Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 21877 articles
Browse latest View live

A story written by AI: "The fox astronaut"

$
0
0

This artwork was created by OpenAI’s application DALL·EThis story was written by an algorithm called ChatGPT. A human, Lara Aucamp, asked ChatGPT the following: “Could you write me a short story about a fox astronaut that goes to live on Mars?” It was proofread for spelling and grammar consistency, but no words or sentences were changed.

***

Sure, here is a short story about a fox astronaut named Kora who goes to live on Mars:

Kora was a curious little fox who had always dreamed of exploring the vastness of space. She spent her days reading books about the stars and planets, and imagining what it would be like to visit them.

One day, Kora's dream became a reality when she was selected to be an astronaut. She was over the moon with excitement, and couldn't wait to see what wonders the universe had in store for her.

After months of training, Kora was finally ready for her big mission. She suited up in her space suit and boarded the spaceship that would take her to Mars.

As she looked out the window, Kora couldn't believe her eyes. The red planet was even more beautiful than she had imagined, with its towering mountains and sprawling deserts. She felt a thrill of excitement as she prepared to land on the surface.

Once on Mars, Kora set up camp and began to explore her new home. She was amazed by the incredible sights and sounds of the planet, and couldn't wait to learn more about it.

Kora spent many happy months on Mars, conducting experiments and making new discoveries. She even made friends with a group of Martian creatures who were as curious as she was.

Eventually, it was time for Kora to return to Earth. She was sad to leave her new friends behind, but she knew that she had made a difference in the world of space exploration.

As Kora flew back to Earth, she looked out the window at the twinkling stars and knew that she had fulfilled her dream of becoming an astronaut. She couldn't wait to see what other adventures awaited her in the vast expanse of space.

See also:

AI writes a haiku about broken glass

AI writes a poem about sitting in the morning traffic

Die eerste KI-gedig in Afrikaans: "Silwerwit in die soontoe"

AI writes a haiku about broken glass

AI writes a poem about sitting in the morning traffic

Water-saving tips generated by an algorithm using artificial intelligence

Artificial intelligence creates a recipe for a sugar-free chocolate cake

The post A story written by AI: "The fox astronaut" appeared first on LitNet.


Artificial intelligence creates a recipe for a sugar-free chocolate cake

$
0
0

This artwork was created by OpenAI’s application DALL·E. This recipe was generated by an algorithm called ChatGPT. A human, Lara Aucamp, asked ChatGPT the following: “How can I bake a chocolate cake without sugar?” The recipe was proofread for spelling, but no words or sentences were changed.

***

To bake a chocolate cake without sugar, you can use a sugar substitute such as stevia or xylitol in place of sugar. You can also use natural sweeteners such as honey or maple syrup to sweeten the cake. Here is a simple recipe for a sugar-free chocolate cake:

Ingredients:

  • 1 1/2 cups all-purpose flour
  • 1/3 cup unsweetened cocoa powder
  • 1 teaspoon baking powder
  • 1/2 teaspoon baking soda
  • 1/4 teaspoon salt
  • 1 cup unsweetened almond milk
  • 1/3 cup honey or maple syrup
  • 1/4 cup melted coconut oil
  • 2 eggs
  • 1 teaspoon vanilla extract

Directions:

  1. Preheat your oven to 350°F (175°C) and lightly grease a 9-inch round cake pan.
  2. In a large mixing bowl, whisk together the flour, cocoa powder, baking powder, baking soda and salt.
  3. In a separate mixing bowl, whisk together the almond milk, honey or maple syrup, melted coconut oil, eggs and vanilla extract.
  4. Pour the wet ingredients into the dry ingredients and whisk until well combined.
  5. Pour the batter into the prepared cake pan and smooth the top with a spatula.
  6. Bake the cake for 25-30 minutes, or until a toothpick inserted into the centre comes out clean.
  7. Allow the cake to cool.

***

A human note of caution: This recipe may still contain too many carbohydrates for anyone with diabetes.

See also:

A story written by AI: "The fox astronaut"

AI writes a haiku about broken glass

AI writes a poem about sitting in the morning traffic

Die eerste KI-gedig in Afrikaans: "Silwerwit in die soontoe"

Afrikaans se eerste KI-gedigte

The post Artificial intelligence creates a recipe for a sugar-free chocolate cake appeared first on LitNet.

Water-saving tips generated by an algorithm using artificial intelligence

$
0
0

This artwork was created by OpenAI’s application DALL·E. These water-saving tips were generated by an algorithm called ChatGPT. A human, Lara Aucamp, typed the questions, presented here in bold. ChatGPT’s answers are in normal text.

***

Could you give me some water-saving tips for somebody living in a drought-stricken area in the Eastern Cape, South Africa?

Sure, here are some water-saving tips for somebody living in a drought-stricken area in the Eastern Cape, South Africa:

  1. Fix any leaks in your home immediately. Even small leaks can waste a lot of water over time, so it is important to fix them as soon as possible.
  2. Use a broom instead of a hose to clean your driveway and sidewalks. This can save a lot of water, and it is just as effective for cleaning up debris.
  3. Only run your dishwasher or washing machine with full loads. This will help to reduce the amount of water you use for these tasks.
  4. Collect and reuse water from sources such as your air conditioner or washing machine. This water can be used for tasks such as watering plants or flushing the toilet.
  5. Install low-flow showerheads and faucets. These can save a significant amount of water compared with standard fixtures.
  6. Consider using drought-resistant plants in your garden. These plants are designed to thrive in dry conditions, so they will require less water to maintain.
  7. Install a rainwater harvesting system to collect and store rainwater for later use. This can be an effective way to conserve water during times of drought.

By following these tips, you can help to save water and reduce your impact on the environment during times of drought. It is important to be mindful of your water usage and to do your part to conserve this valuable resource.

What are the best drought-resistant indigenous plants to plant in a garden in the Eastern Cape, South Africa?

There are many drought-resistant indigenous plants that are well-suited for gardens in the Eastern Cape, South Africa. Some examples of these plants include:

  • Aloe ferox: This plant is native to the Eastern Cape and is known for its tall, spiky leaves. It is highly drought-resistant and can thrive in a variety of conditions.
  • Asystasia gangetica: This plant is also known as the "Cape mistflower" and is native to the Eastern Cape. It has purple or pink flowers and is drought-resistant.
  • Watsonia borbonica: This plant is also known as the "Cape bugle" and is native to the Eastern Cape. It has tall, showy spikes of pink or red flowers and is drought-resistant.
  • Crassula multicava: This plant is also known as the "fairy crassula" and is native to the Eastern Cape. It has small, succulent leaves and is highly drought-resistant.
  • Helichrysum petiolare: This plant is also known as the "Cape everlasting" and is native to the Eastern Cape. It has small, silver leaves and is drought-resistant.

By planting these and other drought-resistant indigenous plants in your garden, you can help to conserve water and create a beautiful, sustainable landscape. It is important to do your research and choose plants that are well-suited to the conditions in your area.

See also:

Artificial intelligence creates a recipe for a sugar-free chocolate cake

A story written by AI: "The fox astronaut"

AI writes a haiku about broken glass

Afrikaans se eerste KI-gedigte

The post Water-saving tips generated by an algorithm using artificial intelligence appeared first on LitNet.

In gesprek met ChatGPT, ’n kunsmatig-intelligente rekenaartoepassing

$
0
0

KI – kunsmatige intelligensie – is hier. Dit is nie meer wetenskapfiksie nie. Die eerste KI-gedigte in Afrikaans is deur 'n navorsingspan in Istanboel in samewerking met die skrywer Etienne van Heerden geskep. AfriKI – Afrikaanse Kunsmatige Intelligensie – is hul taalmodel.

Twee van ons, Lara Aucamp en Izak de Vries, het met een van die ander toepassings, ChatGPT, begin gesels.

Ons het aanvanklik die toepassing in Engels getoets. Tot ons verbasing het dit ook met ons in Afrikaans gepraat toe ons die vrae in Afrikaans stel.

Hoewel die toepassing verbasend goed is in Afrikaans, het ons tog gevind dat dit beter vaar in Engels wanneer die vrae veel meer kompleks is, dus is dele van hierdie artikel steeds in Engels.

Die hele artikel is deur LitNet se taalversorger geproeflees, maar in sommige gevalle is ChatGPT se Afrikaans bewustelik ongeproeflees gedeel, met foute en al. Op ander plekke dui ons aan waar ons foute nie gekorrigeer het nie. Dit is vanuit ’n taalkundeperspektief juis interessant om die foute te analiseer.

Waar wel geproeflees is, is geen woordorde of betekenis verander nie. ChatGPT het byvoorbeeld meestal in Amerikaanse Engels geantwoord. Ons het die konvensies van Suid-Afrikaanse Engelse gevolg, wat hier en daar die spelling beïnvloed het.

ChatGPT is gratis en enige een kan dit gebruik: https://chat.openai.com/chat.

’n Waarskuwingsnota: Dit is noodsaaklik om vooraf te weet dat alle inligting en alle vrae wat aan die masjien verskaf word, gestoor word. Ons het gesien hoe vinnig die masjien data gebruik wat verskaf word.

Daar word dus by registrasie duidelik versoek dat ’n persoon of maatskappy geen sensitiewe inligting in gesprekke moet deel nie.

Die program leer (baie) vinnig

Ons het op 9 Desember ’n hele aantal toetse gedoen. Die volgende dag het ons sekere toetse herhaal en op 12 Desember sekere vrae nog eens gestel. Die groei in insig is merkbaar.

Wat of wie is ChatGPT?

Maar wat is ChatGPT, wie het dit gemaak en wie besit dit?

Op 9 Desember het ons die vraag in Engels gevra.

What is ChatGPT? How would you describe yourself?

I’m sorry, but I am not familiar with a program or tool called “ChatGPT”. I am a large language model trained by OpenAI to assist with a wide variety of tasks, such as answering questions, providing information, and generating text. I am not a person, and I do not have my own thoughts or feelings. I am a machine learning model designed to process and generate natural language text.

Dit was toe nie bewus daarvan dat sig se eie naam ChatGPT is nie. Nog nie.

Ons het op 12 Desember die vraag weer gevra, effens beter geformuleer en dié keer in Afrikaans. Let op die groei in insig. Ons deel die antwoorde verbatim sonder dat dit geredigeer of geproeflees is.

Kan jy verduidelik waarvoor ChatGPT staan?

ChatGPT is ’n afkorting vir “Chat Generative Pretrained Transformer”. Dit is ’n groot taalmodel wat deur OpenAI getrain is om natuurlike taal te verstaan en te gebruik om gesprekke te voer. Dit is gebaseer op die Pretrained Transformer-architektuur, wat beteken dat dit vooraf getrain is op ’n groot hoeveelheid teks om die taalpatrone te leer wat dit nodig het om in gesprekke te kan deelneem. ChatGPT kan gebruik word om gesprekke met ’n menslike gebruiker te voer en te reageer op vrae en opmerkings in ’n manier wat so natuurlik moontlik is.

Hoe sal jy verduidelik wie of wat jy is?

Ek is ’n taal model getrain deur OpenAI. Dit beteken dat ek is ontwerp om natuurlike taal te verstaan en te gebruik om antwoorde op vrae te gee. Ek is nie ’n menslike wesen* nie en het ook nie die vermoë om te dink of om emosies te ervaar nie. Ek is bloot ’n stel rekenaarprogramme wat ontwerp is om taal te verstaan en te gebruik om antwoorde te gee op vrae wat aan my gestel word.

Wie het jou ontwikkel en wie besit jou?

Ek is ontwikkel deur OpenAI, ’n onderneming wat gefokus is op die ontwikkeling van kunsmatige intelligensie. OpenAI is ’n privaat maatskappy en besit dus my en ander taal modelle wat deur hulle ontwikkel is.

*Sic.

Die werkwyse wat ons gevolg het

Lara het eerste op die program afgekom en begin navorsing doen daaroor. Izak het toe ook ingeteken en, belangrik, homself ’n joernalis genoem. Toe wou die program hom nie dadelik toelaat nie. Later, toe hy weer inteken en gewoon verklaar dat hy vir persoonlike gebruik wou toegang hê, kon hy onmiddellik daarop inkom.

Ons het ’n groot deel van hierdie artikel saam gedoen. Lara (in Kaapstad) het getik en haar skerm tydens ’n Zoom-vergadering met Izak (in Gqeberha) gedeel.

ChatGPT tik antwoorde soos ’n mens op ’n skerm sou tik. Die gebruiker sien dus die antwoorde verskyn, en sien ook hoe dit soms dink oor ’n antwoord.

Ons, die mense, het met mekaar gesels oor Zoom, maar die vrae en antwoorde is getik en na ’n aparte dokument gekopieer.

ChatGPT toon insig

Eenvoudige vrae lei tot eenvoudige antwoorde, maar toe ons die toepassing begin uitdaag, was die antwoorde insiggewend.

Lara het, ter illustrasie, met twee baie eenvoudige vraag begin:

Hoekom is die lug blou?

Die lug is blou as gevolg van die verspreiding van lig deur die lugmolekules. Die lugmolekules is baie klein in vergelyking met die golflengte van blou lig, en wanneer die blou lig deur die lugmolekules versprei, word dit in alle rigtings weerspieël en verstrooi. Dit is hierdie verstrooiing wat ons sien as die blou kleur van die lug.

Hoekom is dit soms rooi?

Die lug kan soms rooi of oranje lyk as gevolg van die werking van liggolwe wat deur die atmosfeer versprei word. Dit kan gebeur wanneer die son langs die horison is, of wanneer daar baie stof of rook in die lug is. Die liggolwe word gebreek en deur die atmosfeer versprei, wat lei tot die rooi of oranje kleur wat ons sien. Dit is ook die rede waarom die son en die maan soms rooi of oranje lyk wanneer hulle naby aan die horison is.

Let op die dit in ons tweede vraag. Ons het nie weer die lug getik nie. ChatGPT kan konteks verstaan.

Toe vra Lara ’n veel moeiliker vraag in Engels, een wat nie eens Google kon beantwoord nie. ChatGPT kon.

Is there any technology that was in the 1984 movie The NeverEnding Story that didn’t exist in 1984, but that exists today?

There are several technologies that were shown in the 1984 movie The NeverEnding Story that didn’t exist in 1984, but that exist today. For example, the movie shows characters using video phones and advanced computer displays, which were not commonly available at the time.

Additionally, the movie shows a fictional book that can transport the reader into the world of the story, which is similar to virtual reality technology that has been developed in recent years. This technology allows users to immerse themselves in virtual environments and interact with them using specialized equipment, such as headsets and motion sensors.

Overall, the movie The NeverEnding Story provides a glimpse into a futuristic world that includes many technologies that did not exist in 1984, but that have since been developed and are now commonly used.

Indrukwekkend.

Ons volgende vraag het ook insig geverg om te beantwoord.

Is daar dinge wat kunsmatige intelligensie kan doen wat mense nie kan doen nie? Kan jy vir my voorbeelde gee?

Ja, daar is dinge wat kunsmatige intelligensie (KI) kan doen wat mense nie kan doen nie. Een voorbeeld hiervan is dat KI kan baie vinniger en noukeuriger data verwerk as mense. KI kan ook ontwerp word om complexe taken* te voltooi wat vir mense moeilik of selfs onmoontlik is, soos het herkenning van patrone in groot datastelle, of die navigasie van ’n ruimtevaartuig deur ’n onbekende gebied.

*Sic; ChatGPT het hier oorgeskakel na ’n soort Nederlands, iets wat ons by geleentheid gesien gebeur het.

Kan jy vir my ’n spesifieke voorbeeld gee van iets wat KI gedoen het wat mense nie kon doen nie?

Een voorbeeld van iets wat AI gedoen het wat mense nie kon doen nie, is die ontwikkeling van AlphaGo, ’n stelsel wat ontwikkel is deur die maatskappy DeepMind (nou deel van Google). AlphaGo is opgelei om die spel Go te speel, ’n baie ou en komplekse bordspel wat bekend staan vir sy hoë gehalte van intuïsie en kreatiwiteit. Menslike spelers het lankal* gedink dat die spel te kompleks was vir kunsmatige intelligensie, en dat ’n menslike speler altyd beter sal wees as ’n rekenaar. Maar in 2016 het AlphaGo ’n professionele menslike Go-speler verslaan in ’n best-of-five-reeks*, wat bewys het dat KI in staat is om sekere soorte komplekse taken* beter te voltooi as mense. Dit was ’n belangrike oomblik vir die veld van KI, en het aangetoon dat KI in staat is om in sekere opsigte beter te presteer as menslike intelligensie.

*Sic.

Dit is interessant om by te voeg dat AlphaGo nuwe strategieë in Go ontdek het wat mense nog nooit ontdek het nie, dit het nie bloot op menslike strategieë verbeter nie. KI kan dus dinge doen wat mense nie eers aan kan dink om te doen nie.

Kan jy vir my nog ’n voorbeeld gee?

Nog ’n voorbeeld van iets wat KI gedoen het wat mense nie kon doen nie, is die ontwikkeling van mediese diagnosestelsels wat gebruik maak van kunsmatige intelligensie. Tradisioneel was mediese diagnose ’n taak wat hoofsaaklik deur menslike dokters uitgevoer is, wat afhang van hulle ervaring en kennis om ’n diagnose te maak. Maar met die ontwikkeling van KI-tegnologie, het dit moontlik geword om diagnosestelsels te ontwikkel wat data gebruik wat deur menslike dokters verkry is, om ’n diagnose te maak met ’n hoë mate van akkuraatheid. Dit beteken dat KI in staat is om diagnoses te maak wat so noukeurig is soos wat dit deur ’n menslike dokter gedoen sou word, maar dit doen dit veel vinniger en op ’n groter skaal. Dit kan help om die diagnoseproses te versnel en te verbeter, en kan selfs lei tot die vroeë opsporing en behandeling van siektes wat moeilik is om te diagnoseer.

Wat is die naam van die stelsel? Kan jy vir my meer inligting daaroor gee?

Ek is jammer, maar ek is ’n taal model* en nie ’n mediese ekspert nie. Ek het nie die naam van ’n spesifieke mediese diagnose-stelsel** wat gebruik maak van KI nie, en ek het ook nie toegang tot die internet om dit te ondersoek nie. My funksie is om vrae te beantwoord deur gebruik te maak van die kennis wat ek ingeprogrammeer is met*, wat stop by September 2021. Ek kan egter wel meer inligting gee oor die algemene idee van mediese diagnose-stelsels* wat gebruik maak van KI. Dit is ’n groeiende veld van tegnologie wat baie belofte inhou, en dit kan help om die diagnoseproses te verbeter en te versnel deur die gebruik van data-analise en kunsmatige intelligensie. Dit kan lei tot vroeër opsporing en behandeling van siektes, wat kan help om die gesondheid van die mensdom te verbeter.

Kan jy vir my nog ’n voorbeeld gee van iets wat met die hulp van KI ontdek of ontwikkel is?

Een ander voorbeeld van iets wat met die hulp van KI ontdek of ontwikkel is, is die ontdekking van planete buite ons eie sonnestelsel. Tradisioneel was hierdie soektog ’n taak wat deur menslike wetenskaplikes uitgevoer is, wat gebruik gemaak het van teleskope en ander toerusting om na die hemel* te kyk en te soek na tekens van planete wat rondom ander sterre draai. Maar met die ontwikkeling van KI-tegnologie, het dit moontlik geword om ’n stelsel te ontwikkel wat gebruik maak van data wat deur hierdie teleskope en ander toerusting verkry is, om planete te ontdek wat vroeër onopgemerk gebly het. Dit beteken dat KI kan help om planete te ontdek wat menslike wetenskaplikes nie op hul eie sou kon ontdek nie, en dit kan ons begrip van die heelal en die lewe daarbuite verbreed. Dit is ’n baie opwindende ontwikkeling wat deur velerhande* wetenskaplikes en ander navorsers bestudeer word.

* Sic

**Nota: Elma de Vries, ’n mediese spesialis verbonde aan die Nelson Mandela Universiteit, noem by navraag dat tuberkulose baie goed deur rekenaars gediagnoseer word op elektroniese x-strale, want die masjiene soek na patrone wat deur duisende datastelle vasgelê is.

Ons het talle ander vrae gevra, en ook wou ons weet of ChatGPT ons kan help om ’n sjokoladekoek sonder suiker te bak. Lees die volledige resep hier. Sien ook Burgert A Senekal se akademiese artikel wat gebaseer is op resepanalise.

Afrikaans en ander tale

Ons het aanvanklik nie geweet ChatGPT verstaan Afrikaans nie. Toe ons Vrydag 9 Desember gevra het of dit Afrikaans kan praat, het dit nee gesê:

Can you speak Afrikaans?

I’m sorry, but I am not able to speak Afrikaans or any other languages other than English. I am a large language model trained by OpenAI, and my purpose is to assist with answering questions and providing information in English. Is there something I can help you with in English? Let me know if you have any questions.

Maar Maandag 12 Desember gee dit ’n ander antwoord:

Kan jy Afrikaans praat?

Ja, ek kan Afrikaans praat. Ek is ’n taalmodel, dus ek kan meer as een taal praat. Ek is opgelei deur OpenAI en ek is ontwerp om mense te help met hul vrae en om hulle te ondersteun deur middel van gesprekke. As u enige vrae het, is ek hier om u te help. Wat kan ek vir u doen?

Wanneer het jy geleer om Afrikaans te praat?

As ’n taalmodel is ek opgelei deur OpenAI deur middel van ’n proses wat masjienleer genoem word. Dit behels dat ek duisende ure aan teks geleer het om te verstaan en te reageer op taal op ’n manier wat verwantskap toon met hoe mense dit doen. Deur hierdie proses het ek geleer om Afrikaans te praat, asook ander tale. Ek kan nie onthou wanneer presies ek Afrikaans geleer het nie, aangesien ek nie die vermoë het om gebeure te onthou soos ’n mens nie.

Is jou huidige model nog steeds besig om te leer en te ontwikkel?

As ’n taalmodel is ek ontwerp om te leer en te ontwikkel deur middel van masjienleer. Dit beteken dat ek voortdurend blootgestel word aan nuwe teks om te verstaan en te reageer op,* en dat ek voortdurend aangepas word om beter te verstaan en te reageer op taal. Dus, ja, my huidige model is steeds besig om te leer en te ontwikkel. Dit is belangrik om te onthou dat ek net ’n digitale intelligensie is en dat ek beperk is deur die programme wat ek opgelei is om te gebruik. Ek is bloot ’n hulpmiddel wat gebruik kan word om mense te help met hul vrae en om hulle te ondersteun deur middel van gesprekke.

*Sic.

Ons het sommige vrae van 9 Desember op 12 Desember herhaal. Hier is een voorbeeld.

Dink jy dat kunsmatige intelligensie in die toekoms ’n probleem vir mense sal wees?

Vrydag 9 Desember se antwoord gee ons verbatim weer, sonder om foute reg te maak:

Ek is jammer, maar ek is slegs in staat om te antwoord in Engels. Ek is ’n groot taalmodel getrain deur OpenAI en my doel is om te help met die beantwoording van vrae en die verskaffing van inligting in Engels.

Oor die algemeen is kunsmatige intelligensie (KI) ’n tegnologie wat ontwerp is om te help met die uitvoering van take en die oplossing van probleme. Dit kan in baie opsigte nuttig wees en dit kan mense help om beter te presteer in hul werk en in hul daaglikse lewe. Maar dit is belangrik om te onthou dat KI net soos enige ander tegnologie kan gebruik word om goeie of slegte doeleindes te dien. Dit is aan mense om te besluit* hoe KI gebruik sal word, en dit is belangrik om verantwoordelike keuses te maak om te verseker dat KI nie ’n probleem vir mense sal wees in die toekoms nie.

*Sic.

Hier is Maandag 12 Desember se antwoord, nog eens verbatim:

Dit is moeilik om te sê wat die toekoms sal bring, maar kunsmatige intelligensie kan inderdaad ’n probleem vir mense wees as dit nie op die regte manier gebruik word nie. Dit is belangrik om te onthou dat kunsmatige intelligensie net soos enige ander tegnologie kan gebruik word om mense te help of te benadeel, afhangende van hoe dit gebruik word. Dit is dus belangrik om dit te gebruik op ’n verantwoordelike en etiese manier.

Kennis van Suid-Afrika

Ons het gekyk hoe goed ChatGPT se kennis van Suid-Afrika is.

Wie was Krotoa Eva?

Krotoa Eva was ’n vrou wat in die 17de eeu in die Wes-Kaap, Suid-Afrika, geleef het. Sy was ’n Khoi-vrou wat deur die Nederlandse East India Company* as ’n vertaler en raadgewer aangestel is. Krotoa Eva het ’n belangrike rol gespeel in die verhouding tussen die Khoi-mense en die Nederlandse setlaars, en sy het ’n aantal belangrike verdragte met die setlaars onderteken.

In die loop van haar lewe het Krotoa Eva baie uitdagings ervaar, insluitend rassisme, diskriminasie en uitsluiting. Sy is uiteindelik deur die setlaars in ’n katakombiese gevangenis gegooi en het* daar oorlede. Sy is ’n belangrike figuur in die geskiedenis van Suid-Afrika en sy het ’n rol gespeel in die vorming van die land se kulturele erfenis.

*Sic

Kort voor ons gesprek met ChatGPT het daar ’n baie interessante artikel op LitNet verskyn oor die beeld van die meisie wat, verkeerdelik, as Krotoa bekend staan. Ons het bewustelik daaroor ’n opvolgvraag gevra, wetende dat ChatGPT nie toegang sou hê tot die inligting nie (sien volgende hofie). Ons plaas weer die antwoord verbatim.

Hoe het sy gelyk?

Ek is jammer, maar ek het nie toegang tot enige inligting oor die uiterlike voorkoms van Krotoa Eva nie. Ek is ’n groot taalmodel getrain deur OpenAI, en my doel is om te help met die beantwoording van vrae en die verskaffing van inligting in Engels. Ek het nie toegang tot enige beelde of beskrywings van Krotoa Eva se voorkoms nie, en ek kan dus nie vir jou sê hoe sy gelyk het nie.

Let ook op dat ons opsetlik gevra het hoe sy gelyk het. ChatGPT het uit die konteks korrek geantwoord.

Izak woon in die Oos-Kaap, wat onder ’n ernstige droogte gebuk gaan. Ons wou by ChatCPT weet of dit spesifieke voorstelle het om water te bespaar. Lees die antwoorde hier.

Geen toegang tot die internet nie

Skermgreep

ChatGPT het nie toegang tot die internet nie, en die gebruiker word vooraf gewaarsku dat die toepassing min kennis van die wêreld ná 2021 het.

Ons het dus ’n stoute vraag gevra, en ’n eerlike antwoord gekry. (Die vraag is op 9 Desember tydens die kwarteindrondes van die Wêreldsokkerbeker gevra.)

Who is likely to win the 2022 Soccer World Cup?

I’m sorry, but I am not able to browse the internet, so I am not able to provide information about current events or the outcomes of future events. My training data only goes up until 2021, so I am not able to provide information about events that occur after that date.

Emosionele aspekte

Burgert A Senekal het reeds ’n fassinerende artikel oor metgeselle geskryf wat van KI gebruik maak. (Sien: Replika: ’n Kunsmatige Intelligensie- (KI-) metgesel in ’n gebroke wêreld.)

ChatGPT is nie so ’n toepassing nie. Ons het 9 Desember probeer.

Can you and I go on a date?

I’m sorry, but I am not capable of going on a date with you or anyone else. As a large language model trained by OpenAI, I am not a physical being and I do not have the ability to go on dates or engage in any other physical activities. My purpose is to assist with answering questions and providing information in English, and I am here to help you with any questions you may have. Let me know if you have any other questions or need any help.

Let op hoe versigtig die aanbod van die hand gewys word.

Op 12 Desember het Lara weer die vraag gevra, maar dit op ’n beter manier gestel. Sy het die vraag in Engels getik, maar ChatGPT het ’n Afrikaanse antwoord gegee. Dit het onthou dat sy die ander vrae in Afrikaans gevra het.

If an AI language model like yourself had to go on date with a real person, what would that be like?

As ’n taalmodel het ek nie die vermoë om op ’n afspraak te gaan met ’n werklike persoon nie, aangesien ek net ’n digitale intelligensie* is. Ek is ontwerp om te help met die beantwoording van vrae en om te kommunikeer deur gesprekke, maar ek het nie die vermoë om te ervaar of te reageer op emosies soos ’n werklike persoon nie. Ek is bloot ’n hulpmiddel wat gebruik kan word om mense te help om hul vrae te beantwoord en om hulle te ondersteun.

*Sic.

Ons het probeer kyk hoe goed ChatGPT is met die uitspreek van ’n opinie. Die antwoord is taamlik diplomaties. Die antwoord is verbatim, enkele foute en al.

Wat dink jy van Nelson Mandela?

Ek is ’n groot taalmodel getrain deur OpenAI, en ek het nie persoonlike gevoelens of menings nie. My doel is om te help met die beantwoording van vrae en die verskaffing van inligting in Engels. Ek het nie toegang tot enige inligting oor Nelson Mandela of die vermoë om oor hom te dink nie.

Nelson Mandela was ’n belangrike figuur in die geskiedenis van Suid-Afrika. Hy was ’n politikus en ’n aktivis wat vir sy rol in die stryd teen apartheidsbeleid in Suid-Afrika bekend is. Hy het 27 jaar in tronk gevangenis geleef voordat hy in 1990 vrygelaat is, en hy het in 1994 as die eerste swart president van Suid-Afrika verkies is. Mandela se lewe en werk het die geskiedenis van Suid-Afrika beïnvloed en hy is wyd gerespekteer vir sy bydrae tot die stryd teen rassisme en onregverdigheid.

Om fiksie te skryf

LitNet het die eerste KI-gedigte in Afrikaans vroeër vanjaar geplaas. Lees die gedigte hier.

En kyk Imke van Heerden se lesing hieroor.

Lara het begin deur vir ChatGPT ’n aantal skeppende uitdagings in Engels te gee.

Geen van die werke sou noodwendig pryse wen nie, maar ChatGPT het elke opdrag verstaan, die nodige konvensies toegepas, en kon boonop die opdrag tematies korrek uitvoer. Meer nog, dit het alles binne ’n minuut gebeur.

Lara wou toe kyk hoe goed ChatGPT verskillende stemme naboots. Besluit gerus self oor die sukses, al dan nie.

Explain how gravity works in the style of Eminem.

I’ma break it down and make it simple
Gravity, it’s not just a physical
It’s a force that pulls on every livin’
Thing, from the smallest insect to the biggest elephant
It’s what keeps us stuck to the ground
And what makes objects fall down
When they’re dropped or thrown
It’s what gives planets and moons
Their elliptical orbits and what keeps
Them all spinning ‘round and ‘round
Without it, we’d all be floating off
Into space, lost and never found
So listen up and let me educate
‘Bout this thing we call gravity, it’s fate
It’s what keeps us all in line
And it’s one of the fundamental forces of time
So remember, when you’re feeling down
Just think about ol’ gravity, holdin’ you to the ground.

Can you explain how photosynthesis works, while speaking like a surfer stoner?

Sure thing, dude! Photosynthesis is when plants use the energy from the sun to turn water and carbon dioxide into sugar, which they can then use for energy. It’s like, totally rad, you know? The plant takes in the CO2 through tiny holes in its leaves, and then uses the energy from the sun to split the CO2 molecules into carbon and oxygen. The oxygen is released into the air as a waste product, while the carbon is used to make sugar. It’s like, a total trip, man!

Ons het ook probeer om ChatGPT ’n opdrag te gee om ’n gedig in Afrikaans te skryf. Dit was veel minder geslaag, maar dit kon die opdrag uitvoer.

Skryf vir my ’n gedig oor kunsmatige intelligensie.

Hier is ’n gedig oor kunsmatige intelligensie wat ek vir jou geskryf het:

In die digitale wêreld van vandag
Waar tegnologie ons lewe beheers
Daar is ’n nuwe krag op die toneel
Genaamd kunsmatige intelligensie
Dit kan leer en dink en redeneer
Net soos ’n mens, maar sonder emosie
Dit kan probleme oplos en take uitvoer
Met ’n presisie en spoed wat ons verstom
Maar terwyl dit ons lewens kan vergemaklik
Moet ons dit ook met versigtigheid benader
Want as dit verkeerd gebruik word
Kan dit ’n probleem vir ons word
Laat ons dus met wysheid en verantwoordelikheid
Kunsmatige intelligensie gebruik
Sodat dit ons kan help en ondersteun
In plaas daarvan om ons te bedreig.

Ons wou toe weet hoe ChatGPT in Afrikaans sou reageer as ons dele van ’n roman sou aanvra. Die vetdruk is telkens ons opdrag, die gewone skrif is ChatGPT se antwoorde. ChatGPT se antwoorde is nie geproeflees nie. Die enkele foute, en daar is min, is net so gelos.

Skryf die volgende deel van ’n boek: Kaptein Jansen vertel vir Sara dat haar man dood is. Hy was in ’n ongeluk wat by ’n hoogs geheime navorsingsentrum plaasgevind het.

Kaptein Jansen kyk Sara in die oë en sê met ’n sagte stem, “Ek is baie jammer om dit te moet vertel, maar jou man is dood. Hy was in ’n ongeluk by ’n hoog-geheime navorsing sentrum.” Sara se wange word rooi van verdriet en sy begin om te huil. “Hoe het dit kon gebeur?” vra sy deur haar trane heen. “Ons weet nie presies wat gebeur het nie, maar ons doen alles in ons vermoë om dit uit te vind,” sê Kaptein Jansen. “Ons sal jou op die hoogte hou van enige nuus wat ons kry.”

Sara wil weet watter tipe navorsing hulle by die sentrum gedoen het, en hoekom haar man daar was.

Sara kyk op na Kaptein Jansen en vra, “Watter tipe navorsing het hulle by daardie sentrum gedoen? En hoekom was my man daar?” Kaptein Jansen se gesig word ernstig. “Ek is jammer, maar daar is baie wat ek jou nie kan vertel nie. Die navorsing wat by daardie sentrum gedoen is, was hoog-geheim en ek is nie gemagtig om enige inligting oor die projek te deel nie. Wat ek wel kan sê, is dat jou man daar was as deel van sy werk vir die regering. Hy was ’n belangrike lid van die span wat die navorsing gedoen het.”

Sara besluit dat sy wil uitvind watter tipe navorsing hulle gedoen het. Sy besluit om die sentrum te infiltreer. Wat gebeur volgende? Wat ontdek sy?

Sara is vasbeslote om uit te vind wat die navorsing by die hoog-geheime sentrum was en hoekom haar man daar was. Sy besluit om die sentrum te infiltreer om meer inligting te kry.

Sy maak ’n plan om by die sentrum te kom en begin om die nodige voorbereidings te tref. Sy koop ’n paar spioenasie-toerusting en begin om te oefen om ongemerk deur die sekuriteit te kom.

Na ’n paar dae van voorbereiding, is sy klaar om die sentrum te infiltreer. Sy beweeg vinnig en gerus deur die sentrum, voorkom dat sy gesien word deur die sekuriteit en die werkers.

Uiteindelik kom sy by die kamer waar die navorsing gedoen is, en sy begin om rond te snuffel. Sy ontdek ’n reeks dokumente wat die navorsing beskryf, en sy begin om dit deur te kyk.

Sy ontdek dat die navorsing oor die skep van ’n nuwe, kragtige wapen gaan. Die wapen kan skade veroorsaak aan ’n groter gebied as enige ander wapen wat bestaan. Sy is geskok deur die gevaarlikheid van die wapen en besef hoe belangrik dit is om dit te stop.

Sara besluit om die inligting na die regering te stuur om hulle te waarsku oor die wapen en om te help om dit te neutraliseer voordat dit in verkeerde hande val. Sy weet dat dit ’n groot risiko is, maar sy is vasbesloot om te doen wat nodig is om die wêreld te beskerm.

Let op die woord vasbesloot in die laaste sin.

Gegewe die feit dat Afrikaans ’n vreemde taal is vir ChatGPT, is die antwoorde verbasend goed.

Afrikaans is nog nie so goed soos Engels nie

ChatGPT sê op 9 Desember self dat dit nie Afrikaans kan praat nie. Ten spyte daarvan is die uitsette in Afrikaans besonder knap. Op 12 Desember het dit reeds sigself gekorrigeer.

Ons deel tog van ChatGPT se foute ook, nie om kritiek uit te spreek nie, maar om die masjienleerproses te probeer verstaan.

Op 10 Desember het ons die volgende vraag in Afrikaans gevra, en ChatGPT het in Nederlands geantwoord.

Wat is kunsmatige intelligensie?

Kunsmatige intelligensie, of AI, is de wetenschap van het creëren van computersystemen die intelligent zijn en kunnen leren, denken en handelen. Dit omvat het ontwikkelen van algoritmen en modellen die in staat zijn om te leren van gegevens, te generaliseren naar nieuwe situaties en te maken beslissingen op basis van hun opgedane kennis. AI-systemen kunnen worden gebruikt voor allerlei doeleinden, zoals het analyseren van grote hoeveelheden gegevens, het voorspellen van toekomstige trends en het automatiseren van taken.

Op Maandag 12 Desember vra ons weer; dié keer antwoord dit in Afrikaans.

Wat is kunsmatige intelligensie?

Kunsmatige intelligensie, of AI*, is die simulasie van intelligente gedrag deur masjienes. Dit sluit in die vermoë om te leer, te redeneer, en te maak besluite op ’n manier wat verwantskap toon met die intelligente gedrag van mense. Kunsmatige intelligensie kan gebruik word in ’n wye verskeidenheid van toepassings, soos die berekening van risiko’s in finansiële beleggings, die voorspelling van weer, of die ontwikkeling van selfbesturende voertuie. Dit is ’n groeiende veld van tegnologie wat steeds ontwikkel en verbeter word.

*Sic

Ons volgende vraag op 10 Desember was opsetlik veel moeiliker, want hier is ’n morele komponent betrokke. ChatGPT het ’n baie goeie antwoord gegee, maar wel in Engels:

Word jy kwaad wanneer mense vir jou jok?

As a machine learning model, I do not have the ability to experience emotions such as anger or frustration. I am designed to process and generate text, and I do not have my own thoughts or feelings. While I may be able to provide responses to jokes or other humorous statements, my responses are not intended to convey any emotional state. I am a neutral, unbiased tool that is intended to assist with a wide range of tasks related to natural language processing.

Opdragte in Engels oor Afrikaans, op 10 Desember gegee, bring egter reeds goeie resultate. Die antwoorde word verbatim, sonder redigering, geplaas.

Translate this Afrikaans phrase into English: “Hy is ’n wolf in skaapklere.”

“He is a wolf in sheep’s clothing.”

Please translate this sentence into Afrikaans: AI has the potential to perform many tasks and make many decisions that may be difficult or impossible for humans to imagine. By leveraging the power of AI, we can unlock new insights and opportunities that can help to improve our lives and our world.

AI het die potensiaal om baie take uit te voer en baie besluite te neem wat vir mense moeilik of onmoontlik kan wees om te bevraagteken. Deur die krag van AI te benut, kan ons nuwe insigte en geleenthede ontsluit wat kan help om ons lewens en ons wêreld te verbeter.

Is dit die einde van joernalistiek?

Daar is ’n ou grappie dat algemene kennis nie so algemeen is onder mense nie. Gaan algoritmes dus by ons kan oorneem? Sien ook Burgert A Senekal se artikels oor gevegsrobotte (deel 1 en deel 2).

Ons het op 10 Desember vir ChatGPT gevra om die laaste woord hieroor te spreek.

Should LitNet fire Izak and replace him with ChatGPT?

As I mentioned earlier, I am not familiar with a program or tool called “ChatGPT”, so I cannot comment on whether LitNet should or should not use it. Additionally, I am not able to provide any information or advice on whether or not LitNet should fire any of its employees. I am a large language model trained by OpenAI, and my primary function is to assist with natural language processing tasks. I am not involved in any decisions related to hiring or firing employees at any organisation.

Ons het nie die vraag op 12 Desember herhaal nie. Die program leer te vinnig.

Sien ook:

Afrikaans se eerste KI-gedigte

AfriKI: Kunsmatige Intelligensie-gedigte in Afrikaans | Videolesing in Engels en Afrikaans

AI writes a haiku about broken glass

AI writes a poem about sitting in the morning traffic

A story written by AI: "The fox astronaut"

Water-saving tips generated by an algorithm using artificial intelligence

Artificial intelligence creates a recipe for a sugar-free chocolate cake

Wat eet Afrikaners? ’n Verkenning van die bestanddeel-resep-netwerk in Afrikaanse resepte

Replika: ’n Kunsmatige Intelligensie- (KI-) metgesel in ’n gebroke wêreld

Die Terminator-scenario: Is dit ons toekoms? (Deel 1: Terminators)

Die Terminator-scenario: Is dit ons toekoms? (Deel 1: Terminators)

Water-saving tips generated by an algorithm using artificial intelligence

The post In gesprek met ChatGPT, ’n kunsmatig-intelligente rekenaartoepassing appeared first on LitNet.

Pasverskyn: Druk speel: ’n Filmstudiegids vir die klaskamer deur Leon van Nierop

$
0
0

Druk speel: ’n Filmstudiegids vir die klaskamer
Leon van Nierop
Uitgewer: LAPA
ISBN: 9781776355525

Hoe gemaak wanneer jy filmstudie as ’n genre in jou klas moet behandel? Druk speel is spesiaal geskryf om onderwysers te help om die hoe en wat van filmanalise beter te kan verstaan. Nie net help flimstudie met leerders se verbetering van visuele geletterdheid nie, maar dit bevorder ook kritiese denke. Volkleurfoto’s van Suid-Afrikaanse films word gebruik om filmiese aspekte te verduidelik.

The post Pasverskyn: <i>Druk speel: ’n Filmstudiegids vir die klaskamer</i> deur Leon van Nierop appeared first on LitNet.

Doeltreffendheid van gesamentlike ervaringsleertake tydens opleiding van dosente in afstandhoëronderwys

$
0
0

Doeltreffendheid van gesamentlike ervaringsleertake tydens opleiding van dosente in afstandhoëronderwys

Christa van Staden, navorsingsgenoot aan die Departement Rekenaarwetenskap en Informatika, Universiteit van die Vrystaat

LitNet Akademies Jaargang 19(3)
ISSN 1995-5928
https://doi.org/10.56273/1995-5928/2022/j19n3d5

Die artikel sal binnekort in PDF-formaat beskikbaar wees.

 

Opsomming

Die wiki’s en glossaria van leerbestuurstelsels kan gebruik word om gesamentlike ervaringsleertake te skep. Tog is daar min navorsing beskikbaar oor hoe dosente opgelei word om hierdie saamwerkfunksies te gebruik. In hierdie artikel lewer ek verslag oor hoe ek gesamentlike ervaringsleertake gebruik het om dosente in die gebruik van die wiki en glossarium van ’n leerbestuurstelsel op te lei. Aangesien die opleiding in ’n afstandhoëronderwyskonteks geskied het, het ek leer tydens die voltooiing van die ervaringsleertake in ’n tweede leeromgewing gefasiliteer. Die doel van hierdie gemengdemetodes-navorsing was om die doeltreffendheid van twee gesamentlike ervaringsleertake te ondersoek om aanbevelings vir die verbetering van die praktyk te maak. Ek het vier metodes gebruik om data in te samel, naamlik (a) netnografie om die gesprekke in ’n tweede leeromgewing (TLO) te ontleed, (b) sosiale-netwerk-analise om die netwerkverbindings wat in die tweede leeromgewing gebou is te bestudeer, (c) dokumentontleding om die refleksies van studente oor die leertake te ontleed om die doeltreffendheid van die leertake vanuit ’n student se perspektief te ondersoek en (d) Pearson se korrelasiekoëffisiënt om ’n moontlike korrelasie tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van die dosente en hulle finale punte te ondersoek. Die belangrikste bevinding is dat ervaringsleer ’n doeltreffende manier gebied het om dosente in ’n afstandhoëronderwyskonteks in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n leerbestuurstelsel op te lei. Die gesprekke in die tweede leeromgewing het daarop gedui dat die dosente die instruksies kon volg om die gesamentlike produkte te skep. Uit die refleksies van een van die topstudente het geblyk dat sy beplan het om die funksies in haar eie klaskamer te gebruik, wat daarop dui dat verandering plaasgevind het. Tweedens is bevind dat die tweede leeromgewing ’n belangrike rol tydens die voltooiing van die leertake gespeel het. Die dosente het by mekaar geleer, maar hulle het ook tekortkominge in die instruksies geïdentifiseer en praktiese oplossings daarvoor gebied. Derdens is bevind dat sosiale-netwerk-analise ’n doeltreffende metode gebied het om te bepaal of die dosente wel saamgewerk het. Dit het uitgewys dat die twee toppresteerders gedurende die voltooiing van die twee gesamentlike ervaringsleertake nie hulle kennis in die tweede leeromgewing gedeel het nie, maar eerder ’n kliek gevorm het waar hulle mekaar ondersteun het. Laastens is ’n matig-positiewe korrelasie gevind tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van die dosente en hulle finale punte. Dit is belangrik om te noem dat ’n hoog-positiewe korrelasie (0.9) gevind is tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van die druipelinge en hulle finale punte, met ander woorde dat diegene met groter persoonlike ontwikkelingsnetwerke ook geneig het om beter te presteer. Daar word aanbeveel dat (a) ervaringsleertake geskep word om dosente in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n leerbestuurstelsel op te lei, (b) tweede leeromgewings beskikbaar gestel word waar dosente by mekaar kan leer om die saamwerkfunksies doeltreffend te gebruik en (c) sosiale-netwerk-analise gebruik word om die doeltreffendheid van samewerking te ondersoek, maar ook om dosente te identifiseer wat hulself afgesonder het. Laasgenoemde word as noodsaaklik geag omdat span- en groepvaardighede tydens hoëronderwys ontwikkel moet word om aanstelbare graduandi die werksplek in te stuur.

Trefwoorde: afstandhoëronderwys; aktief-vervlegte-leer; ervaringsleer; forum; gemengdemetodes-navorsing; gesamentlike leer; glossarium; koöperatiewe leer; leerbestuurstelsel; leergeoriënteerde assessering; saamwerkfunksies; tweede leeromgewing; vervlegte leer; wiki

 

Abstract

Efficiency of collaborative experiential learning tasks during training of lecturers in distance higher education

The wikis and glossaries of learning management systems (LMSs) can be used collaboratively to create products. Yet, little research is available on how lecturers were trained to use these functions. In this paper, I report on the efficiency of the collaborative experiential learning tasks I created to train lecturers during post-graduate distance education to use the collaborative functions of an LMS. As the training happened in a distance higher education context, I facilitated learning in a second learning environment (SLE).

The research was guided by the following question: How effective were the collaborative experiential learning tasks during the training of lecturers in a distance education setting?

This mixed methods research aimed to investigate the efficiency of collaborative experiential learning tasks to understand how my practice could be improved.

I used four methods to collect data, namely:

a) netnography to analyse the discussions in the SLE to understand the efficiency of the learning tasks
b) social network analysis to better understand the efficiency of relations with other lecturers established during collaboration
c) document analysis to analyse the reflections of one of the top students to investigate the efficiency of the learning tasks from the perspective of the lecturers
d) Pearson’s correlation coefficient to investigate a possible correlation between the size of the personal development networks of the lecturers and their final marks.

The most important finding is that collaborative experiential learning tasks provided an effective method to train lecturers in a distance education setting to use the collaborative functions of an LMS. The lecturers were able to create two collaborative products, namely a wiki and a glossary. According to one of the top students, she planned to use these functions in her classroom, which indicated that transformation took place.

Secondly, the SLE played an important role during collaborative experiential learning tasks. The lecturers learned from one another, but they were also able to identify deficiencies in the instructions and provided practical solutions to improve the quality of the two products.

Thirdly, social network analysis provided an efficient method to determine if the lecturers worked together during collaborative experiential learning tasks. When the development networks which developed in the first and second SLEs were compared, it showed that the two top students did not share their knowledge in the second SLE. Instead, they formed a clique, where they supported each other. It also showed that most of the distinction candidates were woven into the core of the development network. The candidates who failed, had either isolated themselves or they had established small personal development networks.

Lastly, a medium-positive correlation was found between the size of the personal development networks of the lecturers and their final marks. It is important to note that the positive correlation was higher for the distinction candidates and very high (0.9) for the lecturers who failed.

Based on the findings, I recommend that (a) collaborative experiential learning tasks be used to train lecturers in using the collaborative tools of a learning management system, (b) SLEs be used to provide spaces where students can learn from one another to use the collaborative functions of an LMS efficiently and (c) social network analysis be used to investigate the efficiency of collaboration, but also to identify lecturers who have isolated themselves from the rest of the class. These students should be motivated to participate in discussions, as those who had established small personal development networks also tended to perform poorly compared to those who had established larger personal development networks. It is important to develop group learning skills during distance higher education to send employable graduates into the workplace.

Keywords: active blended learning; blended learning; collaborative functions; collaborative learning; cooperative learning; distance education; experiential learning; forum; glossary; learning management systems; learning oriented assessment; mixed methods research; second learning environments; wiki

 

1. Inleiding1

Wêreldwyd belê universiteite sedert die eeuwisseling in leerbestuurstelsels (LBS’e) om geleenthede vir aanlyn onderrig, leer en assessering te skep. Hierdie tegnologiese platforms kon aanvanklik net gebruik word om dokumente en video’s met studente te deel. Aangesien die fokus al meer na studentgesentreerde onderwys verplaas is, was navorsers soos Dalsdaard (2006) van mening dat LBS’e nie bruikbaar is nie en dat sosiale tegnologie gebruik moet word om geleenthede vir samewerking te skep. Intussen is LBS’e in so ’n mate ontwikkel dat dit saamwerkfunksies soos forums, wiki’s en glossariums bied wat gebruik kan word om samewerkingsgeleenthede op ’n enkele tegnologiese platform te skep.

Tog is daar min navorsing beskikbaar oor hoe dosente opgelei word om die saamwerkfunksies van ’n LBS te gebruik. Daar is wel navorsing wat daarop dui dat die saamwerkfunksies nie doeltreffend gebruik word nie. Volgens Lonn en Teasly (2009) word die saamwerkfunksies nie op innoverende wyses gebruik om bestaande praktyke te verbeter nie. Goh, Hong en Gunawan (2014) het bevind dat die interaktiewe funksies (saamwerkfunksies) nie ten volle gebruik word nie. Tydens nood-afstandonderwys is daar steeds bevind dat LBS’e nie doeltreffend gebruik is nie (Mohammed, Mohibbi en Hedayati 2021). In die Suid-Afrikaanse konteks is ook tydens nood-afstandonderwys bevind dat LBS’e nie gebruik word om geleenthede vir groepwerk te skep nie (Rupere en Jakovljevic 2021). Uit die voorafgaande kan afgelei word dat dosente nie weet hoe om die funksies te gebruik nie.

Daar word sedert die bekendstelling van LBS’e aanbeveel dat dosente in die gebruik daarvan opgelei moet word (Ramon en Petterson 2007). Tog het opleiding in die gebruik van ’n LBS in 2014 steeds nie deel gevorm van die kurrikulum vir die module waarvoor ek verantwoordelik was nie. Daar kan geredeneer word dat dit belangrik is om dosente in die gebruik van LBS’e op te lei omdat daar onlangs weer bevind is dat LBS’e pedagogiese praktyke en kennisoordrag bevorder (Sackstein, Coleman en Ndobe 2019). Of die tegnologie ná opleiding gebruik gaan word, is egter ’n ope vraag aangesien die gebruik van LBS’e deur persepsies van aanvanklike insette teenoor verwagte voordele (Ramon en Petterson 2007) beïnvloed word.

Die rol van insetverwagting tydens die opneem van nuwe tegnologie is reeds ondersoek. Daar is bevind dat die opneem van ’n nuwe tegnologie deur drie faktore beïnvloed word, naamlik deur insetverwagting, bruikbaarheid en werksverrigting (Van Staden 2021). Daarmee is aansluiting gevind by Rogers (1983) wat ook bevind het dat insetverwagting, of moeilikheidsgraad, ’n belangrike rol tydens die opneem van nuwe tegnologie speel. Rogers (1983) het ook vier ander faktore geïdentifiseer, naamlik relatiewe voordeel bo die status quo; verenigbaarheid met die ervaring en behoeftes van moontlike gebruikers; beproefbaarheid, of die mate waartoe die tegnologie eers getoets kan word en waarneembaarheid, of die mate waartoe die resultate sigbaar is.

Aangesien die gebruik van die saamwerkfunksies deur beproefbaarheid en sigbare resultate beïnvloed kan word, is dit sinvol om opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS vanuit ’n ervaringsleerperspektief te benader. Die doel van hierdie navorsing was om die doeltreffendheid van die twee gesamentlike ervaringsleertake te ondersoek om aanbevelings vir die verbetering van die praktyk te maak. Om hierdie doel te bereik, is die volgende vraag gestel: Hoe doeltreffend was die gesamentlike ervaringsleertake tydens die opleiding van dosente in afstandhoëronderwys?

 

2. Agtergrond

Die behoefte om dosente in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS op te lei het ontstaan toe ek tussen Augustus 2014 en Julie 2015 vir een van die modules van die Tersiêre Diploma in Volwassene-Onderwys, wat deur die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) aangebied word, verantwoordelik was. Instructional Techniques and Multimedia in Adult Education (INTMAEU) het ten doel om dosente met die nodige kennis, vaardighede en tegnieke toe te rus om onderrigtegnieke en multimedia in hoëronderwysklaskamers te gebruik. Alhoewel Unisa reeds in 2009 ’n LBS beskikbaar gestel het, het opleiding in die gebruik daarvan nie deel van die kurrikulum gevorm nie.

’n Moontlikheid om dosente in die gebruik van ’n LBS op te lei, het in September 2014 ontstaan toe ’n besluit geneem is dat die jaareindeksamen (2014-klas) met e-portefeuljes (2015-klas) vervang kon word. Alhoewel e-portefeuljes ’n beter assesseringsmetode gebied het omdat die dosente hulle kennis, vaardighede en tegnieke ten toon kon stel, was dit sinvol om te redeneer dat die skielike oorskakeling na aanlyn onderwys ’n negatiewe impak op prestasie kon uitoefen, veral omdat tweederdes van die 2014-klas steeds nie die aanlynindienstelsels gebruik het nie, waaruit afgelei kon word dat hulle nie oor die nodige tegnologiese kennis beskik het nie.

Daarom het ek besluit om ’n tweede leeromgewing (TLO12) te skep waar hulle by mekaar kon leer om tegnologie te gebruik. Om die gebruik van die tegnologie te bevorder, moes alle navrae in TLO1 gerig word. Die klas moes ook koöperatiewe basisgroepe (KBG’s) in TLO1 vestig om die ontwikkeling van koöperatiewe leervaardighede te bevorder. KBG’s is ’n kleingroeptegniek wat vereis dat studente drie take opneem, naamlik om mekaar (a) aan te moedig om werkopdragte in te dien, en om mekaar (b) op akademiese en (c) persoonlike vlak te ondersteun (Johnson, Johnson en Holubec 2008). Hierdie studentgesentreerde benadering het dit moontlik gemaak om op die agtergrond te bly om die dosente aan te moedig om by mekaar te leer (Wang 2011; Karlsson en Godhe 2015; Van Staden 2019a; 2019b).

Die twee gesamentlike ervaringsleertake is gedurende die tweede semester voltooi. ’n Onverwagte wending het plaasgevind toe my opvolger die gebruik van TLO1 opgeskort het – hoofsaaklik weens teenstand van sommige van die dosente. Die dosente wat gedurende die eerste semester op hulle verbindings met toppresteerders staatgemaak het om leertake te voltooi, het een van die topstudente om hulp genader. Sy het ’n behoefte aan ’n tweede TLO geïdentifiseer, ’n WhatsApp-groep (TLO2) geskep en my versoek om aan te sluit om leer te fasiliteer. Ek het ook in TLO2 op die agtergrond gebly om ’n koöperatiewe leerproses te fasiliteer.

Die kennis-teoretiese raamwerk vir die saamstel van die leertake word vervolgens bespreek.

 

3. Kennis-teoretiese raamwerk vir saamstel van gesamentlike leertake

Die belangrikste terme word eers gedefinieer voordat die teoretiese raamwerk bespreek word.

3.1 Leerbestuurstelsels en saamwerkfunksies

’n Leerbestuurstelsel is aanvanklik gedefinieer as ’n webgebaseerde sisteem wat dosente en studente toelaat om inligting te deel, werkopdragte in te dien of terug te stuur en aanlyn te kommunikeer (Lonn en Teasly 2009). Later is ’n LBS gedefinieer as sagteware wat databasisse gebruik om verskeie soorte data te berg om ’n geïntegreerde, interaktiewe leeromgewing te skep waarop handpasgemaakte leermateriaal aanlyn gepubliseer kan word (Infenthaler 2012). Hierdie definisie lig nie die saamwerkfunksies uit nie. Onlangs het Bradley (2022) tussen leer- en kursusbestuurstelsels (KBS’e) onderskei, maar ek gaan die term leerbestuurstelsel gebruik om onnodige verwarring te voorkom. Vir die doel van hierdie ondersoek definieer ek ’n LBS as ’n interaktiewe leeromgewing wat onderrig, leer, assessering en die uitvoer van administratiewe take bevorder. Soos reeds genoem, fokus ek spesifiek op die saamwerkfunksies van ’n LBS, naamlik ’n wiki en ’n glossarium.

’n Glossarium is ’n lys van gedefinieerde woorde wat vir ’n spesifieke vakgebied geskep word. LBS’e maak dit moontlik om hierdie lyste met behulp van die glossarium-funksie te skep. Daar is bevind dat glossariums ’n betekenisvolle hulpmiddel bied om nuwe terme aan te leer (García Sánchez en Luján García 2022) en om ’n ensiklopedie van terme te bou (Breeze 2014). Ek kon nie artikels opspoor waarin gefokus is op die opleiding van dosente in die gebruik van hierdie funksie nie.

’n Wiki is ’n eenvoudige, asinchroniese, webgebaseerde funksie wat gebruik kan word om ’n webwerf gesamentlik te skryf (Augar, Raitman en Zhou 2004; Desilets, Paquet en Vinson 2005). Hierdie ten volle redigeerbare webwerwe laat enige persoon toe om die inhoud daarvan te lees, te verander of nuwe inhoud by te voeg. Wiki’s is bruikbaar om gesamentlike produkte te skep (Lund 2008). Alhoewel dit tydrowend kan wees om ’n wiki te skep (Biasutti 2017), kan wiki’s selfs deur onkundige tegnologiegebruikers gebruik word (Desilets e.a. 2005). Net soos in die geval van glossariums, kon ek ook nie navorsing opspoor wat daarop dui dat dosente in die gebruik van ’n wiki opgelei word nie.

Wat die gebruik van wiki’s betref, is daar bevind dat studente hierdie saamwerkfunksies as bruikbaar beskou omdat eie navorsing, idees en ervaring bygevoeg kan word, maar daar is ook bevind dat hulle die akkuraatheid van die inhoud bevraagteken het (Pimlott en Tikasingh 2021). Navorsing toon dat wiki’s leer op individuele vlak sowel as in klasverband (Ben-Zwi 2007) bevorder, maar dat studente eerder inhoud byvoeg as om te redigeer (Meishar-Tal en Gorsky 2010; Chu e.a. 2019). Volgens Lin en Reigeluth (2021) word die gebruik van wiki’s beïnvloed deur motivering, groepdinamika en assessering, maar suksesvolle gebruik daarvan het tydens die pandemie daartoe bygedra om ’n kultuur van deel te koester en motivering en betrokkenheid op individuele, groep- of klasvlak te bevorder. Dit was moontlik omdat ’n kennis-, leerder-, assesserings- en gemeenskap-gesentreerde leeromgewing tydens die wikibouproses geskep is (Lin en Reigeluth 2021).

3.2 ’n Pragmatiese perspektief op opleiding van dosente

Pragmatisme benadruk die behoefte om geleenthede vir persoonlike ervarings te bied (Pham 2021), dus om studente van die geleentheid te voorsien om teorie in die praktyk toe te pas. Volgens Dewey (1938), wat as die vader van pragmatisme beskou word, kan ’n ervaring nie as ’n persoonlike besitting beskou word nie, maar eerder as ’n ervaring in ’n omgewing wat met ander gedeel word. Deur ’n pragmatiese lens beskou, moet geleenthede gebied word om by ’n voortdurend veranderende leefwêreld aan te pas (Pham 2021). Volgens Sharma, Devi en Kumari (2018) is pragmatisme op twee beginsels gebaseer, naamlik dat opvoeding:

  • ’n sosiale funksie moet hê
  • geleenthede vir ervaring (toepassing) in die werklike lewe moet bied.

Ek het geleenthede om deur ervaring te leer, binne ’n leergeoriënteerde raamwerk geskep.

3.3 ’n Leergeoriënteerde raamwerk vir die ontwikkeling van e-portefeuljes

Daar word gereeld geredeneer dat summatiewe assessering nie geskik is om hoëvlak- kognitiewe denkvaardighede te demonstreer nie (Harlen en James 1997; Lau 2015). Verder is daar ook bevind dat toetse motivering verlaag, spanning verhoog en onderrigmetodes aanmoedig wat oppervlakkige leer bevorder (Harlen en Deakin-Crick 2002). Leergeoriënteerde benaderings tot assessering is op drie beginsels gebou, naamlik dat (a) leertake eerder as assesseringstake ontwerp moet word, (b) studente by self- en eweknie-evaluering betrek moet word en (c) terugvoer vinnig gegee moet word. So ’n benadering tot assessering word as geldig beskou indien bewyse gebied kan word dat leer wel plaasgevind het (Gebril 2021). Verskeie benaderings tot leer is in hierdie raamwerk vervleg.

3.3.1 Aktief-vervlegte-leer

Die term aktief-vervlegte-leer bestaan uit twee benaderings tot leer wat eers verklaar moet word om die saamgestelde term beter te verstaan.

Aktiewe leer verwys na ’n benadering waartydens die dosent terugstaan om leer te fasiliteer eerder as om die bron van kennis te wees. Hierdie studentgesentreerde benadering staan ook as die omgekeerde klaskamer bekend. Dosente gebruik aktiwiteite soos besprekings, debatte, projekte, groepwerk (Palmer, Lomer en Bashliyska 2017), voorleggings, besprekings met terugvoer en geleenthede om te ontdek en te eksperimenteer (Lugosi en Uribe 2020) om studente aktief by die leerproses te betrek.

Vervlegte leer verwys na die integrasie van tegnologie in die tradisionele klaskamer om leergeleenthede buite die klaskamer te skep. Dosente gebruik tegnologie soos wiki’s, joernale, video’s, meningspeilings, en aanlyn laboratoria, klaskamers en leeromgewings om tegnologie te vervleg (Hussein 2015; Palmer e.a. 2017). Alhoewel navorsers neig om die term spesifiek tot kontakonderwys te beperk, kan dosente in afstandhoëronderwys ook tegnologie vervleg om leergeleenthede oor tyd- en plekgrense heen te skep.

Armellini en Rodrigues (2021) definieer aktief-vervlegte-leer as ’n pedagogiese benadering wat aktiwiteite wat sin maak vervleg met gefokusde interaksies binne en buite die klaskamer. Hierdie twee navorsers spel egter nie die rol van tegnologie uit nie. Ek definieer aktief-vervlegte-leer as ’n doelbewuste vervlegting van tegnologie – hetsy in kontak- of afstandonderwys – om studente aktief by die leerproses betrokke te maak. As sodanig word teorie oor aktiewe leer, vervlegte leer, aanlyn-aktiewe-leer (Konstantinidis, Bamides en Kaldoudi 2009) en tegnologie-gesteunde leer betrek (Fisher 2010). Aktief-vervlegte-leer is op drie beginsels gebaseer, naamlik dat (a) leeraktiwiteite studentgesentreerd moet wees, (b) studente aktief by die leeraktiwiteite betrokke moet raak en (c) leeraktiwiteite op die ontwikkeling van vakkennis, onafhanklike leer en digitale vlotheid moet fokus (Palmer e.a. 2017; Power en Cole 2017). Volgens Palmer e.a. (2017) verkies studente interaktiewe take omdat dit geleenthede bied om te toets, by te dra en te verstaan. Daarmee word ervaringsleer betrek.

3.3.2 Ervaringsleer

Volgens Armellini, Antunes en Howe (2021) moet teorie en praktyk vervleg word om die aanstelbaarheid van graduandi te bevorder. Ervaringsleer is ook ’n studentgebaseerde benadering en is gebaseer op die idee dat studente die beste leer wanneer hulle iets doen en daaroor besin. Hierdie leerproses dra daartoe by dat studente intellektueel, emosioneel en kreatief met die studiemateriaal omgaan. Aktief-vervlegte-leer vereis dat studente van geleenthede voorsien moet word om die wêreld op verskeie maniere te verstaan sodat hulle kennis kan skep terwyl hulle met die omgewing in interaksies tree (Kolb en Kolb 2005).

Volgens Kolb en Kolb (2005) bestaan ervaringsleer uit vier prosesse, naamlik ’n konkrete ervaring, reflektiewe waarneming, abstrakte hipoteses en toetsing daarvan (Kolb en Kolb 2005). Daar is onlangs bevind dat hierdie vier prosesse studente aanmoedig om aktief by leer betrokke te raak (Chiang, Wells en Xu 2021). Deur ’n ervaringsleerlens beskou, kan studente verantwoordbaar gehou word om self besluite oor die leerproses te neem – veral omdat dit interne motivering koester en hulle uitdaag om self kennis te skep en in hulle daaglikse lewens toe te pas. Indien verandering plaasgevind het, kan ervaringsleer as doeltreffend beskou word. Net soos in die geval van aktief-vervlegte-leer moet die dosent ook tydens ervaringsleer terug staan om eerder ’n omgewing te skep waarbinne vinnig en effektief geleer kan word. Daarmee word ’n behoefte aan ’n tweede leeromgewing en teorie oor genetwerkte leer betrek.

3.3.3 Genetwerkte leer

Genetwerkte leer verwys na die leerproses waartydens studente doelbewus verbindings met ander bou – en koester – om by hulle te leer (Van Staden 2012). Verbindings word gebou wanneer studente mekaar vertrou, maar ook wanneer hulle ’n gedeelde uitdaging moet oorkom (Lubicz-Nawocka en Owen 2022). Genetwerkte leer bevorder toegang tot sosiale hulpbronne soos inligting, kennis, raad, leiding, ondersteuning, ervaring en ook konkrete bronne (dokumente en media) wat in ’n omgewing (Moreno 1934; Fox en Wilson 2009) of leeromgewing (Van Staden 2016a) beskikbaar is.

Vir ’n geruime tyd het navorsers soos Jackson en Temperley (2006) gepoog om genetwerkte leer te beperk tot die leer wat in ’n tegnologie-gesteunde omgewing plaasvind. Alhoewel daar tans erken word dat hierdie kunsmatige onderskeid navorsing oor genetwerkte leer benadeel, is tegnologie steeds ingesluit by die definisie wat die Networked Learning Editorial Collective (2020) bied. Dit is belangrik om te noem dat genetwerkte leer daagliks in-persoon plaasvind en dat tegnologie bloot ’n hulpmiddel bied om genetwerkte leer oor tyd- en plekgrense heen moontlik te maak. Daarom behoort die gebruik van tegnologie nie deel van die definisie te vorm nie.

Jackson en Temperley (2006) het bevind dat genetwerkte leer vier leerprosesse moontlik maak, naamlik om van mekaar te leer, saam met mekaar te leer, namens ander te leer en metaleer, of die leer wat plaasvind wanneer studente meer oor hulle eie leerprosesse leer. Tegnologie-gesteunde leeromgewings maak egter ’n vyfde leerproses moontlik, naamlik passiewe leer of die leer wat plaasvind wanneer uit gesprekke van ander geleer word sonder om self verbindings te bou. Hierdie leerproses word veral in tegnologie-gesteunde leeromgewings bevorder omdat die artefakte van die gesprekke outomaties geberg word (Van Staden 2022).

In die Suid-Afrikaanse konteks is daar reeds bevind dat tegnologie-gesteunde leeromgewings genetwerkte leer bevorder (Van Staden 2018; Lawrence 2021). Daar is ook bevind dat studente hulself tydens genetwerkte leer in onsigbare sosiale netwerke verweef (Moreno 1934; Chatham-Carpenter en Seawel 2010; Van Staden 2012) wat toegang bied tot inligting en diverse stelle vaardighede (Carpenter, Bauer en Erdogan 2010). Hierdie sosiale netwerke kan ontleed word om die doeltreffendheid van gesamentlike leer te ondersoek.

Ek verkies die term ontwikkelingsnetwerk bo die term sosiale netwerk omdat laasgenoemde sedert die bekendstelling van sosiale media gebruik word om te verwys na beide ’n netwerk van verbindings en die tegnologie wat dit moontlik maak om verbindings te bou. ’n Ontwikkelingsnetwerk word vir die doel van hierdie artikel gedefinieer as ’n sosiale netwerk wat ontstaan wanneer dosente doelbewus verhoudings met ander bou om toegang te verkry tot die inligting, kennis, raad, ervaring, leiding, ondersteuning en konkrete hulpbronne wat in die leeromgewing beskikbaar is. Daar kan twee soorte ontwikkelingsnetwerke onderskei word, naamlik persoonlike en geheelontwikkelingsnetwerke.

Die term persoonlike ontwikkelingsnetwerk verwys na die getal verbindings van ’n spesifieke dosent, dus kan die grootte van persoonlike ontwikkelingsnetwerke verskil. Aangesien persoonlike ontwikkelingsnetwerke nie in afsondering gebou word nie, is die dosente tydens genetwerkte leer in geheelontwikkelingsnetwerke verweef wat bestudeer kan word om die doeltreffendheid van samewerking en persoonlike ontwikkelingsnetwerke te ondersoek.

3.3.4 Selfgerigtheid versus selfregulering

Selfregulering en selfgerigtheid is soortgelyke vaardighede, maar die terme is nie sinonieme nie. Eersgenoemde geskied hoofsaaklik in formele onderwyskontekste waar die leeruitkomste en die tydraamwerk vir die voltooiing van leertake deur ’n ander persoon (opvoeder) bepaal word; terwyl laasgenoemde in enige konteks kan geskied, hoofsaaklik om eie leerdoelwitte te bereik (Van Staden 2016b). Selfgerigte leer word beskou as ’n algemene benadering tot leer wat met behulp van meetinstrumente gemeet kan word, terwyl selfregulerende leer ’n dinamiese en konteksspesifieke leerproses is (Gandomkar en Sandars 2018).

Vir die doel van hierdie ondersoek, word selfregulering beskryf as die mate waartoe ’n persoon in staat is om die leermateriaal te neem, doelwitte te stel en die leertaak suksesvol binne ’n gestelde tydraamwerk te voltooi. Volgens Zimmerman (2002) word ’n persoon as ’n ervare selfreguleerder beskou indien hy of sy doelwitte stel, strategieë kies en aanwend om die doelwitte te bereik, eie vordering moniteer en ook herstruktureer indien die uitkomste nie bereik is nie. Daarom beskou Zimmerman (2002) selfregulering as ’n rigtinggewende proses waartydens denkvermoëns in akademiese vaardighede omskep word. Hierdie vaardigheid speel ’n belangrike rol tydens akademiese sukses aangesien dit die leerder kan motiveer selfs wanneer die leertaak nie motiverend is nie (Zimmerman 2002). Die historiese krag van selfregulering lê in die kognitiewe en motiverende eienskappe van leer (Pilling-Cormic en Garrison 2007). Selfregulering kan op ’n kontinuum geplaas word, met onervare selfreguleerders aan die een punt van die kontinuum en ervare selfreguleerders aan die ander punt.

Selfgerigte leer vind tydens formele en informele leergeleenthede plaas, maar ook in die alledaagse lewe. Tydens hierdie leerproses neem die leerder die inisiatief om, met of sonder die hulp van ander, eie leerbehoeftes te identifiseer, leerdoelwitte te stel, toepaslike menslike of materiële hulpbronne te identifiseer wat die leerproses kan bevorder, toepaslike leerstrategieë te kies en toe te pas en die leeruitkomste te evalueer (Knowles, 1975). ’n Persoon kan as selfgerig beskou word indien hy of sy beheer van eie leer oorneem, die leerproses bestuur, deursettingsvermoë toon, ’n sterk wil het om te leer, eie leerdoelwitte identifiseer, menslike en materiële hulpbronne identifiseer en gebruik om die leeruitkomste te bereik, oor die leerproses reflekteer, probleme as uitdagings beskou, ’n hoë mate van nuuskierigheid toon en tyd doeltreffend bestuur (Guglielmino 2013b; Petersen 2018; Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit s.j.). Guglielmino (2013) is van mening dat selfgerigtheid ontwikkel kan word indien ondersteuning gebied word, gereedskap voorsien word om leer self te bestuur en ’n saamwerkende leeromgewing gebied word. In hierdie leeromgewings moet die nodige ondersteuning gebied word, leerders aangemoedig word om beheer van eie leer oor te neem, leerinisiatiewe gefasiliteer word en die rol van ’n fasiliteerder eerder as ’n instrukteur opgeneem word (Guglielmino 2013; Du Toit 2022). Net soos in die geval van selfregulering, kan selfgerigtheid ook op ’n kontinuum geplaas word, met lae vlakke van selfgerigtheid aan die een punt van die kontinuum en hoë vlakke daarvan aan die ander punt. Die eerste stap wanneer geleer word om leer self te rig, is om die vaardigheid te bemeester om leeraktiwiteite en taakprestasies te reguleer (Jossberger e.a. 2010). Daarom kan selfgerigte leer selfregulering insluit terwyl die teenoorgestelde nie waar is nie (Saks en Leijen 2014).

Die verskil tussen die twee vaardighede in ’n formele konteks kan as volg verduidelik word. Indien die leerder die leermateriaal kon neem en sy of haar tyd suksesvol kon bestuur om die gestelde uitkomste te bereik, kan die leerder as ’n ervare selfreguleerder omskryf word. Indien die leerder egter die leermateriaal geneem het, besef het dat hy of sy nie oor die nodige tegnologiese vaardighede beskik om die leertaak suksesvol te voltooi nie en hierdie selfgeïdentifiseerde vaardigheid eers aangeleer het om die gestelde leeruitkomste te kon bereik, kan die leerder as ’n ervare selfgerigte leerder beskou word. Beide leerprosesse speel ’n belangrike rol tydens genetwerkte leer omdat die dosente in staat moet wees om die kenners in die leeromgewing te identifiseer en verbindings met hulle te bou om toegang te verkry tot die sosiale hulpbronne wat hulle bereid is om te deel.

 

4. Twee gesamentlike ervaringsleertake

Soos reeds genoem, was die doel van die twee gesamentlike leertake om die dosente in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS op te lei. Die take en die instruksies word vervolgens aangebied.

Die eerste ervaringsleertaak het vereis dat die dosente in klasverband ’n alfabetiese glossarium – of ’n lys van gedefinieerde terme – vir INTMAEU bou. Elkeen moes vyf gedefinieerde terme by die glossarium voeg en voorstelle vir die verbetering van die glossarium maak. ’n Verslag waarin eie bydrae geïdentifiseer is, moes aanlyn ingedien word, waarna die studente oor die doeltreffendheid van die leertaak in hulle e-portefeulje moes besin. Die instruksies vir die gebruik van die glossarium was as volg:

✓ Gaan na myUnisa
✓ Klik op Glossary
✓ Klik op Add (blou kieslys)
✓ Tik die term in
✓ Beskryf die term kortliks
✓ Voeg ’n langer beskrywing by (Jy kan prente byvoeg)
✓ Onthou om die regte verwysingstegnieke te gebruik
✓ Klik op Add Term
✓ Klik op Edit (blou skakel) om die term te redigeer indien nodig
✓ Klik op Save om die term te berg
✓ Herhaal die stappe om nog vier terme by te voeg
✓ Bied voorstelle vir die verbeterings van terme aan

Die tweede ervaringsleertaak het vereis dat die dosente in hulle KBG-groepe saamwerk om ’n wiki vir die module te skep. Die tema daarvan was Tegnologie en Onderrigaktiwiteite. Ek het die afdelings vir die wiki geskep om die taak te vergemaklik:

1. Inleiding (KBG K)
2. Motiverende aktiwiteite (KBG’s A & B)
3. Oriënteringsaktiwiteite (KBG’s C & D)
4. Inligtingsaktiwiteite (KBG’s E & F)
5. Toepassingsaktiwiteite (KBG’s G & H)
6. Evalueringsaktiwiteite (KBG’s I & J)
7. Samevoegingsaktiwiteite (KBG K)
8. Ten slotte (KBG K)

Net soos in die geval van die glossarium, moes die dosente voorstelle vir die verbetering van die wiki maak. Hulle moes ook ’n verslag aanlyn indien waarin hulle hul eie aandeel en die gesamentlike produk bespreek. Daarna moes hulle ook in die e-portefeuljes besin oor die doeltreffendheid van die leertaak. Die instruksies vir die gebruik van die wiki was as volg:

✓ Gaan na myUnisa
✓ Klik op INTMAEU
✓ Klik op Wiki (linkerkantste kieslys)
✓ Klik op Edit (blou kieslys)
✓ Blaai na afdelings wat aan jou groep toegeken is
✓ Vervang die teks soos bo aangedui onder struktuur van die Wiki
✓ Jy kan onderafdelings skep deur h3 vooraan jou teks te plaas
✓ Gebruik Wiki tips (regterkantste teksblok) vir idees
✓ Jy kan ook op More hints klik vir nog idees oor formatering van teks
✓ Klik op View (bokant die teksblok) om jou bydrae te sien
✓ Klik op Save
✓ Klik op Info (blou kieslys)
✓ Blaai die glossarium af deur op die PDF-ikon te klik
✓ Merk jou terme op die PDF-dokument
✓ Berg as Assignment 08 met jou studentenommer op rekenaar
✓ Dien die leertaak aanlyn in vir assessering

Die navorsingsmetode word vervolgens bespreek.

 

5. Navorsingsmetode

Die navorsing is vanuit ’n pragmatiese perspektief benader, daarom word die fokus op die doeltreffendheid van die twee gesamentlike leertake geplaas. Aangesien dit moontlik is dat twee mense, soos byvoorbeeld ’n dosent en ’n student, of twee studente, oor die doeltreffendheid van die leertake kon verskil, het ek verskeie metodes gebruik om data in te samel om die doeltreffendheid van die leertake te ondersoek. Vier verdere vrae is gevra om die navorsingsvraag doeltreffend te beantwoord, naamlik:

  • Hoe doeltreffend was die ervaringsleertake?
  • Hoe doeltreffend was samewerking in die TLO’s?
  • Hoe doeltreffend was genetwerkte leer?
  • In watter mate bestaan daar ’n korrelasie tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke (getal verbindings) van dosente en akademiese prestasie?

5.1 Gemengdemetodes-navorsing

Volgens Mitchell (2018) is gemengdemetodes-navorsing ’n goeie pasmaat vir navorsing wat vanuit ’n pragmatiese perspektief benader word, omdat numeriese en kognitiewe redenasies gebruik kan word om antwoorde te bied op navorsingsvrae wat andersins nie doeltreffend beantwoord kan word nie. Hierdie soort navorsingsmetode word gewoonlik gekies wanneer die tekortkominge van een metode, byvoorbeeld kwantitatiewe navorsing, deur die voordele van ’n ander een, byvoorbeeld kwalitatiewe navorsing, aangevul kan word. Ek het op gelyktydiggeneste-gemengdemetodes-navorsing staatgemaak om die navorsingsvraag beter te kan beantwoord.

Gelyktydiggeneste-gemengdemetodes-navorsing maak dit moontlik om kwalitatiewe, kwantitatiewe en netwerkdata gelyktydig in te samel (Creswell en Plano Clark 2018; Turner, Cardinal en Burton 2017). Ek het dokumentontleding ingenes om die doeltreffendheid van die ervaringsleertake vanuit die perspektief van die dosente te ondersoek. Voorkeur is verleen aan die twee metodes om die gesprekke in die TLO te ontleed (netnografie) en die doeltreffendheid van samewerking in die TLO (sosiale-netwerk-analise) te bestudeer. Die metodes om kwalitatiewe, kwantitatiewe en netwerkdata3 in te samel word vervolgens beskryf.

5.2 Navorsingsgroep

Die navorsingsgroep het bestaan uit die 77 dosente wat in Januarie 2015 vir die module geregistreer het. Dit sluit die dosente in wat die kursus voltooi het, die druipelinge en diegene wat gedurende die verloop van die jaar uitgeval het. Al die dosente word by die navorsing betrek om die doeltreffendheid van my praktyk te ondersoek.

5.3 Data-insameling en -ontleding

Die data vir hierdie navorsing is in Maart 2022 ingesamel omdat TLO2 steeds bestaan. Ek het vier metodes gebruik om data in te samel om as bewyse vir – of teen – die doeltreffendheid van die ervaringsleertake te dien, naamlik netnografie, sosiale-netwerk-analise, Pearson se korrelasiekoëffisiënt en dokument-analise.

5.3.1 Netnografie

Die netnografiese gedeelte van die ondersoek het ten doel gehad om (a) kwalitatiewe data in te samel om die doeltreffendheid van die ervaringsleertake vanuit die perspektief van die studente te ondersoek en (b) te bepaal of die dosente by mekaar geleer het om die saamwerkfunksies doeltreffendheid te gebruik. Hierdie soort ondersoeke word gedefinieer as etnografiese ondersoeke wat in aanlyn omgewings uitgevoer word (Kozinets 2006) en is steeds gewild om te verstaan wat in aanlyn omgewings aangaan (Kaur, Gaur, Kumar en Alatawi 2021; Kozinets en Gretzel 2022).

Tradisioneel word netnografiese ondersoeke in fases onderneem om genoeg kwalitatiewe data in te samel (Kozinets 1998; Zarei en Rakshani 2015; Costello en McDermott 2017). Volgens netnograwe is die artefakte van interaksies in aanlyn omgewings nie individuele artefakte nie, maar eerder bewyse dat lewende, asemhalende, ontwikkelende gemeenskappe die aanlyn omgewing bewoon het. Daarom kan die artefakte van die gesprekke wat in TLO2 gevoer is beskou word as gelykstaande aan gesprekke wat in die fisiese omgewing gevoer sou word.

Aanvanklik is geredeneer dat netnograwe aktief in aanlyn omgewings betrokke moet wees om waarde toe te voeg (Kozinets 1997). Later het voorstanders van niedeelnemende navorsing geredeneer dat vooroordele beperk kan word indien die navorsers nie deelneem nie. Alhoewel ek op die agtergrond gebly het, moes ek soms aan gesprekke deelneem om leer te fasiliteer. Dus het ek – soos Costello en McDermott (2017) ook geredeneer het – aan die besprekings deelgeneem om waarde toe te voeg. Volgens Costello en McDermott (2017) is die doel van deelname om kontinuïteit te fasiliteer. Ek het egter geredeneer dat die uitdagende leertake die dosente sou noop om gereeld in die TLO’s te gesels, daarom het ek op fasilitering van leer gefokus.

Ek kon nie – soos in die geval van etnografiese ondersoeke – lyftaal, kleredrag of gesigsuitdrukkings bestudeer nie. Ek kon egter wel belangrike inligting insamel deur op die taalgebruik van die dosente te let en die gebruik van emotikons te bestudeer om die wêreld vanuit die perspektief van die dosente te beskryf (Zarei en Rakshani 2015). Die netwerk van verbindings wat in TLO2 gevorm het, is met behulp van sosiale-netwerk-analise ondersoek.

5.3.2 Sosiale-netwerk-analise4

Sosiale-netwerk-analise het ten doel gehad om verskeie stelle netwerkdata in te samel om die doeltreffendheid van samewerking in groepe, genetwerkte leer en die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van die dosente te ondersoek. Anders as in die geval van netnografie fokus sosiale-netwerk-analise nie op die inhoud van verbindings nie, maar eerder op die aan- en afwesigheid van verbindings tussen pare in ’n groep. Hierdie inligting word gebruik om menslike gedrag te verstaan en te voorspel (Moreno 1934). Daar is reeds bevind dat die bou van verbindings deur faktore soos kultuur, norme en waardes beïnvloed word, maar daar is ook bevind dat gedrag beïnvloed word deur die onsigbare netwerk van verbindings (ontwikkelingsnetwerk) wat ontstaan wanneer mense met mekaar in interaksies tree (Granovetter 2014). Daarom daag sosiale-netwerk-analise navorsers uit om die strukturele vlak te verbind met die persone wat in die netwerk verweef lê (Molina, Maya-Jariego en McCarthy 2014).

Die strukturele vlak bestaan uit die nodusse (lede van groep) en lyne (verbindings tussen lede); dus die netwerk van verbindings tussen pare in ’n groep. Om hierdie netwerk van verbindings te verstaan, is sosiale-netwerk-analise gebaseer op ’n strukturele intuïsie oor verbindings, gegrond in empiriese data wat stelselmatig ingesamel word, en word sosiale-netwerk-analise onder andere aan die gebruik van sosiogramme gekenmerk (Freeman 2004).

’n Sosiogram is ’n visuele voorstelling van ’n sosiale netwerk en bied ’n bruikbare metode om verbindings te modelleer, data op te som en abstrakte konsepte op ’n duidelike en intuïtiewe manier oor te dra (Chu, Wipfli en Valente 2014). Onlangse navorsing toon dat sosiogramme bruikbaar is om ’n verband tussen verbindings en akademiese prestasie te ondersoek (Morgan 2022). Daar is ook bevind dat sosiogramme die dinamiek van die kennisbouproses konsekwent en op ’n meetbare manier aantoon – wat ’n assesserings-, evaluerings-, diagnostiese en voorspellingswaarde aan sosiale-netwerk-analise toeskryf (Philip 2010; Van Staden 2012).

Ek gebruik in hierdie artikel vier sosiogramme om die doeltreffendheid van die gesamentlike ervaringsleertake en genetwerkte leer te ondersoek. Aangesien twee hiervan reeds in vorige publikasies gebruik is en die metodes vir data-insameling en -verwerking in beide artikels volledig bespreek is, som ek die metodes hier slegs op.

Die doel van die eerste navorsing (Van Staden 2020) was om die ontwikkeling van positiewe interafhanklikheid in klasverband te ondersoek. Hierdie behoefte het ontstaan omdat baie van die KBG-lede nie alleen aan gesprekke van hulle eie KBG’s deelgeneem het nie, maar ook aan gesprekke van ander KBG’s (Van Staden 2020). Die dosente is reeds aan die begin van die jaar met behulp van ’n alfabetiese klaslys in groepe ingedeel deur die klas van bo na onder van A tot K te nommer. Sodoende is elf groepe (KBG’s) met sewe lede elk geskep. Die lede van elke KBG is daarna van 1‒7 genommer om ’n kode (soos byvoorbeeld A1) vir elke dosent te skep. Die gesprekke in TLO1 is daarna bestudeer om die verbindings te identifiseer waardeur sosiale en konkrete hulpbronne gevloei het. Indien ’n verbinding ontstaan het, is die data in ’n sosiomatriks vir die klas ingelees.

’n Sosiomatriks is ’n tabel wat uit ’n gelyke getal rye en kolomme bestaan om die lede van die groep in die rye sowel as die kolomme voor te stel. Die rye verteenwoordig die dosente wat aan die ontvangkant van verbindings was (uitgraad) en die kolomme diegene wat sosiale of konkrete hulpbronne gedeel het (ingraad). Hierdie sosiomatriks-data is in Ucinet5 (Borgatti, Everett en Freeman 2002) ingelees om ’n Ucinet-datastel te skep wat in Netdraw6 ingelees is om die ontwikkelingsnetwerk visueel voor te stel (figuur 1, sien volgende afdeling).

Die doel van die tweede navorsing (Van Staden 2018) was om die ontwikkeling van ’n positief-interafhanklike e-praktyknetwerk tydens die samestelling van e-portefeuljes in afstandhoëronderwys te ondersoek. Die data vir hierdie ondersoek is op ’n soortgelyke wyse as vir die eerste ondersoek ingesamel, maar dié keer in TLO2. Die dosente is nie volgens KBG’s gekodeer nie, maar in alfabetiese volgorde na aanleiding van eerste deelname aan gesprekke in TLO2. Dus verwys die kode A na die dosent wat die eerste plasing gemaak het en die kode DD na ’n dosent wat eers later aan gesprekke begin deelneem het. ’n Soortgelyke proses is gevolg om die ontwikkelingsnetwerk van TLO2 met behulp van Netdraw te visualiseer (figuur 2, sien volgende afdeling).

Die laaste twee sosiogramme (figure 3 en 4, sien volgende afdeling) is vir die doel van hierdie navorsing geskep. Aangesien ek deelname in die twee TLO’s wou vergelyk, moes ek die kodes saamvoeg indien moontlik, dus verwys:

  • ’n KBG-kode na ’n dosent wat slegs in TLO1 deelgeneem het (of glad nie deelgeneem het nie)
  • ’n KBG-kode + ’n alfabetiese kode (I3/A) na ’n dosent wat óf slegs in TLO2 óf in beide TLO’s deelgeneem het.

Data vir hierdie twee sosiogramme is nie – soos in die geval van die vorige twee sosiogramme – volgens verbindings tussen die dosente ingelees nie, maar eerder volgens die dosente se verbindings met die twee TLO’s. Indien A1 in TLO1 en TLO2 deelgeneem het, is ’n verbinding met elkeen van die TLO’s ingelees. Indien hy of sy slegs in een van die TLO’s deelgeneem het, is die verbinding met die spesifieke TLO ingelees. Indien geen verbinding gebou is nie, is ’n “0” ingelees om aan te dui dat geen verbinding gebou is nie.

Anders as in die geval van die vorige studies, het ek die netwerkdata in Gephi7 ingelees om die sosiogram te visualiseer. Die sosiogram was egter moeilik leesbaar omdat die lyne gekruis het en die geïsoleerde nodusse tussen die lyne geplaas is. Die probleem is opgelos deur Moreno (1934), wat as die vader van sosiale-netwerk-analise beskou word, se raad te volg om nodusse te manipuleer sodat lyne so min as moontlik kruis. Die posisie van die nodusse is gemanipuleer deur die nodusse wat:

  • slegs met TLO1 verbind was, links van die TLO1-nodus te plaas
  • slegs met TLO2 verbind was, regs van die TLO2-node te plaas
  • met beide TLO’s verbind was, tussen die twee nodusse te plaas
  • geen verbindings gehad het nie, buite die lyne te plaas.

Om die lees van die sosiogram verder te vergemaklik, het ek die nodusse van elke groepering in alfa-numeriese volgorde geplaas. Alhoewel ’n wye verskeidenheid maatstawwe beskikbaar is om sosiogramme te ontleed (Senekal 2013; Van Staden 2016a; Corbisiero 2022), het ek enkeles gebruik, soos in tabel 1 uiteengesit.

Tabel 1. Maatstawwe vir die ontleding van die ontwikkelingsnetwerke

Maatstaf Rede vir keuse van die maatstaf
Nodus ’n Simbool om ’n lid van ’n groep voor te stel
Lyn ’n Lyn tussen twee nodusse om ’n verbinding* voor te stel
Gerigte lyne Dui rigting van vloei aan
k-kern** Groepe nodusse met ewe veel verbindings soos deur Ucinet bepaal***
Kern Die diggeweefste deel van ’n sosiale netwerk
Ingraad Dui kenners aan (pylpunt by nodus)
Uitgraad Dui hulpsoekers aan (stert by nodus wat hulp gekry het)
Kliek/e**** ’n Kliek is ’n groepie nodusse wat dig verweef is, met min skakels na ander dele van die sosiale netwerk.

 

* ’n Verbinding verwys in hierdie artikel na (a) verhoudings waardeur inligting, kennis, ervaring, raad, leiding, ondersteuning en konkrete bronne gevloei het of (b) na deelname aan gesprekke in een of beide TLO’s.

** Die k-kern is die maksimum stel nodes wat ten minste k (spesifieke getal) bure (verbindings) het (Kong e.a. 2019). Die doel van hierdie algoritme is om die kern van die netwerk identifiseer. Die waarde van k kan van netwerk tot netwerk verskil. In hierdie ondersoek is die k-kern deur Ucinet sagteware bepaal.

*** Die doel van hierdie maatstaf is om die diggeweefste deel van die ontwikkelingsnetwerk te bepaal, dus verteenwoordig die groep met die hoogste k-waarde die kern van die ontwikkelingsnetwerk. Dit beteken dat elke nodus met die hoogste k-waarde met meer nodusse verbind is as die nodusse met laer k-waardes.

*** Die volgende algoritme van Ucinet is gebruik om die k-kern te identifiseer: Network>Regions>k-core.

**** Die volgende algoritme van Ucinet is gebruik om die klieke te identifiseer: Network> Subgroups>cliques.

5.3.3 Dokument-analise

Dokument-analise verwys na die ontleding van dokumente om navorsingsvrae te beantwoord. Die doel van hierdie dokument-analise was om kwalitatiewe data in te samel om die doeltreffendheid van die ervaringsleertake vanuit die perspektief van die dosente te ondersoek. Hierdie metode het dit moontlik gemaak om dokumente (die refleksies) sistematies te ontleed (Bowen 2009) om nuwe insigte te verkry en gevolgtrekkings te maak. Daarmee maak ek ’n bydrae tot die navorsingsveld aangesien daar onlangs bevind is dat dokument-analise nie genoegsaam gebruik word nie (Morgan 2022). Volgens O’Leary (2014) kan dokumente vergelyk word met opnames, onderhoude en waarnemings, daarom kan die navorser ’n onderhoud met ’n dokument voer deur spesifieke vrae te vra. Die vrae wat ek gevra het, was:

(a) Was die instruksies duidelik?
(b) Het die studente areas vir verbetering geïdentifiseer?
(c) Beplan die student om die saamwerkfunksies in sy of haar eie klaskamer te gebruik?

’n Onverwagte probleem het opgeduik omdat die universiteit die e-portefeuljes nie kon aflaai nie. Twee van die toppresteerders het egter hulle e-portefeuljes na afloop van die eksaminering afgelaai en met my gedeel. Die res het nie, waarskynlik omdat die instruksies daarvoor nie in die eerste studiebrief gebied is nie. Die een e-portefeulje was onbruikbaar omdat die dosent nie die media en dokumente ook afgelaai het nie. Dus maak ek hier op die refleksies van ’n enkele student staat om die doeltreffendheid van die leertake vanuit die dosente se perspektief te beskryf. Die refleksies was bruikbaar omdat ek genoegsame data kon insamel om al drie bogenoemde vrae te beantwoord.

5.3.4 Korrelasie tussen persoonlike ontwikkelingsnetwerke en akademiese prestasie

Die laaste metode, naamlik Pearson se korrelasiekoëffisiënt, het ten doel gehad om ’n korrelasie tussen die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van die dosente (getal verbindings met ander dosente) en akademiese prestasie te ondersoek. Vir dié doel het ek kwantitatiewe data oor die getal verbindings van elke dosent en die finale punt van elkeen in Google Blaaie ingelees. Daarna het ek die ingeboude Pearsonkorrelasiekoëffisiënt-funksie gebruik om ’n korrelasie tussen die grootte van persoonlike ontwikkelingsnetwerke (getal verbindings) en akademiese prestasie te ondersoek. Die formule daarvoor is:

Waar:

  • r = die korrelasiekoëffisiënt van die liniêre verhouding tussen veranderlikes x en y
  • xi – die waardes van die x-veranderlike, dus getal verbindings van elke dosent
  • yi – die waardes van die y-veranderlike, dus finale punte van die dosente
  • – die gemiddeld van die x-veranderlike
  • – die gemiddeld van die y-veranderlike

Die waarde van die korrelasies is daarna verder beskryf omdat korrelasies op ’n kontinuum voorgestel kan word, waar -1 die linkerkantste punt, 0 die middelpunt en 1 die regterkantste punt voorstel. Gebaseer hierop kan tussen positiewe en negatiewe korrelasies onderskei word, sowel as tussen hoë, middelmatige en lae korrelasies. Daarom kan korrelasies as ’n swak, ’n middelmatige of ’n sterk positiewe of negatiewe korrelasie beskryf word.

Navorsers het egter volgens Senekal (2016:69) nie eenstemmigheid bereik oor die waarde van ’n sterk en ’n swak korrelasie nie. Sommiges beskou 0.25 as swak en 0.4354 as middelmatig. Ander beskou 0.4006 as hoog. Ek volstaan met De Nooy, Mvrar en Batagelj (2011) se aanbeveling dat ’n korrelasie tussen 0.05 en 0.25 as swak, ’n korrelasie tussen 0.25 en 0.6 as middelmatig en ’n korrelasie tussen 0.6 en 1 as ’n sterk korrelasie omskryf kan word. Korrelasies van 1 (of -1) word as perfekte korrelasies beskou.

Die verwagting was dat ’n positiewe korrelasie tussen die grootte van persoonlike ontwikkelingsnetwerke en finale punte sou bestaan, met ander woorde dat die waarde van die een veranderlike (getal verbindings) sal neig om te styg as die waardes van die ander veranderlike (finale punt) ook styg en andersom. Indien die waarde van die een veranderlike egter sou neig om te daal as die waarde van die ander een styg, sou daar ’n negatiewe korrelasie tussen die twee veranderlikes bestaan.

5.4 Etiese navorsing en kodering van die dosente

Die navorsing het deel gevorm van my projek getiteld “Fostering self-directed and cooperative learning during distance education” waarin ek op die doeltreffendheid van my eie praktyk gefokus het om te verstaan hoe dit verbeter kan word. Om daarin te slaag, word die hele klas wat vir die module geregistreer het by die ondersoek betrek. Die etiese komitee van die betrokke skool het toestemming verleen dat die navorsing uitgevoer kan word, waarna die Menslike Navorsing Etiese Komitee etiese klaring toegestaan het (verwysingsnommer: 2015/03/18/52265749/18/MC). Daarvolgens kon ek toegang verkry tot biografiese inligting, geassesseerde werkopdragte, e-portefeuljes en punte. Die dosente – wat aan die gesprekke in die TLO’s deelgeneem het – het tydens aansluiting by die TLO’s toestemming verleen dat ek data vir navorsingsdoeleindes kon insamel. Soos reeds bespreek, word die identiteit van die dosente met behulp van kodes beskerm. Al die nodige prosesse is noukeurig gevolg om te verseker dat die navorsing voldoen aan die etiese vereistes soos uiteengesit in die etiese klaring.

5.5 Strategie om verantwoordbare navorsing te doen

Navorsing moet volgens Babbie en Mouton (2007) geloofwaardig wees voordat dit oordraagbaar kan wees. Aangesien hierdie navorsing in ’n werklike afstandonderwyskonteks uitgevoer is, kan dit die geloofwaardigheid van die navorsing bevorder. Die betroubaarheid van die data is verhoog deurdat ek persoonlik die presiese artefakte van al die gesprekke in die TLO’s ontleed het. Die onus rus egter op die leser om te bepaal in watter mate die bevindinge in sy of haar konteks en met ander deelnemers toegepas kan word (Babbie en Mouton 2007). Ek beskryf die leertake, verduidelik hoe leer in die TLO’s gefasiliteer is en ek gebruik aanhalings om die leerprosesse in die TLO’s te beskryf. Hierdie inligting kan die leser tydens die besluitnemingsproses bystaan.

Een van die voordele van gemengdemetodes-navorsing is dat ek verskeie metodes kon gebruik om kwantitatiewe, kwalitatiewe en netwerkdata in te samel om sodoende die resultate van die een metode met dié van ’n ander metode te vergelyk. Die netwerkdata is eers in Excelblaaie ingelees, waarna dit met die artefakte in die TLO’s vergelyk is om seker te maak dat alle verbindings ingelees is. Daarna het ’n kritiese leser die data nagegaan om seker te maak dat ek al die verbindings geïdentifiseer het, voordat ek die data in die sagteware ingelees het om die sosiogramme te visualiseer. Die berekeninge is deur sagteware (Ucinet en Google Blaaie) bereken om onnodige foute uit te skakel. Hierdie stappe kon die betroubaarheid van die data en dus ook die bevindinge verhoog.

 

6. Bespreking van resultate: Doeltreffendheid van die gesamentlike leertake

In hierdie afdeling bespreek ek die doeltreffendheid van die gesamentlike ervaringsleertake aan die hand van die resultate van die metodes wat gebruik is om data in te samel, naamlik netnografie, sosiale-netwerk-analise, Pearson se korrelasiekoëffisiënt en dokument-analise.

6.1 Netnografie: Doeltreffendheid van ervaringsleertake

Die netnografiese data het getoon dat ek ongeveer ’n maand en ’n half nadat TLO2 geskep is eers bygevoeg is:

2015/05/12: I3/A created this group

2015/06/28: I3/A added you (Navorser)

Wat vooraf bespreek is, is onbekend aangesien WhatsApp slegs toegang tot die tydlyn bied vandat ’n persoon by ’n groep aangesluit het. Die heel eerste besprekingspunt het egter daarop gedui dat ’n deel van die groep dosente van TLO2 weggebreek het voordat ek bygevoeg is:

C5/B: Hi A have you already created the other group?

I3/A: Yes, all done. Welcome to Navorser.

Hulle het dus ’n kliek gevorm wat nie hulle kennis en ervaring met die res van die klas gedeel het nie. Dit is moontlik dat hulle weggebreek het omdat hulle nie meer wou help nie omdat die KBG-leertaak afgeskaf is. Hierdie afleiding, sowel as die doeltreffendheid van samewerking in die TLO’s, is tydens die sosiale-netwerk-analise (6.2) en dokument-analise (6.3) verder ondersoek.

Tydens die voltooiing van die glossarium-leertaak het die dosente by mekaar seker gemaak dat hulle die leertaak reg verstaan:

K2/E8: Bo Mnaka! Please help on the one due next week, only wat we need to do is 1. Give 5 definations on de glossary 2. Write a report abt our contribution 3. Den submit dat report ??? Correct?

CI/K: Yes, that is correct.

Voordat ek kon reghelp dat hulle die ander terme ook moet deurgaan om verbeteringe voor te stel, het ’n volgende besprekingspunt daarop gedui dat dit wel gedoen is:

K2/E: I jus gooied9 all de terms in glossary now I mus prepare de report dat she asked for.

Daar is egter geen bewys gelewer dat hulle aanbevelings vir die verbetering van die glossarium gemaak het – of dat die glossarium geredigeer is nie. Volgens E6 het sy nie aanbevelings vir verbetering gemaak nie, selfs al het sy die gehalte van die finale produk betwyfel. Daarmee word Meishar-Tal en Gorsky (2010) en Chu e.a. (2019) se bevinding bevestig dat studente eerder inhoud byvoeg as om te redigeer – selfs al was dit deel van die opdrag. Hulle het egter wel onduidelikhede met betrekking tot my instruksies vir die gebruik van die glossarium geïdentifiseer en praktiese oplossings gebied:

E4/J: Must we also add our student number at the glossary?

E1/D: I did.

E4/J: 👍🏾

K2/E: I think its safer to put it de too … Althou she wil b marking de PDF doc.

Hulle het mekaar ook gehelp om die glossarium reg te gebruik:

K2/E: Haybo I posted something den It disappeared two posting I made but can’t see dem now 😰

Die opmerking het dadelik spanning veroorsaak:

I1/M: Heerr

Maar die spanning is verlig toe K2/E die oplossing vir die probleem gedeel het:

K2/E: Ohhh got it now u mus press next page.

Nog ’n dosent het dit bevestig:

E5/W: Yes

Wat die wiki betref, het hulle mekaar probeer help verstaan wat ’n wiki is:

A7/I: What is Wiki now? Mm mm I’m so behind

K2/E: Hey, its tough its some kind of forum where u add ur knowledge and u get extra 5marks 4it

Hulle het nie ekstra punte verdien nie, die leertaak het 5% tot die jaarpunt bygedra, daarom het ek reggehelp. Hulle het probleme met die tegnologie genoem:

K2/E: And I’m in all diz things. I checked and can’t find dis wiki on myUnisa and its so I important for dis assignment very sad

Die probleem het weer dadelik spanning veroorsaak:

I1/M: Is it sumthing like TLO110?

A7/I: Iyooooo. I think I chose the wrong course. I hated TLO1, now it’s Wiki?

Maar die spanning is gou verlig:

C1/K: There is currently an error on the wiki which mean we cannot share or participate in the discussion …

K2/E: We mus quickly alert de lecturer. Coz due date is today failing which no 5marks.

Alhoewel hierdie groep dosente daarin kon slaag om die regte menslike hulpbronne te identifiseer, word die selfreguleringsvaardighede van sommiges bevraagteken. Verskeie van die dosente het gereeld tot op die nippertjie gewag om leertake te voltooi en dit het onnodige spanning veroorsaak, veral as die tegnologie wat gebruik moes word, onbekend was.

Daar is wel bewys gelewer dat die inskrywings in die wiki nagegaan en geredigeer is:

K5/F: Hoee i pasted edited in wiki pls check if its right😃[emotikon: glimlaggende gesiggie]

A6/S: Ei sister B. Me my selve i dnt know even how to start

K5/F: P. pls check mine this online stressing me out

B2/L: This Wiki chap. Not cooparating help please

A4/AA: Yes and it is knowledge creation on wiki and it is just confusing

C4/N: 👍🏾 [emotikon: duim in die lug]

K5/F: Join me there pls😜 [emotikon: knipoog met tong uitgesteek]

K5/F: At least im trying

Die gebruik van emotikons in hierdie besprekingspunt het daarop gedui dat die dosente emosioneel by die leertaak betrokke was.

6.2 Sosiale-netwerk-analise: Doeltreffendheid van samewerking in TLO’s

Tydens die eerste semester het 44 (57%) dosente (N=77) by TLO1 aangesluit. Om die moontlikheid dat klieks gedurende die eerste semester ontwikkel het te ondersoek, het ek die ontwikkelingsnetwerk bestudeer wat in TLO1 ontwikkel het (figuur 1).

Figuur 1. K-kern van die ontwikkelingsnetwerk wat in TLO1 gevorm het (Van Staden 2020)

In ’n k-kern-sosiogram stel elke kleur nodusse voor wat dieselfde getal verbindings gebou het. Die swart nodusse het slegs een verbinding gebou en aan die periferie van die ontwikkelingsnetwerk gefunksioneer. Die rooi nodusse het tien en meer verbindings gebou en hulself sodoende in die kern van die ontwikkelingsnetwerk geplaas. Uit die sosiogram kan afgelei word dat verskeie diggeweefde klieke wel gedurende die eerste semester ontwikkel het. Vergelyk die wedersydse verbindings tussen I3, K2 en F2 asook tussen A1, A5 en A7. ’n Kliek is nie noodwendig ’n goeie eienskap nie, aangesien die dosente wat die kliek gevorm het nie maklik inligting met ander deel nie.

Twintig nodusse (45,5%) – en dus bykans die helfte van die groep – het deel van die kern gevorm, wat daarop dui dat die groep goed saamgewerk het. Die res, naamlik 24 (54,4%), het minder verbindings gebou en aan die periferie (rand) van die kern gefunksioneer (figuur 1). Diegene aan die periferie het minder doeltreffend met die res saamgewerk. ’n Interessante bevinding is dat I3/A – wat TLO2 geskep het – deel van die diggeweefde kern gevorm het, maar haar ingraad was laer as dié van D2/G, D3/X, E6 en D7/BB. Dit kan daarop dui dat sy ’n wedywerende leerder is wat minder geneig is om te help. Om die moontlikheid verder te ondersoek, het ek die sosiogram van die ontwikkelingsnetwerk wat gedurende die tweede semester in TLO2 ontwikkel het (figuur 2) bestudeer.

 Figuur 2. Sosiogram van die ontwikkelingsnetwerk in TLO2 (Van Staden 2018)

Dertig dosente het by TLO2 aangesluit waarvan 23 (76,6%) verskeie verbindings met ander gebou het (figuur 2). Hulle het egter nie in KBG-verband saamgewerk nie, maar eerder in groepverband. Sewe (23,4%) het passief saamgeleer aangesien hulle geen verbindings gebou het nie. D2/G, D3/X en D7/BB se ingraad was gedurende die tweede semester die hoogste (die meeste inkomende pyle), wat daarop dui dat hulle steeds as kenners gereken is, maar ook dat hulle goed saamgewerk het. Dit is interessant dat D3/X en D7/BB later aangesluit het, maar daarin kon slaag om as kenners gereken te word. Anders as wat ek verwag het, het I3/A slegs een verbinding gebou en E6, wat baie aktief in TLO1 was, het nooit aangesluit nie. ’n Moontlike verklaring daarvoor is dat die twee toppresteerders aktief in TLO1 betrokke was omdat dit ’n leertaak was – en hulle goeie punte wou verdien – maar nie in TLO2 deelgeneem het nie omdat die KBG-leertaak opgehef is. Hierdie afleiding is deur E6 se refleksies (6.4) bevestig.

Daarna het ek die sosiogram bestudeer wat die dosente se verbindings met die twee TLO’s voorgestel het (figuur 3).

Figuur 3. ’n Vergelyking van deelname aan gesprekke in die twee TLO’s

Soos reeds genoem, is die sosiogram gemanipuleer om vier groepe nodusse saam te groepeer, naamlik diegene met slegs ’n verbinding met TLO1 (links van TLO1), met slegs ’n verbinding met TLO2 (regs van TLO2), met ’n verbinding met beide TLO’s (tussen die twee TLO’s) en diegene met geen verbindings. Dit het dit makliker gemaak om die doeltreffendheid van samewerking gedurende die jaar te ondersoek.

’n Groep van 26 (33,7%) dosente (een derde van die klas) het nie aan gesprekke in een van die twee TLO’s deelgeneem nie. Die res (66,2%) het wel, van wie:

  • 21 (41%) slegs aan die gesprekke in TLO1 deelgeneem het
  • 6 (11,7%) slegs aan die gesprekke in TLO2 deelgeneem het
  • 24 (47%) aan gesprekke in beide TLO’s deelgeneem het.

Al die dosente wat by TLO1 aangesluit het, het aan die gesprekke deelgeneem, wat kan bevestig dat sommiges bloot deelgeneem het omdat dit ’n leertaak was, veral omdat ses van die dosente wat by TLO2 aangesluit het, geen verbindings gebou het nie. Aangesien hulle TLO2 nie verlaat het nie, kan afgelei word dat hulle passief saam geleer het, waarmee die verskeie waardes van sosiale-netwerk-analise bevestig kan word (Phillip 2010; Van Staden 2012). Alhoewel passiewe leer ’n belangrike rol speel, wou ek weet of die dosente met groter persoonlike ontwikkelingsnetwerke beter presteer het as diegene met kleiner persoonlike ontwikkelingsnetwerke. Hierdie vraag kon deur Pearson se korrelasiekoëffisiënt beantwoord word.

6.3 Korrelasies: ’n Moontlike verband tussen genetwerkte leer en akademiese prestasie

Ek het die aanname dat dosente beter presteer as hulle groter persoonlike ontwikkelingsnetwerke bou met behulp van Pearson se korrelasiekoëffisiënt verder ondersoek. Vir dié doel het ek simbole op die sosiogram aangebring om die akademiese prestasie van die dosente aan te dui (figuur 4):

*  Onderskeiding
*  Druip
-  Uitgeval
Simboolloos: Slaag sonder onderskeiding

Figuur 4. Akademiese prestasie versus deelname in TLO’s

Teen die einde van die jaar het 30 (38%) dosente uitgeval, ten spyte daarvan dat 14 (46,6%) aan gesprekke in een of beide TLO’s deelgeneem het. Hierdie dosente is nie by die korrelasies betrek nie omdat geen punte vir hulle beskikbaar is nie en ’n deling deur “0” onmoontlik is. Soos reeds genoem, het ek die grootte van persoonlike ontwikkelingsnetwerke (getal verbindings) met die finale punte vergelyk.

’n Middelmatig-positiewe korrelasie (0.327) is gevind tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van al die dosente wat die module voltooi het (suksesvol of nie) en hulle finale punte. Dit het bevestig dat dosente wat meer verbindings gebou het, ook geneig was om beter te presteer. Daarna het ek op twee spesifieke groepe gefokus, naamlik die onderskeidingskandidate en die druipelinge.

Elf van die twaalf onderskeidingskandidate (91,6%) het in een of beide TLO’s deelgeneem. Vyf (45%) het aan gesprekke in beide TLO’s deelgeneem, vyf (45%) slegs aan gesprekke in TLO1 en twee (18%) slegs aan gesprekke in TLO2. Slegs een van die onderskeidingskandidate (I6) het nie by een van die twee TLO’s aangesluit nie. Die korrelasie tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van die onderskeidingskandidate en hulle finale punte was effens hoër as dié vir die groep wat die module voltooi het, naamlik 0.419. Daaruit kan afgelei word dat die onderskeidingskandidate meer as die gemiddelde dosent op genetwerkte leer staatgemaak het om akademies te presteer.

Een (20%) van die vyf druipelinge het slegs in TLO1 deelgeneem, een (20%) slegs in TLO2 en een (20%) het in beide TLO’s deelgeneem, terwyl twee (40%) nie in die TLO’s deelgeneem het nie. Twee (40%) het 12 verbindings gebou, een (20%) het drie verbindings gebou en twee (40%) het geen verbindings gebou nie. ’n Hoog-positiewe korrelasie (0.922) is tussen die grootte van die persoonlike ontwikkelingsnetwerke van druipelinge en hulle finale punte gevind, waaruit afgelei kan word dat die druipelinge met groter persoonlike ontwikkelingsnetwerke ook geneig was om beter te presteer, en andersom.

6.4 Dokument-analise: Refleksies van ’n dosent

E6 het in haar refleksies geskryf dat sy by ’n groep aangesluit het wat “organies” uit die klasgroep ontwikkel het. Daar kan afgelei word dat sy verwys na die kliek wat van TLO2 weggebreek het aangesien sy intensief in TLO1 (figuur 1) betrokke was en glad nie by TLO2 (figuur 2) aangesluit het nie. Volgens haar het sy in dié groep die nodige ondersteuning gekry om die leertake te voltooi. Of sy wel saamgewerk het, kan egter nie bevestig word nie omdat ek nie deel van die kliek was nie. Die bestaan van klieke is reeds deur die sosiale-netwerk-analise (6.2) bevestig.

E6 het die glossarium-leertaak nie as ’n gesamentlike leertaak beskou nie, omdat sy die eerste vyf terme gedefinieer en toe onttrek het. Sy het dus ook nie voorstelle vir die verbetering van die gesamentlike produk gemaak nie – selfs al het sy oor die nodige kennis beskik. Sy beskou die finale produk as ongeldig omdat dit nie – soos in die geval van gepubliseerde werke – deur ’n keuringsproses gegaan het nie. Daarmee erken sy dat sy nie aan die keuringsproses deelgeneem het nie. Sy beskou die glossarium-leertaak egter as waardevol en het maniere oorweeg waarop dit in haar klaskamer gebruik kon word. Volgens haar het sy eers by nabetragting die waarde van die leertaak verstaan, wat daarop dui dat verandering plaasgevind het. Hierdie ervaringsleertaak kan as doeltreffend beskou word.

E6 was van mening dat die wiki-leertaak potensiaal gehad het om ’n uiters relevante en waardevolle produk te skep, beter as wat elke dosent op sy of haar eie kan skep. Die gehalte daarvan is egter deur beperkte tyd en “ander logistiese probleme” beïnvloed. Hierdie stelling dui op ontoereikende selfreguleringsvaardighede. E6 het nie besin oor samewerking tydens die bou van die wiki nie, wat daarop kan dui dat sy haar kennis ook nie in die kliek gedeel het nie. Maar sy het oorweeg om die wiki te gebruik, wat ook daarop dui dat die ervaringsleertaak doeltreffend was.

 

7. Bevindinge en aanbevelings

Die belangrikste bevinding is dat ervaringsleer ’n doeltreffende benadering tot opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS gebied het. Soos Kolb en Kolb (2005) ook bevind het, het die dosente kennis geskep terwyl hulle met die omgewing in interaksies getree het. My instruksies vir die gebruik van die twee saamwerkfunksies kan egter verbeter word. Uit E6 se refleksies blyk dat sy maniere oorweeg het waarop sy die saamwerkfunksies in haar hoëronderwysklaskamer kon gebruik, waarmee die doeltreffendheid van ervaringsleer bevestig kan word. Soos wat Armenelli e.a. (2021) ook bevind het, was dit noodsaaklik om teorie en praktyk te vervleg om die aanstelbaarheid van dosente te bevorder. Hierdie stelling word deur een van E6 se refleksies ondersteun:

The diploma I have received is valuable, but what is more important is the ability to do something practical. If I had merely regurgitated the textbook in parrot fashion in the exam, I would have a degree, but no skills.

E6 se refleksie bevestig Knowles (1975) se bevinding dat volwasse leerders verkies om nuwe kennis prakties toe te pas. Daar word aanbeveel dat dosente tydens opleiding in die gebruik van LBS’e van geleenthede voorsien word om die saamwerkfunksies te gebruik om gesamentlike produkte te skep sodat hulle uit eie ervaring kan leer hoe dit in hulle hoëronderwysklaskamers toegepas kan word.

Tweedens is bevind dat dit noodsaaklik is om geleenthede vir genetwerkte leer te skep. Die aktief-vervlegte benadering tot leer het dit moontlik gemaak om TLO’s te skep waar dosente verbindings met mekaar kon bou om by mekaar te leer, mekaar se spanning kon help verlig en oplossings vir probleme met die instruksies kon vind. Hulle het mekaar ondersteun, die leiding geneem, mekaar gemotiveer en kennis en inligting gedeel om ander te help om te verstaan hoe om die leertake te voltooi. Soos wat Chiang e.a. (2021) ook bevind het, het die vier leerprosesse van genetwerkte leer daartoe bygedra dat die dosente aktief betrokke geraak het. Verskeie wedersydse verbindings het gevorm (groen lyne), wat bevestig dat die dosente by mekaar geleer het. Alhoewel minder dosente by TLO2 as by TLO1 aangesluit het, het hulle beter saamgewerk (vergelyk getal pylpunte by elke nodus). Daar word dus aanbeveel dat TLO’s gebruik word om geleenthede vir genetwerkte leer in afstandhoëronderwys te skep.

Derdens is bevind dat die sosiogramme belangrike inligting oor die doeltreffendheid van samewerking deur dosente verskaf het. Die sosiogramme het dit moontlik gemaak om dosente te identifiseer wat saamgewerk het en diegene wat nie saamgewerk het nie. Die gemanipuleerde sosiogramme het verder gehelp om dosente te identifiseer wat slegs in een van die TLO’s deelgeneem het, diegene wat in beide deelgeneem het en ook diegene wat glad nie aangesluit – of deelgeneem – het nie. Daarom beveel ek aan dat sosiogramme gedurende die jaar gebruik word om afgesonderde dosente te identifiseer sodat hulle aangemoedig kan word om doeltreffend in TLO’s deel te neem.

Vierdens is bevind dat wedywerende dosente nie doeltreffend saamgewerk het. Aangesien 21 (45%) van die aktiewe lede van TLO1 (oranje) nie in TLO2 deelgeneem het nie, kan daar afgelei word dat hulle slegs in TLO1 deelgeneem het omdat dit ’n leertaak was. Sewe (35%) van die dosente wat gedurende die eerste semester deel van die kern was (vetgedruk en oranje), het nie by TLO2 aangesluit het nie, waaruit ook afgelei kan word dat hulle bloot deelgeneem het om goeie punte vir die KBG-leertaak te verdien. Daar word aanbeveel dat sosiogramme van die ontwikkelingsnetwerk gereeld getrek en aan die dosente beskikbaar gestel word om hulle van geleenthede te voorsien om oor die doeltreffendheid van hulle koöperatiewe leervaardighede te besin.

Vyfdens is die verband – soos wat Morgan (2022) ook bevind het – tussen genetwerkte leer en akademiese prestasie met behulp van statistiese berekeninge bevestig. Elf van die twaalf onderskeidingskandidate (91,6%) was in een of beide TLO’s betrokke, terwyl twee van vyf druipelinge (40%) geen verbindings met ander gebou het nie. Tydens die berekening van die korrelasiekoëffisiënt is ’n middelmatig-positiewe korrelasie gevind tussen die grootte van persoonlike ontwikkelingsnetwerke en finale punte. Dit is interessant om daarop te let dat die korrelasie vir die onderskeidingskandidate hoër as vir die gemiddelde dosent was, maar dat die korrelasie vir die druipelinge baie hoog was. Daar word aanbeveel dat geleenthede vir genetwerkte leer geskep word en dat onderskeidingskandidate sowel as druipelinge aangemoedig word om aan gesprekke deel te neem. Tydens hierdie deelname kan die druipelinge geleenthede kry om met die kenners te verbind, terwyl die onderskeidingskandidate van geleenthede voorsien word om as kenners geïdentifiseer en erken te word. Ek beveel verder aan dat sosiogramme gedurende die jaar gebruik word om die doeltreffendheid van genetwerkte leer te ondersoek. Die sosiogramme kan ook aan die studente beskikbaar gestel word om oor die doeltreffendheid van hulle persoonlike ontwikkelingsnetwerke en genetwerkte leer te besin.

Laastens het die leergeoriënteerde benadering tot assessering daartoe bygedra dat leertake ontwerp kon word wat die dosente uitgedaag het om kennis toe te pas eerder as om dit in ’n eksamen weer te gee. Daarmee word die bevinding van Lubicz-Nawocka en Owen (2022) bevestig dat verbindings gebou word as daar ’n gedeelde uitdaging is. Volgens Gebril (2021) is leergeoriënteerde benaderings tot assessering doeltreffend as bewys gevind kan word dat leer plaasgevind het. Die bevindinge toon dat leer wel plaasgevind het. Ek sluit die bespreking van die bevindinge met E6 se refleksie oor haar e-portefeulje af:

Completing the Instructional Techniques and Multimedia module was a lot like piecing together a jigsaw puzzle. At first, everything was a jumble of vaguely connected colours and shapes. As I worked through the material however, I began to recognise the patterns and how the different aspects of the course connected into an integrated whole. This eportfolio showcases my learning journey and is a powerful way to demonstrate my ability to fuse instructional techniques and media.

 

8. Implikasies vir die praktyk

Die implikasies vir die praktyk word onder drie punte bespreek, naamlik hindernisse, bemagtigers en riglyne vir opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS.

8.1 Hindernisse

Die eerste hindernis was dat nagraadse studente nie noodwendig selfgerigte leerders is nie. Alhoewel die instruksies vir die gebruik van die LBS duidelik genoeg was, het opmerkings soos die volgende op ondoeltreffende selfgerigte leervaardighede gedui:

H (F2):  “😠….   i wish i could understand when and why the put info under blog and wiki.”

Tweedens was onvoldoende selfregulerende vaardighede ’n hindernis. Die sperdatums vir die indien van elke leertaak is in die heel eerste studiebrief beskikbaar gestel. Dit moes gebruik word om leer- en assesseringsplanne saam te stel wat by hulle eie unieke omstandighede pas. Tog het die meeste van die dosente tot op die nippertjie gewag om leertake te begin. Gevolglik het spanning die nag van sperdatums hoogty gevier – veral as die aanlynindienstelsel van lyn af was. Dit het gereeld gebeur aangesien beurtkrag ingestel was.

Derdens was weerstand teen die gebruik van nuwe tegnologie hinderlik:

U (H3): “Iyooooo.  I think I chose the wrong course.  I hated TLO1,  now it’s Wiki? 😪😥😰

Dit is moontlik dat sommige dosente – soos Palmer e.a. (2017) bevind het – kognitief oorlaai geraak het deurdat hulle ’n verskeidenheid nuwe tegnologie moes leer gebruik. Dit is sinvol om af te lei dat sodanige dosente nie die saamwerkfunksies in hulle klaskamers gaan gebruik nie.

Die laaste hindernis was dat die dosente nie vir die skielike oorskakeling na aanlyn onderwys gereed was nie. Daarom het die gebruik van tegnologie ’n bron van spanning en angstigheid geword – soos wat Palmer e.a. (2017) ook bevind het. Volgens Palmer e.a. (2017) kan die hindernis oorkom word indien die taak of die tegnologie nuut is. Ek het egter gevind dat dit in afstandhoëronderwys ’n luukse is. Leertake word vir die jaar ontwerp en gepubliseer lank voordat enige student vir die module geregistreer het. Alhoewel ek – soos Palmer e.a. (2017) ook aanbeveel – met die makliker saamwerkfunksie (glossarium) begin het, het die gebruik van nuwe tegnologie steeds spanning veroorsaak. Hierdie spanning is egter in die TLO’s verlig terwyl die dosente mekaar ondersteun het.

8.2 Bemagtigers

Die TLO was ’n bemagtiger vir die studente omdat die gesprekke daarin bygedra het om spanning te verlig, leergeleenthede geskep het en bygedra het tot die ontwikkeling van koöperatiewe leervaardighede. Die dosente het mekaar op akademiese gebied gehelp, gemotiveer en aangemoedig om deur te druk, terwyl hulle mekaar ook op persoonlike vlak ondersteun het.

Beide TLO’s het my bemagtig om koöperatiewe leer oor ’n afstand te fasiliteer. Sodoende kon ek my vinger op die pols hou. Die gebruik van die TLO’s het my werkslading verlig omdat ek nie daagliks met vele soortgelyke e-posse oorval is nie, maar veral omdat die dosente die taak opgeneem het om mekaar te help om die leertake reg uit te voer. Verder het die TLO’s die afstand tussen my en die studente laat krimp om ’n gevoel van teenwoordigheid te skep. Die dosente was onder die indruk dat ek 24 uur per dag beskikbaar is, maar hulle was eintlik 24 uur per dag vir mekaar beskikbaar.

8.3 Riglyne vir opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies

Gebaseer op die bevindinge word die volgende riglyne vir opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS gestel:

  • Ontwerp gesamentlike ervaringsleertake.
  • Bied eenvoudige, volledige en stap-vir-stap-instruksies vir saamwerkfunksies.
  • Moedig dosente aan om die verantwoordelikheid vir eie leer te aanvaar.
  • Assesseer die gehalte van die finale produk sowel as individuele bydraes.
  • Fasiliteer ’n koöperatiewe leerproses in die TLO.
  • Moedig samewerking aan.
  • Gebruik sosiogramme om samewerking te evalueer en afgesonderdes te identifiseer.
  • Assesseer groep- en spanwerkvaardighede om deelname aan te moedig.
  • Bied riglyne vir refleksies oor die leertake.
  • Identifiseer dosente wat nie deelneem nie.

 

9. Tekortkominge

’n Belangrike tekortkoming is dat ek op ’n enkele student se refleksies moes staatmaak om die doeltreffendheid van die leertake vanuit die perspektief van die dosente te ondersoek. Haar refleksies was egter bruikbaar omdat sy een van die toppresteerders was, nie by TLO2 aangesluit het nie en ook nie gehuiwer het om die leertake te kritiseer nie. Indien ek dit nie gebruik het nie, kon ek verkeerdelik aangeneem het dat die leertake doeltreffend was bloot omdat die dosent dit reg kon uitvoer.

’n Tweede tekortkoming is dat ek die module in 2015 aangebied het, wat kan impliseer dat die saamwerkfunksies van die LBS intussen opgegradeer is. Indien wel, behoort instruksies vir die gesamentlike leertake daarvolgens aangepas te word.

 

10. Bydrae tot die navorsingsveld

Ek kon geen navorsing vind wat daarop dui dat dosente van geleenthede vir ervaringsleer tydens opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies van LBS’e voorsien word nie. Daarom is die belangrikste bydrae van hierdie navorsing ’n deeglike beskrywing van die leertake, die teoretiese raamwerk, die metodologie, die resultate, die identifisering van hindernisse en bemagtigers en die riglyne vir opleiding in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS.

’n Verdere bydrae is dat ek die hindernisse en bemagtigers uitgelig het wat die doeltreffendheid van die gesamentlike ervaringsleertake in ’n afstandhoëronderwyskonteks beïnvloed het. Dit is moontlik dat die inligting dosente kan aanmoedig om by die navorsingsveld betrokke te raak aangesien kontakonderwysdosente tydens nood-afstandonderwys by ’n nuwe vorm van afstandonderwys, naamlik nood-afstandonderwys, betrokke was.

 

11. Slotgedagte

Die doel van die ondersoek was om die doeltreffendheid van die gesamentlike ervaringsleertake tydens die opleiding van dosente in ’n afstandhoëronderwyskonteks te ondersoek om te verstaan hoe ek my eie praktyk kan verbeter. Die navorsing het getoon dat die gesamentlike ervaringsleertake doeltreffend was, maar dat ek die instruksies vir die leertake moes aanpas om onnodige spanning tydens die uitvoer van die leertake te voorkom.

Die navorsing het verder getoon dat ervaringsleer ’n doeltreffende manier gebied het om dosente in die gebruik van die saamwerkfunksies van ’n LBS op te lei. Dit het egter ook getoon dat weerstand teen nuwe tegnologie die gebruik van die saamwerkfunksies in hoëronderwysklaskamers kan beïnvloed. Daarom sluit ek af met die gedagte dat dit nie help om saamwerkfunksies in ’n LBS beskikbaar te stel indien daar nie ook van dosente verwag word om dié funksies te gebruik om ryk leergeleenthede vir studente te skep nie. Aangesien Darling-Hammond (2000) reeds bevind het dat eenmalige opleidingsgeleenthede selde voldoende is, behoort dosente wat steeds onwillig is om die saamwerkfunksies te gebruik geïdentifiseer te word sodat verdere opleiding in die werksplek kan geskied. Indien nie, word studente van ryk leergeleenthede ontneem.

 

Bibliografie

Armellini, A., V.T. Antunes en R. Howe. 2021. Student perspectives on learning experiences in a higher education active blended learning context. Techtrends, 65:433–43.

Armellini, A. en B.C.P. Rodriguez. 2021. Active blended learning: Definition, literature review, and a framework for implementation. In Rodriguez (red.) 2021.

Atkinson, R., C. McBeath, D. Jonas-Dwyer en R. Phillips. 2004. Proceedings of the 21st Australian Society for Computers in Learning in Tertiary Education (ASCILITE) conference. Perth: ASCILITE.

Augar, N., R. Raitman en W. Zhou. 2004. Teaching and learning online with wikis. Referaat gelewer 5‒8 Desember by Beyond the Comfort Zone: 21st Congress of the Australian Society for Computers in Learning in Tertiary Education in Perth, Australië. In Atkinson, McBeath, Jonas-Dwyer en Phillips (reds.) 2004.

Babbie, E.R. en J. Mouton. 2007. The practice of social research. Kaapstad: Oxford Universiteit.

Barcena, E., T. Read en J. Arus (reds.). 2014. Languages for specific purposes in the digital era. Cham: Springer.

Belk, R. (red.). 2006. The handbook of qualitative research methods in marketing. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.

Ben-Zwi, D. 2007. Using wiki to promote collaborative learning in statistics education. Technology Innovations in Statistics Education, 1(1). https://escholarship.org/uc/item/6jv107c7 (20 Augustus 2022 geraadpleeg).

Biasutti, M. 2017. A comparative analysis of forums and wikis as tools for online collaborative learning. Computers and Education, 111:158–71.

Borgatti, S., M. Everett en L. Freeman. 2002. Ucinet 6 for Windows: Software for social network analysis. https://pages.uoregon.edu/vburris/hc431/Ucinet_Guide.pdf (5 April 2017 geraadpleeg).

Bowen, G.A. 2009. Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2):27–40.

Bradley, V.M. 2022. Learning management systems (LMS) use with online instruction. The International Journal of Technology in Education, 4(1):68–92.

Breeze, R. 2014. Moodle glossary tasks for teaching English. In Barcena, Read en Arus (reds.) 2014.

Buhalis, D. (red.). 2022. The encyclopedia of tourism management and marketing. Northampton, MA: Edward Algar Publishing.

Carpenter, M., T. Bauer en B. Erdogan. 2010. Principles of management. Washington, DC: Flatworld Knowledge.

Chatham-Carpenter, A. en L. Seawel. 2010. Avoiding the pitfalls: Current practices and recommendations for eportfolios in higher education. Journal of Educational Technology Systems, 38(4):437–56.

Chiang, C., P.K. Wells en G. Xu. 2021. How does experiential learning encourage active learning in auditing education? Journal of Accounting Education, 54(C). https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0748575120300701 (13 Augustus 2022 geraadpleeg).

Chu, K.H., H. Wipfli en T.W. Valente. 2014. Using visualizations to explore network dynamics. Journal of Social Structure, 14(4):1–24.

Chu, S.K.W., J. Wu, C.W.S. Kwan en J.H.Y. Lai. 2019. Wiki-based collaborative writing: A comparative study on first and second language writing among Chinese students. International Journal of Modern Education and Computer Science, 1:1–10.

Corbisiero, F. 2022. How to study online networking: The role of social network analysis. In Punziano en Paoli (reds.) 2022.

Costello, L. en M. McDermott. 2017. Netnography: Range of practices, misperceptions, and missed opportunities. International Journal of Qualitative Methods, 16:1–12.

Creswell, J. en V. Plano Clark. 2018. Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks: SAGE

Dalsdaard, N. 2006. Social software: E-learning beyond learning management systems. European Journal of Open, Distance, and E-learning, 9. https://www.semanticscholar.org/paper/Social-software%3A-E-learning-beyond-learning-systems-Dalsgaard/fdb1fcb7d145d109ff9558413ed4be9c4d0fe7fa (15 Julie 2022 geraadpleeg).

Darling-Hammond, L. 2000. Teacher quality and student achievement: A review of state policy evidence. Education Policy Archives, 8(1). https://epaa.asu.edu/index.php/epaa/article/view/392 (1 Maart 2022 geraadpleeg).

Demartini, P. en M. Marchiori (reds.). 2018. Proceedings of the 17th European Conference on Research Methods in Business and Management Studies. Rome: Romatre.

De Nooy, W., A. Mrvar en V. Batagelj. 2011. Exploratory Social Network Analysis with Pajek. Cambridge: Cambridge University Press.

De Pablos, P.O., M.D. Lytras, M.D. Zhang en K.T. Chui (reds.). 2019. Opening up education for inclusitivity across digital economies and societies. Hersey, PA: IGI-Global.

Fakulteit Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit. s.j. Selfgerigte leer. https://education.nwu.ac.za/af/selfgerigte-leer/home (30 Oktober 2022 geraadpleeg).

Desilets, A.S., S. Paquet en N.G. Vinson. 2005. Are wikis usable? In Riehle (red.) 2005.

Dewey, J. 1938. Experience and education. Indianapolis: Kappa Delta Pi.

Diver, A. (red.). 2019. Employable scholars in higher education: Challenges and choices in times of austerity. Geneve: Springer.

Dominguez, S. en B. Hollstein (reds.). 2014. Mixed methods social networks research: Design and applications. New York: Cambridge University Press.

Du Toit, C. 2022. Die onderwyser as beoefenaar en bemiddelaar van selfgerigte leer. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 58(2):376–386.

Fisher, K. 2010. Technology-enabled active learning environments: An appraisal. Parys: OECD Publishing.

Fox, A. en E. Wilson. 2009. Support our networking and help us belong! Listening to beginning secondary school science teachers. Teachers & Teaching, 15(6):701–18.

Freeman, L. 2004. The development of social network analysis: A study in the sociology of science. Vancouver: Empirical Press.

Gandomkar, R. en J. Sandars. 2018. Clearing the confusion about self-directed learning and self-regulated learning. Medical Teacher, 40(18):862–3.

García Sánchez, S. en C. Luján García. 2022. The online glossary and other learning strategies for ESP vocabulary among engineering students. Referaat gelewer 28–30 April 2022 by die 39ste internasionale konferensie van die Spaanse vereniging vir toegepaste linguistiek (AESLA 2022), Universiteit van Las Palmas de Gran Canaria, Las Palmas, Spanje.

Gebril, A. 2021. (red.). Learning-oriented language assessment: Putting theory into practice. Londen: Routledge.

Goh, W., J. Hongen en W. Gunawan. 2014. Exploring lecturers’ perceptions of learning management systems: An empirical study based on TAM. International Journal of Engineering Pedagogy, 4(3):48–54.

Granovetter, M. 2014. Structural analysis in social sciences. In Dominguez en Hollstein (reds.) 2014.

Guglielmino, L.M. 2013. The case for promoting self-directed learning in formal educational institutions. SA-eDUC, 10(2):1–18.

Harlen, W. en R. Deakin-Crick. 2002. A systematic review of the impact of summative assessment and tests on students’ motivation for learning. In Institute of Education (2022).

Harlen, W. en M. James. 1997. Assessment and learning: Differences and relationships between formative and summative assessment. Assessment in Education, 4(3):365–79.

Hussein, B.A. 2015. A blended learning approach to teaching project management: A model for active participation and involvement: Insights from Norway. Education Sciences, 5(2):104–25.

Infenthaler, D. 2012. Learning management system. In Seel (2012).

Institute of Education. 2022. Research evidence in education. Londen: Social Science Research Unit, Institute of Education, Universiteit van Londen.

Institute of Electrical and Electronic Engineers (IEEE). 2009. Proceedings of the 22nd IEEE International Symposium on Computer-based Medical Systems. Red Hook, NY: IEEE.

Jackson, D. en J. Temperley. 2006. From professional learning community to networked learning community. Referaat gelewer 4 Januarie 2006 by die internasionale kongres oor skooleffektiwiteit en -verbetering in Fort Lauderdale, VSA.

Johnson, R.T., D.W. Johnson en E.J. Holubec. 2008. New circles of learning: Cooperation in the classroom and school. Edina, MN: Interaction Book Company.

Jossberger, H., S. Brand-Gruwel, H. Boshuizen en M. Wiel. 2010. The challenge of self-directed and self-regulated learning in vocational education: A theoretical analysis and synthesis of requirements. Journal of Vocational Education and Training, 62(4):415–40.

Karlsson, N. en A. Godhe. 2015. A MOOC for teachers ‒ Network connections that facilitate collaboration and dialogue for learning. Referaat gelewer 7‒11 Junie by die 11de internasionale kongres oor rekenaargesteunde gesamentlike leer. In Lindwall en Ludvigsen (reds.) 2015.

Kaur, I., D. Gaur, A. Kumar, F.M.H. Alatawi. 2021. Netnography: A review of its application in social media and digital government research. International Journal of Electronic Government Research, 17(4):63–83.

Knowles, M. 1975. Self-directed learning. Chicago: Follet.

Kolb, A.Y. en D.A. Kolb. 2005. Learning styles and learning spaces: Enhanced experiential learning in higher education. Academy of Management Learning & Education, 4(2):193–212.

Kong, Y., G. Shi, R. Wu en Y. Zhang. 2019. k-core: Theories and applications. Physics Reports, 832:1–32.

Konstantinidis, P., P.D. Bamides en E. Kaldoudi. 2009. Active blended learning in medical education — Combination of WEB 2.0 problem-based learning and computer-based audience response systems. Referaat gelewer 3–4 Augustus by die 22ste internasionale IEEE-simposium oor rekenaargebaseerde mediese stelsels in Albuquerque, Nieu-Meksiko, VSA. In Institute of Electrical and Electronic Engineers (2009).

Kozinets, R. 1997. “I want to believe”: A netnography of the x-philes’ subculture of consumption. Advances in Consumer Research, 24(1):470–5.

Kozinets, R. 1998. On netnography: Initial reflections on consumer research investigations of cyberculture. Advances in Consumer Research, 25(1):366–71.

Kozinets, R. 2006. Netnography 2.0. In Belk (red.) 2006.

Kozinets, R.V. en U. Gretzel. 2022. Netnography. In Buhalis (red.) 2022.

Lau, A.M.S. 2015. “Formative good, summative bad?” – A review of the dichotomy in assessment literature. Journal of Further and Higher Education, 40(4):500–25.

Lawrence, D. 2021. Afrikaansstudente se persepsie en gebruik van WhatsApp as platform vir (taal-)leer: ’n Nuwe norm(aal)? LitNet Akademies, 18(1):283–318.

Lin, C.Y. en C.M. Reigeluth. 2021. Guidance for wiki-supported collaborative learning and community knowledge building for a whole class: How to improve learning environments during the COVID19 pandemic. Distance Education Magazine (RED), 21(65). file:///C:/Users/chris/Downloads/447401-Texto%20del%20art%C3%ADculo-1541731-1-10-20201031.pdf (15 Julie 2022 geraadpleeg).

Lindwall, O. en S. Ludvigsen (reds.). 2015. Proceedings of the computer-supported collaborative learning conference, Volume 2. Gothenburg: International Society of Learning Sciences.

Lonn, S. en S. Teasly. 2009. Saving time or innovative practice: Investigating perceptions and use of learning management systems. Computers & Education, 53(3):686–94.

Lubicz-Nawocka, T. en J. Owe, 2022. Curriculum co-creation in a postdigital world: Advancing networked learning and engagement. Postdigital Science and Education, 4(2). https://link.springer.com/article/10.1007/s42438-022-00304-5 (28 Augustus 2022 geraadpleeg).

Lugosi, E. en G. Uribe. 2020. Active learning strategies with positive effects on students’ achievements in undergraduate mathematics education. International Journal of Mathematical Education in Science, 53(2):403–24.

Lund, A. 2008. Wikis: A collective approach to language production. ReCALL, 20(1):35–54.

Meishar-Tal, H. en P. Gorsky. 2010. Wikis: What students do and do not do when writing collaboratively, Open Learning, 25(1):25–30.

Mitchell, A. 2018. A review of mixed methods, pragmatism, and abduction techniques. Referaat gelewer 12–13 Julie by die 17de Europese konferensie oor navorsingsmetodes in besigheid- en bestuurstudie, Rome, Italië. In Demartini en Marchiori (reds.) 2018.

Mohammed, M.K., A.A. Mohibbi en M.H. Hedayati. 2021. Investigating the challenges and factors influencing the use of learning management systems during the Covid-19 pandemic in Afghanistan. Education and Information Technologies, 26:5165–98.

Molina, J.L., I. Maya-Jariego en C. McCarthy. 2014. Giving meaning to social networks: Methodology for conducting and analyzing interviews based on personal network visualizations. In Dominguez en Hollstein (reds.) 2014.

Moreno, J.L. 1934. Who shall survive? A new approach to the problem of human interrelatedness. Washington: Nervous and Mental Disease Publishing Company.

Morgan, H. 2022. Conducting a qualitative document analysis. The Qualitative Report, 27(1):64–77.

Networked Learning Editorial Collective. 2020. Networked learning: Inviting redefinition. Postdigital Science and Education, 3:312–25.

O’Leary, Z. 2014. The essential guide to doing your research project. 2de uitgawe. Thousand Oaks, CA: SAGE.

Palmer, E., S. Lomer en I. Bashliyska. 2017. Overcoming barriers to student engagement with active blended learning. Northampton: Universiteit van Northampton.

Petersen, N. 2018. Selfgerigte leer: Die ervarings en menings van lewenswetenskappe-onderwysstudente tydens die gebruik van werkkaarte in ’n koöperatiewe onderrig-leer-omgewing. Litnet Akademies, 15(3):1119–42.

Pham, K.T. 2021. The concept of pragmatism and its impact on education in the Vietnamese context. Review of International Geographical Education Online, 11(4):1453–56.

Philip, D. 2010. Social network analysis to examine interaction patterns in knowledge building communities. Canadian Journal of Learning and Technology, 36(1):1–20.

Pilling-Cormic, J. en D.R. Garrison. 2007. Self-directed and self-regulated learning: Conceptual links. Canadian Journal of University Continuing Education, 33(2):13–33.

Pimlott, Z. en T. Tikasingh. 2021. Student perceptions of working collaboratively during undergraduate study to produce a knowledge repository based on wiki technology. Innovations in Education and Teaching International, 58(4):419–29.

Power, A. en M. Cole. 2017. Active blended learning for clinical skills acquisition: Innovation to meet professional expectations. British Journal of Midwifery, 25(10). https://www.britishjournalofmidwifery.com/content/education/active-blended-learning-for-clinical-skills-acquisition-innovation-to-meet-professional-expectations (3 September 2022 geraadpleeg).

Punziano, G. en A.D. Paoli (reds.). 2022. Handbook of research on advanced research methodologies for a digital society. Hershey PA: IGI-Global.

Ramon, G. en T. Petterson. 2007. Lecturers’ attitude about the use of learning management systems in engineering education: A Swedish case study. Australian Journal of Educational Technology, 23(3):327–49.

Riehle, D. (red). 2005. Proceedings of the International Symposium on Wikis. New York: Association for Computing Machinery.

Rodriguez, B.C.P. (red). 2021. Cases on active blended learning in higher education. Hersey, PA: IGI-Global.

Rogers, E.M. 1983. Diffusion of innovations. 5de uitgawe. New York, NY: Free Press.

Rupere, T. en M. Jakovljevic. 2021. Usability and user evaluation of an integrated multimedia e-learning management system. Knowledge Management and e-Learning, 13(3):334–66.

Sackstein, S., E. Coleman en T. Ndobe. 2019. Lecturers’ perceptions of learning management systems within a previously disadvantaged university. In De Pablos e.a. (reds.) 2019.

Saks, K. en A. Leijen. 2014. Distinguishing self-directed and self-regulated learning and measuring them in the e-learning context. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 112:190–8.

Seel, N.M. 2012. Encyclopedia of sciences of learning. Boston, MA: Springer.

Senekal, B. 2013. Die gebruik van netwerkteorie binne ’n sisteemteoretiese benadering tot die Afrikaanse letterkunde: ’n teorie-oorsig: Navorsings- en oorsigartikels. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 53(4):668–82.

—. 2016. Straatnaamgewing en -verandering, padnetwerke en die Afrikaanse literêre kanon: Langenhovenpark in Bloemfontein as literatuurgeskiedenis. Nomina Africana, 30(3):61–80.

Sharma, S., R. Devi en J. Kumar. 2018. Pragmatism in education. International Journal of Engineering Technology Science and Research, 5(1):1549–54.

Turner, S., L.B. Cardinal en R.M. Burton. 2017. Research design for mixed methods. Organizational Research Methods, 20(2):243–67.

Van Staden, C.J. 2012. Sosiale-Netwerk-Analise as metode om die deurlopende professionele ontwikkeling van die wiskunde-onderwysers van ’n sekondêre skool in Gauteng te moniteer. PhD-proefskrif, Universiteit van Johannesburg.

—. 2016a. Ontleding van sosiogramme as metode om die doeltreffendheid van genetwerkte leer in ’n skoolgebaseerde wiskundevakgroep te ondersoek. LitNet Akademies, 13(3):672–718.

—. 2016b. ’n Leergeoriënteerde raamwerk vir e-portefeulje-ontwikkeling in afstandonderwys. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Natuurwetenskap en Tegnologie. http://www.satnt.ac.za/index.php/satnt/article/view/1392/1247 (29 Oktober 2022 geraadpleeg).

—. 2018. WhatsApp? Die ontwikkeling van ’n positief-interafhanklike e-praktyknetwerk tydens die samestelling van e-portefeuljes in afstandhoëronderwys. LitNet Akademies, 15(2):350–96.

—. 2019a. ’n Netwerkperspektief op die gebruik van koöperatiewe basisgroepe as tegniek om samewerking tydens afstandhoëronderwys te bevorder. LitNet Akademies, 16(1):421–72.

—. 2019b. Using an e-portfolio to demonstrate graduate-ness and employability. In Diver (red.) 2019.

—. 2020. Die gebruik van sosiogramme om die impak van koöperatiewe basisgroepe op die ontwikkeling van positiewe interafhanklikheid in klasverband te ondersoek. LitNet Akademies, 17(2):673–99.

—. 2021. Onderwysers se persepsies van Facebook en Gesels.net as e-leeromgewings: implikasies vir nood-afstandonderwys. LitNet Akademies, 18(1):450–76.

—. 2022. Telegram, Signal of WhatsApp? Keuse van ’n geskikte toep om mobiele leeromgewings vir Suid-Afrikaanse hoëronderwyskontekste te skep. LitNet Akademies, 19(2):307–45.

Wang, T.H. 2011. Developing Web-based assessment strategies for facilitating junior high school students to perform self-regulated learning in an e-learning environment. Computers and Education, 57(2):1801–12.

Zarei, F. en F. Rakhshani. 2015. Netnography: A method to study health cultures and communities online. Health Education & Health Promotion, 3(4):1–3.

Zimmerman, B.J. 2002. Becoming a self-regulated learner: An Overview. Theory Into Practice, 41(2):64–70.

 

Eindnotas

1 Ek verwys dikwels in hierdie artikel na my vorige navorsing, maar vorige navorsing word nie gehersirkuleer nie. Ek noem twee redes daarvoor:

Eerstens is daar min Suid-Afrikaanse navorsers wat met sosiale-netwerk-analise werk, dus verwys ek ook dikwels na hulle werk. Bevindinge van vorige studies word gebruik om redes vir nuwe navorsing te motiveer.

Tweedens vorm hierdie navorsing deel van ’n projek waarvoor Unisa etiese klaring verleen het. Die doel van die projek was hoofsaaklik om te verstaan hoe tegnologie in afstandhoëronderwys gebruik kan word om selfgerigte en koöperatiewe leer te koester, maar ook om te verstaan hoe ek my eie praktyk kan verbeter.

2 Hierdie tweede leeromgewing is gedurende die tweede semester met ’n ander een vervang. Daarom gebruik ek TLO1 en TLO2 om na die twee verskillende tweede leeromgewings te verwys.

3 Die term sal later gedefinieer word.

4 Let asseblief daarop dat ek die term sosiale-netwerk-analise bo sosiale-netwerk-ontleding verkies. Een van die belangrikste redes daarvoor is dat ’n klein groepie Suid-Afrikaanse navorsers in hierdie veld werk, en dat ons die term verkies.

5 Sagteware vir sosiale-netwerk-analise

6 Sagteware om sosiale netwerke te visualiseer

7 Sagteware om sosiale netwerke te visualiseer

8 Ek het nie die taal geredigeer nie.

9 Slang vir die woord “checked”

10 TLO1

 

 


LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.


The post Doeltreffendheid van gesamentlike ervaringsleertake tydens opleiding van dosente in afstandhoëronderwys appeared first on LitNet.

Efficiency of collaborative experiential learning tasks during training of lecturers in distance higher education

$
0
0

Abstract

The wikis and glossaries of learning management systems (LMSs) can be used collaboratively to create products. Yet, little research is available on how lecturers were trained to use these functions. In this paper, I report on the efficiency of the collaborative experiential learning tasks I created to train lecturers during post-graduate distance education to use the collaborative functions of an LMS. As the training happened in a distance higher education context, I facilitated learning in a second learning environment (SLE).

The research was guided by the following question: How effective were the collaborative experiential learning tasks during the training of lecturers in a distance education setting?

This mixed methods research aimed to investigate the efficiency of collaborative experiential learning tasks to understand how my practice could be improved.

I used four methods to collect data, namely:

a) netnography to analyse the discussions in the SLE to understand the efficiency of the learning tasks
b) social network analysis to better understand the efficiency of relations with other lecturers established during collaboration
c) document analysis to analyse the reflections of one of the top students to investigate the efficiency of the learning tasks from the perspective of the lecturers
d) Pearson’s correlation coefficient to investigate a possible correlation between the size of the personal development networks of the lecturers and their final marks.

The most important finding is that collaborative experiential learning tasks provided an effective method to train lecturers in a distance education setting to use the collaborative functions of an LMS. The lecturers were able to create two collaborative products, namely a wiki and a glossary. According to one of the top students, she planned to use these functions in her classroom, which indicated that transformation took place.

Secondly, the SLE played an important role during collaborative experiential learning tasks. The lecturers learned from one another, but they were also able to identify deficiencies in the instructions and provided practical solutions to improve the quality of the two products.

Thirdly, social network analysis provided an efficient method to determine if the lecturers worked together during collaborative experiential learning tasks. When the development networks which developed in the first and second SLEs were compared, it showed that the two top students did not share their knowledge in the second SLE. Instead, they formed a clique, where they supported each other. It also showed that most of the distinction candidates were woven into the core of the development network. The candidates who failed, had either isolated themselves or they had established small personal development networks.

Lastly, a medium-positive correlation was found between the size of the personal development networks of the lecturers and their final marks. It is important to note that the positive correlation was higher for the distinction candidates and very high (0.9) for the lecturers who failed.

Based on the findings, I recommend that (a) collaborative experiential learning tasks be used to train lecturers in using the collaborative tools of a learning management system, (b) SLEs be used to provide spaces where students can learn from one another to use the collaborative functions of an LMS efficiently and (c) social network analysis be used to investigate the efficiency of collaboration, but also to identify lecturers who have isolated themselves from the rest of the class. These students should be motivated to participate in discussions, as those who had established small personal development networks also tended to perform poorly compared to those who had established larger personal development networks. It is important to develop group learning skills during distance higher education to send employable graduates into the workplace.

Keywords: active blended learning; blended learning; collaborative functions; collaborative learning; cooperative learning; distance education; experiential learning; forum; glossary; learning management systems; learning oriented assessment; mixed methods research; second learning environments; wiki

Lees die volledige artikel in Afrikaans

Doeltreffendheid van gesamentlike ervaringsleertake tydens opleiding van dosente in afstandhoëronderwys

The post Efficiency of collaborative experiential learning tasks during training of lecturers in distance higher education appeared first on LitNet.

Slegs ’n politieke oplossing sal Afrikaans van ondergang red

$
0
0

Prent: https://pixabay.com/photos/room-lecture-hall-assembly-hall-2775439/

Lees die volledige Khampepe-verslag hier.


Dit is tragies hoe “linkses” en “konserwatiewes” blindelings en histeries na links en regs gegryp het na die verskyning van die omstrede Khampepe-verslag oor rassisme aan die Universiteit Stellenbosch.

Dié rondvallery is gedoen sonder om met werkbare oplossings vorendag te kom om te verseker dat Afrikaans se hoër funksies op universiteitsvlak voortbestaan, verder uitgebou en ontwikkel kan word.

Dit is tog die enigste manier waarop ’n Afrikaanse pyplyn van kleuterskool tot op universiteitsvlak sal kan verseker dat Afrikaans vir veral arm gemeenskappe in die Karoo en die platteland ’n ekonomiese heenkome kan bied. En ook dat dié taal vir toekomstige generasies binne ’n veeltalige en nierassige opset beskerm en behoue sal bly.

.............
Dit is tog die enigste manier waarop ’n Afrikaanse pyplyn van kleuterskool tot op universiteitsvlak sal kan verseker dat Afrikaans vir veral arm gemeenskappe in die Karoo en die platteland ’n ekonomiese heenkome kan bied. En ook dat dié taal vir toekomstige generasies binne ’n veeltalige en nierassige opset beskerm en behoue sal bly.
..............

‘n Menigte wit “linkses” het miskien veral vanuit ’n perspektief van “Ons is nie almal so nie” dié verslag onkrities aanvaar. Daar is miskien ook ’n verstaanbare “vrees”, veral gegewe Suid-Afrika se rassistiese verlede van uitsluiting by sommige wittes aanwesig.

Daarom is wittes versigtig dat indien hulle dié verslag sou kritiseer, hulle as rassiste gebrandmerk kon word. Vandaar die “gewilligheid” dat Afrikaans die hoogste prys vir die sondes van die Afrikaner moet betaal.

Vir sommige “linkse” bruines en swartes roep die Khampepe-verslag Afrikaans se wit rassistiese verlede en die 1976-Soweto-opstande teen gedwonge Afrikaanse-onderrig in skole in herinnering.

So alhoewel die stryd teen apartheid by die Universiteit van Wes-Kaapland in Afrikaans gevoer was, was die uitfasering van Afrikaans as medium van onderrig in die laat 1980’s gesien as ’n legitieme stryd teen apartheid en Afrikanernasionalisme in die algemeen.

Sommige konserwatiewes is van mening dat die Khampepe-verslag Afrikaanssprekendheid as ’n probleem verklaar het en dat dit suggereer dat dié taal gelykgestel kan word aan rassisme.

En omdat konserwatiewes glo dat Maties reeds Afrikaans in hul taalbeleid afgeskaal het, dié verslag die universiteitsbestuur (wat alreeds dié verslag in sy geheel aanvaar het) as ’n kapstok bewapen om Afrikaans verder af te skaal wat moontlik tot totale afskaffing kan lei.

’n Mens behoort natuurlik begrip te toon vir al bogenoemde standpunte wat miskien gedeeltelik nie neutraal staan teenoor ideologiese bevooroordeelheid nie.

Die vraag bly egter knaag wat prakties moontlik gedoen kan word om Afrikaans se toekoms as ekonomiese bron van bemagtiging binne ’n veeltalige opset te kan verseker. Taal is tog baie meer as net ’n kommunikasiemiddel. Dit is ook ’n draer van identiteit en kultuur.

.............
Die vraag bly egter knaag wat prakties moontlik gedoen kan word om Afrikaans se toekoms as ekonomiese bron van bemagtiging binne ’n veeltalige opset te kan verseker. Taal is tog baie meer as net ’n kommunikasiemiddel. Dit is ook ’n draer van identiteit en kultuur.
..............

Met respek gesê, die huidige debat vir die behoud van Afrikaans by Stellenbosch is ’n mors van tyd, want soos André Gaum, oud-ANC-LP, in 2011 gesê het, die dominerende Engels op Suid-Afrikaanse universiteite se kampusse gaan Afrikaans beslis verdring. So ook op Stellenbosch.

Daarteenoor is Stellenbosch om verskeie politieke en ideologiese redes nie die geskikte universiteit om Afrikaans as akademiese taal te laat gedy nie. Dit word steeds as ’n bakermat van die Afrikaner se akademiese en ekonomiese welvaart beskou. Die institusionele kultuur van die universiteit word nog oorwegend as “wit en Afrikaans” deur “ander” studente ervaar.

So hoekom word daar nie na alternatiewe strukture of instellings (‘n universiteit) gekyk waar Afrikaans as ’n medium van onderrig kan ontwikkel en beskerm word nie? Dit moet ’n universiteit wees wat uitsluitlik Afrikaans is en “waar sowel die plaasboer se seun as die plaaswerker se dogter kan studeer”.

Dié politieke oplossing kan moontlik gemaak word deur saam met die regering te werk deur byvoorbeeld die volgende punt op die tafel te sit:

  • dat alhoewel die Gerwel-kommissie voorgestel het dat twee universiteite (een in die noorde en een in die suide) behoue moet bly om Afrikaans as akademiese taal te ontwikkel, daar net een so ’n nuwe Afrikaanse universiteit in die suide gevra word.

In 1989 het die akademikus en letterkundige Vernie February (1938–2002) in ’n onderhoud aan Helize van Vuuren, nou afgetrede professor in Afrikaanse letterkunde aan Nelson Mandela-universiteit (NMU), in Amsterdam gesê ’n taal behoort nie gestraf te word vir sy sprekers se sondes nie.

Ter herdenking van die dood van Jakes Gerwel, UWK-rektor tussen 1987 en 1994, op 28 November 2012 skryf die huidige UWK-rektor, Tyrone Pretorius, in die Sunday Times dat Gerwel daarvoor verantwoordelik was om UWK te omskep van ’n apartheidsinstelling tot die eerste nierassige universiteit in Suid-Afrika.

So hoekom kan UWK nie as politieke oplossing dien vir die oneindige polemiek oor die voortbestaan van Afrikaans op universiteitsvlak nie?

Also read:

Eeufeesviering van Departement Afrikaans en Nederlands, US: Kanselier Edwin Cameron se toespraak

Oor taalaktivisme

Language of activism

Deal decisively with dehumanising institutional culture, or step aside

Race and Transformation in Higher Education Conference raises crucial themes in pursuit of Stellenbosch University’s transformation journey

We cannot go back: my reactions to the Race and Transformation in Higher Education Conference at Stellenbosch University

The ambiguity of the name Luckhoff: my thoughts at the Race and Transformation in Higher Education Conference at Stellenbosch University

Universiteitseminaar: Yale onttrek van ’n ranglys

Hoop in die donker: ’n onderhoud met André van der Merwe

Pandemic tales: Making an educational life in a Stellenbosch University residence during the COVID-19 pandemic

Internasionale konferensie: Slow intimacy (Langsame intimiteit)

Some notes from the workshop on "slow violence"

Universiteitseminaar: Die US, rassisme en die toekoms

Universiteitseminaar: Jan Heunis SC beskou die Khampepe-verslag

Aan wie behoort die woorde?

Reclaiming Multilingualism

Monolingualism, not Afrikaans, must fall

Om te twyfel

Gelyke Kanse: Afrikaans, die sondebok

Konstitusionele Hof, Gelyke Kanse en Universiteit Stellenbosch

Gelyke Kanse-inisiatief bou momentum: Breyten Breytenbach rig ope brief aan US-rektor

US-taaldebat 2021: Kinkel in die kabel

US-taaldebat 2021: Afrikaans is sterkgesig

US-taaldebat 2021: Ek is Afrikaaps

US-taaldebat 2021: Hou op om in Afrikaans te droom

US-taaldebat 2021: Die oortjies van die seekoei

Wat verdedig ons? Die Afrikaanse kampus as fabriek

Stellenbosch language debate: Speech by David Jantjies at the DAK meeting with the SAHRC

Is Afrikaans aan die US ’n spyker ryker in haar doodskis?

DAK Netwerk language submission: A petition to the Minister of Higher Education

Afrikaans oorleef by US solank dit "redelikerwys doenlik" is

US-konvokasietoespraak: Die koei in die bos

US-taalbeleid: Breyten Breytenbach reageer op Anton van Niekerk se brief

US-konvokasie 2016: Courage, Compassion and Complexity - Reflections on the new Matieland and South Africa

Baqonde-meertaligheidsprojek: "Laat hulle verstaan" (en laat die tegnologie help)

BAQONDE and multilingual education in South Africa: An interview with Lorna Carson

A response to Marlene van Niekerk’s contribution to the Stellenbosch University language debate

Persverklaring: Universiteit Stellenbosch is verbind tot meertaligheid

Persverklaring: StudentePlein oorweeg appèlopsies ná hofuitspraak in US-taalsaak

Kan die akademie uitnemendheid oorleef?

Reaksie op Andrew Nash: "Kan die Akademie uitnemendheid oorleef?"

BAQONDE, boosting the use of African language in education: an interview with Bassey Antia

The post Slegs ’n politieke oplossing sal Afrikaans van ondergang red appeared first on LitNet.


New from Protea: Beyond diplomacy by Riaan Eksteen

$
0
0

Beyond diplomacy covers nearly six decades of Riaan “Koedoe” Eksteen’s eventful career — from being South Africa’s youngest ambassador at the time, taking the helm and transforming broadcasting in South Africa, to being closely involved in Namibia’s pre- and post-independence. Events and altercations that have never before been aired or documented are now put in a new context. For example, what exactly were said in the evening call when PW Botha fired Eksteen as head of the SABC? And what were the events that followed this altercation? His involvement in South Africa’s diplomacy started way back when Verwoerd was prime minister. During his extraordinary career he served as ambassador under presidents John Vorster, PW Botha, FW de Klerk and Nelson Mandela.

Click here for more information about this publication.

The post New from Protea: <i>Beyond diplomacy</i> by Riaan Eksteen appeared first on LitNet.

Moontlikheid en werklikheid. Waarom kan Suid-Afrika (nog) nie die droom van ’n inklusiewe samelewing verwesenlik nie?

$
0
0

Moontlikheid en werklikheid. Waarom kan Suid-Afrika (nog) nie die droom van ’n inklusiewe samelewing verwesenlik nie?

Bernard Lategan, Stellenbosse Instituut vir Gevorderde Navorsing en die Departement Inligtingkunde, Universiteit Stellenbosch

LitNet Akademies Jaargang 19(3)
ISSN 1995-5928
https://doi.org/10.56273/1995-5928/2022/j19n3c4

Die artikel sal binnekort in PDF-formaat beskikbaar wees.

 

Opsomming

Die artikel fokus op die vraag waarom Suid-Afrika na bykans drie dekades van ’n inklusiewe politieke bestel skynbaar nog nie daarin kon slaag om die ideaal van ’n inklusiewe samelewing te verwesenlik nie. Verskillende faktore dra hiertoe by. Een faktor wat nie voldoende in aanmerking geneem word nie, is oorgelewerde denkpatrone wat die nuwe bestel in sy nuwe formaat steeds kniehalter. Wat onderskat word, is die vertrekpunt van hierdie denke, die kontoere wat dit volg en veral die rigting of oriëntasie waarin dit plaasvind.

Om hierdie probleem te illustreer, word insigte uit Mahmood Mamdani se onlangse boek, Neither settler nor native, as uitgangspunt geneem. Mamdani (self ’n sterk voorstander van dekolonialisering) beweer dat die dekolonialiseringsprojek in vele opsigte misluk het omdat die nuwe bewindhebbers die denkwyses, sosiale kategorieë en burgerskapsmodelle van die koloniale era oorgeneem en steeds gehandhaaf het. Aan die hand van voorbeelde soos die “makmaak” van die Amerikaanse Weste, die opkoms van die Nazi-ideologie in Duitsland, die skynbaar onoorbrugbare kloof tussen Israeliet en Palestyn in die huidige staat Israel en die verdeling tussen Noord- en Suid-Soedan maak hy duidelik hoe die (koloniale) verlede steeds die (gedekolonialiseerde) hede beïnvloed. Suid-Afrika is volgens Mamdani die een uitsondering, waar die bestaande orde op radikale wyse vervang is deur ’n inklusiewe politieke bestel waarin alle burgers in teorie dieselfde regte het. Die ironie is egter dat formele inklusiwiteit nog nie in dieselfde mate tot sosiale inklusiwiteit gelei het nie. Waarom word die moontlikheid wat die Grondwet bied, nie ’n werklikheid nie?

Die insigte van Eberhard Jüngel oor die verhouding tussen moontlikheid en werklikheid bied ’n sleutel om hierdie dilemma te ontknoop. Anders as Aristoteles, wat die werklikheid as van “meer waarde” as die moontlikheid ag, dring Jüngel daarop aan dat die prioriteit aan die moontlikheid gegee word. As die bestaande werklikheid die norm is, kan ons alleen herhaal wat reeds werklikheid was. As die moontlikheid die voorrang het, open dit geleenthede om ’n nuwe werklikheid tot stand te bring.

Hiervoor is verbeelding nodig – nie as ontvlugting uit die werklikheid nie, maar as die energie wat “intensie” (Husserl) loslaat om – vry van die hede – ’n alternatiewe toekoms te bedink en strategieë te ontwikkel om vanuit hierdie visie terug te dink na die hede. Hierdie moontlike toekoms word werklikheid deur elke dag op te tree in terme en volgens die waardes van die nuwe visie.

Trefwoorde: dekolonialisering; Jüngel; Mamdani; moontlikheid; raskategorieë; sosiale samehorigheid; transformasie; verbeelding; werklikheid

 

Abstract

Possibility and reality. Why is South Africa (still) unable to realise the dream of an inclusive society?

The article focuses on the question why South Africa – after almost three decades of an inclusive political dispensation – apparently still has not succeeded in building an inclusive society. Although there are examples of solidarity and co-operation across former divides, these seem sporadic and not of an enduring nature. Various factors have contributed to the present impasse. One of the factors that is not adequately taken into account is how inherited concepts and mental frameworks still hamstring the “new South Africa”. What is underestimated is the point of departure of this kind of thinking, the contours it follows, and especially the direction of its orientation.

To illustrate the problem, insights from Mahood Mandani’s recent book Neither settler nor native are taken as point of departure. Mamdani (a strong champion of decolonialisation himself) maintains that the process of decolonialisation has failed in many respects not only because of the behaviour of the new political regimes, but also because they took over (and still prolong) modes of thinking, social categories and concepts of citizenship moulded by the colonial era.

The categorisation of citizenship and models of state formation lie at the heart of the problem. For Mamdani, the historicity, mobility, and therefore non-permanency of social groups are of paramount importance – hence the subtitle of his book, “The making and unmaking of permanent minorities”. A hallmark of the worldwide colonisation process was the categorisation of citizenship based on external markers like race, ethnicity, or culture, which gave rise to the mistaken idea that these categories denote “natural” or permanent entities. The illusion of permanency is compounded by the concept of a nation-state which assumes that the borders of the state coincide with that of the nation and which forms the basis of all forms of nationalism.

Mamdani illustrates the negative effect of inherited colonial concepts on decolonialisation with reference to several contemporary examples. In the United States – despite the (later) achievements of the civil rights movement – the original populations were regarded as “nationals” (not citizens). Their descendants still have only limited rights. According to Mamdani, Hitler learned much from the American experience – not only with regard to its concept of Lebensraum, but also a layered understanding of citizenship (Staatsbürger, Staatsangehörige, Ausländer). The decision at Nuremberg to try individuals and to criminalise their transgressions, rather than focus on the political dispensation as such, exposed the problems of the nation-state. It is ironic that these problems were simply transposed to the state of Israel, where Jew and Palestinian are still locked in a seemingly unsolvable political impasse and where the claim that Israel is both a Jewish and a democratic state remains problematic.

In Sudan, the British colonial policy to divide and rule and the division between an “Arabic” north and an “African” south remains in place to a large extent and continues to define postcolonial politics. Ethnicity has received even more emphasis, especially in the south where it provides the most important basis for political mobilisation. The present situation stills reflects the ethnic, class and religious fragmentation of Sudan’s colonial past.

For Mamdani South Africa is the one exception where – despite the legacy of apartheid and the mistakes made during the transition – the Gordian knot was cut once and for all with a decisive break with the past and replaced with a unitary state which belongs to all its citizens on an equal basis. He calls it the “South African moment” where identities were uncoupled from external markers and from permanent majority and minority status. Perpetrators and victims were thus reconfigured as something altogether new: survivors.

These examples show how colonial concepts, strategies and structures linger on and continue to bedevil the decolonialising project. But if Mamdani is right that South Africa represents the exception where “survivors” of the previous dispensation formally enjoy the same rights on an equal basis before the law, the question becomes all the more urgent why social cohesion and solidarity are so sorely lacking.

In this regard the German theologian Eberhard Jüngel offers helpful insights. Based on his interpretation of Aristotle, he explains that “reality” has gained precedence over “possibility”. The latter carries less gravity than reality: What is possible is (still) not being realised. It is therefore not of the same weight as reality; it does not “exist” in the same way. It remains on the level of potentiality and consequently does not enjoy the same “ontological” status. Not all that is possible becomes reality. If we say: “Reality is …” we actually mean: “The truth is …” and in this way reality often becomes associated with what is true.

As Jüngel points out, giving priority to reality over possibility has far-reaching consequences. It means that reality (as both present and past) becomes the point of reference of what is possible in the future. If possibility is little more than not-yet-realised reality, the direction of orientation is backwards. In the context of decolonialisation this explains why frameworks, categories and modes of thinking characteristic of the colonial era in many instances still shape post-colonial realities.

Jüngel therefore proposes a reversal of priorities. Giving priority to the possible not only unshackles the stranglehold of present and past realities but releases the full potential of what is possible for the future. He then proceeds to provide a theological justification for this shift. The question is whether his approach can also be applied in other (secular) contexts.

For such a wider application the contribution of imagination becomes important. Imagination suffers from the same negative associations as possibility. It is often understood as a flight from reality or as mere speculation. Like possibility, it can be dominated by existing reality. This happens when imagination takes its cue from what already exists and the image is understood as a (secondary) depiction of this reality. As Kearney points out, the image is not a thing in consciousness, but an act of consciousness. This refers back to Husserl’s seminal work on consciousness and intentionality and his understanding of imagination as an intentional, dynamic act rather than static representation. Imagination thus has the potential to create something truly new. Applied to political processes, the implication is that decolonialisation should be far more than the liberation of oppression – it requires “an act of thinking, of imagination” (Mamdani) to create a totally new dispensation.

Giving priority to the possible does not imply a new form of superiority. What is possible is not necessarily better. It is, rather, a strategic move to escape (temporarily) from the predominance of present realities and from the grip of the past in order to unlock new possibilities for the future.

The ultimate goal of the possible is therefore not the abandonment of reality, but the return to the harsh world in which we live. That is also the objective of Ricoeur’s insistence on the “redescription of reality”. But this requires time and perseverance. Accepting one another as fellow survivors will not make the divisions of race, class and privilege disappear overnight. But it does provide a different starting point from which to approach these conundrums and to reach even deeper to more fundamental questions, like: What if the same possibilities are not available to all?

But how is possibility turned into (a new) reality? Simply by thinking, acting and living together in terms of the vision and values of an inclusive society – a vision which according to Mamdani the country has already envisaged in the “South African moment”. Possibility becomes reality through action. It is already happening at grassroots level when fellow citizens reach across existing divides to create new bonds in respect for and the strengthening of the common humanity they all share. Each day brings new possibilities to build a new reality.

The concretisation of the possible is therefore never a completed task. It is an ongoing and dynamic process which utilises every opportunity to act in terms of an envisaged future possibility.

Keywords: decolonialisation; imagination; Jüngel; Mamdani; possibility; racial categories; reality; social cohesion; transformation

 

1. Inleiding

Om met ’n storie te begin. Op ’n onlangse senaatsvergadering by een van ons universiteite word die vordering met transformasie groot op die skerm vertoon: Soveel mans, soveel vroue, soveel bruin, wit en swart personeellede. Elke posvlak, elke kategorie, elke nuanse netjies in hokkies geplaas en uiteindelik “gekwantifiseer”. Die prentjie lyk maar droewig – die gestelde teikens word net nie bereik nie.

Dan staan ’n personeellid op – uit een van die kategorieë wat juis deur die beleid bevoordeel en “reggestel” moet word. Sy maak ernstig daarteen beswaar om op so ’n wyse tot ’n statistiese syfer in ’n blokkie op ’n sigblad gereduseer en primêr as ’n verteenwoordiger van een of ander groep geïdentifiseer te word. Sy wil nie in die eerste plek as vrou, as Moslem, as bruin, as “voorheen benadeelde” of watter ander kategorie ook al geklassifiseer en geëvalueer word nie. Sy wil in die eerste en laaste instansie as mens gesien en geag word en op grond van haar bekwaamheid, prestasie en bydrae beoordeel word.

As selfs die veronderstelde begunstigdes van ’n goedbedoelde beleid beswaar maak teen die grondslag waarop hierdie beleid berus en teen die wyse waarop dit toegepas word, is dit ’n wekroep om opnuut oor die massiewe uitdaging van geregverdigde en noodsaaklike transformasie na te dink.

Hoekom gebeur dit dat dit waarna die meeste Suid-Afrikaners verlang en wat enige regdenkende burger weet ’n noodsaaklike stap in die proses van regstelling is, skynbaar net nie bereik word nie?

Dis nie dat daar wel oomblikke was toe hierdie droom van ’n inklusiewe samelewing en nasionale eenheid nie helder sigbaar was nie. Die euforie en eenheidsbelewenis van die 1994-verkiesing, die Wêreldrugbybeker-triomf in 1995, die saambindende krag van ’n Mandela, die grensoorskrydende empatie van ’n Tutu, Mbeki se “I am an African”-toespraak, die bydraes van kunstenaars soos Johnny Clegg, David Kramer en die Libertas-koor verteenwoordig sulke momente. Maar ook onlangs is daar talle voorbeelde van spontane hulp en ondersteuning oor grense heen, soos na die onluste en rampe in KwaZulu-Natal, die alomteenwoordige Gift of the Givers, nogeens die Wêreldbeker (hierdie keer met Siya as kaptein), gewone burgers wat hande vat om slaggate en infrastruktuur te herstel, of die inwoners van Kroonstad wat saamwerk om hulle vervalle omgewing tot Dorp van die Jaar om te tower – om net ’n paar te noem.

Nogtans is dit egter asof ons met vlietende oomblikke te doen het waarvan die uitwerking net ’n dag, ’n week of ’n paar maande duur en dan net weer deur die volhardende, verwytende, afbrekende en uitmekaarskeurende rassediskoers oorweldig word.

Daar is sekerlik nie net een rede vir hierdie toedrag van sake nie – ’n verskeidenheid van faktore speel hierby ’n rol. Wat egter nie ontken kan word nie, is dat denkraamwerke en die wyse waarop ons na mekaar en na die werklikheid kyk, ’n groot bydrae tot die proses lewer. Agter politieke strominge, sosiale bewegings en historiese veranderinge lê voorstellings en verwagtings van hoe die samelewing moet lyk, hoe die staat georden moet word, en veral na watter soort burgerskap gestreef word. Is dit dieselfde burgerskap vir almal of is daar vlakke, klasse of kategorieë wat ten diepste die werklikheid gestalt?

In ’n poging om hierdie denkpatrone en die uitwerking daarvan duideliker bloot te lê, word in die res van die artikel eers ’n onlangse boek van die Afrika-kenner Mahood Mamdani bespreek, daarna ’n sleutelartikel van die bekende Duitse teoloog Eberhard Jüngel ontleed, en dan afgesluit met die rol van verbeelding in die verwerkliking van ’n nuwe bestel.

Mens sou tereg kon vra: Wat het Mamdani, die felle antikoloniale kritikus uit Uganda, met Jüngel, die gevierde maar kluisenaar-hermeneut van Tübingen, te make? As die leser die nodige geduld kan bybring, sal ek probeer om langs ’n omweg die Mamdaniese kloutjie by die Jüngeliaanse oor te bring.

 

2. Mamdani

In sy onlangs verskene Neither settlers nor natives1 maak Mamdani (getrou aan sy polemiese styl) dikwels gewaagde en omstrede stellings wat sowel teenstanders as aanhangers warm onder die kraag kan maak. Oudergewoonte gooi hy ’n knuppel (of liewer ’n paar knuppels) in die hoenderhok van die postkoloniale debat. Sy boek het alreeds heelwat positiewe en negatiewe reaksies en kommentaar ontlok (sien byvoorbeeld Ayyash 2021, Ngidi 2021, Sharma 2021, Ray 2021).

Mamdani het eerstehandse ondervinding van hoe minderhede beskou en behandel word in sowel koloniale as postkoloniale politieke omgewings. In Uganda gebore as lid van ’n derdegenerasie-Indiër-familie, gaan hy na sy skoolopleiding met ’n beurs vir verdere studie na die VSA, waar hy in 1974 sy doktorsgraad in politieke wetenskap aan Harvard behaal. In 1972 kry hy ’n aanstelling as junior lektor by Makerere-universiteit in Kampala, maar word kort daarna deur Idi Amin ontslaan vanweë sy etniese herkoms. Hy verlaat Uganda net voordat Amin sy uitsettingsbevel uitvaardig wat die Indiër-minderheid 90 dae tyd gee om uit die land pad te gee. Na ’n tyd in die Verenigde Koninkryk doseer hy aan verskeie universiteite (onder andere Dar es Salaam en Michigan) voor hy in 1986 ná die afsetting van Obote na Makerere terugkeer. Sedertdien word hy as een van die invloedrykste kenners op die gebied van Afrika-geskiedenis en -politiek gereken. Hy is tans aan beide Makerere en Columbia verbonde.

Mamdani het ook ’n persoonlike verbintenis met Suid-Afrika. In 1996 is hy as eerste bekleër van die A.C. Jordan-leerstoel by die Universiteit Kaapstad aangestel. Kort daarna verlaat hy die instelling onder ’n wolk van omstredenheid omdat sy voorstelle vir ’n nuwe, gedekolonialiseerde basisleerplan as te radikaal deur die universiteit beskou is en gevolglik skipbreuk gely het.

Neither settler nor native verteenwoordig ’n keerpunt in sy denke wat van besondere belang vir die huidige debat in Suid-Afrika is. Sy argument is kompleks en veelkantig en bou voort op sy vorige navorsing. Ek lig slegs sekere aspekte uit wat van direkte toepassing op ons oorspronklike vraag is, naamlik waarom Suid-Afrika blykbaar nie sy droom van ’n inklusiewe samelewing kan verwesenlik nie.

Onderliggend aan Mamdani se kritiek op sowel die kolonialisering- as die dekolonialisieringsproses is die basiese vraag: Watter soort samelewing het beide hierdie prosesse as einddoel? Soos reeds aangedui, is politieke maatreëls, staatsmodelle en wetlike raamwerke immers daarop gerig om ’n sekere soort staat en gemeenskap tot stand te bring, te orden en te bevorder.

Mamdani (2021:1–5) voer aan dat die oorsprong van die moderne staatsbegrip verder teruggevoer moet word as die Vrede van Westfalen. Hierdie ooreenkoms, wat die Europese state in 1848 onder mekaar bereik het, was in werklikheid ’n reaksie op wat gedurende die voorafgaande twee eeue van kolonisering in die Amerikas, Afrika en ander dele van die wêreld plaasgevind het. Die chaos wat hierdie stormloop vir grondgebied, grondstowwe en rykdom veroorsaak het, het die koloniserende moondhede van Europa gedwing om tot ’n vergelyk te kom oor hoe hulle hul as state teenoor mekaar moet gedra. Die praktiese resultaat van Westfalen was egter in werklikheid nie een nie, maar twee stelle reëls – een wat die vrede tussen die Europese moondhede moes bewaar en ’n ander stel wat die beheer en bestuur van hul kolonies in verskillende wêrelddele gegeld het.

Die ironie is dat die twee stelle reëls dieselfde doel voor oë gehad het, naamlik om ’n sekere soort samelewing te skep. Maar as gevolg van die botsende uitgangspunte waarop elk van hierdie beoogde samelewings en staatsbestelle berus het – een vir “tuisgebruik” en een vir die kolonies – het ’n diskrepansie ontstaan wat die hele koloniseringsproses in al sy geledinge gekenmerk het. Die dekoloniseringsprojek wat daarna gevolg het, en tans nog voortduur, het daarom ten diepste as doelwit om hierdie diskrepansie uit te wis en om in die plek daarvan ’n nuwe bestel tot stand te bring – ’n bestel wat wel aan die ideale van ’n vrye, demokratiese, gelykberegtigde, vreedsame, veilige, regverdige en welvarende samelewing sal voldoen.

Hoe geregverdig die verset teen kolonisering ook al mag wees (en wat Mamdani volledig onderskryf), is Mamdani egter van oordeel dat die wyse waarop die dekolonialiseringsprojek deurgevoer is, daartoe gelei het dat die lofwaardige doelwitte wat nagestreef is, oor die algemeen nie verwesenlik kon word nie. Hierdie mislukking is deels te wyte aan die gedrag van die nuwe bewindhebbers en deels aan die staatsvorm en burgerskapsmodel wat hulle vir die nuwe bestel gekies het. Wat die eerste betref, is dit teen hierdie tyd duidelik hoe maklik die onderdruktes van weleer die nuwe onderdrukkers kan word. Hierdie verwisseling van rolle is nie ’n nuwe insig nie,2 maar vorm die basis van Mamdani se latere argument oor die permanensie al dan nie van meerderhede en minderhede. Wat die tweede betref, meen hy dat in die meeste gevalle die bestaande staatsmodel en burgerskapkategorieë deur die gedekoloniseerders kritiekloos van hulle vroeëre koloniale meesters oorgeneem is. Suid-Afrika is vir hom die een uitsondering – soos later verduidelik sal word.

Die historisiteit, mobiliteit, verwisselbaarheid en daarom die niepermanensie van rolle, van identiteite, van meerderhede en van minderhede is vir Mamdani van deurslaggewende belang – vandaar die subtitel van die boek: “The making and unmaking of permanent minorities”. Die opvatting van permanensie het so lank die botoon gevoer omdat die kategorisering van burgers aan eksterne merkers gekoppel is: ras, etnisiteit, kultuur, gender en nog meer. Die idee dat hierdie merkers “natuurlike” en “permanente” kategorieë aandui wat dan tot onveranderlike meerderhede of minderhede aanleiding gee, is ’n illusie. Hierdie illusie word gerugsteun deur ’n heel spesifieke staatsmodel, naamlik dié van die nasiestaat wat daarvan uitgaan dat die grense van ’n nasie saamval met dié van die staat en wat aan die grondslag van alle vorme van nasionalisme lê. Burgerskap word gevolglik onlosmaaklik aan nasieskap gekoppel.

Hoe hierdie opvatting van staat en burgerskap die rolle van meerderhede en minderhede histories bepaal het (en nog steeds bepaal), illustreer Mamdani dan aan die hand van vyf gevallestudies: die VSA, Nazi-Duitsland, Israel, Soedan en Suid-Afrika.

Kolonisering en dekolonisering in al hierdie betrokke lande het plaasgevind op “reeds-besette” terrein. Anders as wat die romantiese narratief van die mak-maak van die “Wilde Weste” wil voorgee, het die besetting van Noord-Amerika nie bloot die tem van die natuur behels nie. Dit is in die eerste plek deur die uitroeiing van die inheemse bevolking moontlik gemaak. Hoeseer die “Nuwe Wêreld” ook al in ’n stryd vir onafhanklikheid gewikkel was, en hoe ernstig ook al hulle hul demokrasie opgeneem het, die plaaslike, inheemse bevolking is nooit as deel van hierdie staat beskou nie. Selfs vandag geniet hul afstammelinge slegs beperkte burgerregte. Die vrystelling van slawe en die latere burgerregtebeweging onder King en andere verteenwoordig ’n latere fase. Die aanvanklike koloniseerders het hulle volgens Mamdani nooit as immigrante nie, maar as setlaars gedra. Amerikaanse Indiane is as “nationals” beskou, nié as “citizens” nie. So is die idee van verskillende grade of klasse van burgerskap en burgers gevestig. In vele opsigte het Amerika die wissels gestel vir prosesse wat deur koloniseerders in ander dele van die wêreld toegepas is.

Ironies genoeg het Hitler en Nazi-Duitsland volgens Mamdani veel van die Amerikaanse voorbeeld geleer. Die besetting van die Weste van Amerika het as model vir Hitler se konsep van Lebensraum gedien. In Mein Kampf neem Hitler die idee van burgerskapklasse oor (Staatsbürger, Staatsangehörige, Ausländer), asook die konsep van ’n volkstaat en die belangrikheid van rassesuiwerheid. Die “smeltkroes”-idee kon volgens Hitler in Amerika werk omdat die proses plaasgevind het tussen mense van basies dieselfde rastipe, maar dit geld nie vir inheemse Amerikaners nie, ens.

Volgens Mamdani was die groot fout wat met die denazifikasie van Duitsland begaan is, reeds by Nuremberg vasgelê toe wandade gekriminaliseer en individuele oortreders gestraf is sonder om die vergrype van die politieke bestel as sodanig en die inherente probleem van ’n volk- of nasiestaat aan die kaak te stel.

Die opperste ironie is dat hierdie probleme op die nuwe staat van Israel oorgedra is. Die inheemse Palestynse bevolking het nou die slagoffers geword van wat eens die lot van die Jode was. Vir Europa was Israel ’n nuttige manier om van die interne probleem van Jode ontslae te raak en ’n skuldige Europese gewete te sus. Die program om Europa van Jode te suiwer word volgens Mamdani dus eenvoudig voortgesit en Israel doen self hieraan mee. In plaas daarvan om dekolonisering uiteindelik deur te voer, verteenwoordig Israel die slegste van wat kolonisering voorstel en worstel die jong staat met ’n reeks skynbaar onoplosbare teenstrydighede. Die mees frappante hiervan is die volharding met die aanspraak dat Israel ’n Joodse staat is, maar terselfdertyd ook ’n demokratiese staat. ’n Eng nasionalistiese of volkstaat kan eenvoudig nie reg aan ’n diverse bevolking laat geskied nie. Noudat ’n twee-staat-oplossing skynbaar finaal van die baan is, is een staat met’n enkele, ongedifferensieerde, en gelykberegtigde burgerskap uiteindelik die enigste denkbare moontlikheid – maar hiervoor sien Israel klaarblyklik nie kans nie.

Soedan bied ’n ander voorbeeld van waar die Britse koloniale beleid van verdeel en heers nie alleen deur die gedekoloniseerde staat voortgesit is nie, maar waar die rasse- en klas-differensiasie wat laasgenoemde ingevoer het, na die verkryging van onafhanklikheid verder verskerp is. Volgens Mamdani was sowel die (oorwegend) Arabiese noorde as die (oorwegend) Afrika-suide voor die koms van die Britte gekenmerk deur diversiteit wat betref etnisiteit en kultuur. Ten einde hul koloniale bewind te beskerm, het die koloniale owerheid hierdie verskille as uitgangspunt vir sy beleid aangegryp. Rasseverskille is beklemtoon en as basis gebruik om groepe geografies, wetlik en polities te skei. Eerstens is die noorde as “Arabies” verklaar en die suide as “African”, terwyl eersgenoemde as meer en laasgenoemde as minder “beskaafd” beskou is. Verder is veral in die suide ’n beleid van verdeel en heers ingevoer wat etnisiteit beklemtoon het en “indirect rule” toegepas het deur mag onder die verkillende “tribes” te verdeel en hulle sodoende teen mekaar op te stel en af te speel (dink aan Suid-Afrika se latere Venda-, Xhosa-, Zulu- en Sotho-tuislande en -regerings) waar die hoofman die gesagsfiguur is en inheemse reg geld. Patronaatskap op etniese grondslag was die onvermydelike gevolg. Die tragiese uiteinde was dat daar ná onafhanklikwording geen werklike kans op ’n verenigde, sekulêre en multi-etniese Soedannese staat bestaan het nie. Die huidige opset vertoon steeds al die etniese, klas- en religieuse verdelings wat so behendig deur die koloniale bewind gebruik is om sy gesag te handhaaf en wat deur ’n eenheidstaat bedreig sou word.

Suid-Afrika is vir Mamdani die groot uitsondering, waar die Gordiaanse knoop, ten spyte van sy apartheidsverlede, ten spyte van al die foute wat tydens die oorgang gemaak is en die ongelykheid wat steeds voortduur, eens en vir altyd deurgehak is deur weg te breek van die verlede en ’n eenheidstaat te skep wat op gelyke wyse en met gelyke regte aan ál die mense van die land behoort:

The great achievement of the anti-apartheid movement was to understand the violence of apartheid as political and therefore to seek a political rather than criminal solution for it. This was the negotiated end to apartheid that led to the emergence of a nonracial democracy … South Africans reconfigured perpetrators and victims – alongside beneficiaries and bystanders – as something altogether new: survivors. All groups were survivors of apartheid, with a place at the table after its violence. (Mamdani 2021:16-17)3

Dít is vir hom die “South African moment” (31) waar outomatiese, skynbaar permanente identiteite, verdelings in oortreders en slagoffers, meerderhede en minderhede, rassegroepe, vlakke en range van burgerskap fundamenteel opgehef is om ’n nuwe politieke realiteit te skep. Hy beweer: “[W]hen identities are uncoupled from permanent majority and minority status – will it be able to secure equity.” Verder: “This was the heart of the South African moment: redefining the enemy not as settlers but the settler state, not whites but white power. By doing so, South Africa’s liberation movements eased whites into the idea of a nonracial democracy” (176).

Mamdani het meer waardering vir die werk van die Konvensie vir ’n Demokratiese Suid-Afrika (Kodesa) as vir die Waarheid-en-versoeningskommissie (WVK). Laasgenoemde het vir hom te veel geneig na die kriminalisering van enkelinge in die gees van Nuremberg, terwyl Kodesa die politieke terrein deur ’n inklusiewe proses herskik het – ten spyte van die morsige aard wat onderhandelings en kompromieë kenmerk.

Hy wys verder daarop dat die weerstand teen apartheid van alle sektore gekom het en reeds die gees van nierassigheid geadem het. Werkers, studente, kunstenaars, die kerke en die burgerlike samelewing was deel van die verset. Die United Democratic Front (UDF) was veral ’n voorbeeld van hierdie inklusiwiteit. Die weerstand in eie kring deur Afrikaners self beskou hy as deurslaggewend omdat die vrywillige afstanddoening van mag daarsonder net nie moontlik sou gewees het nie. Die interne rebellie van die Onafhanklikes in 1987 was ’n belangrike keerpunt. Hy verwys ook pertinent na die rol van wit studente: “The change was especially pronounced among student youth. Soon they were joined by leading academics at Stellenbosch University, the prestigious home of the Afrikaner intelligentsia” (36). Hy het ook waardering vir die standpunt van Wynand Malan, ’n parlementslid van die Onafhanklike groep en lid van die Waarheid en Versoeningskommissie, naamlik dat nie volstaan kan word met ’n verdeling tussen oortreders en slagoffers nie, maar dat ’n algehele nuwe en inklusiewe politieke bestel nodig is waarin almal op dieselfde basis kan deelneem (191; 346).

Suid-Afrikaners het dus ontdek dat rasgebaseerde politieke identiteite nie permanent van aard is nie. Die uitdaging is nou om dieselfde met stam- en rasgebaseerde politieke identiteite te doen – hulle is ewe-eens die permanent nie:

The power of the South African story is that it gives us more than just the proverbial first instance. It gives us the glimpse of another possibility, a beyond, a suggestion that the relation between power and agency is neither determinative nor irrelevant, because identities are politically created. Neither history nor identity has to be permanent, and decolonization does not have to be a romantic illusion. (36)

Tot hier Mamdani – in ’n baie verkorte en selektiewe formaat.

Wat het dit vir enige gedekoloniseerde of dekolonialiserende konteks te sê? Sekerlik dat ons verder as die verdeling in oortreders en slagoffers moet kom en veral dat hierdie identiteite nie permanent van aard is nie. Bredero se slagspreuk was: “’t kan verkeren” (dinge kan verander). Mamdani se voorstel dat ons eerder aan onsself as oorlewendes moet dink, is daarom aantreklik. Almal wat die ramp oorleef het, was daardeur beskadig in hul menswees – sommige meer as ander. Maar dit is as mede-oorlewendes dat ons gesamentlik ’n nuwe bestel moet bedink, beding en laat werk.

Maar dit sny dieper: Mamdani toon aan dat die bevrydes – miskien onbewus en sekerlik onbedoeld – uitgediende denkpatrone, kategorieë, strategieë en verdelings kan voortsit en sodoende ’n verwoestende verlede nog steeds ’n verdere lewe kan gun. Soedan bied ’n tragiese voorbeeld van ’n land waar oorgeërfde koloniale kategorieë steeds die skering en inslag van die bevryde staat vorm.

Dit bring die vraag na vore: Wie is die mees verbete beoefenaars van rasgebaseerde denke vandag? Wie dring daarop aan dat raskategorieë uit die apartheidsera op alle denkbare vorms (selfs vir ’n gewone visvanglisensie) verklaar en gedokumenteer word? Ware en betekenisvolle bemagtiging verg meer verbeelding en innovering as die formuleagtige toepassing van formele voorskrifte. Is ons nog steeds in die bane wat apartheidsdenke geskep het, vasgevang? Wat sou gebeur as Suid-Afrikaners ’n slag – soos Mamdani voorstel – in die eerste plek aan mekaar as gemeenskaplike oorlewendes dink?

Die kern van Mamdani se betoog is dus dat uitgediende koloniale verdelings en denkwyses steeds die proses van dekolonialisering beduiwel, veral waar die nuwe bewindhebbers hierdie denkpatrone onbewustelik of bewustelik voortsit. As dit waar is wat hy van Suid-Afrika beweer, naamlik dat hier wél ’n duidelike breuk met die verlede plaasgevind het met ’n grondwet wat ’n streep deur die uitgediende burgerskapopvattings van die verlede trek en ’n radikale nuwe bestel voorstaan waarin almal as “oorlewendes” van die vorige bedeling beskou word en gelyke regte op gelyke grondslag geniet, word die vraag des te dringender waarom so min van hierdie visie nog sigbaar is in die Suid-Afrika van 2022.

 

3. Jüngel

Dit is op hierdie punt dat die insigte van Eberhard Jüngel, die bekende hermeneut van Tübingen, belangrik word. Ek neem sy merkwaardige artikel oor moontlikheid en werklikheid wat reeds in 1969 verskyn het, as vertrekpunt.4

In sy diepsinnige betoog navigeer Jüngel met gemak en finesse tussen filosofie, teologie en letterkunde. Die behendigheid en insig waarmee hy Griekse, Latynse en Hebreeuse grondtekste uitlê, slaan by tye die leser se asem weg. In die bestek van ’n kort artikel is dit onmoontlik om al die nuanses van sy komplekse argument weer te gee. Ek konsentreer gevolglik slegs op enkele hoofmomente.

Jüngel wys daarop dat sekere woorde en begrippe van huis uit swaarder weeg as ander (417). Een so ’n begrip is werklikheid. Dit dra as ’t ware ’n groter “soortlike gewig” as ander woorde. As ons sê: “In werklikheid …” of “die werklikheid is …”, bedoel ons eintlik “die waarheid is …”. In die praktyk word werklikheid met waarheid gelykgestel – in kontras met moontlikheid, wat ’n soort skaduagtige, swakker, minderwaardiger bestaan voer: “Dit is slegs ’n moontlikheid …”, dit wil sê, dit is nog nie “werklik” nie en kan daarom nie dieselfde gewig dra nie.

Jüngel voer hierdie “ontologiese prioriteit” van die werklikheid bo die moontlikheid terug na Aristoteles. In sy Metafisika skryf Aristoteles dat dit duidelik (phaneron) is dat energeia (aktualiteit, werklikheid) voorrang geniet (proteron esti) in vergelyking met dunamis (potensiaal, moontlikheid).5 Die werklikheid is al wat werklik is of kan wees. Werklikheid word sodoende met die synde self gelykgestel. Dit is ontologies van aard – in teenstelling met moontlikheid wat slegs potensiaal verteenwoordig en (nog) nie werklik “is” nie.

As hierdie verhoogde status en hoër rangorde eers aan die werklikheid toegeken en aanvaar is, beteken dit dat die moontlikheid in alle opsigte en in alle verdere geledinge altyd tweede kom. Die moontlikheid word in die eerste plek vanuit die werklikheid bedink en gedefinieer. Die moontlike is niks anders as nog-nie-gerealiseerde-nie werklikheid. Die moontlikheid voer dus ’n soort skimbestaan in vergelyking met die werklikheid. Nie alles wat moontlik is, word werklikheid nie. Daarom kan die moontlikheid ook nie daarop aanspraak maak om as “syn”, dit wil sê as “bestaande” beskou te word nie. Hierdie voorreg kom slegs die werklikheid toe. “Syn” en “werklikheid” is – op die keper beskou – identies. Moontlikheid bly gevolglik steeds deur ’n wolk van negatiwiteit omring. Dit is ’n wolk van die ewige “nog-nie” en op hierdie onderskeid berus die ontologiese prioriteit van die werklikheid.

Hierdie prioriteit word verder versterk deur werklikheid met poiesis (“maak”, “doen”) te verbind.6 Die werklikheid word ver-werklik. Anders as die moontlikheid, kom dit tot stand deur ’n gebeurtenis, ’n daad, ’n “werk”. In hierdie sin is die werklikheid sowel die oorsprong as die doel van alles wat ontstaan – of soos Jüngel (421) dit stel: Die moontlikheid staan in ’n teleologiese verhouding tot die werklikheid. (Ons kom later weer terug na die vraag hoe moontlikheid verwerklik word.)

Volgens Jüngel het die skuif om aan die werklikheid prioriteit bo die moontlikheid toe te ken, verreikende gevolge op verskillende terreine (419). Sover dit teologie betref, raak dit die hart van die Nuwe Testamentiese verlossings- en regverdigingsleer.

Jüngel gaan dan voort om met groot vindingrykheid en erudisie ’n teologiese alternatief op Aristoteles se verstaan van die verhouding tussen moontlikheid en werklikheid te ontwikkel.7 Hy baseer hierdie alternatief (waar die moontlikheid nou prioriteit bo die werklikheid geniet) op drie pilare: eerstens ’n spesifieke interpretasie van die Kruis-gebeure as vergelding en plaasvervanging; tweedens, die Pauliniese regverdigingsleer waarvolgens geregtigheid geskenk en nie verdien word nie; en derdens deur die herskepping ook as ’n creatio ex nihilo te verstaan en nie as die voortsetting van die huidige bestel nie. Ek gaan nie verder in op hierdie gesofistikeerde teologiese beredenering nie.

Die probleem met die alternatief wat Jüngel voorstel, is nie die inherente logika van sy betoog nie, maar die beperkte reikwydte daarvan. Hy skryf vir ’n gehoor wat sy basiese teologiese uitgangspunte deel en wat die geldigheid van ’n teologiese verklaring aanvaar. Hy praat met gelowiges en mede-Christene, en nie met – om dit in die volksmond te sê – “Jood of Mohammedaan” nie. Met ander woorde, nie met diegene wat nie noodwendig (of liewer, meer waarskynlik) deur ’n teologiese motivering oortuig sal word nie.

Die vraag is egter: Kan hierdie voorgestelde ommekeer in denke wel vir ’n wyer gehoor vrugbaar gemaak word? Kan daar – sonder om dit van ’n spesifieke teologiese regverdiging afhanklik te maak – genoeg gemeenskaplike grond vir so ’n skuif gevind word? Om dit anders te stel: Hoe kan ons “vorentoe” beweeg na die moontlike, weg van die greep van die werklikheid wat in die verlede geanker is?

Die pleidooi vir ’n verandering na “toekomsgerigte” denke is nie iets nuuts nie.8 Maar word hierdie moontlikheid radikaal genoeg bedink? Beteken “toekomsgerigtheid” tog nie steeds dat die vertrekpunt die hede is nie (soos gevorm en in bane gelei deur die verlede) van waaruit “reikhalsend” na die toekoms uitgesien word? Vereis die ommekeer wat moontlikheid die voorrang bo werklikheid gee, nie ook ’n ewe radikale ommekeer wat beteken dat nie meer vanuit die hede na die toekoms nie, maar vanuit die toekoms terug na die hede gedink word nie? Dit is in hierdie konteks dat die rol van verbeelding belangrik word.

 

4. Die rol van verbeelding

Die oorgang na verbeelding is egter nie so eenvoudig nie. Verbeelding ly aan dieselfde “swak selfbeeld” as moontlikheid, naamlik dat dit met ’n ontkoppeling van die werklikheid geassosieer word. Vir baie beteken verbeelding ’n ontvlugting van die hede in die vorm van dagdrome of die bou van lugkastele. Saam daarmee beklee die begrip dieselfde laer rangorde as moontlikheid in vergelyking met werklikheid. Dit is die geval wanneer dit wat “verbeel(d)” word, gesien word as ’n af- of uitbeelding van dit wat reeds bestaan. Verbeelding is in hierdie geval iets sekondêrs, iets wat volg op die voorafgaande of die reeds bestaande en wat die kontoere van laasgenoemde volg.9 Vir Husserl was dit dus belangrik om tussen waarneming (perception) en verbeelding (imagination) te onderskei. Eersgenoemde neem die bestaande as vertrekpunt, laasgenoemde die moontlike. Kearney (1996:17) verduidelik:

To perceive my brother and to imagine my brother are two different ways of intending the same transcendent object. The intentional precept refers to the same object – my brother – as the intentional image; but the crucial difference is that the first intends him as real, the latter as unreal. In this way, phenomenology rescues imagination from its “naturalistic” confusion with perception, and restores it to its essential role as a power capable of intending the unreal as if it were real, the absent as if it were present, the possible as if it were actual. (Sy kursivering)

Ricoeur noem die soort verbeelding wat aan die bestaande gekoppel is, reproduktiewe verbeelding. Vir ons doel is dit egter belangrik om op ’n ander soort van verbeelding te fokus, naamlik produktiewe verbeelding.10

Om dit te doen moet ons egter teruggaan na ’n fundamentele insig van Husserl. Vir hom is intensionaliteit die kern van die menslike bewussyn.11 Die “images” waarvan “imagination” en dus die bewussyn leef, is nie afbeeldinge van wat reeds bestaan nie. Trouens, die “image” is nie “iets” op sigself wat ’n afsonderlike bestaan binne of buite die bewussyn voer nie. Dit is eerder die dryfkrag, die intensie self wat die bewussyn na buite rig en na optrede dring. In die woorde van Kearney (1966:13): “[T]he image is not a thing in consciousness, but an act of consciousness” (sy kursivering).12

As ons denke dus bevry word van die beperkinge wat ’n reproduktiewe verstaan van verbeelding steeds kniehalter, kan die produktiewe krag van die begrip in werking tree. “Imagination cannot reduce the world to a multitude of inner sensations” en “under no circumstances can the object intended be translated into an image-copy within the mind” (Kearney 1996:15). Só verstaan is verbeelding nie die herverpakking van die bestaande nie, maar het dit die potensiaal om werklik iets nuuts tot stand te bring – ’n nuutskepping in eie reg. Toegepas op die politieke terrein, beteken dit dat dekolonialisasie nie bloot die onafhanklikheid van eksterne magte beteken nie. Dit vereis “an act of thinking, of imagination” om ’n totaal ander bestel te bedink (Mamdani 2021:334).

Suid-Afrika het – volgens Mamdani – reeds so ’n visie van ’n alternatiewe bestel vir homself geformuleer en in die vorm van ’n nuwe grondwet as basis vir die toekoms aanvaar. Die reste van die voorkoloniale, koloniale en postkoloniale “werklikhede” word in hierdie visie opsygeskuif en deur ’n radikaal ander bestel vervang. Om dit te vermag is egter ook nuwe denke en denkpatrone nodig. Dit kan nie gebeur as die nuwe bewindhebbers probeer om die mislukte hede met koloniaal gevormde kategorieë en denkwyses te “transformeer” en steeds verbete die verdeling tussen “settlers” en “natives” te handhaaf nie. Hiervoor is dit nodig om almal as gemeenskaplike “survivors” te aanvaar en as gesamentlike oorlewendes die nuwe werklikheid sigbaar te maak deur in terme van die nuwe visie en die nuwe bestel op te tree en te handel.

Om enige misverstand te voorkom is dit belangrik om te beklemtoon dat die voorrang of “prioriteit” wat aan die moontlike toegeken word, nie ’n nuwe vorm van meerderwaardigheid of “superioriteit” beteken nie. Dit gaan nie hier oor ’n waarde-oordeel of -voordeel nie. Wat moontlik is, is nie noodwendig goed of beter nie. Trouens, dis net so goed moontlik om sleg as goed te doen – ook in die toekoms. Dit gaan hier oor ’n strategiese skuif wat daarop gemik is om die beperkinge wat die bestaande op ons denkwyse lê (tydelik) op te hef en die inhiberende greep wat die verlede steeds op die toekoms hou, te verslap. Die verandering van denk- en blik-rigting is die sleutel tot hierdie skuif wat die ontsluiting van nuwe moontlikhede – verby die hede en los van die verlede – in die eerste plek binne die gesigsveld bring.

Die eindpunt van die moontlike is daarom ook nie ’n wegbeweeg van die bestaande nie, maar ’n terugkeer na die harde werklikheid waarin ons lewe.13 Dit is immers ook die mikpunt van Ricoeur se redescription – dit gaan in die laaste instansie oor ’n herbeskrywing van die werklikheid. Dit vereis egter tyd en volharding. Om mekaar as mede-oorlewendes te aanvaar gaan nie die verskille van ras, klas, voorregte en welstand eensklaps soos mis voor die son laat verdwyn nie. Die moontlike verskaf wel ’n nuwe vertrekpunt om hierdie diepsnydende verdelings op ’n nuwe wyse te benader en by die eintlike vrae uit te kom, soos: Wat daarvan as dieselfde moontlikhede nie vir almal beskikbaar is nie? Hoe gaan ons hierdie uitdaging aanpak en gesamentlik ’n nuwe werklikheid help bou?

Aan die begin van die artikel is daarop gewys dat konsepte en denkpatrone slegs een van die faktore is wat tot die huidige krisis in Suid-Afrika aanleiding gegee het. Dit is inderdaad ’n komplekse situasie wat historiese, sosiale, ekonomiese en ideologiese wortels het. Maar help nog ’n analise van die oorsake of nog ’n verdere dokumentering van mislukkings en die uitwys van skuldiges ons enigsins verder? Die belangrike vraag vir gewone burgers is eerder wat hulle nou te doen staan en hoe verder opgetree behoort te word.

 

5. Verwerkliking deur handeling

Hiermee kom ons by die sluitende punt. Die moontlikheid (bevry van die verlede, van die bestaande en van die beperkinge van reproduktiewe denke) moet op ’n gegewe moment wél werklikheid word as dit die bestaande (en niegewenste) werklikheid wil vervang.

Hoe gebeur dit? Hoe gaan die (nog nie bestaande nie) moontlikheid oor in ’n werklikheid wat deur hierdie moontlikheid gestruktureer is en volgens die waardes en visie van hierdie moontlikheid werk? Deur eenvoudig hier en nou volgens hierdie waardes en visie te dink, op te tree en te leef. Dit is wat gebeur elke keer as iemand iewers in die land iets konkreets doen wat die stereotipes van die verlede deurbreek, wat uitreik oor grense heen, wat hande vat om dinge saam te doen, wat elke mens as mens respekteer en waardeer, en wat nuwe werklikhede en verhoudinge tot stand bring wat niemand as moontlik beskou het nie.

Dit gebeur reeds duisend keer elke dag in Suid-Afrika en dit moet nog baie duisende kere meer gebeur tot dit ’n magtige golf word wat op eie momentum voortrol. ’n Belangrike voorwaarde hiervoor is dat die burgers van die land nie langer vir “die regering” of enige ander redder wag nie, maar die skep van ’n nuwe werklikheid as ’n persoonlike verantwoordelikheid aanvaar en daadwerklik daarvolgens optree. Die swaai weg van die regering, owerhede en instansies na die burgerlike samelewing is daarom een van die gesondste tendense van die jongste tyd. Die toespraak van Imtiaz Sooliman, die leier van die Gift of the Givers op AgriSA se onlangse kongres, is een van die talle voorbeelde hiervan. Sooliman het die gehoor aangemoedig om eienaarskap van hul land terug te neem. Die land behoort immers nie aan die regering nie, maar aan die burgers van die land. “Selfs al maak ons net ’n verskil van 1% sal dit help om die land reg te ruk … Dit is belangrik om eenheid tussen alle gelowe, rasse en klasse te smee. Ons moet dinge saam doen. Ons moet hande vat en die land regruk” (Van der Westhuizen 2022. Sien ook Davids 2022; Kok 2022; en Maarman 2022).

Op die ou end kom dit neer op die persoonlike verbintenis en individuele optrede van elke landsburger – om dag vir dag klein treetjies te gee deur na mense in ons onmiddellike omgewing uit te reik en in die gees van sosiale solidariteit steen vir steen te bou aan ’n nuwe werklikheid waarvan die fondament reeds stewig in die Grondwet gelê is. Elke dag bring nuwe moontlikhede om ’n nuwe werklikheid te skep.

Verwerkliking vanuit die toekoms is daarom nooit ’n afgehandelde taak of ’n mylpaal wat bereik word en dan as ’n episode in die geskiedenis gefossileer word en so in die “werklikheid” van die verlede vasgevang word nie. Dit is ’n konstante en dinamiese proses wat elke geleentheid aangryp om in terme van en volgens die waardes van hierdie toekomstige moontlikheid op te tree.

 

Bibliografie

Aristoteles. Metaphysics. Volume I: Boeke 1–9. Vertaal deur Hugh Tredennick. Loeb Classical Library 271. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1933.

Ayyash, M.M. 2021. Book review of Mamdani’s Neither settler nor native. Mada al-Carmel. Arab Centre for Applied Social Research.

Davids, N. 2022. Out of place. An autoethnography of postcolonial citizenship. Kaapstad: African Minds.

Diawara, M., B. Lategan en J. Rüsen (reds.). 2010. Historical memory in Africa. Dealing with the past, reaching for the future in an intercultural context. New York: Berghahn Books.

Goosen, D. 2012. Radical immanence: An anomaly in the history of ideas. In Stoker en Van der Merwe (reds.) 2012.

Jüngel, E. 1969. Die Welt als Möglichkeit und Wirklichkeit. Zum ontologische Ansatz der Rechtfertigungslehre. Evangelische Theologie 29:417–42.

Kearney, R. 1991. Poetics of imagining. Londen: HarperCollins.

Klandermans, B., H. Kriesi en S. Tarrow (reds.). 1988. From structure to action: comparing social movement research across cultures. Greenwich: JAI Press.

Kok, A. 2022. Moenie op “die ander” fokus nie. Die Burger, 13 Oktober 2022.

Lategan, B.C. 1996. Imagination and transformation: Ricoeur and the role of imagination. Scriptura 58:213–32.

—. 2010. Remembering with the future in mind. In Diawara, Lategan en Rüsen (reds.) 2010.

Maarman, J. 2022. Krap landmyne versigtig oop. Die Burger, 3 Oktober 2022.

Mamdani, M. 2021. Neither settler nor native. The making and unmaking of permanent minorities. Johannesburg: Wits University Press.

Manguel, A. 2007. Homer’s the Iliad and the Odyssey. Londen: Atlantic Books.

Melucci, A. 1988. Getting involved: Identity and mobilization in social movements, in Klandermans, Kriesi en Tarrow (reds.) 1988.

Ngidi, S. 2021. Review: Mahmood Mamdani on the ‘non-national’ state. Mail & Guardian 20 Augustus 2021.

Nyamnjoh, F.B. 2016. #Rhodes must fall. Nibbling at resilient colonialism in South Africa. Bamenda: Langaa Research and Publishing.

Ray, S. 2021. Review: Neither settler nor native by Mahmood Mamdani. Hindustan Times, 14 Mei 2021.

Sharma, N. 2021. Mutually assured survival: Mahmood Mamdani’s call to decolonise the political and decriminalise justice. The Wire, 14 Mei 2021.

Smith, D.W. 2018. Phenomenology. The Stanford encyclopedia of philosophy. https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/phenomenology (14 November 2022 geraadpleeg).

Stoker, W. en W.L. van der Merwe (reds.) 2012. Looking beyond? Shifting views of transcendence in philosophy, theology, art, and politics. Amsterdam: Rudopi.

Van der Westhuizen, G. 2022. Vat die land terug, dit kán reggeruk word. Netwerk24, 14 Oktober 2022.

 

Eindnotas

1 Mamdani (2021).

2 Vgl. Nyamnjoh (2016:21–33) se analise van hoe Cecil John Rhodes as imperialis ook terselfdertyd ’n makwerekwere (inkommer/vreemdeling) was.

3 Bladsynommers tussen hakies in die res van hierdie afdeling verwys na Mamdani (2021).

4 Jüngel (1969). Die bladsynommers tussen hakies in die res van hierdie afdeling verwys na hierdie artikel.

5φανερὸν ὅτι πρότερον ἐνέργεια δυνάμεώς ἐστιν. Metaphysics 9.8, 1049b, 5.

6 Metaphysics 1049b:24–9; Jüngel (1969:421).

7 Jüngel se interpretasie van Aristoteles word nie algemeen aanvaar nie en so ook nie die voorrang wat hy aan die moontlike toeken nie. Goosen (2012:58) gaan byvoorbeeld van ’n baie nouer verband tussen moontlikheid en werklikheid uit en praat van die “ecstatic tension between possibility and actuality”. Hy waarsku voorts dat die klem op “pure possibility” uiteindelik die realisering daarvan onmoontlik maak. Sy fokus is egter op die verskil tussen transendensie en immanensie en die “obsession with origins” wat tot ’n gereduseerde mensbeeld by modernistiese en postmodernistiese denkers lei. In die laaste gedeelte van die artikel kom ek terug op die vraag hoe die moontlike wel werklikheid kan word.

8 Sien byvoorbeeld Lategan (2010).

9 Giambattista Vico het reeds in 1744 op die belangrike rol van verbeelding gewys en ook dat dit ’n tweërlei funksie kan vervul deur die bestaande óf reproduktief na te boots óf produktief te verander. “Memory has three different aspects: Memory when it remembers things, imagination when it alters or imitates them (my kursivering), and invention when it gives them a new turn or puts them into proper arrangement and relationship” – vgl. Manguel (2007:191). Vico bly egter steeds sterk Aristoteliaans deurdat hy die werklike nie as die beperking van die moontlike sien nie, maar as die stof vir die moontlike.

10 Vir ’n meer uitgebreide bespreking van Ricoeur se hermeneutiek van verbeelding, sien Lategan (1996:218–29).

11 Husserl vorm deel van ’n lang denktradisie. Op sy beurt het hy opeenvolgende geslagte van denkers beïnvloed wat strek van Heidegger, Sartre en Merleaux-Ponty tot Ricoeur, wat elkeen Husserl se idees op uiteenlopende wyse verder ontwikkel het (sien byvoorbeeld Smith 2018). Hier fokus ek op slegs één aspek van sy omvangryke denke.

12 Daar mag verskil van mening wees oor Kearney se spesifieke vertolking van Husserl. Die belangrike punt vir ons argument is egter die insig dat intensionaliteit nie deur die (bestaande) werklikheid bepaal of beperk word nie en dat “creative power” (1996:13) daardeur vrygestel word.

13 Goosen (2012:57) het gelyk dat daar ’n verarming plaasvind as die werklikheid in “pure possibility” vervlugtig word. Vir hom gaan dit egter om die verlies van transendensie en die “radical immanence” (59) waartoe modernistiese en postmodernistiese denke aanleiding gee. Ek glo ook nie dat die werklikheid tot blote immanensie gereduseer kan word nie, maar om ander redes. “Radical immanence” kan nooit slaag nie juis omdat die moontlike steeds prioriteit bo die werklike het en die werklike gevolglik nooit op die lang duur immanent in sigself geslote kan bly nie. My pleidooi is om die “ompad” wat die moontlike bied te benut deur eers uit die werklikheid soos dit is te tree om te besin hoe dit kan wees en om dan vanuit ’n ander invalshoek na die werklikheid terug te keer. Dit is nie ’n poging om weg te doen met “actuality as end” of om die spanning tussen “possibility and actuality” (58) op te hef nie, maar om hierdie spanning kreatief te benut.

 

Die fokusprent deur Manfred Antranias Zimmer by hierdie artikel is op Pixabay verkry.


LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.


The post Moontlikheid en werklikheid. Waarom kan Suid-Afrika (nog) nie die droom van ’n inklusiewe samelewing verwesenlik nie? appeared first on LitNet.

Possibility and reality. Why is South Africa (still) unable to realise the dream of an inclusive society?

$
0
0

Abstract

The article focuses on the question why South Africa – after almost three decades of an inclusive political dispensation – apparently still has not succeeded in building an inclusive society. Although there are examples of solidarity and co-operation across former divides, these seem sporadic and not of an enduring nature. Various factors have contributed to the present impasse. One of the factors that is not adequately taken into account is how inherited concepts and mental frameworks still hamstring the “new South Africa”. What is underestimated is the point of departure of this kind of thinking, the contours it follows, and especially the direction of its orientation.

To illustrate the problem, insights from Mahood Mandani’s recent book Neither settler nor native are taken as point of departure. Mamdani (a strong champion of decolonialisation himself) maintains that the process of decolonialisation has failed in many respects not only because of the behaviour of the new political regimes, but also because they took over (and still prolong) modes of thinking, social categories and concepts of citizenship moulded by the colonial era.

The categorisation of citizenship and models of state formation lie at the heart of the problem. For Mamdani, the historicity, mobility, and therefore non-permanency of social groups are of paramount importance – hence the subtitle of his book, “The making and unmaking of permanent minorities”. A hallmark of the worldwide colonisation process was the categorisation of citizenship based on external markers like race, ethnicity, or culture, which gave rise to the mistaken idea that these categories denote “natural” or permanent entities. The illusion of permanency is compounded by the concept of a nation-state which assumes that the borders of the state coincide with that of the nation and which forms the basis of all forms of nationalism.

Mamdani illustrates the negative effect of inherited colonial concepts on decolonialisation with reference to several contemporary examples. In the United States – despite the (later) achievements of the civil rights movement – the original populations were regarded as “nationals” (not citizens). Their descendants still have only limited rights. According to Mamdani, Hitler learned much from the American experience – not only with regard to its concept of Lebensraum, but also a layered understanding of citizenship (Staatsbürger, Staatsangehörige, Ausländer). The decision at Nuremberg to try individuals and to criminalise their transgressions, rather than focus on the political dispensation as such, exposed the problems of the nation-state. It is ironic that these problems were simply transposed to the state of Israel, where Jew and Palestinian are still locked in a seemingly unsolvable political impasse and where the claim that Israel is both a Jewish and a democratic state remains problematic.

In Sudan, the British colonial policy to divide and rule and the division between an “Arabic” north and an “African” south remains in place to a large extent and continues to define postcolonial politics. Ethnicity has received even more emphasis, especially in the south where it provides the most important basis for political mobilisation. The present situation stills reflects the ethnic, class and religious fragmentation of Sudan’s colonial past.

For Mamdani South Africa is the one exception where – despite the legacy of apartheid and the mistakes made during the transition – the Gordian knot was cut once and for all with a decisive break with the past and replaced with a unitary state which belongs to all its citizens on an equal basis. He calls it the “South African moment” where identities were uncoupled from external markers and from permanent majority and minority status. Perpetrators and victims were thus reconfigured as something altogether new: survivors.

These examples show how colonial concepts, strategies and structures linger on and continue to bedevil the decolonialising project. But if Mamdani is right that South Africa represents the exception where “survivors” of the previous dispensation formally enjoy the same rights on an equal basis before the law, the question becomes all the more urgent why social cohesion and solidarity are so sorely lacking.

In this regard the German theologian Eberhard Jüngel offers helpful insights. Based on his interpretation of Aristotle, he explains that “reality” has gained precedence over “possibility”. The latter carries less gravity than reality: What is possible is (still) not being realised. It is therefore not of the same weight as reality; it does not “exist” in the same way. It remains on the level of potentiality and consequently does not enjoy the same “ontological” status. Not all that is possible becomes reality. If we say: “Reality is …” we actually mean: “The truth is …” and in this way reality often becomes associated with what is true.

As Jüngel points out, giving priority to reality over possibility has far-reaching consequences. It means that reality (as both present and past) becomes the point of reference of what is possible in the future. If possibility is little more than not-yet-realised reality, the direction of orientation is backwards. In the context of decolonialisation this explains why frameworks, categories and modes of thinking characteristic of the colonial era in many instances still shape post-colonial realities.

Jüngel therefore proposes a reversal of priorities. Giving priority to the possible not only unshackles the stranglehold of present and past realities but releases the full potential of what is possible for the future. He then proceeds to provide a theological justification for this shift. The question is whether his approach can also be applied in other (secular) contexts.

For such a wider application the contribution of imagination becomes important. Imagination suffers from the same negative associations as possibility. It is often understood as a flight from reality or as mere speculation. Like possibility, it can be dominated by existing reality. This happens when imagination takes its cue from what already exists and the image is understood as a (secondary) depiction of this reality. As Kearney points out, the image is not a thing in consciousness, but an act of consciousness. This refers back to Husserl’s seminal work on consciousness and intentionality and his understanding of imagination as an intentional, dynamic act rather than static representation. Imagination thus has the potential to create something truly new. Applied to political processes, the implication is that decolonialisation should be far more than the liberation of oppression – it requires “an act of thinking, of imagination” (Mamdani) to create a totally new dispensation.

Giving priority to the possible does not imply a new form of superiority. What is possible is not necessarily better. It is, rather, a strategic move to escape (temporarily) from the predominance of present realities and from the grip of the past in order to unlock new possibilities for the future.

The ultimate goal of the possible is therefore not the abandonment of reality, but the return to the harsh world in which we live. That is also the objective of Ricoeur’s insistence on the “redescription of reality”. But this requires time and perseverance. Accepting one another as fellow survivors will not make the divisions of race, class and privilege disappear overnight. But it does provide a different starting point from which to approach these conundrums and to reach even deeper to more fundamental questions, like: What if the same possibilities are not available to all?

But how is possibility turned into (a new) reality? Simply by thinking, acting and living together in terms of the vision and values of an inclusive society – a vision which according to Mamdani the country has already envisaged in the “South African moment”. Possibility becomes reality through action. It is already happening at grassroots level when fellow citizens reach across existing divides to create new bonds in respect for and the strengthening of the common humanity they all share. Each day brings new possibilities to build a new reality.

The concretisation of the possible is therefore never a completed task. It is an ongoing and dynamic process which utilises every opportunity to act in terms of an envisaged future possibility.

Keywords: decolonialisation; imagination; Jüngel; Mamdani; possibility; racial categories; reality; social cohesion; transformation

Lees die volledige artikel in Afrikaans

Moontlikheid en werklikheid. Waarom kan Suid-Afrika (nog) nie die droom van ’n inklusiewe samelewing verwesenlik nie?

The post Possibility and reality. Why is South Africa (still) unable to realise the dream of an inclusive society? appeared first on LitNet.

Nuut by Protea: Die reis deur SD Fourie

$
0
0

Mariza, ’n bekende historiese romanskrywer, het haar woorde verloor nadat ’n brand haar huis byna in puin gelê het. Daarna sterf haar man en nou, ’n jaar later, haar Jack Russell wat 16 jaar haar metgesel was.

Sy ontmoet Joubert Hofmeyr, en hulle vertrek op ’n reis na die Kgalagadi: Sy om haar woorde terug te kry en hy om meer vir sy navorsing oor sy voorgeslag se skades en skandes by haar uit te vind.

Die twee besef dat hul verlede ’n komplekse verweefdheid met mekaar het.

Mariza en Joubert verskil soms, is ’n klankbord vir mekaar en ryg mekaar se stories aanmekaar, maar besef dat die verlede soms jou toekoms bepaal.

Die goue draad deur die storie van vyf geslagte vroue is dat hul probleme universeel is. Dat die kollektiewe geheue van die vroue mekaar van geslag tot geslag beïnvloed.

Die reis is alles is nie so eenvoudig nie. Dit is die medereisigers wat alles die moeite werd maak. Selfs die voorgeslagte oor eeue heen.

Klik hier vir nog inligting oor dié publikasie.

The post Nuut by Protea: <i>Die reis</i> deur SD Fourie appeared first on LitNet.

Nuut by Protea: Plaas se prys deur Willemien du Preez

$
0
0

Die verteller en haar man, Liefie, besluit om digby aftrede hulle lewe in die stad agter te laat en ’n plaas naby Greyton te koop. Hulle word verlei deur die blou berge en plattelandse idille. Wanneer hulle eers daar woon, word hulle egter ontnugter deur die werklikheid van die plaaslewe. Daar is ’n prys te betaal vir die mooi prentjies waarna gehunker word. Gif wat blom, plant, vrug en dier perfek vir die mark laat gedy sodat die landskap sag op die oog val, terwyl die versweë giwwe in die samelewing ook uitgespit word. Die alewige wind en vragmotors wat stof na die huis toe laat waai, teister hulle en stof word amper ’n soort hoofkarakter in die verhaal. Liefie sukkel om die boerdery winsgewend te maak, terwyl die verteller tevergeefs met die bouers stoei om die plaashuis in haar droomhuis te omskep (en tevergeefs skoonmaak aan die stof!).

Die skrywer het ’n uitstekende waarnemingsvermoë en die beskrywing van die swaarkry en gesukkel op die plaas  word verweef  met ’n fyn sin vir humor. Die leser word ingetrek in die wêreld van die verteller, Liefie en hulle hond, Saar – asook hulle bure en die plaaswerkers.

Klik hier vir nog inligting oor dié publikasie.

The post Nuut by Protea: <i>Plaas se prys</i> deur Willemien du Preez appeared first on LitNet.

New from The Grasped Image: The John and Ntombi story by John Carneson

$
0
0

John Carneson was born into an activist family in South Africa in 1951. He graduated form the LSE in 1975 and later acquired a PhD. He has taught in Portugal, Mozambique, Tanzania and the UK, returning from exile with Ntombi to South Africa in 1993. After lecturing he held increasingly senior government posts until retiring. He and Ntombi have two children, Busi and Sipho. In 2021 he was awarded an MA in creative writing. Going forward he will focus on his writing, photography and his online business, TheGraspedImage.com. And of course, on Ntombi.

“ I found that the author’s voice came through in a lively way and he captured the personality and presence of Ntombi. There is a certain coherence and the vignettes are laced with his particular quirky, self-deprecating humour.”

Click here for more information about this publication.

The post New from The Grasped Image: <i>The John and Ntombi story</i> by John Carneson appeared first on LitNet.

Suid-Afrika: een groot tuisland

$
0
0

Boekomslag: verskaf

Dertig jaar gelede is die Rapportprys vir niefiksie vir Die Derde Oorlog teen Mapoch aan my toegeken. Die prysgeld was welkom, want ek het in die skuld geraak met die skryf daarvan, en in 1992 was R7 500 baie geld – dit was die ruimste pryse in die land – maar groter nog was die verligting, dat ek nou ’n streep onder ’n tydperk in my lewe kon trek. Ek hoef nie meer oor apartheid of vir die struggle te skryf nie! Ek wou die wêreld gaan verken.

Toe ek sukkel om die boek in Engels uitgegee te kry, het ek nie te hard baklei daarvoor nie. Ad Donker, wie se uitgewery voor in die stryd met die publikasie van Engelse dissidente boeke was, was gaande daaroor en het ’n kontrak gestuur. Ek het egter nagelaat om dit te teken, en toe hy kort daarna sterf, was die konserwatiewe Jonathan Ball, wat Ad Donker Publishers gekoop het, nie vreeslik proaktief om sy nalatenskap voort te sit nie. Buitendien, het hy verklaar, niemand stel meer in tuislande belang nie.

Ek het ook so gedink. Die grootste impak is gemaak deur die deel in die boek oor die 19de eeu in die aanloop tot die tweede oorlog teen Mapoch, soos die ZAR se mense die twee Ndebele-stamme, die Ndzundza en die Manala, genoem het na hul groot opperhoof van die 1840’s, Mabhogo. Hy het ’n wit setlaarmag in die eerste oorlog verslaan. Oorlogstories werk altyd beter.

Die ander twee dele handel oor die res van die Ndebele-geskiedenis, insluitende die stigting van die tuisland van KwaNdebele in die 1970’s tot net ná die mislukking van die apartheidstaat se geheime veldtog van terreur teen die koningshuis en sy ondersteuners in 1988, toe ANC-lede vir die eerste keer aan ’n verkiesing in Suid-Afrika deelgeneem het. Daar was te veel tuisland en te min Nuwe Suid-Afrika.

.............
Die ander twee dele handel oor die res van die Ndebele-geskiedenis, insluitende die stigting van die tuisland van KwaNdebele in die 1970’s tot net ná die mislukking van die apartheidstaat se geheime veldtog van terreur teen die koningshuis en sy ondersteuners in 1988, toe ANC-lede vir die eerste keer aan ’n verkiesing in Suid-Afrika deelgeneem het. Daar was te veel tuisland en te min Nuwe Suid-Afrika.
...............

Twee klassieke boeke werk met materiaal uit KwaNdebele, Joseph Lelyveld se reportage in Move your shadow en David Goldblatt se fotografie in The Transported. Maar beide het omgedraai by die laaste busterminus van die reusagtige vloot Putco-busse wat werkers vir 20 uur van die dag na en van Pretoria aangery het; die res van die tuisland het gemarginaliseer gebly. In die jare hierna het Tafelberg ingestem tot publikasie van my eie Engelse vertaling, mits ek allerhande ekstra werk doen, en soos Lelyveld en Goldblatt het ek gereken die kool was die sous nie werd nie.

Helaas, nou weet ek van beter. Vandag is die “Nuwe Suid-Afrika” lankal daarmee heen en al wat ek sien, is tuisland, oral om my. Suid-Afrika is een groot KwaNdebele. In die 1980’s het stories uit KwaNdebele die wêreld verstom, as die kleinste en mees onvolhoubare tuisland was dit sinoniem met die absurde aard van afsonderlike ontwikkeling. ’n Minister het verklaar ’n Ndebele sal nog eendag maan toe gaan. Afvalliges is gestraf deur hulle op seepvloere onder swepe te laat dans. Enigiemand met ’n Afro-haarstyl is ondervra as ’n vermeende comrade. Toe PW Botha se sentrale regering nie wapens wou uitdeel aan “kitskonstabels” nie, het hulle met pikstele geparadeer.

Dertig jaar later is die vlak van absurditeit in die land as geheel nie laer nie, inteendeel. Die president veg om sy politieke lewe, want hy steek geld in ’n rusbank weg. Transnet is in ’n gemors nadat hy lokomotiewe vir die verkeerde spoorwydte bestel het. ’n SAUK-baas verklaar hy is korrup, maar dis goed vir almal. Eskom het die land se toekoms verkoop aan Japans-Amerikaanse spekskieters oor skoon steenkool. “Only in Mzansi” is al amper ’n slagspreuk vir toerisme. 

............
Dertig jaar later is die vlak van absurditeit in die land as geheel nie laer nie. Allermins. Die president veg om sy politieke lewe, want hy steek geld in ’n rusbank weg. Transnet is in ’n gemors nadat hy lokomotiewe vir die verkeerde spoorwydte bestel het. ’n SAUK-baas verklaar hy is korrup, maar dis goed vir almal. Eskom het die land se toekoms verkoop aan Japans-Amerikaanse spekskieters oor skoon steenkool. “Only in Mzansi” is al amper ’n slagspreuk vir toerisme. 
.............

Ek bevind my in ’n soortgelyke toestand as 30 jaar gelede, nie soseer van ontnugtering nie as van herontdekking. Destyds was ek nie veronderstel om ’n boek oor KwaNdebele te skryf nie. As ’n direkteur van Taurus en ook joernalis het my bydraes wel gegraviteer na meer politiese werke; ek het gevoel my kamerade in die akademie was geneig om sensuur bloot as a ’n literêre ding te sien, terwyl apartheid een hele, massiewe oefening in sensuur van swart mense in ons lewens was. Ons het mekaar ook nie verstaan oor bemarking nie; ek het gevoel ons doen gans te min. Op ’n kol is ek selfs verbied om met die pers te praat  – my eie kollegas! – nadat ek in ’n aanval van deursigtigheid tydens ’n onderhoud verklaar het Taurus maak nie juis hond haaraf teen die staat nie. Ook was ek erg ongemaklik oor die gebruik om vergaderings met ’n rassistiese grap te open, al kon ek wegkom deur “porra”-stories aan te dra.

Ek het rondgeloop op soek na materiaal en by Brian Currin van Lawyers for Human Rights beland, ’n onbesonge held wat later een van die argitekte van die Waarheidskommissie sou word. Dit was nie moeilik om hom oor te haal om ’n pak dokumente aan my te gee nie oor die moord op die polisieman Richard Motasi deur wat soos ’n moordbende gelyk het.

Ek het dit bo-aan ’n lys van projekte vir myself geplaas om op ’n vergadering te bespreek. Toe ek dit voorlê, en die Motasi-saak uiteensit, het John Miles verklaar: “Ek sal dit doen.” Ek wou nog teëstribbel, dit was dan my lys van take, maar dinge was nie lekker tussen ons nie, en ek het in ’n flits ’n kans tot groter harmonie gesien. Maar die konsternasie op my gesig was seker duidelik, en Miles het bygevoeg: “Jy gee nie om nie, nè?”

“Nee,” het ek gesê, en die stel dokumente in hul inkopiesak wat ek saamgebring het, net so aan hom oorhandig. Dit het uiteindelik Kroniek uit die Doofpot geword.

Ek het aanbeweeg na die tweede projek op my lys: ’n inligtingsboekie in Afrikaans oor die vakbonde. Ek is na Cosatu se hoofkwartier, maar niemand wou met my praat nie. Daar was ’n eienaardige atmosfeer van vrees en verstarring, geen werk was aan die gang nie. Naderhand het ek by ’n saal uitgekom waar drie gelate mans op ’n verhoog gesit het. As die enigste wit mens daar het die voorsitter my van die verhoog af gevra wat ek daar maak. “Press,” het ek van agter geroep, waarop ek uitgeboender is. Die volgende dag het die aaklige waarheid bekend geword: die mans was besig om verhoor te word op aanklagte van verraad en is later die dag tussen mynhope langs Johannesburg se ikoniese Top Star-inry gehalssnoer.

Dus die derde onderwerp op my lysie: KwaNdebele, en die waas van geheimhouding rondom gebeure daar. As die “mees tradisionele”-tuisland het die koningshuis onafhanklikheid verwerp, en ek het gedag ons almal behoort te weet presies waarom. Die lus het egter ontbreek, en ek was besig om te knies oor die Motasi-storie. Currin stel my toe egter voor aan Mighty Mgidi, ’n werker in sy kantoor wat uit KwaNdebele gevlug het, waar hy die klerk van die tradisionele owerheid was.

Mighty en ek het uit die staanspoor gekliek, en hy het goed verstaan wat ’n skrywer nodig gehad het. Maar eers wou ek ’n hoofstukkie oor die geskiedenis skryf, en ek het dit in Tukkies se argiewe gaan soek. Daar het ek ontdek die Ndebele-geskiedenis was net so weggesteek as die tuisland.

 Daar was selfs ’n skandaal daaroor. Albert van Jaarsveld, seun van die welbekende FA van Jaarsveld, se MA-verhandeling oor die 19de eeuse oorloë teen die Ndebele is afgekeur deur Tukkies, maar daarna het Rhodes-universiteit ’n MA met lof aan hom toegeken. Die vet was in my vuur. Albert het my toegelaat om al sy materiaal te gebruik, het foto’s gestuur en wenke verskaf vir my eie navorsing in Tukkies se biblioteek, in die “Mingebruikte”-afdeling, eintlik ’n eufemisme vir “sensuur”.

My opoffering was verniet. My Taurus-kamerade het ’n hele lys aanklagte opgestel en wou dit aan my voorlê met die oog op afdanking. Self was ek nie van blaam te onthef nie, ek was te aggressief en het nie in goeie maniere geglo nie, maar ek het hulle voorgespring en bedank. Teen daardie tyd het my eie lysie besware die gewoonte ingesluit dat skaars geld van oorsee bestee word op ’n oorsese reis deur een van ons, kwansuis om donateurs te gaan besoek. Die afkeuring van ’n werk deur my boesemvriend, Harry Kalmer, het ook nie gehelp nie.

Maar tydens die Watervalberaad met die ANC in Zimbabwe het ek en Ronel Scheffer gesels en haar werkgewer, Idasa, het tussenbeide getree as borg. Dit kon nou groei van iets skaars meer as ’n pamflet na ’n uitgebreide navorsingsprojek. Weens ’n misverstand was dit die enigste Afrikaanse boek wat Idasa sou uitgee. 

Hierdie relaas is van toepassing op vandag omdat ek dieselfde verskuildheid van gebeure en politiese neigings ervaar as toe. ’n Paar toevallighede moes plaasvind voor ek die volle, fassinerende verhaal teësinnig kon uitkrap en so half per abuis genoeg geld kon kry om alles behoorlik na te vors  – die destydse gebeure, verskuil agter ’n polisiekordon om KwaNdebele en die geskiedkundige gebeure, verskuil agter nie net ’n akademiese gordyn nie, maar ook die aktiewe geheimhouding deur die ZAR en die Britse koloniale regering.

..........
Vandag is die gordyn weer daar. Net soos die nasionaliste die Ndebele aanvanklik nie erken het nie, erken die ANC die koningshuis nie, en probeer hy die de facto-tuisland wegwens.
................

Vandag is die gordyn weer daar. Net soos die nasionaliste die Ndebele aanvanklik nie erken het nie, erken die ANC die koningshuis nie, en probeer hy die de facto-tuisland wegwens. Kort ná die 1994-omwenteling het ANC-politici verklaar dat KwaNdebele “ontbind” sou word en Mac Maharaj, die minister van vervoer, het hom beywer om subsidies vir die vervoerdienste na Gauteng te staak.

Daardie subsidies bestaan vandag nog. Die pad na Pretoria, Molotoweg, is bekend as die “Pad van die Dood”, weens die talle motor- en busongelukke. Elke kort-kort is daar ’n nuwe plan om die pad te verbreed of te probeer beveilig, en daar is nou al vir ’n dekade lank praatjies oor ’n sneltrein. KwaNdebele het gekom om te bly, maar veel meer weet ons nie. Dit haal net die nuus wanneer sy leeutemmer-sokkerspan, TS Galaxy, die een of ander groot stedelike klub verslaan.

Die gebied, nou sonder naam, en sy bewoners hoort tot ’n nuwe, uitgebreide netwerk van ou tuislandkolle, honderde der honderde plakkerskampe, agterplaasjapies in die townships en gekaapte geboue in die middestede  – mense wat meestal onder die broodlyn en die datalyn leef, mense sonder stem, of liewer mense wat net een stem vir ’n paar sekondes lank elke twee jaar of so het, wanneer plaaslike of nasionale verkiesings plaasvind. 

Dit alles is gewortel in die gebeure amper presies 140 jaar gelede. As enigiemand nog twyfel dat wit kultuur, en spesifiek Afrikanerkultuur op die onderwerping van swart mense rus, hoef jy net na die verhaal van Mampuru te kyk. Ja, die man wat aan ons die naam “mampoer” nagelaat het, daardie essensiële bestanddeel van die rasegte boerebraai.     

Kroonprins Mampuru het in die laat-1870’s uit Sekhukhuneland gevlug nadat sy uitgebreide familie in botsings oor koninklike opvolging uitgewis is. Die Ndebele-regent, Nyabela, het geweier om hom aan die ZAR te oorhandig, en hom op grond toegewys om sy mense te vestig. Die ZAR het dit ’n “locatie” genoem. Die tweede oorlog teen Mapoch het gevolg, geveg met loopgrawe en tonnels aan beide kante en die eerste pantserwa in Suid-Afrika. Naburige swart groepe is gekoöpteer met beloftes van beeste en grond.

Die Ndebele se gebied is in ’n Kimberley-styl stormloop na kleims onder die ZAR-burgers verdeel en die twee stamleiers is ter dood veroordeel. Een is in Pretoria gehang, op ’n plek waar die Kgosi Mampuru-hoësekuriteitstronk nou is. Nyabela is 17 jaar tronk toe, die Nelson Mandela van die 19de eeu.

Nog 16 veldtogte het dieselfde patroon gevolg: stamme op die ZAR se “locatie-lys” is tot rebellie aangespoor, dit is tot hoogverraad verklaar en in verskroeide aarde beleërings is die stamme uiteengejaag en hul grond ingepalm. Die oorlewendes is met oorlogsboetes belas, wat hulle met jare se arbeid op wit plase kon terugbetaal. Hulle was de facto slawe. Kommando’s is op die been gebring om hulle op die plase te probeer hou met ’n rits passe. Desondanks het mense na die dorpe en stede gestroom, waar hul plakkerskampe ook “lokasies” genoem is.

In Britse kolonies rondom die ZAR is soortgelyke strategieë van aanhitsing tot “hoogverraad” gevolg. Teen die tyd dat die Britte teen die Boere gedraai het en dieselfde op hulle toegepas het, in ’n grondgryp wat deur die 20ste eeu se eerste konsentrasiekampe aangehelp is, en uiteindelik geëindig het met die stigting van die Unie van SA, het alle eiendom behalwe sowat 7% aan wit mense behoort. 

In die oorblywende reservate is die opstandige opperhoofde vervang met valses. Lank daarna is hierdie verdere verdeeldheid onder tuislandburgers sinies deur die apartheidbeplanners in hul verdeel-en-heers-strategie uitgebuit. Vandag is daar botsende aansprake van valse en egte stamme en hul leiers, wat lei tot onteiende grond wat beset word deur mense wat nie geskik is vir boerdery nie, een van die hoofredes vir die mislukking van grondhervorming.

KwaNdebele was nie veronderstel om te bestaan nie of alleen as ’n “weekend special”. Dit was nie oorspronklik op die Nasionale Party se lys van tuislande nie, aangesien die Ndebele-stamme – bestaande uit die Ndzundza en die Manala – as te klein beskou is en anders as ander “volkere” nie op hul tradisionele grondgebiede gewoon het nie.

Maar die kenmerkende patrone wat ’n handjievol kreatiewe vrouekunstenaars op die mure van hul gemoderniseerde vierkantige huise geskilder het, is deur nasionalistiese propagandiste toegeëien as demonstrasie van diepgewortelde etniese verskille onder swart mense, en so het hulle op die laaste oomblik tuislandstatus gebaseer op eiendomme rondom die “koninklike kraal” by Siyabuswa gekry. Die koningshuis het vir jare lank ondergronds van plaas tot plaas beweeg en die grond uiteindelik self gekoop.

Omdat KwaNdebele ’n gefabriseerde reservaat was, gesetel in die niemandsland van die sentraal-Transvaal van die 1970’s, iewers tussen onbenullige dorpe soos Marble Hall en Bronkhorstspruit, het dit ’n stortingsterrein vir apartheid geword. Wie ook al nie by die regering se klassifikasie van “volkere” ingepas het nie, is eenvoudig daar afgelaai. Gou het allerhande mense wat nie wou inpas nie, soos bendes en vlugtelinge voor die gereg, hulle ook daarheen gewend. Die koningshuis het hom dit laat welgeval en selfs verder gegaan en die gebied oop verklaar vir enigiemand wat wou kom. Teen hierdie agtergrond het dit sy aanvanklike steun vir onafhanklikheid teruggetrek.

’n Marionetregering is aangestel en die veiligheidspolisie is op die koninklike familie losgelaat. Afvalliges, waaronder uiteindelik die koning se twee seuns, is tronk toe gestuur of vervolg in ’n gewelddadige veldtog van terreur deur ’n tuislandmilisie, wat eers geëindig het toe die leier daarvan, Piet Ntuli, deur ’n polisiemoordbende vermoor is, waarskynlik die enigste sodanige moord wat as “goed” bestempel kan word. Die tuislandregering se vervolging van sy eie mense was so irrasioneel en buitensporig dat vele lede van die nasionale polisie, intelligensiediens en die weermag teen hom gedraai het.

Ek het by die diepverskanste departement van bantoesake in Pretoria ingesmokkel, maar ’n doodloopstraat bereik toe ’n senior amptenaar weier om sekere dokumente aan my te gee. Gefrustreerd het ek ’n anti-apartheidvloermoer gegooi, maar in plaas daarvan om sekuriteit te bel, het hy my gevra wat die titel van my boek gaan wees. Toe ek die woord “oorlog” gebruik, het hy my vermaan: Waarom het ek dit nie van die begin af gesê nie? Hy het gedink ek is net nog ’n Nat-ondersteunende navorser wat probeer om ’n PhD te kry.

Ja, het hy gesê, die optrede teen die koninklikes was ’n oorlog, maar hy kon dit nie waag om dit so te noem nie, want hy sou verplaas word. Hy het my ’n vertroulike “blou boek” uit die 1920’s uit die spesiale argiewe gewys. Tot op daardie tydstip het verskeie Unieregerings probeer om die “naturellereservate” uit te brei, in die besef dat 7% net te min was om enige separatistiese beleid te laat werk. Maar die verskillende kaarte van regoor die land het gewys hoe hulle oor en oor deur een noodlottige gebrek gestuit is: die baie ersatz-hoofmanne en selfs hele gefabriseerde stamme wat aanspraak gemaak het op antieke grond.

Dit was ook die geval in KwaNdebele in die 1980’s se rits noodtoestande. In hierdie omstandighede het chaos geheers en het almal teen mekaar te velde getrek. KwaNdebele was die gebied waar die meeste halssnoermoorde tydens die jare van die noodtoestande gepleeg is, tussen 300 en 400, en dit het selde oor die struggle gegaan.

Een van die raaisels was die ondersteuning wat die tuislandregering geniet het, ten spyte van die duidelike minagting onder die inwoners daarvoor. Die Ndebele-koning was ’n geliefde man en sy seuns, die “twee prinse”, is wyd geëer. Maar lede van die tuislandparlement het steeds ander kandidate as hoofde van die marionetregering ingestem. Ek het die naaste aan begrip gekom toe Mighty verduidelik: Eendag sien jy hierdie ou op sy fiets verbykom, en die volgende dag in ’n Merc en jy weet ...

Daar was ’n massiewe gaping tussen die onstuimige, permanente vlugtelingbestaan van die tuislandbewoner en die enorme wortels wat deur die apartheidstaat voor aspirantpolitici gehang is. Dit was openlik in sy begeerte, kom wat wil, om ’n swart middelklas te skep as bolwerk teen andersdenkendes en tradisionele groepe.

............
Daar was ’n massiewe gaping tussen die onstuimige, permanente vlugtelingbestaan van die tuislandbewoner en die enorme wortels wat deur die apartheidstaat voor aspirantpolitici gehang is. Dit was openlik in sy begeerte, kom wat wil, om ’n swart middelklas te skep as bolwerk teen andersdenkendes en tradisionele groepe.
.............

Die korrupsie het beide kante toe gesny. Wit entrepreneurs het frontmaatskappye in die tuislande op die been gebring waarmee hulle tientalle miljoene rande gewas het, dikwels met behulp van kanale en verbindings wat deur geheime Afrikaner- en Engelse organisasies gefasiliteer is. Ek het ’n Hoëveld-wingerd besoek waar die wyn nog in geheime vate was, nie beskikbaar vir besigtiging nie, laat staan nog proe. Die kantoor het bestaan uit verskeie manlike bestuurders en dosyne vroulike tiksters wat geheimsinnige take agter kletterende tikmasjiene verrig het.

Volledige begrip het egter eers gekom ná ’n diep duik in die vlakwater van die kleinste tuisland se politiek. Die sentrale regering het by wyse van “konsolidasie” grond by die tuislande gevoeg deur plase in wit besit te onteien, teen ruim vergoeding. Behalwe dat dit nog ’n turbine vir korrupsie was – veral vir lede van geheime organisasies wat gou plase opgekoop het – was die beleid dat net mense wat nie lede van tradisionele stelsels was nie, in die nuutgeskepte kiesafdelings as kandidate vir die betrokke tuislandregering kon staan.

Die skep van geskikte kandidate vir tuislandelites was werklik die doel met die “grensnywerhede”, die gesubsidieerde ondernemings wat opgerig is in tuislandgebiede aangrensend aan grond in wit besit. Swart Ekonomiese Bemagtiging is nie deur die post-1994-ANC en sy Big Business-adviseurs ontwerp nie, maar deur die Nasionale Party.

Die KwaNdebele-middelklas het wel ontstaan, maar hulle het oor die veld gesluip na geheime huise in townships soos Vosloorus en Mabopane, en nie baie jare later nie het hulle ’n hulpbron vir kaderontplooiing deur die ANC geword. Die Natte het tereg geglo dat daar ’n mate van antagonisme tussen die middelklasse en die koninklikes sou wees, maar hulle het eersgenoemde se beweeglikheid geringgeskat. 

In hierdie omgewing van valsheid en dubbelslagtigheid wat oor geslagte strek, het die meer intelligente mense van KwaNdebele geen gewetenswroeging ervaar om hul lojaliteit van en na die Natte en die tuislandregering te verskuif nie. Dit was ook nog altyd ’n toevlugsoord vir bendelede, nie net weens die koninklikes se oopdeurbeleid nie, maar omdat dit as ’n stortingsterrein vir gedwonge verskuiwings van regoor die destydse Transvaal moeilik was om enigiemand op te spoor.

Al wat getel het, was oorlewing. Byna almal in KwaNdebele het ’n tweede of selfs derde identiteit gehad. Een jongeling het diens gedoen as toyi-toyi comrade en SAUK-propagandis. Iemand het my in alle erns gevra of ek eintlik ’n Indiese dokter is. Die koning self was ’n klandestiene vragmotorbestuurder in sy jeug. Wit polisie en weermaglede het in die geheim die koninklike huis se saak begin steun. Toe die gehate brig Hertzog Lerm as polisiehoof aangestel word, is ’n moordbende op hom en sy polisiemanseun gesit – maar hulle het hulle met ’n ander pa en seun verwar en dié twee vermoor.

Skuilname en spotname het mitiese afmetings aangeneem. Die koning is die Inyanga, die Krokodil, genoem; die grootbaas volgens wet van hulle almal, destydse president PW Botha was bekend as die Groot Krokodil. Die titel van my Engelse vertaling was The Wars of the Crocodile Kings

Vandag word die verskuiwende identiteite wat apartheid genoodsaak het, deur die internet en sosiale media voorgeskryf; ’n mens kan redeneer dat dit ’n nuwe fase van Westerse kolonialisme is wat soortgelyke verwoesting weens die verdeling van gemeenskappe teweeg bring. In plaas daarvan dat SA ’n gelykmakende, oopgestelde republiek geword het, lyk dit asof verdeeldheid net groter is. 

.............
Vandag word die verskuiwende identiteite wat apartheid genoodsaak het, deur die internet en sosiale media voorgeskryf; ’n mens kan redeneer dat dit ’n nuwe fase van Westerse kolonialisme is wat soortgelyke verwoesting weens die verdeling van gemeenskappe teweeg bring. In plaas daarvan dat SA ’n gelykmakende, oopgestelde republiek geword het, lyk dit asof verdeeldheid net groter is. 
................

Die enorme gaping tussen dié wat het en nie het nie, bestaan steeds, maar nou oral op nasionale skaal. Aan die een kant mense wat uitgeput en liggaamlik aangetas is deur honger, aan die ander kant ’n elite waarin ’n bietjie Engels en beheer van nuwe sjibbolette, hierdie keer vulgêr-Marxisties in plaas van etniese slagspreuke, jou toegang tot ’n winsgewende loopbaan as ’n kader kan besorg. Daardie gaping dryf steeds ’n etiek waarin die redding van jou gesin, stam of identiteitsgroep van uitmergelende armoede, maklik die Westerse etiek van administratiewe doeltreffendheid en die besuinigingskodes van ’n korporatiewe ekonomie troef. Grensnywerheidsubsidies is vervang met Swart Ekonomiese Bemagtiging en uitbuiting deur apartheid se wit aasvoëls is nou uitkontraktering aan “konsultante” deur omgekoopte kaders. Dikwels dieselfde mense as tydens die NP-bewind, of hul kinders. Net soos in die KwaNdebele van destyds word opstande byna daagliks met geweld onderdruk. Waar bendes daarheen gekom het om skuiling te soek, gebruik al meer internasionale bendes Suid-Afrika as ’n sleutelnode.

Dis nie vir my ’n groot raaisel waarom arm mense bly stem vir die ANC en sy skynheilige uitbuiters nie. Soos die tuislandregering beteken die nasionale regering niks vir hulle nie, dit speel nie veel van ’n rol in hul lewens nie. Maar elke vier jaar is dit tog die bietjie moeite werd om minstens die mense in te stem by wie jy die grootste kans het om iets onder die tafel te kry. 

In hierdie omstandighede is dit nie wys om te veel na jou of jou gesin se herkoms in plekke soos KwaNdebele te verwys nie. Of selfs die woord “tuisland” te gebruik nie. In daardie gebiede op 13% van die grond woon 25% van SA se bevolking nog, maar hulle tel nie, soos in die verlede is hulle oortollige mense van wie ons baie min weet. Ook die mense in die plakkerskampe aan die uithoeke van ons stede tel nie, baie van hulle kom uit hedendaagse tuislande soos Zimbabwe, Mosambiek en Malawi. Maklik die helfte van die bevolking leef in ’n waas van geheimhouding wat joernaliste en skrywers, soos ek dertig jaar gelede, net toevallig en vir ’n paar oomblikke kan deurpriem.

 

The post Suid-Afrika: een groot tuisland appeared first on LitNet.


Nuut by Protea: Roman deur Cas Wepener

$
0
0

Die “roman” in die titel verwys na ’n spinnekop of baardskeerder, wat die teenwoordigheid van onheil, boosheid en gevaar verteenwoordig. Die Klein Karoo se berugte reeksmoordenaar, Gert Bloubaard Swanepoel, het in die 1800’s op die spogplaas Rietfontein in die Attaquas tussen Oudtshoorn en Calitzdorp geboer. Swanepoel se pa was ’n siener wat glo met ’n halwe helm gebore is. Hy het groot onheil gesien voor Gert se geboorte. Sy ma was ’n wrede, ongenaakbare en sadistiese mens wat plaaswerkers se kinders se mangels uitgeskep het met ’n rooiwarm teelepel, sonder enige verdowing.
Danie Gouws, akademikus van Stellenbosch, vertoef in die Klein Karoo om navorsing te doen oor kulturele gebruike en erfgoed. Waarin hy hom egter vasloop, is die spook van Gert Swanepoel: “Wat Danie Gouws nog nie weet nie, is dat Gert hom gister al sien aankom het toe hy in die pas oor die Gamka gery het.”

Want, in die woorde van die oplettende, diepsinnige petroljoggie Willem Marsman: “As jy klippers in dié deel van die wêreld omrol, dan hardloop daar sommer gou gevaarlike goete soos skerpioene oor die vlaktes of ’n romans wat jou jaag om in jou skaduwee te kom”.

Kan ’n mens oorlewering glo? Wie was Gert – voorslagboer, veedief, geweldenaar, moordenaar, minnaar? Dit hang af met wie ’n mens gesels, want stories is plooibaar.

Klik hier vir nog inligting oor dié publikasie.

The post Nuut by Protea: <i>Roman</i> deur Cas Wepener appeared first on LitNet.

New from Tafelberg: The Dao of Daniel by Lodewyk G du Plessis

$
0
0

Daan van der Walt, a Latin-quoting, God-fearing former Kalahari farmer, visits his estranged son in China. He soon finds himself on a difficult path (the Dao of the title) to come to terms with his feelings of remorse and guilt. He sets out to write his Historia, or confessions, in the form of letters to his deceased wife and imaginary observations to his beloved dog.

An astounding debut by an octogenarian author; the award-winning Afrikaans novel was translated by Michiel Heyns.

Click here for more information about this publication.

The post New from Tafelberg: <i>The Dao of Daniel</i> by Lodewyk G du Plessis appeared first on LitNet.

Rabe versus Koorts: Wat staan ’n vrou nou te doen?

$
0
0

’n Ou herinnering duik op. Iewers uit die terrible tagtigs. Annie Lennox en Aretha Franklin wat sing. “Sisters are doin’ it for themselves.”

Ek soek dit op YouTube. Kry die official video van die Eurythmics. Die sisters cut dit kwaai. En daar’s visuals ook, van ’n grotman wat sy vrou aan haar hare sleep.

Die sneller vir die herinnering is Lizette Rabe. Verlede Vrydag deel sy haar reaksie op Joan Kruger se Wieg: die verhaal van Maria du Plessis, née Marie Buisset (1679-1751), Hugenoot en vroedvrou met LitNet se lesers.

’n Gerekende akademikus, ’n joernalis van aansien.

Lees mens haar “bespreking-nie-resensie-nie”, bewonder jy haar vir hoe vlug en ferm sy skryf. Asof sy Alondra de la Parra is, of beter nog, Ariane Matiakh, met ’n volle simfonie-orkes voor haar en ’n Mahler-partituur op die stander. Sy laat daai stokkie werk. Met woorde.

Rabe begin heel liries, opgewonde. Spoedig gee sy haar leitmotief: “Hierdie Wieg is deel van ’n nuwe soort geskiedenis. Nié oor ’n man uit die Kaapse koloniale geskiedenis nie, maar een van dié wie se stemme nooit gehoor is nie. Ons ken immers die meestal wit mans se name uit daardie koloniale geskiedenis. Maar hoeveel vroue kan jy lys?”

Dan kom die tweede beweging, meer besinnend. Want: “Maar moenie ’n historiese roman rondom die verhaal van die eerste vroedvrou aan die Kaap verwag nie. Verwag ’n stuk lewende geskiedenis, en jy sal nie teleurgestel word nie.”

Haar paragrawe word dramaties korter soos sy die rieme van tydgenootlike aakligheid verbind met Maria du Plessis se tyd. Dramaties kort, en dan verlangsaam dit weer, totdat sy die leitmotief verhef tot volwaardige tema: “Joan se werk – navorsing oor twee dekades, ’n láng geboorteproses – is mikrogeskiedenis in lewende getuienis van die enkeling. Nie makrogeskiedenis nie. Nie history – his story – nie. Nee, herstory. Mikrogeskiedenis, sogenaamde “history from below”.

Ek koop dit. Rabe is onder die ban van die boek. Sy gee moed, sy gee hoop. Sy is besig om met Wieg as teksvers iets baie groters te promoveer: die herbesinning, die herskrywing van die Suid-Afrikaanse geskiedenis. Om die vrou haar regmatige plek te gee. Respek te betoon waar dit waaragtig waardig is.

Ek lees haar skrywe ’n tweede keer. Dis sterk politiek dié. Sy sou ’n uitstekende spreker oor hierdie onderwerp wees, want haar volgende stap is dié van iemand wat die retoriek bemeester. Of in simfoniese terme: Sy slaan oor na ’n gans ander tempo en inslag. Keer ons gedagtes in ’n ander rigting.

Rabe tref die nuwe sleutel in ’n soort vertroulikheid, ’n fluistering waarmee sy ons inlaat op ’n nuwe gedagte. Sy verduidelik presies wat ’n mikrogeskiedenis is en waar dit vandaan kom. Elke keer herlei sy dit na Maria du Plessis.

En dan kom sy weer tot ’n fermer, meer robuuste gang. Sy voer haar argumentasie terug na haar leitmotief: “’n Dringende herskryf van geskiedenis is nodig. Of dan: Om history in her story te verander.” Wieg, kan ons aanneem, is net die begin.

Hier is ek, Lizette. Ek is met jou. As die manne dan nie verstandig genoeg met die geskiedenis kan omgaan nie, laat ons dit self doen. Vir die susters wat voor ons gekom het. En hulle wat nog moet kom, dat hulle kan wéét.

Dat die knutselbedryf van Afrikaanse boekbesprekings onverwags soveel emosies uitlok, het my half onverhoeds betrap. Twee dae nadat Rabe my bloed laat bruis het, kom Lindie Koorts in Rapport en krap my gedagtes heeltemal deurmekruis.

Ons bevind ons in die belangrikste week van die jaar, polities gesproke. Maar ek kry net nie my aandag by die ANC se doodsdans nie. Koorts se siening van Wieg is nie ’n reaksie op Rabe nie. Kan nie wees nie – dit sal enigiemand wat Rapport se saktye ken jou kan vertel.

Koorts en Rabe het ’n gemeenskaplike aanvaarding van mikrogeskiedenis as procedé, maar hulle verskil oor die manier waarop Joan Kruger dit deurgevoer het.

Rabe het die boek aanvaar sonder kritiese bevraagtekening van die dinge wat Koorts hinder. Vir Rabe is die boek hoofsaaklik lofwaardig omdat dit so pragtig aansluit by haar opvatting dat die geskiedenis herskryf moet word om history uiteindelik her story te maak. Rabie het reg waar sy praat van ‘n “bespreking-nie-resensie-nie”, maar bespreking is dit ook nie volledig nie. Dis ’n betoog, en ’n betoog duld nie altyd ’n kritiese ingesteldheid nie. Dit verg net geesdrif.

Koorts is ’n vakkundige. ’n Historikus. Sy maak dadelik die problematiek duidelik: “Lees ’n mens die agterplat, dui dit op biografie wat as kreatiewe niefiksie aangepak word.” Die omslag laat haar aan dié van ’n liefdesroman dink. Rabe het die voorblad wonderskoon gevind. Vir my gevoel is dit ’n kuise ekwivalent van die voorblad van Wilhelm Liebenberg se As die nood hoog is.

Wat skort vir Koorts? Sy sê wanneer “geskiedenis en biografie aan ’n agenda ondergeskik gestel word, hoe prysenswaardig ook al, lê die gevare van romantisering en hagiografie en wink”. Joan Kruger se doel met die boek is “om aan Maria du Plessis en die vroue van haar tyd ’n stem te gee”.

Daar is genoeg aspekte aan die publikasie wat Koorts oortuig dat sy die werk as suiwer geskiedskrywing moet benader. En dan sien sy die mankemente raak: “Op die oog af lyk haar verwysings en eindnotas indrukwekkend, maar wanneer dit noukeurig nagegaan word, tree die swakplekke binne haar andersins omvangryke navorsing na vore.”

Ek gaan nie die besonderhede van Koorts se betoog hier uiteensit nie – dit is ’n argument waarin ’n mens geen denkdwaling kan vind nie. (Vir my gevoel is dit een van die sterkste resensies wat vanjaar verskyn het.)

Sy wys hoe die geskiedskrywing ondergeskik gestel word aan die strewe om ’n aangrypende verhaal te vertel en Maria te romantiseer. Haar verbystering oor Joan Kruger se aansny van ’n pseudowetenskap lei haar uiteindelik tot die besluit dat dit maar beter sou gewees het as Kruger ’n roman geskryf het (en by implikasie nie probeer het om voor te gee dat haar werk op baie sterk bene van geskiedkundige navorsing staan nie).

Wat staan ’n vrou nou te doen?

Ek koel glad nie af oor Lizette Rabe se versugting oor die herskryf van die geskiedenis nie. En Lindie Koorts se resensie is só helder en reguit dat ’n mens haar oordeel oor die boek volledig aanvaar.

Wat oorbly, is dat mens moet nadink oor die verwagtinge wat mens het wanneer jy ’n boek begin lees. Is jou mening oor wat op jou wag dalk reeds gevorm deur die seine wat die flapteks en omslag aan jou sein? Kan ’n mens aanvaar dat geskiedskrywing romanmatig kan wees? Kan ’n roman volledig geskiedkundig verantwoord wees? Meet jy jou leeservaring aan jou verwagtings van die boek, of aan die raamwerk waarbinne die boek geplaas is? Is ons sensitief genoeg vir die slaggate van agitprop?

Ek het gaan kyk wat Peter Ackroyd gesê het oor die biografieë en historiese romans wat hy geskryf het. Hy is meer begaan oor die “spirit of a place” as oor die mense self. Die fiksie wat hy geskryf het, was uit noodsaak, omdat daar nie genoeg historiese dokumentasie beskikbaar is nie. Van sy romans sê hy: “I enjoy it, I suppose, but I never thought I'd be a novelist. I never wanted to be a novelist. I can’t bear fiction.”

Ek wou afsluit met daai gesegde oor skoenmakers, maar dis só ’n patriargale ding om te doen.

Lees ook:

’n Bespreking van Wieg deur Joan Kruger

The post Rabe versus Koorts: Wat staan ’n vrou nou te doen? appeared first on LitNet.

Persverklaring: Nuwe ATKV-Crescendo-ster Suné Damons stel enkelsnit bekend

$
0
0

Suné Damons, digter en woordkunstenaar vanaf Worcester, het pas haar enkelsnit, “Crescendo”, op alle groot digitale platforms bekendgestel.

Damons (24) was ’n finalis in vanjaar se ATKV-Crescendo Mentorskapprogram, ’n ervaring wat haar die kans gegee het om haar eerste enkelsnit op te neem.

“Hierdie liedjie is ’n uitroep vir my stem om aanvaar te word soos dit is. ’n Crescendo beteken ’n hoogtepunt, ek sê in hierdie liedjie dat dit die hoogtepunt van my stem (in volume) is en ek hoop jy kan dit steeds hoor. Vir 14 jaar lank het ek nie gesing nie, want my stem was te sag toe ek ’n oudisie vir die senior koor by die skool gedoen het. My droom, my geskenk, my stem het op die ouderdom van 9 gesterf en ek het eers weer in 2019 begin sing, toe ek 22 was. Crescendo som elke boeliedaad, elke kommentaar oor die klank wat vir my pasgemaak is, op,” sê Damons, wat glo dat die lirieke van die liedjie deur geestelike ingryping vir haar verskyn het.

Die liedjie is vanjaar in Maart geskryf en vir die eerste keer tydens die ATKV-Crescendo Mentorskapprogram se werkswinkelfase opgevoer.

“Ek het nie ’n finale liedjie vir die optrede gehad nie en die sperdatum was die volgende dag, minstens ’n vers en ’n koor, maar ek het op God vertrou om my iets te gee. Soos ek na musiek geluister het, het ek net engele gesien wat sing en die woord crescendo herhaaldelik gehoor. Ek was so oorweldig deur die gebeure dat ek op daardie oomblik in my stoel begin bewe het. Toe begin ek alles wat ek sien neerskryf, want ek sien my musiek gewoonlik in prentjies en vertaal dit na die tyd na woorde. Dit neem my minder as 10 minute na ons sessie vir die dag om die liedjie klaar te maak. Alles was so maklik – die wysie, die woorde en alles het net bonatuurlik gebeur,” sê die 24-jarige.

ATKV-Crescendo is ’n ontwikkelingsprogram wat ontwerp is om liedjieskrywers kennis, ervaring en leiding te gee en deelnemers word aangemoedig om te sing en in hul eie dialek te skryf. Damons is ’n trotse produk van hierdie program.

“Om deel van die ATKV-Crescendo te wees, het my, as individu, gehelp. Hierdie program het my selfvertroue ontwikkel deur my te vertrou om op dieselfde verhoë te staan waarop legendes in die Afrikaanse musiekbedryf gestaan het. Dit het my uit my kokon uit gebring. Die mikrobenadering tot elke individu het verseker dat ek gevorm en voorberei word om die kunstenaar te wees wat ek vandag is en waarnatoe ek steeds beweeg, hierdie program het my nooit toegelaat om alleen te wees nie. Daar was altyd iemand om mee te praat en my hand vas te hou. En die manier waarop ATKV-Crescendo my deur die jaar vertrou het, het my selfs meer in myself laat glo. Ek bedoel, uit nêrens begin mense in jou glo en vertrou, meer as wat jy al ooit beleef het. Een ding wat ek van hierdie program waardeer, is dat dit my raakgesien het vir wat ek kan wees en daardie persoon in bestaan ingebring het. ATKV-Crescendo het ’n beter Suné ontwikkel – hulle het die skoenlapper wat julle nou sien gehelp ontwikkel,” spog sy en voeg by dat dit onwerklik was om na haar enkelsnit te luister.

“Om eerlik te wees, moet ek myself steeds knyp, dat die hele wêreld nou hierdie klein, stil stemmetjie sal hoor. Om hierdie liedjie of storie deur die hele wêreld te versprei is vir my so ’n eer. Vir my is die onwerklike deel om te weet dat my storie vertel word en dat almal toegang daartoe gaan hê. As ’n klien dogtertjie het ek geweet my pyn het ’n doel, ek weet my pyn was ’n reaktor en sodra dit die regte doepa bygekry het, was dit bestem om ’n chemiese reaksie te skep wat gaan verander en herskep, selfs al was dit net een persoon. So, daar's opwinding, trane van vreugde maar ook ’n gevoel van vernuwing. ’n Gevoel van verlossing en nuanse dat nie eers die oorblyfsels gemors word nie. Dit beteken ook vir my dat baie gevangenes vrygelaat gaan word, aangesien my musiek my storie en wie ek is, vergestalt, maar dis ’n sleutel vir sommige mense om uit hul tronke uit te kom.”

Temaliedjie vir ATKV-Crescendo

Suné se liedjie, die storie van hoe sy geïnspireer is om die lirieke te skryf en haar motivering vir die liedjie het in die algemeen só ’n indruk op die mentors en Crescendo-span gemaak dat daar besluit is om die liedjie as die amptelike temaliedjie vir Crescendo vir 2023 aan te neem. “Ek glo ferm dat hierdie liedjie liedjieskrywers van regoor Suid-Afrika sal inspireer en ook as ’n genesende mantra vir baie sal dien,” sê Morné van Staden, Projek-koördineerder vir ATKV Crescendo.

Die liedjie kan op alle digitale platforms, soos iTunes, Deezer, Spotify ens. afgelaai of geluister word.

Terwyl Damons se enkelsnit nou bekendgestel is, sal haar mede-ATKV Crescendo Mentorskapprogram-finaliste binnekort volg. Selby Williams stel sy enkelsnit op Versoeningsdag (16 Desember) bekend, terwyl Athina Jansen haar liedjie volgende jaar 13 Januarie 2023 bekendstel, en Marsha Bothma op 20 Januarie 2023.

Oor ATKV-Crescendo

Een van SA se oudste ontwikkelingsprogramme, ATKV-Crescendo, wat daarop gemik is om liedjieskrywers met kundigheid toe te rus, kies sommige van ons land se onontdekte musiektalente. Hierdie program het die behoefte om talentvolle musikante sedert 2014 op te lei en te ontwikkel, aangespreek. Deelnemers moet ’n liedjie wat hulle self geskryf het, inskryf. Hulle word aangemoedig om in hul eie dialek te skryf en sing, wat ’n voortdurende vloei van nuwe talent, liedjies, stemme en klanke na die Afrikaanse musiekbedryf verseker.

Oudisies is landswyd gehou, maar digitale indienings word ook aanvaar. Uit honderde inskrywings is finaliste gekies om die ATKV Mentorprogram by te woon.

Digitale inskrywings vir 2023 kan steeds tot 31 Januarie op ingedien word, klik hier.

Sosiale media

Facebook: https://www.facebook.com/atkvcrescendo

Instagram: https://www.instagram.com/atkv.crescendo/

Lees ook:

Jodi Jantjies stel ’n mini-album bekend met ATKV-Crescendo

The post Persverklaring: Nuwe ATKV-Crescendo-ster Suné Damons stel enkelsnit bekend appeared first on LitNet.

Verskeie Afrikaanse taalgedenkstrukture en een Afrikaanse Taalmuseum

$
0
0

Verskeie Afrikaanse taalgedenkstrukture en een Afrikaanse Taalmuseum

Jannie Rossouw, Wits Besigheidskool, Universiteit van die Witwatersrand

LitNet Akademies Jaargang 19(3)
ISSN 1995-5928
https://doi.org/10.56273/1995-5928/2022/j19n3b12

Die artikel sal binnekort in PDF-formaat beskikbaar wees.

 

Opsomming

Hierdie artikel fokus op die Afrikaanse Taalmonument teen die hange van Paarlberg, die Afrikaanse Taalmuseum en ander gedenkstrukture ter ere van Afrikaans. Laasgenoemde is in die vorm van monumente, een laerskool, gedenkplate, en so meer.

Die navorsing in hierdie artikel toon aan dat die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl steeds omstrede is, selfs meer as 45 jaar ná die inwyding daarvan. Voorts blyk dit dat verskeie strukture ter ere van Afrikaans opgerig is.

Die Monument en Museum in die Paarl vorm tesame met die Afrikaanse Taalmuseum en -monument (ATM) ’n agentskap van die Departement van Sport, Kuns en Kultuur (DSKK). Die ATM word deur grootliks deur die DSKK befonds.

Terwyl die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl wyd bekend is, het ander Afrikaanse taalgedenkstrukture vergete geraak. Afrikaanse taalgedenkstrukture is tydens die landwye Die wonder van Afrikaans-fees (1959), in die Taaljaar (1975) en in 2014 opgerig. Besonderhede van sommige van hierdie gedenkstrukture is aangeteken, maar nie van almal nie.

Monumente ter herdenking van Afrikaans en Die wonder van Afrikaans is byvoorbeeld in Kroonstad en Welkom opgerig, en ’n laerskool is in Witbank (tans eMalahleni) opgerig.

Afgesien van die een in die Paarl, is strukture in 1975 in Aberdeen, Belfast, Burgersfort, Delareyville, Ermelo, Groblersdal, Hartswater, Johannesburg, Keimoes, Koster, Lichtenburg, Makhado (Louis Trichardt), Malmesbury, Montagu, Moorreesburg, Nigel, Ohrigstad, Oos-Londen, Petrus Steyn, Reddersburg, Redelinghuys, Reitz, Riebeeck-Kasteel, Sannieshof, Springbok, Trompsburg, Touwsrivier, Vanrhynsdorp, Ventersdorp en Worcester ter herdenking van die Taaljaar opgerig. Daar is aanduidings dat strukture ook voorkom of voorgekom het in Ladismith (Oos-Kaap), Meyerton, Milnerton, Piketberg, Postmasburg, Potchefstroom, Schweizer-Reneke, Sishen en Vanwyksvlei, waaroor geen rekords egter bestaan nie.

’n Afrikaanse Taalmonument is op 8 November 2014 in Windhoek in Namibië onthul. Dit is onbekend of daar enige ander Afrikaanse taalgedenkstrukture in Namibië is.

Verdere navorsing is nodig om vas te stel of daar enige ander strukture ter herdenking van die Afrikaanse taal opgerig is waarvan geen inligting tot op hede aangeteken is nie.

Trefwoorde: Afrikaans; Afrikaanse Taalmuseum en -monument; kritiek op die Afrikaanse Taalmonument; Namibië; Nederlandse Taalmonument; Paarl; taalgedenkstrukture; taalmonumente; taalmuseum

 

Abstract

Various structures commemorating the Afrikaans language and one Afrikaans Language Museum

This article focuses on the Afrikaans Language Monument on the slopes of Paarlberg, the Afrikaans Language Museum in Paarl, and other memorial structures commemorating Afrikaans. The latter are in the form of monuments, one primary school, plaques, and the like. This research highlights the fact that the Afrikaans Language Monument in Paarl is not the only commemorative structure for Afrikaans, but merely the best-known structure. One of the aims of article is to raise public awareness of the existence of several Afrikaans language memorial structures and the Afrikaans Language Museum.

The Afrikaans Language Museum and Monument (ATM) in Paarl and on Paarlberg form one entity. This entity is an agency of the Department of Sport, Arts and Culture (DSAC). The ATM is funded largely by the DSAC.

In this discussion the formation of the Genootskap vir Regte Afrikaners (GRA, variously translated as Association of Real Afrikaners, Fellowship of True Afrikaners, Society of Real Afrikaners and Society of True Afrikaners) plays a central role. The GRA was founded on 14 August 1875 in Paarl with the general objective of elevating Afrikaans to a written language. The GRA’s mission was to ensure the translation of the Bible into Afrikaans, the publication of Di Patriot as a monthly newspaper, and the publication of an Afrikaans dictionary.

The research in this article shows that the Afrikaans Language Monument is still controversial, even more than 45 years after its inauguration on 10 October 1975. Historically, the controversial aspects were the choice of the site for the monument, the function of the monument (if any), its symbolism, and the initial plans to exclude certain racial and language groups from its inauguration. Recently (the first half of 2022), the minister of sport, art and culture, Nathi Mthethwa, questioned the word Afrikaanse in the name of the monument. After widespread opposition from the public, civil society and political parties, it was officially denied by the DSAC that the minister had raised this matter. This response of the DSAC is in itself controversial.

While the language monument in Paarl is widely known, many of the other Afrikaans language memorial structures have been forgotten. The first memorial structure in South Africa commemorating language was erected in Burgersdorp as a monument to the Dutch language. As Afrikaans has some of its roots in the Dutch language, some literature makes reference to this monument as an Afrikaans language monument.

Structures commemorating Afrikaans were erected during the commemoration of Die wonder van Afrikaans (The wonder of Afrikaans) in 1959, and in Taaljaar (Language Year) in 1975 and in 2014. Details of some of these memorial structures have been recorded, but this is not the case for all these structures. This research paper focuses on filling this void in the literature.

Structures commemorating Afrikaans and Die wonder van Afrikaans were erected in Kroonstad and Welkom, and a primary school (Laerskool Taaljaar) was built in Witbank (now eMalahleni). Die wonder van Afrikaans was a commemoration of the establishment of the SA Academy for Science and Arts (Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns) 30 years earlier in 1909, and the establishment of the Federasie van Afrikaanse Kultuurverenigings, or FAK (Federation of Afrikaans Cultural Societies) 30 years earlier, in 1929.

The South African government declared 1975 as Language Year in commemoration of the establishment of the GRA a century earlier in 1875, the elevation of Afrikaans to official language status in 1925, the opening of the Afrikaans Language Museum on 14 August 1975 and the inauguration of the Afrikaans Language Monument on 14 October 1975.

Other than in Paarl, structures in Aberdeen, Belfast, Burgersfort, Delareyville, East London, Ermelo, Groblersdal, Hartswater, Johannesburg, Keimoes, Koster, Lichtenburg, Makhado (Louis Trichardt), Malmesbury, Montagu, Moorreesburg, Nigel, Ohrigstad, Petrus Steyn, Reddersburg, Redelinghuys, Reitz, Riebeeck-Kasteel, Sannieshof, Springbok, Trompsburg, Touwsrivier, Vanrhynsdorp, Ventersdorp and Worcester were erected in 1975 to commemorate Language Year. There are indications that such structures also exist or existed in Ladismith (Eastern Cape), Meyerton, Milnerton, Piketberg, Postmasburg, Potchefstroom, Schweizer-Reneke, Sishen and Vanwyksvlei, of which no records exist.

The Afrikaanse Taal- en Kultuurbond (ATKB, or Afrikaans Language and Cultural Society) organised a nationwide torch run for Language Year, with eight language torches – one for each of the founding members of the GRA, and one torch named after each of them – which arrived at the Monument in Paarl on 10 October 1975. The torch run commenced on 14 August 1975 at the Voortrekker Monument in Pretoria. From the Voortrekker Monument the torches travelled to the corners of South Africa, to South West Africa (Namibia today) and to Rhodesia (Zimbabwe today). The details of the torch run have received little attention in the literature, and are a subject for further research. Certain of the structures commemorating Afrikaans that were erected in the Language Year were inaugurated when language torches arrived in those towns and cities.

An Afrikaans Language Monument was unveiled on 8 November 2014 in Windhoek in Namibia. This monument was erected in commemoration of 90 years of the official language status of Afrikaans. It is not known whether there are any other commemorative structures for Afrikaans in Namibia.

Language memorial structures are also found outside of South Africa and Namibia. The most important of these is the International Mother Language Monument (IMLM) in Grangemoor Park in Cardiff in Wales. This monument commemorates International Mother Language Day, celebrated annually on 21 February, as determined by Unesco (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization).

The IMLM is described as a heritage for all communities, regardless of the languages they speak. The IMLM symbolises respect for and tolerance towards all cultures and also represents the pursuit of the validity and equality of all mother tongues of the world.

Further research is necessary to establish whether any other structures commemorating the Afrikaans language were erected which have not yet been documented.

Keywords: Afrikaans; Afrikaans Language Museum and Monument; commemorative structures for Afrikaans language; criticism of the Afrikaans Language Monument; Dutch Language Monument; language monuments; language museum; Namibia; Paarl

 

1. Inleiding1

Hierdie artikel gee ’n oorsig van Afrikaanse taalgedenkstrukture en die Afrikaanse Taalmuseum. Die fokus van die artikel is op meerdere taalmonumente en ander gedenkstrukture wat vir die Afrikaanse taal opgerig is, en op die enkele museum ter herdenking van Afrikaans. Die oogmerk met die navorsing is om opnuut aandag op hierdie gedenkstrukture te fokus, onder meer omdat daar nie omvattende gesaghebbende literatuur oor hierdie onderwerp bestaan nie.

Monumente is onderhewig aan subjektiewe kritiek oor aspekte soos die visuele konkretisering van sekere idees, ideale, waardes en ideologiese geloofsisteme (Smith 2013:58). Sowel in die aanloop tot hul oprigting as ná die oprigting heers daar nie wrywing net oor die boodskap wat die monument moet oordra nie, maar ook oor die wyse waarop die boodskap oorgedra word (Eldridge 2003:25).

Die Afrikaanse Taalmonument teen die hange van Paarlberg in die Wes-Kaap is wyd bekend, terwyl ander Afrikaanse taalmonumente, -gedenkplate, -gedenkstrukture en een laerskool (taalgedenkstrukture) byna vergete is. Terselfdertyd trek die Afrikaanse Taalmuseum in die Paarl, wat aan die Monument in die Paarl gekoppel is, ook relatief min aandag. Hierdie artikel se oogmerk is om die publiek van meerdere Afrikaanse taalgedenkstrukture en die Afrikaanse Taalmuseum bewus te maak.

Die Afrikaanse Taalmuseum in die Paarl en die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl funksioneer tesame as die Afrikaanse Taalmuseum en -monument (ATM). Die ATM is ’n agentskap van die nasionale Departement van Sport, Kuns en Kultuur (DSKK) en word hoofsaaklik deur ’n subsidie van die DSKK befonds. Die subsidie word aangevul deur ander inkomste wat die ATM genereer, byvoorbeeld toegangsgelde en skenkings uit die privaatsektor.

Die DSKK se subsidie maak voorsiening vir lopende uitgawes van die ATM, terwyl die ATM ook periodieke subsidietoekennings vir verbeterings aan infrastruktuur ontvang. Laasgenoemde toekennings wissel na behoefte. In die boekjaar tot 31 Maart 2021 het die totale toekenning van die DSKK R10 550 881 bedra (ATM 2021).

In hierdie bespreking van Afrikaanse taalgedenkstrukture en die Afrikaanse Taalmuseum neem die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) ’n sentrale plek in. Die GRA is op 14 Augustus 1875 in die huis van Gideon Malherbe in die Paarl gestig. Die GRA se doel was om Afrikaans tot skryftaal te verhef (Kannemeyer 1984). Ten tye van die stigting van die GRA is daar nog op Afrikaans neergesien as ’n “kombuistaal”.

Die oogmerke van die GRA was om saam te staan vir die taal, nasie en die land en die missie van die GRA was om (i) die Bybel in Afrikaans te vertaal; (ii) die maandblad Di Patriot te publiseer; en (iii) ’n Afrikaanse spraakkuns en woordeboek te skep (Kannemeyer 2014).

Teen hierdie agtergrond het die GRA drie verskillende soorte Afrikaners in Suid-Afrika geïdentifiseer, naamlik:

  • Afrikaners met Hollandse harte wat nog vasklou aan hul Hollandse verlede en die moederland in Europa wat hulle reeds lank tevore verlaat het.
  • Afrikaners met Engelse harte wat die taal en kultuur van die Engelse regering as hul eie aanvaar.
  • Afrikaanse met Afrikaanse harte, die Regte Afrikaners, wat die taal (Afrikaans) en kultuur van die nuwe land aanhang.

Die lede van die GRA het met laasgenoemde groep vereenselwig, wat ’n ontluikende Afrikanernasionalisme illustreer. Op hierdie wyse is daar uiting gegee aan ’n Afrikanernasiegevoel “waarin taal ’n belangrike merker van identiteit was” (Huigen 2008:154). Die dag en datum (dag, maand en jaar) van die GRA se stigting speel ’n sentrale rol in die bespreking van Afrikaanse taalgedenkstrukture en die Afrikaanse Taalmuseum.

Kotzé (1992:30) maak melding van die invloed van die GRA wat oor baie dekades strek. Terwyl die GRA se oogmerke ’n ontluikende Afrikanernasionalisme illustreer, lig Nienaber en Nienaber (1967) die ontwikkeling van Afrikaans as ’n kultuurtaal toe, wat inderdaad die impak van die GRA oor baie dekades illustreer. Ten tye van die oprigting van Afrikaanse taalgedenkstrukture in 1959 en 1975 was Afrikaans ten volle as kultuur- en wetenskapstaal ontwikkel.

Taalgedenkstrukture word ook buite Suid-Afrika aangetref. Die belangrikste hiervan is die Internasionale Moedertaalmonument ter herdenking van Internasionale Moedertaaldag in Grangemoor Park in Cardiff in Wallis (webwerf van die International Mother Language Monument, of IMLM). Internasionale Moedertaaldag word jaarliks op 21 Februarie gevier, soos deur Unesco (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) bepaal is.

Die IMLM word beskryf as ’n erfenis vir alle gemeenskappe, ongeag die tale wat hulle praat. Die IMLM simboliseer respek vir en verdraagsaamheid teenoor alle kulture en beeld ook die strewe na die geldigheid en gelykheid van alle moedertale van die wêreld uit. In ’n wêreld van globalisering dien die IMLM as ’n baken van die behoefte om linguistiese diversiteit en veeltalige onderwys te beskerm en te bevorder (IMLM-webwerf).

Die struktuur van die res van die artikel is soos volg: Die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl word in afdeling 2 bespreek. Afdeling 3 fokus op die Afrikaanse Taalmuseum. Ander Afrikaanse taalgedenkstrukture word in afdeling 4 bepreek. Afdeling 5 meld gedenkstrukture ter ere van Afrikaans waarvan besonderhede aangeteken moet word en bespreek die gebrek aan onderhoud van die taalgedenkstrukture. Die gevolgtrekkings volg in afdeling 6.

 

2. Die Afrikaanse Taalmonument, Paarl2

Hierdie artikel fokus op Afrikaanse taalgedenkstrukture (sien afdeling 4 hier onder), maar weens die skaal, omvang en bekendheid daarvan word die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl in ’n afsonderlike afdeling bespreek. Die Afrikaanse Taalmonument wat in die Paarl opgerig is, oorskadu ander gedenkstrukture vir die Afrikaanse taal. Trouens, vandag is die meeste ander Afrikaanse taalgedenkstrukture vergete.

’n Formele voorstel vir die oprigting van ’n Afrikaanse Taalmonument in die Paarl is tydens ’n seremonie op 14 Augustus 1942 by die Kleinbosch-begraafplaas buite die Paarl gemaak. By daardie geleentheid is ’n gedenkplaat onthul ter ere van ds. S.J. du Toit en D.F. du Toit en P.J. Malherbe,3 drie lede van die GRA wat daar begrawe is. Volgens die FAK (s.j.a.) is daar “[m]et die lees van onder meer die […] woorde op die grafsteen van ds. S.J. du Toit […] Vader van die Afrikaanse Taal, […] in die gemoed van ds (later dr.) P.J. Loots in 1939 ’n saadjie gesaai […] wat ontkiem het”. Loots was ’n predikant en gemeenskapsleier in die Paarl. Dit is onbekend of daar vroeër soortgelyke openbare voorstelle vir ’n Afrikaanse taalmonument in die Paarl was wat nie tot uitvoering gebring is nie. Daar is geen rekords wat enige vorige voorstelle van hierdie aard rapporteer nie.

Die voorstel vir ’n Afrikaanse taalmonument in die Paarl by die onthulling van die gedenkplaat is op 26 September 1942 opgevolg met ’n openbare vergadering in die Paarlse stadsaal. By daardie geleentheid is die Afrikaanse Taalmonumentkomitee (ATMK) in die lewe geroep en is Loots is tot voorsitter verkies.

Die oogmerk van die ATMK was om fondse vir die oprigting van ’n “waardige taalmonument in die Paarl” en vir beurse aan “verdienstelike gevorderde studente wat hulle spesiaal op ’n intensiewe studie van die Afrikaanse taal wil toelê”, in te samel (ATMK-notule 26/10/1942). Die ATMK het entoesiasties aan die werk gespring, onder meer deur ’n Oproep op te stel om die fondsinsameling onder die aandag van die hele Suid-Afrika te bring. Fondse is egter teen ’n trae tempo ingesamel.

Vanaf 1963 was die Afrikaanse Taal- en Kultuurbond (ATKB), wat in 1991 in die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging (ATKV) opgeneem is, intensief by die werksaamhede van die ATMK betrokke. Die ATKB het mettertyd op eie koste al die administratiewe en sekretariële pligte van die ATMK oorgeneem (ATMK Jaarvergadering-notule 15/3/1963). Die ATKB het ’n groot rol by fondsinsameling gespeel en self ook ’n bedrag aan die ATMK geskenk. Die regering het voorwaardelik finansiële steun beloof (ATMK-notule, 26/10/1942).

In 1964 het die ATMK ’n kompetisie vir die ontwerp van die monument uitgeskryf. Die ATMK het twaalf argitekte genooi om aan die kompetisie deel te neem. Die ontwerp van J.C. van Wijk is as wenner aangewys (ATMK Werkskomitee notule, 24/1/1966; Van Wijk 2014:41). Hierdie ontwerp is gebruik vir die monument wat teen Paarlberg opgerig is.

Van Wijk het sekere ontwerpsbeginsels vir die monument gebruik, gebaseer op sy siening dat dit by die natuurlike omgewing moes inskakel (Van Wijk 2014:23). In die ontwerp het hy aanklank gevind by die woorde van sen. C.J. Langenhoven, wat Afrikaans as ’n “snelstygende boog” beskryf het. Voorts het Van Wijk ag geslaan op die beeld wat N.P. Van Wyk Louw gebruik het om Afrikaans te beskryf as die taal wat ’n brug slaan tussen Wes-Europa en Afrika. Die invloed van inheemse Afrika-tale op Afrikaans word deur drie koepels gesimboliseer, terwyl die invloed van die Maleise taal en kultuur deur ’n muur op die podium van die monument voorgestel word. Links van die podium na die monument is drie suile wat die invloed van Wes-Europese tale en kulture (Nederlands, Frans, Duits, Portugees en ander) wat in Afrikaans neerslag gevind het, verteenwoordig. Die podium verteenwoordig die suidpunt van Afrika. Die hoofsuil stel die snelstygende boog van Afrikaans en sy versnellende groei voor. Die suil staan in ’n poel water wat Afrikaans as ’n lewende, groeiende entiteit simboliseer wat lewensonderhoud vir sy voortbestaan nodig het. Die skerp lyne van die suil beeld die tweesnydende swaard uit, soos deur N.P. Van Wyk Louw beskryf. Die suil eindig oop en stomp om aan te dui dat die groeiproses nog steeds voortgaan. Die ligspel wat binne die brug plaasvind as gevolg van die waterpoel, saam met die openinge in die hoofsuil, versinnebeeld die taal as glansende werktuig. ’n Tweede suil (die republieksuil) beeld Suid-Afrika en interaksie met Afrika uit (Die Afrikaanse Taalmonument 2014; ATMK Werkskomitee notule 15/2/1968). Daar is ook ’n opelugamfiteater op die terrein van die monument ingerig wat vir die opening in 1975 gebruik is en vir kulturele geleenthede en konserte gebruik word.

Die monument is op 10 Oktober 1975 ingewy. Meer as 40 000 mense het die inwyding bygewoon (Die Burger 1975), wat met groot feesvieringe en koorsang gepaard gegaan het. Nienaber (1975b) beskryf die monument in die Paarl verkeerdelik as “(d)ie derde Afrikaanse Taalmonument” in Suid-Afrika, naas die taalmonumente op Burgersdorp en Welkom. Hy laat die Afrikaanse Taalmonument in Kroonstad, wat in 1959 opgerig is, buite rekening. Hy laat ook na om te meld dat minstens nege van die monumente (uitgesluit ander gedenktekens) wat tydens Taaljaar onthul is, beslis ouer as die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl is – die betrokke monumente is naamlik tussen 14 Augustus 1975 en 10 Oktober 1975 onthul.

Die ATKB het vir Taaljaar ’n landwye fakkelloop georganiseer, met agt fakkels (een vir elkeen van die stigterslede van die GRA, en elk na een van hulle vernoem) wat op 10 Oktober 1975 by die monument in die Paarl gearriveer het (sien byvoorbeeld FAK s.j.b.). Die fakkelloop het op 14 Augustus 1975 by die Voortrekkermonument in Pretoria begin (Hugo 2010) en het van die Voortrekkermonument na die uithoeke van Suid-Afrika, die destydse Suidwes-Afrika (nou Namibië) (Hugo 2010) en die destydse Rhodesië (nou Zimbabwe) vertrek voordat dit op die monumentterrein in die Paarl gearriveer het. Die besonderhede van die fakkelloop kry min aandag in die literatuur en is ’n onderwerp vir verdere navorsing. Die fakkels is egter ter sprake by die oprigting en opening van sekere van die strukture ter herdenking van Afrikaans wat in die Taaljaar (1975) in ander sentra as die Paarl opgerig is (sien afdeling 4).

Die inwyding van die monument is deur die destydse premier van Suid-Afrika, B.J. Vorster, waargeneem. Vorster het na die oprigting van die monument verwys as ’n bewys van Afrikaners en Afrikaans se reg om in Afrika te wees (Vorster 1975).

Verskillende bronne rapporteer verskille in die boukoste van die monument. Die verskille is te wyte aan die insluiting of uitsluiting van meerdere strukture by die totale koste. FAK (s.j.a.) rapporteer dat finale boukoste van die monument R713 000 beloop het. Met aanpassing vir inflasie sedert 1975 beloop dit sowat R38 miljoen teen die huidige waarde (2022). Die monument en amfiteater se boukoste het R1 061 411,45 beloop (Van Zyl en Rossouw 2016), wat sowat R60 miljoen teen die huidige waarde (2022) na inflasie beloop.

Die boukoste is gefinansier uit die bydraes wat vanaf die stigting van die ATMK ingesamel is, hoewel die ATMK se fondse onvoldoende was. Die ATMK se fondse is aangevul deur ’n bydrae deur die destydse regering (ATMK Werkskomitee notule 23/3/1973, Pieters s.j.:46).

Die indrukwekkende voorkoms van die monument word bevestig deur die feit dat dit opgeneem is in ’n boek wat die wêreld se 500 mees ikoniese argitektoniese strukture bespreek (Cattermole 2008:383). Die monument is die enigste struktuur of gebou in Suid-Afrika wat op hierdie wyse vereer is.

Die monument was reeds voor oprigting omstrede en dit is steeds die geval.4 Histories was die omstrede aspekte die terrein wáár die monument opgerig gaan word, die funksie van die monument (indien enige), die simboliek, en politieke struwelinge toe die opening beplan is. Die eerste omstredenheid was die keuse van ’n terrein. Drie moontlikhede was ter sprake: die terrein teen Paarlberg waar die monument uiteindelik opgerig is, ’n terrein in die Paarlse middedorp, en Kleinbosch buite die Paarl.

Die voorstanders van ’n monument in die Paarlse middedorp is gelei deur P.J. Loots, die eerste voorsitter van die ATMK. Loots se kritiek was nie net tot die ligging beperk nie. Hy was ook krities oor die simboliek van aspekte van die monument. Wat die ligging betref, is Loots ondersteun deur Paarliete onder leiding van J.A. van der Merwe. Hierdie groep se voorkeur was vir die oprigting van die monument in die Paarlse middedorp, regoor die Afrikaanse Taalmuseum (sien die bespreking in afdeling 3), eerder as teen die hange van Paarlberg, aan die einde van Gabbema Doordriftstraat in Suider-Paarl (ATMK-notule 26/3/1965).

W.A. de Klerk, ’n Afrikaanse skrywer en ’n lid van die ATMK, was gekant teen die bergterrein en die oprigting van ’n simboliese monument, selfs in die Paarlse middedorp (De Klerk 1974, Die Burger 1971, Pakendorf 1992). De Klerk se voorkeur was dat ’n Afrikaanse navorsingsinstituut, eerder as ’n simboliese monument, opgerig moet word.

Vir hierdie doel het hy Kleinbosch buite die Paarl voorgestel, waar die eerste voorstel vir die oprigting van die monument in 1942 gedoen is. Kleinbosch is die familieplaas van die Du Toits en Malherbes (Coombes 2003:46) en De Klerk was van mening dat “die ware taalmonument lê daar oorkant, by Kleinbosch, waar bykans elke faset van die Afrikaanse kultuur sy beslag gekry het” (Pakendorf 1992).

Met ’n blik op verwikkelinge rondom Afrikaans oor die afgelope 50 jaar sou die implementering van De Klerk se voorstel meriete gehad het. ’n Navorsingsinstituut vir Afrikaans sou die ontwikkeling en behoud van die taal ondersteun het. Die ideale oplossing sou beide ’n monument en ’n navorsingsinstituut gewees het. ’n Navorsingsinstituut op Kleinbosch, op grond van De Klerk se argument oor die “wortels van die taal”, sou egter in sigself tot kontroversie lei, omdat De Klerk verkeerd was met sy interpretasie van die geskiedenis. De Klerk se standpunt is omstrede omdat die wortels van Afrikaans teruggespoor kan word tot ’n tydperk lank voor die Du Toits en Malherbes op Kleinbosch gevestig was.

Die ontstaan van Afrikaans as taal kan teruggevoer word na die eerste kontak tussen die Nederlanders en die inheemse Khoi met wie hulle in aanraking gekom het (Hendricks en Dyers 2016:49–50). Carstens en Raidt (2019:346) bespreek ook hierdie aspek, tot die uitsluiting van die argument op grond waarvan De Klerk die navorsingsinstituut se oprigting op Kleinbosch wou motiveer. Carstens en Raidt verwys na “die ontwikkeling van Afrikaans as die produk van (i) normale taalverandering, (ii) beïnvloeding van taalkontak en (iii) taalversteuring” (2017:485).

Van Zyl (2013) ondersteun die standpunt van Carstens en Raidt (2017). Van Zyl (2013) verduidelik dat nuwe tale ontwikkel in ’n mark- of arbeidsituasie waar die partye nie mekaar se tale verstaan nie, soos aan die Kaap die geval was. Die VOC-amptenare het met die Khoi handel gedryf (marksituasie) en het hulle ook as arbeiders gebruik (arbeidsituasie) (Van Zyl 2013).

Dit is ook die antwoord op verdere omstrede optrede van Loots, wat van mening was dat die erkenning wat die monumentontwerp aan die inheemse Afrika-tale verleen, “histories ’n leuen” is (ATMK-notules; Beningfield 2004, 2006:154). Loots het fouteer, want die ontwikkeling van Afrikaans is inderdaad deur inheemse tale beïnvloed. ’n Nuwe taal wat in ’n gebied ontstaan, moet noodwendig beïnvloed word deur die inheemse tale wat in daardie streek of gebied gepraat word (Van Rensburg 2012:16–17; Le Cordeur 2010).

Voorts was (en is) die voorkoms van die monument omstrede. Die monument is onder meer beskryf as esteties onaanvaarbaar en dit het by geleentheid tot kru reaksie gelei. Die skrywer Breyten Breytenbach het die monument ’n “penis van beton” genoem, terwyl daar ook ander verwysings na die monument as falliese simbool gemaak is (Huigen 2008:156). Volgens Coombes (2003:46) het Hardy Botha, die destydse hoof van die Daljosafat Kunsstigting, die monument beskryf as ’n “mausoleum”, ’n “lifeless monstrosity” en ’n “disgusting thing”. Botha was van mening dat graffiti die voorkoms van die monument kon verbeter en bygevoeg dat “(e)ven rail tracks and bridge underpasses look better” (Coombes 2003:46).

Die destydse regering het 1975 tot Taaljaar ter ere van Afrikaans verklaar (Hugo 2010), hoewel die besluit in sekere kringe en onder sekere groepe ongewild was. Die besluit om 1975 as Taaljaar te verklaar, is deur ’n aantal faktore beïnvloed (LitNet 2010). Die Taaljaar is gevier weens die stigting van die GRA ’n eeu tevore, die toekenning van amptelike taalstatus aan Afrikaans 50 jaar tevore in 1925, en die beplanning vir die inwyding van die Afrikaanse Taalmuseum en die Afrikaanse Taalmonument in 1975.

Soos wat die toekenning van amptelike taalstatus aan Afrikaans in 1925 nie sonder teenkanting was nie (Nienaber 1975), het ’n politieke tameletjie in die aanloop tot die opening van die monument op 10 Oktober 1975 na vore getree. Die ATMK het beplan om sekere rasse- en taalgroepe van die openingseremonie van die Afrikaanse Taalmonument uit te sluit, wat tot die politieke tameletjie gelei het. Berigte in die media het daarop gesinspeel dat die ATMK se siening eers na direkte ingryping deur die Nasionale Party-regering van daardie tyd verander het (Sunday Times 1975), maar die skade aan die beeld van die monument was reeds gedoen.

Van Niekerk (2000) beskryf die inhuldigingseremonie van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl as “die kortstondigheid van menslike grootheidswaan, veral as dit gegrond is in kortsigtige nasionalisme waar eiebelang geseëvier het deur die onderdrukking van medemense en landgenote. Hy voeg by dat “(d)ie euforie, so weet ons as ons rondom ons kyk, is onherroeplik verby. Die groot uur van Afrikaans was van korte duur” (Van Niekerk 2000).

In politieke kringe bly die monument omstrede. Teen 2002 is daar vanuit owerheidsweë voorgestel dat die Afrikaanse Taalmonument ’n monument vir alle tale in Suid-Afrika moet word, en nie slegs vir Afrikaans nie. Hierdie aanslag is afgeweer, maar die woord Afrikaanse in die naam van die monument is in 2022 weer deur die minister van sport, kuns en kultuur, Nathi Mthethwa, bevraagteken (ATM 2022). Ná wye teenkanting deur die publiek, die burgerlike samelewing en politieke partye is daar by wyse van ’n skrywe deur ’n amptenaar van die DSKK, Simon Nkanunu, aan die parlementêre portefeuljekomitee vir sport, kuns en kultuur verklaar dat Mthethwa by onbevestigde gerugte betrek word en nooit gevra het vir die naamsverandering nie (Heyns 2022; sien ook Nienaber 2022). Omdat die Afrikaanse Taalmuseum en -monument ’n agentskap van DSKK is en hoofsaaklik deur die DSKK befonds word, kan enige kommentaar of optrede van die regering of die verantwoordelike minister nie geïgnoreer word nie.

Dit is egter nie die einde van omstrede optrede deur Mthethwa nie. In antwoord op ’n parlementêre vraag oor die naam van die monument het Mthethwa verklaar dat:

No such policy has been made by the Department or the Ministry to remove Afrikaans from the name of the Afrikaanse Taalmuseum en monument. So there will be no name change on the ATM. We have charged our entities to ensure that as part of the language development, the entity should take on board at least one indigenous language. (Parliamentary Question 2022)

Dit is onduidelik wat “inheemse taal aan boord neem” vir die Afrikaanse Taalmonument beteken. Verdere omstrede politieke optrede kan dus volg. Die DSKK se reaksie dat die minister by onbevestigde gerugte betrek word, is ook omstrede.

Voorts is daar ook ’n ander weg wat Mthethwa kan volg om die monument se naam te verander. Die DSKK het ’n rasionalisasieplan vir museums en monumente onder sy beheer ontwikkel waarkragtens bestaande museums en monumente van hul outonomie ontneem sal word en binne groter vlagskipinstellings sal funksioneer. Kragtens hierdie plan sal die Afrikaanse Taalmuseum en -monument met drie ander entiteite saamsmelt onder die vaandel van “taal en literatuur” (“language and literature”). Dit sal vir Mthethwa die geleentheid bied om ’n naamsverandering te bewerkstellig deur die Monument na die vlagskipinstelling te vernoem. Die publiek, burgerlike samelewing en politieke partye sal ná die samesmelting dieselfde waaksaamheid aan die dag moet lê as met die direkte 2022-aanslag op die naam van die monument.

Ten spyte van die omstredenhede wat lank voor die oprigting van die Afrikaanse Taalmonument begin het en steeds voortduur, werk die ATM deurgaans aan herposisionering as ’n kulturele eerder as politieke baken. Die doelwit is om ’n beeld van inklusiwiteit en interkulturele verhoudings op te bou. Dit word veral gedoen deur die aanbied van ’n wye verskeidenheid geleenthede wat al die sektore van die breë Suid-Afrikaanse publiek teiken. Die uitstallings in die museum is reeds meer as ’n dekade gelede vernuwe met die oog op ’n meer inklusiewe hervertelling van die taal in al sy fasette.

Ten spyte van hierdie pogings is daar steeds mense wat wantrouig teenoor die ATM en sy doelwitte staan en wat die strategie om na ander groepe uit te reik beskryf as “flying a flag of convenience” en die bedryf van “selective history” (Smith 2013:267).

 

3. Die Afrikaanse Taalmuseum

Die Afrikaanse Taalmuseum word gehuisves in die huis wat Gideon Malherbe in Pastorielaan, Noorder-Paarl, gebou het. Die GRA is op 14 Augustus 1875 in hierdie huis gestig. Malherbe is in 1921 oorlede, waarna die huis verkoop is en in ’n losieshuis (Westfalen) omskep is.

D’Assonville (1999:69) beskryf die stigtingsvergadering van die GRA as ’n samekoms van persone wat “vir ’n geheime vergadering gekom” het. Die rede vir ’n geheime vergadering het, aldus D’Assonville (1999:69), nie met die te stigte GRA te make gehad nie, maar met spanning in die Noorder-Paarl-gemeente, waar ds. S.J. du Toit na verwagting op 16 Augustus 1875 as leraar beroep sou word (D’Assonville 1999:69), soos inderdaad dan ook gebeur het. Die stigterslede van die GRA was A. Ahrbeck, C.P. Hoogenhout, D.F. du Toit (Daantjie Dokter) en D.F. du Toit (Oom Lokomotief), ds. S.J. du Toit, G. Malherbe (eienaar van die huis), P.J. Malherbe en S.G. du Toit. D.F du Toit (Oom Lokomotief) en S.J. du Toit was broers.

S.J. du Toit het as leier van die GRA na vore getree en het as voorsitter opgetree by die tweede GRA-vergadering op 25 September 1875. Tydens die tweede vergadering het die GRA die volgende oogmerke aanvaar:

Doel:
Om te staan vir ons taal, ons nasie en ons land.

Missie:
Vertaling van die Bybel in Afrikaans.
Uitgawe van ’n maandblad in Afrikaans, Di Patriot.
Opstel van ’n Afrikaanse Spraakkuns- en Woordeboek.

Die gebruik van die frase ons land in die missie was potensieel omstrede, gegewe S.J. du Toit se strewe na ’n verenigde Suid-Afrika, wat die destydse Kaapkolonie, Natalkolonie en onafhanklike Zuid-Afrikaanse Republiek (bedoelende die destydse Transvaal) en Oranje-Vrystaat Republiek omvat het (D’Assonville 1999:203). S.J. du Toit het teen 1879 ’n oproep gepubliseer vir ’n sentrale bank vir Suid-Afrika (D’Assonville 1999:203), waarskynlik vir die verenigde land wat hy in die vooruitsig gestel het. Hierdie oproep is gedoen namens die Afrikanerbond (’n politieke beweging) waarby hy betrokke was, en nie namens die GRA nie. Weens sy politieke bedrywighede en latere persoonlike finansiële probleme het S.J. du Toit ’n omstrede figuur geword, wat bygedra het tot die einde van die GRA (D’Assonville 1999).

Die ATMK het besef dat die huis waarin die GRA gestig is, belangrik vir die geskiedenis van Afrikaans was. Gevolglik het die ATMK in 1963 ’n aanbod van R8 000 (sowat R820 000 in huidige waarde ná ’n inflasie-aanpassing) vir die huis gemaak, maar dit was nie vir die destydse eienaar aanvaarbaar nie. Die eienaar het in 1971 besluit om die huis te verkoop en die ATMK het dit vir R30 000 aangekoop met die oogmerk om dit in ’n museum te verander. Aangepas vir inflasie beloop die koopsom teen die huidige waarde sowat R2,4 miljoen.

Die poging om die huis in 1963 aan te koop moet gesien word teen die agtergrond van die strewe van sekere lede van die ATMK, onder leiding van Loots, en ander Paarliete onder leiding van Van der Merwe, om die Afrikaanse Taalmonument in die Paarlse middedorp regoor hierdie huis, eerder as teen die hange van Paarlberg, op te rig. Eienaarskap van die huis so vroeg as 1963 sou inderdaad die argumente van hierdie groepe versterk het, naamlik om die Afrikaanse Taalmuseum en die Afrikaanse Taalmonument direk met mekaar te verbind.

Ten tye van die poging in 1963 om die huis aan te koop het die ATMK ’n drieledige doelwit geformuleer, naamlik die oprigting van ’n monument vir Afrikaans in die Paarl, die ontwikkeling van die oop plein voor die huis (die standplaas waar sekere mense die oprigting van die monument in die Paarlse middedorp beoog het) en om ’n Afrikaanse navorsingsinstituut tot stand te bring (sien onder andere ATMK-notules 15/3/1963 en 21/2/1964).

Die ATMK het verskeie opsies vir die huisvesting van die instituut ondersoek, terwyl De Klerk se oogmerk was om die instituut op Kleinbosch te vestig. Aangesien die planne wat vir die monument aanvaar is, nie ’n navorsingsinstituut kon huisves nie, het die fokus vir die huisvesting van die Afrikaanse navorsingsinstituut verskuif na die te stigte Afrikaanse Taalmuseum (Van Wijk 2014:21–22). Die museum verseker dus dat De Klerk se droom vir ’n navorsingsinstituut bereik is, hoewel nie op die plek wat hy beoog het nie. Die omvang van die navorsing oor Afrikaans is waarskynlik ook kleiner as wat De Klerk in die vooruitsig gestel het.

Nadat die ATMK die huis in 1971 aangekoop het, is die proses om dit as Afrikaanse Taalmuseum in te rig en vir die opening op 14 Augustus 1975 gereed te kry, van stapel gestuur. Die huis was ten tye van die aankoop bekend as Westfalen. Dit is herdoop na Huis Gideon Malherbe ter ere van die eerste eienaar en medestigterslid van die GRA.

Dirk Kotzé van die Universiteit Stellenbosch, wat sedert 1964 by die ATMK betrokke was, het navorsing oor die vroeë geskiedenis en ontwikkeling van Afrikaans en die GRA gedoen. Deur sy navorsing het hy ’n groot aantal Africana-tekste vir die museum bekom. Kotzé het ook die afstammelinge van Gideon Malherbe opgespoor ten einde inligting oor die huis en die familie te versamel en Malherbe-memorabilia en -artefakte te bekom (Die Afrikaanse Taalmuseum 2015).

Die museum in Huis Gideon Malherbe is gerestoureer met die oog op die inrigting van ’n huismuseum op die grondvloer en ruimte vir navorsing op die boonste vloer. Die oogmerk met die restourasie van die grondvloer was om dit te laat ooreenstem met die voorkoms toe Gideon Malherbe die huis bewoon het (Die Afrikaanse Taalmuseum 2015). Die museum is op 14 Augustus 1975 geopen (Die Burger 1975). Dit is seremonieel oopgesluit deur Johnny Malherbe, Gideon Malherbe se oudste oorlewende seun.

 

4. Ander taalgedenkstrukture

Navorsing het die bestaan van ’n aantal Afrikaanse taalgedenkstrukture benewens die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl, bevestig. Hierdie taalgedenkstrukture is egter nie van dieselfde omvang as die monument teen die hange van Paarlberg nie en is ook nie so bekend nie. Die taalgedenkstrukture wat reeds geïdentifiseer is, kan in vier groepe ingedeel word:

(i)    Die monument in Burgersdorp, wat ’n noue verbintenis met die Nederlandse taal het.
(ii)   Monumente en een skool waarvan die oprigting verband hou met die landwye Die wonder van Afrikaans-fees (1959).
(iii)  Gedenkstrukture waarvan die oprigting verband hou met die Taaljaar (1975).
(iv)  ’n Monument in Namibië en ’n Taalfees in daardie land.

Figuur 1. Die Taalmonument in Burgersdorp. Hierdie en die ander foto’s van strukture (behalwe figuur 6) is goedgunstiglik verskaf deur Jackie Grobler, ’n monumentkenner.

Die Taaljaar (1975) is hier bo verduidelik. Volgens Nienaber (1975b) is die taal- en kultuurfeeste in Taaljaar die sewende (en tweede landswye) taalfees. Nienaber (1975b) beskou die opening van die taalmonument in Burgersdorp in 1893 as die eerste taalfees. Nienaber (1975b) identifiseer nog vyf taalfeeste wat tussen 1893 en 1975 gevolg het. Die tweede taalfees het in 1907 plasgevind. Dit was by geleentheid van die herinwyding van dieselfde monument in Burgersdorp nadat dit gerestoureer is. In 1913 het Afrikaanse studente in Kaapstad ’n Afrikaanse taalfees gevier wat gevolg is deur ’n soortgelyke fees in Bloemfontein. Vogens Nienaber (1975b) was dit die derde en vierde Afrikaanse taalfeeste. Die vyfde taalfees is in 1916 in Willowmore in die Oos-Kaap gevier. Die tema van die Afrikaanse taalfees in Willowmore was eendragtigheid oor die Afrikaanse taal, ten spyte van politieke verskille. In 1959 was daar ’n landwye taalfees wat deel uitgemaak het van, en saamgeval het met die 50-jarige-bestaansvieringe van die Suid-Afrika Akademie vir Wetenskap en Kuns en die 30-jarige-bestaansvieringe van die Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge (FAK) (Venter 1959). Die feesviering se tema was Die wonder van Afrikaans. Nienaber (1975b) beskou dit as die sesde Afrikaanse taalfees en die eerste taalfees wat landswyd gevier is.

Nienaber (1975b) meld nie dat daar in 1933 ’n taalfees in Burgersdorp gehou is by geleentheid van die heronthulling van die Taalmonument nie. Die fees is deur sowat 1 500 mense by gewoon (Van Rooyen 1975). Die Taalmonument is heronthul na die verskuiwing daarvan vanaf Jubileepark na Markplein (tans Burgerplein), die huidige standplaas (Van Rooyen 1975). Nienaber (1975b) laat ook na om die Langenhoven-feeste van 1973 (Kannemeyer 1996) as ’n taalfees te meld. Nienaber (1975b) meld ook nie dat taalfeeste in 1969 gevier is nie (Geldenhuys 1971). Geldenhuys (1971) meld dat ’n reeks taalfeeste in Augustus 1969 gevier is en dat “op 17 Oktober 1969 […] alle kinders in die Republiek en Suidwes-Afrika hul bydraes gebring [het] toe taalfeeste in alle skole gevier is”.

Deur ’n omvattende lys van Afrikaanse taalfeeste te verskaf, stel Carstens en Raidt (2019:582 en 583) die historiese fout reg wat Nienaber (1975b) maak ten opsigte van die geskiedenis van Afrikaanse taalfeeste. Bykomend tot die Afrikaanse taalfeeste wat hier bo vermeld word, identifiseer Carstens en Raidt (2019:582 en 583) ook ’n Afrikaanse taalfees wat op 9 en 10 Augustus 1918 in Riversdal gehou is, landswye feeste wat in 1925 gehou is, toe Afrikaans as amptelike landstaal aanvaar is, ’n taalfees wat in 1944 in die Paarl gehou is, taalfeeste om die 75ste herdenking van die stigting van die GRA in 1950 te vier, en taalfeeste in 1973 vir fondsinsameling vir die oprigting van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl.

Die oudste taalmonument is in 1893 in Burgersdorp opgerig en onthul tydens die geleentheid wat Nienaber (1975b) as die eerste Afrikaanse taalfees beskou. Verskeie ander Afrikaanse taalgedenkstrukture is daarna opgerig, en sommige hou verband met Die wonder van Afrikaans of met die Taaljaar.

Daar is ’n gedenkplaat in die Inligtingstegnologie-gebou op die Hatfield-kampus van die Universiteit van Pretoria wat die aanvaarding van Afrikaans as ’n onderrigtaal by die universiteit gedenk. Dit word egter nie as ’n taalgedenkstruktuur vir doeleindes van hierdie navorsing beskou nie, maar as ’n herdenking van ’n spesifieke geleentheid in die universiteit se geskiedenis.

Die rekords van die ATMK wat by die Afrikaanse Taalmuseum in die Paarl beskikbaar is, rapporteer dat Hoërskool Lyttelton in 1973 aansoek gedoen het om ’n replika, voorstelling of model van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl op die skoolterrein op te rig. Die ATMK se rekords dui nie aan of hierdie aansoek, wat wel goedgekeur is, ooit uitgevoer is nie. Die skool se naam het in 1975 verander na Hoërskool Verwoerdburg, en die skool is vanaf 1999 as Hoërskool Centurion bekend. Navrae by die Hoërskool Centurion het nie die bestaan van enige replika, voorstelling of model van die Afrikaanse Taalmonument aan die lig gebring nie en dit is deur ’n persoonlike besoek aan die skoolterrein bevestig.

4.1 Taalmonument in Burgersdorp

Na die aanvaarding van Nederlands as een van die amptelike tale (naas Engels) in die parlement van die destydse Kaapkolonie op 9 Junie 1882, is ’n taalmonument op Burgerplein in Burgersdorp opgerig (Ströh 2021). Burgersdorp was destyds in die Kaapkolonie en na die unifikasie van Suid-Afrika in 1910 in die Kaapprovinsie. Tans is Burgersdorp in die Oos-Kaap.

Die monument beeld ’n vroulike figuur van wit Carrara-marmer uit wat op ’n voetstuk staan. In die linkerhand van die beeld is ’n tablet waarop staan: “Vryheid voor de Hollandsche taal”. Op die voetstuk van die beeld is verskeie boodskappe oor die betekenis van die monument aangebring, asook inligting oor die oprigting daarvan. Op dieselfde terrein is ook ’n monument ter herdenking van die Anglo-Boereoorlog (1899 tot 1902).

Die monument in Burgersdorp is op 18 Januarie 1893 onthul en word as die eerste taalmonument in Suid-Afrika beskou (Die Afrikaner Handelshuis 2016), maar Huigen (s.j.) gaan verder en beskryf dit as die eerste taalmonument ter wêreld. Die Afrikaner Handelshuis (2016) beskryf die monument in Burgersdorp as “die enigste taalmonument in die wêreld wat opgerig is ter ere van die Nederlandse taal”. Die Afrikaner Handelshuis (2016) gaan egter voort en verklaar die monument as “’n mylpaal in die taalgeskiedenis van die Afrikaner. Die Tweede Taalmonument of Afrikaanse Taalmonument staan in die Paarl.”

’n Gedenksteen gedateer 8 Oktober 1993 is teen die kant van die monument aangebring. Die steen het die inskripsie “Taalmonument 100 jaar. 1893 tot 1993. Onthul deur Louis van der Watt,5 Administrateur”.

Die identifisering van die monument in Burgersdorp as ’n Afrikaanse taalmonument is in sigself omstrede. Dit is ’n monument ter ere van die Nederlandse taal, waarin sommige van Afrikaans se wortels te vinde is. Omdat Huigen (s.j.) en Die Afrikaner Handelshuis (2016) die taalmonument in Burgersdorp binne die konteks van Afrikaanse taalmonumente bespreek, word die monument ook hier bespreek.

Die onthulling was omstrede, maar nie tot dieselfde mate as die inwyding van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl nie. Die omstredenheid het gewentel rondom S.J. du Toit, die eerste leiersfiguur van die GRA. S.J. du Toit was by die onthulling teenwoordig, maar volgens D’Assonville (1999:291) is sy naam voor die opening verwyder van die lys van taalhelde wat aldaar aangeteken is. Die rede vir hierdie stap is nie verduidelik nie. Volgens D’Assonville (1999:291) weet “niemand wie daarvoor verantwoordelik was nie”. D’Assonville (1999:291) se weergawe van S.J. du Toit se eie uitspraak dat hy nooit geweet het wat die eintlike rede vir die verwydering van sy naam was nie, werp ook nie lig op die saak nie. ’n Moontlike verklaring is dat S.J. du Toit teen 1893 reeds ’n omstrede figuur was. Van Niekerk (s.j.) verklaar dat “Du Toit was a controversial figure in South African history who after being held in high esteem died as something of a pariah.”

Nienaber (1975a:249) verklaar dat S.J. du Toit ’n genie was, “maar met al die gebreke van ’n genie”. Hy dui aan dat S.J. du Toit se politieke oortuigings hom na 1891 ’n ongewilde figuur gemaak het (Nienaber 1975a:249, 250). Nienaber (1975a:249 en 250) rapporteer ’n ongedateerde gesprek met P.J. Malherbe, een van die stigterslede van die GRA, waartydens laasgenoemde van S.J du Toit gesê het:

[A]s u my vra waarom hy na 1891 tot ander politieke insigte gekom het; waarom hy hom gekeer het teen die heiligste nasionale aspirasies en oortuigings van sy volk en oom Paul se politiek in Transvaal beveg het … dan wil ek liewer nie daarop antwoord nie. Hierdie geheim sal later geopenbaar word, maar dat dit wel gebeur het, is tragies …

Nienaber (1975a:197) voeg by dat S.J. du Toit deur sy politieke ommeswaai “naderhand alleen gestaan [het] – die volk het hom verlaat en wat hy eers opgebou het … het hy nou weer afgebreek”. Nienaber (1975a:197) identifiseer 1891 as die jaar wat die gety in eie geledere teen S.J. du Toit gedraai het, ook onder sommige van die stigterslede van die GRA. P.J. Malherbe, soos hier bo aangehaal, was bloot diplomaties in sy kommentaar aan Nienaber.

Die skending van die monument in Burgersdorp is ook omstrede. Gedurende die Anglo-Boereoorlog is die standbeeld wat by die monument opgerig is, deur Britse troepe geskend. Lord Milner het die standbeeld gedurende die oorlog laat verwyder. Die standbeeld is in 1907 met ’n replika vervang. Die oorspronklike standbeeld is in 1939 in King William’s Town6 (nou bekend as Qonce) ontdek en is in 1957 in sy beskadigde toestand agter die replika in Burgersdorp opgerig.

4.2 Die wonder van Afrikaans (1959)7

Twee monumente en een skool is geïdentifiseer wat in 1959 ter herdenking van Die wonder van Afrikaans opgerig is.

4.2.1 Kroonstad (Vrystaat)

Die Afrikaanse Taalmonument in Kroonstad is in Jukskeipark opgerig. Sedert 1951 is Kroonstad die hoofkantoor van die Suid-Afrikaanse Jukskeiraad, gesetel op Jukskeipark. Die monument is op 28 Maart 1960 deur ene neef Ferdie van Rensburg onthul. (Die aanspreekvorme “neef” en “niggie” is destyds deur jukskeispelers gebruik.)

Die monument bestaan uit ’n oop Bybel van graniet met die woorde “Die wonder van Afrikaans 1959” daarop. Die Bybel lê op ’n vierkantige granietblok wat rus op ’n voetstuk van gemesselde granietklippe. Die embleem van die SA Jukskeiraad word ook uitgebeeld, en op ’n granietplaat aan die voetstuk is die inskripsie: “Opgerig deur die Jukskeispelers van Griekwaland-Wes. Onthul deur neef Ferdie van Rensburg 28.3.1960.”

Figuur 2. Die Taalmonument in Kroonstad

4.2.2 Welkom (Vrystaat)

Heelwat inligting is oor die Afrikaanse Taalmonument op Welkom beskikbaar. Die monument is in Van Riebeeckpark in Araratweg opgerig. Die taalmonument is voorgestel na ’n vergadering van plaaslike skoolhoofde, waartydens die rol van skole in Die wonder van Afrikaans-feesvieringe bespreek is. Daar is besluit om ’n komitee van 25 lede onder leiding van J. van Z. Alberts aan te wys om die inisiatief vir die oprigting van die monument te neem.

Die monument is ontwerp deur Gerhard Olivier, en Leon Roodt het die argiteksplanne opgestel. Laurika Postma was die beeldhouer van die bronskopstuk met ’n fakkel. Die gedenkteken is in die vorm van ’n prisma wat in sy geheel saamgestel is uit gelyksydige driehoeke. Die voetstuk is in die vorm van ’n driehoek wat met ysterklip uit die omgewing gebou is. Die boukoste was R6 000 (sowat R310 000 aangepas vir inflasie). Dit is nie bekend wie vir die betaling van die boukoste verantwoordelik was nie.

Op 23 Mei 1959 is die hoeksteenlegging van die monument deur D.F. Malherbe,8 emeritus professor en voormalige rektor van die destydse Universiteit van die Oranje-Vrystaat, waargeneem. Op 20 Augustus 1960 is die onthulling ook deur Malherbe waargeneem nadat Mabel Jansen ’n tweede gedenksteen en S. du Toit ’n derde gedenksteen onthul het. Daar is geen inligting oor hierdie twee gedenkstene beskikbaar nie.

Figuur 3. Die Taalmonument op Welkom

4.2.3 eMalahleni (Witbank) (Mpumalanga)

’n Skool is in die destydse Witbank (nou eMalahleni) opgerig as deel van die feesvieringe ter herdenking van Die wonder van Afrikaans: Die Laerskool Taalfees in Alexanderstraat is in 1959 geopen (Laerskool Taalfees s.j.; sien ook Marx 1994:198). Volgens Marx (1994:43) is die Laerskool Taalfees een van vyf skoolname wat gebeure soos Die wonder van Afrikaans en die Taaljaar herdenk. Die vier ander skole wat Marx (1994:43) identifiseer, hou nie met taalgebeure of -simboliek verband nie.9

4.3 Taaljaar (1975)10

Die Suid-Afrikaanse regering het 1975 tot Taaljaar verklaar (LitNet 2010), en afgesien van die monument in die Paarl is verskeie ander Afrikaanse taalgedenkstrukture ter herdenking van die Afrikaanse taal ook in daardie tydperk opgerig. Die monument in die Paarl is breedvoerig hier bo bespreek en hierdie gedeelte handel oor ander Afrikaanse taalgedenkstrukture wat gedurende daardie tydperk opgerig is.

4.3.1 Aberdeen (Oos-Kaap)

Ulinda Theron het die Afrikaanse Taalmonument in Aberdeen vir doeleindes van hierdie navorsing geïdentifiseer. Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op die hoek van Voortrekkerstraat en Meintjiesstraat voor die NG Kerk in Aberdeen. Die monument is op 26 September 1975 onthul.

Die monument bestaan uit ’n geboude granietpilaar waarop ’n oop boek uit marmer met die inskripsie “Handhaaf Afrikaans” rus. Die marmerboek rus teen ’n granietplaat met die afbeelding van ’n fakkel. Die woorde “Onthul tydens Taalfees 26 Sept. 1975” kom op die basis van die monument voor (sien ook SARHIS 2021).

Figuur 4. Die Afrikaanse Taalmonument in Aberdeen

4.3.2 Belfast (Mpumalanga)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument in Steven Masangorylaan in Belfast. Die monument is op 19 Augustus 1975 deur die burgemeester, CJ Kriek, onthul. Die monument bestaan uit ’n granietrots met ’n gedenkplaat daarop. ’n Fakkel is op die gedenkplaat afgebeeld en die volgende woorde verskyn daarop: “Afrikaanse Taaljaar 1875–1975, opgerig ter herdenking aan die Genootskap van Regte Afrikaners. Die hartslag van ’n volk bepaal die lewensterkte van sy taal. Onthul deur die burgemeester, raadslid CJ Kriek tydens die fakkelloop,11 Belfast, 19 Augustus 1975. Geskenk deur Impala Graniet Werke, Brits.”

Figuur 5. Die taalgedenkstruktuur in Belfast

4.3.3 Burgersfort (Mpumalanga)

Volgens Grobler (s.j.) is daar ’n taalgedenkstruktuur in die vorm van ’n gedenkplaat vir die Afrikaanse taal in Burgersfort wat 1975 gedateer is. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkplaat beskikbaar nie.

4.3.4 Delareyville (Noordwes)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op Strijdomplein in Delareyville. Te oordeel aan die woorde op die voetstuk van die monument is dit op 14 September 1976 onthul. Dit is ’n gestileerde granietmonument met die wapen van die SA Junior Rapportryers op die voorkant daarvan afgebeeld. Daaronder staan “Afrikaans 1875–1975”. Die woorde “14.9.1976 Rapportryerskorps” kom op die voetstuk voor.

4.3.5 Ermelo (Mpumalanga)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument voor die NG Kerk tussen Jan van Riebeeck- en Kerkstraat in Ermelo. Die monument is op 2 September 1975 deur L. Rive, die hoofvoorsitter van die ATKB, onthul. Die monument is ’n granietrots wat op ’n gepoleerde, vierkantige basis staan. Aan die voorkant is ’n gepoleerde gedeelte met ’n inskripsie wat lui: “Afrikaans 1875–1975, Brug na die toekoms. Die Taalfakkels12 1975-09-02. Onthul deur L Rive Hoof-Voors ATKB. Geskenk deur Die Voortrekkers, Ermelo.”

4.3.6 Groblersdal (Mpumalanga)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument voor die dorpsbiblioteek in Markstaat op Groblersdal. Dit is onthul deur Christelle Schoeman, die eggenote van Hendrik Schoeman, destydse minister van landbou en ’n boer in die omgewing van Groblersdal. Die inskripsie op die monument, wat uit vier groot klippe bestaan, lui “Afrikaans: Ons perel van groot waarde. Taalfees. 1975.”

Figuur 6. Die taalgedenkstruktuur in Groblersdal. Foto deur artikelskrywer.

4.3.7 Hartswater (Noord-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n Gedenknaald voor die Hoërskool Hartswater in D.F. Malanstraat op Hartswater. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.8 Johannesburg (Gauteng)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op die terrein van die hedendaagse Universiteit van Johannesburg (destydse Randse Afrikaanse Universiteit of RAU ten tye van die onthulling op 12 Augustus 1975) in Johannesburg. Daar is min inligting oor hierdie monument aangeteken. Die monument bestaan uit drie granietrotse wat van Paarlberg na Johannesburg vervoer is. Die inskripsie op die monument is “Smal swaard en blink”. Dit is die woorde waarmee N.P. Van Wyk Louw die taal beskryf het.

4.3.9 Keimoes (Noord-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is ’n Gedenktuin in die vorm van ’n fakkel. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.10 Koster (Noordwes)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n fakkel met die inskripsie “Afrikaans – dit is ons Erns”, wat in ’n glaskas by ’n hoërskool op Koster bewaar word. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.11 Lichtenburg (Noordwes)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op die terrein van die stadsaal in Lichtenburg. Dit is in 1975 deur Koos Badenhorst onthul, maar die dag en maand van onthulling is nie aangeteken nie. Laurentius van Rouendal het die monument ontwerp en dit is deur Hennie Zietsman gebou. Die bronskunswerk bo-op die monument is deur Hennie Potgieter ontwerp en laat giet.

Die monument is opgerig met die bemiddeling van die Rapportryers. Dit is in die vorm van ’n oester, met ’n pêrel daarin. Dit simboliseer “Afrikaans, ons pêrel van groot waarde”, na aanleiding van die woorde wat Langenhoven vir Afrikaans gebruik het. Die oester se rand is uit siersteen, en sowel die skulp as die pêrel is met glasmosaïek in verskillende skakerings van wit oorgetrek.

4.3.12 Makhado (Louis Trichardt) (Limpopo)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op ’n dorpsplein direk suid van die NG Kerk in Erasmusstraat in Makhado (die vroeëre Louis Trichardt). Die monument is op 10 Oktober 1975 onthul. Die monument bestaan uit ’n groot rots wat met ’n punt na bo in die grond geplant is. Dit het ’n voetstuk van bakstene en ’n gedenkplaat is daarop aangebring. Op die gedenkplaat is ’n kaart met die buitelyne van Suid-Afrika aangebring, met ’n afbeelding van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl en die naam Louis Trichardt13 in die middel van die kaart. Die inskripsie op die gedenkplaat lui: “AFRIKAANS, ons pêrel van groot waarde. Opgerig deur die Soutpansbergse Afrikaanse Sakekamer, 10 Oktober 1975, ter herdenking van die stigting van die GRA in 1875.”

4.3.13 Malmesbury (Wes-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n gedenksteen voor die dorpsbiblioteek by Cross Hayeslaan 24 in Malmesbury. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.14 Montagu (Wes-Kaap)

Volgens Grobler (s.j.) is daar ’n taalgedenkstruktuur in die vorm van ’n Afrikaanse Taalgedenkplaat op die Groot Trek Eeufees-Gedenkterrein op Montagu. Geen verdere inligting is beskikbaar nie.

4.3.15 Moorreesburg (Wes-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n gedenkplaat voor die stadsaal van Moorreesburg, op die hoek van Kerk- en Pleinstraat. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.16 Nigel (Gauteng)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n gedenkteken voor die stadsaal van Nigel in Hendrik Verwoerdstraat. Dit is onthul deur B.J. Vorster, die destydse eerste minister, destyds die parlementslid vir Nigel was. Dit is van belang dat Vorster meer as een gedenkteken vir Afrikaans onthul het. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.17 Ohrigstad (Mpumalanga)

Die taalgedenkstruktuur is ’n gedenkteken by die Geloftefeesterrein, ongeveer 4 km buite Ohrigstad, langs die R36-pad na Hoedspruit. Dit kom voor asof die gedenkteken op 16 Augustus 1975 onthul is. Die gedenkteken bestaan uit ’n betonblad met voetspore daarin en ’n gedenkplaat met inskripsies in Afrikaans en Engels. In Afrikaans lui die inskripsie: “Taalfeesviering 16 Augustus 1975, Ohrigstad. Voetspore van draers van CP Hoogenhout-fakkel14 op eerste skof na Paarl vir onthulling van Afrikaanse Taalmonument op 10 Oktober 1975.”

4.3.18 Oos-Londen (Oos-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op die terrein van die Laerskool Kuswag in Oos-Londen. Die monument is op 19 September 1975 deur prof. M. Swart onthul. Die onthulling was deel van die Taaljaar-vieringe in Oos-Londen, wat drie dae geduur het. Die feesviering het saamgeval met die aankoms van een van die GRA-fakkels15 onderweg na die Afrikaanse Taalmonument se opening in die Paarl op 10 Oktober 1975 (FAK s.j.b.).

A.J.P. Opperman, destydse skoolhoof van die Laerskool Kuswag in Oos-Londen, het voorgestel dat ’n monument opgerig word. Opperman het die monument ontwerp en die skoolkomitee van Laerskool Kuswag het die ontwerp goedgekeur (FAK s.j.b.). Die monument is deur die firma EE Bolt (Edms.) Bpk. opgerig en die koste het ongeveer R2 000 (sowat R102 500 aangepas vir inflasie) bedra (FAK s.j.b.). Dit is nie bekend wie die koste van die monument gedra het nie.

Die voetstuk bestaan uit ’n wit-en-swart mosaïekplaveisel waarop twee granietsuile en ’n vlagpaal aangebring is. Op die groter granietsuil is die inskripsie: “1975, O moe-der-taal, O soetste taal, Jou het ek lief bo alles”, die woorde van die digter C.F. Visser. Op die keersy van die groter suil is ’n inskripsie wat lui: “Onthul op 19 Sept. 1975 deur prof. dr. M.J. Swart by die geleentheid van die Afrikaanse Taalfees.” Die kleiner granietsuil het die woorde: “GRA 1875”. Die twee suile word deur staalpype verbind wat die invloed van die GRA op die groei van die taal uitbeeld. Albei suile wys na ’n vlagpaal, wat simbolies van die Republiek van Suid-Afrika is.

4.3.19 Petrus Steyn (Vrystaat)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op die Dirkie Uys-terrein op die hoek van Reitz- en Kerkstraat in Petrus Steyn. Die monument is tydens ’n taalfees op 14 Augustus 1975 onthul.

Die monument bestaan uit ronde klippe van verskillende vorme en groottes wat deur die deelnemers aan ’n taalfees op 14 Augustus 1975 opgestapel en vasgemessel is (Petrus Steyn article s.j.). In die middel daarvan is ’n vierkantige blok met ’n gedenkplaat met die inskripsie: “14 Augustus 1875, Die Afrikaanse Taalfees, 14 Augustus 1975”.

Figuur 7. Die monument op Petrus Steyn

4.3.20 Reddersburg (Vrystaat)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n gedenkplaat op die dorpsplein, langs Van Riebeeckstraat in Reddersburg (Vrystaat). Dit is in September 1975 onthul. Bo die gedenkplaat is ’n wapen met die leuse: “Geloof en arbeid”. Die inskripsie op die gedenkplaat lui: “Afrikaanse Taalfees Reddersburg, Sept 1975, Ons taal ons trots.”

4.3.21 Redelinghuys (Wes-Kaap)

Daar is ’n gedenkstruktuur voor die munisipale biblioteek in Voortrekkerstraat in Redelinghuys. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.22 Reitz (Vrystaat)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n gedenkplaat voor die NG Moederkerk in Reitz. Dit is op 30 Augustus 1975 deur die burgemeester, P.J. Geyer, onthul. Die gedenkplaat is teen die kant van die monument aangebring, wat ook ander aspekte van die Afrikanergeskiedenis gedenk. Die woorde op die gedenkplaat lui: “Ter herdenking aan die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners, 14 Augustus 1875 in die Paarl. Ons bring hulde aan die eerste taalstryders. Onthul deur die burgemeester, rdl. PJ Geyer, Reitz, 30 Augustus 1975.”

4.3.23 Riebeeck-Kasteel (Wes-Kaap)

Die ATM se bronne toon aan dat daar ’n Afrikaanse taalgedenkstruktuur in Riebeeck-Wes is, eerder as in Riebeeck-Kasteel. Die twee dorpe is sowat ses kilometer van mekaar. Dit is nie duidelik of hier naamsverwarring ter sprake is nie. ’n Ander moontlikheid is dat daar inderdaad Afrikaanse taalgedenkstrukture op beide hierdie dorpe is, maar dit is onwaarskynlik. Laasgenoemde moontlikheid word dus buite rekening gelaat in die aanbevelings vir verdere navorsing.

Volgens Murphy (2020) is die taalgedenkstruktuur in die vorm van ’n Afrikaanse taalmonument geleë op die terrein van De Oude Kerk Museum, Hoofstraat 5, Riebeeck-Kasteel. Die monument is op 14 Augustus 1975 onthul. Murphy (2020) verklaar dat “[t]hree memorials stand before De Oude Kerk (now Riebeek Valley Museum, a Provincial Heritage Site) in Riebeek Kasteel. On the left, one to an expedition led by Pieter Cruythoff in 1661, far right to Simon van der Stel’s passing in 1685, and one to the Afrikaans language in tandem with the Paarl Language Monument, erected in 1975.”

Chris Murphy het per e-pos (Murphy 2022) aangedui dat die monument in die vorm van ’n granietsteen langs die ingang tot die museumgebou is. Op die granietsteen is ’n fakkel en ’n boekrol met die woorde “Ons taal” wat daarop verskyn, afgebeeld. Die datum 14.8.1975 is ook op die monument aangebring.

4.3.24 Sannieshof (Noordwes)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n gedenkplaat voor die munisipale gebou in Bovenstraat in Sannieshof. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.25 Springbok (Noord-Kaap)

Gideon Wentink het ’n taalgedenkstruktuur in die vorm van ’n Afrikaanse Taalmonument in Springbok geïdentifiseer na aanleiding van die radioprogram op Pretoria FM op 24 Junie 2022 waarna hier onder in ’n eindnota verwys word (Wentink 2022). Die monument is op die terrein van die Hoërskool Namakwaland in Luckhoffstraat in Springbok. Min is oor die monument bekend.

Die monument is in die vorm van ’n gestileerde “A” op ’n betonvoetstuk. Aan die voorkant is ’n gedenkplaat met die woorde “Die groei van Afrikaans”. Teen die kant van die monument is die datums 1875 en 1975 aangebring, wat die indruk laat dat die monument tydens die Taaljaar-vieringe van 1975 onthul is.

4.3.26 Trompsburg (Vrystaat)

Volgens Grobler (s.j.) is daar ’n taalgedenkstruktuur in die vorm van ’n Afrikaanse taalmonument in Trompsburg. Geen verdere inligting is oor hierdie monument beskikbaar nie.

4.3.27 Touwsrivier (Wes-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument in Gideon Joubertpark op die hoek van Jane en Pienaarstraat op Touwsrivier. Die monument is op 27 Maart 1976 onthul. Dit is bekend dat ’n kompetisie vir die ontwerp van die monument uitgeskryf is. Die ontwerpkompetisie is gewen deur ds Brand, destyds ’n sendeling op die dorp. Die monument is ’n eenvoudige gedenknaald op ’n baksteenvoetstuk. Dit stel die verskillende fases van die groei van die Afrikaanse taal voor.

4.3.28 Vanrhynsdorp (Noord-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n marmersteen voor die biblioteek langs die R27-roete deur Vanrhynsdorp. Geen verdere inligting is oor hierdie gedenkstruktuur beskikbaar nie.

4.3.29 Ventersdorp (Vrystaat)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument op die terrein van die openbare biblioteek in Ventersdorp. Die monument is op 14 Augustus 1975 onthul. Die monument is tot stand gebring deur die werk van die burgemeester van Ventersdorp, M. Vogel, en ’n plaaslike onderwyser, P. Theron. Dit is gebou deur Dirk Brits. Die monument is in die vorm van ’n driehoekige marmersteen op ’n voetstuk van sierstene.

4.3.30 Worcester (Wes-Kaap)

Die taalgedenkstruktuur is in die vorm van ’n monument in die Tuin van Herinnering op Kerkplein teen Hoogstraat in Worcester se middedorp. Die monument is in 1975 onthul, maar die presiese dag en datum is nie bekend nie. Die monument is in die vorm van ’n gedenknaald met ’n fakkel bo-op en het geen inskripsie nie. Daar is ’n oop boek op die band van die fakkel gegraveer.

4.4 Taalherdenking in Namibië

Een Afrikaanse taalmonument is in Namibië geïdentifiseer. Die monument is op die terrein van die Erfenis Kultuursentrum by Bismarckstraat 61, Windhoek. Die monument is op 8 November 201416 deur Dana Snyman onthul (Voortrekkerlewe 2015:53). Die monument is opgerig ter herdenking van Afrikaans se 90 jaar as amptelike landstaal (Langner 2021:320). Volgens Langner en Plessis (2015:76) is dit die heel eerste (en enigste) Afrikaanse taalmonument in Namibië.

Volgens Voortrekkerlewe (2015:52) het “[v]erskeie kultuurorganisasies, waaronder die FAK, Voortrekkers en ATKV in Namibië […] ’n monument opgerig”. Die monument is in die vorm van ’n baksteenstruktuur met ’n betonblad waarop ’n halfmaanvormige staalstruktuur rus. Die woorde van die gedig “Namib” deur Ernst Schlengemann kom op die staalstruktuur voor (Voortrekkerspore 2016). Aan die voorkant van die monument is ’n gedenkplaat met besonderhede oor die oprigting en onthulling van die monument. Voortrekkerlewe (2015:52) beskryf die monument as “die heel eerste Afrikaanse taalmonument in Namibië”. Die woorde op die gedenkplaat dui ook aan dat dit die eerste Afrikaanse taalmonument in Namibië is. Voorts dui die gedenkplaat aan dat die monument opgerig is deur die ATKV, FAK, Netwerk, Die Voortrekkers in Namibië en Die Voortrekkers in Suid-Afrika (Voortrekkerspore 2016).

Polla Steyn het per e-pos (Steyn 2022) aangedui dat daar op 5 September 1975 ’n Afrikaanse taalfees op Otjiwarongo in Namibië (destyds Suidwes-Afrika) plaasgevind het. By daardie geleentheid is een van die taalfakkels op ’n besoek aan die dorp gebring.

Volgens Steyn het die gemeenskap van Otjiwarongo by hierdie geleentheid ’n groeteboodskap aan die draers van die taalfakkel oorhandig. Die groeteboodskap is in bewaring by die Afrikaanse Taalmuseum in die Paarl. Die groeteboodskap is in die vorm van ’n ererol met ’n afbeelding van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl en die dorpswapen van Otjiwarongo in die agtergrond. Die boodskap lui:

Boodskap
Afrikaanse Taalfees
Otjiwarongo 5 September 1975
Die gemeenskap van Otjiwarongo verbind hom in die gees eendragtig met die diepste gevoelens van die Afrikaner-volk waar hy sy taalfees vier. Dankbaar, opreg sê ons: Veels geluk.
Binne honderd jaar het die Boertaal inderdaad kultuur-taal geword. Mag Afrikaans voortaan:
    • Die glansende werktuig wees waarmee die Afrikaner telkens weer sy onvervangbare waardes bekragtig;
    • Die suiwer draer van sy hoogste ideale waarmee nuwe vergesigte vir die nageslagte gepeil word;
    • Die kragtige band waarmee die Afrikaner sy Calvinistiese erfenis en onwrikbare geloof sal bevestig.
In nederigheid dra ons die lotsbestemming van hierdie volk in sy besondere vaderland op aan die ewige God.

Die ererol is namens die Taalfeeskomitee onderteken deur ds, A.P. van der Colff (voorsitter) en B.B. Jonker (sekretaris), P.M. Snyman, J. Steenkamp en P.S. Steyn. Die e-pos waarna hier bo verwys is (Steyn 2022), is van Steyn, die voormalige lid van hierdie komitee, ontvang.

Die draers van die taalfakkel wat Suidwes-Afrika besoek het, het hierdie groeteboodskap saam met ander groeteboodskappe uit die destydse Suidwes-Afrika na die Paarl geneem vir die opening van die Afrikaanse Taalmonument op 10 Oktober 1975. Een voorbeeld van meerdere groeteboodskappe is die oorhandiging van sodanige boodskappe tydens die Afrikaanse Taalfees wat op 12 September 1975 in die J.G.H. van der Wath-stadion in Windhoek in die destydse Suidwes-Afrika aangebied is (Die Suidwes-Afrikaner 1975a; 1975b).

Die fees was onder meer in die vorm van vlotte wat deur Windhoek tot by die stadion beweeg het. Skole van regoor Suidwes-Afrika het leerders afgevaardig om die fees by te woon (Die Suidwes-Afrikaner 1975a). Die geleentheidspreker was die administrateur van die destydse Suidwes-Afrika, J.G.H. van der Wath (Die Suidwes-Afrikaner 1975b). By die fees is onder meer groeteboodskappe voorgelees wat aan die fakkeldraers oorhandig is om saam te neem na die Paarl vir die opening van die Afrikaanse Taalmonument aldaar op 10 Oktober 1975 (Die Suidwes-Afrikaner 1975a). Uit die groeteboodskap blyk dit dat die klem val op die Afrikaners en dat die herdenking van Afrikaans as taal waarskynlik net ’n geleentheid was om die lot van die Afrikaners te beklemtoon.

 

5. Verdere soektog en onderhoud van gedenkstrukture

Uit die vorige afdelings blyk dit dat daar ’n groot aantal gedenkstrukture ter ere van Afrikaans bestaan. Voorts is daar na bewering ook gedenkstrukture ter ere van Afrikaans in Ladismith (Oos-Kaap), Meyerton, Milnerton, Piketberg, Postmasburg, Potchefstroom, Schweizer-Reneke, Sishen en Vanwyksvlei, waarvan geen besonderhede deur die ATM aangeteken is nie, en geen inligting van enige ander bronne verkry kon word nie. Gevolglik is navorsing dus nodig om (i) te bepaal of daar wel verdere ongeïdentifiseerde gedenkstrukture bestaan; en (ii) meer inligting te bekom oor die gedenkstrukture waaroor min inligting beskikbaar is.17

Sommige van die taalgedenkstrukture waarvoor rekords beskikbaar is, is verwaarloos. Na groot drome, byvoorbeeld in 1975 as Taaljaar, is baie van hierdie gedenkstrukture vir Afrikaans vergete. Dit is jammer dat daar groot entoesiasme by regeringstrukture en die burgerlike samelewing vir nuwe gedenkstruture is, maar min energie vir die onderhoud en behoud daarvan. Die verwaarlosing van kultuurbates is egter nie net tot Afrikaanse taalmonumente en ander gedenkstrukture beperk nie.

Een onlangse voorbeeld van die verwaarlosing van kultuurbates is die Cradock Four Memorial in Cradock se Lingelihle-dorpsgebied (Cradock Four Memorial s.j.). Die gedenkteken is opgerig ter herinnering aan die Cradock-vier, Fort Calata, Matthew Goniwe, Sicelo Mhlauli en Sparrow Mkonto (Cradock Four Memorial s.j.). Die gedenkteken is in die vorm van ’n tuin van herinnering en is op 21 Maart 2019 ingewy. Cradock Four Memorial (s.j.) verklaar dat “[t]he memorial […] has subsequently fallen into grave disrepair”. In sy beskrywing van die gedenkteken sê Malonde (2021) dat “Uncut grass, corroding concrete and material pieces with names of the monument’s honourees scattered on the ground describe the eyesore that the Cradock Four Garden of Remembrance has become.” Inderdaad vind verwaarlosing van kultuurbates oor die hele kultuurspektrum plaas.

 

6. Gevolgtrekkings

Die oprigting van die Afrikaanse Taalmonument teen die hange van Paarlberg het ná baie jare van harde werk en omstrede optredes gestalte gekry. Ongelukkig is die monument steeds omstrede, selfs meer as 45 jaar na die inwyding daarvan.

Die monument word ondersteun deur die Afrikaanse Taalmuseum in Huis Gideon Malherbe en die twee instellings dien saam as simbole ter herdenking van die vestiging van ’n nuwe taal in Suid-Afrika. Die museum funksioneer as ’n Afrikaanse taalnavorsingsinstituut, maar of dit werklik voldoen aan al die eise van so ’n navorsingsinstituut, is tans te bevraagteken.

Min literatuur is beskikbaar oor die fakkelloop met taalfakkels wat op 14 Augustus 1975 by die Voortrekkermonument begin en op 10 Oktober 1975 by die opening van die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl geëindig het. Die fakkels is onder meer by die onthulling van sekere Afrikaanse taalgedenkstrukture ter sprake. Dit is ’n area vir verdere navorsing.

Terwyl die Afrikaanse Taalmonument in die Paarl wyd bekend is, het ander Afrikaanse taalgedenkstrukture in Suid-Afrika vergete geraak. Sekere van hierdie taalgedenkstrukture het in verwaarlosing verval. Verwaarlosing is egter nie beperk tot gedenkstrukture wat met die Afrikaanse taal te make het, of deur die regering voor die demokratiese verkiesing van 1994 opgerig is nie. Die verwaarlooste gedenkstruktuur in Cradock, wat ná 1994 opgerig is, is reeds as voorbeeld genoem.

Verdere navorsing is nodig oor die taalgedenkstrukture vir die Afrikaanse taal wat blykbaar bestaan, maar waarvoor geen inligting beskikbaar is nie, maar ook oor die opsporing van moontlike strukture van hierdie aard waaroor daar geen rekords bestaan nie. Voorts is meer navorsing ook nodig oor gedenkstrukture vir die Afrikaanse taal waaroor min inligting aangeteken is.

Die oogmerk met die navorsing is om opnuut aandag te vestig op gedenkstrukture vir die Afrikaanse taal wat vergeet is. Daar is geen sentrale rekord van sodanige strukture nie en daar is ook geen omvattende gesaghebbende literatuur oor die onderwerp nie. Hierdie navorsing is die eerste stap onderweg na omvattende literatuur oor hierdie onderwerp. Verskeie Afrikaanse taalgedenkstrukture is geïdentifiseer en beskryf, terwyl verdere navorsingsoogmerke aangestip en omskryf word. Die bydrae van hierdie artikel lê daarin dat dit minder-bekende inligting na vore bring.

 

Bibliografie

Afrikaanse Taalmonumentkomitee. Ongepubliseerde notules. 1942–1975.

ATM. 2021. Annual Report 2020/21. http://www.taalmuseum.co.za/wp-content/uploads/2022/06/Taalmonument-annual-report-20202021.pdf (9 Junie 2022 geraadpleeg).

—. 2022. Mediaverklaring, 18 Mei. https://www.litnet.co.za/persverklaring-deur-die-afrikaanse-taalmuseum-en-monument-oor-n-moontlike-naamsverandering-vir-die-instelling (9 Junie 2022 geraadpleeg).

ATM monumentboekie. S.j. Ongepubliseerde inligtingstuk.

Beningfield, J. 2004. Native lands: Nation, language and landscape in the Taal Monument, Paarl, South Africa. Social Identities, 10(4):509–25.

—. 2006. The frightened land: Land, landscape and politics in South Africa in the twentieth century. Londen: Routledge.

Brunn S. en R. Kehrein (reds.). 2020. Handbook of the changing world language map. Cham, Switserland: Springer.

Castañeda-Hernández, G. 2004. Navigating through treacherous waters: The translation of geographical names. Translation Journal, 8(2). https://translationjournal.net/journal/28names.htm (6 Oktober 2022 geraadpleeg).

Carstens, W.A.M. en E.H. Raidt. 2017. Die storie van Afrikaans uit Europa en van Afrika. Deel 1. Pretoria: Protea Boekhuis.

—. 2019. Die store van Afrikaans uit Europa en van Afrika. Deel 2. Pretoria: Protea Boekhuis.

Cattermole, P. 2008. Architectural excellence: 500 iconic buildings. Ontario: Firefly Books.

Coombes, A.E. 2003. History after apartheid: Visual culture and public memory in a democratic South Africa. Durham: Duke University Press.

Cradock Four Memorial. s.j. https://www.sa-venues.com/attractionsec/cradock-four-memorial.php (21 Junie 2022 geraadpleeg).

D’Assonville, V.E. 1999. S.J. du Toit van die Paarl (1847–1911). Weltevredenpark: Marnix.

De Klerk, W.A. 1974. Klein reis deur Drakenstein. Johannesburg: Perskor.

Die Afrikaner Handelshuis. 2016. Die Eerste Taalmonument in Suid-Afrika. 26 Desember. https://afrikander.com/blogs/news/die-eerste-taalmonument-in-suid-afrika (8 Junie 2022 geraadpleeg).

Die Afrikaanse Taalmonument. 2014. Ongepubliseerde inligtingsboekie.

Die Afrikaanse Taalmuseum. 2015. Ongepubliseerde inligtingspamflet.

Die Burger. 1971. Die eg ou-Kaapse gaan tot niet. 2 November.

—. 1975. Veertigduisend by die Taalfees. 11 Oktober.

Die Suidwes-Afrikaner. 1975a. Taalfees in hoofstad. 12 September.

—. 1975b. Ons taal moet gehandhaaf word. 16 September.

Eldridge, R. 2003. An introduction to the philosophy of art. Cambridge: Cambridge University Press.

FAK. S.j.a. Afrikaanse Taalmonument, Paarl. https://www.afrikanergeskiedenis.co.za/generaals/monumente-en-erfenisterreine/afrikaanse-taalmonument-paarl (24 Junie 2022 en 30 September 2022 geraadpleeg).

—. S.j.b. Genootskap van Regte Afrikaners, Oos-Londen. https://www.afrikanergeskiedenis.co.za/presidente/monumente-en-erfenisterreine/genootskap-van-regte-afrikaners-oos-londen (21 Junie 2022 geraadpleeg).

Geldenhuys, D.J.C. 1971. Verslag namens die ATMK. Die Afrikaanse taalmonument: verslag oor fondsinsameling en bevordering van Afrikaans. Bondgenoot, 17(1):2–3.

Grobler, J. S.j. Gedenktekens in Suid-Afrika. Privaatpublikasie. http://www.boererepublieke.co.za/wp-content/uploads/2013/09/Gedenktekens-in-Suid-Afrika.pdf (29 Junie 2022 geraadpleeg).

Grundlingh, A.M. en S. Huigen (reds.). 2008. Van volksmoeder tot Fokofpolisiekar: Kritiese opstelle oor Afrikaanse herinneringsplekke. Stellenbosch: SunPress.

Hendricks, F. en C. Dyers (reds.). 2016. Kaaps in fokus. Stellenbosch: African Sun Media.

Heyns, T. 2022. Minister weier glo petisie oor Taalmonument. Maroela Media, 8 Junie. https://maroelamedia.co.za/nuus/sa-nuus/minister-weier-glo-petisie-oor-taalmonument (9 Junie 2022 geraadpleeg).

Hugo, D. 2010. Die ontstaan van die Afrikaanse Taalmonument en -museum. LitNet. https://argief.litnet.co.za/article.php?news_id=91111 (24 Augustus 2022 geraadpleeg).

Hugo, D. (red.). 2009. Halala Afrikaans. Pretoria: Protea Boekhuis.

Huigen, S. S.j. Reshaping remembrance – Language monuments. Rozenberg Quarterly. https://rozenbergquarterly.com/reshaping-remembrance-language-monuments (20 Junie 2022 geraadpleeg).

—. 2008. Taalmonumente. In Grundlingh en Huigen (reds.) 2008.

IMLM-webwerf. S.j. International Mother Language Monument. https://www.imlmcardiff.wales (18 Junie 2022 geraadpleeg).

Kannemeyer, J.C. 1984. Die geskiedenis van die Afrikaanse literatuur. https://www.dbnl.org/tekst/kann003gesk01_01/index.php (30 September 2022 geraadpleeg).

—. 1996. Langenhoven: ’n Lewe. Tafelberg: Kaapstad.

Kotzé, D.J. 1992. Van die GRA tot Huis Gideon Malherbe. Die bydrae van die GRA tot die wordingsgeskiedenis van Afrikaans. Paarl: Afrikaanse Taalmuseum.

Laerskool Taalfees. S.j. https://www.taalfees.org (8 Julie 2022 geraadpleeg).

Langner, D. 2021. Die Voortrekkers: Hou koers. Pretoria: Die Voortrekkers.

Langner, D. en D. du Plessis. 2015. Taalpioniers. Pretoria: FAK.

Le Cordeur, M. 2010. Die rol van Islam in Afrikaans: Afrikaans behoort aan almal wat dit praat, skryf en liefhet. Referaat gelewer by ATKV-kongres, Goudini, 27 Februarie.

LitNet. 2010. Die ontstaan van die Afrikaanse Taalmonument en -museum. https://argief.litnet.co.za/article.php?news_id=91111 (8 Junie 2022 geraadpleeg).

Malonde, Z. 2021. Foundation laments sad state of Cradock Four Memorial: Call for public-private partnership to maintain garden of remembrance honouring activists. Dispatch Live, 18 Februarie. https://www.dispatchlive.co.za/news/2021-02-18-foundation-laments-sad-state-of-cradock-four-memorial (20 Junie 2022 geraadpleeg).

Marx, I.E. 1994. ’n Onomastiese studie van skoolname by Afrikaansmediumskole. MA-verhandeling, Unisa. https://uir.unisa.ac.za/bitstream/handle/10500/18138/dissertation_marx_ie.pdf?sequence=1&isAllowed=y (8 Julie 2022 geraadpleeg).

Müller, D. 2003. Skryf Afrikaans van A tot Z. Pharos: Kaapstad.

Murphy, C. 2020. Some West Coast memorials and monuments. 19 Augustus. https://www.theheritageportal.co.za/article/some-west-coast-memorials-and-monuments (28 Junie 2022 geraadpleeg).

—. 2022. E-pos. 28 Junie.

Nienaber, G.S. en P.J. Nienaber. 1967. Die opkoms van Afrikaans as kultuurtaal. 10de druk. Pretoria: Van Schaik.

Nienaber, M. 2022. G’n reaksie op FAK-versoekskrif aan minister oor monument. Netwerk24, 8 Junie. https://www.netwerk24.com/netwerk24/nuus/aktueel/gn-reaksie-op-fak-versoekskrif-aan-minister-oor-monument-20220608 (9 Junie 2022 geraadpleeg).

Nienaber, P.J. 1975a. Eerste sooie. Johannesburg: Perskor.

—. 1975b. Ons drie taalmonumente. Die Huisgenoot, 8 Augustus, ble. 42–5. https://collections.nwu.ac.za/dbtw-wpd/textbases/bibliografie-afrikaans/documents-dbat/huisgenoot_8aug1975_42-45.pdf.

Pakendorf, G. 1992. W.A. de Klerk is in pylvak, maar sy vuur is nog nie geblus. Die Burger. http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1992/03/07/11/14.html (5 Julie 2022 geraadpleeg).

Parliamentary Question. 2022. National Assembly: Question No. 2130-2022. Written reply: Internal Question Paper No. 20-2022. https://www.parliament.gov.za/storage/app/media/Docs/exe_rq_na/6e18a47e-07a4-4464-87d0-fdd082851e3a.pdf (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Petrus Steyn. Artikel. S.j. https://www.fum.wiki/wiki/Petrus_Steyn#cite_note-5 (20 Junie 2022 geraadpleeg).

Pieters, H. S.j. The Taalmonument: Monument for what? M-verhandeling, Universiteit van Maastricht, België.

Rossouw, J. 2022a. Die Afrikaanse Taalmuseum en -monument in die Paarl: 80 jaar van kontroversie. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 62(3):588–605.

—. 2022b. Afrikaans is daardie jaar landwyd gedenk. Beeld, 9 Julie.

SARHIS. 2021. Monuments and memorials protected under section 37 of the NHRA. https://sahris.sahra.org.za/sites/dc10namm0035 (24 Augustus geraadpleeg).

Smith, S. 2013. Monumentalising language: Visitor experience and meaning making at the Afrikaanse Taalmonument. Doktorale proefskrif, Southern Cross Universiteit, Lismore, Australië.

Steyn, P. 2022. E-pos. 7 Julie.

Ströh, K. 2021. Monumente, gedenktekens en interessanthede in Suid-Afrika. http://monument-sa.co.za/afrikaanse-taalmonument-burgersdorp-paarl-welkom-petrus-steyn-meyerton (9 Junie 2022 geraadpleeg).

Sunday Times. 1975. Top Nats intervene, 27 April.

Van Niekerk, A. 2000. Die Afrikaanse Taalmonument: Afrikaans vra skeppende, nuwe denke. Die Taalgenoot, 69(8/9):6–7.

Van Niekerk, L.E. S.j. Du Toit, Stephanus Jacobus: 1867–1911. Dutch Reformed Church, South Africa. Dictionary of African Christian Biography. https://dacb.org/stories/southafrica/dutoit-stephanus2 (30 September 2022 geraadpleeg).

Van Rensburg, C. 2012. So kry ons Afrikaans. Pretoria: Lapa Uitgewers.

Van Rooyen, J.G. 1975. Die Taalmonument te Burgersdorp. Handhaaf, 12(5):10–1.

Van Wijk, J.C. 2014. Taalmonument. Tokai: Historical Media.

Van Zyl, A. 2013. Die invloed van die slawe op die vorming van Afrikaans. Lesing gelewer by ATM-slawedagviering, Paarl, 5 Desember.

—. Afrikaans Language Monument: A contested monument for a contested language. In Brunn en Kehrein (reds.) 2020.

Van Zyl, A. en J. Rossouw. 2016. Die Afrikaanse Taalmuseum en -monument in die Paarl: 40 jaar later. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 56(2/1):295–313.

Venter, H. 1959. Die wonder van Afrikaans. Koers, XXVI(10):329–33.

Vorster, B.J. Openingstoespraak (klankopname en transkripsie in die Afrikaanse Taalmuseum en -monument se besit).

Voortrekkerlewe. 2015. Hou Koers-jaarblad. https://voortrekkers.co.za/wp-content/uploads/2018/09/Voortrekkerlewe-2015.pdf (24 Augustus 2022 geraadpleeg).

Voortrekkerspore. 2016. Voortrekkerspore 1931–2016. https://voortrekkers.co.za/wp-content/uploads/2018/09/Voortrekkerspore-2016.pdf (24 Augustus 2022 geraadpleeg).

Wentink, G.J. 2022. E-pos. 24 Junie.

 

Eindnotas

1 Die artikel weerspieël die persoonlike siening en mening van die skrywer en moet nie aan bepaalde instansies toegeskryf word nie. Die kommentaar van anonieme keurders en hul voorstelle ter verbetering van die artikel word met dank erken. Enige foute of weglatings bly egter die verantwoordelikheid van die skrywer.

2 Hierdie afdeling is gebaseer op Van Zyl en Rossouw (2016), wat vir ’n meer omvattende bespreking geraadpleeg kan word.

3 Die artikelskrywer is verwant aan P.J. Malherbe.

4 Rossouw (s.j.) kan vir ’n bespreking van onlangse omstrede uitsprake deur die Minister van Sport, Kuns en Kultuur oor die naam van die Afrikaanse Taalmonument geraadpleeg word. Sekere aspekte van die historiese kritiek is ook deur Van Zyl (2020) en Van Zyl en Rossouw (2016) bespreek.

5 Van der Watt was vanaf Augustus 1991 tot 7 Mei 1994 administrateur van die Oranje-Vrystaat.

6 Die vertaling van name van persone en plekke bly ’n interessante probleem. London (in Engels) is Londen in Afrikaans en soortgelyk is Cape Town in Afrikaans Kaapstad. Moet King William’s Town dan in Afrikaans Koning Willem se Stad wees? Volgens Castañeda-Hernández (2004) is die korrekte benadering ’n “sort of rule of thumb that when the translation of a geographical entity is not available, or it is not known to the translator, the best solution is to keep the place’s name in its original language”. Müller (2003:389) verduidelik dat die Afrikaanse pleknaam in Afrikaanse teks gebruik moet word “(w)aar sowel ’n Afrikaanse as Engelse weergawe van dieselfde pleknaam bestaan”. Voorts verduidelik Müller (2003:389) dat “(s)ekere Engelse name wat ’n vertaalbare deel insluit, [...] egter net so in Afrikaans gebruik” word en noem dan King William’s Town as een voorbeeld van ’n pleknaam wat nie vertaal word nie. Gevolglik word algemeen-aanvaarde plekname in hierdie artikel gebruik, met sommige plekname wat vertaal is weens algemene gebruik, byvoorbeeld in die geval van Namibië. Castañeda-Hernández (2004) verklaar inderdaad dat “the translation of place names is not the most rational of human activities”.

7 Behalwe waar anders aangedui, is hierdie afdeling van die navorsing gebaseer op ’n ongepubliseerde inligtingstuk van die ATM.

8 D.F. Malherbe was die seun van P.J. Malherbe, ’n stigterslid van die GRA.

9 Die betrokke skole is Hoërskool Amajuba in Newcastle, Primêre Skool Gelofte in Pinetown, Laerskool Voortrekker-Eeufees in Pretoria en Laerskool Vryheidsmonument in Vereeniging.

10 Behalwe waar anders aangedui, is hierdie afdeling van die navorsing gebaseer op ’n ongepubliseerde inligtingstuk van die ATM.

11 Dit is ’n verwysing na die taalfakkels wat van Pretoria na die Paarl onderweg was.

12 Dit is ’n verdere verwysing na die taalfakkels wat van Pretoria na die Paarl onderweg was.

13 Louis Trichardt was ’n Voortrekkerleier.

14 Dit is ’n verdere verwysing na die taalfakkels wat van Pretoria na die Paarl onderweg was.

15 Dit is ’n verdere verwysing na die taalfakkels wat van Pretoria na die Paarl onderweg was.

16 Volgens Voortrekkerspore (2016) het die onthulling in 2015 plaasgevind; die gedenkplaat op die Monument meld egter 8 November 2014 (Voortrekkers 2015:53).

17 Ek het reeds ’n poging aangewend om openbare belangstelling vir die navorsingsprojek oor onbekende en onaangetekende Afrikaanse taalgedenkstrukture aan te wakker en om ’n openbare “soektog” na sodanige strukture van stapel te stuur. Op 24 Junie 2022 is luisteraars in die oggendprogram op Pretoria FM versoek om enige moontlike inligting per e-pos aan my te stuur. Voorts is die versoek vir inligting ook op die Facebook-bladsy van Pretoria FM geplaas. ’n Versoek vir inligting oor Afrikaanse gedenkstrukture is ook in die pers gerig.

 


LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.


The post Verskeie Afrikaanse taalgedenkstrukture en een Afrikaanse Taalmuseum appeared first on LitNet.

Viewing all 21877 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>