groot stede geleë. In totaal is hierdie gebruikers in 103 stede geleë.

Tabel 5. Die liggings van gebruikers wat met Deon Meyer in gesprek tree (stede)

Die wêreldkaart in Figuur 1 dui aan hoe geografies wydversprei Deon Meyer se aanhangers volgens hierdie datastel is: met die uitsondering van Antarktika en Suid-Amerika kom gebruikers op elke vasteland en in 21 lande voor. Bykans die helfte (50%) van dié wat hul ligging aangedui het, is egter in Suid-Afrika geleë. 

Figuur 1. Die liggings van gebruikers

Tabel 6 kombineer taal en land en dui die tale aan waarin mense in Suid-Afrika met Deon Meyer in gesprek tree. Hier kan gesien word dat selfs in Suid-Afrika die diskoers op Twitter rondom Deon Meyer oorwegend in Engels plaasvind (63%), terwyl 27% van twiets uit Suid-Afrika in Afrikaans geplaas word. (Die verkeerde identifiserings van tale is hier ingesluit.) Dít dui op Meyer se funksionering in beide die Afrikaanse en Suid-Afrikaanse literêre sisteme. Dit is ook interessant om op Van Heerden (2017:61) se opmerking te let wanneer hy verwys na “heelwat akademiese belangstelling in Deon Meyer se werk (opvallend meer in die Engelstalige wetenskaplike pers as in Afrikaans)”. Alhoewel Twitter en die akademiese diskoers nie gelykgestel kan word aan mekaar nie, eggo Twitter met ander woorde wat in die akademiese diskoers plaasvind.⁴ Neem egter ook in ag dat dit hier gaan om die taal van die twiet, nie die taal waarin ’n boek gelees is nie.

Tabel 6. Die tale waarin mense uit Suid-Afrika met Deon Meyer in gesprek tree

Figuur 2 dui die Afrikaanse diaspora aan: mense wat in Afrikaans oor Deon Meyer twiet, maar wat in die buiteland geleë is. Let daarop dat hierdie lande is waarheen vele Suid-Afrikaners verhuis het, die VSA, VK, Nederland, Duitsland en Australië. Hierdie gebruikers twiet egter steeds in Afrikaans. Figuur 1 hierbo dui ook gebruikers in lande soos Nieu-Seeland en Kanada aan, maar dit is nie moontlik om te bepaal of hierdie gebruikers Suid-Afrikaners is wat daarheen verhuis het nie, omdat hulle in Engels twiet. Neem ook in ag dat gebruikers nie aandui of hulle permanent of tydelik in hierdie lande gevestig is nie.

Figuur 2. Die ligging van gebruikers wat in Afrikaans oor Deon Meyer twiet

5.4 Die inhoud van twiets wat met Deon Meyer in gesprek tree

Vervolgens is ondersoek ingestel na watter tekste die meeste genoem is. Meyer het die volgende literêre werke gepubliseer:⁵

1. Wie met vuur speel (1994)
2. Feniks (1996)
3. Bottervisse in die jêm (1997)
4. Orion (2000)
5. Proteus (2002)
6. Infanta (2005)
7. Onsigbaar (2007)
8. 13 Uur (2008)
9. Karoonag en ander verhale (2009)
10. Spoor (2010)
11. 7 Dae (2011)
12. Kobra (2013)
13. Ikarus (2015)
14. Die ballade van Robbie de Wee (2015)
15. Koors (2016)
16. Jagveld (2017)
17. Die vrou in die blou mantel (2017)
18. Prooi (2018).

Vir die onttrekking van titels het ek ’n gereelde uitdrukking⁶ saamgestel wat deur die twiets soek vir die titels van Meyer se werke. In sommige gevalle verwys gebruikers na die titel van ’n boek, maar in ander gevalle gebruik hulle ’n hutsmerker (byvoorbeeld #TheWomanInTheBlueCloak). Om vir beide die vermelding van die titel en die hutsmerker voorsiening te maak, asook vir ongereelde hooflettergebruik (byvoorbeeld #thelasthunt en #TheLastHunt), is twiets eers na kleinletters omgeskakel. Die taal waarin die boek verskyn het, is ook gestandaardiseer na Afrikaans om die spesifieke boek te kan identifiseer. Wanneer ’n persoon byvoorbeeld na Fever verwys, word dit as Prooi aangedui. Dit beteken dat Tabel 7 hier onder die boeke weergee waaroor die meeste gepraat word, ongeag in watter taal hulle verskyn het.

72,9% van twiets en 80,4% van gebruikers noem nie een van Meyer se werke nie. Tabel 7 dui die getal twiets en gebruikers aan vir die tekste wat die meeste genoem is, indien ’n teks wel genoem is (wanneer geen teks genoem is nie, is dit met ander woorde uit hierdie berekening verwyder). Indien meer as een teks genoem is, is dit ook so aangedui, byvoorbeeld Koors en Die vrou in die blou mantel.

Tabel 7. Die getal twiets en gebruikers vir die tekste wat die meeste genoem is

Prooi is die meeste genoem (33% van twiets) en ook deur die meeste gebruikers (36% van gebruikers). Hierna is Koors die meeste genoem, gevolg deur Die vrou in die blou mantel. Dit dui daarop dat hierdie die gewildste boeke van Deon Meyer volgens hierdie datastel is, maar let daarop dat hierdie bevinding tydsgebonde is – die datastel strek slegs oor ses maande, en ’n langer tydperk sou tot ander resultate gelei het. Die feit dat Prooi die meeste genoem word, is juis ’n aanduiding daarvan dat Twitter vir bemarkingsdoeleindes gebruik word. Verskeie twiets verwys na boekbekendstellings. Dit is ook Meyer se mees onlangse werk, wat hierdie werk ’n aktuele onderwerp vir bespreking maak. 

Dit is ook interessant om te let op waar gebruikers is wat oor hierdie boeke twiet. Figuur 3 verskaf hierdie gegewens in ’n netwerkformaat, waar die lande wat gebruikers as liggings aangedui het, met tekste verbind word. Die grootte van nodusse dui hul getal skakels aan; vir lande dui groter nodusse aan dat meer tekste vanuit hierdie lande genoem word, terwyl die groottes van werke dui op werke wat in meer lande bespreek word. Spoor, Koors en Die vrou met die blou mantel word met ander woorde in die meeste lande genoem, gevolg deur Prooi. Kobra word in Australië en Suid-Afrika genoem, Ikarus in Suid-Afrika en Frankryk en Infanta slegs in Spanje.

Figuur 3. Tekste wat die meeste genoem is

Verder is daar ondersoek ingestel na wat die aard van twiets is, byvoorbeeld of dit vir bemarking gebruik word (byvoorbeeld “!!!!!! winnen winnen winnen !!!!! samen met @awbruna mogen we 3 exemplaren van prooi, het nieuwe boek van @meyerdeon, weggeven! kijk hier om kans te maken”); ’n opinie uitspreek (byvoorbeeld “@meyerdeon ek sit en lees #prooi op die strand, jy kan regtig toor met woorde! #uitsonderlik”); of ’n ander interaksie verteenwoordig (byvoorbeeld “@meyerdeon se boeke in norli boekwinkel in @visitoslo! trots suid-afrikaans!”). Aangesien hierdie ’n betreklike klein datastel is, is dit per hand uitgevoer.

Daar is ook oorweeg om van sentimentontleding (Kotzé en Senekal 2018; Hou en Frank 2015; Chamlertwat, Bhattarakosol en Rungkasiri 2012) gebruik te maak om die sentiment van twiets rekenaarmatig te bepaal. Sentimentontleding stel ’n mens in staat om met behulp van byvoorbeeld leksikons of masjienleer ’n boodskap as positief, negatief of neutraal te klassifiseer en ook op ’n skaal van –1 tot 1, waar 1 baie positief en –1 baie negatief is. Aangesien die huidige datastel so ’n klein datastel is, en omdat bykans alle opinies wat oor Meyer se werke in dié datastel uitgespreek is, positief was, is daarteen besluit om van ’n rekenaarmatige sentimentontleding gebruik te maak. Boonop is daar min onduidelikhede in hierdie datastel wanneer opinies as positief of negatief geklassifiseer word. Die volgende twiets is byvoorbeeld duidelik positief (twiets word hier verbatim weergegee): 

1. “@meyerdeon @karinbrynard ek is net so bly vir al die goeie afrikaanse boeke!”
2. “my christmas wish is to get lost in @meyerdeon and @kmfollett and not have to eat, shower or move out of my bed. ”
3. “@meyerdeon het prooi binne ’n dag en ’n half verslind. so lekker om weer vir umzingeli raak te loop ... nog altyd ’n gunsteling karakter.”
4. “vakansietyd is @meyerdeon tyd. beste afrikaanse skrywer volgens my.”
5. “@meyerdeon @kyknettv wow!!! kan nie wag nie. is nou besig om weer al jou boeke deur te lees. absoluut gek daarna. moet asb “nooit dat jou potloot stomp word nie” n gesegde van n baie goeie vriend. doet so voort deon!!!”
6. “die beste ding van n vakansiehuis as jy daar instap is n @meyerdeon boek wat jy nog nie gelees het nie. dan besef jy jy het net 3 dae om dit te lees ... #onmisbaar #deonmeyer #lemmer #pasklaargelees”
7. “just finished prooi by @meyerdeon and wish i hadn’t read it so i could have the pleasure of reading it again.”
8. “wat n fees om te lees @meyerdeon “veronderstel om in die minuet van sy lewe te wees maar hy f... nog rond in adagio” #desember #leestyd #relax #prooi dankie deon!”
9. “can’t agree more. deon’s absolute best - no pressure prooi is flying through the family, from here to the us. well done, @meyerdeon! rt @meyerdeon: that is such a kind thing to say. thank you.”
10. “agge nee ek is hartseer dat die boek klaar gelees is, wil hê dit moet net aan en aan hou. nog n wenner @meyerdeon wat n voorreg om so in jou stories in te lewe!!! maak gou met die volgende een asb! ”

Die volgende twiets is duidelik negatief (hierdie is die enigste negatiewe twiets in die datastel): 

1. “@meyerdeon i have just finished reading the woman in the blue cloak + was disappointed. there was no thrilling, tension as with previous novels. hope your next novel will be your usual nail biting, edge of the seat read.”
2. “@ceesvanr @meyerdeon @thrillzone1 @awbruna ik vond prooi dan weer minder (net als koorts, maar dan om andere redenen).”
3. “@meyerdeon interessante storielyn. ongelukkig is daar te veel kommas wat die vloei van lees beïnvloed. jammer vir negatiewe kritiek.”

Figuur 4 hier onder dui die soort twiets, sentiment (bereken slegs vir plasings wat as opinies geklassifiseer is) en ’n paar voorbeelde van elke kategorie aan. Van die twiets wat opinies verteenwoordig, is bykans alles positief (99%), met ’n paar voorbeelde daaronder. Die meerderheid (55%) twiets is diverse interaksies, byvoorbeeld gelukwense vir Bennie Griessel met sy verjaarsdag op 21 Maart, Deon Meyer wat op komplimente antwoord en reaksies op sy plasing: “Guy stops me in the supermarket, sweetly tells me I should write more like Donna Leon, then he’d like my books better. I said I’ll do my best. I mean, how else could one respond?” Een so ’n reaksie is in die voorbeelde onder ingesluit: “moer hom met ’n plakkie.” 

Nog voorbeelde hieronder sluit gebruikers in wat sê dat hulle Meyer se boeke gebruik om Afrikaans te leer, wat nog ’n aanduiding is van waarvoor lesers Meyer se werke gebruik. Vanuit die perspektief van die sisteemteorie is die funksie van ’n literêre werk – trouens, die begrip literatuur self – nie staties van aard nie en hier is voorbeelde van hoe die literêre teks verskillende funksies vir verskillende lesers vervul. Senekal (1987:128) skryf:

Wanneer daar uitgegaan word van literatuur as funksie en sisteem soos hier voorgestel word, kan ’n teks of tekssoort vir sekere mense dié funksie hê, vir ander daardie, kan dit vandag ’n sekere funksie hê, more ’n ander, kan dit nou “hoog” wees, volgende jaar “laag”. Wanneer funksies, posisies, waardesienings op sinchroniese en diachroniese vlak verander, soos inderdaad die geval is, kan literatuur nie as ’n vaste korpus tekste beskou word nie. Grensoorskrydings en funksieveranderinge is deel van die dinamiek van ’n sisteem.

Net meer as ’n kwart (26%) van twiets is bemarkingsgeoriënteerd en sluit onder andere boekbekendstellings en kompetisies in. Weber en Driscoll (2019) skryf: “Twitter’s public-facing, one-to-many style of communication gives it a natural affinity with marketing”, en dit is ook die geval met die huidige studie van Meyer. Voorbeelde word onder verskaf.

Figuur 4. Die soort twiets, sentiment en ’n paar voorbeelde van elke kategorie

Figuur 4 dui aan hoe gebruikers met Meyer op Twitter in gesprek tree. Soms dui twiets op die ontvangs van sy werke (deur opinies en sentimente) en bied lesers se kommentare ’n verdere bron van inligting oor die resepsie van ’n skrywer, benewens resensies en studies. In ander gevalle kan gesien word hoe uitgewerye Twitter gebruik om met Meyer om te gaan deur Twitter vir bemarkingsdoeleindes aan te wend. Die feit dat Jonathan Ball-uitgewery juis die tweede mees aktiewe gebruiker is (Tabel 1), dui daarop dat hierdie platform ook belangrik vir bemarkingsdoeleindes is. Verder bied die vele interaksies ’n manier vir lesers om direk met die skrywer te skakel en in sy lewe te deel. Veral die gelukwense met Bennie Griessel se verjaarsdag is hier treffend, waarvan ek ’n paar voorbeelde verskaf (twiets word verbatim weergegee):

1. “@MeyerDeon Lekker ou Benna ... bly maar weg van die geraas water”
2. “@MeyerDeon Vat maar enetjie, ou Benna. Maar net enetjie, nè?”
3. “@MeyerDeon Baie geluk Bennie. Wens jou nog vele suksesvolle ondersoeke toe. Hoe oud is jy vandag. ”
4. “@MeyerDeon Benny you Biscuit”
5. “@MeyerDeon Ek hoop hy kon darem ietsie nat, en droog, oor die lippe vat.”
6. “@MeyerDeon (Also, how beautiful that you’ve created a character who is so real to all of us. He’s that oom that we all know and love, but know he carries dark secrets.) thank you Deon for your beautiful writing.”
7. “@MeyerDeon Geluk Benna! Moet net nie suip nie”
8. “@MeyerDeon Geluk Kaptein!! Mag jou bevordering naby wees en jou verjaarsdag geseënd! Sien uit om gou en nog baie van jou te hoor!!”
9. “@MeyerDeon With all his demons with booze I best have a for him! Happy birthday Benny!”
10. “@MeyerDeon Joyeux anniversaire Benny !”

Sulke leserinteraksies was nie voor die koms van sosiale media moontlik nie, behalwe deur briewe aan die skrywer te skryf of persoonlik met hom in gesprek te tree, byvoorbeeld by boekbekendstellings.

5.5 Die diskursiewe netwerk

Aangesien Twitter ’n sosialenetwerkplatform is waar gebruikers met mekaar in gesprek tree, leen die data sigself tot ’n netwerkontleding. Kyk byvoorbeeld na die twiet hier onder (Figuur 5).

Figuur 5. ’n Voorbeeld van ’n twiet

Hier tree @AtterburyTrust in gesprek met @MeyerDeon en @CoeniedVilliers. ’n Mens sou elkeen van hierdie gebruikers as ’n nodus kon voorstel, en indien hulle mekaar aanspreek, ’n skakel tussen hulle aandui. In hierdie twiet sou daar met ander woorde ’n skakel wees tussen @AtterburyTrust en @MeyerDeon en tussen @AtterburyTrust en @CoeniedVilliers. Aangesien daar ’n duidelike rigting van interaksie in hierdie gesprek is, word rigting ook vanaf die sender (@AtterburyTrust) na die ontvanger (@MeyerDeon) aangedui.

Wanneer die gesprek as ’n netwerk voorgestel word, kan dit met behulp van die netwerk- of grafiekteorie ontleed word. Die grafiekteorie word deur Von Bertalanffy (1972:416, 1968:21, 90) as ’n benaderingswyse binne die sisteemteorie genoem. Dit is ook hoe dit tans toegepas word, insluitende in die letterkunde (Senekal 2013). Die netwerkteorie laat ’n wiskundige ontleding van die sisteem toe, waar byvoorbeeld die netwerkstruktuur of die individuele nodus se posisie in die netwerk bestudeer kan word. Hiervoor kan sentraliteitsaanduiders soos Freeman (1977, 1979) se graad-, tussenligging- en nabyheidsentraliteit aangewend word (Senekal 2013), of uitleg-algoritmes wat die netwerk visualiseer (Senekal 2014, 2015).

Wanneer die rigting van skakels ook aangedui is, kan in- en uitgraad onderskei word, waar ingraad dui op watter gebruikers deur die meeste ander gebruikers aangespreek word, terwyl uitgraad die gebruikers aandui wat die meeste ander gebruikers aanspreek.

’n Verdere manier om die belangrikheid van individuele nodusse in gerigte netwerke te bepaal, is deur gebruik te maak van spille en gesaghebbendheid. Die idee van spille en gesaghebbendheid is voorgestel deur Kleinberg (1999), wat die Hyperlink-Induced Topic Search- (HITS-) algoritme ontwikkel het (Newman 2010:179). HITS vorm die basis van soekenjins soos Teoma en Ask.com, maar kan ook aangewend word om belangrike nodusse in ander gerigte netwerke uit te lig, byvoorbeeld om belangrike publikasies in ’n verwysingsnetwerk te identifiseer (Newman 2010:181). In die berekening van spil- en gesaghebbendheidswaarde word beide kante in ag geneem: hoe meer ’n nodus na ander nodusse met ’n hoë gesaghebbendheid verwys, hoe meer word daardie nodus as ’n spil aangedui, terwyl hoe meer ’n nodus skakels ontvang van nodusse met ’n hoë spilwaarde, hoe meer word daardie nodus as ’n gesaghebbende nodus aangedui (Caldarelli 2013:35, Newman 2010:179, Barrat, Barthélemy en Vespignani 2008:170). Spil- en gesaghebbendheidswaarde is dus interafhanklik: “Hubs are entities that point to a relatively large number of authorities. They are essentially the mutually reinforcing analogues to authorities. Authorities point to high hubs. Hubs point to high authorities. You cannot have one without the other” (FMS Advanced Systems Group 2013:108).

PageRank werk ook soortgelyk aan spille en gesaghebbendheid, deur meer belangrikheid toe te ken aan skakels wat van ’n belangriker nodus ontvang word (Newman 2010:707), soos Newman (2010:176) verduidelik:

PageRank works on the web precisely because having links to your page from important pages elsewhere is a good indication that your page may be important too. But the added ingredient of dividing by the out-degrees of pages ensures that pages that simply point to an enormous number of others do not pass much centrality on to any of them, so that, for instance, network hubs like Yahoo! do not have a disproportionate influence on the rankings.

Die PageRank-algoritme is deur die stigters van Google, Sergey Brin en Lawrence Page (1998), ontwikkel, en is reeds vir etlike jare ’n belangrike komponent (maar nie die enigste komponent nie) van Google se rangordening van soekresultate (Newman 2010:176, Easley en Kleinberg 2010:364, Caldarelli 2013:202, Barrat, Barthélemy en Vespignani 2008:166). 

Voor die netwerk ontleed kon word, moes gebruikersname uit twiets onttrek word en in ’n aparte kolom geplaas word sodat dit in Gephi ingevoer kon word vir ’n netwerkontleding. Hiervoor het ek ’n gereelde uitdrukking⁷ saamgestel wat byvoorbeeld @MeyerDeon uit die volgende twiet onttrek: “Reading The Woman in the Blue Cloak and wondering: has @MeyerDeon ever written a bad book? Probably not methinks.” Die gevolg is dat ’n gebruiker nou geskakel kon word met die gebruiker(s) wat deur hom of haar aangespreek word.

Die diskursiewe netwerk lyk soos in Figuur 6 hier onder, soos uitgelê met behulp van Hu (2011) se uitleg-algoritme. Daar is 979 nodusse (gebruikers) en 1 940 skakels (interaksies) in hierdie netwerk.

Figuur 6. Die diskursiewe netwerk rondom Deon Meyer se Twitter-profiel 

Hier is duidelik sprake van ’n kern waar die meeste van die gesprek plaasvind, met ’n verskeidenheid gesprekke op die periferie wat nie aktief met die hoofdiskoers verbind is nie. Tabel 8 dui aan dat die gesprek duidelik rondom Deon Meyer sentreer: hier is gebruikers volgens hul posisies ten opsigte van in- en uitgraad, spil- en gesaghebbendheidswaardes, en PageRank aangedui. Die lys is volgens PageRank gerangskik en rangordes word hier eerder as absolute waardes verskaf. Hier kan gesien word dat Meyer verreweg die hoogste in- en uitgraad het (onderskeidelik 566 en 201). Dit beteken dat die meeste gebruikers hom aanspreek (ingraad), maar ook dat hy die meeste gebruikers aanspreek (uitgraad), wat dui op sy betrokkenheid by sy lesers. Dit is ook interessant om te let op wie die gebruikers in Tabel 8 is: Tertius Kapp is ’n skrywer en voorheen dosent in die letterkunde; AW Bruna is ’n uitgewery; Exclusive Books ’n boekverkoper; ThrillZone1 en HebbanThriller is boekbesprekingsplatforms; Cees van Rhienen is ’n resensent; en Michael Jordaan⁸ is ’n leser en aanhanger met byna 200 000 volgelinge. Even-Zohar (1990:37) noem onder andere kritici, uitgewers, koerante, klubs, skrywersgroepe, regeringsinstansies, opvoedkundige instansies en die massamedia as rolspelers binne die literêre sisteem. Verskeie soorte rolspelers word met ander woorde in hierdie netwerk verteenwoordig.

Tabel 8. Die sentraliteitswaardes van gebruikers

Bostaande dui aan dat Meyer, soos verwag kan word, die sentrale plek in hierdie netwerk inneem. Sy aktiwiteit word aangedui deur sy hoë in- en uitgraad-, asook sy hoë PageRank-, spil- en gesaghebbendheidswaardes. Twitter verskaf vir Meyer ’n platform waar hy direk met lesers in gesprek kan tree en sodoende sy handelsmerk stewiger onder ’n internasionale gehoor kan vestig. Daar is egter ook ander rolspelers wat deur ’n netwerkontleding uitgelig word, soos uitgewerye, resensente, boekbesprekingsplatforms en lesers. Alhoewel Twitter slegs een komponent van die hele literêre sisteem verteenwoordig, is dit met ander woorde ’n sisteem waarbinne verskeie soorte rolspelers funksioneer.

6. Beperkinge 

Daar moet op veral twee beperkings van die huidige studie gelet word wat dit ongeldig maak om bevindinge te veralgemeen. 

• Eerstens is Twitter nie verteenwoordigend van die algemene bevolking nie en word dit gewoonlik deur jonger, verstedelikte mense gebruik. Baie mense het nie ’n Twitter-profiel nie en word daarom uit die datastel uitgesluit.
• Verder verteenwoordig die datastel slegs ’n baie spesifieke tydperk en is dit nie moontlik om te bepaal of dieselfde tendense in ander tydperke sal voorkom nie. 

Hierdie twee beperkings veroorsaak dat ’n mens nie veralgemenings kan maak soos dat mense eerder in Engels as in Afrikaans met Deon Meyer in gesprek sal tree nie, dat Meyer nie in Suid-Amerika en Antarktika gelees word nie, of dat Prooi sy gewildste boek is nie. Sulke afleidings sou ongegrond wees, omdat die hele bevolking nie betrek is nie en die tydsegment te klein is. Wat hierdie studie wel uitwys, is dat Twitter ook ’n ander gespreksruimte verteenwoordig wat in ’n resepsiestudie betrek kan word, tesame met tradisionele resensies en studies. Sosiale media oorheers ons hedendaagse wêreld en die literêre gesprek vind ook op sosiale media plaas, met verskeie rolspelers wat ook op ander platforms aktief is in die literêre sisteem.

7. Gevolgtrekking

Hierdie studie het ’n eerste verkenning van ’n Afrikaanse skrywer se interaksies op Twitter gebied (alhoewel sy vertaalde werke ook ingesluit is, en die datastel tot ’n bepaalde tydvak beperk is). Daar is aangetoon hoe mense van regoor die wêreld met Deon Meyer in gesprek tree, watter boeke bespreek word, in watter tale en hoe die netwerk van gebruikersinteraksies saamgestel is. Wat veral uitgelig kan word, is:

• Mense praat in 21 lande op Twitter oor Deon Meyer se werke, wat toon dat hy oor nasionale grense heen funksioneer.
• Mense twiet in Afrikaans oor Meyer se werke al dui hulle hul ligging as in die buiteland aan.
• Die diskoers rondom Meyer op Twitter in Suid-Afrika is oorwegend in Engels.
• Die feit dat die meeste gebruikers iPhones gebruik, impliseer aan die hand van Burns (2018) en Hixon (2014) dat gebruikers wat op Twitter met Meyer in gesprek tree, meer gereeld professionele, gekwalifiseerde mense is.
• Die netwerkontleding dui daarop dat Meyer Twitter onder andere gebruik om interaksies met lesers te bewerkstellig.

Ander Afrikaanse skrywers kan ook sodanig bestudeer word. Toetse het egter gewys dat daar min oor ander Afrikaanse skrywers op Twitter geplaas word, en selfs ’n ses maande lange versameling van twiets rondom wat volgens Van Heerden (2017:39) ’n baie gewilde skrywer in Afrikaans is, kon slegs om en by ses twiets per dag oplewer. Twitter is egter maar een sosialemediaplatform; toekomstige studies kan ook die Afrikaanse literatuur op Instagram of Facebook bestudeer. Ook Afrikaanse uitgewerye en boekbesprekingsplatforms kan in navolging van Weber en Driscoll (2019) bestudeer word.

Die vraag ontstaan ook of huidige argiveringspraktyke, soos die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) se versameling van resensies en studies steeds al is wat nodig is in ’n tyd waarin sosiale media ook ’n blik op ’n skrywer se funksionering binne ’n literêre sisteem bied. Die argivering van sosiale media is ook iets wat oorweeg behoort te word indien navorsers in die toekoms ’n omvattende studie sou wou onderneem van hoe ’n skrywer op ’n bepaalde tydstip binne die literêre sisteem gefunksioneer het.

Bibliografie

Anoniem. 2019. Android v iOS market share 2019. https://deviceatlas.com/blog/android-v-ios-market-share (16 Mei 2019 geraadpleeg).

Barge, J. en M. Endsor. 2014. A structural analysis of social media networks. Londen: The International Centre for Security Analysis, The Policy Institute at King’s College.

Barnard, R. 1998. Kanoniseringsprosesse in die Afrikaanse literatuursisteem: Die rol van N.P. Van Wyk Louw. PhD-proefskrif, Universiteit van die Vrystaat.

Barrat, A., M. Barthélemy en A. Vespignani. 2008. Dynamical processes on complex networks. Cambridge: Cambridge University Press. 

Bode, K. 2012. Reading by numbers. Recalibrating the literary field. Londen: Anthem Press.

Brin, S. en L. Page. 1998. The anatomy of a large-scale hypertextual web search engine. Proceedings of the seventh International Conference on the World Wide Web, ble. 107–17.

Burns, C. 2018. Android vs iPhone user poll shows two very different groups of people. https://www.slashgear.com/android-vs-iphone-user-poll-shows-two-very-different-groups-of-people-25551392 (16 Mei 2019 geraadpleeg).

Caldarelli, G. 2013. Scale free networks. Complex webs in nature and technology. Oxford: Oxford University Press.

Carr, C.T. en R.A. Hayes. 2015. Social media: Defining, developing, and divining. Atlantic Journal of Communication, 23:46–65.

Chamlertwat, W., P. Bhattarakosol en T. Rungkasiri. 2012. Discovering consumer insight from Twitter via sentiment analysis. Journal of Universal Computer Science, 18(8):973–92.

Convery, I. en D. Cox, 2012. A review of research ethics in Internet-based research. Practitioner Research in Higher Education, 6(1):50–7.

Davenport, T.H. 2014. Big data @ work. Dispelling the myths, uncovering the opportunities. Boston: Harvard Business Review Press.

Dreyer, L. 1982. Die skrywer in die Afrikaanse sisteem. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Sosiologie, 13(1):85–93.

Driscoll, B. 2015. Sentiment analysis and the literary festival audience. Continuum, 29(6):861–73. 

Easley, D. en J. Kleinberg. 2010. Networks, crowds and markets. Reasoning about a highly connected world. New York: Cambridge University Press. 

Ehlers, C. 1989. Die burgermag en die gesin. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Sosiologie, 20(3):187–94.

Ellis, N. 2018. Van drama na draaiboek: ’n Vertaalteoretiese beskouing van die herskrywing van Faan se trein uit dramateks in draaiboek. MA-verhandeling, Universiteit Stellenbosch.

Even-Zohar, I. 1990. Polysystem studies. Poetics Today, 11(1):1–94.

Ferrer, C. 2013. Canonical values vs. the law of large numbers: The Canadian literary canon in the age of big data. Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities, 5(3):81–90. 

FMS Advanced Systems Group. 2013. Sentinel Visualizer 6: The new standard for data visualization and analysis. [Plek nie aangedui]: FMS Advanced Systems Group. 

Freeman, L.C. 1977. A set of measures of centrality based on betweenness. Sociometry, 40(1):35–41.

—. 1979. Centrality in social networks conceptual clarification. Social networks, 1(3):215–39. 

Galloway, F. 1987. Breyten Breytenbach: Die skrywer as openbare figuur. DLitt-proefskrif, Universiteit van die Vrystaat. 

Hixon, T. 2014. What kind of person prefers an iPhone? https://www.forbes.com/sites/toddhixon/2014/04/10/what-kind-of-person-prefers-an-iphone/#2bc563d9d1b0 (16 Mei 2019 geraadpleeg). 

Hobbs, C., M. Moran en D. Salisbury (reds.). 2014. Open source intelligence in the twenty-first century. New approaches and opportunities. New York: Palgrave Macmillan. 

Hou, Y. en A. Frank. 2015. Analyzing sentiment in classical Chinese poetry. Beijing: Association for Computational Linguistics and The Asian Federation of Natural Language Processing.

Hu, Y. 2011. Algorithms for visualizing large networks. Combinatorial Scientific Computing, 5(3):180–6.

Internet Live Stats. 2019. http://www.internetlivestats.com (19 Januarie 2019 geraadpleeg).

Jagadish, H. 2015. Big data and science: Myths and reality. Big Data Research, 2:49–52.

Jang, S. en R. Callingham. 2012. Conducting research in social media research: Ethical challenges. Launceston: Australian Multicultural Interaction Institute.

Jiang, H., P. Lin en M. Qiang. 2016. Public-opinion sentiment analysis for large hydro projects. Journal of Construction Engineering and Management, 142(2):1–12.

Jin, X., B.W. Wah, X. Cheng en Y. Wang. 2015. Significance and challenges of big data research. Big Data Research, 2:59–64.

Jockers, M.L. 2013. Macroanalysis. Digital methods and literary history. Urbana: University of Illinois.

Kleinberg, J. 1999. Authoritative sources in a hyperlinked environment. Journal of the ACM, 46:604–32. 

Kleyn, L. 2013. ’n Sisteemteoretiese kartering van die Afrikaanse literatuur vir die tydperk 2000–2009: Kanonisering in die Afrikaanse literatuur. PhD-proefskrif: Universiteit van Pretoria.

Kotzé, E. en B.A. Senekal. 2018. Employing sentiment analysis for gauging perceptions of minorities in multicultural societies: An analysis of Twitter feeds on the Afrikaans community of Orania in South Africa. The Journal for Transdisciplinary Research in Southern Africa, 14(1):a564.

Laney, D. 2001. 3D-Data Management: Controlling Data: Volume, Velocity and Variety. http://blogs.gartner.com/doug-laney/files/2012/01/ad949-3D-Data-Management-Controlling-Data-Volume-Velocity-and-Variety.pdf (8 Augustus 2014 geraadpleeg).

Meyer, D. 1994. Wie met vuur speel. Kaapstad: Tafelberg.

—. 1996. Feniks. Kaapstad: Queillerie.

—. 1997. Bottervisse in die jêm. Pretoria: J.P. van der Walt.

—. 2000. Orion. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2002. Proteus. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2005. Infanta. Pretoria: LAPA-uitgewers.

—. 2007. Onsigbaar. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2008. 13 uur. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2009. Karoonag en ander verhale. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2010. Spoor. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2011. 7 Dae. Kaapstad: Human & Rousseau. 

—. 2013. Kobra. Kaapstad: Human & Rousseau. 

—. 2015. Die ballade van Robbie de Wee. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2015. Ikarus. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2016. Koors. Kaapstad: Human & Rousseau.

—. 2017. Die vrou in die blou mantel. Kaapstad: Human & Rousseau. 

—. 2017. Jagveld. Kaapstad: Human & Rousseau. 

—. 2018. Prooi. Kaapstad: Human & Rousseau.

Milne, D., C. Paris, H. Christensen, P. Batterham en B. O’Dea. 2015. We feel: Taking the emotional pulse of the world. Melbourne [Uitgewer nie vermeld].

Newman, M.E. 2010. Networks. Oxford: Oxford University Press.

Omand, D., J. Bartlett en C. Miller. 2012. Introducing social media intelligence (SOCMINT). Intelligence and National Security, 27(6):801–23.

Page, S.E. 2011. Diversity and complexity. Princeton: Princeton University Press.

Prell, C. 2012. Social network analysis. History, theory and methodology. Londen: Sage. 

Rosenberg, A. 2010. Virtual world research ethics and the private/public distinction. International Journal of Internet Research Ethics, 3(12):23–7.

Senekal, B.A. 2013. Die gebruik van die netwerkteorie binne ’n sisteemteoretiese benadering tot die Afrikaanse letterkunde: ’n Teorie-oorsig. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 53(4):668–82.

—. 2014. Olga Kirsch se posisie in die Afrikaanse literêre sisteem (1900–1978). Werkwinkel, 9(2):9–36.

—. 2015. André P. Brink se posisie in die Afrikaanse literêre sisteem van die 1960’s. Tydskrif vir Letterkunde, 52(1):57–72. 

—. 2016. Deon Meyer (1958–). In Van Coller (red.) 2016:804–14.

—. 2018. Socmint: Die monitering van sosiale media vir gemeenskapsveiligheidsdoeleindes binne ’n grootdataraamwerk in Suid-Afrika met spesifieke verwysing na Orania. LitNet Akademies (Geesteswetenskappe), 15(3):276–309. https://www.litnet.co.za/wp-content/uploads/2018/12/LitNet_Akademies_15-3_Senekal_276-309.pdf (14 Oktober 2019 geraadpleeg).

Senekal, B.A. en S. Brokensha. 2014. Surfers van die tsunami. Navorsing en inligtingstegnologie binne die geesteswetenskappe. Bloemfontein: SunPress.

Senekal, B. en E. Kotzé. 2017. Die statistiese eienskappe van geskrewe Afrikaans as ’n komplekse netwerk. LitNet Akademies (Geesteswetenskappe), 14(1):27–59. https://www.litnet.co.za/wp-content/uploads/2017/06/LitNet_Akademies_14-1_Senekal-Kotze_27-59.pdf (14 Oktober 2019 geraadpleeg).

Senekal, J.H. 1986. ’n Beskrywing van die Afrikaanse literatuursisteem. Ongepubliseerde RGN-verslag.

Senekal, J.H. 1987. Literatuuropvattings: “Wese” en “waarhede” van ’n nuwe literêre teorie. Bloemfontein: Universiteit van die Oranje-Vrystaat.

Smit, M. 2018. Poësie op die podium: ’n Ondersoek na die sosiale rol en betrokkenheid van performatiewe kultuurvorme, met spesifieke verwysing na Afrikaanse gedigte en lirieke. PhD-proefskrif: Universiteit Stellenbosch. 

Snyman, D., C. van Huyssteen en W. Daelemans. 2014. Outomatiese genreklassifikasie vir Afrikaans. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Natuurwetenskap en Tegnologie, 33(1):759.

Tumasjan, A., T. Sprenger, T. Sandner en I. Welpe. 2010. Predicting elections with Twitter: What 140 characters reveal about political sentiment. [Inligting oor uitgewer onbeskikbaar.]

Van Coller, H.P. (red.). 2016. Perspektief en profiel: ’n Afrikaanse literatuurgeskiedenis. Deel 2. Pretoria: Van Schaik.

Van Heerden, N. 2017. Misdaadfiksie en die literêre kanon in Afrikaans: ’n Ondersoek na aanleiding van die romans van Deon Meyer. PhD-proefskrif, Universiteit van Pretoria.

Venter, R. 2006. Die materiële produksie van Afrikaanse fiksie (1990–2005): ’n Empiriese ondersoek na die produksieprofiel en uitgeweryprofiel binne die uitgeesisteem. PhD-proefskrif, Universiteit van Pretoria.

Vermeulen, D. 2018. ’n Ondersoek na Ronelda Kamfer se poësie aan die hand van Bell Hooks se filosofie oor ras en taal. MA-verhandeling: Universiteit Stellenbosch.

Viljoen, H. 1986. Die Suid-Afrikaanse romansisteem. ’n Vergelykende studie. PhD-proefskrif, Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys.

Von Bertalanffy, L. 1968. General systems theory: Foundations, development, applications. New York: George Braziller.

—. 1972. The history and status of general systems theory. The Academy of Management Journal, 15(4):407–26. 

Wang, H., D. Can, A. Kazemzadeh, F. Bar en S. Narayanan. 2012. A system for real-time Twitter sentiment analysis of 2012 U.S. Presidential election cycle. [Inligting oor uitgewer onbeskikbaar.]

Warrell, J. en M. Jacobsen. 2014. Internet research ethics and the policy gap for ethical practice in online research settings. The Canadian Journal of Higher Education, 44(1):22–37.

Weber, M. en B. Driscoll. 2019. Playful Twitter accounts and the socialisation of literary institutions. First Monday, 24(3). https://doi.org/10.5210/fm.v24i3.9486 (16 Mei 2019 geraadpleeg).

Wibberley, S. en C. Miller C. 2014. Detecting events from Twitter: Situational awareness in the age of social media. In Hobbs e.a. (reds.) 2014.

Eindnotas

¹ Indien gebruikers se name nie bekendgemaak kan word nie, kan daar slegs uitsprake vanuit die netwerkteorie gemaak word oor die netwerkstruktuur in sy geheel, maar nie oor die belangrikheid van individuele nodusse nie. Dit sou byvoorbeeld nie sinvol wees om te vermeld dat “Anon A” ’n aktiewe gebruiker is nie, teenoor die bevindinge in Tabel 8 wat dui op verskillende rolspelers binne die literêre sisteem se betrokkenheid op Twitter.

² Deon Meyer self gebruik TweetDeck.

³ Ek ag Deon Meyer as ’n gekanoniseerde skrywer omdat ’n profiel oor hom (Senekal 2016) in die nuutste Perspektief en profiel (Van Coller 2016) opgeneem is.

⁴ Aangesien Van Heerden (2017) ’n deeglike en onlangse proefskrif oor Meyer voltooi het, en kort na Senekal (2016), word hier nie ’n oorsig oor die akademiese diskoers oor Meyer verskaf nie en word die leser na hierdie twee publikasies en hul bronnelyste verwys.

⁵ ’n Bespreking van hierdie werke kan in Senekal (2016) en Van Heerden (2017:139–216) gevind word.

⁶ Die volgende gereelde uitdrukking is saamgestel, waar die twiet in sel Y2 is (let daarop dat die Engelse vertaling van ’n boek ook hier verreken word en omgeskakel word na die Afrikaanse titel):

=trim(join("",IF(REGEXMATCH(Y2,"wie met vuur speel"),"Wie met vuur speel"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"feniks|dead before|deadbefore"),"Feniks"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"bottervisse"),"Bottervisse in die jêm"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"orion|daybreak"),"Orion"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"proteus|hunter"),"Proteus"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"infanta|devil"),"Infanta"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"onsigbaar|blood safari|bloodsafari"),"Onsigbaar"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"13 uur|13 hours|13hours|thirteenhours|thirteen hours"),"13 Uur"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"karoonag"),"Karoonag en ander verhale"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"spoor|trackers"),"Spoor"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"7 dae|7 days|7days"),"7 Dae"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"kobra|cobra"),"Kobra"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"ikarus|icarus"),"Ikarus"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"robbie"),"Die Ballade van Robbie de Wee"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"koors|fever"),"Koors"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"jagveld"),"Jagveld"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"blou mantel| blue cloak|bluecloak"),"Die vrou in die blou mantel"," "),
IF(REGEXMATCH(Y2,"prooi"),"Prooi"," ")))

⁷ Die volgende gereelde uitdrukking is gebruik om gebruikersname mee te onttrek:

=split(REGEXREPLACE(C2, "((^|\s)[^@]\S*)|([^@\w\s]\S*)", "")," ")

Die twiet is in hierdie geval in sel C2 gestoor.

⁸ Michael Jordaan se biografie vermeld nie enige literêre blogs of affiliasies met universiteite of uitgewerye nie.

LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.

The post ’n Sisteemteoretiese ontleding van gebruikersinteraksies rondom Deon Meyer se Twitter-profiel: ’n resepsiestudie in die digitale era appeared first on LitNet.

Abstract

Social media plays a major role in how today's people interact with their environment. The literary system is no exception: social media is used to market books, engage with readers, air opinions on works, and the like. Although social media has not yet been studied within the Afrikaans literary system as it has been studied, for example, with reference to Australian literature, social media offers a variety of opportunities to investigate how the Afrikaans literary system functions in the digital age. Because social media allows users to engage with writers and works themselves, it creates new opportunities to focus specifically on the reader.

The current study explores one such interaction: the discourse on Twitter around Deon Meyer's Twitter profile (@MeyerDeon) (in other words, Meyer's Twitter profile as well as other users engaging with him) from 9 November 2018 to 9 May 2019. 1 157 tweets were collected over this six-month period, 971 of which are unique tweets (the rest are retweets), and 581 unique users posted an average of 6,24 tweets per day.

It is indicated that the most popular application used is Twitter for iPhone, followed by Twitter for Android. This indicates the growing importance of mobile technology; in other words, when people talk to and about Deon Meyer on Twitter, they do so from smartphones rather than a computer. The language in which tweets were posted was also investigated and it was found that 62% of tweets and 68% of users posted tweets in English, followed by Afrikaans (23% of tweets and 28% of users), Dutch (9% of tweets and9 % of users) and French (3% of tweets and 2% of users). Most users tweeting about Deon Meyer were located in South Africa, followed by the Netherlands, the United Kingdom and the United States, with a total of 21 countries (of those where a location was indicated) and 103 cities (of those where a location was indicated). The discourse on Twitter around Deon Meyer from South Africa was predominantly in English (63%), while 27% of tweets from South Africa were in Afrikaans. When users from abroad posted about Deon Meyer in Afrikaans, it was mostly from countries to which many South Africans have moved: the USA, the UK, the Netherlands, Germany and Australia.

Of Meyer's works, Prooi was mentioned the most (33% of tweets that mention a book) and also by the largest number of users (36% of users that mention a book). Hereafter Fever was the most frequently mentioned, followed by The woman in the blue cloak.

The nature of tweets was also investigated by classifying tweets as marketing, opinions or general interactions. Opinions were further classified as positive or negative. It was found that of the tweets representing opinions, almost all were positive (99%), but negative examples were also highlighted. The majority (55%) of tweets were diverse interactions, for example congratulations to Bennie Griessel on his birthday on 21 March or Deon Meyer answering compliments. This shows how Twitter provides a platform for Meyer to engage with his readers. There were also some users who said that they use Meyer's books to learn Afrikaans, which is an indication that Meyer's works are also used for more than just recreation. Just over a quarter (26%) of tweets were marketing-oriented and included tweets about book launches and competitions.

A network analysis was also undertaken and through in- and outdegree, hubs and authorities, as well as PageRank, it was found that Twitter provided Meyer with a platform where he could engage directly with readers and thus establish his brand more firmly among an international audience. However, there were other role players who were highlighted by a network analysis, such as publishers, reviewers, book discussion platforms and readers. Although Twitter represents only one component of the entire literary system, it is, in other words, a system within which various types of role players function. 

Limitations of the study, especially because of a limited timeframe and the issue of representativity, were also discussed.

The study shows that, in addition to reviews and questionnaires, Twitter can also be used to determine readers' views of a writer's works. Furthermore, Twitter represents another platform within the literary system where several role players actively engage with one another. It is also proposed that social media platforms should also be archived to facilitate future research.

Keywords: Deon Meyer; networks; systems theory; social media; social network analysis; Twitter

Lees die volledige artikel in Afrikaans

’n Sisteemteoretiese ontleding van gebruikersinteraksies rondom Deon Meyer se Twitter-profiel: ’n resepsiestudie in die digitale era

The post A system-theoretical analysis of user interactions around Deon Meyer's Twitter profile: a reception study in the digital age appeared first on LitNet.

ek bloei in granaat
terwyl ek hurkend sit
op soek na die verlore skyn
van die son se krag

soms vind daar 
sluikhandel
in my kobaltgedagtes plaas;
word donker oorloë
in amber geveg
terwyl braambosse in oker brand
vloed riviere kleurloos
klankloos weg

dan weer skitter die gewyde spasies
in flonkerspasies
met ’n tikseltjie kleur
wat my heelal voltooi
en aan my ’n nuwe
Kanaän bind

Lees ook

Die reënroeper bring hoop

Meer as nét vlam

The post My nuwe Kanaän appeared first on LitNet.

’n Hond wat blaf,
’n haan wat êrens
uit-tyd-uit kraai,
’n reier wat ’n padda vreet
in ’n leë opvangdam,
stof-geverfde klippe
op die dak
van ’n eens
witgekalkte huisie,
die alles van niks
is hier
in ’n droë oneindigheid:
op die klipplaatpad
van Rooiberg
na Langeberg.

Lees ook

Ramaphoria

The post Klein Karoo appeared first on LitNet.

Die mense ko uittie Kaap uit
’n Blink mercedes met nuwe rims
En ledder goed binne
En ’n suit wat byrie kar se colour pas
En ’n groot phone soes ’n tv
Dis die pa

Die mense ko uittie Kaap uit
’n pienk rok en blink hare
en kuite in dik hakke
En ’n grote bag vol secrets
En ’n groot phone soes ’n tv
Dis die ma

Die mense ko uittie Kaap uit
Twee met wit sokkies en ribbons
Soos innie outyd
En gesiggies soes oppie tv
Copies vannie ma
En elkeen met ’n groot phone soes ’n tv
Dissie kinners

Die mense ko uittie Kaap uit
Hulle ko visit die oupa
Wat heeldag sit oppie stoep, alleen
Met lyne op sy gesig soes ’n ou landkaart
Uit die atlas van sy tyd
Met stukkene hanne
Hulle bring vi hom ’n groot phone soes ’n tv
Want hulle voel skuldig ...
Dis sy kinners
Hulle ko uittie Kaap uit.

The post Mense uittie Kaap uit appeared first on LitNet.

Late night screenwriter and (supporting) actress, Mindy Kaling, certainly has a gentle touch when it comes to dealing with heavy issues. And she sure packs a bunch of relevant issues into a mere 102 minutes. It is a great pity, then, that she played it so safe with this film. You get the sense that she has a lot to say, and that it would be worthwhile listening to, but that she ultimately toned it down to make it more palatable, and possibly not be crucified by the Twitterati. What a waste of talent all around, because, along with Emma Thompson as your lead, your spokesperson, you could’ve burnt the house down.

The script is clever, the humour dry and the pace very comfortable. Emma Thompson is perfect for the role, and, as far as I understand, Kaling wrote it with her in mind. (I found the Katherine Newbury, talk show host wardrobe a tad too dramatic. We know she does not suffer fools gladly. The austere hairstyle, jackets and shoes were not necessary. It became a distraction for this viewer.)

The major issue Late night grapples with is how superficial TV, and life in general, has become. How substance has been substituted for likes, views and followers. How we save face instead of saying what we feel. The narcissism of it all.

The film also wrestles with being a diversity hire, and, interestingly enough, when you need to get over yourself and accept the help you are being offered, even though it comes from an unlikely ally.

Another sentiment I appreciated was that to achieve success and happiness, you don’t have to be a genius, or even the all-American go-getter, a goal that is not achievable for most of us. The film echoes the sentiment by not boring us with a genius “Hollywood” moment, a hellraiser speech or easy solution. Ten out of ten for that.

In conclusion, Kaling and Thompson poke the bear with humour, class and wit. That in itself makes the movie worth seeing, and a great start to Kaling’s screenwriting career. If only they had gone for broke.

The post Film review: <em>Late night</em> – clever but safe appeared first on LitNet.

Titel: Wreed én mooi is die dood
Samesteller: Tobie Wiese
Uitgewer: Jonathan Ball
ISBN: 9781868429431

In die negentigerjare was ek as student werksaam by ’n groot boekwinkel. Daar het gereeld voornemende klante ingestap en gevra of ons ’n “boek oor die dood” in voorraad het. Die versoeke was spesifiek: ’n boek wat siekes, bejaardes, sterwendes en mense wat rou, sou begelei of troos. Of bloot ’n boek wat die dood meer genaakbaar maak.

Vir Afrikaans lesers was daar op daardie stadium oorwegend Christelike publikasies oor die onderwerp. Eers jare later verskyn Wreed én mooi is die dood, daardie noodsaaklike boek wat uiteindelik die leemte in die mark sou aanspreek.

In die inleiding sê die samesteller, Tobie Wiese: "In ’n sekere sin is dit ook die oogmerk met hierdie boek: om die groot stilte oor die dood – die ontkenning daarvan deur swye – te help verbreek. ’n Mens kan die ingesteldheid selfs die mees algemeen aanvaarde leuen noem. Dit is nie die eerste Afrikaanse boek oor die dood nie, maar vergeleke met wat reeds elders in die wêreld – van die Verre Ooste tot die nabye Weste – daaroor verskyn het, is die oes maar skraal."

“Verhale oor verlies, hunkering en heling,” lees die aanbod op die voorblad. Maar die boek is véél meer: die dood word kaalvuis getakel vanuit die perspektiewe van die sielkunde, antropologie, patologie en selfs die reg. Daarbenewens word intellektueel-filosofiese essays afgewissel met kortverhale en eg menslike anekdotes oor die heengaan van geliefdes.

Die bundel open met ’n meesterlike vertelling deur Karen Brynard, "My lief": die dood as katarsis, as spreekwoordelike dark night of the soul kom aan bod. Die verhaalgegewens steun op die dubbele fokalisering van die afsterwe van ’n geliefde eggenoot; enersyds dié van ’n bejaarde moeder met demensie; andersyds die pynlike belewenis van die verteller.

Die rubrisering van die verhale is vernuftig. Wiese weet hoe om momentum te skep en te behou, en Antoinette Pienaar se "Ons is nie hier vir die verblyfste nie" is volgende. Die verhaal getuig van meelewing en ’n aardse, panteïstiese wysheid, en die geliefde karakter oom Johannes Willemse maak ’n kameeverskyning.

"Mooi is die lewe en die dood is mooi" deur Wilhelm Jordaan dien as meditasie oor die mens se vier vernaamste houdings jeens die dood. Digters, filosowe en ander bekendes tree in gesprek met mekaar en die dood se angel word figuurlik getrek.

Maar die dood het vele gesigte; die veelbekroonde Marita van der Vyver se "Die begin van ’n storie" vertel van die pynlike rouproses na die dood van ’n kind. Verhale soos dié is outentiek en onvervals en van onskatbare waarde vir die leser wat deur ’n soortgelyke rouproses (moet) gaan.

Dana Snyman vertel in ’n lokaal-gemoedelike styl van die belewenis van die dood van ’n plattelandse skoolseun, terwyl Merwe Wiese berig oor ’n jong paramedikus se ontmoeting met die dood.

Maar dood kan ook met die “lewendes” gebeur. "Opeens magteloos en stom" deur Valda Jansen bied ’n ironiese kyk op die lot van ’n kankerlyer wat as gevolg van haar sosiale isolasie reeds deur die gemeenskap as “dood” beskou word.

In die vierde gedeelte, "Begeleiding op die laaste lewensreis", word die fiktiewe aard van die vertellings onderbreek en voortgesit as nugtere essays rondom sterwensbegeleiding en die juridiese aspekte rondom self- en bystanddood. Laasgenoemde is geskryf deur Willem Landman, en DignitySA se uitgangspunte word vermeld. Landman lig dan ook die sluier op die skrywer Karel Schoeman se opspraakwekkende dood in 2017.

Kerneels Breytenbach skryf rasioneel oor die afsterwe van sy vrou, Carien, in "Verlossing", ’n verhaal wat onder meer die genesende waarde van foto's ondersoek. In Heinrich Wyngaard se vertelling word die helende krag van briewe soortgelyk beskryf. Jo-Ann Floris se verhaal, "Hoe die dood my vlerke gegee het", is ’n welkome toevoeging tot die bundel en bied ’n interessante perspektief oor die waarde van ’n mens se intuïsie in die aangesig van die dood.

Die sterfproses is egter nie beperk tot mense nie. Surine Bezuidenhout se skets oor ’n perd, Othello, wat sterf, skep ’n blywende indruk.

Heelparty essays in die bundel put uit die Christelike eskatologie; gelukkig word dit afgewissel met die belewenis van die dood deur die Khoi-San, Moslems, Boeddhiste en Afrika-boorlinge.

Cas Wepener benader die dood antropologies in "Die krag van nuwe rituele" en vertel meer van die mensdom se rites, rituele en liminale gebruike tydens die sterfproses. George Claassen se wetenskaplike en agnostiese blik sorg vir ’n nodige teenmiddel teen die “magiese denke” wat die dood so dikwels omring; en in Gert Saayman se geregtelik-geneeskundige bydrae word die dood as kliniese verskynsel letterlik en figuurlik gedissekteer.

Tobie Wiese is deeglik in die taksering van sy onderwerp – ook parapsigologiese sienings rondom nadoodse ervarings word belig in "Tussen engele – en die duiwel".

Hierdie is nie ’n boek wat ek in een sitting kon deurlees nie. Dit is ’n werk met ’n bepaalde gravitas, en die doodstematiek mag die leser tydelik rondslinger. Gelukkig sorg satire en humor vir ’n ligter toonaard en noodsaaklike pouserings, byvoorbeeld die sketse van Johan van Wyk en Annelie Botes.

Wreed én mooi is die dood is ’n boek wat op elke boekrak ’n tuiste behoort te vind; ’n belangrike bundel wat die jare lange leemte na so ’n werk aanvul; en dis ’n boek wat in sowel omvang as diepte en reikwydte rondom hierdie sensitiewe onderwerp al die lof verdien wat dit toekom.

The post Resensie: <em>Wreed én mooi is die dood</em> – verhale oor verlies, hunkering en heling. appeared first on LitNet.

Élifas

 “Job, djy kan maa skrie, maa wie gat jou antwoort?

Watter een van engele gat vi jou luiste?

² ʼn Mens wat dom is kla en hy wôt kwaad,

maa dit maak hom dood.

Jaloesie venietig mense wat soes kinnes angan.

³ Ek het self gesien hoe lekke dit gan met dwase mense,
maa skielik het donkerte oo hulle huise nee gesak.

⁴ Hulle kinnes wassie mee veiligie.

Hulle veloo hulle sake innie hof.

Niemand staan op en praat vi hulle nie.

⁵ Mense wat honge en dôs is iet die koring
wat die dwaas afsny.
Hulle iet glad die koring wat tussenie dorings groei.

Hulle proebee alles vat wat die dwaas het.

⁶ Swaa tye groei nie net uit die gront uittie.

Moelikheid springie uitie gront uittie.

⁷ Niee, mense wôt gebore om swaa te kry.

hulle liewe is gou veby,

dis net soes vuuvlamme wat gou vedwyn.

⁸ Maa as ek djy was, dan sal ek voo God gan staan,

en my saak voo Hom neelê lat Hy dit kan oordeel.

⁹ Wan Hy doen wonnerlike en groot dinge wat ôssie kan vestaanie.

Hy doen wonnerwêkke meer as wat ôs kan tel.

¹⁰ Hy stuu rient na die aarde toe.

Hy lat die veld nat wôt daa buite. 

¹¹ Hy lig mense op wat se gies gesakkit.

Hy tel mense op wat hatseer is.

Hy hou hulle veilig.

¹² Hy maak die slegte planne van mense wat skelm is deumekaa.

Die wêk wat hulle doen slaagie.

¹³ Sommige mense dink hulle is soe slim,

maa God vang hulle met hulle eie skelm planne.

Hy vieë weg die slegte planne van mense wat wil bedrieg.

¹⁴ Die donkerte maak hulle toe wanner dit dag is.
In die middag voel hulle innie ronte soes dit al nag is.

¹⁵ God red mense wat niks hettie.

Hy red hulle van die mense wat hulle beskuldig.

Hy red hulle van die mense wat stêkker is as hulle.

¹⁶ Dis hoekô die arm mense wee kan beginte hoep het,

en niemand kan vekere dinge an hulle doenie.

¹⁷ Geseënd is die mens wat God wil leer.
Soe moenie die kragtige leiding van die Almagtige haatie.

¹⁸ God maak see, maa Hy maak daai seeplekke wee toe.

Hy slat stukkend, maa Hy maak wee daai stukkene plekke gesond.

¹⁹ Hy sal jou elke kee wee red,

Hy sal kee dat niks slegs met jou gebeurie.

²⁰ Wanner daa nie genoeg kos issie, sal God kee lat djy nie doodgannie.

Wanner djy in ʼn oorlog is dan sal God kee dat ʼn swaard jou nie sal plat slattie.

²¹ Hy sal jou veilig hou van woore wat jou kan see maak.

Djy hoefie bang te wies wanner alles om jou venietig wôttie.

²² Wanner dit gevaalik is, en daa is hongesnoot dan sal djy lag.

Djy sallie bang wies vi wille diere nie.

²³ Djy sal ʼn vebond mettie klippe innie veld maak.
Hulle sallie jou koring see maakie.

Selfs die wille diere sal in vriede met jou liewe.

²⁴ Djy sal wiet dat die tent wat djy in liewe veilig is.

Djy sal sien dat niks weg is wanner djy na jou weivelde kykie.

²⁵ Djy kan vesiekerheid hê dat djy sal klompie kinnes het.

Jou afstammelinge sal soe baie wies soes die gras in die veld.

²⁶ Djy sal sterf en innie graf kô na ʼn gelukkige liewe.

Djy sal soes koring wies wat bymekaa gemaak wôt op die regte tyd.

²⁷ Dis wat ôs uitgevind het, en dissie waarheid.

 Djy moet na dit luiste,

en en dit op jou self toepas.”

The post Bybel in Kaaps: Job 5 appeared first on LitNet.

Jy is die manifestasie van rape culture. Jou hongerte vir mededinging is deel van 'n tiranniese impuls. Jou erfenis is deel van 'n onderdrukkende patriargie. Hoe stap jy vorentoe met selfvertroue met hierdie juk op jou skouers?

Om myself 'n man te noem in vandag se klimaat van gender-based violence is nogal stifling. Dit los my met hierdie vrae: Wat inform my manlikheid? Wat beteken dit om 'n man te wees in my gemeenskap?

Ons samelewing se oorweldigende bron van geweld lê aan die voet van ons definisie van manlikheid en plaas die man in die posisie van slagoffer sowel as oortreder. Jy hoef nie ver te soek om die chaos te bespeur nie.

So, op hierdie volmaanaand durf ek om die manlike rol te verken wat elke aspek van die samelewing tans in 'n kritieke toestand plaas.

Intimiteit

In Suid-Afrika is baie jongmanne dit eens dat jy 'n dame moet control in intieme verhoudings. Sulke gedrag is essential om jou manlikheid te bevestig. Hierdie neiging sê ook die ideale man besit 'n moerse penis, is fisiek sterk en is die dominante figuur in seksuele verhoudings. Die verspreiding van sensasionele urban legends en fabels vergiftig die jongman se perspektief, veral waar dit die teenoorgestelde geslag betref.

In my upbringing het baie dwalende inventions die rondes gedoen tussen die ouer seuns; byvoorbeeld, jy kon 'n dame “bowl” of bekoor met net vyf woorde …

Vyf!

Waar of vals, my tienerjarige brein het geworstel met hierdie kitskonsep dat die vroulike geslag, in al haar skoonheid en genetiese progressive make-up, so 'n diep swakheid het vir woorde. En dat 'n man die mag besit om haar daarmee te oorrompel met die minste effort. Die verwarring was verdiep toe 'n selfversekerde lid van die groep sy girlfriend toelaat om haar hande aan sy nuwe denimhemp af te vee nadat sy 'n lemoen geëet het. Ek weet nie hoekom nie, maar die gesture het almal tot 'n ongemaklike stilte gebring. So 'n selfless move het ek nog nooit aanskou nie. Dit was nie net buitensporig nie, maar het 'n admirerende applous van die ander meisies tot gevolg gehad. Selfs die leier van die groep, met sy pistool terug onder sy leerbaadjie, het sy manskap generously op die skouer gekap van trots en hom onophoudelik geprys. Dit was sy beste hemp.

Van daardie dag af het ek 'n sakdoek gedra net ingeval.

Hegemonie

Reg bo aan die totem pole van toxic manlikheid rus hierdie vorm soos 'n boa constrictor wat deur corporate culture versterk word. Dit choke die werkersklas, nieblankes en die nieheteroseksuele met behulp van die voorregte van patriargie. Dit domineer alle ander vorme van manlikheid met 'n deeglike dosis haat vir vroue. Hier is die kompetisie vir menslike hulpbronne 'n key ingredient en 'n top posisie hou natuurlik die oorhand oor die res. Talle voorbeelde hiervan is voor die hand liggend.

Geslagsrolle

Dis nou 'n bitter pil om te sluk vir baie van ons onder die broodlyn. Die alreeds hoë geweldspersentasie doen nie die saak enige favours nie. Sodra die vrou in die verhouding meer geld verdien as haar manlike counterpart maak dit hom kwesbaar en verloor hy sy rol as broodwinner, 'n title wat die samelewing aan die manlike rol geskenk het vir 'n geruime tyd nou al. Moet nie dat die man werkloos is nie! Die vervulling van 'n stewige salaris bied mos materiële tevredenheid en selfvoldaanheid. Met die unemployment syfers wat tot innie hemel reik, is dit geen wonder hoekom excessive gedrag van manne toeneem as dit by geweld kom nie.

Gedragskode

Moet nie vrees of pyn wys nie. Wees gereed vir 'n geveg. Geweld en aggressie word as wettig beskou. Die man is die leier in alle opsigte: skool, werk, verhouding, ens. Emosies is van min of geen toepassing nie. Net hardhandigheid waar dit nou discipline betref. Die samelewing het nie eintlik seuns aangemoedig om te praat nie. Die vaderfiguur is emotionally afwesig, praat nie oor seks en die gevare van byvoorbeeld seksueel oordraagbare siektes en vigs nie. Ek en my brasse het innie blinde kol van die samelewing ons horisonne gestrek of beperk. Drugs en ander negatiewe invloede was gereelde en bekende demone in my pad wat met pêrels van wysheid deur buttonkoppe en merchants soos konfetti gestrooi was.

Man staan

Geslagsgebaseerde geweld kan nie sonder die betrokkenheid van die manne opgelos word nie. Ons posisie in die samelewing is reeds onder die mikroskoop en ons ondervind teenkanting van diep gefrustreerdes uit alle oorde. Hoe gaan jy dan nou die samewerking van die man opsy stoot en net met die seuns werk? NGO’s beter nie hulle oog vannie bal af hou nie. Huishoudings verskaf die vital hoekstene van ons gemeenskap en dis waar rolmodelle gekies word. Dis waar die primêre verhouding en verbintenis met ons teenoorgestelde geslagte gevorm word, met ander woorde: 'n Ma is haar seun se eerste vrou, 'n pa sy dogter se eerste man.

Tradisionele konsepte van manlikheid moet na gekyk word as ons geslagsgebaseerde geweld wil curb. Gedragspatrone word reeds op kaboutervlak of preschool level by die laaities ingedwing van entertainment tot education. Daar is 'n moerse groot wanbalans tussen die geslagte en ons beter so gou as moontlik ons sosiale posisies en identiteite herdefinieer en selfs transform vir 'n meer toeganklike en veilige toekoms. Net soos ons apartheid op 'n persoonlike vlak moet tackle, moet ons die fondasie van ons filosofieë en redenering oor die manlike rol in die samelewing ondersoek en herontdek. Die verwagtinge en oortuigings in 'n sosio-ekonomies verdrukte realiteit weeg swaar op die skouers van 'n jongman wat sy pad na 'n meer positiewe uitkoms wil maak.

Hipermanlikheid kom na vore wanneer manne wil oorkompenseer vir hulle onsekerheid oor hul geslag. Seksueel aggressiewe, onemosionele en gewelddadige gedrag impakteer die individu en die samelewing tegelyk. Toe, roer jou! Sulke oorkompensasie word deur die vrees vir vroulikheid beïnvloed of wanneer 'n man hom soos 'n vrou gedra op enige manier.

Die menslike inhibisie vir kompetisie is noodsaaklik en bied nie die fondasie vir tirannie nie. Speeltyd in die skool is belangrik, solank daar by die reëls gehou word. Die samewerking van ons geslagte strek vir millennia.

The post Manlikheid innie maalkolk appeared first on LitNet.

Job Antwoort

Daana het Job beginte praat en hy’t gesê,

² “ Ek wens my groot seer kan gewieg wôt,

Ek wens al my swaakry kan op ʼn skaal gewieg wôt,

³ Ek is dood sieke dit sal meedere wieg as allie korrels sand

by die see.

Ek het gedink voo ek gepraat hettie,

⁴ wan die Almagtige het my met Sy pyle geskiet,

en ek moet die gif van die pyle drink.

God se veskrikkinge is op my gerig.

⁵ Sê my, skrie ʼn wille donkie as dit gras het om te ietie?

Skrie ʼn bies as dit klompie kos het?

⁶ Wôt kos wattie smaak hettie sonner sout geiet?

Is daa ienige smaak innie wit van ʼn eier?

⁷  Ek weier om sulke tiepe kos te iet.
Dis kos wat my siek sal maak.”

Job vra hoe hy nog kan anhou liewe

⁸ “Ek wens dat God my kan gie wat ek vra!

Ek wens dat Hy sal doen wat ek wil hê!

⁹ Ek wens Hy wil my net stukkend trap!

Ek wens Hy kan net my liewe afsny!

¹⁰ Dan sal ek tevriede wies,

my pyn sal anhou, maa ek sal nog altyd bly wies,

wan ek hettie die woorde heilige God vestootie.

¹¹ Ek is soe swak dat ekkie eens mee hoep hettie.

Wat is daa dan nog om voo te liewe.

¹² Is ek dan soe hard soes klip?

Is my liggaam dan gemaak van koper?

¹³ Niee, ek hettie die krag om myself te helpie.
Alle hoep van sukses was van my af weg geniem.

Job sê sy vrinne is ontrou

¹⁴  ʼn Mens moetie ophou om goedhartig

vir ʼn mens se vrinne te wiesie. 

Wie oekal dit doen hettie mee respek virrie Almagtige Eenie.

¹⁵ Maa my vrinne het opgehou om goedhartig te wies vi my.

Hulle is soes stroempies wat net siekere tye vannie jaa vloei.

¹⁶ Wannerie ys ennie sneeu smelt

dan vloei die waterstroeme,

¹⁷ maa wanner dit warm wôt, dan vloei die waterie meerie,

en die stroempies droeg op. 

¹⁸ Mense wat veby die stroempies veby kô op die pad,
gan na die stroempie toe, maa hulle kry niks waterie,

en hulle gat dood vannie dôs.

¹⁹ Handerlaars uittie lande van Tema en Skeba hoep

dat hulle daa water sal kry,

²⁰ maa hulle bly dôs, hulle het water kô soek,

maa hulle het niks gekry nie.

²¹ En nou, my vrinne, het julle my oekie gehelpie.

Toe julle sien hoe sleg dit met my gan, het julle bang gewôt.

²² Is dit ommat ek vi julle gevra het om iets vi my te gie?

Het ek jull gevra om omkoepgeld te betaal om my vry te maak?

²³ Het ek gevra dat julle moet help lat ek kan vry wegkô van ʼn vyand af?
Het ek julle gevra dat julle my moet loskoep van wrede mense af?”

Job sê hy het nog altyd reg gedoen

²⁴  “Julle moet my sê wat ek moet doen,

dan sal ek my mond hou.

Wys my wat ek vekeet gedoenit,

sê julle vi my dit.

²⁵ Hoe kragtig is eerlike woore!

Maa die goed wat julle vi my sê betieken niks.

²⁶ Dink julle dat die dinge wat ek sê vekeet is?

Sien julle my hoepelose woore asof dit niks anners as wind issie?

²⁷ Julle sal lootjies trek oor ʼn wieskind, maa julle sal julle vrinne vekoep.

²⁸ Maa kyk my nou in die oë, sal ek vi julle ʼn liegstorie vetel?

²⁹ Hou op om my te beskuldig, julle moet ophou, ek het nog net altyd reg gedoen.

³⁰  Het my mond ienige iets vekeert gesê?
Sê my lippe dinge wat vol haat is”

The post Bybel in Kaaps: Job 6 appeared first on LitNet.

my oë strompel moeg
oor die drumpel
van ’n droë rivierloop
daar waar eens lewe was

in dorheid roer die stof
onder die noordwestewind;
en iewers – iewers warrel hoop
soos die verbleikte spoor
van ’n kwartelveer en
ongenaakbaar kors
die dam se klei
smagtend
na iets lank, lank reeds verby

bakhand vlam die son
kartel die kim onder lugspieëlinge
en kom sterf die laaste hoop
as die jakkals veraf tjank

en daar ver op die horison
rangskik verdwaalde wolke
(in kleure van grys en pers)
iewers verdwaal
’n eensame bliksem
onder versteekte donder –

dan blus die eerste druppel
op die sissende droë sand

Lees ook

Nuttelose uurglas

Revolusie

The post Verskroeide hoop appeared first on LitNet.

V.I.T.O (Fotobron: YouTube)

Op die rap-enkelsnit “Hoekom kyk jy so na my?” wat onlangs vrygestel is, sny die rapper V.I.T.O se vlymskerp lirieke soos ’n warm lem deur die musiekvervaardiger LuBOY se vet beats.

Só stel V.I.T.O hom aan luisteraars bekend:

ʼn tyd terug het iemand my uiteindelik gevra:
“hoekom is jy nog nie famous nie, my bra?”
want my lyrics is gebless
asof ek daai goed uit die Bybel uit loop haal
en my gedagtes is ryker as jou fragrance, my bra
ek laat ruk die ding, so sê my, smaak jy vir ʼn lekker jol?
spit daai vet rhymes like my lyrics het cholesterol
en voordat jy vergeet wie dit is
aangenaam, ek is meneer hulle weet wie dit is.

Vir dié wat nog nie weet nie, V.I.T.O is die verhoognaam van Vito Heyn, ʼn jong rapper uit Okiep in die Noord-Kaap wat die afgelope paar jaar ál groter opslae begin maak met sy pittige lirieke en outentieke aanslag. Veral bekend vir sy liedjies “Outjie van die platteland” en “Ek is trots”, het dié Namakwalander nou met die Pretorianer Louis Minnaar saamgewerk om ʼn waarlik treffende collaboration die lig te laat sien.

Met “Hoekom kyk jy so na my?” loods Minnaar, wat veral bekend is as lid van die Afrikaanse electro-rap-trio Bittereinder, sy nuwe musiekprojek. Onder die pseudoniem LuBOY beplan hy ʼn reeks samewerkings met rappers uit verskeie oorde van wie VITO die eerste is.

Vir hierdie debuutenkelsnit het Minnaar ook self ʼn musiekvideo vervaardig, en dié donderende debuut het my genoop om die duo nader te hark vir ʼn paar vrae ...

Vito, waarom het jy besluit om met LuBOY saam te werk?

Ek het 'n paar jaar terug met Peach van Pletzen (musiekvervaardiger en lid van Bittereinder) gewerk en hy het my voorgestel aan die Bittereinder-groep. Ek was van daai tyd af mal oor hulle vibe en veral die warm beats. Louis het toe op Facebook genoem dat hy bereid is om nuwe kunstenaars te feature. Ek het nie twee keer gedink nie en het toe die geleentheid met al twee arms aangegryp.

En Louis, wat het jou toe laat besluit om met Vito op te team vir ’n track?

Ek het juis oorspronklik gehoor van Vito by Peach nadat hulle aan die televisieprogram Vat die rap gewerk het. Peach het genoem watse enorme talent Vito het. Toe ek begin dink aan my nuwe musical adventure was Vito reeds eerste op my lys.

Jy’s ’n bekwame grafiese kunstenaar en lid van Bittereinder en MINNAAR (ʼn musiekprojek saam met sy suster die sopraan Magdalene Minnaar), en deesdae maak jy ook waves as filmmaker, so wat het jou laat besluit om hierdie nuwe musical adventure, as LuBOY, van stapel te stuur?

Ek het maar net gevoel dat ek nog baie het om te gee buiten Bittereinder. Dit wat ons met Bittereinder doen, is baie spesifiek tot ons drie wat saamwerk, en wanneer ek alleen werk aan musiek kom daar iets heeltemal anders uit. My passie vir rap/electro-musiek is ook groot en ek hou daarvan om met baie mense te collab. So toe dink ek dit is gepas om 'n nuwe projek te skep wat exclusively daarvoor is – electro/hip-hop/rap-collabs. Ietsie fresh op my bord. Daar is ook so baie rappers daar buite wat lus is vir beats en nie altyd die geleentheid kry om saam met ’n producer te werk nie – so daar is selfs van my collabs met mense wie nog nooit so iets kon release nie.

Maar Vito, hoe het julle te werk gegaan? Het Louis eers die beats gemaak en toe skryf jy die lirieke? Of is dit lirieke wat jy reeds in die sak gehad het?

Louis het eerste aan die beat gewerk. Hy het basically ’n paar samples aangestuur en ons het saam besluit op wat ons eerste gaan aanpak. Die beat het my onmiddellik gemove omdat dit ’n nuwe tipe style vir my was. Louis het my die vryheid gegee om my eie konsep te kies, en die gevoel van die beat alleenlik het vir my ’n storie vertel. Die konsep was dieselfde oomblik gebore toe ek die beat hoor.

En hoe sou jy daardie konsep beskryf? Wat is die storie wat jy met hierdie lirieke wil vertel?

Ek sal sê “Hoekom kyk jy so na my?” is ’n refleksie op almal wat afgedruk is, of in ’n mate al sleg behandel was. Hierdie song is daar om die underdog te bemag om vir homself op te staan. Ons het steeds probeer om die delivery van die song so skoon as moontlik oor te dra, deur middel van metafore en humoristiese punchlines.

Ja, ek moet oor daai humoristiese punchlines sê “lyrics is dieper as 'n tampon” is een van die skerpste rap-kwinkslae wat ek al in Afrikaans gehoor het!

 Maar oor die kwessie van die underdog: Dis nogal kenmerkend van veral old-school hip-hop, dan nie? Veral as mens kyk na die rap battle. Hierdie song voel amper vir my soos ’n rap battle teen ’n onsigbare teenstander: selfs al is daar nie ’n fisiese opponent met wie jy ‘n rap-bekgeveg hou nie, dink ek hierdie song is ’n draaipunt in jou loopbaan – dit sê jy is iemand om mee rekening te hou.

Alles te danke aan Louis wat die wonderlike geleentheid geskep het.

Maar terselfdertyd bly jy ook getrou aan jou roots; jy herinner hier weer vir mense daaraan dat jy van die Namakwaland is; jy is dus steeds daai “outjie van die platteland”. Jy noem jouself in hierdie song “Namakwaland se Scooby-doo” – waarom daardie bewoording?

Met die “Scooby-doo”-lyn bedoel ek eintlik “Namakwaland se hond”. En hier rond verwys die woord hond na iemand wat kwai is.

Gepraat van kwai – na watter ander LuBOY-collabs kan ons nog uitsien, Louis? Of hou jy vir eers nog die aap in die mou?

Daar is ’n klompie, maar onder andere Loufi en ook Lebo Mochudi en Boywonder.

Maar terwyl ons reikhalsend wag op daardie uitreike, gaan loer sommer intussen hier na die lokprent vir Louis se opwindende Afrikaanse wetenskapfiksiefilm Siklus wat die afgelope jaar ʼn rits indrukwekkende pryse van internasionale filmfeeste ontvang het en eersdaags op Showmax te siene sal wees.

The post LuBOY en V.I.T.0 se song vir die underdog – ’n onderhoud appeared first on LitNet.

 Titel: Die dekonstruksie van Retta Blom
Skrywer: Zelda Bezuidenhout
Uitgewer: NB-Uitgewers
ISBN: 9780795708992

Die dekonstruksie van Retta Blom is die debuutroman van Zelda Bezuidenhout en ’n onlangse toevoeging tot die chicklit-genre. Die roman bied nie net ’n blik op die lewe van Retta, ’n huisvrou wat jare lank baie tevrede was met haar rol as ma van twee seuns en huweliksmaat vir Tobias nie, maar ook van haar dekonstruksie as sy al die sekerhede in haar lewe begin bevraagteken.

Bezuidenhout is meer bekend as jeugverhaalskrywer, met haar jeugverhaal As mens geluk kon proe wat in 2017 die tweede prys in Lapa se jeugromankompetisie gewen het. En nou waag sy haar hand aan volwassene-literatuur. Sy skryf toeganklik en met humor en deernis oor vrouwees en verhoudings – en veral van ontnugtering, maar ook hoop.

Die dekonstruksie van Retta Blom vertel die verhaal van etlike vrouekarakters bo en behalwe Retta sʼn  – daar is byvoorbeeld Koba en Leigh, Retta se boesemvriendinne; Suria, die “ander vrou” in die verhaal; Klarabelle, Tobias se dogter by Suria wat  ’n epilepsielyer is; Nura, Suria se ma. Deur die verskillende verhaalperspektiewe lees die leser nie net van Retta en haar dekonstruksie nie, maar lees ons ook meer van die ander lewe van Tobias saam met Suria en Klarabelle. Die twee huishoudings word afwisselend aangebied en die leser kry toenemend simpatie met Suria en Klarabelle se situasie as die “ander gesin” wat van Retta weggesteek word: “Dit gaan alles oor Lauretta, Mommy. Nét Lauretta. Die hele tyd. Ek ken die reëls. As dit nie lewe en dood is nie, dan mag ons hom nie bel nie. Finish en klaar!” “Jy kan nie so aanhou lewe nie, my kind. Jy verdien beter. En julle gaan uitgevang word.”

Dit is ’n roman wat handel oor verhoudinge – veral die huweliksverhouding en hoe vroue hulleself in ’n huwelik kan verloor. Maar dit is ook ’n verhaal oor veral die vriendskappe tussen vroue, en met hierdie twee temas kan baie lesers identifiseer. Die tema van verhoudinge en die verbrokkelinge daarvan is die een wat met die dekonstruksie-metafoor verband hou: Retta se huwelik en lewe is aan die verbrokkel. “Met die aanvanklike traumatrane gestort, sit Retta nou stroef en luister hoe haar vriendin die sagte beige kniekombersie van haar lewe ry vir ry lostrek.” Daarteenoor is die tema van vriendskap een van genesing en hoop. Wat uitstaan, is juis die vriendskappe en ondersteuning wat die vroue het – die sogenaamde “sisterhood”. Retta het Koba en Leigh: Leigh verteenwoordig die spontane en ongekompliseerde lewe wat Retta (en alle vroue) mag hê, terwyl Koba die sterk, praktiese en gestruktureerde kant van vrouwees uitbeeld. Suria het weer haar ma wat haar ondersteun. Die verskillende vroue se stories is nie net hulle stories nie, maar verteenwoordig dit wat in baie vroue se lewens aangaan.

Soos die titel aandui, is dekonstruksie ʼn belangrike motief deur die hele roman. Dit is veral Retta se dekonstruksie, veral nadat sy uitvind van Tobias se ontrouheid. Sy kyk na haar lewe en ontleed en dekonstrueer dit. Dawid, haar een seun, hou van die “deconstructed cuisine”. Paul, Retta en Tobias se een buurman vra: “Deconstructed? Is dit ’n ander woord vir stukkend?”, terwyl Tobias sê: “Dalk is dit goed om nou en dan na die essensie van iets te kyk, om dit opnuut te waardeer vir dit wat intrinsiek is.” Beide hierdie twee betekenisse word in die roman uitgebeeld: om stukkend te wees, is om by jou essensie uit te kom, besef Retta aan die einde van die roman.

Bezuidenhout maak slim van intertekstualiteit gebruik om ’n dieper nuanse aan die verhaal te gee. Dit is veral musiek wat die tema ondersteun. Die gebruik van die Dave Matthews Band se lied “The space between” en Tracy Chapman se “Telling stories” wat op belangrike oomblikke in die roman gebruik word, staan uit. “The space between” ondersteun die “negatiewe ruimte”-beeld van Leigh: “Wel. Om proporsies en skaal reg te kry, werk kunstenaars dikwels met die negatiewe ruimte rondom die eintlike onderwerp wat hulle wil skets. Hulle teken dus wat nie daar is nie, eerder as dit wat daar is” – wat aansluit by die “dit wat nie gesê word nie”-motief in die roman. Soos wat dit op die agterblad verwoord word: “As jy wil weet wat regtig in iemand se kop aangaan, luister na dit wat hy of sy nie sê nie. Kyk na dit wat hulle nie doen nie.” Die lied “Telling stories” waarmee die roman afsluit, handel oor “die fiksie in die ruimte tussen herinneringe” en Retta besef aan die einde: “Nie alle oop ruimtes is negatief nie.”

Enkele punte van kritiek kan tog teen die roman genoem word, soos die stereotiepe “aantreklike held wat die prinses moet kom red”-beeld van Adam wat boonop voorkom as die “eerste ware man” vir Retta. Daar is die “mooi” slot en “gelukkige einde” wat tipies in romantiese verhale voorkom: die onverwagse dood van Tobias wat Retta se kans om wraak te neem, van haar wegneem; die bymekaarkom van die twee gesinne van Tobias; die huwelik van Hermien en Stoffel. Die slottoneel beeld byna die tipiese uitbeelding uit van die “gelukkige paartjie wat aan die einde in die sonsondergang iny” – in die roman is dit op dié stadium nog net Retta op pad na Adam toe: “Sy ry eers stadig, sodat sy nie te veel stof van die grondpad opjaag nie. Op die teerpad begin sy versnel.” Ten spyte hiervan is dié ’n roman wat vroue gerus kan lees, want dit verwoord nie net die verhaal van Retta se ontnugtering nie, maar verwoord veral die hoop wat daar vir ons almal na ontnugtering is

Die dekonstruksie van Retta Blom is ten slotte ’n dekonstruksie om by die essensie van Retta se reis na ʼn nuwe begin uit te kom.

The post Boekresensie: <em>Die dekonstruksie van Retta Blom</em> deur Zelda Bezuidenhout appeared first on LitNet.