Bart Luirink (foto: Elize Zorgman)
Bart is joernalis en skrywer. Hy was korrespondent in Johannesburg vanaf 1993 –2011. Hy is outeur van onder andere Zingende Pijnbomen (1997, Uitgeverij Jan Mets), Puur Goud, Andere Verhalen uit Zuid-Afrika (2010, Uitgeverij Augustus), Homoseksualiteit in Afrika, Een gevaarlijke liefde (met Madeleine Maurick, 2015, Uitgeverij Aspekt). Bart Luirink is tans hoofredakteur van ZAM, ‘n platform van Afrikaanse ondersoeksjoernalistiek, fotografie en opinie.
Afrikaanse Kultuurfees Amsterdam: Bart Luirink - hommage aan André P Brink
Bij overlijden werd André Brink in The Guardian een "campaigning anti-apartheid writer" genoemd. Dat deed recht aan de stellingname die spreekt uit boeken als Kennis van die Aand en ’n Droë wit seisoen. Die bevatten het antwoord op een vraag die hij zelf stelde.
"What is the function, the possibilities, of a writer living under this rumbling volcano?"
Maar het label "campaigning anti-apartheid writer" deed geen recht aan de literaire kwaliteit van zijn werk. Er spreekt onwillekeurig uit dat Brink een pamflettist was. Dat was hij niet.
Hij was een man die zijn talent hanteerde voor een ondubbelzinnig engagement met de strijd tegen de misdadige politiek in zijn land.
| Lees ook: |
|---|
| • The heart has spaces |
| • Onderhoud: Afrikaanse Kultuurfees Amsterdam-hooforganiseerder aan die woord |
Maar hij verstond de kunst een verhaal te bedenken, te componeren en, met verve, te vertellen.
Ik las ’n Droë wit seisoen snel nadat het gepubliceerd was. Ik las alles wat met Zuid-Afrika te maken had. Mijn betrokkenheid, en die van zoveel van mijn tijdgenoten, ontstond in juni '76 – de scholieren opstand in Soweto, een slachtpartij, het moment waaruit Brinks verhaal groeide. Ik liep mee in de eerste demonstratie voor vrijheid in Zuid-Afrika. Ik leerde de AABN kennen. Snoof aan activisme voor internationale solidariteit. De smaak had ik al te pakken gekregen in demonstraties tegen de oorlog in Vietnam. Maar in Zuid-Afrika woedde een strijd dichterbij mijn hart. Waarom?
Ik trof bij de AABN bevlogen medewerkers. Een zeer goed toegerust documentatiecentrum. Een mer à boire aan boeken, kranten, papers … pamfletten.
Nu 40 jaar geleden.
Woede sloeg om in fascinatie. De idee van non-racialisme, het besef dat het meer was dan een strijd tegen het kwaad maar vooral voor een alternatief. Het Handvest van de Vrijheid. Idealen in woorden. De vanzelfsprekendheid dat er ook witte Zuid-Afrikanen deel waren van die strijd. Joe Slovo, Ruth First, Marius en Jenny Schoon, Helen Joseph, Dennis Goldberg, Rusty Bernstein, Beyers Naudé, George Bizos, Arthur Chaskalson, Helen Suzman. Dat er schrijvers waren die zich daarmee engageerden. Nadine Gordimer, Breyten Breytenbach, Alan Paton, André Brink, Ingrid Jonker.
Het gegeven dat uit al die wanhoop en verdriet zoveel meeslepends kan voortkomen. Dat de literaire vertaalslag van het kwaad goed is. Spannend, meeslepend, ontroerend, motiverend, tragisch.
Want dat is ’n Droë wit seisoen.
Een man die alles verliest, als in een tijd van droogte. Ben du Toit, leraar in Johannesburg. Gordon Ngubene. Zijn zoon die betrokken raakt bij het studentenprotest. Verdwijnt. Gordon die gearresteerd wordt en in gevangenschap sterft. Dramatische gebeurtenissen die bij Ben een totale verbijstering tot gevolg hebben. Een huwelijk dat onder die druk bezwijkt. Een scheiding niet alleen tussen zwart en wit, maar binnen de familie.
En dan Stanley, de taxichauffeur waarmee Ben bevriend raakt en Soweto bezoekt. En Melanie Bruwer, de verslaggeefster, die een hartsvriendin van Ben wordt. Karakters die het vertrouwen vertegenwoordigen.
Een boek vol lagen en betekenis.
– Omdat het naïëeve geloof in de rechtsstaat van Ben wordt weggenomen.
– Omdat de hoofdpersoon een zwart gebied betreedt. Het bijzondere van wat normaal is. De "boodschap" voor vandaag. Onze verontwaardiging toen over witte Zuid-Afrikanen die de grenzen in hun land niet overstaken. De angst van zovelen in onze Europese samenleving voor degenen uit andere delen van de wereld die dat wel doen – onze grenzen oversteken.
– Omdat de zwarte karakters echt zijn.
– Mandela tegen Brink: "You know, when I was in prison, it was you who changed the way I saw the world." Brink zou die uitspraak nuanceren – het sloeg op ons allemaal.
Brinks eigen Werdegang is al even karakteristiek. Van de jeugdafdeling van de Broederbond naar een engagement met de strijd voor democratie.
Ook: de witte Zuid-Afrikaan als overtuigender vertolker van het verhaal. Het ongeloof in zwarte epistels. Serote, Kgotsisile, Gladys Thomas, Mzwakhe Mbuli, Vernie February, Sol Plaatjie.
Discussie was er ook rond Cry Freedom. Waarom was het verhaal van Donald Woods voor een westers publiek zoveel overtuigender dan dat van Steve Biko?
De witte schrijver als mediator. Het is een ongemak dat alom heerst.
Ontwikkelingsorganisaties die namens anderen spreken. Namens de vluchtelingen. Namens de slachtoffers.
Het is in het geval van Brink een miskenning van zijn Zuid-Afrikaanse oorsprong. Hij spreekt niet als witte Zuid-Afrikaan. Hij spreekt als Zuid-Afrikaan. Dat zijn nuances die vandaag de dag vaak nogal gaan.
The post Afrikaanse Kultuurfees Amsterdam: Bart Luirink - hommage aan André P Brink appeared first on LitNet.