Die tersydestelling van die beëindiging van Patricia de Lille se DA-partylidmaatskap deur die Kaapstadse hooggeregshof verskuif nou die fokus na haar politieke toekoms buite die DA.

Dit is ’n gegewe dat De Lille, Kaapstadse burgemeester, in die afsienbare toekoms die DA sal moet verlaat omdat haar verhouding met dié party en ook met die partyleier, Mmusi Maimane, onherstelbaar verbrokkel het.

Ook plaas dit die fokus op die verwagting van sommige bruin mense, veral in die Wes- en Noord-Kaap, dat De Lille weer ’n politieke party moet stig om – soos hulle dit stel – “ons mense se belange en aspirasies te verteenwoordig”.

Veral onder werkersklas bruines word geglo dat daar nog baie politieke skop in De Lille oor is en gevolglik word daar oproepe op sosiale media en in koerantbriewe gedoen dat die eertydse Onafhanklike Demokrate (OD) weer moet herleef.

Die ongelukkigheid met die DA onder bruines spruit nie net uit die manier hoe die DA De Lille behandel nie, maar ook oor dié party se besluit in 2016 dat al sy strukture met hoofsaaklik etniese swart mense gevul moet word.

Die “verswarting” van die DA is in lyn met die uitslag van die 2014-verkiesing. Voor dié verkiesing was die Wes-Kaap as die DA se bakermat beskou omdat dié party altyd meer stemme daar getrek het. Dié provinsie – met sy hoofsaaklik wit en bruin konserwatiewes uit die geledere van die nou gestorwe Nasionale Party – was dus ’n veilige hawe vir die DA.

Nie meer nie, want die DA het in dié verkiesing meer stemme in Gauteng gekry. Die magsbalans in die party het dus na die noorde verskuif en het dus ’n plafon met sy wit en bruin steun bereik.

Reeds daarom word daar gewag gemaak onder (sommige) bruines dat die DA hulle klaar misbruik het en nou nie meer nodig het nie. Die De Lille-geval word as ’n tipiese voorbeeld voorgehou.

Daar word ook geglo dat die ander bestaande politieke partye liewer vergeet moet word omdat hul gevestigde belange elders is.

Dit is egter ’n wanopvatting dat ’n politieke party met ’n bruin leier noodwendig die meerderheid bruin mense se steun sou trek. Die geskiedenis die afgelope 53 jaar sedert die stigting van die Arbeidersparty in 1965 deur Richard van der Ross vertel ’n storie dat bruin leiers sukkel om hul eie mense se politieke steun te trek.

Dit kan aan verskillende faktore soos identiteitskwessies toegeskryf word.

Trouens, dit sou veilig wees om te vra of bruin mense wel vir ’n “bruin” politieke partye soos die AP en ander tussen 1965 en 1994 sou gestem het, indien apartheid nie bestaan het nie.

Dié vraag sou geldig wees omdat FW de Klerk (NP), Tony Leon (DP/DA) en Helen Zille (DA) baie meer suksesvol was om bruin stemme te trek as bruin leiers voor en na 1994. Trouens, die feit dat ’n beduidende aantal bruin mense in die onlangse verlede by die verregse Vryheidsfront Plus aangesluit het sou dié argument nog verder versterk.

Waarmee die oproepers vir die herlewing van die OD moet rekening hou, is die feit dat dié party nooit as ’n bruin politieke party in 2003 gestig was nie. Dit was as ’n breë Suid-Afrikaanse politieke party gestig met die doel om alle mense op ’n gelyke basis te verteenwoordig.

Die OD het wel later ’n bruin etniese kleur in veral die Wes- en Noord-Kaap gekry. Dit het spontaan gebeur sonder dat ’n etnies-ideologiese agenda deur die leierskap gedryf was.

De Lille het haar politiek in die nie-rassige “kongres-politiek” geleer. Nadat sy die DA verlaat het, sal De Lille beswaarlik wil bekend staan as ’n leier van ’n bruin politieke party.

Bruines wat De Lille tot leier verhef is heeltemal binne hul reg, maar hulle moet onthou dat nie-rassige politiek ons toekoms is. Ons kan nie weer terugval op etniese politiek nie.

The post Patricia de Lille en etniese politiek appeared first on LitNet.

Meer filosofiese tyd is bestee aan die betekenis van Lewe, en gepaardgaande daarmee sy tweeling, Dood, as aan enige ander konsep. Behalwe miskien Tyd, en is tyd nie maar net die tussenpose tussen lewe en dood nie?

Hierdie week was een van verlies, van dood, van treur. Verlede naweek het ons geleer van die sterftes van twee boere op hul plase, in verskillende voorvalle van geweld. Ons het gelees van die liggaam van ’n sesjarige dogtertjie wat naak in ’n vlak graf gevind was nadat sy soek geraak het.

Gewelddadige dood laat sy eie unieke eggo agter, ’n skaduwee wat die oorlewendes altyd teister, veral as die geweldenaars nie aan die pen ry nie. Daar is altyd onvoltooide besigheid met die oorledene, goed wat gesê of gedoen moes word, maar waarvoor die geleentheid, die tyd, hulle ontneem is. Daar is die skok van die onverwagsheid en die wreedheid van die wyse waarop die oorledene aan hul einde gekom het. Ons wil tog maar almal net in ons slaap wegraak, soomloos oorgaan van die een fase na die ander. Wreedaardige dood herinner ons dat dit nie altyd so gebeur nie, dat dit nie altyd maklik of sag of met waardigheid gepaard gaan nie.

Selfs wanneer die dood nie heeltemal onverwags is nie, kom dit steeds as ’n skok, want daar is altyd hoop dat die persoon gesond kan word. My pa het gesterf toe ek tien was. Hy’t longkanker gehad, maar is uiteindelik aan ’n hartaanval dood. Hy was maande lank siek. Ons het gesien hoe hy swakker en swakker word. Ons het gesien hoe hy sy hare verloor as gevolg van die bestraling, hoedat hy snak na asem omdat sy longe nie meer kon nie. Ons het berading gekry om ons voor te berei op sy dood. Ons het geweet hy word nie beter nie. Dis nie daardie tipe kanker waar herstel sommerso gebeur nie. En tog. Hoop. Ten spyte van die feite. Steeds het sy dood as ’n skok gekom.

Sondagmiddag is my tante oorlede. Hartaanval. Dinsdag is ’n joernalis wie ek ken, se sewejarige susterskind dood in ’n motorongeluk.

Soms is Dood nie net iets wat met ander gebeur en waarvan mens op afsydelike afstand in die koerante lees nie.

In die geval van die plaasboere was daar dadelik kommentaar gelewer oor aan hoeveel mense hulle werk verskaf het, asof dit hulle enigste waarde was. Ekonomiese verskaffer. Broodwinner. Hul sterftes word vir politieke gewin gebruik. Asof hulle geen intrinsieke waarde het nie en net simbole is. Plaasmoorde.

Die sesjarige dogtertjie word as simbool gebruik, asof sy geen intrinsieke waarde het nie. Geweld op die vlakte. Geweld teen vroue en kinders.

Die sewejarige seuntjie word ’n simbool. Padveiligheid.

Sosiale media maak dit erger. Nuus versprei soos ’n veldbrand. Partykeer is dit akkuraat, meer kere nie. En tog versprei dit. Wat twintig jaar terug ’n skokkende voorval sou wees wat ’n dag of twee in die koerante sou wees, bombardeer ons nou daagliks in die privaatheid van ons huise. Koerante kon weggegooi word. Die internet is vir ewig.

Waar laat dit die oorlewendes? Wat doen dit aan hulle om daagliks herinner te word aan hul verlies? En oor ’n jaar of twee of vyf sal Facebook hulle herinner aan hierdie dag en hierdie tyd en hierdie verlies.

Ons familie is gelukkig. Daar was niks sensasioneel aan my tante se dood nie, al was dit onverwags. Daar is geen Facebook-aantekeninge waaraan ons in die toekoms herinner gaan word nie. Doelbewus. Soms is dit net nodig om buite sosiale media tot verhaal te kom, om ’n tussenpose te kry, om sin te maak van ons eie droefheid en ons eie verlies.

Vir die families wat nie daardie luukse gegun word nie, wie se droefheid elke dag uitbasuin word, kan ek net innerlike vrede toebid en die vermoë om midde-in die dood ook die lewe te kan vier.

Mag hulle toegelaat word om hul verlies te hanteer sonder dat hul geliefdes as simbole gebruik word deur persone wat hulle nie geken het, of vir hulle omgee nie.

Mag ons as ’n gemeenskap terugkeer na ’n punt waar ons die intrinsieke waarde van elke lewe erken, en ophou ’n lewe meet in terme van welvaart of ekonomiese bevoegdheid.

Doodskleed het nie sakke nie, dit het die oumense ons tog geleer. Kom ons onthou daai les.

The post Die waarde van ’n lewe appeared first on LitNet.

Behoort jy aan ’n leeskring in Suid-Afrika?
Stuur jou leeskring-besonderhede of navrae aan leeskring@litnet.co.za of besoek https://www.litnet.co.za/uitnodiging-leeskringe-suid-afrika/.

Alfabeties volgens dorp of stad

A - B - C - D - E - F
G - H - I - J - K - L
M - N - O - P - Q - R
S - T - U - V - W - X - Y - Z

Barrydale Leeskring

Kontak Cobie Cilliers by barrydale.leeskring@litnet.co.za.

# Die Leeskring is in 1981 gestig en lidmaattal wissel van 10 – 20. Een keer per maand word lewendige besprekings gehou. Boeke word meestal deur biblioteek verskaf en wissel van romans; digbundels; biografieë; jeugboeke; nie-fiksie ... tussenin ’n Engelse roman. Daar is ’n paar lede wat van die stigting tot die hede lid is. Verblydende aspek is dat jongmense ook aansluit en baie keer ’n ander perspektief bring. Verder probeer ons ook om gassprekers te nooi. Vanjaar was dit Bibi Slippers; verlede jaar Abraham H de Vries. Christine Barkhuizen le Roux is ook lid en haar romans en digbundels is met spesiale geleenthede bekend gestel.
# Ons het tans 16 lede en nuwe lede word verwelkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Maandag van die maand

Bela-Bela Leeskring

Kontak Elma van den Berg by bela-bela.leeskring@litnet.co.za.

# Die Warmbad-leeskring is in 2000 begin met vyf lede. Die ledetal wissel so tussen agt en tien en nuwe lede is baie welkom.
# Boekbespreking is informeel en word deur een van die lede gelei.
# Besoekers is welkom. Kontak asb bela-bela.leeskring@litnet.co.za om aan te meld en dra R5 by vir koffie/tee.

Bethlehem Leeskring

Kontak Thersia Craven by bethlehem.leeskring@litnet.co.za.

# Gestig op 21 Maart 1972. Geen stigterslede meer lid nie; wel enkele lede wat sedert die 80's lid is.
# Ons het tans 28 lede. Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste of tweede Maandag van die jaar, behalwe tydens skoolvakansies

Floreat Leeskring

Kontak Mariehetta Matthee by floreat.leeskring@litnet.co.za.

# Mariehetta Matthee het terwyl sy op Bethlehem skoolgehou het aan ’n baie lewendige leeskring behoort. Die leemte het groter geword nadat sy in Bloemfontein kom woon het om haar nagraadse studies te voltooi. In 1986 het sy ’n paar vriendinne genooi en toe is die leeskring gestig.
# Daar is sowat 22 lede, waarvan 15 elke maand opdaag. Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 19:00 op die laaste Woensdag van die maand

Langenhovenpark Leeskring

Kontak Riana de Beer by langenhovenpark.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is ongeveer 34 jaar gelede gestig toe Langenhovenpark ’n baie jong woonbuurt was met ’n piepklein biblioteek. Die eerste voorsitter was Ria Strauss wat intussen oorlede is. Ek is nou al die afgelope ongeveer 20 jaar die voorsitter met verskillende lede wat as tesourier optree. Ons het ons leeskring se program van die begin af ingerig volgens die voorstelle deur Audrey Blignault in haar boek Van leser tot leser. Deur die jare het ons gehou by die patroon van 11 boeke per jaar in ’n program wat by wyse van voorstelle teen die einde van die jaar en dan op grond van ’n stemming en dan ook beskikbaarheid van die boeke vasgestel word. Die lede behartig self nege van die gespreksgeleenthede en ons nooi by twee geleenthede per jaar sprekers. Ons lees min of meer een klassieke werk uit die wêreldliteratuur, een moderne werk uit die wêreldliteratuur, ’n moderne Afrikaanse roman, ’n verskeidenheid verder uit poësie, kortkuns, jeugliteratuur, biografiese werk en dan gewoonlik romans wat op kortlyste was van bv die Rapportprys, Hertzogprys, Bookerprys, ens. Lede stel ywerig voor en dus is die samestelling van die program altyd ’n feestelike en vrolike geleentheid tydens die laaste vergadering van die jaar. Hierdie leeskring bestaan uit persone wat uiteenlopende belangstellings en beroepsrigtings het, ouderdomme wissel van middel 30's tot middel 80's. Almal lees die boeke en die besprekings is baie lewendig en prikkelend, dus nie net ’n voordrag deur die verantwoordelike persoon nie.
# Ons is tans 17 lede en nuwe lede is altyd welkom. 
# Gaste is beslis welkom en word gereeld ingesluit, met vooraf kennisgewing aan die voorsitter wat hulle dan kontak en nooi.

Jaarprogram 2018/19
Byeenkomste om 08:30 op die derde Donderdag van die maand by Bainsvlei Biblioteek

Potpourri Leeskring

Kontak Ingrid Steyn by potpourri.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring bestaan al 22 jaar en ons lees fiksie en nie-fiksie in Afrikaans en Engels. Ons lees 22 boeke per jaar.
# Ons het tans 12 lede en aanvaar nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Kwartaalprogram
Byeenkomste op die eerste Dinsdag van die maand

• Die dao van Daan van der Walt deur Lodewyk G du Plessis
• Tuisland deur Karin Brynard
• The President's Keepers deur Jacques Pauw

Bultfontein Leeskring

Kontak Herculina van Wyk by bultfontein.leeskring@litnet.co.za.

# Bestaan ononderbroke sedert 1995
# Tans 14 lede, nuwe lede welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 op die tweede Dinsdag van die maand in ’n plaaslike eetplek

Terug na bo

Franschhoek-leeskring

Kontak Elkarien Fourie of Ingrid Maritz by franschhoek.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is in 1973 gestig. Dit is ’n fantastiese groep mense (Engels en Afrikaans) wat wyd lees, baie lief is vir boeke (!) en getrou die maandelikse byeenkomste bywoon. Sommer in die mooi Kerksaal hier in die hoofstraat.
# Ons jaarlikse lidmaatskap is R120 en dan probeer ons boeke in ons biblioteek kry om te lees of sommige lede koop die boeke wat ons voorstel vir die jaar, en dié word dan deur die kring gesirkuleer.
# Ons het op die oomblik 24 lede en nuwe lede is altyd welkom.
# Gaste is baie welkom by ons byeenkomste. Meestal nooi ons ’n spreker (of die skrywer van ons boek vir die maand) en vra van gaste net ’n donasie vir verversings. Ons benut dikwels ons nabyheid aan die Universiteit van Stellenbosch om akademici te vra om ’n boek te bespreek, maar het jaarliks ook ’n paar skrywers wat oor hul eie werk kom praat. Dit is baie lekker om boekliefhebbers van buite te kry om die uittog vir die spreker die moeite werd te maak en die boek wyer bekend te stel.

Program 2018
Byeenkomste om 15:00 op die eerste Donderdag van die maand

Terug na bo

George Leeskring

Kontak Elbie Schoeman by george.leeskring@litnet.co.za.

# George Leeskring bestaan reeds sedert 1994 en is dus nou 24 jaar oud. Ons het ’n beskeie begin gehad, heel informeel, met byeenkomste beurtelings by lede se huise. Met die jare het dit gegroei en vandag is die tuiste van die Leeskring ’n klein saaltjie van die ACVV.
# Ons het formele huisreëls, ’n bestuur wat bestaan uit ’n voorsitter, ondervoorsitter, sekretaris (ook verantwoordelik vir die finansies en twee addisionele lede). Ons betaal jaarliks ledegeld.
# Die doel van ons leeskring is om persone wat graag lees gesellig bymekaar te bring en bloot te stel aan verskillende genres. Ons voertaal is Afrikaans maar Afrikaanse sowel as Engelse publikasies, fiksie sowel as nie-fiksie word bespreek. Die taak om ’n spesifieke boek vir elke byeenkoms vooraf in diepte te bekyk word aan individuele lede opgedra sodat die persoon die leiding kan neem tydens besprekings. Dit word deur die bank baie deeglik gedoen, alhoewel daar geen voorskrifte is nie en elke persoon die aanbieding op haar eie unieke manier doen. Soms besoek ’n skrywer of buite-persoon ook die leeskring.
# ’n Addisionele leeslys word ook elke jaar aan die lede verskaf.
# Elke lid ontvang jaarliks ’n gedrukte program met al die tersake inligting daarop. Lede koop dikwels van die boeke aan en sirkuleer dit dan onder mekaar, maar ons maak ook op die plaaslike biblioteek staat om sover moontlik boeke vir lede beskikbaar te stel. Ons het groot waardering vir die moeite wat die personeel doen om die boeke op die leeslys in die hande te kry en vir die lede beskikbaar te stel. Om voldoende boeke beskikbaar te hê is wel ’n probleem. Die meeste van die lede is pensionarisse en finansies en veral PLEK is ’n groot probleem!
# Tee en verversings word by elke vergadering deur die ACVV voorsien waarvoor ’n klein bedraggie betaal word.
# Ons is 34 lede. Gemiddeld 25 lede woon maandeliks die byeenkoms by.
# Nuwe lede sowel as besoekers is altyd welkom. Die publiek word maandeliks in die plaaslike koerant uitgenooi om die byeenkoms by te woon en daar is gereeld ook ’n artikel en foto's in die koerant na ’n byeenkoms.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 op die tweede Donderdag van die maand, behalwe in Januarie, Julie en Desember

Grootbrak Leeskring

Kontak Etty Bosman by grootbrak.leeskring@litnet.co.za.

# Ons het omtrent agt jaar terug begin met ongeveer 12 lede. Van tóé tot nou is ons motto "Anders en informeel". Die jaarprogramme het ’n mengsel van boeke (Afrikaans of Engels), gedigte, prosa, kunsfilms wat van boeke af kom of ATKV se Filmverse 1 en 2 en ons bespreek graag die hele oggend ’n spesifieke skrywer of digter en nooi sover moontlik die skrywer/digter self na ons. So het ons al van ons land se groot name by ons gehad.
# Ons kom nie by huise bymekaar nie, maar by een van ons plaaslike kunsgalerye. Soms wissel ons die plek af met ander beautiful koffiewinkels om ons. ’n Karaktervolle plekkie saam met boeke en sterk koffie en soms sjerrie is ’n wenresep.
# Op die oomblik is ons ongeveer 42 lede, alhoewel dit dan uitwerk dat ons so 30 tot 32 moet akkommodeer elke keer. Dit is baie en ons het al baie gedreig om nou die skoot te laat klap dat niemand meer oor die lyn kan kom nie, maar kry dit nog nie reg nie. Die Leeskring is so ’n verrykende diens aan die gemeenskap en soveel energie is in die leesgroep, dat ’n mens dit vir nog mense wil gun wat vol afwagting vra of hulle asb ook kan kom.
# Ons het ’n ledefooi van R120 per jaar waarmee ons skrywers en kenners kan nooi en bietjie meer op die tafel sit as net ’n lid wat ’n boek bespreek (wat ook heerlik is en ons nog steeds ook doen). Die lede is mans en vroue.
# Gaste is baie welkom en wil altyd dan weer en weer kom. Ons het vakansiegangers wat altyd kom as hulle in die omgewing is.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 op die tweede Woensdag van die maand

Terug na bo

Hartbeespoort Leeskring

Kontak Anli Wilsenach by hartbeespoort.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan reeds 34 jaar en het afgestig van die Schoemansville Leeskring.
# Op die oomblik het ons 12 lede plus ’n aantal rustende lede wat so dan en wan kom inloer.
# Nuwe lede is altyd welkom.
# Boekkeuses behels gewoonlik ewe veel Afrikaanse as Engelse titels. Ons bespreek elke jaar ’n Afrikaanse digbundel en ook ’n biografie (Afrikaans of Engels). ’n Lid is gewoonlik die voorganger tydens bespreking.
# Ons vergader by mekaar se huise met wyn en koek.

Jaarprogram 2018
Vergader aan huis van ’n lid

Die Nora Roberts Boekklub

Kontak Helet Botha by nora-roberts.boekklub@litnet.co.za.

# Die boekklub is sedert Augustus 2017 aktief, maar is al baie lank in wording.
# Daar is tans 10 lede en nuwe lede word versigtig gekies.
# Byeenkomste vind op die laaste Vrydag van die maand plaas.

Hoopstad Boekklub

Kontak Reinette Rautenbach by hoopstad.boekklub@litnet.co.za.

# Die boekklub bestaan nou vir ses jaar.
# Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Vergader ses tot agt keer per jaar.

Jaarprogram 2018

Terug na bo

Babbel en Blaai

Kontak Elvira Nel by babbel-en-blaai.leeskring@litnet.co.za.

# Die boekklub bestaan in 2018 al 20 jaar. Van die lede is nog van die stigterslede.
# Ons ledetal wissel tussen 8 en 12 lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Ons vergader 8 tot 10 keer per jaar.
# Ons kuier om die beurt in die aande by mekaar se huise en eet dan ook lekker saam. Die leeslys word saam gekies en kan pryswenners insluit of onderwerpe wat interessant is om oor te lees. Ons besluit saam oor die leeslys en geskikte datums wat die meeste lede pas.

Jaarprogram 2018

• 1795 deur Dan Sleigh
• Spertyd deur Elsa Joubert
• Duisend stories oor Johannesburg deur Harry Kalmer
• Wit issie ’n kleur nie deur Nathan Trantraal
• Huilboek deur Ryk Hattingh

Bibliosiele

Kontak Annemarie Ross-Vivier by bibliosiele@litnet.co.za.

# Die Bibliosiele is ’n heerlike groep mense wat ’n liefde deel vir boeke, mense, kos en ’n lus vir die lewe uitstraal.
# Die leeskring is in Junie 2013 gestig, en bestaan uit 22 diverse en dinamiese bibliofiele – wat sonder uitsondering lei tot interessante besprekings van die boeke wat ons lees.
# Aan die begin van elke jaar maak lede ’n boekvoorstel, waarna die jaar se boekbesprekings aan twaalf lede toegewys word. Lede wat nie ’n beurt kry nie, staan oor na die volgende jaar. Elke lid koop die jaar se boeke aan in e-formaat of ’n harde kopie, en dan ontmoet die Bibliosiele een keer per maand vir ’n boekbespreking en ’n feesmaal by die aangewese lid.
# Die tema van die maaltye word dikwels met groot sorg beplan rondom die tema van die boek, wat die gesprekke selfs meer kleurvol maak. Die groep se besprekings word gekenmerk deur onbeskroomde eerlike menings en is daarom altyd stimulerend – vir ons almal ’n absolute maandelikse hoogtepunt.
# Skrywers wie se boeke bespreek word en wat in die omgewing woon of dit daar waag, word dikwels as sprekers na die byeenkomste genooi, boekbekendstellings word bygewoon, en selfs van tyd tot tyd by lede se huise aangebied. Interessante kuiergeleenthede word so geskep waar ons vriende maak met ander boekliefhebbers en ons kring verder uitbrei!
# Die boeke wat deur ons hande gaan, sluit in ’n ryke verskeidenheid van Afrikaanse en Engelse romans, jeugliteratuur, poësie, fiksie en nie-fiksie.
# Waarvoor ons ook groot waardering het, is dat ons leeskring nie ekslusief uit of vroue of mans bestaan nie. Die Bibliosiele is ’n gemengde groep waar die insette van beide geslagte lesers lei tot ’n dieper insig van die onderwerp ter sprake vanweë die gediversifiseerde menings van beide kante.
# Ons het 22 lede en nuwe lede word deur huidige lede voorgestel.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand

Lindense Leeskring

Kontak Laurette van Zijl by lindense.leeskring@litnet.co.za.

# Die Lindense leeskring het notules wat van 1980 dateer. Die leeskring is in 1961 deur Annie Schumann op die been gebring. In die briefwisseling tussen haar en Audrey Blignault in daardie jare bespreek hulle gereeld boeke wat deur hulle onderskeie leeskringe bespreek kan word.
# Ons lees beide Engelse en Afrikaanse boeke met die voorbehoud dat hulle ’n literêre waarde moet hê.
# Ons het tans 23 lede en nuwe lede word nie op die oomblik ingeneem nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 18:00 op die tweede Maandag van die maand

Terug na bo

Bellville Leeskring

Kontak Loraine Maritz by bellville.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan reeds sedert vroeë 1950's en die ou notules is in die Bellville Biblioteek. Dit is destyds deur sakevroue gestig wat net in die aand kon vergader. Ons vergader steeds in die aand. Ons glo ons is die oudste leeskring in die Kaap.
# Ons het tans 12 lede en nuwe lede is baie welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste Dinsdag van die maand, behalwe tydens skoolvakansies.

Goodwood Leeskring

Kontak Estelle Maritz by goodwood.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is in 1989 gestig. Ons kry ons boeke by Goodwood Biblioteek.
# Ons het tans 19 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Dinsdag van die maand

• Drie vroue en ’n meisie deur Hans du Plessis
• God praat Afrikaans deur HemelBesem
• Vlerke vir almal deur Marion Erskine
• Elders deur Erns Grundling
• Op ’n dag, ’n hond deur John Miles
• ’n Oomblik in die wind deur André P Brink
• Verlorenkop deur Celesté Fritze

Rondebosch Lees- en studiekring

Kontak Renee Douglas by rondebosch-lees-studiekring@litnet.co.za.

# Die leeskring is byna 60 jaar oud en het op ’n tennisbaan ontstaan waar jong geleerde moeders gevoel het hulle het iets stimulerend nodig. Dit is een van die oudste Afrikaanse leeskringe in die suidelike voorstede van Kaapstad.
# Ons behandel meestal Afrikaanse boeke met 2 Engelse boeke per jaar. Ons kom een keer per maand byeen (Februarie tot November) en nooi altyd ’n spreker of skrywer uit om ’n boek of ’n interessante onderwerp te kom bespreek.
# Ons het 35 lede en aanvaar beslis nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 op die derde Donderdag van die maand by die Kelvin Grove-klub

Tafelbaai-leeskring

Kontak Gretha Aalbers by tafelbaai-leeskring@litnet.co.za.

# Tafelbaai-leeskring is al mondig. ’n Groepie ywerige lesers in Kaapstad se stadskom het meer as 20 jaar gelede begin om een keer per maand bymekaar te kom en oor boeke te gesels. Daar is nie vaste reëls nie, maar met die jare het ons tradisies opgebou. Aan die einde van die jaar kuier ons saam om ’n lang tafel by een van ons lede se huis en kies ’n lys vir die volgende jaar uit lede se voorstelle. Ons lees Afrikaans, Engels, soms Nederlands, fiksie en nie-fiksie. Soms nooi ons sprekers en soms bespreek een van die lede self die boek.
# Ons het 18 lede, met plek vir nog ’n paar, maar nie meer as wat in ’n sitkamer kan inpas nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste een keer per maand op ’n Woensdagaand

Kemptonpark Leeskring

Kontak Susan Wilsenach by kemptonpark.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan al ongeveer 40 jaar.
# Ons het tans 28 lede, en nuwe lede word voorwaardelik aanvaar.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand

Kleinmond Leeskring

Kontak Kota van der Mescht of Saryna van As by kleinmond.leeskring@litnet.co.za.

# Die Leeskring is in 1992 deur Joan Marnewick gestig. Sy was die bestuurder van die Fynbos Dienssentrum vir Senior Burgers op Kleinmond. Sy wou ’n geleendheid skep om lede van die Dienssentrum aan ’n verskeidenheid boeke bekend te stel.
# Die aanvanklike ledetal was 6. Ina Cloete was die eerste voorsitter en Elsa Lombard die sekretaresse. Hulle het aanvanklik maandeliks in die NG Kerksaal vergader en later in die lede se huise. Gedurende 1998 het hulle na die biblioteek se saal verskuif vir die maandelikse vergaderings. Die ledetal het gegroei na 13. Trudie van der Westhuizen het as sekretaresse oorgeneem by Elsa Lombard. Trudie is tans nog ’n lid van die Leeskring (een van twee oorblywende stigterslede).
# Die biblioteek het boeke aan hulle uitgeleen en die lede het ook self boeke aangekoop Een van die eerste boeke wat bespreek is, is Triomf deur Marlene van Niekerk wat sy self kom bespreek het. Johan Burger wat voorheen verbonde was aan die Onderwyskollege in Graaff-Reinet het in 1996 begin om die Leeskring by te staan met sy kennis rondom die bespreking van boeke.
# Die leeskring het tans 70 lede. Nuwe lede kan nog aansluit. Ledegeld is R100 per jaar.
# Besoekers is welkom om byeenkomste by te woon teen R20 per keer.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste een keer per maand om 14:30 in die Gereformeerde Kerkgebou

Boek Bederf Boekklub

Kontak Lindi de Jager by boek-bederf@litnet.co.za.

# Gestig Julie 2017. Ons lees en bespreek elke maand dieselfde boek en gee geleentheid vir lede om ander boeke wat hulle gelees het te bespreek. Ons lees alle genres in Afrikaans en Engels om ons leeshorisonne te verbreed en boeke te lees wat ons nooit uit ons eie sou nie.
# Ons het tans 10 lede waarvan 7 aktief betrokke is by byeenkomste. Ons aanvaar nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind op die laaste Donderdag van die maand plaas.
# Beplanning van die boeke wat bespreek gaan word, word elke drie maande gedoen.

Klerksdorp Leeskring

Kontak Marianne Fourie by klerksdorp.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is reeds 64 jaar oud en kom so agt keer ’n jaar bymekaar. Lede kry elkeen ’n beurt om ’n boek te bespreek.
# Ons het tans 10 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Program 2018
Byeenkomste om 10:00 op die derde of vierde Woensdagoggend van die maand

Die Boekklub

Kontak Monica Venter by boekklub.knysna@litnet.co.za.

# Ons het twee jaar gelede met drie lede begin. Hier is ’n leeskring vir Engelssprekendes, maar ons wou ook een vir Afrikaanssprekendes stig.
# Ons is op die oomblik 10 lede en sal nie graag meer as 12 lede wil wees nie, aangesien ons in die lede se huise vergader en daar nie altyd plek is vir meer lede nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste is om 14:30 op die derde Donderdag van die maand.
# Ons werk ’n bietjie anders as die gewone leeskring. Elke lid kry ’n beurt om die byeenkoms te hanteer. Aangesien ons 10 is, kry elke lid een beurt in die jaar. Sy stel die ander lede in kennis van die datum en plek. Sy bring ’n boek saam – een wat vir haar interessant is en bespreek dit met die ander lede sonder om die verhaal weg te gee. Alhoewel almal nog nie die boek gelees het nie, lok dit altyd besprekings uit, bv oor die Tweede Wêreldoorlog indien daar so iets in die boek voorkom. Die boek gaan dan in die kas in en lede kan die boek lees indien hulle belangstel. Ons is ’n groep met uiteenlopende belangstellings en vul mekaar op hierdie wyse aan. Ons het lede wie se belangstelling van nie-fiksie, bv geskiedenis, die heelal of kosmos, plante tot fiksie, bv dramas en speurverhale wissel.

Koster Leeskring

Kontak Soanet Booyens by koster.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is in 2000 gestig.
# Ons het tans 11 lede en nuwe lede word aanvaar, maar gewoonlik slegs per uitnodiging.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste Maandag van die maand

Terug na bo

Langebaan Leeskring

Kontak Dawie du Toit of Cecile Immelman by langebaan.leeskring@litnet.co.za.

# Langebaan Leeskring bestaan reeds sedert die negentigerjare.
# Ons ledetal wissel tussen 20 en 24 lede. Ons het jonger lede, en ons oudste lid is 80 jaar oud.
# Nuwe lede is baie welkom.
# Ons nooi gereeld skrywers na ons byeenkomste.
# Ons is ’n groot groep individue en elkeen lewer sy besondere bydrae om alles interessant en lewendig te hou.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand

Page turners

Kontak Lesley van Zyl by page.turners@litnet.co.za.

# Ons leeskring het begin as ’n boekklub vir die mense wat in die woonbuurt 5km van die fabriek af, sowat 25 km van Lichtenburg af, woon. Ons het begin omdat ons ’n klein biblioteek op die woonbuurt het en wou die woonbuurt se inwoners en werkers betrek.
# Ons het tans agt lede en aanvaar nuwe lede, alhoewel die lede meestal van die plaasgemeenskap is en nie saans laat uitgaan nie.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Ons vergader en keer per maand opverskillende datums. Gewoonlik is daar ’n gasvrou en ons het bietjie kos en gesels vir die aand rondom ’n tema. Ons sluit boekbesprekings in; prosa of ’n sêding word voorgelees. Daar is ook ’n woordspel en daar word ’n skrywer bespreek.
# Almal het verkillende smaak. Ons verwelkom die diversiteit van iemand wat versot is op hygromans tot iemand wat hou van nie-fiksie. Ons lees nie almal dieselfde boeke nie. Inteendeel, met die verskillende leesstof, leer ons graag by ons mede "boekenaars" en lees ons boeke wat ons nie voorheen sou verken het nie.

Terug na bo

GOR Boekklub

Kontak Hannelie Hartman by gor.boekklub@litnet.co.za.

# Ons boekklub bestaan al meer as 12 jaar. Drie van ons lede is nog stigterslede.
# Ons lees wyd en daar is nie reëls oor wat gelees moet of mag word nie. Ons deel stories en maak aanbevelings.
# Ons het tans nege lede en verwelkom ook van tyd tot tyd nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind op die tweede Dinsdag van die maand plaas.

Moorreesburg Leeskring

Kontak Tronell Brand by moorreesburg.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan al meer as 30 jaar en wissel tussen 10 en 15 lede.
# Ons het op die oomblik 11 lede en aanvaar nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die eerste Maandag van die maand, behalwe tydens skoolvakansies

Terug na bo

Daljosafat Leeskring

Kontak Alta Cloete by daljosafat.leeskring@litnet.co.za.

# Op 11 Maart 1980 gestig
# Daar is tans 16 lede, nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Dinsdagoggend van die maand.

Groenleegte Leeskring

Kontak Marianna Theron by groenleegte.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan vanjaar reeds 10 jaar en bestaan op die oomblik uit 13 lede.
# Ons woon in Groenleegte-aftreeoord. Ons vergader by die lede se huise, dus is ons ruimte beperk.
# Nuwe lede in ons oord is welkom.
# Gaste van lede is welkom.

Jaarprogram 2018

Klein-Drakenstein Leeskring

Kontak Helena Botha by klein-drakenstein.leeskring@litnet.co.za.

# Ena de Klerk, die eggenote van WA de Klerk, het die leeskring gestig. Dit is een van die oudste leeskringe in Suid-Afrika.
# Ons het tans 13 lede en is inklusief.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die laaste Dinsdag van die maand

Libri Ad Lib

Kontak Amanda Albertyn by libri-ad-lib@litnet.co.za

# Die leeskring, destyds bestaande uit nege jong professionele dames in die begin van hulle dertigerjare, is op 7 Augustus 1997 gestig. Ons vier dus vanjaar ons mondigwording. Drie van die oorspronklike stigterslede is steeds deel van die leeskring. Ons lees beide Engels en Afrikaans. Elke lid kry ’n beurt om ’n boek aan te bied en gasvrou te speel.
# Ons het 10 lede en nuwe lede word aanvaar, alhoewel die kring beperk is tot 12 lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind op die eerste Donderdag van die maand plaas, behalwe tydens skoolvakansies.

Afrikaanse Boekklub

Kontak Ria Greaves by boekklub.portalfred@litnet.co.za.

# Die boekklub is in 2015 gestig deur twee Afrikaanssprekende onderwyseresse by die plaaslike hoërskool. Dit is steeds ’n uiters informele klub, met slegs agt lede. Ons vergader een keer per maand by een van die lede se huis en deel wat ons gelees het. Besprekings is kort en meer opsommend as krities, maar dit is genoeg om belangstelling te stimuleer en lede leen boeke oor en weer. Af en toe sal ons ook ’n Engelse boek insluit. Daar is geen koste verbonde aan die boekklub nie. Lede koop self boeke.
# Ons het agt lede en aanvaar nuwe lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind een keer ’n maand plaas.

Somerstrand Leeskring

Kontak Dirk Fokker by somerstrand.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan al sedert die 1980’s.
# Daar is tans 10 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste en sprekers is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die laaste Dinsdagaand van die maand

Potchefstroomse Afrikaanse Vroueleeskring

Kontak Renie Laage by potchefstroom.vroueleeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring is vanjaar reeds 54 jaar oud. Die lede is meesal Afrikaanssprekend en die die keuse van boeke word steeds volgens die kategorieë soos deur Audrey Blignault aanbeveel, gekies.
# Danksy die Universiteit in die dorp het ons genoeg kenners om boeke te bespreek waarvan enkeles self lede van die Leeskring is. Ons hou twee keer per jaar ’n kleiner en een groter gasteaand met ’n spreker van buite soos bv die skrywer self. Kaartjies word hiervoor verkoop aan die lede sowel as gaste om die koste te dek wat ook ’n ligte ete insluit.
# Ledegeld is op die oomblik R80 per jaar omdat die ander sprekers ook vergoeding/geskenkies ontvang.
# Daar is op die oomblik 48 lede en nuwe lede word verwelkom, aangesien baie lede reeds oor sestig is en jonger dames aangemoedig word om aan te sluit.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 19:00 op die tweede Maandag van die maand in die konferensiekamer van die Dienssentrum

Akasia Leeskring

Kontak Sophie Beyers by akasia.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring van 12 lede bestaan al 10 jaar en het eers by die Akasia Bilioteek bymekaargekom, vandaar die naam.
# Die bespreking is informeel, ons maak beurte om leiding te neem.
# Besoekers of nuwe lede is welkom. Kontak Sophie Beyers by akasia.leeskring@litnet.co.za.

Athos Boekklub

Kontak Elmarie Kock by athos.boekklub@litnet.co.za.

# Athos Boekklub is nege jaar oud met 12 lede wat in die Lynnwood/Brooklyn omgewing woon.
# Byeenkomste op die eerste Donderdag van die maand om 11:00 by wisselende venues, meestal aan huis van lede.
# Gaste is welkom in spesiale gevalle wat geadverteer sal word.
# Synde ’n boekklub het ons nie ’n voorafbeplande jaarprogram nie.

Bettie-se-leeskring

Kontak Selma du Preez of Marie Weidemann by bettie-se-leeskring@litnet.co.za.

# Die formidabele Bettie van der Spuy het in 1978 vyf goeie vriendinne oorgehaal om saam met haar boeke te lees en te bespreek. Bettie-se-leeskring het daaruit ontstaan. Bettie is vier jaar gelede op 93 oorlede.
# Nuwe lede wat sal deelneem aan bespreking en besprekings lei, is baie welkom.
# Besoekers is altyd welkom. Skakel asseblief vooraf vir Marie Weidemann (072 226 8090).

Jaarprogram 2018
Byeekomste om 10:00 aan huis van ’n lid tensy anders vermeld

Brooklyn Leeskring

Kontak vir Dalena Beyers by brooklyn.leeskring@litnet.co.za.

# Ons is ’n geslote leeskring wat saans vergader saam met ’n lekker ete. Gaste word by geleentheid uitgenooi.
# Lede lei die bespreking van hulle boekkeuse.

Centurion Leeskring

Kontak Elmarie van der Walt of Paul Beezhold by centurion.leeskring@litnet.co.za.

# Centurion Leeskring is 31 jaar oud.
# Besoekers is altyd welkom. Skakel asb vooraf met Amie van der Merwe (012 664 4802) of Lesanda Meyer (084 690 3144).

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:30 in die Centurion Biblioteek, h/v Cantonmentsweg en Unielaan

Elize Botha Leeskring

Kontak Rentia Bonthuys of Ritha Louw by elizebotha.leeskring@litnet.co.za.

# Elize Botha Leeskring bestaan reeds 35 jaar hoofsaaklik in die ooste van Pretoria. 
# Tans is ons 20 lede wat die laaste Vrydag van die maand bymekaarkom.     

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 by ’n lid se huis

Glenstantia Leeskring

Kontak Mariaan Ueckermann of Sugnét Kannemeyer by glenstantia.leeskring@litnet.co.za.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 17:00 op die laaste Dinsdag van die maand by Glenstantia Gemeenskapsbiblioteek, Chopinstraat 510

Jakaranda Leeskring

Kontak Marie Meintjes of Lalamarie Human by jakaranda.leeskring@litnet.co.za.

# Op 28 Januarie 2018 is Jakaranda 32 jaar oud. Oorspronklik in Pretoria-Noord gestig maar deesdae woon lede oraloor.
# Ons het tans 26 lede en neem slegs nuwe lede in wanneer iemand bedank of weggaan.
# Gaste welkom indien daar plek is. Kontak asb vir Lalamarie Human (084 760 7199).

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die tweede Woensdag van die maand aan huis van ’n lid

Lekkerleeskring

Kontak Elsa du Plessis by lekkerleeskring@litnet.co.za.

# Die Lekkerleeskring is sedert die begin van 2010 aan die gang. 
# Byeenkomste vind plaas aan huis van lede en neem die vorm aan van ’n gesprek waarvoor almal voorberei. Daar word nie lesings aangebied nie.
# Byeenkomste is beperk tot lede.

Jaarprogram 2018
Alle byeenkomste om 14:00 aan huis van ’n lid

Mabel Malherbe Leeskring

Kontak Elmarie van der Walt of Gina Malherbe by mabelmalherbe.leeskring@litnet.co.za.

# Die Mabel Malherbe Leeskring is vanjaar 78 jaar oud – Pretoria se oudste leeskring. Mabel Malherbe was in baie opsigte ’n pionier. Een faset van haar nalatenskap is die Mabel Malherbe Leeskring. In 1912 stig sy die Afrikaans-Hollandse Leesunie met die doel om Afrikaanse vroue aan te moedig om te lees. Dit was aanvanklik maar moeilik en baie dames het die boekbesprekings eers in Engels geskryf en daarna vertaal! Toe die ledetal 100 bereik het en daar ’n lang waglys was, is ’n tweede leesunie  wat haar naam dra, in 1940 gestig.
# Nederlandse boeke is ’n fokus. Die Stichting Bevordering Culturele Betrekkingen Nld-ZA gee jaarliks ’n ruim skenking vir die aankoop van Nederlandse boeke.
# Nuwe lede (ook mans) is welkom. Kontak ’n bestuurslid of vra ’n vriendin in die leeskring om jou voor te stel.
# Gaste is welkom. Kontak asb vooraf vir Gina Malherbe (084 745 6413).

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:00 in die Alkantrant-biblioteek, h/v Daventrystraat en Lynburnweg

Menlopark Leeskring

Kontak Petro Blaettler by menlopark.leeskring@litnet.co.za.

# Menlopark Leeskring het in 1967 afgestig van Mabel Malherbe Leeskring en word vanjaar dus 52 jaar oud.
# Van ons 25 lede woon nie een meer in Menlopark nie! Nuwe lede is welkom.
# Besoekers is baie welkom by ons byeenkomste. Skakel vooraf vir Daleen Fourie by 012 991 5262 of 082 926 8129.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 op die tweede Donderdag van die maand aan huis van ’n lid

Moreleta Leeskring

Kontak Tillie Potgieter of Hester Labuschagne by moreleta.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan reeds meer as 20 jaar en vier stigterslede is nog al die tyd by.
# Tans 11 lede:  die meeste woon in die Val de Grace/Lynnwoodrif omgewing maar Rietondale, Waterkloof en Mooikloof is ook verteenwoordig.
# Nuwe lede, veral jonger mense, is baie welkom.
# Besoekers is welkom.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 19:00 aan huis van ’n lid

Pretoria-Oos Leeskring

Kontak Sannie Meiring by pretoria-oos.leeskring@litnet.co.za.

# Pretoria-Oos is die jongste van die Pretoriase leeskringe en is pas in 2018 gestig.
# Ons funksioneer in die Pretoria-Oos Aftreeoord in Equestria.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 16:00 in die aftreeoord se saal

Prisma Leeskring

Kontak vir Anneli Kuhn by prisma.leeskring@litnet.co.za.

# Prisma bestaan sedert 1969.
# Die 11 lede kom meestal uit die Lynnwood-omgewing.
# Ons fokus nie net op letterkunde nie, maar lees ook wyer of kry kundiges om ons te kom toespreek – vandaar die naam Prisma.
# Besoekers is altyd welkom.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:30 meestal aan huis van ’n lid

Sunrise View Leeskring

Kontak Elize Momsen by sunriseview.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan nou sowat 15 jaar.
# Tans 20 lede. Nuwe lede is baie welkom.

Tygerpoort Leeskring

Kontak Johan Talma of Gerda Kriek by tygerpoort.leeskring@litnet.co.za.

# In 1995 deur Lulu Harley gestig vir Silver Lakes-inwoners. Nou woon die 25 lede in verskeie woongebiede in die ooste van Pretoria.
# Nuwe lede is welkom.
# Besoekers is welkom by alle byeenkomste. Skakel asseblief vooraf met Gerda Kriek (083 296 1113) as jy wil bywoon.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 in die NG Kerk Lynnwoodrif se Life Style Café

Waterkloof Leesgroep

Kontak Lillibeth Moolman of Marita Op't Hof by waterkloof.leeskring@litnet.co.za.

Jaarprogram 2018

Waverley Leeskring

Kontak Trui van Wyk of Elfrieda Marais by waverley.leeskring@litnet.co.za.

# In 1972 gestig. Elize Botha was ’n stigterslid en tot haar dood ere-voorsitter.
# Nuwe lede is welkom.
# Besoekers is welkom. Kontak asb Trui van Wyk (082 506 5779) of Elfrieda Marais (072 179 5847) vooraf en maak ’n bydrae van R20.
# Ons werk baie goed saam met die biblioteek: die leeskring koop jaarliks drie kopieë van elk van die boeke en skenk dit aan die biblioteek. Tot tyd en wyl dit bespreek word, word die boeke vir lede uitgehou.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 09:30 in die Waverley Biblioteek, Cunninghamlaan 1355, Waverley

Wilgers Leeskring

Kontak vir Maryna Brunt of Joey van Zyl by wilgers.leeskring@litnet.co.za.

# Die Wilgers Leeskring is op 25 September 2014 begin met ’n ledetal van agt lede. Die ledetal wissel tans tussen 12 en 15 en nuwe lede is welkom.
# Ledegeld beloop R100 per jaar.
# Boekbesprekings is informeel en word deur een van die lede gelei.
# Besoekers is welkom. Skakel asb 079 898 1112 om aan te meld.

Mirtehof Leeskring

Kontak Sebastian Matroos by mirtehof.leeskring@litnet.co.za.

# Hierdie leeskring is nuut gestig en beoog om inwoners van en besoekers aan Prins Albert te betrek by interessante gesprek oor die boeke wat ons lees en die gemeenskap waarbinne ons leef. Die leeskring is progresief en het ten doel om ons horisonne te verbreed en lede bloot te stel aan goeie skryfkuns.
# Nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 16:00 op die laaste Sondag van die maand

Terug na bo

Rustenburg Leeskring

Kontak vir Micky Badenhorst by rustenburg.leeskring@litnet.co.za.

# Ons bestaan sedert 1974 toe die destydse burgemeestersvrou, Bets Hattingh, Audrey Blignault genooi het om raad te gee met die stigting van ’n leeskring.
# Tans 10 lede. Gaste is altyd baie welkom. Kontak asb Micky Badenhorst by 072 223 6841.
# Ons plaas maandeliks ’n berig in die plaaslike koerant.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 15:00 gewoonlik aan huis van Micky Badenhorst tensy anders geadverteer

Terug na bo

Sasolburg-biblioteek Leeskring

Kontak Estelle Boers by sasolburg-biblioteek.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring het in 1979 ontstaan toe die nuwe biblioteek in gebruik geneem is. Dit het verander van ’n formele aksie met ’n spesifieke spreker na ’n meer informele gespreksituasie waar almal die boek moet lees en aktief  deelneem.
# Ons ledetal wissel tussen 12 tot 15 lede en nuwe lede is altyd welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die derde Woensdag van die maand

Sedgefield Leeskring

Kontak Elsje Gräbe by sedgefield.leeskring@litnet.co.za.

# Jeanetta Steyn het ’n leeskring op Somerset-Wes gestig en toe tree sy en haar man af op Sedgefield. In 2013 stig sy toe ’n leeskring op Sedgefield.
# Ons het tans 15 lede en nuwe lede is baie welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 op die laaste Vrydag van die maand in die ou Raadsaal

Helderberg Leeskring

Kontak Gideon Strydom by helderberg.leeskring@litnet.co.za.

# Die formidabele Helderberg Leeskring bestaan reeds vir meer as 40 jaar. Daar is tans aktiewe lede wat sedert 1978 lid is van die leeskring.
# Ons lees ’n wye verskeidenheid genres en onderwerpe en poog om die boekelys elke jaar so interessant en uitdagend as moontlik te maak. Lede stel self boeke voor en ons besluit saam watter boeke vir die bepaalde jaar bespreek sal word.
# Ons is bevoorreg om toegang tot wonderlike sprekers te hê en het deur die jare reeds ’n noue band met baie van hulle ontwikkel. Ons sprekers is meestal skrywers, resensente, akademici en lede.
# Daar is tans 35 lede. Voornemende lede is welkom om ons te kontak. Ons vergader tans aan huis van lede, so die ledetal word dus beperk om logistieke redes.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die derde Dinsdag van die maand

U3A Helderberg Afrikaanse Leeskring

Kontak Rina Swart by u3a.helderberg.leeskring@litnet.co.za.

# U3A Helderberg het ’n Engelse leeskring wat net Engelse boeke lees en bespreek. Ons het toe besluit om ’n Afrikaanse leeskring te begin.
# Ons het tans 26 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Program 2018
Byeenkomste om 14:30 op die 3de Maandag van die maand

Die Boekklub

Kontak Gerda Joubert by boekklub.stellenbosch@litnet.co.za.

# Die boekklub bestaan al een jaar.
# Ons het tans vyf lede en wil graag uitbrei na 10.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind op die eerste Donderdag van die maand plaas.
# Ons het nie ’n vaste program nie en ruil boeke onder mekaar uit. Ons poog om die jongste Afrikaanse boeke te lees.

Poësiekring Stellenbosch

Kontak Petrusa by kring.stellenbosch@litnet.co.za.

# Die poësiekring bestaan sedert 1993 en bespreek een keer ’n maand gepubliseerde bundels.
# Sowat 35 lede woon die byeenkomste by en belangstellendes is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 10:00 op elke eerste Maandag van die maand

Stilbaai Leeskring

Kontak Hanina Loubser by stilbaai.leeskring@litnet.co.za.

# Eerste vergadering op 15 Maart 1984 gehou met Becky Ferreira as voorsitster.
# Enigeen is welkom om aan te sluit.
# Gaste is baie welkom om geleenthede by te woon (’n bydrae van R10 vir eet- en drinkgoed word gevra).
# Vergaderings word elke eerste Donderdag van die maand om 14:30 in Die Waenhuis, Jagersbosch gehou – ’n kennisgewing word ’n week tevore op die inligtingsmuur in Hoofstraat-Wes aangebring.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste om 14:30 op die eerste Donderdag van die maand

2 Oseane Leeskring

Kontak Jakkie Badenhorst by 2-oseane.leeskring@litnet.co.za.

# Die leeskring bestaan uit 30 lede en nuwe lede word aanvaar.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Vergader een keer ’n maand

Program 2018

Terug na bo

Boekbende

Kontak CM van der Walt by boekbende.upington@litnet.co.za.

# Ons koop vir die afgelope ses jaar gesamentlik boeke aan en ruil dit onder mekaar uit.
# Ons het op die oomblik 12 lede, en neem nie tans nuwe lede in nie.
# Ons vergader een keer per maand.

Terug na bo

Vanderbijlpark Leeskring

Kontak Gerda Grové by vanderbijlpark.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is al 32 jaar aan die gang.
# Ons poog om die pryswenners van die jaar te lees. Al ons lede lees dieselfde boek per maand en dan kry ons kundige sprekers om te bespreek. Soms berei een lid voor en fasiliteer ’n groepsbespreking.
# Ons het tans 35 lede en nuwe lede is baie welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die derde Donderdag van die maand

Ventersburg Leeskring

Kontak Esther Delport by ventersburg.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is omtrent 35 jaar oud en is die uitvloeisel van ’n inisiatief deur Doks Briers van die Vrystaat Biblioteekdiens om leeskringe op die Vrystaatse platteland te stig.
# Ons het tans 15 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Jaarprogram 2018
Byeenkomste op die laaste Maandag van die maand

Village Leeskring

Kontak Elize Schoombee by village.leeskring@litnet.co.za.

# Ons het so min of meer 2 jaar gelede begin. Daar was eers ’n ander leeskring maar het mettertyd doodgeloop. Ek het toe besluit om die gaping te neem en ’n nuwe een te begin. Die enigste twee lede wat nog oor was by die vorige leeskring het toe ook by ons aangesluit.
# Ons het tans 10 lede en nuwe lede is welkom.
# Gaste is welkom by geleenthede.

Program 2018
Byeenkomste op die laaste Dinsdagmiddag van die maand

• Bruin geeste deur Elsabe Steenberg
• Susters van Eva deur Dalene Matthee
• Die ander Martha deur Eleanor Baker
• Emily Hobhouse, geliefde verraaier deur Elsabé Brits

Terug na bo

Boekklub 2 vir 5

Kontak Engela Duvenage by boekklub.wellington@litnet.co.za

# Die boekklub is in 2017 gestig.
# Daar is tans 5 lede.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste vind twee keer per kwartaal plaas.

Boekbimbo's

Kontak Liezel Lünenburg by boekbimbos.witrivier@litnet.co.za.

# Die Boekbimbo’s van Witrivier kuier die laaste sewe of agt jaar een maal per maand saam. Niemand kan onthou presies waar die komiese naam vandaan kom nie, maar almal is dit eens dat die tong-in-die-kies-alliterasie lekker op die oor val.
# Elkeen dra maandeliks R50 by tot ’n “boekfonds” en elke lid kry eenmaal per jaar ’n beurt om nuwe boeke aan te koop. Die boekklub funksioneer as ’n biblioteek waar lede boeke kan uitneem – die klub het nou reeds bykans 600 boeke op hul lys. ’n Boek wat deur almal gelees is, word die eiendom van die lid wat dit gekoop het, maar alle boeke bly op die lys en kan later weer by die eienaar geleen word.
# Die Boekbimbo’s se byeenkomste is ontspanne en daar word gesellig gekuier rondom lekker kos en goeie wyn. Elkeen kry ook die geleentheid om te vertel wat sy in die laaste maand gelees het en wat sy daarvan dink.
# Ons is 12 lede en daar is ’n waglys van persone wat graag wil aansluit as ’n lid sou bedank.
# Gaste is welkom by geleenthede.
# Byeenkomste op die derde Donderdag van die maand.

Lekkerlees Leeskring

Kontak Retha Alberts by lekkerlees.leeskring@litnet.co.za.

# Ons leeskring is in 2002 gestig, en ons het tans 16 aktiewe lede.
# Ons hou maandelikse boekbesprekings, en nooi gereeld skrywers om hulle boeke aan ons bekend te stel en te verkoop.
#Ons moedig mekaar aan om ook grensverskuiwende boeke aan te pak en het heerlike, stimulerende gesprekke oor nuwe skrywers en nuwe titels.
# Ons aanvaar nuwe lede, maar die getal is beperk tot 20 lede.
# Ons ontvang graag gaste wat belangstel in die spesifieke titel of skrywer wat ons bespreek.
# Lede kry ’n beurt om as gasvrou vir die maandelikse leeskringbyeenkoms op te tree. Sy besluit self oor die titel of skrywer wat sy graag wil bekendstel of bespreek. Alle ander lede word dan ten minste twee weke voor die datum daarvolgens in kennis gestel, vir voorbereiding en/of bespreking. Ons het slegs ’n maandelikse datumskedule en nie vooraf-bepaalde boeke of skrywers nie.

Terug na bo

LitNet wil graag aan leeskringe ondersteuning gee.
Stuur jou leeskring-besonderhede of navrae aan leeskring@litnet.co.za of besoek https://www.litnet.co.za/uitnodiging-leeskringe-suid-afrika/.

The post Leeskringe in Suid-Afrika: 2018-jaarprogramme en -inligting appeared first on LitNet.

Die legendariese Lua Verwey: Wilder as die wildtuin
Dihanna Taute, illistrasies deur Theodore Key
Uitgewer: Human & Rousseau
ISBN: 9780798176811

Die legendariese Lua Verwey: Wilder as die wildtuin is deur Dihanna Taute geskryf met swart en wit illustrasies deur Theodore Key. Dit is soos ’n dagboek geskryf, alhoewel dit nie elke dag se inskrywings is nie, daar is hoofstukke. Lua Verwey is ’n “tomboy” wat, volgens haar, die enigste een is wat meer as twee breinselle by haar ouers geërf het, allergies is vir seuns en eerder op haar J-board sal ry as om voor die televisie te sit, of aan haar strokiesprent, “Skatergirl”, sal werk as huiswerk doen. Dan is daar haar beste vriendin Lily wat ’n ou kry, haar ma wat die heeltyd in die toilet afgorrel en met haar pa baklei, gevolg deur iets onverwags …

Lua wil baie graag krieket speel, want die krieketspan gaan die vakansie see toe toer. ’n Vakansie sonder Simpel 1 en Simpel 2 (Janrè en Henrè), haar soet broer Ewan en moeilikheid is presies wat sy nodig het. Nou moet sy nog net haar ouers oorreed. Boonop moet sy ook nog vir Ma kry om op te hou probeer dat sy ’n “dame” moet wees. Terwyl Ewan se blindederm uitgehaal word, Ma moet werk en Lua oppasser moet speel, loop dinge bietjie skeef. (En met skeef bedoel ek groen vloere en beddens ,’n knoffelfabriek van ’n kombuis en ’n pa wat die heeltyd weg is).

Ek sal hierdie boek aanbeveel vir dogters van ouderdomme 8—13. Hierdie boek is anders as ander boeke, want baie boeke vir meisies gaan oor meisies wat van pienk, prinsesse, feetjies en grimering hou. Hierdie verhaal is die teenoorgestelde daarvan. Ek het hierdie boek baie geniet, want ek dink ek is nes Lua allergies vir seuns, maar ek het twee broers! Wat vir my ook interessant is, is dat die Diary of a Wimpy Kid-boeke oor ’n seun gaan, maar ek en my vriendinne geniet dit baie. Lua Verwey gaan oor ’n meisie, maar ek dink nie seuns sal hierdie boek so baie geniet soos wat ’n meisie sal nie. Dit is vreemd, want meisies gee nie om om boeke te lees waar seuns die hoofkarakter is nie, maar seuns hou nie daarvan om boeke te lees waar meisies die hoofkarakter is nie.

Hierdie is regtig ’n uitstekende boek, pret en spanning gewaarborg. Lekker lees!

The post Jong lesers: <i>Die legendariese Lua Verwey – Wilder as die wildtuin</i> deur Dihanna Taute appeared first on LitNet.

Klik op die foto vir ’n groter weergawe van die uitnodiging.

The post Uitnodiging: EB van Wyk Linguistiek-erelesing appeared first on LitNet.

“Jake*,” sê iemand links van my, “jy sit hier? Moet jy nie daar voor in die familiebanke gaan sit nie? Jy lewer mos die huldeblyk.”

Huldeblyk? Dis die eerste woord wat ek hiervan hoor. Ek kyk op die program in die begrafnisboekie wat nog die hele tyd onoopgemaak in my hand is. Ja, sowaar!

Die kerk was nog taamlik leeg toe ek sowat ’n kwartier gelede in die agterste ry banke ingeskuif het. Ek het gesien daar sit vriende van my en myself tussen hulle gaan tuismaak.

Die hele tyd het ek my verwonder aan die mense wat eers drupsgewys inkom en dan al vinniger die banke begin vul.

Totdat ’n ligte stamp in my sy my uit my mymering geruk het.

Die prosessie kom in: lykbesorger, slippedraers met die stoflike oorskot, die familie en ander begrafnisgangers – in daardie orde. Snaaks. Ek sien nie my vriend onder die familie nie. Dit is immers sy broer wat ter ruste gelê word.  

Daar is ook nou al so baie mense. Miskien is hy iewers in die massa. Die meerderheid mense is tydgenote van die oorledene – meestal mans wat al redelik grys is. Almal waarskynlik rondom sewentig.

My gedagtes dwaal terug na sowat ’n week gelede. My vriend het my gebel met die nuus: Neels* is weg. Ek kon nie verstaan nie. “Hoe bedoel jy ‘weg’? Ons het dan nog laasweek so lekker saam gekuier?” “Jake, Neels het gistermiddag op die sypaadjie in die dorp net ineengestort. Mense wat hom herken het, het die ambulans ontbied. Hy is by die hospitaal dood verklaar.” Die boodskap was koud en klinies. So finaal, so onherroeplik. Ek was verslae.  Neels was byna sewentig, maar het nooit siek of sieklik voorgekom nie.

My vriend was die naaste aan sy veel ouer broer. En deur hom het ek ook vir Neels leer ken en met hom bevriend geraak.

Saam het ons gereeld tyd by die perderesies deurgebring waar ons aan die weddenskappe deelgeneem het. Dit was ons gereelde uitstappie op ’n Woensdag. Andersins het ons uitstappies na die casino onderneem.

Neels was ’n aangename gespreksgenoot. Met sy kwinkslae en vertellinge van sy jongdae kon hy enige geselskap onderhou – ons selfs opbeur as dit nie so goed gegaan het met die weddenskappe nie.

Ek kyk weer op die program in die begrafnisboekie in my nou effens bewende hand. Daar staan dit swart op wit: Huldeblyk: Jake Strout/Dewald Simms*.

Moet ek en my vriend elkeen iets sê – ek namens die vriendekring, hy namens die famile? Of moet één van ons twee die huldeblyk lewer? In daardie geval: my naam staan eerste. Dus sal ek seker die eerste opsie wees.

My kop draai.

Die laaste gesprek rondom hierdie huldeblyk wat ek kan onthou, is dat my vriend gesê het hy sal dalk die huldeblyk moet lewer. In welke geval hy my dalk mag nader om hom te help. Sedertdien het ek egter nie weer van hom verneem nie.

Ek staan op en beweeg stadig vorentoe. Drie kerkbanke van voor af, in die regtervleuel van die kerk, neem ek stelling in tussen familie en ander naasbestaandes. Dewald is steeds nêrens te sien nie.

Die diens het begin. Ek loer van tyd tot tyd vlugtig oor my linkerskouer na agter. Steeds geen teken van Dewald nie.

Dit sal ek wees, maal dit deur my gedagtes. Ek sal iets moet bedink – ’n huldeblyk in my gedagtes begin struktureer.

Die program verloop vinnig. Die dominee het reeds laat blyk dat hy nog ’n begrafnisdiens hierna moet behartig.

Nou wens ek dit kon nog gewees het soos vroeër jare toe die huldeblyk eers ná die boodskap gelewer is. Ek sou dan ’n bietjie meer tyd gehad het. Daardie praktyk het egter verval. Die huldeblyk gaan nou die boodskap vooráf.

Die program verloop vinniger. Die dominee is duidelik haastig om by sy boodskap uit te kom.

Ek orden my gedagtes. Dink aan staaltjies wat Neels ons al vertel het. Maar wat van sy familiegeskiedenis, sy voorliefdes en afkere, sy lief en leed, sy prestasies en dies meer? Ek kom tot my konklusie: Te min! Ek weet te min van hierdie man af om reg te laat geskied aan sy nagedagtenis.

Ek kyk weer ’n slag oor my linkerskouer. Die grys koppe stuur ’n koue rilling deur my liggaam. Dit is mos mense met wie Neels saam grootgeword het, saam skoolgegaan het, saam rugby gespeel het, saam gewerk het. Hulle sal my mos nooit my gebrek aan kennis van hierdie man se lewensweë vergewe nie.

Sy familie ook nie.

Plotseling kom die dominee by die huldeblyk.

“Hier is nou twee name,” kondig die dominee aan terwyl hy na die familiebanke kyk. “Is dit nou altwee persone wat gaan optree?” Hy probeer die vraag so diplomaties moontlik stel om geen teken van ongeduld te verraai nie.

Die dominee ken my. Hy weet ek het ’n slag met woorde. Vir ’n oomblik kyk ek op en sien hoedat sy blik op my rus. Ek wend my blik weer vinnig afwaarts.

Die gediggie, Die begrafenis, van Eitemal waarmee ek my skoonma se huldeblyk enkele jare gelede hier ingelui het, kom by my op. Maar ek besef dat dit nie nou hier sal werk nie. Dit is immers ’n man wat begrawe word, nie ’n vrou nie.

Die sekondes tik verby … een … twee … drie … Daar heers ’n doodse stilte. Niemand praat nie, niemand roer nie.

Ek is bang – bang vir die dominee se stem, bang vir wat volgende van die kansel af gaan kom. My hart klop in my keel. Iets moet kan gebeur – en gou ook. ’n Deus ex machina as dit moet.

Dan voel ek ek moet maar opstaan. Aanbied wat ek kan.

Maar wat kán ek?

Net tóé, uit die hoek van my oog merk ek ’n beweging. Op die nippertjie van die oomblik kom hy vanuit die ver linkerkantse vleuel van die kerk te voorskyn.

Stadig en statig loop hy oor die vloer, nader hy die kateder – netjies geklee in ’n vlootblou pak, wit hemp en ’n lang smal das, die kop effe vooroor geboë, met twee diep kuile om sy mond. 

My vriend is hier om die huldeblyk by sy broer se begrafnis te lewer!

’n Gloed van verligting spoel oor my hele wese.

Gebaseer op ware gebeure

* Name is verander om identiteite te beskerm.

The post Die huldeblyk wat nooit gelewer is nie appeared first on LitNet.

Ingrid Jonker: ’n biografie
Petrovna Metelerkamp
Publisher: Penguin Random House
ISBN: 9781415209363

The writer Karen Karbo, author of In praise of difficult women, said in a recent interview that the “difficult woman” label is easily slapped onto a woman who might inconvenience others; on a woman who might believe that her own needs, goals and desires are at least as important as “everyone” else’s.

Men’s, in other words.

And that, one might say, was the poet Ingrid Jonker’s “problem”: she was inconvenient. She believed in her own talent and her calling as a writer, but the world was not structured to support her belief. And, if there’s one thing Petrovna Metelerkamp’s thorough and absorbing biography of the “difficult” poet shows, it’s that life simply pushed her aside or down. Not once, not twice, but daily.

And, not only while she lived, but also after she died. One small example I recently came across was when a (male) reviewer of Metelerkamp’s previous foray into the wild world of Ingrid Jonker’s life (Ingrid Jonker – a poet’s life) wrote that Jonker was “perhaps best known for her suicide”.

In six words, he manages to sweep aside all her work – and there was a lot of it, and it was new and different and bracing – and reduce her to the manner of her death, while insensitively sensationalising the death itself. I imagine those words would have enraged her. Every such reduction – countless numbers of them by the powerful men who surrounded her – unleashed the fight in Jonker and set her further adrift from the world of acceptance.

Metelerkamp is careful not to turn her biography into an abject lesson on the ravages of a patriarchal society on individual lives. She steers through her complex subject with a careful and steady rudder – a class journalistic act. But, it does leave one wondering whether her empathy for Ingrid extends beyond Ingrid’s own personality make-up, life circumstances and DNA inheritance to embrace the social milieu of her short adult life.

Metelerkamp’s choice to skipper away from a more political analysis – too complex, perhaps, in any case, to have fitted it into this biography – does, however, open the way for further studies, since Jonker is nothing if not a “difficult woman” trying to live a fully realised artistic, intellectual and creative life in a society with a very short fuse for women’s demands. How much shorter that fuse was in the middle of last century is almost unimaginable now. But then, as is often so now, her lack of education, her lack of standing, her life circumstances and her poverty, which I believe was her final undoing, were all the result of her being a woman.

The bare facts of Jonker’s life are well documented and quite widely known in broad brushstrokes: her father rejected her as his own before she was born, she lived in poverty with her loving mother and grandmother, and her mother spent time in Valkenberg and then died early as a result of breast cancer.

Her power-hungry father, a journalist with vacillating political affiliations and grasping ambitions, then unceremoniously uprooted Jonker and her sister Anna from their grandmother’s happy, if sometimes hungry, home to live unhappily with him and his new family.

Jonker’s own poetic ambitions manifested early. She had stormy relationships. She died young, possibly by walking into the sea, a death that seems to have been foreshadowed by her poetry.

Almost all Jonker’s struggles as an adult – her marriage to and divorce from the mediocre writer Piet Venter, her volatile relationship with the much older and very successful writer Jack Cope and her doomed affair with the married writer André Brink – were ascribed by her friends and her sister to her problematic relationship with her father.

Petrovna Metelerkamp | Photo: Penguin Random House

Metelerkamp mercifully annihilates this reductionist approach and offers the reader a larger platter of blame offerings from which, no doubt, many will want to pick and choose the single “reason” for Jonker’s apparent suicide. That, however, is not what the biographer herself does. She constructs, instead, through extensive research and interviews (there are 29 pages of sources and references in a font substantially smaller than that used in the body of the book), a story that, through its own meticulous accretions of both fact and the observations of others, develops a tapestry from which it would be impossible to trace Jonker’s undoing to a single factor.

That said, there is a clear turning point in the young poet’s life, and it arrives neatly in the middle of the book: a devastating rebuff from her lover which has dire consequences for her physical and mental health.

The book builds steadily towards this point, the first half painting a picture of an exceptional, unconventional woman. She was sociable and well liked and seemed to have an unusual effect on the people she met, who were generally drawn to her intensity, sense of humour, playfulness, as well as the earnestness with which she pursued her writing. During this time, she built up a large group of friends, many of them well known for their political outspokenness and the boldness of the art and writing they were producing in the verkrampte, stifling atmosphere of mid-century National Party paranoia.

From there, the steady pace of Jonker’s decline is like watching a train crash in slow motion and, even though one knows where it will end, Metelerkamp manages to maintain a very taut line all the way through to the awful night of Jonker’s death at Three Anchor Bay. The biographer was able to do this by interviewing the friend, Bonnie Davidtsz, who was with Jonker on the night of her death. This must have been a difficult interview both for Metelerkamp and for Davidtsz, who had remained silent for 30 years for fear that speaking about it would cause her to relive the full trauma of that last night with Jonker.

After her death, and even now, there has been a lot of finger-pointing about whose “fault” Jonker’s death was, and whether her friends did enough to help her. The author gives insight into the many ways her friends attempted to help her, and the ways they betrayed her. She shows us how demanding and exhausting it was to continue supporting someone whose mind was unravelling fast and whose behaviour had become intolerable, and the reader is sometimes caught between shock at their behaviour and admiration for their continued support of Jonker. Metelerkamp rounds out these feelings for the reader by quoting actor Dirk Bogarde, who said in a documentary movie about Judy Garland: “In the end we had to fail her. We had our lives to live, we had to go on. We had to walk away.”

There have always been unresolved questions around Jonker, many of them to do with the various constructions about her. Metelerkamp deftly addresses all of these unanswered questions as she documents Jonker’s life. Was Ingrid Jonker mad? Did she do drugs? Did she drink too much? Was she political or were the political resonances in her poetry a by-product of self-absorption? Was she exploited by her lovers? Did she, in fact, commit suicide? The author addresses each of these, and with so much fact and context that intelligent readers are able to draw fairly informed conclusions where Metelerkamp does not candidly offer them. The author did an enormous number of interviews over many years and seems to have read every scrap ever written by or about Ingrid Jonker.

The admirable thoroughness and careful plotting of this important biography aside, Ingrid Jonker – ’n biografie is highly readable. The exhaustive research nestles almost imperceptibly within an unfolding and highly dramatic story which Metelerkamp tells with clarity, restraint, compassion and a welcome journalistic cynicism. The reader senses that the topic has been approached with as much objectivity as might be mustered about one of the country’s most recognisable cult figures. It is the strongest – and definitely the most thorough – addition to the writings on Ingrid Jonker, and I have no doubt that it will be used extensively in studies about the poet in the future.

Also read:

Ingrid Jonker: ’n biografie, a review essay

Video en foto's: Bekendstelling van Ingrid Jonker – ’n biografie deur Petrovna Metelerkamp

The post <i>Ingrid Jonker – ’n biografie</i> by Petrovna Metelerkamp: a review appeared first on LitNet.

A monolingual policy: human rights violation?

The role played by language in recognising human rights in court is a critically important matter. If one reads the Constitution with an open mind, and especially Section 6, which deals specifically with language, in conjunction with the corresponding section in the Bill of Rights which deals with the language rights of those involved in litigation, the decision to restrict the documentation of court proceedings to one language, namely English, is evidently in conflict with both the spirit and the letter of the law.

Why is that so?

There are a number of reasons. In the first place, the Constitution gives recognition to the fact that South Africa is not a monolingual or bilingual country, but multilingual. This creates the framework for effective communication in the country as a whole, something which is, likewise, reflected by our country’s coat of arms, !KE E: /XARRA //KE, or “Diverse people unite”. In this motto, the diversity out of which common nationhood has come about is recognised.

Secondly, the Constitution obligates the state to “take practical and positive measures to elevate the status” of the various indigenous languages, which include Afrikaans, and advance their use.

One of these measures is the use of the various languages for official purposes: among other things, as court language. In Section 6, the directive is that the government (national and provincial) must use at least two official languages. This naturally also includes the department of justice and the bench. And these two languages are not determined by the chief justice, or even the minister; rather, the Constitution says, the state must be guided by the “usage, practicality, expense, regional circumstances and the balance of the needs and preferences of the population as a whole or in the province concerned”.

If the chief justice now takes such a decision ex cathedra, nothing will have come of this instruction in the Constitution, because (a) no distinction has been made on the basis of any regional circumstances or the needs and preferences of the citizens of the country as a whole or of different provinces, and (b) only one language, instead of the minimum of two, has been selected.

The question inevitably arises whether the obligation to convert all legal communication to English would have any influence on the ability of many citizens to express themselves efficiently and understand the language of the court (particularly as regards vocabulary), given the fact that English is arguably the third or fourth language of the majority of the population.

The discussion up to this point has centred on the language situation in a particular region, and on the instruction that provision must be made for the use of more than one official language, for example, in a province. If we now turn the spotlight onto individual language abilities, it can doubtlessly be regarded (consistent with Section 9 of the Constitution, namely the Bill of Rights) as a human right that the opportunity should, in all fairness, be given to an individual to express himself or herself in the clearest way possible, and to understand precisely what is being put to him or her in the court situation. Instead of regarding clear, comprehensible communication with all parties concerned as a priority, the instruction applied is to report in a single language, of which the majority of South Africans have but imperfect command. In this way, not only is the right of an individual under Section 9 prejudiced, but the progress of justice is retarded and the objective of a just trial hampered and frustrated.

Numerous situations can be cited where English, and specifically the legal register of English, is a closed book to participants in litigation. The absurdity of the one-language prescription can be illustrated with reference to a case which was recently heard in the southern Cape. An attorney was defending an Afrikaans-speaking client who had decidedly limited proficiency in English. Out of fairness to the client, he presented the plea in Afrikaans to the presiding officer, something which at the time was still acceptable and permissible (it had been drafted before the chief justice’s ex cathedra decision), and it was interpreted into English. At this point, the attorney became aware that the interpretation was not correct, something which could bring about a misrepresentation of his client’s case. He subsequently objected and offered to present the plea viva voce, by way of sight translation, in English, for the sake of his client’s case and of the opposing party. This was not admitted by the magistrate, since the attorney was not a sworn translator. So as to follow procedure, the attorney translated the text phrase by phrase, and the interpreter repeated the words to the court, phrase by phrase. Because it was a waste of precious court time, it was decided to return to the previously “normal” procedure – so that, by way of default, the stipulation of the Constitution, namely “taking into account regional circumstances” (here the fact that Afrikaans is the primary language of a large percentage of the inhabitants of the southern Cape), was tacitly applied. The lesson to be learned from this incident is that the decision compelling monolingualism is more likely to complicate and retard the administration of justice than to simplify it in such circumstances. Simultaneously, it emphasises both the importance of accurate interpreting and the critical role of the use of the first language of participants in court proceedings.

A further important consideration is the fact that large numbers of immigrants from other parts of Africa now live in South Africa. Such immigrants grew up in countries where French or Portuguese are the colonial languages chosen as the official languages (whereas it is English in South Africa) in which court proceedings are conducted. The question arises whether they would be adversely affected by the decision of the chief justice.

While the central problem of language inequality before the law is comparable to the situation regarding English in South Africa, there is a critical difference. While communication with the judicature in their countries of origin used to take place by means of, say, imperfect French, here it has to take place by means of a practically unknown language, English. Regarding the perception of English as so-called world language, it should be noted that even the English spoken in a country such as Nigeria (inter alia, the variety called Pidgin English, spoken across the country) and that spoken in South Africa are often mutually incomprehensible as a result of differences in pronunciation and vocabulary. Therefore, the understanding of English in South African courts is an additional hindrance to people from such countries. The difference between immigrants from elsewhere in Africa and our own citizens is that the use of and preference for our own official languages is recognised by the Constitution, and experts in these languages are available as interpreters, to a certain extent – or would be, if the department of justice were to make provision for regional circumstances and the needs and preferences of citizens living in the areas where court cases are held.

From a scientific perspective, one could take note of the findings of an ex-Nigerian citizen, Sam Usadolo, who has acquired South African citizenship and, after serving for some years as a court interpreter, has obtained a doctoral degree in linguistics at the Nelson Mandela University on the experience of immigrants from elsewhere in Africa in South African courts. His research touched on important issues which also pertain to South African citizens.

His observation is that linguistic human rights, as in the case of other human rights, are of extreme importance to those who are involved, to such an extent that when these rights cannot be guaranteed to those who are linguistically disadvantaged in respect of the use of the predominant official language where they live, they are also deprived of a voice to claim other human rights. The stipulations mentioned in the Bill of Rights, especially those pertaining to the administration of justice, are sacrosanct elements of the democratic basis of the republic. It is, therefore, important that such rights are shown to be applicable in respect of speakers of languages other than English, and by way of extension, speakers of those of immigrant communities in South Africa (compare also Section 9(3) of the Constitution).

The court is regarded as a sensitive social institution, since matters dealt with here may often mean the difference between freedom and incarceration, or, in some countries, between life and death, for the defendant. This fact underlines the need for maximally efficient communication between role players in the courtroom.

Coming to the role of court interpreters, which, as has been shown above, cannot always be guaranteed to do justice to unfettered communication between such role players: what is to be done? 

Leaving aside the situation of immigrant communities, a common factor is the situation of South African citizens who have to give account of their role in matters coming before the court in a language other than that in which they are conversant. This situation is practically always formal and abnormal in comparison with everyday communication, and often occurs in an antagonistic environment. It can naturally be exacerbated by an aggressive prosecutor or an unsympathetic presiding officer. Currently, one finds that the media also play a judgmental (and even condemnatory) role, and thus exert pressure on the process of adjudication. It should be noted that it does not pertain only to defendants in a court case, but that witnesses and, in civil cases, also plaintiffs are often subjected to sharp and merciless interrogation. If this happens in one’s own or in a familiar language, it already presents a difficult situation. If, however, one is dependent on a language with which one is not familiar, it can become traumatic. One often expresses oneself, also by means of body language and tone of voice, differently in a first language than in a later-acquired one, and this obviously contributes to the value and authenticity of what is to be considered as evidence.

This matter is addressed by section 35[3(k)] of the Constitution, part of the Bill of Rights, which reads as follows:

Every accused person has a right to a fair trial, which includes the right to be tried in a language that the accused person understands or, if that is not practicable, to have the proceedings interpreted in that language.

The language proficiency and interpreting ability of a court interpreter, however, if the complexity of the communication in the context of court proceedings is considered, could not be restricted to a basic capability to transfer the thought content of sentences in one language to another language, but set high demands on all factors that determine clear and unambiguous communication in such a sensitive context. The role of the court interpreter, therefore, is extremely important, both as regards a clear understanding of what the judiciary wishes to convey to the person concerned and how the reaction of the non-English-speaking witness or defendant is understood and recorded. What is required is a well balanced level of bi- or multilingualism and understanding of cultural differences by the court interpreter.

Not all interpreters are trained thoroughly enough to comply with these requirements, and the professional training and retraining of court interpreters as a human rights issue should be a high priority to lend credibility to the compliance with a human rights culture in our country.

There are sufficient speakers who can do this important work if the political will is present and training is made available by the government.

Finally, the exact wording of the decision by the chief justice should be regarded in perspective. It reads as follows:

We [should] have everything that is said in a particular case captured in one language that is understood by all the judges – and that language is English.

The point of departure of this decision is that everything that is said should be documented for the sake of its comprehension by the judges. What is not said is that the other role players in court proceedings, whose lives are determined by a judgment, should have the same access to important information, on the basis of which their future will be determined.

EF Kotzé
Forensic linguist

The post The decision to declare English as the only language of record in court in South Africa: a reaction appeared first on LitNet.

Die President se Pretpetpak-parade
(of, met permissie: Die President se Poespasfiësta)

– ’n satiriese toekomssprokie oor vervloë gisterglorie – sónder oorsaak en gevolg – deur Christiaan J de Swardt

Goue lint, die storie begint – en die gordyn lig.

VOORSPEL

Op Planeet Reënboog, reguit op met Die Melkweg, anderkant Die Maan en skuins verby Die Son, tussen Die Hemel en Die Hel, heers President Numero Uno. Hy is ’n vername suurstofvraat en het baie paleise en ’n rits minnaresse.

Almal in Die Heelal en Verder weet van hom. Hy is eintlik net ’n geldgierige pierewaaier-strateeg wat met dwang en vrees regeer, maar hy paai almal met aalmoese.

En kán hy lág! Hy lag oor politieke erns, skater oor belaglike narratief en giggel onbeheers as sy brein hom stom-senuagtig om letters en syfers en ander tongknopers faal.

Sy getroue volgelinge noem hom vererend en lieftallig-troetelend sommer net Nommer Een.

Die Kritici en Die Opposisie verkies egter om hom as Die Nul te verkleineer.

Soos in ’n sprokie is oorsaak en gevolg op Planeet Reënboog oorbodig.

Antiteses gedy.

EERSTE BEDRYF

Nommer Een, of Die Nul, is dol op deftige klere en hy hou daarvan om op te tof. Hy het duisende uitrustings en kan elke uur van die dag iets anders aantrek. As jy hom soek, kry jy hom in sy klerekas, besig om koffers vol klere aan sy bas te pas.

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, wat almal, terloops, sommer net Snawel noem, hou nie eens meer dagboek van Nommer Een se afsprake nie.

Maar hy hou dagboek, want hy het ’n ánder droom en noteer sy eie gedagtes in ’n wolkie op sy I-pod:

Nommer Een verdra g’n flenters
Maar sy fraiings verstrengel in flaters
Hy’s ’n kadermater
Wat knaters laat knetter en knal
Altyd kwater, ’n beterweter-wetter

Sekretaris Inventaris moet die heeltyd lieg wanneer die telefoon lui: “Ongelukkig is President Numero Uno nie beskikbaar nie. Sy Edele moes aanmeld vir sy jaarlikse patriargale patrimoniale parasiet-evaluering ...” Hy bedink homself en korrigeer homself. “Aikôna en askies. Ek herroep myself en ontplooi regstellend en konstruktief-kategories. Ek bedoel eintlik: Die President moes aanmeld en buk vir sy jaarlikse prostaatklier- en testosteroonvlak-evaluering. Baie dankie!

En dan twiet Snawel, want hy het ’n ánder droom: “Nommer Een vrees g’n Latex-vinger nie, want dit klou nie aan Velcro-vryheid nie!”

Daai is een vir die anale, noteer Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd daar is, met sy snawel in ’n wolkie.

En ver verby Iewers, eerder nader aan Nêrens as Êrens, knaag Kosmiese Kakkerlakke verwytend-onverteerbaar aan klitsgras. Dit kweek immers parasiete.

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, is bedrywig. Hy is besig om, in opdrag van Die President, ’n Pretparade ter ere van einste Nommer Een te reël. Dit gaan ’n hygend-genotvolle Skouspel in drie fases wees – met dansers, vuurvreters, akrobate, towenaars, narre en ’n militêre orkes wat Planeet Reënboog se Weermag, Vloot, Lugmag en Mediese Korps verteenwoordig.

Die Departement van Gesondheid, in samewerking met die Departement van Opvoeding, is ook betrokke. Groot advertensieborde met erekte kondome, wat in verskillende groottes en teksture en die allerkleurigste reënbooggeure uit hul geskeurde verpakkings beur, gaan oral toorn terwyl die skare dié trefreël: “kom saam – in ’n kondoom” sal dreundans.

Een van Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, se opdragte is om ’n Pretparade-simfonie met multi-genres in drie bewegings te laat komponeer. “Verteenwoordig tog maar die hele blêrrie demografie; maar net sporadies. Klits ’n Ghoema, konsertina en banjo by; sommer ’n harp ook – net om almal te paai!”

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, waarsku daar is nie begroting vir nóg ’n kuns-en-kultuurramp nie.

Die President het die oplossing: “Vergeet dan van die demografie – én demokrasie!”

En hy voeg by: “Skep waar dit spuit!”

Snawel dink: “Tap?”

Hy kan kwalik lek.

En die krane drup droog …

Die President se volgelinge – aardse wesens en afgevaardigdes van die Buitenste Ruim – word in hordes van planete van oor Die Heelal en Verder met spesiale supersnelskepe afwaarts, opwaarts en sywaarts – afhangende van die GPS-ligging – ontvoer, skryf Sekretaris Inventaris in sy aanvanklike persverklaring. Hy moes homself later korrigeer: “Ek herroep en ontplooi myself regstellend en kategories-konstruktief. Ek bedoel, vervoer.”

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, wat almal, terloops, sommer net Snawel noem, laai Die President se boodskappe van die Wêreldwye Webwerf op die Internet af. Altyd ’n klomp kaf, soos die spul mal Marsmanne wat beweer hulle het via Google bewyse opgespoor van hoe ’n man water op Die Maan kweek en van hoe Wesens van Vreemde Vlieënde Voorwerpe Die Son se skyn met LED-buisligte vervang.

Die rooi liggie flikker op Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, se foon. Dis Die President: “Jy moet reël vir ’n statige, elegante, dog informeel-vriendelike ontwerperspak vir my. Ek wil ekstra spoggerig lyk! Die Presidensie moet pronk. Kry ’n borg! Ek wil beroemdheid dra.”

Snawel vryf sy vingers oor die Aladdin-lampie voor hom op sy lessenaar en hy wens vir towerkrag om dié projek te voltooi. Die President het al deur al Planeet Reënboog se mode-giere gedraf.

Hy Google en kom op kreatiewe tekenaars soos Zapiro, Van Vuuren en Mouton af. Meteens onthou hy egter Die President was nie juis geneë met die robuustheid waarmee dié kunstenaars hom uitgetrek het nie ... En wie tog nóg in Die Heelal sal Die President kan uittrek – vóór hulle hom wil aantrek?

Dis ’n penarie vir dié kanarie. En toe wens Snawel. Want hy het ’n ánder droom ...

Soms moet ’n mens in jou pasoppens wees vir dit waarvoor jy wens ...

Snawel sluimer in. En toe, toe skielik, land daar twee Vreemde Vente op ’n towertapyt in die voorportaal. Snawel verloor skoon van sy vere, maar skud die oorblywende voorheen agtergeblewe benadeeldes reg.

“Welkom! Welkom! Welkom! Bly te kenne! Ek is Sektaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is!”

Hulle lyk verspot en is uitspattig. Snawel voel meteens ongemaklik in hul teenwoordigheid en sy snawel groei. “Jammer, maar in President Numero Uno se kas bruis ’n ontsaglike bedrywigheid. Hy’s besig om ontwerperklere aan sy bas te pas en hy is geensins gerat en gereed vir toerisme-vrygewigheid nie. Hy’t g’n tyd vir ’n gas of las in vlees of gees, want hy maak gereed vir sy ontplooide fees!”

“Ditsem!” dink dié makkers mak. Dis presies waar hulle hom wil hê: onverhoeds in die kas vir ’n breinraps. Hulle stel hulself as Die Gabbas – Adder en Otter – voor: Hulle sê hulle is ruimteberoemde mode-ontwerpers wat die asemrowendste uitrustings van die ongewoonste wondermateriaal maak en dring daarop aan om President Numero Uno te spreek. Hulle het op die Ruimtenet van Die President se beplande Pretparade te hore gekom ...

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, is in ekstase. “Noem my sommer Snawel! Julle kom of julle ontvoer is ... Aikôna en askies! Ek herroep myself en ontplooi die feite. Ek bedoel julle kom of julle gestuur is! President Numero Uno soek juis iemand om hom aan te trek! Hy wil roem dra!” juig hy en wonder dan ’n oomblik swyend oor dié toevalligheid ...

 “Nié voor ons hom eers kaal uitgetrek het nie,” grynslag Die Gabbas onderlangs.

Wat Sekretaris Inventaris nie weet nie, is dat Die Gabbas eintlik vabonde is en nie ’n benul van mode het nie. Hulle is swendelaars, bedrieërs, agterbakse kansvatters!

Maar hy het óók ’n droom ...

President Numero Uno verwelkom Die Gabbas gulhartig en gee ekstatiese gilletjies.

Die Gabbas roem daarop dat hulle glo die wêreld se bekendste en blinkste sterre uit- en aantrek – van Jupiter tot Venus. Hulle wys asembenemende Instagram-sketse. En hulle spog en vertel Die President hulle ontwerp en maak nie net klere nie; hulle berei ook hul eie materiaal voor. Hulle het blykbaar meestersgrade in die weefkuns aan die Universiteit van Uranus verwerf. Maar hul grade is nog in die pos.

President Numero Uno wag ook nog vir syne en hy kus hulle amper oopbek en hy piets hulle toe sommer ook spontaan op die gat.

En Die Gabbas beweer dat die materiaal wat hulle weef nie net ongelooflik mooi is nie, maar dat dit oor spesiale towerkwaliteite beskik. Terwyl die gare glo op die weefraam is, kan jy dit nie met die blote oog sien nie. Dit moet eers ’n kledingstuk word. Boonop is dit amper onbekostigbaar duur en word daarom net vir uitgelese helde in Die Heelal-en-Verder geweef.

Die President glo instinktief wat hy hoor; hy hóéf nie te sien om te glo nie! “Dit moet eksklusief intrinsiek eiesoortig en uniek wees,” dink hy retories.

Dan vertel Die Gabbas hom ook dat mense wat nie die materiaal kan sien nie, onnosel, lui en oneerlik is: ploeteraars. Dié materiaal van uitsonderlike gehalte word eintlik net vir verfynde, kunstige mense – waarvan President Numero Uno natuurlik ’n spieëlbeeld is – geweef.

Hiervan hou Die President sommer baie. Nou kan hy op die koop toe vasstel of sy raadgewers geskik is vir hul belangrike poste. Hulle word mos ministers genoem en wanneer hulle vergadering hou, noem jy dit ’n kabinet. Hul werk is die politiek. Dis soos ’n bende wat die heeltyd planne beraam om die wêreld oor te neem.

Die Nul, soos hy af en toe verkleinerend genoem word, se kritici beweer egter sy skobbejak-kabinet is eintlik ’n sirkus met akrobate, burokrate, tronkvoëls, rassiste, kapitaliste, xenofobe, kommuniste, homofobe, narciste ook narre en allerlei ander onuitspreekbare -ismes.

Die Gabbas haal sommer dadelik ’n maatband uit en begin Die President van kop tot tone meet en maak aantekeninge in hul notaboekies. En hulle vlei Die President met stroopwoorde. “Dit sal vir ons ’n eer wees om iemand van u statuur aan te trek: vors, atleties en aantreklik!” sê Adder Gabba terwyl hy sukkel om die maatband om Die President se boepens te pas. Dié komplimente is soos musiek in sy ore. Dis presies wat hy wil hoor!

Toe haal Otter Gabba ’n prettige pet uit ’n doos en vertoon dit met snaakse gebaartjies aan Die President. “Hierdie is ’n voorbeeld van ons ongewone ontwerpe. Ons noem dit die Pretpetreeks: ’n poespas van prag en praal!”

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, maak ’n nota in ’n wolkie dat hy hierdie frase in sy opgegradeerde media-mededeling moet deel.

Die President hou sommer baie daarvan. “Ek moet erken ek het nog nooit sulke teksture en kleure gesien nie. Inderdaad kategories onteenseglik en onaanvegbaar uitstaande!” verklaar hy in hogere politieke taal wat hyself nie verstaan nie.

Hy wil sommer ’n hele nuwe uitrusting daarvan hê; alles bypassend. “Dan noem ons dit die President se Pretpetpak!” en hy lag dat sy boepens op en af skud. “My eie, eensoortige ontwerperreeks!”

Adder en Otter Gabba, wat hulself as wewers-ontwerpers-kleremakers voordoen onderhandel oor ’n ontwerperfooi. Hulle kan Die President ongelukkig nie volkome borg nie, maar hulle is bereid om vuil geld te aanvaar en hom ’n goeie afslag te bied.

Hulle versoek weefstoele, naaimasjiene, skêre, naalde en koppiespelde en die duurste sygare.

En hulle dring op ’n vuilwasgoedmasjien aan ...

En Die President reël ’n elektroniese oorplasing uit die energiefonds. “Koop álles en meer wat julle nodig het, Gatgabbas!”

Eina, dit het uitgeglip!

En Sekretaris Inventaris dink ’n wolkie: “Dié karnallies karteer kafoefel-konsternasie!”

Die Gabbas spring kamstig aan die werk. Maar eintlik is daar net mooi niks op die weefmasjiene nie. Hulle dring op nóg gare – goud en silwer en al die kleure van die reënboog – aan en Die President moet maar opdok. Hy onderskep geld uit die ruimtevervoerfonds. Die Gabbas koop natuurlik nie rêrig gare nie en herlei daardie betalings elders heen.

Maar Die Gabbas is woelig. Hulle arms beweeg en hul vingers trek en vou en vleg om die onsigbare gare tot laat in die nag.

En die wasmasjien begin dreun ...

Intussen gee Die President vir Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, opdrag om Die Media ook te nooi.

Die Media is mos die mense van die koerant, die radio, televisie en ander tegnologiese kommunikasiegoeters. Hulle noem hulself verslaggewers, joernaliste, redakteurs en kommentators, maar party van hulle lieg egter meestal en versprei dikwels vals waarhede.

Die President en ander heersers in Die Heelal verwys met traak-my-nie-agtige selfverheerliking en trompetgeskal daarna as fopnuus.

Die Gabbas werk nou al ’n ruk aan Die President se Pretpetpak. En Die President kan kwalik sy nuuskierigheid inhou. Hy wil gaan skelm loer, maar omdat hy glad nie aan sy vermoëns twyfel nie, besluit hy om sy politieke bende te toets. “Daardie gawe makkers sê mos net wákker, fyn en kunstige mense kan die onsigbare materiaal sien,” dink hy.

In die dae wat voorlê toets hy sy ministers een na die ander. En elkeen van die ministers sien net bloot niks nie! Want daar is niks om te sien nie! Maar Die Vreemde Vente weef en weef en weef en hul vingers wuif in die lug soos hulle beduie.

“Is dit nie asemrowend uitsonderlik nie! Kyk net: dis ’n katafonie van kleur, ’n simfonie van tekstuur!” Nie een van die ministers verstaan juis wat Die Gabbas kwytraak nie, maar dit klink ongewoon besonders. Dit pla hulle erg, want hulle is wragtig nie lui, onnosel en oneerlike ploeteraars nie, maar hulle kan wragtig nog geen materiaal sien nie.

Omdat die ministers bang is Die President gaan hulle afdank, swyg hulle een na die ander oor wat hulle nie gesien het nie en almal vertel Die President van Die Gabbas se vaardigheid en hoe vernuftig die onsigbare materiaal geweef word. “Dis bloot te mooi vir woorde!”

En die heeltyd knoei Die Gabbas agteraf en eis nog geld vir kamtige gare. Die President bly betaal, skryf net tjeks uit en doen elektroniese oorplasings na anonieme banke elders in Die Heelal en Verder.

Hy delf nou al in die ruimteregering se openbare uitsaaifondse, belastingfondse, aftreefondse...

En die wasmasjien week ...

Die nuus oor Die President se Pretpetpak-parade versprei gou en almal op Planeet Reënboog, in Die Heelal en Verder weet nou al van dié wonderbaarlike materiaal. Nou wil Die President dit darem self ook sien. Hy brand van nuuskierigheid.

Die Gabbas is steeds bedrywig en maak of hulle druk aan daardie niks werk. Die President se Bende vergesel hom met hul palms op sy blaas en almal maak opgewonde, waarderende aanmerkings oor die verruklike weefwerk en hulle help selfs om die rolle en rolle materiaal van die weefmasjien af te haal en op te rol.

Die wasmasjien begin was ...

En riep-riep-raai: Die President sien dan niks nie! Hy rek sy oë groter, leen een van die ministers se bril, kyk naderby, maar hy sien steeds niks nie. Die President word yskoud, want beteken dit dan nou dat hy ’n onnosele, lui en oneerlike ploeteraar is en nie bevoeg is om Planeet Reënboog se heerser te wees nie? Hy is tog ’n fyn, kunssinnige kultuurmens. Die Gabbas sê ook dan só ...

Al die ministers kan dan die materiaal sien; net nie hy wat President Numero Uno is nie! Die President haal diep asem en verklaar onomwonde: “Onverklaarbaar woordeloos verruklik!” en hy plak ’n palm met Die Gabbas. Almal prys hul werk en Die President besluit om die Orde van Uitvinding aan Die Gabbas toe te ken. Hy gee hulle die titel van Weefmeesters en betaal hulle ook sommer boonop ’n vet prestasiebonus – met ’n diep delf in die ruimteregering se noodfonds.

Planeet Reënboog se ruimtewye radiostasie, Radio Orion, en die TV-kanaal Ruimtenuus, kom doen onderhoude en gesels met Die Gabbas en Die President. Maar Die Gabbas wys nie materiaal nie. Dit moet glo ’n verrassing wees. Die oggendkoerant, Sterrelandnuus, kom loer ook in en Die Gabbas laat toe dat die fotograaf Die President met sy Pretpet afneem. Net om die mense ’n voorsmakie te gee van wat kom.

Almal word egter gewaarsku: as hulle nie Die President se sonderlinge uitrusting kan raaksien nie, is hulle lui, onnosel-ploeterende liegbekke.

“Die Pretpetpak-parade is môre,” kondig Die President aan en vra bekommerd: “Gaan my Pretpetpak betyds klaar wees?”

Maar natuurlik! Die Gabbas – Adder en Otter – sal deurnag werk. Die President reël dat die maan nadergeskuif word sodat hulle by helder lig kan werk. Hy wou eintlik die son langer ophou, maar daardie werkers staak blykbaar oor salarisgeskille wat nog geskik moet word.

Jy hoor net skêre knip en masjiene stik en jy sien net naalde en koppiespelde in die lug beweeg, maar daar is geen materiaal tussen die skêre en die koppiespelde of onder die masjien se naald nie. Daar is nie eens gare in die naald nie. 

En nou spoel die wasmasjien al ...

Vroegoggend die volgende dag is Die President se Pretpetpak kamtig klaar. Die Presidensie – dis nou Die President en sy Bende – kom byeen om die finale uitrusting te inspekteer. En almal is dit eens: só iets het hulle nog nooit voorheen gesien nie. Wel, daar is absoluut niks om te sien nie. Maar daaroor swyg almal natuurlik.

En Adder en Otter fuif vrolik. Die President ken die Orde van Ontwerp aan hulle toe en bekroon hulle as die Ontwerpers van die Millennium. En hy gee homself sommer ’n meevallertjie vir sy eie kreatiwiteit: onnodige aanbouings by en opgradering van sy aftreeoord.

“Is die ontwerp nie manjifiek nie!” klop Die Gabbas hulself op die skouer. “Dis ’n ruimtelike studie van grasie, ’n ontploffing van lyne en styl, ’n palet van kleur en tekstuur, die stempel óp elegansie. Maar belangriker: dit is Die President se eksklusiewe Pretpetpak-paradereeks.”

Selfs Die President en sy Bende het g’n benul wat Die Gabbas nou daar kwytgeraak het nie, maar dit klink ongewoon besonders en hulle beaam elke woord.

Die Gabbas beveel Die President om sy klere uit te trek. Hy doen dit teensinnig. (Hy’t immers nie vir daardie opspraakwekkende gewapende spiesskildery – wat toe deur ’n jaloerse volgeling met verf bemors is – geposeer nie!)

Die President laat nie deurskemer dat hy nie die uitrusting kan sien nie. “Die materiaal is só lig en fyn, u sal nie eens voel u het klere aan nie!” vertel Die Gabbas.

Die Vreemde Vente trek al sy klere uit en gee sy nuwe uitrusting stuk vir stuk aan. Sokkies, onderbroek, onderhemp, broek, baadjie, ’n jas met ’n lang sleep en bypassende gordel, das, ’n sakdoek en selfs skoene!

Die President trek stuk vir stuk aan. Nou paradeer hy op en af en al in die rondte voor ’n lang spieël. Sy Bende se voete is in hul hande, hulle klap palms, blaas sy ego en die komplimente slinger oor en weer.

Die President voel soos, wel ... ’n President in ’n Pretpet-paradepak! En nou glo hy al wragtig hy dra beroemde ontwerpers se klere! Die President se uitrusting word afgerond. “Al wat nog kort,” sê Adder Gabba, “is u Edele se Pretpet!” en hy plak dit op Die President se kaalkop.

Otter Gabba kry nog ’n verspotte idee. “President Numero Uno kan nie sónder juwele in die openbaar verskyn nie,” en hy haal twee blink metaalballe uit sy mandjie en werk dit weerskante van die Pretpet vas. Dit lyk soos oorbelle.

“En ’n kryger van u statuur, moet sy mag paradeer,” en hy druk ’n spies teen Die President se sy.

“Siedaar,” jubel Die Gabbas tevrede. “U Edele, u is gereed! Die skare wag!”

Nou spin die wasmasjien al ...

 “Hoe vleiend. Hoe verslankend! ’n Stylversnit tussen kleurkoördinasie, onontginde teksture, gekomplementeer deur statige elegansie en prettige informaliteit! Dis ’n skitterende skepping. Dis manjifiek!” koggel Die Gabbas.

Die President en sy Bende weet nie juis wat al daai prul beteken nie, maar hulle hou van die narratief, want dit klink ongewoon besonders en hulle knik hul kenne instemmend.

En Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, noteer in ’n wolkie: “Sy Edele sal gewis gerekoknaaisd word!”

En hy twiet: “Die President se Pretpetpak is ’n poespas van prag en praal! Tog te poenankies!”

En net toe Die President sy gaai draai, pak Die Gabbas op. Adder sê vir Otter: “Kan jy dit nou oorvertel? Hulle glo toe tot Die President dra rêrig ’n pet!”

Buite smul Die President se Planeet Reënboog-volgelinge en besoekers van Die Heelal en Verder aan boerewors en koesisters, krummelpap en chakalaka, bunny-chows en samoesas. Hulle toi-toi en hip-hop, dans die seties, vastrap en die wals, doen die riel en swaai gat terwyl hulle wag. Die mense staan langs die strate, loer by vensters uit en hang aan boomtakke.

 ’n Greep na niks.

Die President se lyfwagte beskerm hom, die Pretpet-pakparade spring op aandag en die militêre orkes marsjeer op die ritme van ’n simfonie wat ten duurste nié gekomponeer is nie!

Maar almal is dit eens: President Numero Uno, of Nommer Een, soos sy volgelinge hom vererend en lieftallig-troetelend noem, se uitrusting is manjifiek! Selfs Die Kritici en Die Opposisie, wat Die President as Die Nul verkleineer, is ’n oomblik innemend verras. En terwyl die heerser sy juwele paradeer en sy spies met die een hand soos ’n wafferse kryger in ’n stryd beheer, wuif hy die denkbeeldige sakdoek met die ander hand.

Kameras flits en almal buig voor hom.

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, twiet:

Die President pronk koddig en kordaat
Met balle geslyt en spies geslyp
’n Kadet op parade sonder ploeter en spyt

Tog is daar is mense wat kon sweer Die President het nie klere aan nie, maar niemand durf dit hardop dink nie. Netnou vermoed die ander mense hulle is lui, onnosele leuenaars.

En almal roep: “Hoera vir Die Pretpresident!”

“Manjifiek!”

“Hiep-hiep en ’n piep!”

“Hoera en nog ’n piep!”

“Manjifiek!”

Maar toe die toejuiging effens bedaar, fluit ’n seuntjie deur sy vingers en sê verward, maar spontaan: “Maar Die President is dan kaalbas …”

“Sjoes!” sê die kind se ma. “Ai, kinders kan darem soms sulke nonsens kwytraak!” en sy snou hom met ’n dwarsklap in ’n ander bloedgroep in!

Daar gaan meteens ’n fluistering deur die skare. “’n Kind daar anderkant sê Die President is kaalgat …”

En Die President begin ook al dink. “’n Kind sal tog nie jok nie! Dalk is ek naak …”

En nou blaas álmal fluitjies! Die President is, sowaar as wat padda manel dra, poedelnakend! ’n Paar tannies snak na hul asem en val flou, die omies word bloedrooi in die gesig en kyk skaam anderpad en die kindertjies giggel net en spot.

Hy is dalk President Numero Uno
En hy’t dalk klere in ’n tas en vere in die kas
Maar wrintiewaar: hy’t g’n flenter aan sy bas!
Hoe da’ nou, waar’s jou bravade en jou wil?
Arme Ou Nommer Nul!

Maar Die President bring sy Pretpet-pakparade op aandag, trek net sy pet – met die klokke wat soos oorbelle lyk – laag oor sy oë en paradeer voort. En elke keer as hy sy kop skud, sien jy net ’n spies tussen die klokke kwyn.

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, wat almal, terloops, sommer net Snawel noem, skud net sy kop en slyp sy snawel terwyl hy twiet: “Dié keer maak die vere nie die voël (toe) nie. Wat ’n siesfiësta vir dié kratergat!”

Die volgende dag is Die President se Pretpet-pakparade voorbladnuus in Planeet Reënboog se koerant, Sterrelandnuus. Die opskrif is: “Nou-toe-nou, Numero Uno!” En Media Heelal bespiegel: “Is Knopkop se klok geklink...?”

Daar’s tot ’n kleurfoto van dié modepetalje, maar ondertoe, waar Die President se spies moes wees, is ’n onvleiende sensuurstrepie getrek.

Dit gons op Sosiale Media. Een versteekte webwerf in die diepste, donkerste onaantasbare en onopspoorbare kuberruim, bekend as Fopspeen, het nié Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is, se informatiewe korreksies betyds ontsyfer nie en raak in die alfabet verstrengel en berig onder die opskrif:

Flatervraat se Vlugfiësta (ont)vou

Gerugte dat President Numero Uno tydens sy Presidensiële Parade ontvoer is, kon teen spertyd nie bevestig word nie. Sy woordvoerder, Sekretaris Inventaris, beweer korrigerend, regstellend en kategories-konstruktief dat Die President homself ná ’n siësta van nege sekondes herroep en ontplooi het. Hy herken, erken en verken niks nie, maar ontken en misken álles. Die President self het in ’n eksklusiewe onderhoud met Die Fopspeen die woorde “Aikôna” en “Baie dankie” benadruk. Universele kommentators sug instemmend op navraag: “Ai, die impak van ’n onbesonne (politieke) sekonde tog! Die nagevolge kan ’n leeftyd duur. Net soos ’n orgasme ...”

En ja, van Die President is daar inderdaad geen teken nie. Nie in sy weelderige klerekas nie; ook nie by sy glanssjebien nie.

Leeg. Geplunder. Gestroop.

Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat áltyd dáár is en almal, terloops, sommer net Snawel noem, lieg steeds: “Aikôna en askies. Ek wil dit kategories-konstruktief stel dat Die Fopspeen die feite verdraai en my woorde verkeerdelik geplagieer het! Baie dankie!”

Hy teug diep deur sy snawel en kondig aan. “President Numero Uno is al van vroegdag verby deurnag by laevlak-samesprekings in die Kleiner Heelal-en- Nader oor klimaksale skommelinge ...” Hy korrigeer homself. “Aikôna en askies. Ek herroep en ontplooi myself konstruktief-kategories. Ek bedoel eintlik: Die President is geensins al van vroegdag verby deurnag met indringende hoëvlak samesprekings oor die klimaat – van gety-skuiwe, nie-volhoubare sonverkoeling, wolkbreuk-herwinning en hidrologiese kartering, klimaatverduistering en ander katastrofale verwikkelinge – in die Groter Heelal-en-Verder betrokke nie. Baie dankie!”

Dan smyt Snawel die foon neer. Hy’s moeg om kategories-konstruktief aikôna en askies te prewel. Nie te danke!

Sekretaris Inventaris voel nou vere!

En bevry. Hy hét immers ’n ánder droom ...

Facebook-volgers spoeg prontuit: “Die f@kop het gef@okof!”

DERDE BEDRYF

President Numero Uno is hóóg!

(Weliswaar Rastaloos, want dié gebruikie vir medisinale doeleindes moet nog onderteken en amptelik gewettig word.)

Terwyl die horende doof en siende blind skare dink hulle kyk na Die President en luister na ’n klanklose Pretparade-simfonie in drie bewegings by die presidensiële optog het twee vreemde vet vente hom ongesiens en geruisloos met hul towertapyt in ’n waas van vulkaniese uitbarstings, verwarring en verwerping opgeraap.

Eintlik is Die President en Die Gabbas toe al die tyd drie strategiese kaalgatte wat uit een vet pretpet vreet!

Doer bo, nog hoër as die hoogste hoog, in Die Ander Heelal & Tydsfeer, sweef Die Nul en Die Gabbas vryvliegend op ’n towertapyt na ’n onbekende bestemming; ’n afspraak met die onberekende onbekende; moontlik Planeet Zero. Die mat dra swaar aan hul bagasie. Daar’s ’n vuilwasgoedmasjien – waarin wit monopolie-kapitaal week, was, spoel, spin en droog – én ’n skarnierskeurende staalkabinet, bultend-kreunend met verdoemende bewyse.

Die tapyt maak wilde riffels – soos groot, rollende branders in ’n woeste seestorm op pad strandoewer toe. Die President en Die Gabbas trap soos sirkusnarre rond om hul balans te behou, koes versigtig vir moerse meteoriete en ontglip vlugvoetig net-net verskietende Supernovas, terwyl hulle die kabinetlaaie koorsagtig oopruk, geheime leggers de-klassifiseer en dossiere van wantroue en beskuldiging in die wind laat verdwyn.

Nou giggel Die President homself flenters, terwyl hy selfvoldaan oor sy boepens vryf en die soustrein sonder brieke deur sy lippe toet.

Onderaan die towertapyt – inderdaad ’n duurgeweefde vertoonvaandel – pryk ’n swart driehoek met geel fraiings, ’n groen gaffel (in die vorm van ’n horisontale Y) met wit fraiings wat tot teenaan die wapperkant bloei, met weerskante ’n rooi trapesium bo en ’n bloue onder.

Op dié simbolieklose kleure wapper die vlugnommer amper ontsyferbaar in die turbulensiegolwe: Vlug 789+.

Op die horison verloor die reënboog skyn en die mespunt-ontknoping word op die spits gedryf.

Daar is niks meer om aan vas te klou nie ...

En toe in ’n besete frats van sonsverduistering gebeur dit: Die President se toiings hang uit. Hy is nou goiings en hy en sy leë kabinet tuimel aarde toe, terwyl Die Gabbas – Adder en Otter – met die vuilwasgoedmasjien op hul towertapyt verder vlieg en net ’n spikkeltjie in Die Heelal-en-Verder word – verdwene in die niet. Hulle word so onsigbaar soos Die President se Pretpet-paradepak.

Vergewe. Vergete. Vervlietend.

NASPEL

Almal sal egter altyd wonder:

Is Die President bedreig en bedrieg, deur die ore gewerk en gestoot?

Of het Die President sy balans verloor, gesteier en per abuis gestruikel?

Of het Die President vrywillig(-gedwonge) gespring?

Daaroor, natuurlik, swyg Die President mag(te)loos.

Inderdaad op heterdaad.

Hy giggel nog – met seepwit-geskuimde boude onder ’n stortkop sonder uitsig.

In veilige bewaring.

’n Openbaring van uitdrukkinglose insig.

Oranje is nie sy kleur nie.

En meteens is die voormalige Nommer Een dankbaar dat hy gratis antiretrovirale medisyne aan die nasie uitgedeel het ...

Hy is ook tevrede dat hy gratis tersiêre onderrig beloof en bewillig het. Want nou kan hy tóg amptelik ’n kwalifikasie aan UMKAV (in die volksmond sommer net Oemfkaf genoem – die Universiteit van Mag & Korrupsie) behaal.

#Gerekoknaaisd!

Sug!

Fluit-fluit, ons storie is uit!

Of nie?

• VRYWARING: Enige ooreenkomste tussen lewendes, dooies en dié wat nog tussen hemel, hel en elders op pad soontoe talm en werklike en onwerklike gebeure kan onmoontlik nie toevallig wees nie. Die pleger van hierdie prulmisdaad is onverantwoordelik en verwerp alle aanspreeklikheid vir sy benewelde gedagtevlugte.
• NASKRIF: Sekretaris Inventaris, Die President se Man wat altyd daar wás, of sommer net Snawel, soos hy almal van wie hy hou en almal wat nou ook van hom hou hom laat noem, het toe daardie droom gejaag waarna hy nog altyd gestreef het. Hy is nou deel van ’n Heelal-en-Verder-beroemde skerpskertsskets-kletsrymtrio – bekend as Die Snawel en Die Gabbas. Hul debuutalbum heet Siesfiësta (met die subtitel Die President se Pretpetpak-parade) en bevat die treffers Numero Uno, Oemfkaf, Latex&Velcro, Flatervraat of Kratergat?, Fraiings & Goiings, Aikôna-Askies, Die Nul, Vlug 789+, Die f@kop het gef@okof, Voel/Voël/Vry, Giggelril, Allemintig-Genugtig en #Gerekoknaaisd! Die video-weergawe van hul treffer Gatgabbas – ’n choreografeerde holruggeryde revue – is in die geheim by ’n korrektiewe instelling op Planeet Reënboog geskiet – met ’n gemoedelike kamee-verskyning deur Die Nul.
• Word vervolg ...

The post Die President se Pretpetpak-parade: ’n toekomssprokie appeared first on LitNet.

Boormasjientoring  ter illustrasie | Foto: die skrywer

“The impact of drought can be managed and reduced by appropriate policies and actions.”
Van Zyl, Malherbe en Newby, 2011, p27

Die Kola-boorgat in Rusland is die diepste boorgat op aarde [met soliede staalwande sonder die invoeging van siwwe of dreineringspunte (strainers)] en strek vir 12 262 meter die aardkors in. Daar is in 1970 met die boorproses begin en die doel was suiwer wetenskaplik van aard. Water is op ongeveer 7 km-diepte raakgeboor, en die wetenskaplike hipotese was dat suurstof- en waterstofatome op hierdie diepte onder groot druk saam geforseer word met watermolekules as die eindproduk. In die Russiese volksmond het hierdie boorgat as die “put na die hel” bekend gestaan.

Dit is logies om te verwag dat tydens die huidige droogtekrisis die vraag na boorgate geweldig sal toeneem. Soms gebeur dit ook dat huiseienaars met aktiewe boorgate nalaat om boorgatkennisgewings op hul hekke aan te bring. Die aanbring van boorgatkennisgewings word tog immers deur munisipale regulasies voorgeskryf. Waarom werk sommige boorgat-eienaars nie altyd saam nie? Sielkundige eienaarskap is die oortuiging wat by ’n persoon ontstaan dat ’n bepaalde teiken vir eienaarskap, inderdaad syne is. In so ’n geval is die boorgat dus die teiken van eienaarskap. Dit is ook bekend dat die konstruk sielkundige eienaarskap op ’n skaal van hoog tot laag wissel. Dit mag wees dat ’n boorgat-eienaar met relatief laer sielkundige eienaarskap minder identifiseer met sy besittings omdat dit nie sterk aan sy selfidentiteit gekoppel is nie. Die gevolg is dat die aanbring van kennisgewings doodeenvoudig nie ’n belangrike kwessie vir so ’n boorgat-eienaar is nie.

Eienaars met sterk sielkundige eienaarskap teenoor besittings daarenteen, kan moontlik ’n ander soort reaksie toon soos byvoorbeeld: “Dit is my eiendom en my boorgat, indien ek ’n regulasie oortree is dit my saak, dit is my voorreg om te kan kies of ek ’n kennisgewing wil opsit of nie.” Dit is wel moontlik dat so ’n reaksie op ’n houding van eiegeregtigheid kan dui, met ander woorde ’n inherente en oormatige vertroue in eie oordeel om self te besluit. Dit kom neer op die selftoe-eiening (entitlement) van die reg om plaaslike boorgatregulasies te oortree. Daar behoort natuurlik gewaak te word teen veralgemening. Allerhande variasies op dié tema van sielkundige eienaarskap is moontlik, maar die kwessie skakel wel direk aan by die etiese bewussyn en etiese verantwoordelikhede van boorgat-eienaars.

In aansluiting by hierdie argument skryf Dylan Selterman in die nuutste uitgawe van National Geographic oor die balans tussen individuele gierigheid versus die voordeel/belange van ’n gemeenskap as ’n geheel (greed versus the common good). Hy verwys na Garret Hardin se konsep van die “tragedie van algemenebelang” wat impliseer dat wanneer ’n oorwig individue in terme van hulle eie selfbelange besluite sou neem en daarvolgens optree ten koste van gemeenskaplike belange, so ’n proses katastrofiese gevolge vir die samelewing kan inhou.

Die konflik tussen individuele belange en gemeenskaplike belange is ’n welbekende kwessie. Selterman se terminologie grens egter aan die oordrywing van individualisme deur daarna as “gierigheid” te verwys. Die beginsel kom doodeenvoudig neer op die opweging van individuele behoeftes teenoor gemeenskaplike behoeftes. By die oorweging van die bekendstelling van nuwe tegnologie of ’n nuwe fasiliteit is die eerste belangrike vraag wat gevra word: “Wat is die betekenis van die aanwins vir ons almal?” Hierop volg: “Wat is die betekenis daarvan vir die individu?” Dan volg verdere vrae naamlik: “Is die aanwins versoenbaar met die gemeenskaplike behoefte om die gebruik daarvan te verseker?” Indien die aanwins nie volkome versoenbaar is nie, ontstaan die vraag: “Behoort dit toegelaat te word in die gemeenskap, terwyl die risiko bestaan dat die gemeenskap van tyd tot tyd die nadelige gevolge daarvan kan ervaar, ter wille van akkommodering van die spesiale behoeftes van sekere individue?”

Tydens ’n onlangse gesprek met ’n boorman oor op watter diepte water in daardie omgewing normaalweg gekry word, was die antwoord dat water gewoonlik so tussen 70 en 100 meter in die granietrots raakgeboor word. So ’n boorgat kan so in die omgewing van R100 000 kos, afhangende van die diepte en indien die pompe en bykomstige toerusting bygereken word. Die boorman noem verder dat ongeveer 600 boormasjiene in Suid-Afrika elke dag aktief besig is om vir water te boor. Indien ’n mens sou redeneer dat 400 suksesvolle gate geboor word elke twee tot vier dae, dan is dit ’n groot getal nuwe boorgate wat jaarliks by die bestaande totaal gevoeg word. Die boorman weet egter nie presies hoeveel boorgate in totaal reeds in Suid-Afrika gesink is nie. Daar bestaan spesifieke regulasies oor die boor van boorgate en die regulasies verskil vir boorgate op plase en munisipale areas. Die hopies grond wat in netjiese rytjies op die sypaadjie lê (sien foto hier onder) is grondmonsters wat elke paar meter geneem word van die rotsskerwe wat tydens die boorproses uitgeblaas word. Die bruin hopies is gruis (maw ongekonsolideerde en verweerde rots), die bloues is graniet (vaste rots of bank) en dan die hopies modder (die struktuur of verskuiwing) wat die diepte aandui waarop water raakgeboor is. ’n Boorgat wat in sekere soorte ondergrondse rotsstrukture gesink word kan problematies wees weens die ontwatering van rotsopeninge en grotte. Die onbekende aard van die ondergrondse watervloei en die vibrasies van die boorproses kan dalk barste en krake in huise se mure en strukture veroorsaak. Die werklike effek van die ontginning van water sal eers gesien word lank nadat die boorgat geboor is. In so ’n geval kan die boorgat met sement opgevul word om die toevoer van water vanaf die boorgat af te sny, en die verdere implikasies is die eienaar se verantwoordelikheid.

Boorgatgrondmonsters ter illustrasie | Foto: die skrywer

Indien elke inwoner van ’n bepaalde dorp elkeen ’n eie boorgat op sy erf sou laat boor, dan gaan dit waarskynlik op ’n topografiese kaart lyk soos ’n deeglik geprikte makataanskil. Wat gaan die gevolge wees indien barste in die rotsformasies ondergronds ontstaan en sodoende omstandighede vir aardskuddings en insinkings skep? Wat die effek op die beskikbare ondergrondse waterbron sal wees, bly ’n ope vraag. Sal baie ou en groot bome met diep wortelstelsels nie dalk doodgaan nie? Wat sou die mikrobiologiese kwaliteit en die risiko vir gekontamineerde water (parasiete of selfs e-coli) wees? Souterige water kan mos ook hipertensie veroorsaak.

Betroubare verslae deur NASA en die Wêreldbank dui daarop dat die oormatige uitpomp van grondwater aanleiding gegee het tot ernstige grondinsakkings in stede soos Jakarta sowel as die San Joaquin-distrik in Kalifornië. Laasgenoemde het reeds 8,5 meter sedert 1920 gesak.

Dit is dalk ’n goeie oplossing indien bure boorgatwater deel, want wie se water vloei nou eintlik in ’n boorgat op? Water is na regte ’n nasionale bate. As water gedeel word sal die etiese beginsel van medemenslikheid en mededeelsaamheid in ons samelewing bevorder word. Dalk sal gevoelens van eensaamheid en isolasie ook afplat, want bure sal nou verplig word om oor die verdeling van die water te praat en op dié wyse word interpersoonlike kommunikasie bevorder. Daar word beweer dat derduisende Londenaars deesdae uiters eensaam is en nog nooit hulle bure ontmoet het nie. Nasionale statistiek toon aan dat 2,4 miljoen Britte aan kroniese eensaamheid lei. Indien dit daar só gaan kan baie van ons mense ook mos geïsoleerd voel.

Die vryemarkbeginsels werk natuurlik so dat dié wat vermoënd genoeg is hulself kan uitkoop uit die waterbeperkings, terwyl die res hul waterverbruik moet verminder. Dit is ook welbekend en prysenswaardig dat bure op verskeie dorpe en plase reeds boorgatwater deel tot die wedersydse voordeel van die verskillende partye wat betrokke is. Sommige verdeel die totale koste tussen hulle, maar daar is ook gevalle bekend waar boorgat-eienaars ten spyte van die koste aangegaan, aangebied het om water met die aanliggende bure te deel. Dit is werklik innoverende en gewaardeerde idees, maar sal boorgat-eiegeregtigheid en boorgatmededeelsaamheid oor die langtermyn werklik versoenbare en volhoubare bedmaats word in die alledaagse lewe? Dit is moontlik dat die algemenebelange-beginsel makliker laer af op die welvaartspiraal toepasbaar is as hoër op. Die netelige kwessie hier gaan ook nie noodwendig net oor die getal boorgate in ’n bepaalde gemeenskap nie. Dit gaan oor die langtermyneffekte van grondwater-onttrekking deur boorgate op die deurlopende beskikbaarheid en kwaliteit van grondwater in daardie gemeenskap.

Die argument kom dus op die “common good”-kwessie neer, wat verreken en doeltreffend aangespreek behoort te word. Die kern van die saak verwys direk na die risiko’s en nadelige gevolge wat die oorbenutting van grondwater vir die breë gemeenskap inhou, ter wille van die akkommodering van die spesiale behoeftes van individue. Dit is waarskynlik ’n aangeleentheid waaroor verdere navorsing gedoen kan word met aksie-stappe wat aansluit by bestaande prosedures om die impak van die droogte doeltreffend te bestuur en verminder.

Bronne

Callahan D,  2003. Individual good and common good: a communitarian approach to bioethics. Perspectives in Biology and Medicine, 46(4), 496–507.

Kings S, 2016. South Africa’s borehole crisis. Mail & Guardian. https://mg.co.za/article/2016-02-04-borehole-crisis-this-is-not-a-drill (18 April 2018 geraadpleeg).

Lötter C, privaat praktiserende geofisikus en geohidroloog, Stellenbosch. Persoonlike kommunikasie, 24/4/2018.

Paundra, J,  L Rook, J van Dalen en W Ketter.2017. Preferences for car sharing services: Effects of instrumental attributes and psychological ownership. Journal of Environmental Psychology, 53, November, 121-130.

Richardson, PE. 2016. Hunting the Kola superdeep borehole. Russian Life, Mei/Junie, 40–44. http://web.b.ebscohost.com.ez.sun.ac.za/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=4&sid=0d6a83a8-2f25-420c-91c8-6b99b0b825c4%40pdc-v-sessmgr01 (22 April 2018 geraadpleeg).

Selterman, D. 2018. Greed versus the common good. National Geographic, 233(6), 15–18.

The National Academics of Sciences, Engineering and Medicine. Stability, failure and measurements of boreholes and other circular openings. Chapter: Conclusions. Washington: NAS. https://nap.edu/read/9177/chapter/8#74 (18 April 2018 geraadpleeg)

Van Zyl, D,   J Malherbe en TS Newby. 2011. Living with drought. Adaptation, alleviation and monitoring, pp 26–36 in HL Zietsman (Red). 2011. Observations on environmental change in South Africa. Stellenbosch: Sun Press.

The post Deelbaarheid van grondwater appeared first on LitNet.

Katrienkie – van hawegirl tot lady
Cara Blake
Naledi
ISBN 9782928426028

Om te praat of te skryf oo sulke goed is maa ’n swaa storie. En daai stilte wat nee val oo mense, vroumense veal, issie ’n niewe stilte nie. En vi my is die boek ’n manier wattie net Katrienkie nie, maa oek anners, wat self deu vekragting of molestering gegan het, as kind of tiener of selfs grootmens, kan velos van daai donke stilte.

Ek het my pad met selfhelpboeke begin trug in 2003, toe ek ’n boek, The artist's way deu Julia Cameron, angevattit. Nou, Katrienkie val innie selle genre soes The artist's way, wan dit is te doen met binne-heelmaak-wêk. Katrienkie is maa ’n kôt boekie van 83 bladsye, dis in twie gedeel, maa onthou dissie ’n gou liesie.

Deurie eeste deel vannie boek vat Katrien ôs deu haa worstelinge, en hoe die seer wat sy deugemak het ’n groot impak op haa liewe gehad het. Katrien vetel hoe wat sy deu gemak het haa uit haa eie lyf uit gejag het. Sy praat oo haa vehouding met Got, en hoe haa vekragting ennie feit dat sy seksueel misbruik was haa vehouding met Got lielik geknou het. Ek ken daai storie met Got. Sy praat innie boek van hoe moeilik dit is om, as iemand wat vekrag of gemolestee is, in ’n Got te gloe. Wan mieste vannie tyd issie molesteerder ’n man en Got, innie wêreld se oë, wôt as ’n man gesien. Katrien vat jou saam met haa om te sien hoe sy daamee gedealit. Dis nooit ’n maklike storie om na jouself te kykie. En hoe maklik is dit om jouself af te druk wanne djy na jouself kyk? Ek vestaan wat sy deugemak het, wan die storie is dan soe naby an meine.

Toe ek die boek gekry het, het ek gedink okay, dis maa net 83 blaaie, dis ’n breeze. Maa immediately soes ek beginte lies het, het ek ’n gevoel gekry wat ek baie goed ken. Daai gevoel wat mens kry wanne djy iets oepmak of begin wat djy, sonnerie wêreld se kennis, wiet gan jou van binne af veanner. ’n Gevoel wat soes ’n stêk wind an toe deure beginte ruk, deure wat ek baie jare trug toe gedruk het, om net daai seer binne te lat bly. En soes ek vi Katrienkie lee ken en haa storie lies, deu allie veskillende fases van pyn wat sy deugemak het, het daai stêk wind beginte deure oepruk. En Katrienkie het begin familiar raak vi my. Livy het haa kôp beginte uitstiek by my deure, en ek het myself kô kry op ’n plek waa ek allien is, en ek moet deal, met daai gesig wat by dié deu en daai deu haa kop kô uitstiek het. Maa ek het my fokus gehou en truggekô na Katrienkie se storie toe, wan dis mos Katrienkie se storie ennie myne nie. Maa soes Katrienkie deu haa storie geklim het, het my storie mee prentjies by gekry. En ek het my eie storie begin sien, my eie seerplekke, my donker wat vi die afgelope 29 jaa oo my liewe geheersit.

Dis wat die boek soe goed maak, voel ek, wan ek kon my storie sien en oek die stories van vrinne van my, in Katrienkie se storie. En dan was daa die feit dat ek ’n selfhelpboek kon kry in ’n taal wat naby my huistaal is. Om mens se trauma te kan vewêk betieken baie as jou hartie taal kan vestaan, en dittie nog norrag is dat jou kop dit moet vetaal vi jou hartie. Wat as jou koppie slim genoeg is om dit te vetaalie? Ek dink hoe soe ’n boekie baie tieners, kinners en grootmense oppie Vlaktes, of innie Eldorado, of vêder af tienie Weskus, of innie Witzenberg se areas, of innie Kalahari, of mense tienie noorde op, sal kan help om wee hulleself te kan sien, wan die boek vetel ’n storie wat te veel van ôs kan mieë relate en praat in ’n taal wat ôs kan vestaan.

Katrienkie is geskryf met straight vroumense in gedagte, wat as kinners gemolestee of vekrag was. Nou vi my, wattie indentifiseer as straightie, raak vannie reference points ’n muur wat ek nou eers oo moet klim, voo ek kan vorentoe beweeg. En dit kan miskien oek soe raak vi anner vroumense wattie as straight identifiseerie, of as Christen, of as vrou nie. Maa ’n mens kan mos oo of om mure loep as djy wil uitkô waa djy wil uitkô.

Dan is daa die twiede deel vannie boek, en dis waarie wêk inkô. Katrien het nou kla haa storie vetel, dié wat sy gevoel het om te vetel. En dan gie sy vi jou assie leserie kans om oekie selle te doen. Om oek jou storie begin te vetel, an jouself, deurie detailed exercises wat sy beskryf wat vi haa gehelp het. Dit wat djy kan doen om jouself deu jou donkerte te help om wee te sien, soes Katrien sê, “dat dit veilig is in jou eie lyf.”

Nou, soes ek geskryfit innie vorige paragraaf, is dit moeilik om an iets te vat as djy nie kan relate met dittie. Dis die ienigste riede hoekô die wêreld soe rou is, wan ôs sienie mekaa nie. Maa die boek het iets anners vi my gedoen, dit het my lat begin dink an die eindelike ding wat aliewig in my pad staan, die feit dat ek noggie myself gat haal het daa wat ek myself gelos hettie. En ek voel dan hiemee dat soes dit my tot by die realisation gebring, dat dit okay is as ek dit doen. Soe sal dittie selle doen vi anners wat die boek optel en lies. Die twiede deel vannie boek gie vi jou leiding om ’n pad te loep om die kind in jou wat djy agte gelos het te gan veken, en haa te gan optel in jou arms, en vi haa lief te het, soes sy is. Op bladsy 49 praat Katrien oorie song “Vier seisoene kind” en sy veduidelik hoe daai meisekind binne in haa nou al vi soe ’n lang tyd gewag het vi haa en hoe belangrik dit is om trug te gan en jou eie seer te gan veken, en salf an te smee en dan toe te laat dat Got Got se wêk doen om daai letstel weg te vat.

Katrienkie volgie die selle formaat wanne dit kô by anne selfhelpboeke nie, of eeder nie die wat ek al gelies het en deugewêk hettie. En dies wat ek deugewêk het, is glattie baie nie. Wan ek kan myself nooit veby die eeste of twiede exercises kry nie. Die manier hoe Cara besluit het om die boek te deel in twie, maak dit rêrig ’n goeie selfhelpboekie. Wan soes mens deu sulke goed wêk, maak nou nie saak watte soot trauma dit issie, is dit ’n moeilike ding. Dis soes al daai seer binne-in mens baklei om daai deu toe te hou. En die feit dat daa twie dele is, maak mens bietere voel oo dit. Die bieter wat mens kan voel oo sulke goet. Dis makliker om die boek te nader, dis makliker om te beginte dink an jou eie seer en eie storie. Dis makliker om te lies dat djy nie allien issie, en miskien met daai vestandhouding oorie feit dat djy nie allien issie, gie dit jou die hart om tog na die volgenne deel toe te stap, al is dit ses maane na djy die eeste deel geliesit.

Vi amal is die healing proeses ’n different ene. But wat Katrienkie vi my gebring het is daai leiding om te sien en te wiet dat ek issie allien in my strugglie. Sy het vi my kô sê sy wiet wat dit is om uit mens se liggaam uit te klim ennit net daa te los waa dit see gekry het. Katrienkie het my kô help om wee te begin kyk na daai Livy van ag jaa oud. Soevê sien ek net haa groot bryn oë, diep smile, twie vlegsels wat lank oo haa ore hang ennie onskuld in haa oë, maa dis goed genoeg vi nou. Dis nog baie wêk vi my vêder, maa Katrien het my kô sê "dis okay" en ek moet daai seer gan salf opsit, soedat Livy, haa huil kan uithuil en daai seeplekke kan salf ansit, en vi Gottie kans kan gie ommie res te doen.

Dis nooit maklik om as ’n victim van seksuele misbruik die wêreld mooi by te kô nie. Dit voel aliewig soes djy vat net mis. Katrien sê vi my dis tyd ommie mee die victim te wiesie en myself innie oë te kan kyk eendag en te sien dat ék ’n suvivor is. Ek hoep sy doenie selle vi jou.

Dankie, Katrien, dat djy met ôs jou storie kô deelit.

The post <i>Katrienkie – van hawegirl tot lady</i> deur Cara Blake: ’n resensie appeared first on LitNet.

#JustMen by die Baxter-teater

Regie: Heinrich Reisenhofer
Die geselskap met: Sherman Pharo, Johan Baird, Thando Doni, Heinrich Reisenhofer en Loukmaan Adams

Sherman Pharo, Johan Baird, Thando Doni, Heinrich Reisenhofer en Loukmaan Adams | Foto: Oscar O'Ryan

Binne die teaterlandskap word daar soms stukke op die planke gebring wat jou asem vir verskeie redes wegslaan. Dit het egter lanklaas met my gebeur dat ek ’n stuk kyk wat my op verskillende vlakke roer en dat dit my ’n paar dae neem om ’n resensie daaroor te skryf. #JustMen het my so laat voel.

So toe wag ek. Ek wag en dink aan ’n manier om dit te benader wat nie té gaan wees nie, want ’n mens hoor mos maar in ligte luim gereeld dat té veel van iets nie altyd goed is vir jou nie.

Die stuk handel oor verkragtingskultuur en die geweld wat gepleeg word teen vroue en kinders. Dit plaas mans en hul aksies in die kollig en hoe hulle moet begin opstaan en verantwoordelikheid neem vir hul gruweldade en ook nie moet toelaat dat ander mans daarmee wegkom nie. Die vyf spelers deel werklike stories en daardeur maak hulle die gesprek van hul misstappe, hoe klein of groot, oop. Iets soos “catcalling” en die manier waarop dit bydra tot die verkragtingskultuur, is ook deel van die stuk, asook korrektiewe verkragting waarvan ’n mens dikwels in die nuus lees.

In die tye van #MeToo en #TimesUp is dit so belangrik dat ons mense bymekaarkry wat hierdie tipe gesprekke gaan voer en nie gaan wegskram van die ongemaklike onderwerpe af nie. En dis wat #JustMen probeer doen. Aanvanklik wou die regisseur en geselskap die produksie nét vir mans opvoer, omdat hulle sterk daaroor voel dat mans verantwoordelikheid en eienaarskap moet neem. Hulle het egter toe besluit om die net wyer te span en die gesprek breër te voer.

Dit het wel by my vrae laat ontstaan oor die etiese implikasies van so ’n tipe stuk – die tipe wat jou ’n emosionele vuishou gee en laat dink aan al die ongerymdhede wat teen ons vriende en mede-mens en soms jouself gedoen is, want die vier mans op die verhoog hou nie terug nie. Die stories word gedetailleerd vertel en die materiaal is van so ’n aard dat dit maklik hertraumatiserend kan wees vir mense wat al onder die hand van geweld deurgeloop het.

Die geselskap en die regisseur het dit duidelik gemaak dat die stuk ook moet sorg vir gesprek en hulle neem dit ook buite die teater na gemeenskappe toe, sodat alle areas deel van die gesprek kan vorm.

So, kry die stuk reg wat dit beoog het om reg te kry? Ek besef dié oordeel lê dalk nie by my nie, want ons almal ervaar teater verskillend. Sommige mag dalk selfs voel die stuk is nie regtig teater nie (dit breek vir seker die konvensies deurdat die gehoor deelneem aan die aksie en saampraat aan die einde), maar as gehoorlid was ek ongemaklik, kwaad, hartseer en kon nie help om vir dae daaroor te dink en met mense te gesels nie. Ongemak is dikwels goed, want in ongemaklike plekke word jy uit jou gemaksone uitgehaal, maar wanneer die ongemak bietjie oorweldigend begin voel en asof dit jou wil versmoor, loop jy myns insiens gevaar om jou kykers te vervreem. ’n Vriendin het vir my na afloop van die produksie gesê sy is baie kwaad, want die stuk kan emosioneel manipulerend wees en sy het agtergekom dat dit meestal vroue is wat tot trane gedryf word. Dit is nie te sê daar is nie mans wat daardeur geraak is en word nie, dis net ’n groot emosionele sneller wat getrek en dan afgevuur word, en die fokus daarvan is geweld teen vroue en kinders.

Die stuk het my laat huil, maar dele van die hinderlikhede sou ek sny, soos byvoorbeeld dat vooraf gesê word die gehoor moet onthou om asem te haal. Dit plaas jou alreeds in ’n ongemaklike en voorskriftelike posisie. Na afloop van elke vertoning word daar ook ’n ruimte gebied waar die mans en vroue apart kan gesels en ook voorstelle kan gee vir die pad vorentoe.

Die akteurs se spel was goed en geloofwaardig en die stuk sorg vir gesprek. En dis wat teater moet doen. Ons samelewing het nog ’n lang pad om te stap om werklik openlik oor al die dinge te begin gesels. Die #MeToo en #TimesUp-bewegings het oorsee begin en behoorlik vlamgevat. Te veel van die gesprekke onder ons word nog onder die mat ingevee en dis ’n groot taboe om daaroor te praat. En sodoende dra ons stilte by tot die voortbestaan van geweld. So ek hoop ons kan aanhou praat, maar nog meer hoop ek dat ons tot oplossings ook sal kom.

The post <i>#JustMen</i> by die Baxter-teater: ’n teaterresensie appeared first on LitNet.

"Die lang nag van apartheid in enige vorm (ook religieus) is nou verby en ’n nuwe dagbreek kan voorlê ‒ ’n Aurora inderdaad, om van die Duitse mistikus Jakob Böhme (1575-1624) te leen ‒ met as sydelingse, maar belangrike gevolg ’n nuwe waardigheid vir Afrikaans en die behoud van die beste in die kulturele en Christelike religieuse tradisie daaragter, en ’n nuwe skeppende bydrae tot die geheel van hierdie vasteland en die wêreld."

Kobus Krüger is bekend as godsdienswetenskaplike wat rigtinggewende navorsing oor die mistiek gedoen het. Hy het onder andere ’n unieke inleiding tot die mistiek geskryf met die titel, Sounding Unsound. Orientation into mysticism.

Vir Litnet Godsdienswetenskappe het hy ’n bekroonde artikel geskryf (“Oneindigheid as religie-relativerende en -insluitende horison”). Hy het van die belangrikste klassieke mistieke werke aan Afrikaanse lesers in toeganklike en keurige vertalings bekend gestel waaronder Aandag, kalmte en insig: ’n uiteensetting van Theravada Boeddhistiese meditasie aan die hand van die (Mahá-) Satipatthana-Sutta, Dante se Inferno, en, onlangs Die Waarheidsweg: Dhammapada. Vertaal uit Pāli, verklaar, verstaan, vertolk en gepubliseer in ’n pragtige uitgawe by Aosis in Kaapstad. Hierdie werk met Krüger se uitvoerige inleiding, staan in die verlengde aanbod van sy bekroonde artikel en is ’n belangrike bydrae tot die Afrikaanse teologiese literatuur. In die onderhoud word verskeie aspekte van Krüger se ryk, omvattende en uitstaande gosdienswetenskaplike navorsing uitgelig.

I: Waaroor handel die Dhammapada?

Die Dhammapada (letterlik ‘waarheidsweg’) is ’n bundel van 423 vroeg-Boeddhistiese verse van Indiese oorsprong. Dit is waarskynlik na ongeveer vyf eeue se mondelinge oorlewering in die eerste eeu VAJ [Voor die Algemene Jaartelling] in Sri Lanka op palmblare neergeskryf. Daar bestaan ook weergawes in ’n paar ander ou Indiese tale. Ek het hier die Pāli-weergawe (Pāli is naby familie van Sanskrit) vertaal.

Dit is te verstane dat daar in die proses van mondelinge oorlewering van die teks en selfs daarna byvoegings en weglatings kon voorgekom het, hetsy per abuis of selfs doelbewus. Ons weet dus nie presies in watter mate die verse uit die mond van die Boeddha self afkomstig is nie. Dit word nogtans algemeen aanvaar dat die teks, selfs met inagneming van later bewerking, in ’n oorweldigende mate na die Boeddha self herlei kan word en dat dit ’n indrukwekkende en geloofwaardige samevatting van die vroeë, vóór-denominasionele kern van die Boeddhisme in Theravada-gedaante is. Theravada (ook effens neerbuigend as Hinayana bekend) is een van die twee groot vertakkings van die Boeddhisme — die ander een is Mahayana.

In Theravada Boeddhisme geniet hierdie teks dus ’n besonder hoë status, vergelykbaar met dié van die Nuwe Testament in die Christendom, die Bhagavad Gita in die Hindoeïsme en die Tao Te Ching in Taoïsme. Tallose monnike, nonne en leke in Suidoos-Asië (Myanmar, Laos, Thailand en Sri Lanka, waar Theravada hoofsaaklik posgevat het) het die Dhammapada as geheel oor die afgelope 20 eeue en meer gememoriseer, en dele daaruit word daagliks deur miljoene volgelinge van die Boeddha mediterend geresiteer of gelees, ook in Westerse lande.

Die Dhammapada is ’n beknopte handleiding in digterlike vorm, waarin die ontwikkeling tot ’n ware edel mens (arahant), ’n verligte mens, beskryf word. Waarvan ’n mens op hierdie weg moet en kan vrykom, so word in die verse geleer, is primêr die drietal begeerte, haat en waan in al hul variante; hulle word progressief vervang met alles-insluitende welwillendheid, onverstoorbare gelykmatigheid van gees en radikale insig. Die sentrale temas van die klassieke Boeddhisme kom in die Dhammapada helder deur, byvoorbeeld die verganklikheid van alle dinge en die rol van menslike daad (karma) in jou eie lotsbepaling as vry, verantwoordelike mens. Die mitologiese Vediese gode van destyds word nie aggressief verwerp nie, ook nie deur terug te val op ’n materialistiese lewensbeskouing (dit was in die tyd heel prominent) nie; hulle word rustig, ek wil sê metafisies-misties, deur die betreding van groter ruimtes getransendeer. Die Dhammapada maak dus uiteraard geen aanspraak op goddelike openbaring nie. Dit wil verligte menslike insig, soos veral in die Boeddha (die ‘Verligte’) vergestalt, weergee.

Hierdie klassieke geskrif kommunikeer met die hoorder/leser in duidelike taal vol beelde aan die alledaagse lewe ontleen, maar dit word onderlê deur ’n besondere diepte van denke. Die Boeddha verskyn as ’n religie-kantelende mistikus en groot heilbrengende leraar.

Die Dhammapada beskik oor al die eienskappe van werklik groot religieuse literatuur. Daar bestaan nie ’n méér gesaghebbende en tog toeganklike eerstehandse inleiding in en handleiding tot die kernleer en algemene atmosfeer van die klassieke Theravada Boeddhisme nie.

II: Dit is ’n indrukwekkende, moeilike teks waarvan die vertaling seker baie tydrowend was? Hoe het jy te werk gegaan? Kan jy iets deel oor die manier waarop jy aan die vertaling gewerk het?

Die vertaling was ’n verrykende uitdaging. Die feit dat Pāli aan die Indo-Europese taalgroep behoort en struktureel asook wat woordeskat betref, aan die Westerse klassieke tale Grieks en Latyn en dus aan Afrikaans verwant is, het baie daartoe bygedra. Ek het rondom 1975 met ’n studie van Pāli begin, en die ontmoeting van Europese en Indiese klassieke metafisies-mistieke literatuur, juis in Afrika, het my sedertdien geboei.

Aanvanklik het ek in 1998 en 1999 aan die vertaling gewerk, maar moes die liefdeswerk toe weens ander verpligtinge onderbreek. Na elf jaar, in 2010, het ek dit weer opgeneem, die reeds vertaalde gedeelte grondig hersien en vandaar af verder gewerk. Met hierdie tweede rondte het ’n klein groep belangstellendes by my aangesluit. Sewe jaar lank (dus tot 2017) het ons weekliks vir ongeveer ’n anderhalf uur saam by ons aan huis om die eetkamertafel met die Pāli-teks voor ons gesit. Die name van persone wat minstens vir ’n paar jaar deel van die gespreksgroep was, word met groot erkentlikheid vermeld: Sherral en Johan Herholdt, Willie en Gerda Potgieter, Helen Terre Blanche, Hildegard Behrens, Johan Kleynhans, Johannes de Villiers, Piet Muller, Pieter Erasmus en my vrou, Christina. So ’n ervaring skep lewensvriendskappe.

Die werkswyse het was om eerstens die oorspronklike Pāli-teks grammatikaal te ontleed, die begripswêreld te leer ken en die historiese agtergrond te rekonstrueer. Daarop het die vertaling in Afrikaans gevolg, met verduidelikende notas soos dit nodig geag is. Die hele proses is opgeneem as ’n noodsaaklike, maar uitdagende balansering tussen twee heel verskillende kulturele en epogale wêrelde, en tog verwant. Die vertaling speel af in die spanningsveld tussen Boeddhisme en Christendom, laasgenoemde stellig die religieuse konteks van die meeste van die waarskynlike lesers van die boek.

Die hermeneutiese prosedure wat gevolg is, het die volgende vier aspekte behels:

(a) Eerstens, om reg te laat geskied aan die klassieke Theravada Boeddhisme as unieke historiese verskynsel in ’n bepaalde sosiale konteks van lank gelede, en dit sodoende histories-krities te ‘verklaar’.

(b) Tweedens, om reg te laat geskied aan die waarskynlike subjektiewe intensies van die oorspronklike sprekers/skrywers, hoorders/lesers en tradisie-oorleweraars van die verse, en dit sodoende te ‘verstaan’.

(c) Derdens, om alle religieuse en mistieke gestaltes, individueel en kollektief, integraal te ‘verwerk’ en op te neem in ’n teoretiese raamwerk waarin alles as positief verbandhoudend met mekaar begryp word. In hierdie samehangende totaliteit, word elkeen van die historiese manifestasies daarvan eenmalig uniek, en tog saam met al die ander uitlopend in ’n groter sosiale ruimte anderkant en bokant alle religieuse dogmatisering, institusionalisering en mitologisering ervaar. Ek wil elke manifestasie sien as pars pro toto (elk in en vir die geheel) en as pars pro parte (elk in en vir elke ander een). Hierdie teoretiese belang kry in die boek slegs aandag as kort verbandleggings tussen Boeddhisme en Christendom. Ek vertrou dat ’n taamlik omvangryke publikasie wat sentraal op so ’n verstaansraamwerk fokus, later vanjaar sal verskyn. Deel van die uitdaging was om reg te laat geskied aan die unieke onherhaalbaarheid van die ou Boeddhistiese wêreld soos wat in die Pāli-teks voor mens lê, maar om dit te bedink en te verwerk vanuit ’n groter sinoptiese visie. Hierdie boek was egter nie die geleentheid vir ’n lang argument nie.

(d) Vierdens, om die teks, soos alle religieuse tekste (ook die Christelike), ‘tendensioneel’ te ‘vertolk’ as ten diepste heenwysend na ’n uiteindelike nie-substansiële leegte, ’n verdwynende gesigseinder waarop alle mistiek, in alle religieë en daarbuite, wesenlik aangelê is — sonder dat dit noodwendig subjektief, ‘intensioneel’, deur die aanhangers daarvan bedoel of besef word. Geen religie, dink ek, beweeg verder in hierdie rigting as die Boeddhisme nie. Hierdie leegte is inderdaad die primêre vertrekpunt daarvan.

III: Jou teks toon ’n buitengewone sensitiwiteit vir en bekwame hantering van Afrikaans. Hoe het jou belangstelling vir Afrikaans begin en op watter maniere is jou kennis van Afrikaans gevoed?

Dankie vir die positiewe terugvoer oor die vertaling in my moedertaal, die sensitiefste kommunikasiemedium vir dinge wat mens op die mees wesenlike vlak raak. Die vertaling in Afrikaans het sy eie uitnodigings en uitdagings gebied. Die Pāli-teks was nie ’n interessante veraf affêre nie, maar ’n intieme gespreksgenoot wat my as besonder suaviter in modo, fortiter in re aangespreek het: liefdevol vriendelik, maar onontwykbaar onverbiddelik. Maar hoe vertaal mens dit, as ’n vorm van antwoord daarop gee? Taal is immers nie slegs ’n klank- en grammatikale struktuur nie, maar ’n leefwêreld. Hoe giet mens die nuwe wyn van radikale nie-substansialisme in ’n eerbiedwaardige ou leersak soos die Christendom, en hoe en waarin skink jy dit dan?

My uitgangspunt  was dat die vertaler tweede viool moet speel, nie ‘na aanleiding van’ die oorspronklike teks jou eie een moet skryf nie. Tog is vertaal reeds onvermydelik aktief interpreteer, bemiddel, balanseer, kompromieë aangaan, skep. Ek het die onmoontlike as ideaal voor oë gehou, naamlik ’n versoening van getrouheid in letter en gees aan die ou Indiese gegewe, en ’n nuut-skepping in Afrikaans, asof die teks nou hier oorspronklik sy verskyning maak. Die vertaler, glo ek, moet sover moontlik aan twee tipes relevansie reg laat geskied:

Die eerste is die relevansie van afstand. Die Dhammapada is juis relevant omdat dit metafisies-misties so uitdagend en fundamenteel anders is as waaraan die gemiddelde Afrikaanse leser gewoond is. Dit mag nie ’n bestreelde katjie word, mak gemaak met die oog op suksesvolle oorlewing in die  huidige verbruikerskultuur, soos wat inderdaad soms met Boeddhistiese meditasie gebeur nie.

Die tweede is die relevansie van nabyheid. Die vertaling moet direk tot die huidige Afrikaanse leser spreek. Die ou Theravada dokument  moet nie ’n museumstuk wees nie, maar ’n outentieke Afrikaanse teks word. Dit het meegebring dat vertroude Afrikaanse woorde soms van ’n bykomende betekenis voorsien is, en dat nuwe woorde en begrippe soms ingevoer moes word.

Pāli-poësie as sodanig, ’n tema in sy eie reg, word nie in die boek aangespreek nie. Die vertaling self maak ook geen poëtiese aansprake nie. Ek het gepoog om in die vertaling naby aan praattaal, maar met aandag aan klank en ritme, as die beste keuse te bly.

Afgesien daarvan dat ’n poging tot goeie, maar tog ook betroubare poëtiese vertaling van groot religieuse poësie altyd ’n gewaagde onderneming is, moet die status van poësie in ’n oud-Boeddhistiese konteks in gedagte gehou word. Dit word nie in die Pāli-literatuur gesuggereer dat poësie noodwendig dieper denke verteenwoordig nie. ’n Mens kan ook ’n vermaning teen persoonlike ydelheid vermoed. Die Boeddha, die Volverligte, is ook nie deur homself of sy volgelinge as digter op ’n voetstuk geplaas nie. Soos Jesus het hy sy boodskap in algemeen toeganklike praattaal meegedeel. Daar was ook niks esoteries aan nie. ’n Belangrike verskil met die tydgenootlike Griekse poësie is dat die Pāli-digters geen aanspraak daarop gemaak het dat hulle op Berg Parnassus geborsvoed is nie en hul voorhoofde is nie met lourierkranse versier nie. Op ’n Sinai-ervaring soos van ’n Moses het die Boeddha nooit aanspraak gemaak nie, en sy digtende volgelinge ook nie. Hulle was slegs naamlose monnike, draers van die boodskap van nie-permanensie, nie-substansie en leegheid, en die morele implikasies daarvan, naamlik nie-begeerte, nie-haat en nie-waan.

Vers 363 gee ’n goeie beeld van goeie taal van ’n goeie monnik deur ’n ander, digterlike een:

Soet is die taal
van ’n monnik wat beheers in spraak
nederig en met insig praat
en die boodskap en sy strekking so verhelder.

Dit is eintlik ’n self-portret van ’n digter-monnik. Dieselfde siening sou, dink ek, net so geld vir ’n vertaler.

IV: In Suid-Afrika is Engels nou die oorheersende publikasie-medium. Waarom wou jy die teks in Afrikaans publiseer?

Die teoretiese inset wat by vraag II genoem is, het onder andere ook taal- en kultuur-politieke implikasies, en hier wil ek aansluit by die vroeg-Boeddhistiese lewensbeskouing. Ek sou ’n balans wil sien tussen waardering vir die volgende:

(a) ’n Enkele faktor (taal, ensovoorts) in al die beperkte, verganklike eenmaligheid daarvan. Soos ’n enkele mens, sou elke ander soort bydrae (byvoorbeeld van taal en godsdienstige instituut) in al die onherhaalbare uniekheid daarvan hoogagting en liefde verdien, gewoon omdat dit ís en mense oor eeue deur uiters moeilike omstandighede gedra het.

(b) Elke ‘ander’ enkele, ook vir ’n veelvoud van ander enkeles. Meervoudige denke en respek is nodig.

(c) Organiese groter gehele. Totaliserende denke is nodig. Soos ’n enkele mens altyd onlosmaaklik deel is van groter sosiale samehange, so is elke enkele menslike sosiale struktuur skenkend-ontvangend deel van groter verbande, tot en met die uiteindelike kosmiese totaliteit.

(d) Die alles-omringende maar ook alles-relativerende, ont-absoluterende horison van stilte — waar taal in onmag verstil.

’n Optimale balans tussen al vier sou ’n hele paar misverstande uitskakel. Liefde vir die een sou nie verval tot geslote beheptheid daarmee nie. Dit sou juis die ander ook waardeer en sigself aanbied as bydraend tot groter gehele, waarvan geen met ewigheid beklee is nie. Met ‘totalisering’ bedoel ek organiese, los-insluitende, oop aanvaarding. Dit staan krities teenoor geslote totalitarisme, ook homogenisering wat altyd vorme van dwang en geweld insluit en minderhede moeilik verdra. Die huidige hedonisties gedrewe globaliseringsproses met die aspekte (oud-Boeddhisties gesproke) van begeerte, geweld en waan so skreiend opvallend, word deur my sterk krities bejeën.

Huidige Afrikaanstaliges het dit nie maklik nie. Die foute van die verlede het gespruit uit sekere tekortkominge wat (a) tot (d), en veral die balans tussen hulle, betref. Ek hoef nie nou in besonderhede in te gaan nie, maar miskien tog noem dat een kernfout ’n vorm van ewigheidsdenke was wat as 't ware ’n apartheidsverpligting op mense gelê het. Wat gedink, gesê en gedoen is, kan histories verklaar word en intensioneel verstaan word as moontlik goed bedoeld, maar dit het tog tragies verkeerd verloop, onder andere omdat die groter kontekste nie goed gelees is nie. Tans dobber talle van hierdie kultuurgroep rond tussen ’n défaitistiese saamdryf met ’n Anglofone globaliseringproses en ’n reaksionêre weiering tot nodige nuwe, toekomsskeppende geheel-denke, waartoe juis ’n Euro-Afrikaanse minderheid ’n betekenisvolle rol kan speel.

Getraumatiseer deur die onverwagse besef van die verganklikheid van alle dinge, die diepte van menslike dwaling en die lyding wat daaruit kan spruit, verkeer Afrikaans in ’n ernstige krisis. Dit is basiese temas deur die Theravada-geskrifte behandel, en hulle spreek tot die huidige Afrikaanse kulturele situasie. Wat sou dit, uit ’n klassieke Theravada-perspektief, beteken om in hedendaagse Suid-Afrika Afrikaanstalig te wees?

Jou vraag oor die publikasie-medium wil ek in bogenoemde konteks verstaan. Wat my persoonlik betref, skryf ek in Engels sowel as Afrikaans. Eergenoemde om deel te wees en by te dra tot die groter gehele waarin ek (en ons) leef; laasgenoemde om die nog onvervulde belofte van Afrikaans te help verwesenlik, naamlik om juis in Afrikaans anderkant apartheid betekenisvol by te dra tot faktore (b), (c) en (d) vroeër genoem.

Laat my byvoeg dat ek elke vorm van rassisme uit ‘Afrikaans’ wil weer. ‘Afrikaans’ op sigself is eintlik ook ’n geheel (verwysend na [c]), ’n unieke integrering van merkwaardig uiteenlopende historiese faktore: Afrika, veral die bydrae van die Khoi-San; Europa; en die Ooste (die Maleisiese bydrae). Die Khoi-San is ’n verdronge, vergete, uitgestote groep, en tog, van alle etniese eenhede in die land, op ontroerende wyse die enigste werklik ab origine bewoners van hierdie land: van die begin, die oorsprong van menswording af. Al die ander is laat inkomelinge. Een van die merkwaardigste ontvouinge van die Suid-Afrikaanse geskiedenis was dat die nageslag van die oorspronklike ab origine’s, die Khoi-San, hoofsaaklik Afrikaanssprekend geword het. Die uitnodiging, uitdaging, om ook die religieuse wêreld van Indië in die ‘Afrikaanse’ insluitende geheel te verwelkom, wou ek nie laat verbygaan nie. Soos die term ‘Afro-American’ vir ’n unieke minderheid in Amerika ’n groot positiwiteit uitdruk, druk ‘Euro-Afrikaans’ ’n unieke, waardevolle identiteit uit: komend uit ’n waardevolle verlede wat veel te bied het vir die Afrika-hede en -toekoms. Om met liefde in Afrikaans te skryf, druk vir my die moontlikheid uit om doelwitte (a) tot (d) hierbo genoem tot ’n nuwe, skeppende balans te sien ontwikkel. 

Van die begin af en wesenlik was Afrikaans die brugtaal. Met die vertaling van die Dhammapada  wou ek ’n brug na die fassinerende wêreld van Indië en Suidoos Asië help bou. Dit is vir my ’n voortsetting van die oorspronklike en inherente logika van Afrikaans. Dit is nog ’n jong kultuur en taal en kan nog verskeie kante toe ontwikkel. Die  Dhammapada  is ’n pragtige geleentheid om nuwe gebied te verken en die reikwydte en diepte van Afrikaans te verryk. Soos die Christelike digkuns van Dante uit die tyd van die Europese hoogbloei, verdien die Dhammapada-gedigte uit die stigtingstydperk van die Boeddhisme ’n plek in die verwysingsraam van ’n ‘Afrikaanse’ taal en kultuur.

Mag ek nog ’n bietjie uitbrei op die onvervulde belofte waarna hierbo verwys is? Uit sy Gereformeerde erfenis as primêre religieuse voedingsbodem het die Afrikaanse kultuur veel gebied, nie die minste nie ’n stewige arbeidsetiek en ’n sekere sober, binne-wêreldlike askese, nie te versmaai in die huidige nasionale en globale situasie nie. En hulle was buitengewoon beginselvaste, karaktervaste mense, bereid om ter wille van hul geloofsoortuiginge vervolging te verduur. In ander opsigte het die kultuur, ook die religieuse kultuur, tog wel tekortkominge gehad. Die jaar 1652 was nie net die jaar van Van Riebeeck se aankoms in die Kaap nie, maar ook die jaar waarin die mistikus George Fox die Kwaker-beweging in Engeland behoorlik van stapel gestuur het. Sou die geskiedenis van die ‘Afrikaanse’ taal- en kultuurgroep, ja van die land as geheel, anders verloop het as die Euro-Afrikaanses ’n sterker mistieke inslag gehad het, die lig in alle mense hoër waardeer het, minder dogmaties, minder outoritêr, was? Kennisname van die Boeddhisme, soos byvoorbeeld in die Dhammapada gevind, sou bykomende perspektiewe in hierdie verband bied.

Die geskiedenis kan nie ongedaan gemaak word nie: de-kolonisasie in die sin van volkome tot niet maak van kolonialisasie asof dit nooit was nie is nóg haalbaar nóg wenslik,maar ’n nuwe post-koloniale bedeling van skeppende sintese in die sin soos hierbo gesuggereer, met behoud van die integriteit van Afrikaans, is moontlik.

Krities bewus van die verlede, mag Afrikaanstaliges die toekoms skeppend aandurf. En as die taal tog sou ondergaan, soos met alle tale sonder uitsondering gebeur  het of vroeër of later sal gebeur? Laat Afrikaanses dan doen soos ’n Luther wat, selfs in die wete dat hy môre sal sterf, vandag sy appelboompie plant. Die Dhammapada-denke leer dat alle dinge sonder uitsondering ’n anicca (nie-permanensie) en anattā (nie-substansie) karakter dra. Daar is geen belofte dat enige volk en taal ewigheidswaarde het en uiteindelik met goddelike waarborg vir ewig sal bestaan nie. Wat ’n individuele menslike lewe betref, is die implikasie nie onverskilligheid nie, maar juis die plig tot begeertelose, haatlose, situasie-gepaste, verantwoordelike doen (kamma). Dit sou kultuur- en taal-polities ekstrapoleer kon word. Ek sou graag wil hê dat ’n vertaling van hierdie ou vreemde teks in Afrikaans die kortstondige skoonheid van die taal kan help oopgaan soos ’n blom, ontvanklik vir en bydraend tot ander tale en kulture, bewustelik deel van die kosmiese totaliteit, in die besef van omringing en deurdringing deur ’n horison van nie-substansiële leegheid. Laat die tot nog toe onvervulde belofte van so ’n denke tot uiting kom, en mag die taal werklik groei tot draer van mistiek.

Terwyl ons nou in die Pāli-wêreld ’n draai maak, is ’n bladsy uit die geskiedenis van daardie taal dalk nie onvanpas nie. Ongeveer twee millennia gelede is Pāli (toe ’n belangrike voertuig van Theravada-Boeddhisme) toenemend byna geheel en al verswelg deur Sanskrit, die opkomende ‘globale’ taal van die tyd. Eeue van stagnasie vir Pāli het gevolg, totdat die groot Theravada-geleerde, Buddhaghosa, in die vierde-vyfde eeu AJ [Algemene Jaartelling] in Sri Lanka met sy geskrifte, onder andere sy magistrale Visuddhi Magga (‘Pad van suiwering’), nuwe lewe aan die taal gegee het; nie gebaseer op ekonomiese of ander vorme van mag nie, maar suiwer op grond van religieus-mistieke betekenis, kwaliteitsdenke. Weer het ’n insinking gekom, en weer na ’n paar eeue, tydens die Europese Middeleeue, ’n oplewing. Die besonderhede is nie nou van belang nie, wel dat die taal vandag steeds, al is dit nou ’n sogenaamde ‘dooie’ taal, ’n monumentale betekenis het en bestudeer word as draer van ’n ingrypende, eeue-omspannende  boodskap uit ’n verre verlede, vandag steeds aktueel. Afrikaans sou stellig op allerlei terreine beskerm en bevorder kon word, maar die grootste monument wat dit vir sigself kan oprig, sou wees om draer van hoë kultuurgoedere te wees, tuis in die geselskap van die grootste geeste, mistici, wat die mensheid voortgebring het.

Ek wou ou Theravada dus verinheems, verAfrikaans. Die beste manier om dit met ’n vreemde plant te doen, is om ’n handvol sade in jou hand te neem, daarna te kyk, hul tekstuur te voel, hulle te vryf, te weeg, te ruik, dan te saai in ’n nuwe omgewing, in grond wat jy ken en verstaan, hulle te versorg en waar te neem hoe hulle groei. Dit is wat ek met die oorspronklike Pāli woord- en begripsade wou doen, in die hoop dat hulle sal groei tot ‘Afrikaanse Theravada’. Dit het niks met missionêre propaganda gemeen nie; die waarheidsweg loop uit op stilte.

Afrikaans mag haarself nie afskryf of laat afskryf as die taal van apartheid nie, nie in woede op vyandskap reageer nie, maar haarself ontwikkel as voertuig van nuwe, belofteryke moontlikhede in die sin van (a) tot (d) hierbo genoem. Die Dhammapada is in Afrikaans vertaal omdat ek dit as hoogs relevant beskou, maar nie uit enige groepsegoïstiese perspektief bekyk nie.

V: Hoe belangrik is meertaligheid vir jou? Is meertaligheid haalbaar in ons land met sy besondere werklikhede en uitdagings? Watter bydrae lewer meertaligheid aan die intellektuele diskoers?

Ek dink ek het reeds by implikasie op hierdie vraag geantwoord: meertaligheid is uiters belangrik. In Suid-Afrika sou ’n mens as ideaal kon stel dat elke burger vir die doeleindes van vriendelike daaglikse omgang minstens drie tale in ’n mate kan gebruik: jou eie taal, die globale taal Engels, en nog ’n inheemse taal.

Wat Afrikaans met sy historiese wortels betref, sou ook meertaligheid in die sin van ’n lewende verbondenheid met veral die Germaanse stamtale Nederlands en Duits, asook Frans, so ver as moontlik nagestreef behoort te word. Die toenemende verlies aan bekendheid en vertroudheid met veral Nederlands is besonder jammer. Die volgende voorbeeld wat ek in ’n Afrikaanse lesing gehoor het, vertoon die proses van verlies aan meertaligheid: “Soos Descartes so treffend gesê het, ‘I think, therefore I am’.” Die Frans en die Latyn waarin die filosoof hierdie beroemde gedagte neergeskryf het, funksioneer glad nie, en ’n sterk en treffende Afrikaanse ekwivalent soos gewoon ‘Ek dink, dus is ek’, is skynbaar nie oorweeg nie. Met groot bewondering vir die skoonheid en rykdom van die Engelse taal dink ek die akademiese diskoers sal erg verarm as akademiese taalmonopolisering die oorhand kry. Ons is gelukkig om Engels as internasionale kommunikasie-medium te hê, maar die gebruik daarvan behoort nie gepaard te gaan met die uitskakeling van die rykdom wat meertaligheid ook in die akademiese diskoers bied nie.

Hierdie gedagtegang het ’n groot rol gespeel in die oorwegings wat my daartoe gebring het om juis onbekende Pāli in juis miskende Afrikaans te vertaal. Die Dhammapada is al dikwels in Engels vertaal; dus, waarom sal die Afrikaanse leser nie net ’n Engelse vertaling optel, die Engelse weergawes van die oorspronklike Pāli-woorde absorbeer en die ou dokument as 't ware met ’n Engelse bril op lees nie? ’n Direkte Pāli-Afrikaanse gesprek het vir my boeiender, vrugbaarder gelyk. Ek het doelbewus sover dit realisties gelyk het, die leser onder die indruk van die Pāli-woorde en hul betekenisvelde probeer bring, en dit regstreeks met die Afrikaanse woordeskat en taalveld laat kommunikeer.

Nog iets: ek glo dat in die akademiese diskoers, veral in die geesteswetenskappe en in die heel besonder die dissiplines wat hulle met die groot religieuse en metafisies-mistieke tradisies van die mensdom besig hou, ’n verlies aan vertroudheid met die tale waarin die bron-dokumente oorspronklik geskryf is, besonder jammer, selfs rampspoedig, sal wees. Die vertaling uit Pāli in Afrikaans het dus onder andere op die strategiese oorweging van wat jy ‘meertaligheid’ noem (aspek [IV.b] by die hermeneutiese prosedure hierbo genoem), berus.

Meertaligheid is vir my ook nie net ’n kwessie van klank- en grammatikale stelsels nie, maar ook van leef- en denkwêrelde, met insluiting van religieë en metafisies-mistieke stelsels. Prinsipiële insluiting en opsluiting in een taal- of denkstelsel, hoe klein of groot ook al, hetsy met gedwonge uitsluiting of gedwonge insluiting, met verwerping van die veelvoud van ander en die menslike geheel, is kortsigtig. Veral die besef van die horison van stilte verder as alle taalkundige en begripsmatige spreke is vir my uiters belangrik. In die begin was, is, voor-taalse stilte.

VI: Dit is opvallend dat iemand uit die tradisionele Afrikaanse godsdienstige diskoers hierdie teks vertaal terwyl die oorgrote meerderheid van Afrikaanssprekendes, insluitende teoloë, grootliks onbekend daarmee is. Hoe pas hierdie teks in jou persoonlike en professionele lewensloop?

Ek is in die vroeë 1960’s opgelei as predikant in die Gereformeerde tradisie aan die Universiteit van Pretoria. Vir my doktorale studie in Nederland daarna wou ek die grootste probleem waarvan ek erg bewus was, naamlik apartheid, onder die vergrootglas plaas van die grootste denker waarvan ek op daardie stadium bewus was, naamlik Karl Barth. Die uiteinde was dat apartheid teen die einde van die 1960’s wat my betref, teologies en andersins onverdedigbaar was, maar dat ook die teologiese tradisie wat dit direk of indirek moontlik gemaak het (met insluiting van die Gereformeerde tradisie waartoe Barth self ook behoort het), begin inkalwe het. Was die faktor mag miskien subtiel ingeskryf in die struktuur van die teïsme as sodanig? Het dit in die geval van die Christendom teruggegaan op ou patriargale patrone van denke en sosiale struktuur, en finale vorm aangeneem in die Romeinse Ryk, in eeue-durende kompetisie met daardie Ryk? Het dit in die proses van simbiose daarmee sommige trekke van die Ryk oorgeneem, en die Ryk uiteindelik oorleef en oorwin, met Augustinus (354-430) se konstruk van ’n civitas Dei contra paganos ’n indrukwekkende, triomfantelike hoogtepunt? Sou hierdie denktrant, alles in ag genome, vandag nog vir dieper-denkendes oortuigend wees, en indien nie, sou daar ’n uitweg wees? Ek het my in ’n intuimelende kaartehuis bevind. Geen absolutistiese aanspraak op waarheid en uiteindelike mag het bly staan nie. In my geval het die groot twyfel nie uitgeloop op materialistiese ateïsme of iets dergeliks nie, maar op die ontdekking van die mistieke diepte, teenwoordig in alle religie soos ’n onderaardse stroom. So teen die middel 1970’s het ek Taoïsme en Boeddhisme leer ken, en veral laasgenoemde ernstig begin bestudeer.

Geleidelik het ek ’n begaanbare rigting ontdek. Eerstens het ek van voor af begin skool gaan by die mees diepsinnig denkende en mees liefhebbende geeste van die mensheid as ’n geheel. Ek sou my nie weer blindelings en uitsluitlik onderwerp aan enige een nie, maar in ’n ontvanklike en tog toetsende verhouding tree met minstens sommige van hulle, sover hulle vir my histories toeganklik was. Tweedens het ek my begewe in sulke stelsels van mistieke denke, gevoel en praktyk in ’n verskeidenheid vorme, soos poësie, verhale en sistematiese leerstellinge, met insluiting van selfs skolastiek met die hartstog van die skolastiek vir intellektuele noukeurigheid en omvattendheid. Prakties het dit neergekom op ’n intensiewe studie van die Boeddhisme en ’n besondere verdieping in Pāli-literatuur. Maar ek het my afgewend van alle houdings en formules wat aanspraak op absolute waarheid maak, en gevind dat vir my die diepste begrip neig in die rigting van die uiterste gesigseinder van menslike uitreiking. Derdens het ek my finaal afgewend van enige konformistiese onderwerping aan enige magsgeöriënteerde religieuse instituut, en vreugde gevind in die vry vriendskap van edel vriende, buite alle kampe.

Die ernstige lees van ou Boeddhistiese geskrifte en die vertaling van enkeles in Engels en Afrikaans was deel van daardie proses. Die vertaal, verklaar, verstaan, vertolk en verwerk van die Dhammapada was vir my ’n besondere ervaring op daardie reis.

Op geen stadium het ek die gevoel van revolusionêre opstand en omverwerping van enige bestaande orde gehad nie. Jy is heeltemal reg in jou vraag: ek is ‘uit die tradisionele Afrikaanse godsdienstige diskoers’ afkomstig. Maar ek het deurgaans toenemend bewus geword van ’n noodsaaklike, miskien moontlike, groot evolusionêre sprong in denke en praktyk wat vir die mensheid as geheel in ’n bedreigde ekologiese en sosiale opset voorlê — ook in Suid-Afrika. Die balans en integrering van beginsels IV(a)-(d) kan slegs met liefde en geduld, maar ook met intellektuele onkreukbaarheid, benader word.

Dit is die persoonlike konteks waarin die Dhammapada in Afrikaans vir Afrikaanse mense (en ander) voorgelê word.

VII: Jy is veral bekend oor jou navorsing en boeke oor die mistiek. Hoe sou jy aan ’n oningewyde leser die mistiek beskryf?

In plaas van ’n definisie in ’n akademiese argument wil ek nou eerder ’n illustrasie gebruik om te suggereer wat ek onder ‘mistiek’ verstaan. Dwarsdeur die eksperimentele ontdekkingsreis op die terrein waar Boeddhisme en Christendom en ander religieë mekaar in ’n groter mistieke ruimte ontmoet, het ’n sekere beeld in my bly terugkeer. Die wetenskap is ook deel van die panorama, maar dit is nie in die boek aangeraak nie. Hierdie beeld vat vir my die wese van die mistiek saam.

Ek het my ’n buitengewoon hoë, indrukwekkende bergpiek voorgestel. Vandaar af oorsien enkele reisigers op ‘hoër, kouer paaie’ (Van Wyk Louw), sover dit menslik moontlik is, ’n wye, grootse landskap, die panorama van die geheel van wat is. Die ‘enkele’ verwys nie na getal nie, maar na die intiem-persoonlike, individuele, self-verantwoordelike kwaliteit van die reis. Ons kan ons ook voorstel hoedat daardie groot stilles sonder hoogtevrees van die piek af tuur sover die menslike oog kan reik, en ’n absolute horison aanvoel eerder as aanskou: ’n gesigseinder so ver dat die kyker nie kan aanneem dat daar natuurlik kamele aan ’n anderkant moet wees en dus is nie. So onoorsteekbaar, onbereikbaar ver dat die panorama net verdwyn, oplos in die leë lug. En tog, vlak voor die voete van ons kyker-siener-niesiener, so naby dat hy daaraan kan raak, ’n enkele veldblom in al haar volle, nederige heerlikheid, beminlik nie ten spyte daarvan dat sy vandag hier is en môre nie meer sal wees nie, maar omrede daarvan. En kyk, daar naby staan nog ander ook, elkeen kosbaar in eie reg. Kosbaar is die voël in die lug en die lelie in die veld, die pasgebore baba en die sterwende bejaarde, ’n taal en kultuur sowel as ’n religie en religieuse instelling wat oor eeue gegroei het, met blomme in hul somers en verdroogde blare in hul winters. Elke bestaande entiteit ‒ met insluiting van elke religie ‒ is uniek en kosbaar, maar geeneen is absoluut waar en ewig nie. Hulle is vergelykbaar, elkeen en almal saam en wedersyds in mekaar geïmpliseer, deel van die een groot totaliteit van die kosmiese landskap, almal verskynend uit en verdwynend in ’n aller-subtielste, alles-omringende en alles-relativerende, alles-oplossende en -oneindige horison. Almal is onderworpe aan die kosmiese wet van verskyning, groei, verval en verdwyning. Dit is waaroor die Dhammapada wesenlik gaan, en dit druk vir my die wese van die mistiek uit, waartoe alle religie tendensioneel neig.

Laat my nog ’n dimensie byvoeg. Heel bo is die groot eenlinge met diepte-insig, panoramiese visie en universele liefde. Ek glo nie een van sulke ligbakens sal aanspraak maak op absolute mag en eksklusiewe waarheid nie. Ek stel sulke groot mistici voor as beklee met stil waardigheid en innerlike gesag, hul kommunikasie nie triomfantelik nie maar selfloos, en tussen en in hul woorde ... stilte.

Swoegend op en af teen die steil hange is diegene, soos religieuse intellektuele, wat die groot panorama vermoed maar dit  tog nog nie gesien het nie en die vrede van die uitsig nog nie self ervaar het nie. En op die laer plato’s en in die valleie lê die kosbare dorpies waar mense gebore word, leef en sterf soos voëls en lelies en betekenis soek in hul religieë. Verstaanbaar, beminlik. Terloops, vir my slaan die begrip ‘mistiek’ op die eensamer pieke van individuele insig en emosionele ervaring; ‘spiritualiteit’ op die belangrike, maar meer gemeenskaplike dimensie van die dorpslewe, meer populêr, maar in ’n goeie sin van die woord. Mistieke bergbestyging op sy beste bestaan daarin om so hoog as moontlik te klim, so wyd en ver as moontlik te sien, en nogtans elke enkele blom en religie nie gering te ag nie, maar te waardeer omdat dit daar is. Ook om nie voeling met die dorpslewe teen die hange of laer af te verloor nie, maar om dit te kan verlaat en nogtans, presies daarom, in liefde en solidariteit daarheen terug te keer.

Mistiek is vir my die uiteindelike perspektief op  dinge asook die konteks van die Afrikaanse aanbieding van die Dhammapada, nie ’n god-dienstige of selfs religieuse oefening in die sin van ’n onderskrywing of voorskrywing van enige een van die historiese stelsels nie. Hierdie benadering verwag nie omhulling in enige geslote, selfs afgesonderde religie nie; herlei geen religie na enige ander een (byvoorbeeld Christendom na Boeddhisme of Boeddhisme na Christendom) nie, maar respekteer werklike verskille; vermeng en verwar sulke onderskeie histories-gegroeide stelsels nie bolangs impressionisties met mekaar nie, maar soek ’n integrale versoening bokant hulle; neem nie deel aan religieuse toerisme nie, nóg as gids nóg as toeris; vergelyk nie bloot religieë met mekaar op soek na ooreenkomste en verskille nie, maar tas na die relativerende en tog toelatende ruimte in en om almal; volstaan nie met hoflike inter-religieuse gesprek nie, maar soek ’n meta-religieuse stilte op.

Die woord ‘mistiek’ roep vir my die beeld op van ’n groot wildernisgebied sonder vaste roetes. Mens mag jou avontuurlustig en gefassineerd-nuuskierig daarin begewe, en jou eie weg vind in ooreenstemming met die landskap, die beskikbaarheid van voeding en jou innerlike sin vir rigting. Ander het voor ons deur hierdie landskap gereis; ons kan hul voetspore vind en hul roetes rekonstrueer en volg.

Mistiek (en die aanbieding van die Dhammapada) wil religieuse apartheid oorkom, ons innooi in ’n ruimte waaruit al sulke begrippestelsels ontstaan en waarin hulle uiteindelik verdwyn. In eg-Boeddhistiese taal (Dhammapada vers 6):

Party besef nie
ons kom almal hier tot ’n einde nie,
maar wie dit besef
se twiste kom tot ’n einde.

Dit is ook waar van religieë.

VIII: Waarom is die mistiek so onbekend in Afrikaanse teologiese kringe? Wat is na jou oorwoë mening die positiewe bydrae van teologie en godsdiens tot die samelewing, veral in Suid-Afrika en waar kon dinge anders verloop het? 

Die Gereformeerde religie waaruit die Afrikaanse kultuur grootliks afkomstig is (om my nou vir ’n oomblik weens ruimte tot hierdie stroom van Afrikaanse religiositeit te beperk) het wel ’n beduidende mistieke komponent gehad, bekend as ‘Gereformeerde piëtisme’. Dit het saam met die Gereformeerde religie die binneland in versprei en het op meerdere wyses in verskillende kerke uiting gevind. In die Ned. Geref. Kerk byvoorbeeld was Andrew Murray (oor wie se mistiek Andries Raath [HTS (1), 2011] insiggewend geskryf het) ’n besondere baken. Soos jy in verskeie artikels aangetoon het (onlangs in LitNet Akademies  [12(3), 2015] en Spiritus, vol 16 [2016]), was die mistiek vir Murray ’n wesenlike, noodsaaklike kenmerk van religieuse ervaring. ’n Piëtistiese tradisie was opvallend deel van die Ned. Geref. Kerk in al sy kerklike variante. Ek stem met jou saam dat hierdie ondertoon mettertyd toenemend verdring is in ’n hele sindroom wat as ‘apartheid’ bekend staan, asook in die politiek-teologiese verset daarteen. Indirek maak my aanbod van die Dhammapada in Afrikaans ’n appél op ’n half-vergete maar sluimerende mistieke dimensie van die Afrikaans-religieuse tradisie. En let wel, die ontabsoluterende dimensie daarvan het ingrypende sosiale en politieke implikasies. Op metafisiese mistiek volg gevoels- en handelingsmistiek (soos van ’n Franciscus van Assisi).

Die lang nag van apartheid in enige vorm (ook religieus) is nou verby en ’n nuwe dagbreek kan voorlê ‒ ’n Aurora inderdaad, om van die Duitse mistikus Jakob Böhme (1575-1624) te leen ‒ met as sydelingse, maar belangrike gevolg ’n nuwe waardigheid vir Afrikaans en die behoud van die beste in die kulturele en Christelike religieuse tradisie daaragter, en ’n nuwe skeppende bydrae tot die geheel van hierdie vasteland en die wêreld. ’n Virtuele  identifikasie van geloofsbelydenis en skuldbelydenis in sommige Afrikaans-Christelike kringe bied op die langer duur nie ’n toekoms-uitsig nie. Die roete vorentoe, glo ek, sou moes verloop met inagneming van ’n veel groter landskap en ’n veel ruimer horison as wat vroeër moontlik was. Dit sou meer as die bevindelikheid van ’n Andrew Murray (wat ’n groot rol in my eie jeug gespeel het) behels, naamlik ’n fundamentele kognitiewe evolusie. Met ‘fundamenteel’ (asook ‘radikaal’) bedoel ek nie oppervlakkig ‘ekstreem’ nie, maar wortel-diep, waar dit stil is; en met ‘evolusie’, organiese ontwikkeling wat op gepaste wyse antwoord gee op ’n steeds groter, komplekser wordende wêreld. 

Ek is van oortuiging dat ’n nuwe bloei-periode vir Christelike teologie kan voorlê, mits dit kan oopgaan soos ’n blom, haar eie betreklikheid positief kan waardeer, en haar eie insig kan aanbied as pars pro toto en as pars pro parte: elkeen in, vir en saam met elke ander een in ’n soepel, akkommoderende geheel. Die wedersydse kennismaking van Christendom en Boeddhisme ‒ ek stel my byvoorbeeld belangstellende lesers voor, ernstig oor die Dhammapada geboë ‒ lê op daardie pad. Belowende ontwikkelinge in die rigting van ’n oop denkraam kan inderdaad tans aan sommige tradisionele teologiese fakulteite in die land waargeneem word.

The post Oor die mistiek, Boeddhisme, meertaligheid, Afrikaans, teologie en die politiek: ’n onderhoud appeared first on LitNet.

Hermann Giliomee se Die Afrikaners, die verkorte en bygewerkte weergawe van Die Afrikaners: 'n biografie, is Donderdag 28 Junie in die Drostdy-teater op Stellenbosch bekendgestel. Albert Grundlingh het met hom gesels.

Die boek is in samehang met die 26-episode kykNET-reeks Die Afrikaners in beeld gepubliseer. 

Die Afrikaners
Herman Giliomee
Uitgewer: Tafelberg
ISBN: 9780624071075

Opsomming

Hermann Giliomee, top-historikus, is die aanbieder van die 26-episode kykNET-reeks Die Afrikaners in beeld, in samehang waarmee dié boek gepubliseer word.

Hy het talle toekennings ontvang vir die oorspronklike boek waarop die reeks gebaseer is, die topverkoper The Afrikaners, en word gesien as die wêreldkenner van dié onderwerp.

Hierdie uitgawe van Die Afrikaners bied die kern van die langer akademiese werk in leesbare Afrikaans aan vir ’n moderne leserskap. Talle omstrede aspekte van Suid-Afrika se verlede en die rol daarin van die groep mense wat mettertyd na hulself as "Afrikaners" sou verwys word in kleur en geur in storievorm vertel, sodat lesers met ’n vars, soms uitdagende perspektief op ons verlede gelaat word.

Lees ook

Hermann Giliomee speaks about his latest book, Die Afrikaners

Du Toitskloof | LitNet Eerste Slukkie: Die Afrikaners deur Herman Giliomee

Die Afrikaners: ’n onderhoud met Hermann Giliomee oor die boek en die kykNET-reeks

The post Video: <i>Die Afrikaners</i> word bekendgestel appeared first on LitNet.

Isle of Dogs

Draaiboek: Wes Anderson, Roman Coppola en ander

Regie: Wes Anderson

Met die stemme van: Bryan Cranston, Koyu Rankin, Edward Norton, Greta Gerwig, Bill Murray, Scarlett Johansson

Wes Anderson se filmkuns is besonders en eiesoortig, en flieks soos Darjeeling Limited, The Royal Tenenbaums en Moonrise Kingdom het my ’n groot aanhanger van sy werk gemaak. Met sy nuutste film keer hy terug na animasie, maar dit lyk héél anders as Fantastic Mr Fox.

Isle of Dogs speel af in die toekoms in die Japannese stad Megasaki, waar die bose burgemeester Kobayashi ’n haat koester teenoor honde, ’n ou vete met sy oorsprong in die samoerai-tydperk. Wanneer hondegriep in die stad uitbreek, gebruik Kobayashi dit as verskoning om alle honde te verban, ten spyte van die feit dat ’n wetenskaplike ’n doeltreffende entstof ontwikkel het. Die eerste hond wat seremonieel na Trash Island gestuur word, is uit die burgemeester se eie huishouding: Spots, die hond van die twaalfjarige weeskind Atari. Maar ’n seun kan nie sonder sy beste vriend wees nie, en Atari maak ’n waaghalsige plan om sy hond terug te kry.

Die film is volgens Anderson geïnspireer deur die Japannese filmmaker Hayao Miyazaki en toon ook invloede van houtblok-drukwerk, wat sorg vir ’n visuele fees in selfs die lelikste omgewing. Veral die honde se lyftaal is ’n plesier van begin tot einde, met vermaaklike dialoog daarby.

Hoewel die omgewingstema nie sentraal staan nie, lewer die film uiters belangrike kommentaar oor ons verbruikerskultuur van sonder ophou vermors en weggooi, of dit nou plastiek of diere is. Trash Island lyk soos iets uit ’n post-apokaliptiese hel en herinner dadelik aan nuusberigte oor reusebale afval wat op verskeie plekke in die wêreld staan en wag vir herwinning wat nooit gebeur nie.

Dis ’n jammerte dat die fliek ten slotte net té oordrewe raak – vyf draaiboekskrywers was dalk ’n paar te veel. Om nie te praat van die irriterende Amerikaanse uitruilstudent wat op voorspelbare wyse tot die redding moet kom nie.

Isle of Dogs is nie ’n meesterstuk nie, maar dis steeds die kyk werd, veral vir Wes Anderson-aanhangers.

Sterre: 3½

The post <i>Isle of Dogs</i>: ’n filmresensie appeared first on LitNet.

On Thursday evening, 28 June 2018 at 6:30 pm, I gladly attended the talk by Hermann Giliomee on his latest book, Die Afrikaners. The setting was the Drostdy Theatre next to the Braak, a site that many English-speaking students know well. For, opposite the Drostdy is St Mary’s on the Braak, a church belonging to the Anglican Church of Southern Africa (ACSA). It was in the seventies that, as students, we frequented St Mary’s, some of us doing duties such as serving or reading the Scriptures from the lectern. Walking across to Giliomee’s talk brought back memories of that time and place.

St Mary’s on the Braak – this photograph was taken on the way to attend Giliomee’s book launch for his latest book, Die Afrikaners, an event sponsored by the local newspaper, Eikestadnuus (Thursday 28 June 2018).

When the Drostdy Theatre opened its doors in March 2015, it was written that its purpose was to “encourage entertainers to fully immerse themselves in the space”. This did not need to be limited to the performing arts. Historians on stage can be just as entertaining, as the audience that attended the book launch that night would soon see.

At 6:30 pm, Danie Keet, the editor of Eikestadnuus, who organised this as a “meet the author” event, launched the evening by introducing the two persons that would be speaking – the author of the book, Hermann Giliomee, and the person asking the questions, Albert Grundlingh of the history department at the university, himself a widely published author.

The audience was to have the benefit of listening to two internationally acclaimed South African historians.

The entrance to the Drostdy Theatre in Stellenbosch

Giliomee is possibly best known to the reading public for his magnum opus, Die Afrikaners: a biography of a people (2003), simultaneously published by Tafelberg in South Africa, the University Press of Virginia in the USA, and Christopher Hurst and Company in Britain. This publication (in English and Afrikaans) was followed by the Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika / New history of South Africa, reviewed on LitNet on 12 December 2007 at https://www.litnet.co.za/paul-murray-takes-a-look-at-the-i-nuwe-geskiedenis-van-suid-afrika-i/.

While Giliomee has written a vast number of books on history, more recently his biography, Historikus / Historian, appeared, and now Die Afrikaners – an abridged version of the previous edition and supplemented with up-to-date information. The inspiration for the new book was to write for a TV series, which can be viewed on kykNET, with the author as principal narrator among other narrators. This has probably made this episode of South African history a lot more accessible. This week, I watched one of the episodes, and thought just how much easier this would make teaching that period of South African history. Today, the visual is so much more enjoyed by learners than the conceptual (although, as a history educator, I’m not altogether convinced of the ultimate benefit of this method for the fullest possible understanding of history, and try give showings minimum time, other than brief “clips”).

Albert Grundlingh has published many books on the subject of history, with his writing extending to the international field, appearing in leading journals. His areas of specialisation are in social and cultural history, and he is highly regarded, for example, for his different format of South African blacks’ participation in the First World War, and the effect of rugby on South African society. Other publications include the topic of treason in the South African War (1899–1902), as in Die “hendsoppers” en “joiners” (HAUM, 1979 and Protea Boekhuis, 1999), Fighting their own war: South African blacks and the First World War (Ravan Press, 1987) and Beyond the tryline: rugby and South African society (co-authored, Ravan Press, 1995).

Danie Keet introducing Giliomee and Grundlingh at the Drostdy Theatre on Thursday 28 June 2018

And, with this highly impressive biographical detail provided by Keet on Giliomee and Grundlingh, the evening’s proceedings commenced. It was a tough call beginning with a question of historical “distance” when writing a history on a “people” to whom you belong and one of whom you call yourself – Afrikaner, a concept in itself hard to define. The question of “community” was very different for the English-speaking South African. And, how exactly does one define “English-speaking South African”? Giliomee shared some of his thoughts on being Afrikaans-speaking and teaching at an English-speaking university (the University of Cape Town, where he was professor of political studies from 1983 to 2002). How did students from these English-speaking backgrounds view the accent of their Afrikaans professor, speaking in his second language to mother-tongue English speakers? This highlighted the difference between the two language groups, yet they were pursuing the same end – to educate / be educated. In addition to Afrikaners writing about Afrikaners, there was excellent scholarship of English-speaking South African writers writing about Afrikaners. A case in point was Dan O’Meara, whose earlier work had analysed ideology among Afrikaners.

Interesting issues and questions raised by Grundlingh were matched with detailed and analytical responses from Giliomee. How different was the new edition, Die Afrikaners, from his previous work? This came out when Giliomee explained the technical side of writing history for reading (an abstract process), as opposed to for viewing on TV. Grundlingh proceeded with further questions, one about contextualisation, when one tries to discuss the binary opposites of the historical field(s) one is writing about – as in one of his own topics of research, rugby and politics. How would Giliomee do this in the field of political history, closely bound to the position of economics in history?

Giliomee continued to share gems, for instance, his acquaintance with Doc Craven, Mr Rugby in South Africa. Craven’s political leaning was to the SAP (United Party). They would sometimes meet when Giliomee and his wife, Annette, went walking at Coetzenburg, then the home of South African rugby. Afrikaners could be so different in ideological outlook – the Nationalist-SAP divide.

Giliomee discussed the historian Toynbee and his views that might explain the change in the Afrikaner’s power game in South Africa; the position of the Afrikaner youth in South Africa; and the way the South African black youth of today view the struggle.

Studying history and writing requires the historian to restrategise his work to keep it relevant. Giliomee certainly makes his work relevant in the way he contextualises the Afrikaner, in the past and for now.

For instance, how would historians today explain specific responses when Afrikaans university students clashed with local coloured residents – referred to as the Battle of Andringa Street – in Stellenbosch history of the 1940s? The tragic event happened when coloureds were accused of jumping the queue to buy the newspaper, and some were assaulted by students, leading to the outbreak of violence in parts of the town. Perhaps he was saying that history can teach us that, while war is easy, making peace is more difficult, but reconciliation is the hardest of all.

In addition, Giliomee shared his recollection of the tragic circumstances in Stellenbosch in 1964, when, as a result of the proclamation of specific group areas in the town, 3 700 coloureds were dislodged from their homes in forced removals, with traumatic results for the victims.

How Biko viewed Afrikaans; Afrikaner individualism; ideas on Verwoerd; Solidariteit; the language question; De Klerk; the role of Pik Botha at the time of PW Botha’s stroke; the role of the CIA in South Africa; and the writing and co-authoring of A new history of South Africa were all very interesting features and topics that the audience were able to listen to, most of which they would not normally or easily have access to.

The audience of approximately 100 persons could surely have continued to listen to these two captivating history giants for much longer.

The evening ended with a few questions from the floor.

Giliomee answered why Smuts probably might not have been of much effect had he been re-elected in 1948. He was too old.

There was a hard-hitting question about the future of Afrikaans.

The future of a language is closely linked with the identity of a people, which is linked to the use of its language. Young Afrikaners would need to be less individualistic about the use of Afrikaans, and more cohesive, if the future of Afrikaans were to be guaranteed.

As one left the evening’s talk, going down the staircase made form Burmese teak, one had much to think about.

Giliomee autographing a copy of his latest publication, Die Afrikaners

The magnificent staircase leading up to the theatre

• Photographs: Paul Murray

Also read

Video: Die Afrikaners word bekendgestel

The post Hermann Giliomee speaks about his latest book, <i>Die Afrikaners</i> appeared first on LitNet.

Leeskringe is beslis nie ’n modegier of nuwerwetse verskynsel nie. Trouens, mense kom reeds vir eeue lank op ’n gereelde basis bymekaar om boeke te bespreek. So byvoorbeeld verwys Alberto Manguel in sy boek, A History of Reading (1996), na die byeenkomste van ’n 15de eeuse Franse kloskant- en spinvereniging waartydens die vroue beurte geneem het om hardop vir mekaar voor te lees. In die 19de eeu het Amerikaanse vroue op ’n vaste basis bymekaargekom om Shakespeare te bestudeer en in Engeland het vrouens wat by meulens gewerk het leesgroepe georganiseer wat gereeld ’n uur voor werk bymekaar gekom het om boeke te bespreek.

Hier te lande bestaan ou gevestigde leeskringe reeds vir dekades, terwyl ander nog besig is om tande te sny. In 1912 stig Mabel Malherbe die eerste leeskring in Suid-Afrika, bekend as “Die Afrikaans-Hollandse Leesunie” met die doel om Afrikaanse vroue aan te moedig om te lees. Hierdie leeskring van Pretoria dra nog steeds die naam van hierdie merkwaardige vrou en is nie alleen die oudste nie, maar waarskynlik ook die bes gedokumenteerde leeskring in die land. NALN in Bloemfontein beskik oor al die dokumentasie en leesprogramme van hierdie leeskring sedert Maart 1912.

LitNet het onlangs leeskringe uitgenooi om hul besonderhede en leesprogramme aanlyn te deel en sewe-en-sestig het reeds gereageer. Dit blyk duidelik dat leeskringe oor die lengte en breedte van Suid-Afrika bestaan en ek dink ’n mens kan sonder vrees vir teenspraak sê dat daar nog baie ander is waarvan ons eersdaags op die webbladsy gaan lees.

Baie redes word aangevoer om die bestaansreg van leeskringe te regverdig. Benewens die uitruil van idees, verbreding van kennis, nuwe vriende, omgee tussen lede en sosiale samesyn lê ’n liefde vir lees en boeke die naaste aan elke lid se hart. Audrey Blignault skryf in haar handleiding vir Afrikaanse leeskringe (Van leser tot leser, 1980) dat mense by leeskringe aansluit omdat hulle in boeke belangstel en nie omdat hulle opsoek is na ’n sosiale tydverdryf nie, anders sou leeskringe lankal doodgeloop het. Lede wil uitdagende boeke lees wat hulle horisonne en kennis van die wêreld en sosiale omstandighede waarin hulle leef verbreed en uitdaag. Die feit dat daar nie minder nie as tien leeskringe is wat al meer as 30 jaar bestaan, bevestig hierdie feit.

Omgewing (aftreeoorde, skole, woonbuurte) en werksomstandighede beïnvloed uit die aard van die saak die gemiddelde ouderdom en geslag van lede, maar die meeste leeskringe wat hul besonderhede aangestuur het, spog met lede oor ’n wye spektrum wat uiteenlopende belangstellings het. Almal is dit eens dat elke leser op ’n eiesoortige wyse met die teks kommunikeer op grond van sy of haar unieke verwysingsraamwerk en leeservaring. Diverse groepe is daarom ’n besondere bate omdat dit sorg vir ’n unieke dinamika tussen lede. Soms lei besprekings tot paradigmaskuiwe omdat lank gevestigde uitgangspunte en sienings uitgedaag word.

Die wyse waarop byeenkomste aangebied word verskil van kring tot kring, maar dit is op enkele uitsonderings na gestruktureerd met ’n voorafopgestelde leesprogram. Waar ’n vasgestelde leesprogram nie gevolg word nie, bring die verantwoordelike lid ’n interessante boek na die byeenkoms en bespreek dit met ander lede. Die boek gaan dan in ’n gesamentlike poel waaruit lede boeke kies. Die Boekbimbo’s byvoorbeeld, het al bykans ses honderd boeke op hul lys. ’n Boek wat deur almal gelees is, word weer die eiendom van die lid wat dit gekoop het, maar dit bly op die lys en kan weer deur enige lid by die eienaar geleen word. Plaaslike biblioteke speel ’n groot rol maar in gevalle waar eksemplare van die gekose titels nie beskikbaar is nie, koop lede meestal self die boeke aan en skenk dit na die bespreking aan die plaaslike biblioteek.

In die meeste leeskringe hanteer groeplede self die besprekings, maar daar is ook ander wat eerder gassprekers verkies of staatmaak op kundiges, resensente of skrywers, veral waar laasgenoemde geredelik beskikbaar is. Die meeste leeskringe hef ledegeld waaruit genooide sprekers vergoed word. Die Potchefstroomse Afrikaanse Vroueleesvereniging hou twee maal per jaar gaste-aande met ’n gasspreker of ’n skrywer waarvoor kaartjies verkoop word om koste te dek.

Byeenkomste vind in verskeie lokale plaas, soos onder andere lede se huise, koffiewinkels, biblioteke, kerksale, historiese geboue (Franschhoek-leeskring) en selfs plaaslike kunsgalerye (George Leeskring). Nuwe lede word oor die algemeen deur almal verwelkom alhoewel beskikbare ruimte in sekere gevalle ’n beperking plaas op die hoeveelheid lede wat geakkommodeer kan word. Die Bibliosiele se byeenkomste is gesellige etes waar die tema van maaltye met groot sorg beplan word rondom die tema van die boek wat bespreek word.

Oor die algemeen sluit die finale leesprogram al die verskillende genres in, maar dit wil tog voorkom asof gedrukte dramas aan die agterspeen suig. Dit sal interessant wees om te weet hoeveel leeskringe in die afgelope vyf jaar ’n drama gelees en bespreek het. Daar word wel na films gekyk of spesiale fliekaande rondom boeke organiseer.

Die keuse van boeke wat bespreek word is vir die meeste leeskringe ’n tameletjie en sameroepers is dit eens dat dit soms net so lank neem om boeke te kies as om dit te lees. Tog spreek dit vanself dat die keuse van boeke van groep tot groep verskil afhangend van persoonlike voorkeure. Verskillende metodes word gebruik om te sorg dat die proses so demokraties moontlik bly. In sommige gevalle gooi lesers titels in ’n hoed, in ander leeskringe stem lede uit ’n lys wat saamgestel is uit voorstelle. Lede van Langenhovenpark se leeskring bring geskrewe voorstelle na die Oktober-vergadering. Die voorsitster stel dan ’n groslys op en tydens die afsluitingsfunksie in November kry lede die geleentheid om 11 boeke uit die lys te kies wat hulle graag wil lees. Uiteindelik gee beskikbaarheid van boeke, genre-verskeidenheid en geskiktheid vir bespreking die finale deurslag. Boeke wat tot die suksesvolste besprekings lei, is dié wat aanleiding gee tot uiteenlopende standpunte en die meeste leeskringe beklemtoon dat lede onbeskroomd hul standpunte oor ’n spesifieke boek of onderwerp stel.

Dit is bykans onmoontlik om volhoubare afleidings te maak uit een jaar se leesprogramme. Een titel wat dalk in ’n spesifieke periode oorgesien is, is dalk in opvolgende jare wel deel van die program. Met dit gesê, is daar tog algemene tendense waarneembaar. So byvoorbeeld, is daar huldigingsprogramme vir spesifieke skrywers (Karel Schoeman, PG du Plessis, Chris Barnard, Dot Serfontein en Ingrid Jonker), terwyl bibliografieë ook hierdie jaar prominensie geniet: Donker stroom (Carel van der Merwe), Emily Hobhouse, geliefde verraaier (Elsabé Brits), Mymeringe van ’n bleek Afrikaan (Max du Preez) en Jan Smuts: Afrikaner sonder grense (Richard Steyn). Sommige leeskringe hou poësie-byeenkomste wat op ’n verskeidenheid gedigte fokus, maar op enkele uitsonderings verskyn spesifieke poësiebundels op byna elke leeskring se lys: Fotostaatmasjien (Bibi Slippers), Mede-wete (Antjie Krog), Uittogboek (Johan Myburg) en Die mooiste Afrikaanse Christelike gedigte (Cas Vos).

Literêre pryswenners is ook ’n gewilde keuse. Vanjaar is dit veral die Nobelpryswenner, Kazuo Ishiguro, wat figureer met titels soos Never let me go, The buried giant en The remains of the day. Afrikaanse titels soos onder andere Groen soos die hemel daarbo (Eben Venter), Hy kom met die skoenlappers (Valda Jansen) en Op ’n dag, ’n hond (John Miles) is gewilde keuses, terwyl Huilboek (Ryk Hattingh) loshande in die voorste ry sing. Lede wil ook graag kennis neem van titels wat baie aandag in die media geniet het, soos byvoorbeeld Die taal van been (Heilna du Plooy) en Die wêreld van Charlie Oeng (Etienne van Heerden), terwyl Spertyd (Elsa Joubert) vanjaar deur nie minder nie as 26 leeskringe gelees word. Verskillende titels van Irma Joubert verskyn ook vanjaar op leeslyste. Romans wat kollig-onderwerpe hanteer, soos onder andere ouer-kind verhoudings, outisme (Raaiselkind, Annelie Botes), natuur (Elders, Ernst Grundling) siekte (Cancer ward, Alexander Solzhenitsyn), die dood (Die dood en die sin van die lewe, Anton van Niekerk) en ouderdom (Spertyd, Elsa Joubert en Slot van die dag, Karel Schoeman) is ook gewild. Wat duidelik blyk uit al die leesprogramme is dat leeskringe daarna strewe om ten minste een titel uit al die verskillende genres op ’n roterende basis te hanteer.

Afleidings oor die balans tussen Afrikaanse en Engelse titels bly ’n tameletjie. In 2018 wissel dit tussen een Engelse titel tot ’n 50/50-verdeling. Sommige leeskringe verkies om merendeels Engelse titels te lees, maar dit is in die minderheid. Ek dink ’n mens swem in hierdie opsig in gevaarlike waters, want indien ’n leeskring een jaar oorwegend Engelse titels lees, swaai die pendulum die volgende jaar miskien weer in die teenoorgestelde rigting.

Al is akademiese belangstelling in die aktiwiteite van leeskringe minimaal, stem uitgewers en boekwinkels saam dat dit leesgewoontes verander en daarom bied hierdie byeenkomste vrugbare materiaal vir navorsing.

Vra ’n mens getroue lede waarom hulle vir dekades lank aan ’n leeskring behoort, is die redes uiteenlopend, maar die algemene deler bly altyd boeke. Miskien omdat daar mense in boeke is, mense wie se lewensomstandighede, denkwyses, uitgangspunte, religie, oortuigings en morele standaarde drasties van mekaar kan verskil, mense wat besef dat die lewe selde swart en wit is, maar juis die grys area tussen reg en verkeerd, mense wat jou as leser uitdaag om eie sienswyses te heroorweeg en soms aan te pas sodat ons wat hierdie ondermaanse bewandel meer empatie met mekaar kan hê in ’n ruimte waar dit toelaatbaar is om van mekaar te verskil. Miskien is juis dit die groot waarde van leeskringe.

Marietjie Lambrechts
Navorsingsgenoot in die Departement Afrikaans en Nederlands, Duits en Frans, Universiteit van die Vrystaat
Junie 2018

Lees ook:

Uitnodiging: Leeskringe in Suid-Afrika

Leeskringe in Suid-Afrika: 2018-jaarprogramme en -inligting

The post Leeskringe: uithangplekke of ’n amulet teen die vuur? appeared first on LitNet.

Ag, hoe lekker om vir ’n paar uur te ontsnap van politiek en waterbeperkings en verkeersknope en net weer terug te sit en te besef waaroor die lewe nou eintlik gaan. Die Broadway-treffer, Significant Other, wat tans by die Fugard-teater in Kaapstad op die planke is, is daardie terugsit-vertoning.

Die skrywer is Joshua Harmon wat ons ook die wegholsukses, Bad Jews, gegee het. En met Greg Karvellas (The Road to Mecca, Shakespeare in Love, The Father, Clybourne Park, Bad Jews, CHAMP) in die regisseurstoel weet jy dit gaan ’n heerlike teater-ervaring wees.

Jordan Berman woon in die besige New York-stad en is desperaat op soek na mnr Reg, maar om een of ander rede is dit nie so maklik as wat hy gedink het nie en dit lyk eerder asof hy potensiële lewensmaats vervreem met sy soms vreemde optrede.

Drie baie goeie vriendinne, Kiki (Dominique Maher), Vanessa (Lesoko Seabe) en Laura (Lucy Tops) raak een na die ander verlief, verloof en trou. Jordan raak met elke bruilof meer moedeloos omdat sy beste vriende nie meer 24 uur van die dag beskikbaar is nie en omdat die alleenheid hom vang.

Jordan en twee vriendinne | Foto: Daniel Rutland Manners

Hy is in sy laat twintigs en raak bang dat hy sy hele lewe alleen gaan deurbring. Dit word ook al moeiliker om opgewonde te raak oor sy vriendinne se lewenshoogtepunte, want dit plaas net meer klem op die afwesigheid van hierdie hoogtepunte in sy eie lewe.

The New York Times het die produksie beskryf as een van 2015 se top 10 produksies en plaaslik het verskeie resensente daarby aangesluit.

Dis ’n menslike storie met uitstekende Suid-Afrikaanse akteurs: Gabriel Meltz (Murdering Agatha Christie, Somber Pines) as Jordan; Dominique Maher (The Rocky Horror Show, Pride and Prejudice) as Kiki; Lesoko Seabe (Clybourne Park, Siembamba) as Vanessa; Lucy Tops (Funny Girl, The Rocky Horror Show) as Laura; Michèle Maxwell (Cabaret, Present Laughter, Funny Girl) as Helene en Roberto Kyle (Aunty Merle the Musical, Knapsekêrels) en Ryan de Villiers (Measure Up, Outlander) wat die rolverdeling voltooi.

Gabriel was ’n uitstekende keuse as Jordan, omdat hy elke klein nuanse van die desperate Jordan vasgevang het. Jy het soms gevoel of jy hom aan die skouers kan skud en sê dat hy na sy vriendinne se raad moet luister!

Roberto se vertolking as die kantoor se orige en luidrugtige gay man wat ook maar net liefde soek, verdien vermelding, want elke keer as hy verskyn het, het die gehoor geskaterlag.

Ek was mal oor Wolf Britz (Hierdie Lewe, Die Seemeeu; Wie's Bang vir Virginia Woolf?) se onkonvensionele dekor en beligting: slim stellasies wat die verskillende tonele in die stuk onderskei het. Heel bo was ouma Helene (Michèle Maxwell) se woonstel, kompleet met oorvloedige varings, ou rusbanke en hope foto’s van die kinders en kleinkinders.

Jordan en sy ouma | Foto: Daniel Rutland Manners

Dis hier met sy kuiers by Ouma waar sy soeke na ’n maat en haar verlies van haar lewensmaat jou eintlik laat dink: wie is meer te bejammer – die een wat liefde gesmaak het en dit verloor het; of die een wat nog daarna hunker?

Ek glo nie daar was na afloop van die vertoning veel droë oë in daardie gehoor nie. Dis asof die storie vir elkeen iets diep binne raak – of jy nou mnr of mev Reg ontmoet het of nie; die soeke na ’n sielsmaat is mos maar die loop van die lewe.

Dis regtig een van daardie verhoogstukke wat weer en weer oor ons pad moet kom om ons te laat terugkeer na die egte dinge van die lewe.

Significant Other

Met: Gabriel Meltz, Dominique Maher, Lesoko Seabe, Lucy Tops, Michèle Maxwell, Roberto Kyle, Ryan de Villiers
Deur: Joshua Harmon
Regie: Greg Karvellas
Kostuums: Widaad Albertus

Die Fugard-teater, Caledonstraat, Kaapstad
Tot 7 Julie 2018, Dinsdag tot Saterdag om 20:00 en matinee om 15:00
Kaartjies deur die Fugard-kaartjieskantoor by 021 461 4554 of www.thefugard.com

The post <i>Significant Other</i> by die Fugard-teater: ’n teaterresensie appeared first on LitNet.

Priedeke 3

3 Vi alles is daa ’n seisoen, en ’n tyd vi alles onnerie hiemel:

² ’n Tyd om gebore to wôt, en ’n tyd om dood te gan, en ’n tyd om te pluk dít wat geplant was,

³ ’n Tyd om dood te maak, en ’n tyd om gesond te raak, ’n tyd om af te briek, en ’n tyd om op te bou,

⁴ ’n Tyd om te huil, en ’n tyd om te lag, ’n tyd om te rou, en ’n tyd om te dans,

⁵ ’n Tyd ommie klippe weg te smyt, en ’n tyd ommie klippe bymekaa te maak, ’n tyd om te omhels, en ’n tyd om weg te bly van omhelsing,

⁶ ’n Tyd om te kry, en ’n tyd om te veloo, ’n tyd om te hou, en ’n tyd om weg te smyt,

⁷ ’n Tyd om te skeu, en ’n tyd om vas te wêk, ’n tyd om stil te bly, en ’n tyd om te praat,

⁸ ’n Tyd om lief te hê, en ’n tyd om te haat, ’n tyd van oolog, en ’n tyd van vriede.

⁹ Wat kryrie wêkers af van hulle wêk? ¹⁰ Ek het gesien dat Got oppie mens die swaa taak gelê het. ¹¹ Hy’t alles mooi gemaak op daai ding se tyd. Hy’t oek annie mens die gedagte gegie lat hulle vestaan wat veiewig is, maa nog steeds kannie een vestaan wat Got gemaak het van begin na einde toe nie. ¹² Ek sien dat daa is niks bieter vi mense as om hêppie te wies en om goed te doen tewyl hulle liewendig issie. ¹³ Dat elke ene van hulle mag iet en drinkie, en oek plesier kan kry in allie wêkke wat hulle doen, dis oek ’n geskenk van Got af. ¹⁴ Ek wiet dat alles wat Got doen sal vi iewig staan, niks kan bygesit wôt of weggevat wôttie. Got doenit soe soedat mense bang kan wies vi Hom.

¹⁵ Wat hie is was klaa hie,
en wat nog moet kô was oek al klaa hie,
en dis Got wat lat gebee wat kla gebeerit.

¹⁶ En ek het iets anners in die wêreld gesien.
Waa daa moet reg geskied is daa onreg,
innie plek van geregtigheid is daa ootrieding.

¹⁷ Ekkit vi myself gesê: “Got sal reg uitgie oo hulle wat reg en vekeert is,
wan daa is ’n tyd vi alles, en soe oek ’n tyd om oodeel oo elke ding.”

¹⁸  Ek het vi myself gesê: “Dis self deurie mense dat Got hulle toets, soedat hulle kan sien hulle is maa net soesie diere. ¹⁹ Die mense se lot is dannie selle soesie lot vannie diere, dieselle lot wag vi altwie. Soesie een doodgan, moetie anner een oek doodgan. Hulle asemie selle asem, mense issie bieter af dannie diere nie. Alles kô tot niks. ²⁰ Amal gan narrie selle plek toe, amal kô van stof af, en soe sal amal wee stof raak. ²¹ Wie wiet offie gies van mense opstyg boentoe en offie gies van diere afsak onner toe?”

²² Soe het ek dit gesien dat daa niks bieter is vi ’n mens om hom of haa wêk te genietie, wan dis hulle lot. Wan wie kan vi hulle vat om te wys wat na hulle sal gebee?

Priedeke 4

Vi wie wêk ek my soe klaa?

4 Ek het toe wee gekyk en gesien allie vedrukking wat angan innie wêreld.
Ek hettie trane van hulle gesien wat afgedruk is,
en hulle hettie iemand wat hulle troosie,
wannie krag en mag was annie kant vannie verdrukkes,
en hulle het niemand wat hulle helpie.

² Toe het ek besluit dattie dooies, hulle wat al kla dood is,
is hêppier as hulle wat nog liewe.

³ Maa bieter af dan altwie issie een wat noggie gebore issie,
wat noggie die vullis vannie wêreld gesien hettie.

⁴ En ek het gesien dat allie moeite wat mense maak om sukses te kry is ommat hulle jaloers is op ’n anner. Dit kô oek tot niks, ’n gehaloepery agterie wind an.

⁵ Die dwase vou hulle hanne en soe bewêk hulle hulle eie onnergang.

⁶ Hulle sien een hand vol rus bieter dan twie hanne vol wêk. Oek dit is ’n gehaloep agterie wind an.

⁷  En weëens het ek in die wêreld gesien nog mee wat tot niks kô.

⁸ Daa was ’n man stoksie allien, hy’tie ’n seun of ’n broe gehattie. Hy’t nooit ophou wêkkie, maa al sy rykdom het hommie hêppie gemaakie. “Vi wie wêk ek,” het hy gevra, “en vi wat hou ek myself weg van plesier af?” Van dit kô daa oek niks, dit bly net ’n donke saak!

⁹ Twie is bieter dan een, wan hulle kry meedere uit hulle wêk.

¹⁰ Assie een val, dan kannie anner een hom optel. Maa kry daai een jamme wat allien is en val en daa is niemand wat kan helpie.

¹¹ Soe oek, as daa twie is wat saam gan slaap, dan kan hulle mekaa warm hou. Maa hoe sal een wat allien is warm wôt?

¹² Soe oek kan een ooval wôt, maa twie kan mekaa bystaan en trug baklei. ’n Tou gemaak van drie toue sallie somme gou briekie.

Lees oek:

Bybel in Kaaps: Priedeke 1 en 2

The post Bybel in Kaaps: Priedeke 3 en 4 appeared first on LitNet.

“Ek en jy wat bevoorreg was om te leer lees, om van boeke ons helpers en troosters en metgeselle te maak – wat sou ons nie desnoods opoffer om hulle te behou nie? Ons sou sê, as dit nie anders kan nie, gee ons die skraalste kos en die grofste klere – gee ons strooi om op te slaap, en korsies om te eet en rou velle om ons naaktheid te bedek, maar laat ons ons boeke.”

CJ Langenhoven

So ’n paar jaar gelede het Andra ’n roerende lied tydens die Boeke-crawl gesing waarvan een reëltjie my bygebly het: “What am I supposed to eat when the hunger is in my head?” Tydens die pas afgelope Innibos Laeveldse Nasionale Kunstefees in Nelspruit was daar meer as genoeg kopkos met die prikkelende boeke-produksies en -gesprekke wat aangebied is.

Boekgesprekke

Op die boomryke gronde van Hoërskool Nelspruit verrys jaarliks ’n Boeke-oase, (ja, daar is palmbome ook) waar daar onder andere elke oggend tydens die fees ’n boekgesprek plaasgevind het.

Dit het afgeskop met Gerda Taljaard, wie se nuutste boek Die Laksman se dogter verlede jaar verskyn het. Annemarie van der Walt het met haar gepraat oor die ontstellende sielkundige riller wat die ernstige leser soos ’n vuishou in die buik getref het. Die verhaal handel oor die verwoestende uitwerking wat dwelmverslawing op ’n gesin en kan hê.

In post-apartheid Suid-Afrika het die landsgrense nie net vir gewone handel nie, maar ook vir dwelmhandel oopgegaan. Gerda het besef dat die probleem al hoe meer mense na aan ons raak en besluit om verslawing as tema aan te pak. Haar stil intellek en besondere insig in die donker kant van menswees laat my twee breinlobbe ’n riel dans in afwagting vir haar volgende boek.

Sy is nou op my lysie van 10 mense wat ek graag sal wil nooi vir ete by ’n groot tafel – onder ’n diepgewortelde plantaanboom – waar daar bespiegel sal word oor al die redes waarom doodgewone mense in laksmanne kan verander.

Alita Steenkamp het met Bets Smith, die Laeveldse skrywer, en Chanette Paul gesels. Uit die gesprek het dit maar net weer duidelik geword dat ’n liefde vir lees reeds aan moedersknie gekweek geword. Albei skrywers het vertel hoe hulle ma’s van kleins af vir hulle gelees en stories vertel het. Bets Smith se ma het selfs vir haar “Mabalel” voorgelees toe sy nog baie klein was!

Albei dié skrywers skryf spanningsromans omdat, sê hulle, in ’n liefdesverhaal weet die leser van die begin af dat die twee mense bymekaar gaan uitkom, maar gooi ’n moord in die bredie en jy het dadelik ’n lekker spanningslyn wat die leser laat naels kou. Wat hulle verhale anders maak is die sterk vrouekarakters wat geskep word. Geen ridder op ’n wit perd vir hulle nie!

Chanette Paul meen dat Afrikaanse mense baie meer lees as twee dekades gelede en dat spanningsromans die gaping tussen ontspanningsfiksie en letterkundige fiksie vul.

Irma Venter en Annemarie van der Walt

Vir aspirant skrywers is Irma Venter ’n baken van hoop. Sy het sewe boeke geskryf voordat een gepubliseer is en sy is tans een van die mees gelese krimi-skrywers in Afrikaans. Haar sesde boek, Sondag, sal in September vanjaar op die rakke wees. Annemarie van der Walt het haar heerlik verras met ’n voorlopige kopie van dié boek wat op die tafel gepryk het.

Alhoewel Sondag net in Suid-Afrika afspeel, hou Irma daarvan om haar lesers op ’n leunstoelreis te neem na ander plekke op die aardbol.

Sy meen haar sukses kan toegeskryf word daaraan dat sy self baie geïnteresseerd is in die materiaal waaroor sy skryf en daarom vind lesers dit ook interessant. Sy skryf omdat sy ’n intense drang het om stories te vertel; sy dink dat as sy jare gelede geleef het, sou sy een van daardie mense gewees het wat met ’n donkiekarretjie van dorp tot dorp gereis het om stories te vertel.

Erns Grundling en Rian van Heerden

Erns Grundling het met Rian van Heerden gepraat oor sy boek 16 Dinge wat ek nié moes sê nie, waarin hy eerlik praat oor sy loopbaan en persoonlike lewe en hoe hy die pad van pynlik omstrede na bloot eerlik gevind het.

’n Traan of twee is gepik toe hy vertel hoe hy die navorsing vir die boek gedoen het. Hy het gewonder waar hy aan al die feite en datums sou kom toe sy ma tot sy redding gekom het. Sy het elke berig en artikel wat ooit oor hom verskyn het, omstrede of nie, uitgeknip en in plakboeke gesit.

Sy sin vir humor het hy by sy pa gekry – sy pa kon baie slegte nuus op ’n baie komiese manier oordra sodat dit “die angs en seer weggevat het”. Dit het hom al baie gehelp om plofbare situasies te ontlont.

Rian het vertel van ’n spotprent wat jare gelede oor hom geteken is nadat hy ’n omroeper by Jacaranda FM geword het. Daarin is sy gesig in ’n jakarandaboom met aan die een kant mense met byle wat die boom wil afkap en aan die ander kant mense wat die boom water gee. Dit som menings oor Rian steeds goed op: mense kners op hulle tande oor hom of is gek oor hom.  

Ek skaar myself by laasgenoemde en hoop dat sy stem nog so lank gehoor sal word dat die mense se dinkgrense so ver geskuif het dat niemand meer aanstoot oor nietighede sal neem nie.

Woorde Innituin

Woorde Innituin is ’n onlangse toevoeging tot die Innibos boeke-aanbiedings en was van meet af aan gewild. In die idilliese Suikerbossie Teetuin, wat inderdaad omring is deur ’n massiewe tuin, word alles wat by ’n kunstefees aangebied word in een doek toegeknoop: woorde, musiek, toneel en kuns.

Paul Eilers

Paul Eilers, die seremoniemeester, en Daniel Hugo wat vanjaar deur Innibos vereer is vir sy enorme bydrae tot ons taal, het die gehoor in beswyming gehad met hulle anderwêreldse, beeldskone stemme. Ek dink die hele volk sou meer belangstel in die begrotingsrede as hulle dit kon voorlees …

Lizanne Barnard en haar eksentrieke band, saam met die onoortreflike Elize Cawood, het grepe uit die vertoning Bêreboksie vol vlerke, gebaseer op Lidi de Waal se verse, op magiese wyse uitgevoer.

’n Mens het baie geleer daar in die skadu van die majestueuse rotsvyeboom, wat al hoe “bomeriger” geword het soos wat die son begin water trek het. Lidi leer ons dat life ’n bitch is, en “as jy dit wil maak in hierdie ou lewe/dan moet jy leer om daai bitch te embrace”. Ook dat geldnood jou kan leer skilder en “dis ’n baie goeie ding om te weet jy’t vlerke”.

By Daniel Hugo het ons geleer dat Vlaams nie nader aan Afrikaans is as Nederlands, soos wat algemeen geglo word nie; dit het weliswaar nie eers die “g”-klank nie. Dat die gebrek aan die onvoltooide verlede tyd in Afrikaans en ons dubbele “nie” dit moeilik maak om uit Nederlands te vertaal. En dat die muskiet ’n besonder gewaardeerde insek in die Afrikaanse digkuns is.

En daar is fees gevier om die oordadige oestafels, wyn is geskink en mense het gelag en sommiges het ook gehuil oor al die mooi en seer wat gedeel is.

Boeke-crawl

As jy dit nog nie weet nie, of as jy dalk vergeet het, die Boeke-crawl is op jou emmerskoplysie. Dit is ’n bietjie soos ’n pub crawl, want almal om jou is blinkoog en vrolik, maar dit is omdat hulle dronk is van woorde en stories en liedjies.

Almal word knus in een bus geprop en vanjaar is daar berg-op geseil na die Sudwala-grotte. By die eerste stop kry ons ’n blikbekertjie “grown-up grape juice” (apologie aan Wessel Pretorius) en lekker maagkos en sielskos. Dana Snyman vertel tragi-komiese stories en Mathys Roets gooi olie op die vuur met sy fluweelstem.

Dana Snyman

Mathys Roets het gedink die Boeke-crawl behels ’n klomp mense wat baie tee drink en dan agter boeke aan kruip. Ek dink nie dis te ver verkeerd nie, behalwe nou die tee …

Dana Snyman herinner ons daaraan dat so ’n paar dekades gelede ’n meisie as “los” beskou is as sy ’n Chappie in die openbaar gekou het. En dat blou kolle ’n taal is wat net hartseer ken.

By die volgende stop lees Paul Eilers sketse van Annemarie van der Walt, Chris Barnard en PG du Plessis. Soos meermale tydens die fees, is ek met ontsag vervul oor hoe die muses van kunstenaars kan saamwerk. Net nadat Paul “Climax” van Du Plessis voorgelees het, wat handel oor ’n paartjie wat “skeef gevat het”, sing Die Hummingbirds “I know him so well”. Die kunstenaars wat by die Boeke-crawl optree, sien mekaar die eerste keer op die dag van die optrede; hulle weet nie vooraf wat die ander gaan doen nie, maar tog vul hulle mekaar altyd onverklaarbaar aan.

Onder die skadu van bome, met die berge wat beskermend toekyk, stap ons die grot se amfiteater binne. Die oeroue heiligheid omvou ons terwyl die engel van die luisterlied, Laurika Rauch, die kitaargenie, Loki Rothman, en die man met die stem, Daniel Hugo, die ruimte met klanke vul. Die tema is die liefde. “In soveel stede het ons mekaar al lief gehad,” lees Daniel. “Sê groete vir Triëst,” sing Laurika. “Did you ever love me anyway,” val Loki in en Laurika antwoord: “Ek was vir ’n rukkie ook ’n bietjie lief vir jou.”

“Dit is onwaarskynlik dat ek eendag hierdie oomblik sal vergeet,” spoel Laurika se stem oor ons. En ek dink, ja, dit is baie onwaarskynlik, want dit is wat woordkuns aan jou doen – dit laat jou onthou om te onthou. “So, hierdie dag skryf ek neer.”

Mathys Roets

Kinder Storie-krôl

Laaste, maar beslis nie die minste nie, kan die kindertjies en ewe entoesiastiese grootmense by die Boeke-oase in die storiedorp verdwaal.

Vier tente wat sprokiesagtig die tema van elkeen se storie uitbeeld, wag op die grootoog klein storievraatjies. As jy soveel waagmoed sou hê om die Eensame Krokodil te bevriend, kan jy ’n foto saam met hom neem. En by Die Lappop kan jy ’n high five kry. Die Dapper Muis skrik natuurlik steeds vir niks nie en Die Drie Rowwe Rammetjies se bakleiery is toe al die tyd waar donderweer vandaan kom.

Saam met Alexander die Kleine

Na die krôl sit ek met Alexander die Kleine onder ’n boom en gesels; hy is bang vir groen monsters. Ek vra: “Maar dink jy daar bestaan so iets soos groen monsters?”

Verontwaardig gooi hy sy handjies in die lug: “Jahaaaa!” sê hy.

“Maar hóé weet jy dit?” vra ek.

Hy val teatraal vorentoe, handjies op die gras, en sê: “Want ek lees dit in boeke!”

Boeke het aan bome gegroei Innibos. Sela.

The post Innibos 2018: Boek-boek Innibos appeared first on LitNet.