Dit vermoed ek al lank: daar is nie iets soos die toeval nie. Dis iets anders – wát weet ek ook nog nie – waarvoor ons die verkeerd woord blý gebruik. Terwyl ek met 'n mengsel van droefheid en ongeloof ná Chris Barnard se dood probeer om gesê te kry wat stories, taal, woorde in ons jarelange vriendskap beteken het, kom hier 'n e-pos van 'n gewaardeerde boekeliefhebber, Christo Steyn. Hy wonder of "storie-mense" 'n stuk sal geniet wat hy en Elsa, sy vrou in Salman Rushdie se Luka and the Fire of Life met groot plesier gelees het.
Die aanhaling is:
"But that's just a story," said Luka faintly.
"Just a story?" echoed Nobodaddy in what sounded like genuine horror. "Only a tale? My ears must be deceiving me. Surely, young whippersnapper, you can't have made so foolish a remark. After all, you yourself are a little Drip from the Ocean of Notions, a short Blurt from the Shah of Blah. You of all boys should know that Man is the Storytelling Animal, and that in stories are his idor hy entity, his meaning and his lifeblood. Do rats tell tales? Do porpoises have narrative purposes? Do elephants ele-phantasise? You know as well as I do that they do not. Man alone burns with books."
Ek het Chris hoor sê: "Dis nie 'n wonder die Ayatollah wou hom laat vermoor nie. Lees weer daardie laaste sin."
Die sin is 'n Rushdie-variasie op twee bekende uitsprake: "net die mens verbrand boeke" en iets soos "net die of daardie soort motor loop van/met sulke brandstof". Vry vertaal sê hy: Dis stories wat van die mens 'n mens maak, wat menswees betekenis gee, dis sy lewensbloed ... Net die mens brand van (of met) boeke, of, net die mens se brandstof is boeke.
Romans, kortverhale, essays, filmtekste, hoorspele, dramas, Chris se oeuvre is een van die veelsydigste in Afrikaans, dis bekend. En Die Burger het gelyk: ondanks sy vele kronkels en afdraaipaaie, het die gehalte van sy werk hoog gebly.
Maar meer prakties gesproke: Chris kon 'n storie uitdink op die ingewing van die oomblik (soos 'n gewone mens 'n leuen), dis hoekom sy "Chriskrasse" nie essays is nie, dis propvol stories. Dis ook hoekom hy opdragwerke kon lewer wat dan hoog aangeprys en selfs bekroon is.
En praktieser gesproke: hy kon sinne maklik láát lees. Min lesers weet: hoe makliker iets lees, hoe moeiliker is dit soms om dit maklik te kry! Hy kon dialoog verminder tot die regtig noodsaaklike vir sowel die karakterisering as die inhoud; hy was as mens ook nie 'n praatjiesmaker nie.
En hy het ook geweet dat net tydsverloop en woordgevoeligheid (want "woord wek woord" – Opperman) van streekgegewens verhale kan maak oor die weë en afgronde van ons menslike toestand, soos Breyten al uitgewys het.
Maar agter al dié talent en al die vaardigheid lê een van die insigte van daardie Rushdie-sin.
Chris se laaste storie het byna 'n jaar gelede verskyn, miskien selfs langer. Dit was so uitstekend dat ek hom gebel en geluk gewens het.
"Wanneer kom die volgende een?" het ek hom later gevra oor ek gedink het die beenstorie het net 'n nuwe reeks onderbreek.
Stilte. En toe net die een woord: "Waaroor?"
Daarop het ek nie 'n antwoord gehad nie. Was dit Chris? Daar was meer verkeerd as die been wat seer gekry het toe hy by 'n ete een aand in die donker oor 'n hond se leiband wat aan die tafelpoot vasgemaak was, geval het. (Miskien het ek die erns van die been-probleem misgekyk oor hy so lank as wat ek hom geken het normaalweg trap-in-die-gaatjie geloop het.)
Ek het nie die Noodlot se hond herken nie en selfs toe sy been geamputeer is, het ek blý hoop sy nuwe woonplek (waarvandaan hy sy geboortehuis kon sien) sou my ou maat wat so gek was oor die Laeveld as ek oor die Klein-Karoo – weer kon maak brand.
Dit het nie gebeur nie. Dit kon nie.
Rus in vrede, Chris.
The post In memoriam: Rus in vrede, Chris appeared first on LitNet.