Johann P Boshoff (1956– )

Sêgoed van Johann P Boshoff “‘As jy my nie wil hê nie, wil jy ook nie my stuff hê nie ...’ As ’n mens God nie allereers in sy ‘EK IS’-persoon wil hê nie, het jy geen geestelike aanspraak op God se stuff nie – materieel, liggaamlik én geestelik. Dit vra groot eerlikheid oor of jy God sónder sy stuff wil hê of nie.” “Niks is toevallig nie, ook nie jou buitestanderskap nie. Jou geroepenheid oorskadu jou sosiale aanvaarbaarheid. Elkeen het ’n bepaalde geroepenheid. Elkeen is en word deur God geneties en andersins toegerus om dit uit te leef.” “Daar moet nie te veel klem gelê word op spelling en tegniek tydens die skryf van nuwelingwerk nie, soos met opstelle op skool. ‘Tegniek eerste’ kan kreatiwiteit doodmaak.” “In my skryfwerk vier ek allereers my moedertaal Afrikaans, die taal waardeur ek bevoorreg en enigermate begaafd is om uitdrukking te gee aan my gevoelens, gedagtes, dade en spiritualiteit. Bevoorreg, want ek het Afrikaans aan moeders- en vadersknie aangeleer. Ook bevoorreg omdat my taal die teksture, ritmes, klanke en sosiale interaksie weerspieël van die land waarin ek van alle ewigheid af bestem was om in gebore te word, grootgemaak te word en gevorm te word tot wie en wat ek vandag is. Bevoorreg, derhalwe, vier ek Afrikaans elke oomblik van my lewe, nes ek hoop enigiemand anders ook sy of haar moedertaal sal vier – al is dit net omdat dit die taal is waarin daardie persoon die beste dink en uitdrukking gee aan alles wat hy of sy is.” Oor sy gay-wees: “Mense se veroordeling van gay-wees skeel my nie. Dit is maklik om dit te hanteer. Niemand en niks kan my van die liefde van Jesus skei nie. Dit staan vir my sentraal in alles.” “Ek het nie voete van klei nie, maar voete van sand. Ek weet ek is ’n feilbare mens, maar ek is in Jesus begenadig. Ek hang nie oorgelewerde tradisies aan nie, maar ’n lewende verhouding met Jesus is vir my belangrik.” “Daar is twee dinge wat geen skrywer uit sy skrywes kan uithou nie – die skrywer se spiritualiteit en die skrywer se biografie.” (Volksblad, 14 Julie 2009) “Ek sal nooit iets skryf as ek nie iets daadwerkliks het om te sê nie, as daar nie iets is wat ’n impak op die werklike leser se lewe kan hê nie.” (Volksblad, 14 Julie 2009) “Die digkuns is die genre wat my die naaste aan die hart lê.”

Gebore en getoë

Johann P Boshoff is op 7 Februarie 1956 op Jan Kempdorp in die Noord-Kaap gebore – die jongste van twee kinders. Sy suster, Anso, is 16 maande ouer as hy.

Johann se pa was Jacobus Petrus (Kobus/Kosie) Boshoff (1929), een van agt kinders gebore op ’n plaas tussen Fauresmith en Philippolis. As gevolg van die droogte en depressie van die 1930’s het Johann se oupa, Hansie, die plaas verlaat en het hulle hulle in Bloemfontein gevestig waar sy oupa opsigter van albei Sentraal-skole was. Ná 1947 was sy pa feitlik sy lewe lank verbonde aan die destydse Departement van Naturellesake, later Bantoe-administrasie. Met sy dood op 3 Julie 1965 was hy lokasiesuperintendent op Keetmanshoop, SWA (Namibië). Johann het gesê dat respek vir ander se menswees sy pa se blywendste nalatenskap is. “Ons was byvoorbeeld verbied om die K- en M-woorde vir swart mans en vroue te gebruik. Ousie (ou suster) en Outa (ou pa) is toegelaat.”

Johann se ma was Isabella (Aisa/Isa) Frederika Dreyer (gebore in 1931) van die Vaalharts-besproeiingskema, en een van 13 kinders. Aisa en Kobus het mekaar as penvriende ontmoet en is in 1954 getroud.

Ná sy pa se dood is sy ma in 1969 met Pierre Smit getroud en het Johann en Anso ’n broer, Rikus, en ’n suster, Annalene, ryker geword. Rikus het in 1995 selfmoord gepleeg en Johann het Bloot (1998), sy eerste digbundel, aan hom opgedra.

Johann se ma is in September 1993 oorlede. Johann onthou sy ma as ’n “lieflike, gasvrye en intelligente mens met ’n buitengewone vermoë om onvoorwaardelik lief te hê.” Hy onthou veral haar slag met kinders. Sy sou toe hulle klein was byvoorbeeld vir hulle ’n kosmandjie pak sodat hulle op die sitkamermat van hulle skakelhuis in Louisastraat in Doornfontein kon gaan “piekniek hou”. Later jare het sy vrywillig die tuinbou-afdeling van die bekende Elizabeth Conradie-skool in Kimberley se Landsdiens behartig en voor haar dood gehelp met die Kinderkrans van die NGK Voortrekkerhoogte.

In die laat 1950’s het die Boshoff-gesin, ná ’n paar omswerwinge, in Doornfontein, Johannesburg, beland, waar hulle eers in ’n woonstel en later in Louisastraat gebly het. Johann het alreeds met sy eerste verjaardag die bynaam Bullets gehad (volgens ’n ou telegram).

In 1964, toe Johann agt jaar oud was, het alles verander. Johann en Anso het van Doornfontein af Yeoville toe gestap om by hulle Pietersen-nefies te gaan kuier. Toe hulle naby Yeoville oor die straat wou stap, het ’n Volkswagen-kewer met ’n vrou in kraam op hulle afgejaag gekom. Johann het voor Anso ingespring en die motor het hom getref. Anso se een arm is gebreek, terwyl Johann vir 11 dae in ’n koma was met erge harsingskudding. Sy ma het gedurende hierdie tyd dag en nag by sy bed gewaak terwyl sy Psalm 121 oor en oor aan hom voorgelees het. Die woorde van dié Psalm is al wat hy nog vandag kan onthou as hy aan daardie tyd dink.

Johann het sy skooljare aan twee laerskole deurgebring: eers die Joubertparkse Laerskool in Johannesburg, tot 1965, toe die gesin in sy standerd 2-jaar (nou graad 4) na Bloemfontein verhuis het, en toe die Volkskool Kruitberg (Noordskool). Hy is toe na die Hoërskool Sentraal. Iemand vir wie Johann op ’n afstand op hoërskool bewonder en geïdealiseer het, was Marius Daniël Vermaak, oftewel “Marius D Vermaak”, wat twee jaar ouer as hy was. Dit is waar sy “P” in “Johann P Boshoff” vandaan kom, nie van André P Brink nie, sê hy. Hy het in 1973 gematrikuleer.

Johann onthou dat daar altyd boeke in hulle huis was, al sedert hulle Johannesburg-dae, toe hulle elke week boeke by die rondreisende biblioteek uitgeneem het. In Bloemfontein was dit meestal romanses en soortgelyke boekklubboeke wat hy gelees het. Hier teen standerd 7 (graad 9) het hy egter sy lus daarvoor begin verloor, waarna hy oorgeslaan het na ernstiger fiksie en niefiksie.

Twee plekke is vir Johann baie belangrik: Pretoria, omrede sy jare en dus veral sy ondersteuningsnetwerk daar, en Bloemfontein, wat hy beskou as “die hart en eensame kern” waarheen hy telkens terugkeer. Hy het hom in 2004 vir ’n ruk op Rosendal in die Oos-Vrystaat gevestig. In 2010 was hy ’n ruk lank op Loxton in die Bo-Karoo.

By die skryf hiervan is Johann in Pretoria, ná wat hy aanvanklik in die openbaar “’n soort rehabilitasie” genoem het. Hy is op 28 Julie 2014 ’n vonnis van vyf jaar opgelê, met korrektiewe toesig ingevolge artikel 276(1)(i) van die Strafproseswet, ná ’n uitgerekte strafsaak wat met sy inhegtenisname op 22 Junie 2012 begin het. Sy gevangenisstraf was dus 10 maande. Die res dien hy tans op parool (huisarres) uit.

Sy enigste invloedryke sielsgenoot sedert 1976 is Max James Greenblatt (1944–).

Verdere studie en werk

Ná skool is Johann weermag toe om sy militêre diensplig te verrig. “Ek het die militêre-diensplig-tyd verfoei en, as pasifis, geweier om te leer om mense dood te maak, is oorgeplaas Mediese Korps toe en daar het ek my ontslag ná my eerste selfmoordpoging gekry. In dié tyd het ek ook aktief in die gay-lewe betrokke geraak.”

Daarna het Johann ’n bietjie rondgeval, onder meer in ’n bank gewerk, op die spoorweë en in ’n farmakologielaboratorium. In 1976 begin hy met ’n BSc aan die destydse Universiteit van die Oranje-Vrystaat, nou UV, maar skop in Mei van dieselfde jaar op en vertrek na Pretoria, waar hy by Van Schaik’s werk en daar op twintigjarige ouderdom vir Max ontmoet.

In 1977 was hy aan Truk verbonde, danksy sy vriendskap met Christo Gerlach, vir wie hy reeds in 1973 op ’n kunswedstryd ontmoet het. Hy was eers werksaam as assistentverhoogbestuurder vir die toerproduksie Die reënmaker, en toe as vryskutakteur in die laerskoletoerproduksie Safari Lub-dub. Dit was tydens laasgenoemde ervaring dat Johann besluit het om wel Afrikaans te gaan studeer.

Hy het in 1978 met sy BA begin terwyl hy en Max aan die Wes-Rand buite Krugersdorp gewoon het. Hy het elke dag per trein en bus na die Randse Afrikaanse Universiteit (vandag die Universiteit van Johannesburg) gereis. In sy tweede jaar het hy Afrikaans-Nederlands IIB gedruip en moes hy ’n jaar herhaal om weer by AFN IIB uit te kom. “Ek het só geskrik dat ek tóé eers begin presteer het. Ek handel my BA in 1981 met Engels as ander hoofvak af en in 1982 my honneurs in Afrikaans-Nederlands.”

Johann was in 1975 die wenner van ’n Tastic/Weiner-beurs spesifiek vir studie aan die Universiteit van Port Elizabeth (nou NMMU), maar hy het dit nie gebruik nie. In 1982 is die Seba Cuyler-prestigebeurs vir nagraadse studie in die geesteswetenskappe aan die Randse Afrikaanse Universiteit aan hom toegeken.

Reeds in sy honneursjaar het hy as groepklasleier deeltyds by Turret Correspondence College in Johannesburg gewerk, waar hy vanaf 1984 tot 1989 al die studiegidse vir Afrikaans geskryf het en die nasionale vakkoördineerder vir Afrikaans (tweede taal) was in die Teachers’ Upgrading Programme onder leiding van Sheila Sisulu.

Johann vertel dat sy werk as taalpraktisyn in die Bloemfontein-steunbasis van die SANW in 2001 seker die “goorste” was wat hy ooit gedoen het. Die heerlikste werk op sy persoonlike mensweesvlak was die ses-en-‘n-half-jaar wat hy Afrikaans-onderwyser aan die Michael Mount Waldorf School in Bryanston was. Die bevredigendste, en enigste, plek waar Johann met kollegas langtermynvriendskappe gesluit het, was in sy vele jare as taalpraktisyn verbonde aan die Departement Kuns en Kultuur in Pretoria se Nasionale Taaldiens. Hy was ook vir bepaalde tydperke senior subredakteur vir Volksblad en vir Sake24. Met sy “aftrede” aan die einde van 2012 was hy as taalpraktisyn verbonde aan Unisa se taalkantoor.

Johann se skryfaktiwiteite het reeds in 1971 begin toe hy in standerd 8 was, en sedertdien werk hy met taal en woorde. Hy het in 1985 in Standpunte 176 as digter met drie verse gedebuteer, onder andere saam met MC Botha en Bernard Odendaal.

Hy het sy eerste digbundel, Bloot, self in 1998 gepubliseer. In ’n resensie in Volksblad skryf Bernard Odendaal dat die bundel deurspek is van hoofsaaklik alliteratiewe klank- en woordspel. Ook dat dit plek-plek na tipografiese effekte streef en dat veral die eerste helfte van die bundel sterk op mitologiese en Bybelse verwysings steun. Dit maak dus nogal ’n eksperimentele indruk. Soms word met die eksperimente interessante effekte verkry, maar dit doen meestal verstandelik aan. Hoewel die taalspel ongeslaagdhede oplewer, is daar tog ook gedigte wat treffend uitstaan, soos die innige eenvoud van “Dankgebed”, asook die twee liedere (met meegaande toonsettings én uitnodigings aan lesers!) wat meer as net die verstand boei.

Die kort slotgedig is in al 11 amptelike tale van Suid-Afrika, asook in Frans en Duits, deur Johann se eertydse kollegas by die Nasionale Taaldiens vertaal. In die bekendstellingsbrief word dit as iets unieks aangekondig.

Oor die feit dat Johann sy skeppende werk self publiseer, in teenstelling met sy Christelike boeke, wat deur Aktuapers uitgegee is, sê Johann in antwoord op ’n vraag van LitNet: “Keurders van veral groot uitgewerye se vernaamdoenery en dikwels venynige God-spelery oor skrywers van literêre werk en hul loopbane het my dermate begin irriteer dat ek besluit het om self te publiseer.

“Die uitsondering was Petra (Müller) Grütter se brief-en-keurder-verslag van 1987. Grütter het in haar brief onder meer soos volg geskryf: ‘Hierdie keurdersverslag som ook ons redaksie se gevoel op. Maar ons wil tog vir u sê dat ons by die herlees weer onder die indruk gekom het daarvan dat u beslis ’n digter is, en dat ons u graag sou wou aanmoedig om die kritiek te verwerk en voort te gaan met u digwerk.’ Dié trant en opbouende kritiek is in skrille kontras met dit wat ek by latere voorleggings van veral digbundel-manuskripte sou ontvang.

“Wat ek wel te sê het en inderdaad sê, is nie vir my lessenaar se toesluitlaai of slegs (vanselfsprekend) simpatieke familie, vriende en kennisse bedoel nie. My skryfwerk dra opbouend by tot die lewens en beskouings van werklike (= gewone) lesers binne én buite vermelde kringe, soos duidelik blyk uit terugvoering.

“Selfpublikasie is nie vir sissies nie, veral as niemand die inisiatief neem om in te spring en jou werk namens jou aggressief te bemark nie. Ek het maar self ingespring ondanks die feit dat ek heeltyd ewe calvinisties oor sulke voor-op-die-wa-geid sleg (ge)voel (het).

“Bemarking word egter veral beperk deur ’n negatief-snobistiese media-bevooroordeeldheid ten opsigte van selfpublikasies (én publikasies deur kleiner uitgewerye). Boekeredakteurs, byvoorbeeld, steur hulle in 99,9% van die gevalle by voorbaat nie aan selfpublikasies nie en gee sulke boeke slegs by die hoogste uitsondering deur aan resensente. Dit kan ek met gesag sê vanuit my eerstehandse ervaring as voorlegger van sulke boeke én as voormalige werknemer in die media.

“Die groot nadeel van selfpublikasie is dat daar gewoonlik nié ‘teksredakteurs’ is wat vóór publikasie manuskripte se taalgebruiks- en stilistiese tekortkominge uitwys en verbeteringe aan die hand doen nie. Dit kán dus vanselfsprekend nie reggestel word nie, tot nadeel van die selfpubliserende skrywer, indien die boek wel geresenseer word.”

In 1998 het Johann ook met die skryf van Christelike boeke begin. Hy het aan die tydskrif Kakkerlak vertel dat hy al in sy standerd 8-jaar in verhouding met die Here Jesus gestel is, maar weens sekere sieninge in die kerk het hy, hardkoppig soos wat hy is, vir nog 17 jaar rondgeploeter en streetwise geword. Toe het die Here hom in 1989 “aan die kraag kom gryp” en hom herinner: “Jy is myne, Ek het jou by die naam geroep.”

Gaandeweg het hy begin verstaan wat die verskil is tussen ’n gewone “kerkganger” en ’n gelowige wat werkende is in die Koninkryk van God. Sy bediening het begin en hy het begin leer om te bid.

Alhoewel Johann naby aan die Here lewe, beteken dit nie dat hy nie moedeloos raak en nie sondig nie. Voorheen het hy as gevolg van depressie fases van geweldige hoogte- en laagtepunte beleef. Tydens die hoogtepuntfase pak hy gewoonlik ’n projek aan wat hy met groot energie dryf. “Die lewe met depressie is nie maklik nie. Wanneer jy ’n trog tref, is jy verlam," vertel Johann in 2010 aan Adéle Dempers (Die Volksblad, 14 Junie 2010). “Jy kan nie dink of doen nie; jy wíl ook nie. Die meeste depressiewe mense ly ook aan slaap- en eetversteurings. Ek self eet of slaap in so ’n fase byna niks nie. In ’n op-fase het ek geweldig baie energie en werk passievol, byna obsessief, aan ’n projek.”

Hy het altesame drie keer probeer selfmoord pleeg. Hy vertel aan Dempers hoe hy op ’n Vrydagaand in 1998 ’n oordosis pille gedrink het. Toe hy eers die Sondagoggend in die Thembisa-hospitaal wakker word en die son sien skyn en die voëls hoor, het hy gewéét sy lewe het radikaal verander. Sy gedig “Selfmoord om elf” verwoord die idee van die genade van God. Na dié voorval het hy ook ’n “ontploffing van kreatiewe skryf” beleef. Sedertdien het hy 21 boeke gepubliseer met Oral is my God as sy laaste gepubliseerde werk.
In 1996 was Johann die wenner van die ope afdeling van die GHA se poësiekompetisie en later, in 1999, die wenner in die ope afdeling van die jaarlikse nasionale kortverhaalkompetisie van die Bloemfonteinse Skrywersvereniging (BSV), en wel met sy kortverhaal “Die dood van ’n predikant”. Hierdie verhaal is, benewens in die BSV se Inkvars ’99,ook in Desember 1999 se Kasjet en in Gay Pages gepubliseer. Hy was ook in 2004 met “Die stilte in seep” die wenner van ’n kortverhaalkompetisie van die eertydse e-tydskrif Brandpunt. Johann het ook die webwerf Woes se kortverhaalwedstryd van 2012 in die ope kategorie gewen met “Rangeerwerf”.

Johann se vriendskap met en publisiteitswerk vir die Suid-Afrikaans-gebore Duitse komponis Isak Roux het daartoe gelei dat hy verpersoonlikte, veeltalige tekste vir Roux se mini-oratorium Stasies geskryf het. Die wêreldpremière van Stasies was in April 2002 in Stuttgart, Duitsland. Dit is Roux se postminimalistiese musikale vertolking van die sogenaamde “kruisweg” (of “veertien stasies van die kruis”). Oor hierdie samewerking tussen digter en komponis het Roux gesê dat hy weer gesien het hoe gemaklik behendig Johann met Afrikaans en Engels omgaan en alhoewel Roux Johann byna “gedwing” het om die minimalistiese karakter van die werk in sy tekste te weerspieël, het Johann hom hoegenaamd nie laat afskrik nie. “Die resultaat was só skitterend dat ek soms die woord voorrang teenoor die musiek gegun het. Sekere dele van die teks laat my steeds hoendervleis kry wanneer ek dit hoor,” skryf Roux in Skryfsels 3. Die vryskutresensent Johan Cromhout het ook die teksgehalte ná die Suid-Afrikaanse première in Volksblad uitgelig.

Oor Volg jý my en Gee my Jesus (albei 2006) en Hierdie Jesus (2007) het die bekende teoloog Christina Landman geskryf: “Johann Boshoff is nie ’n teoloog nie. En tog beweeg hy op gevorderde vlakke van spiritualiteit, veral met sy boeke oor Jesus wat hy vir Aktuapers skryf. Hy kry daarvoor hopeloos te min erkenning. Dis fassinerend om te sien hoe hy die dialogiese spasies tussen Jesus se mens-wees en sy hemels-wees ontgin, en hoe hy die insigte wat hy hieruit kry, laat grondvat in sy eie spirituele ervarings, en dié van ander.

“Leke-teoloë het gewoonlik die neiging om in die fundamentalisme vas te sit, of om op ’n spesifieke (half-verstaande) tradisie te fikseer, soos op Gereformeerdheid of die Piëtisme. Leke-teoloë ly gewoonlik aan suiwerheidsaanvalle en wil alle teologieë om hulle regdokter met ’n paar Bybelversies of minimalistiese dogmatiese slogans. Dit is nie Johann nie. Hy kyk vanuit ’n wyd-geïnformeerde spiritualiteit na Jesus, en verinnerlik die wysheid wat hy daaruit put, op ’n lewe-gewende manier. ’n Intelligente piëtis, sou ek hom noem.” Dié kategorisering staan reeds soortgelyk aangedui in Die omstrede God (African Sun Media, 2004).

Oor Johann se eerste geestelike boek, So moet julle dan bid (Aktuapers, 1998), skryf Garfield G Havemann: “Johann Boshoff is ’n unieke skrywer wat ’n boek úit gebed geskryf het, wat hom onderskei van diegene wat ‘nog ’n boek óór gebed’ geskryf het. Dit is onmiddellik duidelik dat dit nie net ’n boek óór gebed is nie, maar dat dit uit gebed gebore is. Hy skryf as aktief biddende persoon wat met die dimensies van die onderwerp gekonfronteer word. Geen persoon skryf in ’n vakuum nie en dit is dus vanuit Bybelse dog tersaaklike perspektief (in voeling met huidige kwessies betreffende gebed en 2/millennium-mense) wat hierdie boek geskryf is.

“Boshoff skryf elke hoofstuk op unieke wyse, sonder dat dit gestereotipeer raak of soos ’n standaardresep lyk. Dit bevorder die leeservaring. Dit is dus ’n unieke persoonlike benadering, sonder om selfgesentreerd en daarom weersinwekkend te wees. Die leser kan met die proses identifiseer en kan derhalwe die pad van gebed volg en diep daarby betrokke raak. Boshoff is ’n bedrewe skrywer (wenner van etlike toekennings) en praat oor gebed op ’n nuwe, vloeiende en prikkelende manier. Sy insig roep regtig om ’n publikasie van groter omvang.”

Op ’n vraag van Chrisna van Rensburg (Kakkerlak, 2006) oor hoe dit voel om ’n boek (daarmee word ’n geestelike boek bedoel) die mark in te stuur, antwoord Johann: “Al kom net een mens terug wat sê dat hy ’n boodskap ontvang het, is dit vir my genoeg. Ek beskou myself slegs as die neerskrywer van die boodskap en nie die outeur nie. Soms staan ek self verstom oor dit wat ek geskryf het. In die skryfproses kom 'be-Gees-tering' en inspirasie eerste en is vakmanskap van skryf nie ter sprake nie; dit kom later."
Op 17 Desember 2006 is vier boeke van Johann tegelykertyd in Pretoria op ’n private geleentheid bekend gestel. Dit was Gee my Jesus, sy vyfde Christelike boek, Klankdig, sy derde digbundel, Skryfsels 2, sy tweede multigenre-bundel, en Dag van die bloeisel, sy enigste jeugnovelle.

Dag van die bloeisel (met ’n herdruk op aanvraag in 2010) probeer van drie tieners se onstuimige lewens sin maak. Karel worstel met sy seksuele oriëntasie, Dirk het ’n dwelmprobleem en Tanja se ma slaap rond en misbruik alkohol. Volgens Fanie Viljoen (Volksblad, 30 November 2010) is hierdie temas steeds relevant en jongmense sal beslis hiermee kan identifiseer. Viljoen sê die skrywer hanteer die tienerangs met deernis. Hulle soeke na vryheid kom na vore wanneer al drie dieselfde opstelonderwerp, “Die waarheid maak vry”, in die eksamen kies.

"Van die novelle se sterk punte," skryf Viljoen, "is sy karakterisering, sintuiglike waarneming en aktualiteit. Daar is egter ook ’n paar haakplekke. Sommige jong mense sal sukkel met sekere sinskonstruksies, terwyl die skrywer ook te veel gebruik maak van kort sinne. Daar het ook foute ingesluip wat ’n uitgewer kon raakgesien het as dit nie ’n selfpublikasie was nie.

"Die drie karakters se verhale word in die klimaks saamgetrek. Tieners kies vandag eerder realistiese as gelukkige eindes en albei is in die slot verteenwoordig, wat ’n regte balans vir die novelle is."

In 2008 is Johann as die Afrikaanse skrywer van die dekade in die eertydse Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (Pansat) se veeltaligheidswedstryd aangewys. Die wedstryd, wat aangebied is ter viering van Pansat se eerste dekade, het na mense en instansies gesoek wat ’n bydrae gelewer het om nasiebou deur veeltaligheid te bevorder.

Sy benoeming het onder meer verwys na die “literêre eerste” vir Suid-Afrika wat in sy eerste digbundel Bloot (1998) gelees kan word. Een van sy gedigte in dié bundel is in al die amptelike tale vertaal (soos reeds gemeld is). Daar is ook verwys na die mini-oratorium Stasies (2002) in Afrikaans, Engels, Xhosa en liturgiese Latyn, en na die oorspronklike grondteks van die jazz-gospel-kantate Coming home in Afrikaans, Engels, Sotho en Zoeloe.

Johann het gesê die toekenning is vir hom ’n groot voorreg en dit is sy absolute erns om vanuit sy moedertaal deur vertalings brûe te bou tussen Afrikaans en ander kultuur- en taalgroepe in die land.

In 2008 het MIAGI (Music Is A Great Investment) aan Isak Roux en ook, danksy Roux, aan Johann die opdrag gegee om die vermelde veeltalige jazz-gospel-kantate te skep. Isak se opdrag was vir die musiek (komposisie en verwerking) en Johann s’n vir die oorspronklike teks en vertalings om die gebruikte musiekstukke in ’n narratief saam te bind. Vertalings in Sotho en Zoeloe, onderskeidelik deur Brenda Nomadlozi Bokaba en Ntheoseng Maroba, is gebruik. Die première van Coming home was in 2008 in Johannesburg. In Desember 2009 is dit in sy eerste aanpassing ná 2008 in Roodepoort aangebied en in 2011 in Kaapstad, Johannesburg en Durban, met onder andere die wêreldbekende Sibongile Khumalo as sopraan en Tim Moloi as bariton. Roux het self die klavier gespeel en Sello Maake Ka-Ncube was die verteller.

Die volgende teks van Johann word deur die verteller aangebied (Afrikaans, Engels en Sesotho):     

Lied van die weggevoerdes

Te ver van huis en tuis wees,
aan my lewe se some sit ek
en rafel uit, ja, rafel uit
tot toiings, fraiings van bestaan.

What has put into exile my heart, my head, my body, my powers?
What has thus enchanted me
that now in ashes and rags I sit?

Hobaneng ha leleme la ka le rarahane?
Ho etsahetseng ka pina ya ka?
Hobaneng ha ho kgutsitse?
Ke eng e timeditseng pina ya ka?
Ke foufaditsweke eng?
Hobaneng ha letlalo la ka le sa utlwe letho?
Ke thethefaditswe ke eng?
Hobaneng jwale ke nkgellwa ke dibodu
Monko o monate o ile kae?

And closer than breath, louder than my heart,
something’s knocking in me, knocking ...

Sibongile Khumalo het die Zoeloe van Johann se verwerking van die “Magaliesbergse aandlied” vir die Coming home-narratief al meermale as konsertstuk in die buiteland en in Suid-Afrika gesing.

In 2009 het Johann drie boeke tydens die Volksblad-kunstefees bekendgestel, naamlik Lydensgebede (sy omdigting van Eric Milner-White se klassieke gebedeboek A procession of passion prayers); Jesus bid (waarin hy in 31 oordenkings sy “ongekompromitteerde, in alle opsigte Jesus-gesentreerde teologie op die spits dryf”); en Aankoms, sy viertalige literêre bundel.

In 2010 het hy op Richmond in die Karoo die herdruk van Dag van die bloeisel, asook Volledig Christen, volledig méns, sy negende Christelike boek, bekendgestel. Oor die herdruk van sy jeugnovelle het Johann gesê dat hy benewens toenemende navrae besluit het om dit te doen, maar ook “omdat hierdie boek my op sentimentele vlak besonder na aan die hart lê”. Dit is oorspronklik onder druk van ’n bekende skoolboekuitgewery binne slegs tien dae geskryf. “Al wat ek gehad het, was ’n tema (die waarheid maak vry) en ’n teikengroep (adolessente, al kom die meeste herdruk-versoeke van volwassenes).” Vandag bestaan daar reeds twee draaiboeke gegrond hierop, albei deur Adrian Freeman: Dag van die bloeisel en Truth blossoms.

Aankoms, wat ’n multigenre-bundel in vier tale is, is in 2009 in beperkte oplaag gepubliseer. Dit bevat die kortverhaal “Stilte in seep” en die Coming home-tekste in Afrikaans, Engels, Sotho en Zoeloe. In die inleiding sê Johann dat die doel met die werk is om veeltaligheid en moedertaalletterkunde te bevorder. Hy glo die verskillende Suid-Afrikaanse letterkundes (en dus kulture) moet deur vertaling vir mekaar toeganklik gemaak word om ’n nasie te kan bou. Aankoms is in die kategorie literêre vertaling vir ’n Sala (South African Literary Award) benoem.

Lebohang Mathibela, lektor aan die Departement Afro-Asiatiese Studie, Gebaretaal en Taalpraktyk aan die Universiteit van die Vrystaat, skryf in Volksblad (25 Augustus 2009) dat albei tekste in Aankoms se kerntema versoening is, asook die teruggaan na die Skepper. Hy is veral beïndruk met die styl waarin die vertalings gedoen is. Die Sotho- en Zoeloe-leser behoort baie trots te wees op die professionele manier waarop die vertaling gedoen is.

In 2000, danksy sy werk as Isak Roux se publisiteitsagent, het hy vryskutjoernalistiek begin doen. Johann het vanaf April 2004 ook as Rosendal-korrespondent vir Vrystaat, die Oos-Vrystaatse streekkoerant, en Volksblad Kontrei geskryf. Hy het ook talle resensies oor onder meer boeke en allerlei optredes, opvoerings of uitvoerings geskryf.

Op 2011 se Vryfees (nou die Vrystaat Kunstefees), met die bekendstelling van onder meer sy Digsels: ’n Lewe in versvorm en Rangeerwerf: Die waarheid gelieg, het Johann aangekondig dat hy nie meer literêre werk en Christelike boeke gaan skryf nie, want hy was “gans te ontnugter met ‘die bedryf’ se intelery en God-spelery”.

Dit was gedeeltelik waar. Ondanks die sloerende hofsaak publiseer hy in 2013 self Oral is my God, ’n Christelike oordenkingsbundel. Dit sou die laaste boek in die Aktuapers Boodskapper-reeks wees, maar Boodskapper is glo vóór die publikasie daarvan as onderafdeling van Aktuapers gesluit.

Hierbenewens het Johann ander tekste geskep, waarvan slegs enkeles by die skryf hiervan op die internet gelees kan word. Johann beoog om alle ná-2008-tekste wat nie in drukvorm gepubliseer is nie, later as My pad: Skryfsels 4 die lig te laat sien. Dit sal ’n veeltalige multigenre-bundel wees met enkele tekste wat spesiaal vir die publikasie geskep is.

Publikasies

Johann P Boshoff as vertaler:

• Milner-White, Eric: A procession of passion prayers. Pretoria: Aktuapers, 2009 [ISBN 9780868157228 (hb)]

Johann P Boshoff as redakteur:

• Ons onthouboek: Reünieboek van die 1973-matrieks van Hoërskool Sentraal Bloemfontein. Bloemfontein: 2010 [ISBN 9780620451284 (sb)]

Artikels oor Johann P Boshoff beskikbaar op die internet:

• Bekende stel twee boeke bekend
• Boshoff doen dit weer
• Boshoff-boek kry nóg benoeming
• Cloete, Henry: Eksentriek, maar op die man af – dís Johann P Boshoff
• Dempers, Adéle: Skryfwerk gedy op hoogtepunte
• Eerste vir boekewêreld
• Johann P Boshoff
• Rademeyer, Alet: Sake24-man Afrikaanse skrywer van die dekade
• Sala-prys kan dalk syne wees
• Vrystaat-skrywer se werk landwyd gehoor

Artikels en ander skryfwerk deur Johann P Boshoff beskikbaar op die internet:

• Die Binnekamer
• Bundels sal lesers na aan die hart lê
• Christo Gerlach steeds aan die voorpunt
• Dominee André: Gay spiritual icon
• Kleurspatsels van Rosendal: Michèle Nigrini
• Dorp vier eeu- en Paasfees
• Gays se grootste gevaar: geïnternaliseerde homofobie en heteroseksisme
• Gedigte
• Id Quod Visum Placet [gedig]
• Kerk wat tuiste bied vir gay Christene
• ’n Keurige Kakkerlak
• Lewensdanser (Laurie Gaum)
• Die lewe na “Die Laan”
• Memoire 'n boeiende legkaart van die liefde
• Mia-Lee 'n teatertriomf
• Odendaal wys hóé
• Onderhoud met Nita Griessel
• Oral is my God
• Die profeet – fragmente
• “Rosendal is ons genadeplek”: Ds Nadia Schwirzer
• Roux help Mambazo oor grense
• Sakkie laat Mambazo ander deuntjie sing: Isak Roux (Onder die skuilnaam Maatjan Lamprecht)
• Silence in soap
• Skoonheid uit klip
• Die stilte in seep
• Translation in Afrikaans today
• Vanself ... soos asem ...: Amanda Strydom
• Wesenlik anders: Chris Chameleon
• Wederlied: ’n letterdig

Bronne:

• E-pos-onderhoud met Johann P Boshoff vir die skryf van hierdie stuk
• Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Johann P Boshoff (1956– ) appeared first on LitNet.