Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 21939 articles
Browse latest View live

Pasverskyn: 60 op 60 deur Clinton V du Plessis

$
0
0

60 op 60
Clinton V du Plessis

Uitgewer: Roepman Uitgewers
ISBN: 9780639741871

Die digter gerf 60 verse om saam te val met sy 60ste verjaarsdag vroeg in 2023. Die bundel staan midde-in verval en verwording – die liggaam, die landskap en die taal. Die onthou net-net, soos vervalle stasies met die naamborde haas leesbaar.

Dit is Du Plessis, ’n rekenmeester van Cradock, se 11de Afrikaanse digbundel. Hy was vanjaar ook die algehele wenner in die Afrikaanse afdeling van die AVBOB Poësieprojek.

The post Pasverskyn: <i>60 op 60</i> deur Clinton V du Plessis appeared first on LitNet.


Resensie oor ’n resensie oor ’n resensie in 33 fragmente*

$
0
0

Foto: Flora Mipsum op Unsplash

(Rol tot aan die einde van die artikel om die agtergrond en aanloop tot hierdie skrywe te lees. Die LitNet-redaksie)


Resensie oor ’n resensie oor ’n resensie in 33 fragmente*

* geskryf met die oog op Rapport se resensente-kompetisie. Dis R30,000!


Om ’n fragment te probeer wees, is ’n mission. Almal probeer jou die hele tyd aanmekaar sit, saam met ander fragmente. Terwyl julle nie meer bymekaar pas nie. Dis nie net ’n tjip hier en ’n tjip daar nie, dis die growwe rante wat geslyt raak. Deur die lewe self. Dis nie ’n gebarste lippie wat jy sien nie, dis die oopgekloofde been.

Maar hier sit ons nou, want ’n LitNet-resensent weet van beter. Bymekaar geskraap met ’n Sasolburg-telefoongids. Is daar nog so iets? En met kinderboeke wat sy as “foefies” beskryf. Ek en die ander fragmente sit en kners op ons tande, inmekaargeprop soos factory rejects agterop ’n bakkie op pad na Zimbabwe.

Gelukkig weet ons dis nie gou voor ons weer uitmekaar spat nie. Alles breek in hierdie nuwe Suid-Afrika. En breek op en breek af, of breek uit en breek in. Dis een groot breekdans. Sommige van ons gaan dit maak tot onder die yskas in, of kry die kat om te speel met ons, of steek iemand in die toon en beland in die vullisblik, ’n hemel van uitskot ... 

Maar voor dit word ons eers besmeer met wondergom, wondersement, wonderhars; met handelsname soos Sticky Fingers. The Big Stick. Gumbuya Rainbow Gum. Never let me go, Kashuo. Hou my vas, korporaal. Haak-en-steek-blues. Maar waar is dit alles nou? Bernoldus Niemand lê in ’n sloot, sy kop getrap soos Siembamba morsdood.

............
Ons wil almal ’n lekker boek hê om te lees met min karakters wat jou meesleur in ’n nuwe wêreld in. Net nie sci-fi nie. Maar dis die ding. Is daar nie net te veel van ons nie?
.............

Ons wil almal ’n lekker boek hê om te lees met min karakters wat jou meesleur in ’n nuwe wêreld in. Net nie sci-fi nie. Maar dis die ding. Is daar nie net te veel van ons nie? Ons fragmente, stukke uit jou lewe wat jy moet weglaat: die huiswerker onder jou voete, die bedelaar by jou hek, die nuusvoer in jou bed, die geraamte onder die vloer, die pistool by die pille ... En dan is jy nog nie eens by die huis uit nie.

Ek praat met die verhaal hieroor, die een wat die skrywer ’n karakter gemaak het. Maar hy wil niks weet nie. Sy ego gloei soos ’n gloeilamp in ’n afgebreekte stuk kwarts. Die resensent sê hy is nogal verbasend interessant. En dit nadat sy veertig dae en veertig nagte in die res van die boek rondgedwaal het. Uitgeput en deur die mis en haar mond val steeds oop as sy hom sien. 

Hy beweer dit bewys die skrywer het iets reg gedoen. Hoekom het hy my dan nie ook in die boek gesit nie? vra ek gebelg. Dink hy ek hou nie ook van resensente nie? Man, sê hy, jy het obviously nie die resensie behoorlik gelees nie. Ek het nie, erken ek. Dit was te gou verby.

Maar ek is nie klaar met jou nie, sê ek vir die verhaal. Ek stem saam met die resensent, jy is te metafiksioneel. Dis darem old hat. Raak die man vies vir my. Liewer metafiksioneel en uit die mode as mikrokorporeel en viraal soos Covid-26. Buitendien, daar is so baie fake news, jy moet jouself die hele tyd identifiseer, jouself die hele tyd beskryf. En wie sê ek is ’n man?

Die resensent skryf van Die verlore juwele van Nabooti ... Ja-nee, alles raak weg. As jy maar weer sien, kom maak ’n allenige oorbel ogies vir jou asof jy stukkend gedrink in ’n singles bar is. Maar ek gee haar ’n koue skouer. Ek wag vir Vladimir, sê ek. Vladimir Poetin? vra jy. Nee, man. Hy gee ’n ander betekenis aan metafiksioneel. Haal jou “meta” met ’n tang uit en dan is jy net fiksioneel. 

Nee, Vladimir Nabokov. Pale Fire. Na wie die resensent obviously moes verwys het as na kinderboeke. Nou bevorder sy plagiaat. Pluk en Plak-giaat. In daai boek moet jy ook so rondblaai om te verstaan wat aangaan. Hy dui selfs die bladsynommers aan. Dis nou ’n Olimpiese Spele van fragmente, terwyl Kaap maar speletjies op Bloubergstrand is. Dis ’n voorbeeld vir alle skrywers. Hy het £700,000 in vandag se geld gekry toe hy die Nobelprys gewen het.

Maar ek dink ek weet hoekom sy Kaap met kinderboeke vergelyk en nie Pale Fire nie. Dis natuurlik moontlik dat sy dit nog nie gelees het nie, maar my hart gaan uit na haar. Want my hele hart is ’n fragment. Ek sou wat wou gee om weer kinderboeke aan my kinders en niggies en nefies te lees, want die een sit in Düsseldorf, nog een in Pittsburgh, en die res in die tronk in Thailand. Ons is nie meer ’n familie nie, net ’n klomp Anglo-Boere in flardes.

Die resensent sê daar is nie ’n einde nie, sy moet haar eie opmaak. Dis mos nie die waarheid nie! Daar is dan een. (Leidraad: kyk in die minibustaxi.) En sy sien pienk olifante en praat van 33 verwysings. Waar? Of is sy dalk die onbetroubare resensent? Dis ’n lekker een. Die skrywer het die onbetroubare skrywer geskep, die onbetroubare verteller is om elke hoek en draai en nou het ons die onbetroubare resensent. Let’s party!

Die werklike skrywer, Hans Pienaar, is ook nie ’n ou om mee oorlog toe te gaan nie. Hy gee te kenne daar is 33 karakters. Sy dink ook daar is hordes. Terwyl daar net vyf is. OK, dan. Vyf hoofkarakters en 13 byspelers. En ’n klomp antropomorfe, ens. “Ens”? Soos in “ants”? OK, OK, 148 miere. 

Fees van die onbetroubares! Wat is ’n threesome in Afrikaans? Driewiel? Driehoekiekoekie? Oorstootdrie? Die resensent het aan die Kama Sutra gewerk, maar ek weet nie, iets sê vir my ons moenie verder op hierdie paadjie loop nie. Three is a crowd en two’s company. Wat as die onbetroubare resensent en die onbetroubare skrywer mekaar vind?

..............
’n Mens moet tog verstaan: mense wil weer lekker lees. Nie stukkies Facebook of WhatsApp of die fyndruk of halwe artikels voor die paywall opdoem nie.
..................

’n Mens moet tog verstaan: mense wil weer lekker lees. Nie stukkies Facebook of WhatsApp of die fyndruk of halwe artikels voor die paywall opdoem nie. Mense wil gom by skrywers hê, leesgom. Hulle kry dit nie meer by die kerk nie, en die Bybel ... Daar is nou vir jou ’n klomp fragmente.

Hier trek ek nou eers by 17. 

Hier kom ’n jafel nou aan met ’n pen vol onuitwisbare ink. Hei, wat doen jy nou? Hy skryf hier dwarsoor my: “Die Fragment.” Dis ek, ja, maar moet jy dit so uitspel? Ek is nog die hele tyd besig om te duck en dive hierso en nou wil jy dit uitbasuin aan die wêreld.

Nee, sê hy, jou ander naam is Ostrakon, uit die Griekse tye wat die oorsprong van die woord “ostraseer” is. Hiermee kry jy mos nou wat jou toekom, jou impotensiaal word ’n signatuur van jou eintlike bystandsbestaan, altyd-gereed as dispositief vir verwerping. Deur jouself te laat ostraseer, skep jy ’n simulakrum tot die sewende orde van onheelhuidigheid. Of is dit nou onheelhuidiglikheid. Wag net daar. Hang bal. En die jafel haal ’n Moleskine uit sy sak en skryf sy onuitwisbare wysheid neer.

Wie’s jy, vra ek. Ek, sê hy terwyl hy hard probeer om die belangrike toon uit sy stem te hou, is die Perspektief. Julle het my nodig in hierdie polemiek. Ha, sê ek vir hom, met sulke taal? Aan die ander kant, gaan voort Mr Conversation Killer, en raak ontslae van die polemiek vir ons. 

Ek sal nie omgee nie, want almal vertrou op Crito, hulle is nog steeds te lui om die boek self te lees. Pleks daarvan dat Crito gou-gou self so maak, Kaap lees en wys hoe die resensent lesers moontlik mislei, skryf hy ’n ellelange ding wat niemand kan of wil klaarmaak nie en sê die onbetroubare resensent het die onbetroubare skrywer in ’n dubbele Nelson. Vir wat is hy so kuis? Ken hy dan nie sy Kama Sutra nie? 

Die Perspektief sit sy voet neer. Bly by die punt. Dit bly darem te dik vir ’n daalder, dat almal, die skrywer, die resensent, die resensent van die resensent praat van fragmente, terwyl die subtitel duidelik sê “perspektiewe”. Wat almal stories op hul eie is. Ek meen, present company excluded, maar... En hy hou sy handjie sodat ek sy sin self moet klaarmaak ... Daar is geen vergelyking nie.

My mond gaan oop en toe, die vermetele ... Maar toe sien ek skielik die venster van opportunisme. Dis hy, nie ek nie! Laat hom hierdie gesprek oorneem sodat ek kan laat spat. En hy's natuurlik reg, die hele wêreld is vol perspektiewe, dis soos ’n klomp paparazzi behang met kameras by die Cannes-filmfees.

...........
Daar sê hy dit nou self: nou met sosiale media kan mense vir die eerste keer sien hoeveel perspektiewe daar is. Dit behoort ’n triomf vir ons soort te wees. Vryheid, gelykheid en broederskap maar die grootste hiervan is gelykheid, almal moet ’n kans kry.
.............

Daar sê hy dit nou self: nou met sosiale media kan mense vir die eerste keer sien hoeveel perspektiewe daar is. Dit behoort ’n triomf vir ons soort te wees. Vryheid, gelykheid en broederskap maar die grootste hiervan is gelykheid, almal moet ’n kans kry. Maar wat nou gebeur is dat almal donkerbrille moet aanskaf, want die vlamme van misverstand staan te hoog, daar is so baie. En ons is almal individue, dwarstrekkers, cool cats wat verby mekaar vaar op die see in die nag, soos JM Coetzee dit so mooi gestel het. 

Dis die ene Ray-Ban of Oakley of Steve McQueen Persol. Fake soms, maar hoe gaan jy weet so op ’n afstand, die afstand van een jag na ’n ander jag. En kom krap die karakter genaamd die verhaal alles deurmekaar. Want hy het ook ’n donkerbril op en smokkel homself in onder ons. Hy het ons boek gekaap! Die finale bewys is die onbetroubare resensent se ode aan sy interessantheid. En hoe sy ons verpes. 

Ja, maar dit is julle skuld, sê ek versigtig. Kon julle julself nie inhou nie? Jy moet jou plek ken. Elke ding op sy tyd. Die kollig kan almal nie gelyk bedien nie, net een kol op ’n slag. Dis tog lekkerder om die kat in die donker agter die verhooggordyn te knyp. Dis mos die hele doel van ’n donkerbril. En wie het sonlig nodig as jy die dark web in jou kop het?

Fragment, ek kan sien dis bokant jou vuurmaakplek. Vra jou af: wat is dit presies wat die verhaal wil insmokkel? Ek moes my skouers ophaal. Wat inderdaad? Nou is die Perspektief ongeduldig. Die saadjie. Watter saadjie? Van homself, natuurlik. Van hom as kaper, kapeling, kapenaar, wat sy eie ding doen. Hy begin dan by daai joernalis wat praat van die vryheidstryd kaap en dit Kaap toe vat. O, ek sien, sê ek. Ja, hy spel dit uit iewers. 

Nou kom jy by. En dit, sal jy saamstem, kan ons nie toelaat nie. Maar hoe gaan jy hom keer, vra ek, die boek is uit, die saadjie is gesaai. Aha, sê die Perspektief, maar gaan hy water kry? Ons is gelukkig tot dusver, niemand het nog die saadjie van onafhanklikheid besprinkel nie, niemand het nog eens op hom gepie nie. Maar ons sal moet spring.

Wat wil jy doen, vra ek, my hart in my keel. Wel, ons kon hom nie toegooi met perspektiewe nie, dit werk nie, so ons moet terug na Square One. En waar is Square One? Ek dag dan dis die Kaapse saadjie? Hy kyk my meewarig aan. Kyk, dis nou waar jou graad jou red. As jy jouself in ’n hoek geverf het, dan val jy terug op wat jy geleer het: om terug te val op Foucault. En Foucault het teruggeval op die panoptikon. Wat is die panoptikon? vra ek, ’n donkerbril-brand? Die Perspektief wys sy vinger na my, geesdriftig. Wraggies, Fragment, jy is nie so dom as wat jy lyk nie. Dis ’n goeie analogie. Ons is onderworpe aan die Era van die Donkerbril, en ons moet terug na die Era van die Panoptikon – wat alles kan sien, alles deur een bril, skoon en eerlik, vanuit een perspektief. Soos die Ray-Ban op Seepunt se promenade sonder lense. Soos Lech Wałęsa gesê het, die verbruikerswese gaan die aarde nog red. Dis waarom ek hierdie inisiatief aan die gang gesit het: as ons almal dieselfde lyk, kan ons ons laat verenig in ’n enkelheid: die Perspektief. 

En waar pas ek in? Ek wil nie inpas nie, onthou? Nee, ek gaan nie iets verwag wat jy nie kan doen nie, sê die Perspektief. Maar dan moet jy saamspeel. Jy en jou soort moet julself verwyder, julself ostraseer na jul eie groepsgebied. Dis waarom ek jou gemerk het.

Wag ’n bietjie, sê ek. Kom ons probeer eers ’n ander perspektief. Wat jy wil doen is soos Operation Murambatsvina in Zimbabwe, toe al die gefragmenteerdes van die strate verwyder is. Waarheen moet ons gaan? Hier is baie plakkerskampe, sê hy. Daar kan julle lekker plak.

Maar hoor jy dan nie, ons wil nie aan mekaar plak nie.

Toe spring die Perspektief na vore soos ’n zoemlens en tol my om vir ’n dubbele Nelson. Ek reik na agter tussen sy bene en kap. “Eina, bliksem,” sê hy, jy het my gesny, en daar is inderdaad ’n kraak dwarsoor sy oog, sy enigste een. Hy steier rond en voel-voel na my en ek onthou die storie uit die Odesseia, van Odusseus wat onderaan die skape geklou het om van die Sikloop te ontsnap ... Maar daar is geen skape nie. Daar gryp hy my nou en vir ’n oomblik dink ek hy wil my opvreet, soos Polifemos. Snotjantietie, skree ek vir hom. Wat noem jy my? skree hy en hou my in die lug sodat hy my beter verby die kraak kan sien. Jou bolip is vol snot, gil ek en wys. Hy vryf met die kant van sy hand oor sy neus, maar kan nie so lekker sien nie, en dan laat val hy my soos hy na sy sakdoek soek – hy kan nie onthou in watter sak nie.

Ek val my te pletter op die vloer. Eenkant toe spat ’n stuk van my met die letters “Fr” daarop. Daai kant toe is dit die een met “ag” op; “men” staan daar op ’n derde groot stuk, en dan val die stukkie met die “t” op sy toon. Ons hol laat dit klap, so tol-tol en skuif-skuif. “Frikkadel” skree my een nasaat baldadig, “ag-en-tagtig” volg sy broer, “menasie-spinasie” kom dit van agter. Die Perspektief staan met net die “t”-stukkie in sy hande. Dié kan net ’n “tjie-tjie-tjie” uitkry, maar dis genoeg. Wie die laaste lag ... *

* kry twee eksemplare van Kaap.

Lees ook:

Kaap deur Hans Pienaar: ’n resensie in 33 verwysings

Dwarsklappe

Ilse de Korte oor Crito se "Dwarsklappe": Wanneer die gebrek aan hekwagters en anonimiteit die oop gesprek bedreig

Crito antwoord kritici

’n Snotjantietie met ’n pan in die hand

Die eerste Crito-prys vir Lesersindrukke word aangekondig

Waar is die syfers?

 

The post Resensie oor ’n resensie oor ’n resensie in 33 fragmente* appeared first on LitNet.

Framed: Who is the little girl in the picture?

$
0
0

Framed: Who is the little girl in the picture?

For years we have come to believe, and have accepted, that the image used on the cover of Trudie Bloem's Krotoa-Eva: The woman from Robben Island was a painting of Krotoa or Eva van Meerhof as a young girl.

However, from the description of different diarists in their journals after having met her, this image, which is still being used today, does not make sense.

Framed

In the book by R Raven-Hart, Cape Good Hope: 16521702 – The first fifty years of Dutch colonisation as seen by callers, Jean-Baptiste Tavernier describes Eva as “white and pretty, except that her nose is somewhat flat”.

As per my findings, the origin of the image as prefaced by PW Laidler on page x in his book The growth and government of Cape Town (1939), he states, “For that of ‘Eva’, a portrait of a Namaqua girl of last century, indebtedness is expressed to the Trustees of the South African Museum, and Dr Gill” (the “last century” being the 19th century).

The growth and government of Cape Town (PW Laidler, 1939)

Page x: “For that of ‘Eva’, a portrait of a Namaqua girl of last century, indebtedness is expressed to the Trustees of the South African Museum, and Dr Gill”

Page 38 referring to Illustration 2 (“‘Eva’, a portrait of a Namaqua girl”) [“Hottentot”, a pejorative term, is used in this text within its historical context]

Illustration 2: “Eva”

This portrait was used by Trudie Bloem on the cover of her book Krotoa-Eva: The woman from Robben Island in 1999, and under “Acknowledgments and praises” she states, “Cover painting from PW Laidler, The growth and government of Cape Town, 1939”. 

“Acknowledgments and praises”: “Cover painting from PW Laidler, The growth and government of Cape Town, 1939)”

Here is a list of a few websites and institutions still using this image today:

From the list above, only a few institutions (The Castle of Good Hope and the Camissa Museum) give recognition to the true source of their sketches. These sketches were made by an English artist of natural history and scenery, Samuel Daniell (1775–1811), during an expedition he made to Southern Africa between 1799 and 1802. 

The sketch which is being used as an image of Krotoa was extracted from his second book, Sketches representing the native tribes [a pejorative term, used within its historical context], animals, and scenery of southern Africa, from drawings made by the late Mr Samuel Daniell, published only in 1820 by his brother William Daniell.

Source: Biodiversitylibrary.org [The term “native tribes”, a pejorative term, is used in the title of this book within its historical context]

Page 34: “Kaffer  [a pejorative term, used within its historical context] girl” (Source: Biodiversitylibrary.org)

In 2012 this specific image was recreated by the artist Lien Botha, presumably commissioned by the SA Post Office, on a stamp in 2012 to mark 360 years since the arrival of the Dutch at the Cape and to acknowledge the role played by Krotoa.

Although the sketches (including the next one) of Samuel Daniell had already been proven not to be those of “Krotoa”, they still form part of exhibitions at historical institutions today, as they are believed to fit the description of her as indicated on the website of the Camissa Museum. “As there are no sketches of Krotoa we can only go by the descriptions of her by different diarists who met her, and by this descendent sketch. It fits with the descriptions given of Krotoa. It was drawn by Samuel Daniell (1775-1811)”.

According to my findings the most used image of our beloved Krotoa was absorbed into South African history after the publication of The growth and government of Cape Town (1939) of PW Raidler. Although Laidler used this image for “Eva” in his book, the name was typed in inverted commas, which indicates that it is inaccurate. However, it was still used by Trudie Bloem on the cover of her book. I believe that after the publication of Bloem’s book in 1999 this image began to circulate as her story became known among all South Africans, especially the Khoi groups and descendants of Krotoa.

Trudie Bloem worked at the South African Library as an editor, translator and indexer. During the late 1950s she stumbled on the name Krotoa in an article “Uit die biografie van 'n Hottentottin [a pejorative term, used within its historical context]” by DB Bosman in Huisgenoot of 3 July 1942. As Krotoa, who had played such a prominent role as a female translator in history, had remained relatively unknown until that time, Bloem researched her life for many years and finally wrote this book published in 1999.                                                        

Despite speculation by many researchers that this image could not be that of Krotoa, or “Eva”, the true origin of this image, which we have come to believe is a painted portrait of her, has not yet been widely recognized.

Now, herewith, the origin story of this image.

The photographer

In 1864, Samuel Baylis Barnard, an artist, emigrated from Gloucestershire, England, to South Africa. He found it difficult to make a living in Cape Town from his art and turned to photography. He opened a studio in May 1865 at 37 Adderley Street in Cape Town, where he practised for 40 years. He became one of the most fashionable photographers of the day. Wilhelm Bleek, a German linguist, wanted to study the |Xam language and record personal narratives and folklore. Together with his wife Jemima and his sister-in-law Lucy Lloyd, he began collecting stories and drawings from prisoners at the Breakwater convict station during 1870. Bleek even got permission from the prison officials to interview a few of these prisoners at their home. Barnard was appointed to photograph the “bushman” [a pejorative term, used within its historical context] at the residence of Wilhelm Bleek in Mowbray. 

According to Atom.lib.uct.ac.za this image of a young “Korunna” [Korana] girl was also taken by Barnard at the Bleek’s residence:

These photographs were taken by studio photographer Samuel Baylis Barnard in the 1870s. He emigrated to Cape Town from Gloucestershire and open his photography studio in Cape Town (in Adderley Street) in 1865. The people photographed here are thought to have been staying at the Bleek and Lloyd residence in Mowbray when they were photographed. The descriptions were taken from Tamar Garb (ed.): African photography from the Walter Collection: Distance and desire Encounters with the African archive.

Bleek and Lloyd also interviewed other individuals during 1875 and 1876, but most of their time was spent interviewing only six |Xam contributors.

I do not know why this photograph of this young girl was taken, but it could be that she was among the individuals interviewed by the Bleeks during the 1870s as documented. The research with regard to who this young “Korunna” girl was, is still ongoing, as I could not find any proof that she was also interviewed by the Bleeks (http://lloydbleekcollection.cs.uct.ac.za/). 

How did I discover this?

I was asked by my eldest daughter, Dieuwke-Jean Linee, a visual artist, to do research for her Woman exhibition which took place during August 2022 at The Koena Art Institute in Observatory. Dieuwke-Jean came across a book in the local library of Antjie Krog titled Met woorde soos met kerse. The book included poems and photographs of |Xam poets who had been interviewed by the linguists Wilhelm Bleek and Lucy Lloyd during the 1870s. The story of Kweiten ta ‖ken fascinated her, so much so that she decided to do a pencil drawing of the photograph in the book. This pencil sketch was sold on the opening night of her exhibition and she was commissioned by another client to redo Kweiten ta ‖ken’s sketch.

It was my task to search for a better quality photograph and more information about Kweiten ta ‖ken. My search on the internet took me to the Walter Collection, and finally the name of the photographer Samuel Baylis Barnard appeared. As I was scrolling through the collection, this image I had come to know as being that of Krotoa / Eva suddenly appeared on the screen.  The little girl was topless, looked frightened and was posing for Barnard while covering her chest with her right arm. On the black-and-white image one can clearly see that she had some sort of scarring appearing white on her arm, back and upper body. The innocence in this little girl’s eyes brought me to tears.

A faceless historical figure?

Why were all the other contributors who were interviewed by the Bleeks and Lloyd dressed when they were photographed, but not this little girl? Was she interviewed by them? Could it be that this photograph might not have been taken at the Bleeks’ home, and maybe at Barnard’s studio in Adderley Street? Who was this little girl whose image has for years been passing as that of the young Krotoa? These were all questions which came to me.

Who is this little girl whose photograph was used to represent the face of another girl who had lived 200 years before her?

Framed, by popular culture, and by the human need to give a face to a faceless historical figure.

A face randomly chosen by European descendants of those Dutch settlers that once banned and imprisoned Krotoa, became the face that those responsible used to glorify her name with a stolen identity.

Hybré van Niekerk     

> Business e-mail: info@paarlhistoricaltours.co.za
> Business number: +27(65) 905 8197            

Bradley van Sitters and Hybré van Niekerk at the Castle of Good Hope in December 2022

Artwork by Dieuwke-Jean Linee (Photo: Naushad Khan)

Hybré van Niekerk at the Castle of Good Hope in December 2022 (Photo: Naushad Khan)

*This text contains pejorative terms that readers may find offensive. These terms are quoted in their original historical context.*

Lees meer oor die Bleek en Lloyd-versameling op Voertaal:

Die mense wat ’n sterwende taal opgeteken het

Lees meer oor Krotoa in LitNet Akademies:

Vrouevertalers en -tolke van Khoesan-tale in die Suid-Afrikaanse koloniale geskiedenis: ’n morfogenetiese perspektief

Lees meer oor die rol van Krotoa in Suid-Afrikaanse geskiedenis op LitNet en Voertaal:

Jakes Gerwel-gespreksreeks (Suidoosterfees): Krotoa – wat beteken sy vandag?

Sodat ons nie die rol van Krotoa in die Kaapse geskiedenis sal vergeet nie

Wat staan Krotoa se mense te doen oor die afskaling van Afrikaans?

Eva, nee, Krotoa se Afrikaans

Gesprekke oor Krotoa en nadenke oor kultuurerfenis en -nalatenskap

Verandering en toekoms: om 'n kreoolse Afrikaans te bedink

US-taaldebat 2021: Ek is Afrikaaps

Jan van Riebeeck en Krotoa se tyd: 10 verrassende feite

Afrikaans: the language of dissent

Telling a different tale: Karel Schoeman's Seven Khoi Lives

Toyota US Woordfees 2022: Dan Sleigh roskam uitgewers oor verspreiding van pseudogeskiedenis

Hoeveel het Jan van Riebeeck gedrink op die Drommedaris?

Lees meer oor die teaterproduksie Krotoa: Eva van de Kaap op Voertaal:

Toyota US Woordfees 2022: Krotoa: Eva van de Kaap – ’n beskouing

’n Blik op die produksie Krotoa: Eva van de Kaap

Sylvia Vollenhoven: "Je kunt het heden niet losmaken van het verleden"

Lees op nuwe skryfwerk oor Krotoa:

Ons moeder Krotoa

Krotoa

Wenner: My geliefde – Die liefdesbrief

Lees meer oor die film Krotoa (2017):

Krotoa: uit ’n historiese oogpunt

Krotoa movie: an interview with Kaye Ann Williams

Krotoa: ’n mening

The post Framed: Who is the little girl in the picture? appeared first on LitNet.

The wanderers, what does it mean to belong?

$
0
0

What is home?

What does it mean to belong?

In his hard-hitting second novel, The wanderers, Mphuthumi Ntabeni explores his own ancestry, but he does so through the lens of fictional narrators, documents and memoirs.

He also addresses the Xhosa people’s Frontier War against the British, the struggle for democracy against the National Party and the sense of unease among veterans of the latter. “I have seen the returning MK soldiers, how disappointed they are in what is happening in our country,” says Mphuthumi.

This recording was made at the Etienne van Heerden Veldsoirée in Cradock.

See also:

Full particulars: Confessional fiction for a desolate age

Who is African: Place, identity and belonging in literature

Sponsors:

Die Tuishuise & Victoria Manor

 

Buffelshoek Dirosie Lodge

 

NB-Uitgewers

 

Amazwi South African Museum of Literature

 

Montego Pet Nutrition

See also:

Rory Riordan on his book Apartheid’s Stalingrad

The post <i>The wanderers</i>, what does it mean to belong? appeared first on LitNet.

Press release: JIAS creative writing workshop

$
0
0

The Johannesburg Institute for Advanced Study (JIAS) invites applications from emerging African creative writers for its Second Annual Writers’ Workshop.

Click here for more information and the application form

From 1 August to 31 October 2023, JIAS will host a group of promising African creative writers. The workshop will be a writing-intensive, three-month program for early career writers who have a current work in progress that they would like to complete or polish. Each writer will focus on her/his/their individual work as well as read others’ work and provide feedback. Writers will greatly benefit from the supportive structure that a writers’ workshop creates.

The JIAS Writers’ Workshop is open to African writers who work in Fiction (long and short form), Creative Non-Fiction, Playwriting, Screenwriting, and Poetry. Workshop participants will be mentored by accomplished, critically-acclaimed, and award-winning writers. This is a great opportunity for novice writers to learn from established writers who are masters of their craft. Participants in the workshop will also be able to take advantage of and benefit from the vitality and diversity that a dynamic city like Johannesburg has to offer.

The post Press release: JIAS creative writing workshop appeared first on LitNet.

Dans van liefde

$
0
0

Foto: Canva

Dans van liefde

sy oë gloei soos die sonsopkoms oor die Namib
emosies rumba deur sy bruisende gemoed
die ritme van sy polsslag vibreer in sy are
en hy cha-cha oor die uitgestrekte vlaktes

haar beeld sweef oor sandveld van rooi
terwyl verleiding deur haar passies drup
tot in sy arms draai sy haar wulpse lyf
en sy hande tango oor haar sagte duine

soos een vloei hul in mekaar se asems
dans die dans van roekelose begeerte
hul wals tot aan die einde van ongekende liefde
wyl die bruising in hul harte na ’n encore skree

The post Dans van liefde appeared first on LitNet.

Skerp

$
0
0

Skerp

Foto: Canva

op vae gesigte skerp ’n glimlag 
heug die dowwe flentergedagte
van toe ek nóg alles
nóg vir jou helder was 

deur rooikaree ruis die wind aan flarde  
rafelende eggo van ’n fluisterstem
ek is lief vir jou
jou hand vol woorde stil gestrooi 

die geur van somerreën dreun sterker
verbloem my verlange met die drup
trane oor my blos
gesluk in hemelwater 

poele rimpel my beeld skimmig
herhaal my oor die grond 
op elke kaatsing effe vaag
skerp ’n glimlag

 

The post Skerp appeared first on LitNet.

Afrikaans

$
0
0

Afrikaans

Foto: Canva

Edelsteen 
Aktivis of kerrievis
Albei gan saam my

Ek’s kleurling ...
En ’n leerling
Vannie rebirth of the new earth

Die godmother van Afrikaans
Die baastaal
Geraasmaaktaal
Die uiters belangrike taal

Gan jy my nou kô haal?
Ek veg vir ôs taal se eiendomsreg
Dis ôs daaglikse brood
Innie tyd van nood of dood

Ôs Godgegewe taal
Wie de hel waag ommit weg te haal?

Net God alleen kan die taal ontneem ...

Maar tot dan ... sal ôs
Met alles wat in ôs is 
Alles doen in ôse taal, Afrikaans

The post Afrikaans appeared first on LitNet.


Jakes Gerwel Stigting-persverklaring: residensieprogram vir skrywers van die Lae Lande en Suid-Afrika – aansoeke verwelkom

$
0
0

Picture: https://jgf.org.za/

Die Jakes Gerwel Stigting nooi graag alle skrywers (opkomend of gevestig) van alle genres uit om aansoek te doen vir ’n residensie wat vanaf 27 Februarie tot 13 Maart 2023 by Paulet Huis op Somerset-Oos aangebied word. Hierdie program word in samewerking met die Passa Porta internasionale skrywershuis in Brussel aangebied en het ten doel om skrywers van verskillende kontinente byeen te bring.

Suksesvolle plaaslike aansoekers sal die Jakes Gerwel Stigting se skrywershuis op Somerset-Oos deel met die Belgiese skrywers, Tom Naegels en Neske Beks.

Die Jakes Gerwel Stigting dek die kostes van die suksesvolle aansoekers, insluitende reiskostes, verblyf en etes tydens die verbly. As jy wil deel wees van hierdie opwindende projek, stuur asseblief jou voorlegging aan die uitvoerende direkteur van die Jakes Gerwel Stigting, Theo Kemp, by theo@jgf.org.za teen 16 Januarie 2023. Die aansoek moet vergesel word van ’n motiveringsbrief, projekuiteensetting en ’n kort bio.

Meer inligting oor die Vlaamse skrywers

Neske Beks (1972) is ’n skrywer en kunstenaar wat met vaardigheid verskeie kunsvorme kombineer. Haar debuutfilm Eigen Volk (2011) weef elemente van teater, gesproke woordkuns, sang, fiksie en niefiksie saam in ʼn geslaagde en treffende geheel. In 2014 debuteer sy met die roman De Kleenex Kronieken, ʼn humoristiese kroniek van die gebeure binne ʼn familie en ook binne ʼn dorp. Sedertdien het sy tekste in verskeie bundels, onder meer Zwart (2018), gepubliseer. By die uitgewer Querido het haar kinderboek Sala en Monk – Ons Samen in 2020 verskyn, asook die bundel essays genaamd Echo in 2021. Sy dien op verskeie literêre, film- en teaterpanele en het reeds internasionaal pryse verower vir haar teater- en filmwerk. Sy is ook stigter en direkteur van Alphabet Street, ʼn gilde vir swart skrywers, asook van Tank, ʼn redaksie- en dinktenk van kleur. In 2022 word sy ingehuldig as lewenslange lid van die Nederlandse Akademie van Kuns. Sy werk tans aan verskeie projekte waar sy haar kunstenaarskap met heling kombineer.Tydens haar residensie in Paulet Huis sal sy werk aan haar nuutste roman en ʼn multidissiplinêre projek oor kulturele toe-eiening.

Tom Naegels (1975) is ʼn skrywer en joernalis waarvan die joernalistieke bydraes, rubrieke en meningstukke gereeld in De Standaard verskyn. Hy was tussen 2011 en 2016 ook die nuus-ombudsman. In 1997 word hy vir die eerste keer op literêre gebied opgemerk met die verskyning van sy kortverhaalbundel Het heelal in! Vijf stukjes van de kosmos. In 2005 verskyn sy eerste roman Los wat tegelykertyd ʼn liefdesverhaal en ʼn skets van die stad Antwerpen se maatskaplike probleme is. Die roman is met die Seghers Literatuurprys bekroon en was in 2006 op die langlys van die Libris Literatuurprys. Die boek is in 2008 deur Jan Verheyen vir film verwerk. Nadat hy vir ses jaar navorsing gedoen het, het hy in 2021 Nieuw België, een migratiegeschiedenis oor die Belgiese migrasiebeleid na die Tweede Wêreldoorlog gepubliseer. Hiervoor het hy in 2022 die heel eerste Belangrikste Boek van die Jaar-prys vir niefiksie in België verower.Tydens sy residensie in Paulet Huis sal hy aan sy volgende historiese boek werk.

We are looking forward to welcoming the Belgian writers, Tom Naegels and Neske Beks, to Paulet House early next year. All South African writers are invited to apply to join us for this exciting residency programme. Closing date is Monday, 16 January 2023. Email Theo Kemp for more information – theo@jgf.org.za

The post Jakes Gerwel Stigting-persverklaring: residensieprogram vir skrywers van die Lae Lande en Suid-Afrika – aansoeke verwelkom appeared first on LitNet.

Bloody Sunday, winner of the Sunday Times Literary Award for Non-fiction: an interview with Mignonne Breier

$
0
0

Mignonne with the memorial to Sister Aidan in Tralee, Ireland (picture: provided) and book cover: NB Publishers

Bloody Sunday
Mignonne Breier
NB Publishers
ISBN: 9780624091141

Mignonne Breier, winner of the Sunday Times Literary Award for Non-fiction, answers Naomi Meyer’s questions on Bloody Sunday.

Mignonne, when I saw the title of Bloody Sunday, I immediately associated the phrase with historical events in Ireland (and a U2 song called “Bloody Sunday”, also based on the events over there). Your book starts off with your discovery of the death of Sister Aidan, an Irish nun who lived in the Eastern Cape, and your journey into discovering why she died and the discoveries you made about an important but untold part of this country’s history. Maybe you could start by revisiting the day you opened your mother’s Bible and found the newspaper clip on Sister Aidan and the newspaper clip on the burned-out classroom. And also tell me when you decided that you had to write your discoveries down and turn them into a book.

At some stage in my youth – I don’t remember exactly when – my mother told me about a nun who had been burned to death in the township she served. It was a cautionary tale to discourage me from doing “good works” in the townships across the valley. (I grew up in Grahamstown, which is now called Makhanda.) My parents had lived and worked at various mission schools in what was then the Ciskei and the Transkei in the 1940s and early 1950s, and I knew my mother had been traumatised by events during this period and that this was one of the reasons why they moved to Grahamstown when I was two years old. My mother’s warning made me fearful, but I did not ask for details, and it was many years after my mother’s death that I found out who the nun was when I read an article which mentioned the death of Sister Aidan Quinlan (a Dominican sister and medical doctor also known as Dr Elsie Quinlan). Later, I found in my mother’s Bible two newspaper cuttings that had obviously been very precious to my mother. The one was a photo of Sister Aidan, and the other was of a burned-out classroom. The brief captions said she had been killed and the mission school torched during riots in East London on 9 November 1952. Once I started doing some research, I realised that the events of that day had been largely covered up. Many people I knew, even from the Eastern Cape, had never heard of Sister Aidan, yet she seemed to me to have been a remarkable woman who suffered a tragic fate. Of the few people I knew who were aware of her death, most did not know that there had been a police massacre of location residents before and after her killing. I wrote an academic article which was published in the Journal of Southern African Studies in 2015, but realised that few people were being reached that way, and there was more I wanted to research and say. I resolved to write a book that would explain my personal interest (as my academic field and my PhD were in education, not history) and would be as balanced as possible, so you could not read about the nun without reading about the massacre, and vice versa. I also wanted the book to be accessible to the general reader, while still meeting academic standards of scholarship. The title is intended to resonate with the Bloody Sundays in Irish (1920 and 1972) and Russian (1905) history, in which innocent people were killed by police or army forces. Of course, Sister Aidan was Irish, born and raised in County Cork.

The book is about more than one person’s life story. But you do place your reader in the shoes of the Irish nun it all started with. While reading your book, I thought (and please excuse the oversimplification): countries like Ireland and Northern Ireland sometimes seem to be one country at war with itself. And the same goes for South Africa – albeit with completely different circumstances – the people in one country battling among themselves. I notice that you have travelled to Ireland for research. What have you discovered about the country of Ireland, about its connection to South African events – and about Sister Aidan?

.............
I travelled to Ireland to meet Sister Aidan’s two nephews and niece, who all live in the city of Cork. This is where she lived during her high school and university years. I also wanted to read the 82 letters which she wrote to her family, and which her nephew Maurice has carefully preserved. And I wanted to visit the stone sculpture that was erected in her memory in Tralee. I was surprised at how non-judgmental the family were about what happened to their beloved “Aunty Elsie”. Having been colonised by the British, the Irish understand what it is like to be oppressed and how a violent regime can generate violence between its people. In Irish history, atrocities were suffered; atrocities were committed.
................

I travelled to Ireland to meet Sister Aidan’s two nephews and niece, who all live in the city of Cork. This is where she lived during her high school and university years. I also wanted to read the 82 letters which she wrote to her family, and which her nephew Maurice has carefully preserved. And I wanted to visit the stone sculpture that was erected in her memory in Tralee. I was surprised at how non-judgmental the family were about what happened to their beloved “Aunty Elsie”. Having been colonised by the British, the Irish understand what it is like to be oppressed and how a violent regime can generate violence between its people. In Irish history, atrocities were suffered; atrocities were committed. In the Irish civil war, brothers fought brothers. Sister Aidan’s family might not have experienced the racial antagonism one finds in South Africa, but they had an understanding of police brutality and mob violence. Incidentally, Sister Aidan was an Irish nationalist and a supporter of Éamon de Valera and his policy of neutrality during World War II. This put her in a difficult position when she was studying medicine at Wits during the war. South Africa was fighting for the Allies, and she had many Jewish classmates. But she belonged to a Dominican congregation that originated in Germany, and she came from Ireland, which remained neutral throughout the war, at least officially.

In South Africa, so many historical events can go by unnoticed, it seems. And there have always been invisible people in this country, as well. In Bloemfontein, at the Vrouemonument and South African War Museum, there is a portrait in the Sol Plaatje part of the museum showing black people waiting for trains on the day that the South African War (previously known as the ABW) started. The black people were excluded. And they were excluded from the Remembrance Day events on 9 November 1952, as you tell in your book. They were excluded from important events, but their fate was decided for them, at the same time. Please could you elaborate a bit on your findings about that day - 9 November 1952? Up until the point where Sister Aidan’s car drove by.

Black people were excluded from the Remembrance Day events in 1952 (and in many other years), but they certainly played an important role in both World Wars. As I wrote in my book:

More than half a million South African soldiers served in the two World Wars. Of these, more than a third (over two hundred thousand) were black (African, coloured and Indian). More than eight thousand of these black soldiers were killed and thousands more were injured or taken prisoner. Soldiers of colour worked as trench diggers, stretcher bearers, labourers, hospital attendants, guards, cooks and messengers. They patrolled roads, built bridges, served administrations. With very few exceptions, they were not allowed to carry arms, despite many appeals to do so. Racial prejudices and fears (that blacks who carried arms for their country would have greater claim to the vote or that they might one day use such arms against whites) were at the heart of the government’s insistence that they play a non-combatant role only.

On their return, black and white ex-servicemen were treated very differently. In East London, white ex-servicemen were provided with pleasant, subsidised houses. Black soldiers had to return to their overcrowded locations and gained none of the rights they had been promised during recruitment campaigns. On 9 November 1952, there was a whites-only Remembrance Day service at the Cenotaph in East London at the same time as a meeting of prayer and protest in Duncan Village.

You follow the story of Sister Aidan and why she became a nun. Of course, being part of the Catholic Church in Ireland comes with baggage of its own. And religious practices have caused numerous atrocities throughout history. Mission work can be a tricky subject - one might raise questions about power, control and choices. But having said that: one should not throw the baby out with the bathwater. Sister Aidan wanted to make a difference in South Africa. She came from a deeply divided country with political issues of its own. And she ended up in the Eastern Cape, a few decades after the Frontier Wars in the area. But there are many people from many different backgrounds living in this area. Can one individual’s life choices really change a lot? (I have to say: I thought about another hugely important historical event in the Eastern Cape and one individual’s impact on society – namely Nongqawuse, the Xhosa prophet, and the effects her dreams had on the Eastern Cape.)

.............
I do think the killing of Sister Aidan had an enormous impact on the Eastern Cape, at least. The Defiance Campaign came to an abrupt end after the “Bloody Sunday” and fizzled out elsewhere in the country, so that by the end of the year it was effectively over.
................

I do think the killing of Sister Aidan had an enormous impact on the Eastern Cape, at least. The Defiance Campaign came to an abrupt end after the “Bloody Sunday” and fizzled out elsewhere in the country, so that by the end of the year it was effectively over. The National Party used the event (and the violence in Port Elizabeth, Johannesburg and Kimberley before that) as an excuse to introduce even more draconian legislation. In early 1952, it introduced the laws which made it a criminal offence to break a law by way of protest against that or any other law, introduced severe penalties and allowed the state to declare a state of emergency to maintain public order. In Duncan Village, a pall of shame descended on the location that lingers still for many people, even though they realise that their own losses, at the hands of the police, have not been fully acknowledged. So, it is a mixture of shame and resentment.

It becomes clear that Sister Aidan started caring for the people from all walks of life, in a country where the white people chose not to care about what went on (goes on) in townships. She not only cared, she became involved with important political figures of the time. Some of today’s readers may ask, in fear: but is this the price of freedom, of becoming involved, of caring? Is there no other way – a happier ending to becoming involved and caring? Did your discoveries not sometimes leave you feeling desperate and sad?

We need to remember that in 1952, it was two young African boys from Duncan Village who ran to the mission to warn the remaining nuns (two German, five African) and the Irish priest that they were about to be attacked and ensured they could be driven to safety. They knew the sisters. Women who had been treated by Sister Aidan gave evidence for the prosecution, even though they risked being killed by community members for doing so. One was severely injured in a community attack and “disappeared”. I am sure there have been as many instances of heroic generosity over the years as there have been of savage brutality. But white people cannot ignore the backlog of resentment about the enormous inequalities in this country and the suffering which apartheid, and policies of segregation before it, brought about for black people. The resentments linger still, although the colours of inequality have changed somewhat with the growth of a wealthy black elite. Nonetheless, whites remain the face of oppression. This is what puts us at risk in a black township.

The memorial to Sr Aidan in Tralee, Ireland (picture: provided)

In Bloody Sunday, we read about protests and about violence, about unheard voices and about anger and hurt. How was 9 November 1952 different from today?

Not much. There have been repetitions of police brutality and mob violence over the years. The difference is that the press covered the other events: in 1960, we had the Sharpeville massacre, in which 69 people were killed. In 1985, there was another Duncan Village massacre, in which 32 people were killed by police over a few days. The difference was that the press covered the events extensively. There was a commission of enquiry after Sharpeville, and both that massacre and the 1985 massacre were later explored by the Truth and Reconciliation Commission. The Marikana massacre is a recent reminder of the potential for history to repeat itself if we do not learn from our mistakes.

Why should this story be told? Why should people know all aspects of history, depressing as it may be?

If we are interested in achieving reconciliation across the racial divides in our country, we each need to make an effort to understand the other and to face and acknowledge our own contribution, or that of our ancestors, to the centuries of conflict. We need to learn to tell of the moments in our history when we were perpetrators of evil, as well as the moments when we were victims or heroes.

.............
If we are interested in achieving reconciliation across the racial divides in our country, we each need to make an effort to understand the other and to face and acknowledge our own contribution, or that of our ancestors, to the centuries of conflict. We need to learn to tell of the moments in our history when we were perpetrators of evil, as well as the moments when we were victims or heroes.
...............

There are organisations that are building bridges across our racial divides while also seeking to support the communities in which they are positioned. I think the Sister Aidan Community Centre is an example. It was built in 2016, largely out of donations from the German relatives of a Dominican nun, and is situated at the St Peter Claver parish in Duncan Village, where Sister Aidan used to live and work. Here, local people and Dominican sisters together are involved in a living memorial to the “Sister-Doctor”, running feeding schemes and youth programmes. There is talk of the St Peter Claver site being turned into a place of reconciliation and pilgrimage one day. Having visited it many times, I think it is already such a place.

Your book tells the story of Sister Aidan, but this story illuminates all the other stories which have not been told, now told for the first time. African people died, and their lives mattered as much as Sister Aidan’s or Barend Vorster’s. Is this book also a tribute to them? A way of saying: so many people live in this country; see them, listen to them - while they are alive – but also care about their deaths? “No one was tried or convicted for the killings of black people on Bloody Sunday.” What are your thoughts?

Yes, I do think this book is a tribute to the many people whose deaths on “Bloody Sunday” were not recorded. Although police kept an informal record of numbers, they did not record names, and neither did community members, most likely because anyone associated with the events – even those who were killed by the police – could be regarded as having been involved in the nun’s murder, and their families would also be at risk of arrest. It has generally been thought that no names survived, but I did find the names of eight people whom the police admitted to killing, in an inquest. They are on page 147 of my book, Bloody Sunday. I am now trying to expand this list and have appealed to people to come forward with names.

The story of Bloody Sunday is a story about “love, about killing, about loving again” (236). It is a story filled with pain and with passion. How do you feel, now that you have told the story? Have you heard other people telling their stories?

Since my book came out, many people have contacted me with their memories of the time, including a leader within the Dominican congregation who was 15 at the time and whose father was a lawyer in the Transkei. She said she has known since childhood that hundreds of black people were killed. Other white people from East London have told me that they heard the screams and saw the fires in Duncan Village that day from their homes in white suburbs. Several saw frightened people fleeing the city. At the 70th anniversary event on 9 November this year, elderly Duncan Village residents spoke of their memories of Sister Aidan and of Father O’Malley, the priest at St Peter Claver at the time. “They were the first white people to treat us with respect,” one man said. Several at that meeting said the Catholic Church should declare Sister Aidan a martyr of the faith and a saint, and that a hospital and roads in East London should be named after her.

The future. Can you foresee any effect this particular past event – on Bloody Sunday in the Eastern Cape – might have on the South African future? Also: why should stories be told – painful stories and stories which are not popular to tell?

I hope my book has opened the way for other people to write about the really difficult subjects of our past, when both sides committed atrocities, when the subject matter is regarded as taboo. I hope it will open up conversations about the times when the ANC national leaders such as Nelson Mandela and Walter Sisulu, who have been idolised, were less than heroic. I hope it will remind politicians of the dangers of ignoring the youth and the marginalised and of political infighting when your followers are struggling to survive. On the other side, I want to remind those who seek to do good to learn from the ambiguous relationships and misunderstandings that can occur between missionaries and the people they seek to serve and convert.

Also read:

Press release: Mignonne Breier wins Sunday Times Literary Award for Bloody Sunday

First sip: Bloody Sunday by Mignonne Breier

The post <em>Bloody Sunday</em>, winner of the Sunday Times Literary Award for Non-fiction: an interview with Mignonne Breier appeared first on LitNet.

Running Records as a reading assessment strategy to support reading instruction in South African Foundation Phase classrooms

$
0
0

Abstract

International and national studies have extensively reported on the poor reading outcomes of South African foundation phase learners. PIRLS reported that 78% of South African learners cannot read for meaning. Before readers can read for meaning, they must have mastered components of reading that include phonological awareness, decoding, word recognition, vocabulary knowledge, fluency and comprehension. It has been reported that reading assessment strategies that fail to identify learners’ reading needs and barriers in the classroom, as well as inappropriate reading instruction and pedagogy, contribute to poor reading outcomes. School practices also ignore the value of formative reading assessment, which aggravates poor reading outcomes. The accurate and early identification of learners’ reading needs and barriers is essential to inform the instructional planning and pedagogy of reading and the acquisition of reading skills. A need exists for a reading assessment strategy that validly, reliably and accurately identifies learners’ reading needs and barriers and can ultimately inform reading instructional decisions and planning. Reading assessment refers to the continuous process a teacher uses during different types of assessment (diagnostic, formative or summative) to gain information about learners’ reading ability, including their reading fluency, phonological awareness, phonics knowledge, decoding skills, vocabulary span, comprehension and self-correction pace. The purpose of reading assessment, especially in the foundation phase, is to assess a reader’s current performance in all these components of reading and to indicate in which areas of reading the reader needs more support.

The purpose of this study was to investigate the benefits and limitations of RR and to determine whether, and if so, how RR can inform reading instruction planning and remove reading barriers. RR is an oral reading assessment strategy that can help teachers to identify reading barriers and inform reading instructional planning by systematically observing, monitoring and recording learners’ literacy processing skills and reading behaviour. Reading behaviour refers to the cognitive process and strategies readers use when they read, make errors and correct them by implementing reading strategies or reading cues. RR enables teachers to identify a reader’s accuracy rate, error rate and self-correction rate. The information provided about learners’ reading behaviour can help teachers make informed decisions about reading instruction and plan possible interventions.

RR is based on Mary Clay’s literacy processing theory, which supports RR from a theoretical-pedagogical perspective and focuses on how learners develop and acquire literacy skills and on the decision-making strategies a learner uses while reading. However, in this study participants’ professional agency also played a key role – this theory deals with the way teachers use their professional power and identity to apply reading assessment in the classroom. It is based on teachers’ professional actions and the decisions they made in the past to form decisions and actions for the present.

This qualitative exploratory case study aimed to establish collaborative and empowering partnerships with the participants to gain greater insight into their views of RR as a reading assessment strategy for the South African foundation phase classroom. An interpretivist paradigm was used to conduct the research and analyse the data. Seven participants were selected through purposive non-probability sampling. These participants were all qualified South African foundation phase teachers with more than two years’ teaching experience. They attended an online workshop on the use of RR, then applied it in their classrooms and provided feedback on the benefits and feasibility of this reading assessment strategy (specifically in South African foundation phase classrooms) and the limitations and challenges they experienced while implementing RR.

For data collection we used online questionnaires before the online workshop to determine the teachers’ existing knowledge of RR and reading assessment. After the online workshop, individual semi-structured interviews were conducted. Anecdotal notes were also collected in order to investigate the ways in which the participants had implemented RR. All the data was analysed using inductive content analysis in Atlas.ti qualitative analysis software. Ethical clearance was also obtained to conduct this research.

RR was found to provide reliable, valid and consistent information to use for reading instruction if implemented correctly and consistently. Moreover, it is a standardised strategy, has a logical layout, helps teachers identify learners’ reading behaviour and errors, guides future reading instruction, provides evidence of a learner’s reading progress, is a learner-centred strategy, does not disadvantage any learner and can be used in foundation phase classrooms. The limitations of RR that emerged from the data concern its implementation, which can be time-consuming and hampered by a school’s lack of funds. Furthermore, insufficient training of teachers in the use of RR can result in RR notes’ not being reliable, valid and consistent.

It was also evident from the findings that if RR is not implemented consistently and accurately, it can benefit some learners but disadvantage others. Furthermore, teachers may have insufficient knowledge and skills to select suitable reading material and may fail to test certain aspects of reading. However, the limitations of RR can be overcome if the time needed and the classroom size are taken into account. RR must also be implemented continuously throughout the year if it is to present a comprehensive picture of a learner’s reading skills.

If RR is implemented consistently and continuously, it has the potential to produce valid, reliable and consistent information that could inform reading instruction planning, pedagogy and improve the reading skills of foundation phase learners. However, the findings also indicated that RR can accurately inform reading instruction only if teachers receive high-quality training in its accurate application and use. Therefore, it is recommended that teachers be given clear guidelines and training in the use of RR. This article contains a detailed summary report on this as well as recommendations for future research.

Keywords: assessment strategy; foundation phase teacher; reading; reading assessment; reading barriers; reading skills; pedagogy; Running Records (RR)

 

Lees die volledige artikel in Afrikaans

The post Running Records as a reading assessment strategy to support reading instruction in South African Foundation Phase classrooms appeared first on LitNet.

Running Records (RR) as ’n leesassesseringstrategie om leesonderrig in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te ondersteun

$
0
0

Running Records1 (RR) as ’n leesassesseringstrategie om leesonderrig in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te ondersteun

Lynette van Tonder, Aros, junior lektor (Grondslagfase)
Joyce West, Department van Vroeë Kinderontwikkeling, Universiteit van Pretoria
Melanie Moen, Opvoedkundige Sielkunde, Universiteit Stellenbosch

LitNet Akademies Jaargang 19(3)
ISSN 1995-5928
doi.10.17159/1995-5928/2022/j19n2d3

Die artikel sal binnekort in PDF-formaat beskikbaar wees.

 

Opsomming

Vanuit internasionale en nasionale studies kan waargeneem word dat Suid-Afrikaanse grondslagfaseleerders sukkel om basiese leesvaardighede aan die einde van die fase te bemeester. Moontlike redes hiervoor is dat onderwysers ondoeltreffende leesassesseringstrategieë in hul klaskamers aanwend, en onakkurate pedagogie en leeskonteks gebruik om leesprobleme te identifiseer en leesvaardighede vir leerders te leer. Akkurate identifisering van leerders se leesprobleme is noodsaaklik om leesonderrigbeplanning, pedagogie en die onderrig van leesvaardighede korrek in te gee. Effektiewe ingryping en ’n leesassesseringstrategie is noodsaaklik om leerders se leesstruikelblokke aan te spreek en hulle leesvaardighede te verbeter. Running Records (RR) is ’n leesassesseringstrategie wat onderwysers moontlik kan ondersteun om leesprobleme te identifiseer en leesonderrig te rig. In hierdie kwalitatiewe studie is die moontlikheid om RR as ’n leesassesseringstrategie in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te gebruik vanuit ’n interpretivistiese paradigma ondersoek, en in hierdie artikel word ’n opsommende verslag hieroor gelewer. Die studie is gegrond in die geletterdheidsprosesseringsteorie en die onderwyseragentskapsteorie. Die geletterdheidsprosesseringsteorie is toegespits op die wyse waarop leerders geletterdheidsvaardighede ontwikkel en verkry, terwyl die onderwyseragentskapsteorie sigself toelê op die manier waarop onderwysers hul professionele mag en identiteit gebruik om leesassessering in die klaskamer toe te pas. In hierdie studie het sewe deelnemers (onderwysers) opleiding in die gebruik van RR ontvang. Daarna het hulle RR in hul klaskamers aangewend en terugvoer gelewer oor die uitvoerbaarheid van hierdie strategie in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers. Daar is bevind dat RR die potensiaal het om geldige, betroubare en bestendige inligting op te lewer om leesonderrigbeplanning, pedagogie en leesvaardighede van leerders in te gee sodat leerders se leesstruikelblokke die hoof gebied kan word. Die bevindinge het ook aangedui dat RR leesonderrig akkuraat kan ingee slegs as onderwysers hoëgehalte-opleiding ontvang in die akkurate aanwending en gebruik daarvan. Derhalwe moet daar duidelike riglyne en opleiding verskaf word vir die gebruik van RR en moet onderwysers bereid wees om opleiding oor die gebruik van RR by te woon.

Trefwoorde: assesseringstrategie; grondslagfase-onderwyser; lees, leesassessering; leesstruikelblokke; leesvaardighede; pedagogie; Running Records (RR)

 

Abstract

Running Records as a reading assessment strategy to support reading instruction in South African Foundation Phase classrooms

International and national studies have extensively reported on the poor reading outcomes of South African foundation phase learners. PIRLS reported that 78% of South African learners cannot read for meaning. Before readers can read for meaning, they must have mastered components of reading that include phonological awareness, decoding, word recognition, vocabulary knowledge, fluency and comprehension. It has been reported that reading assessment strategies that fail to identify learners’ reading needs and barriers in the classroom, as well as inappropriate reading instruction and pedagogy, contribute to poor reading outcomes. School practices also ignore the value of formative reading assessment, which aggravates poor reading outcomes. The accurate and early identification of learners’ reading needs and barriers is essential to inform the instructional planning and pedagogy of reading and the acquisition of reading skills. A need exists for a reading assessment strategy that validly, reliably and accurately identifies learners’ reading needs and barriers and can ultimately inform reading instructional decisions and planning. Reading assessment refers to the continuous process a teacher uses during different types of assessment (diagnostic, formative or summative) to gain information about learners’ reading ability, including their reading fluency, phonological awareness, phonics knowledge, decoding skills, vocabulary span, comprehension and self-correction pace. The purpose of reading assessment, especially in the foundation phase, is to assess a reader’s current performance in all these components of reading and to indicate in which areas of reading the reader needs more support.

The purpose of this study was to investigate the benefits and limitations of RR and to determine whether, and if so, how RR can inform reading instruction planning and remove reading barriers. RR is an oral reading assessment strategy that can help teachers to identify reading barriers and inform reading instructional planning by systematically observing, monitoring and recording learners’ literacy processing skills and reading behaviour. Reading behaviour refers to the cognitive process and strategies readers use when they read, make errors and correct them by implementing reading strategies or reading cues. RR enables teachers to identify a reader’s accuracy rate, error rate and self-correction rate. The information provided about learners’ reading behaviour can help teachers make informed decisions about reading instruction and plan possible interventions.

RR is based on Mary Clay’s literacy processing theory, which supports RR from a theoretical-pedagogical perspective and focuses on how learners develop and acquire literacy skills and on the decision-making strategies a learner uses while reading. However, in this study participants’ professional agency also played a key role – this theory deals with the way teachers use their professional power and identity to apply reading assessment in the classroom. It is based on teachers’ professional actions and the decisions they made in the past to form decisions and actions for the present.

This qualitative exploratory case study aimed to establish collaborative and empowering partnerships with the participants to gain greater insight into their views of RR as a reading assessment strategy for the South African foundation phase classroom. An interpretivist paradigm was used to conduct the research and analyse the data. Seven participants were selected through purposive non-probability sampling. These participants were all qualified South African foundation phase teachers with more than two years’ teaching experience. They attended an online workshop on the use of RR, then applied it in their classrooms and provided feedback on the benefits and feasibility of this reading assessment strategy (specifically in South African foundation phase classrooms) and the limitations and challenges they experienced while implementing RR.

For data collection we used online questionnaires before the online workshop to determine the teachers’ existing knowledge of RR and reading assessment. After the online workshop, individual semi-structured interviews were conducted. Anecdotal notes were also collected in order to investigate the ways in which the participants had implemented RR. All the data was analysed using inductive content analysis in Atlas.ti qualitative analysis software. Ethical clearance was also obtained to conduct this research.

RR was found to provide reliable, valid and consistent information to use for reading instruction if implemented correctly and consistently. Moreover, it is a standardised strategy, has a logical layout, helps teachers identify learners’ reading behaviour and errors, guides future reading instruction, provides evidence of a learner’s reading progress, is a learner-centred strategy, does not disadvantage any learner and can be used in foundation phase classrooms. The limitations of RR that emerged from the data concern its implementation, which can be time-consuming and hampered by a school’s lack of funds. Furthermore, insufficient training of teachers in the use of RR can result in RR notes’ not being reliable, valid and consistent.

It was also evident from the findings that if RR is not implemented consistently and accurately, it can benefit some learners but disadvantage others. Furthermore, teachers may have insufficient knowledge and skills to select suitable reading material and may fail to test certain aspects of reading. However, the limitations of RR can be overcome if the time needed and the classroom size are taken into account. RR must also be implemented continuously throughout the year if it is to present a comprehensive picture of a learner’s reading skills.

If RR is implemented consistently and continuously, it has the potential to produce valid, reliable and consistent information that could inform reading instruction planning, pedagogy and improve the reading skills of foundation phase learners. However, the findings also indicated that RR can accurately inform reading instruction only if teachers receive high-quality training in its accurate application and use. Therefore, it is recommended that teachers be given clear guidelines and training in the use of RR. This article contains a detailed summary report on this as well as recommendations for future research.

Keywords: assessment strategy; foundation phase teacher; reading; reading assessment; reading barriers; reading skills; pedagogy; Running Records (RR)

 

1. Inleiding

Dit is noodsaaklik dat leerders se leesvaardighede teen die einde van die grondslagfase genoegsaam ontwikkel is dat hulle met begrip kan lees (Thuketana 2020). In die grondslagfase is leesbegrip belangrik, terwyl die klem in graad 4 verskuif na die gebruik van leesvaardighede om te leer (Wright 2019). Derhalwe, as leerders se leesbegrip aan die einde van die grondslagfase nie voldoende ontwikkel is nie, sal hulle dit akademies uitdagend vind om leesbegrip in graad 4 te gebruik om te leer. Leerders wat nie met begrip kan lees nie, kan dalk skool voor graad 12 verlaat (Joshi en Wijekumar 2019). Dit is dus nodig dat grondslagfase-onderwysers doeltreffende leesassesseringstrategieë en pedagogie gebruik om leerders se leesstruikelblokke vroegtydig te identifiseer en die hoof te bied sodat hulle hul leesvaardighede kan gebruik om op akademiese gebied tot hulle volle potensiaal te presteer (Kanjee 2020). Running Records (RR) is ’n internasionaal erkende leesassesseringstrategie wat moontlik gebruik kan word om leerders se leesstruikelblokke te identifiseer en onderwysers se leesonderrig te ontwikkel (Briceńo en Klein 2018; D’Agostino, Rodgers, Winkler, Johnson en Berenbon 2021). In hierdie studie is RR as leesassesseringstrategie binne die Suid-Afrikaanse konteks ondersoek om te bepaal of dit gebruik kan word om leerders se leesstruikelblokke te identifiseer en leesonderrig in te gee.

Die doel van hierdie opsommende navorsing was om te bepaal of RR in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers gebruik kan word om leesonderrig te rig. Vir hierdie doel is die volgende navorsingsvrae beantwoord: Hoe kan RR as ’n leesassesseringstrategie Suid-Afrikaanse grondslagfase-onderwysers se leesonderrig rig? Hoe kan RR leerders se leesgedrag, akkuraatheidstelling, fouttelling en selfregstellingskoers identifiseer?

Ten einde die navorsingsvrae te beantwoord, is die volgende navorsingsdoelstellings geformuleer: (a) Ondersoek die voordele en nadele van RR as ’n leesassesseringstrategie wat grondslagfase-onderwysers kan ondersteun in die identifisering van leerders se leesstruikelblokke sodat hulle ingeligte besluite oor leesonderrig kan neem. (b) Stel vas of RR kan bydra tot grondslagfase-onderwysers se huidige assesseringspraktyke en hulle kan begelei in hul leesonderrig om sodoende leerders beter te ondersteun met hul leesstruikelblokke.

Op grond van bostaande navorsingsvrae en doelstellings is daar besluit om die geletterdheidsprosesseringsteorie en onderwyseragentskapsteorie in hierdie studie te gebruik. RR is gebaseer op die geletterdheidsteorie, terwyl die onderwyseragentskapsteorie onderwysers die professionele mag gee om RR in hulle klaskamers te implementeer en daaroor verslag te lewer.

In hierdie studie het ons ondersoek ingestel na die gebruik van RR as ’n leesassesseringstrategie in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers. Die RR-strategie is ’n alternatiewe leesassesseringstrategie wat moontlik deur grondslagfase-onderwysers gebruik kan word om leerders se leesgedrag te identifiseer. As grondslagfase-onderwysers leerders se leesgedrag akkuraat kan identifiseer, sal hulle beter ingeligte besluite kan neem met betrekking tot hul beplanning van leesonderrig en -ingryping. Voorts was ons doelwit met die studie om RR as leesassesseringstrategie bekend te stel en aan te pas vir Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers sodat dit tot geldige, betroubare en doeltreffende leesassessering en -onderrig kan lei.

Vervolgens bespreek ons die belangrikheid van leesassessering as die agtergrond van hierdie opsommende gevallestudie.

 

2. Literatuurstudie

2.1 Belangrikheid van leesassessering

Lees is ’n ingewikkelde en geïntegreerde proses waar ’n leser laer- en hoërordedenke – soos dekodering, probleemoplossingsvaardighede, woordeskat, vlotheid, bestaande kennis van die onderwerp en werkende geheue – gebruik om ’n teks te verstaan (Bester 2015; Pretorius en Klapwijk 2016; Waltz 2016; Nel 2018; Mondesir en Griffin 2020). In die leesproses is daar uitdrukking, interpretasie, wisselwerking en kommunikasie tussen die leser en die outeur (Yang, Tsai en Hikaru 2019). Lesers vorm ’n begrip van die teks deur hul visuele en ouditoriese perseptuele vaardighede, taalvaardighede en kognitiewe, sosiale en interaktiewe prosesseringsvaardighede te gebruik (Pretorius en Klapwijk 2016; Waltz 2016; Nel 2018).

Verskeie nasionale en internasionale studies lewer verslag oor Suid-Afrikaanse leerders se leesvermoëns (Van den Berg 2015; Pretorius en Klapwijk 2016; DBO 2017), waaronder projekte van die Suider- en Oos-Afrika-Konsortium vir die Monitering van Onderwysgehalte, die Progress in International Literacy Study (PIRLS) en die Suid-Afrikaanse Jaarlikse Nasionale Assessering en Vroeëgraadleesassessering. Die derde studie van die Suider- en Oos-Afrika-Konsortium vir die Monitering van Onderwysgehalte het getoon dat graad 6-leerders ’n normtelling van 538,3 behaal het. Alhoewel die maatstaf bo die verwagte 500-merk is, is daar steeds ruimte vir verbetering (DBO 2017). Die PIRLS assesseer elke vyf jaar leerders se leesbegrip op ’n globale skaal (Mullis en Prendergast 2017). In 2016 het die PIRLS bevind dat 78% van Suid-Afrikaanse graad 4-leerders nie met begrip kon lees nie (Howie, Combrinck, Roux, Tshele, Mokoena en McLeod Palane 2017). Die Suid-Afrikaanse Jaarlikse Nasionale Assessering het in 2014 getoon dat graad 3-leerders ’n gemiddeld van 56% behaal het in die Engels Huistaal-toets (Marais en Wessels 2020). Voorts het die Suid-Afrikaanse Vroeëgraadleesassessering bevind dat 65% van graad 1-leerders nie enkelwoordklanke kan herken nie (Piper 2009).

Uit bogenoemde studies is dit duidelik dat Suid-Afrikaanse leerders se vaardighede om met begrip te lees onvoldoende ontwikkel word en leerders later sukkel om akademies te vorder (Schaefer en Kotze 2019; Trudell 2019). As leerders se leesvaardighede genoegsaam ontwikkel word, sal hulle met begrip kan lees (Trudell 2019). In ag genome die nasionale en internasionale leesresultate is dit duidelik dat Suid-Afrikaanse grondslagfase-onderwysers ’n leesassesseringstrategie benodig wat deeglik nagevors is om leerders se leesvordering te diagnoseer en te monitor en waarvan die resultate gebruik kan word om hul toekomstige leesonderrig te rig en aan te pas (Adam en Nel 2014). Tans word daar gebruik gemaak van verskeie leesassesseringstrategieë in die grondslagfaseklaskamers wat ondoeltreffend is om leesstruikelblokke te identifiseer en wat dus tot leerders se swak leesvaardighede mag bydra (Nel 2018).

Tydens leesonderrig en ‑assessering kies onderwysers ’n formele of informele leesassesseringstrategie wat ooreenstem met die spesifieke assesseringsmetode om inligting oor leerders se leesvaardighede (bv. leesbegrip) in te samel. Voorbeelde van assesseringstrategieë is rubrieke, afmerklyste, skriftelike toetse, assesseringsopdragte en RR (Gareis en Grant 2015; Prinsloo en Harvey 2016; Naude en Davin 2017). Die doel van leesassessering is om bewyse in te samel oor ’n leerder se leesgedrag, akkuraatheid, foutkoers en die moeilikheidsgraad van die teks.

Die besluite wat grondslagfase-onderwysers oor leesassesseringstrategieë neem, is baie belangrik, want as swak leesvaardighede nie in die grondslagfase geïdentifiseer en die hoof gebied word nie, kan dit bydra tot ’n toename in die aantal leerders wat skool vroeg verlaat omdat hulle sukkel om geskrewe gedeeltes in handboeke te verstaan en te interpreteer (Joshi en Wijekumar 2019). As ’n leerder se leesprobleem nie korrek deur middel van ’n leesassesseringstrategie geïdentifiseer word nie, is dit onmoontlik vir onderwysers om werk daarvan te maak in hul leesonderrig. Wanneer ’n onderwyser ’n doeltreffende leesassesseringstrategie gebruik, stel dit hom of haar in staat om leesprobleme, soos leesbegrip, in sy of haar leesonderrig te identifiseer en die hoof te bied (Truckenmiller, Yohannan en Cho 2020). Daarom benodig grondslagfase-onderwysers ’n leesassesseringstrategie wat geldig, betroubaar en bestendig is om leerders se leesgedrag en leesprobleme te identifiseer.

In Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers is daar ’n verskeidenheid van leesassesseringstrategieë, soos rubrieke, kontrolelyste en memorandums, wat onderwysers se onderrig en leer lei (DBO 2011). Tans word in die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring te veel fokus geplaas op formele leesassessering in plaas van op die identifisering en onderrig van lees (De Lange, Winberg en Dippenaar 2020). 

Die volgende leeskomponente word in die grondslagfase geassesseer: fonetiese bewustheid, woordherkenning, begrip, woordeskat en vlotheid. Leesonderrig word verder in drie tipes onderrig verdeel, naamlik: gedeelde lees, groepsbegeleide lees en onafhanklike lees (DBO 2011). Kanjee (2020) is egter van mening dat onderwysers ook ander leesassesseringstrategieë in werking moet stel om leerders se leesprobleme te identifiseer en nie net leesassesseringstrategieë soos kontrolelyste, waarnemingslyste en koersskale nie. Daarom is RR in hierdie studie as ’n moontlike leesassesseringstrategie vir Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers oorweeg.

2.2 Running Records as leesassesseringstrategie

Mary Clay het RR as ’n mondelinge leesassesseringstrategie ontwikkel op grond van die geletterdheidsprosesseringsteorie wat sy ontwikkel het (Gillet en Ellingson 2017; Worsfold 2015) en wat sedert 2000 deur onderwysers gebruik word (D’Agostino, Kelly en Rodgers 2019). Gedurende RR neem ’n onderwyser ’n leerder se geletterdheidsvaardighede waar en monitor dit om die leerder se leesgedrag oor ’n tydperk te identifiseer (Briceńo en Klein 2018). Die leser se leesgedrag, soos leesfoute en selfregstellings, word deurlopend waargeneem en aangeteken om leesonderrig in te gee (D’Agostino e.a. 2021). Daardeur word onderwysers in staat gestel om ’n leser se akkuraatheidstelling, fouttelling en selfregstellingskoers te identifiseer (Gillet en Ellingson 2017) en oor ’n tydperk summatief en formatief te assesseer, te monitor en aan te teken ten einde ingeligte leesonderrigbesluite te neem.

Deur RR te gebruik kan ’n onderwyser bepaal of ’n leesfout of selfregstellingsfout wat ’n leerder gemaak het, begaan is omdat die leerder van leesleidrade gebruik gemaak het (Gillet en Ellingson 2017). Leesleidrade is leidrade wat ’n leser gebruik om ’n spesifieke woord in ’n storie of teks te identifiseer (Nathanson 2018). Vier kategorieë leesleidrade kom voor, naamlik betekenisleidrade, strukturele leidrade, visuele leidrade en selfregstellingsleidrade (Harmey en Kabuto 2018). Betekenisleidrade het te doen met die wyse waarop ’n leerder die teks interpreteer, evalueer en onbekende woorde in die teks identifiseer, byvoorbeeld wanneer die leerder “woud” lees in plaas van “bos”. Die leerder het dus ’n betekenisleidraad gebruik, aangesien bos en woud sinonieme van mekaar kan wees. In RR word ’n betekenisleidraad aangedui deur die letter M. Leerders gebruik ook strukturele leidrade om te identifiseer watter woord reg klink in die konteks van ’n spesifieke sin. Die leerder lees byvoorbeeld “in” in plaas van “uit” in ’n sin, wat struktureel reg en betekenisvol is. ’n Strukturele leidraad word aangedui deur die letter S. Voorts gebruik leerders visuele leidrade om letters in ’n spesifieke woord waar te neem en lees dan ’n woord wat bekend is aan hulle. ’n Voorbeeld hiervan is wanneer die leerder “dit” lees in plaas van “die”. Aangesien beide woorde met “di” begin, het die leerder van ’n visuele leidraad gebruik gemaak. ’n Visuele leidraad word in RR aangedui deur die letter V. Wanneer leerders hul eie lees monitor, herlees en seker maak van wat hulle gelees het, pas hulle selfregstellingstrategieë toe. Selfregstellingsleidrade of ‑strategieë stel ’n leser in staat om deur probleemoplossing die korrekte woord te lees (Barone, Khairallah en Gabriel 2020). Onderwysers maak van spesifieke kodes gebruik wanneer hulle ’n leerder se leesgedrag monitor en hulle gebruik hierdie kodes om hul leesonderrig in te gee (D’Agostino e.a. 2019). Sien Bylaag A vir ’n templaat van ’n RR, Bylaag B vir ’n tabel met kodes en Bylaag C vir die formules ten opsigte van die akkuraatheidstelling, foutontleding en selfregstellingskoers.

Om ’n leerder se leesgedrag, akkuraatheidstelling, fouttelling en selfregstellingskoers te bepaal is dit noodsaaklik dat die teks op die korrekte leesvlak vir die bepaalde leerder is. Onderwysers gebruik drie leesvlakke om ’n toepaslike teks vir ’n leerder te identifiseer en sy of haar leesakkuraatheid te bepaal (Harmey en Kabuto 2018). Leesakkuraatheid verwys na hoe akkuraat ’n leerder ’n bepaalde teks hardop lees (Gillet en Ellingson 2017). Die eerste vlak is die frustrasievlak, wat van toepassing is op leerders met ’n leesakkuraatheid van 89% of minder (Harmey en Kabuto 2018; D’Agostino e.a. 2019). Leerders wat op die frustrasievlak lees, kan lees as uitdagend en vervelig ervaar. Sodanige leerders lees gewoonlik minder en het swakker leesvaardighede en ’n beperkte woordeskat (Oliver en Young 2016). Die tweede leesvlak is die instruksionele vlak, wat van toepassing is op leerders met ’n akkuraatheidstelling van tussen 90% en 94% (Harmey en Kabuto 2018; D’Agostino e.a. 2019). Leerders wat op die instruksionele vlak lees, is geneig om meer te lees en het beter leesvaardighede, leesbegrip en woordeskat (Oliver en Young 2016). Die derde vlak is die onafhanklike vlak, wat geld vir leerders met ’n akkuraatheidstelling van 95% of meer (D’Agostino e.a. 2018; Harmey en Kabuto 2018).

’n Spesifieke proses word gevolg om RR suksesvol uit te voer. Deur hierdie proses te volg kan die onderwyser verseker dat die resultate in die monitering van ’n leerder se leesgedrag geldig en betroubaar is. Dit neem tussen 15 en 20 minute om ’n RR-aantekening te voltooi (Klingbeil, Nelson, Van Norman en Birr 2017). Die proses van RR-aantekening word in Figuur 1 aangedui.

Figuur 1. Proses om RR-aantekeninge uit te voer (aangepas vanuit Burdujan 2020)

Eerstens identifiseer die onderwyser ’n gepaste teks vir die leerder (Burdujan 2020). ’n Teks uit die departementele werkboeke kan gebruik word, aangesien dié werkboeke vrylik beskikbaar is. Tweedens maak die onderwyser twee afskrifte van die teks – een vir die leerder en een vir die onderwyser waarop aantekeninge gemaak word. Dan kies die onderwyser ’n stil plek en tyd en verduidelik eers aan die leerder hoe die proses werk. Die leerder sit dan langs die onderwyser en lees die teks hardop. Terwyl die leerder lees, teken die onderwyser die leerder se leesgedrag (bv. leesfoute) aan (Sudirman 2016). Elke woord wat die leerder korrek lees, word met ’n regmerkie gemerk. Wanneer die leerder verkeerd lees, dui die onderwyser die fout aan, asook die tipe fout deur die toepaslike kode te gebruik (sien Bylaag B vir die tabel met kodes). Die kodetabel dui die tipes foute aan en gee voorstelle oor hoe die foute reggestel kan word. Wanneer die leerder klaar gelees het, ontleed die onderwyser die leerder se gebruik van betekenis-, strukturele, visuele en selfregstellingsleidrade. Die onderwyser bereken ook die leerder se akkuraatheidstelling, fouttelling met leidraadontleding en selfregstellingskoers deur die formules in Bylaag C te gebruik.

In bestaande studies (bv. Briceńo en Klein 2018; Reed, Cummings, Schaper, Lynn en Biancarosa 2019; Barone e.a. 2020) is die moontlikheid om RR as ’n leesassesseringstrategie te gebruik om leesintervensiemetodes en leerders se leesvaardighede te verbeter reeds ondersoek. Baie min navorsing is egter gedoen oor die moontlikheid om RR in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te gebruik (Nathanson 2018). In Suid-Afrika is daar slegs twee sulke studies uitgevoer, beide deur Nathanson – een in 2009 en een in 2018. Nathanson het in albei hierdie studies bevind dat leerders se leesvaardighede kan verbeter as onderwysers RR as ’n leesassesseringstrategie gebruik om hul leesonderrig in te gee.

Soos reeds vermeld, is die RR-strategie op Clay se geletterdheidsprosesseringsteorie gebaseer (Fasciana 2019). Daarom word die geletterdheidsprosesseringsteorie as die navorsingslens in hierdie studie gebruik. Aangesien die deelnemers in die studie die vryheid gehad het om hul professionele menings oor die implementering van RR in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te gee, is die onderwyseragentskapsteorie ook as lens gebruik.

 

3. Teoretiese begronding

3.1 Geletterdheidsteorie

Die geletterdheidsteorie is ingestel op lesers se leesgedrag en is gebaseer op die aanname dat ’n leser verskillende besluitnemingstrategieë in die proses van lees gebruik om ’n begrip van die teks te vorm (West-Higgins 2017; Parlindungan 2019). Lesers leer om te lees deur aktief by lees betrokke te wees en verskillende vaardighede en leesgedrag tydens hul leesontwikkeling te gebruik (West-Higgins 2017; Lewis-Fokum en Thomas 2018; Parlindungan 2019). Die leesproses behels veranderde leesgedrag wat oor ’n tydperk gemonitor kan word om verskille in die leser se leesgedrag waar te neem (Worsfold 2015).

Lesers se besluitnemingstrategieë wanneer hulle lees, word beïnvloed deur die kennisbronne en werkende geheue wat hulle tydens die leesproses gebruik. Kennisbronne is sigbare en onsigbare inligting wat met mekaar geïntegreer word tydens lees (Worsfold 2015). Sigbare inligting sluit visuele, ouditoriese en fonetiese inligting, beweging, spraak, artikulasie en kennis van die taal, byvoorbeeld betekenis en taalstrukture, in (Worsfold 2015; Parlindungan 2019). Onsigbare inligting sluit bronne in wat lesers ondersteun in hul begrip en agtergrondskennis van die bepaalde teks (Worsfold 2015). Sigbare en onsigbare inligting verwys dus na lesers se bestaande kennis waarmee hulle leesaktiwiteite aanpak en hoe hierdie inligting oor ’n tydperk ontwikkel (Parlindungan 2019).

Volgens die geletterdheidsteorie behels die leesproses stappe wat ’n leser gebruik terwyl hy of sy lees, en dit verwys na die leser se leesgedrag. Die volgende stappe word gevolg: Voorspel waaroor die teks handel; lees; reageer op of kommunikeer oor die teks; verken die teks; en pas die teks toe (Castiblanco Becerra en Rodríguez Campo 2016). Leesgedrag verwys na wat lesers doen terwyl hulle lees. Tydens die leesproses gebruik lesers verskillende soorte leesgedrag wat deel van die leesproses uitmaak (Parlindungan 2019). Leesgedrag sluit perseptuele, linguistiese en kognitiewe prosesse, asook die sosiale konteks wat ’n leser tydens die lees- en skryfprosesse benodig, in (Fasciana 2019; Parlindungan 2019). Mense se leesgedrag stel hulle in staat om ’n eenvoudige teks te lees en te skryf (Fasciana 2019). Om hierdie rede moet deeglike oorweging geskenk word aan die teks wat gelees word, sodat die teks die leser kan help om sy of haar woordeskat uit te brei en later gevorderde tekste te lees. Daarom moet ’n noukeurige waarneming van leesgedrag en leesonderrig gebaseer wees op die leser se leesontwikkelingsvlak deur gebruik te maak van ’n leesassesseringstrategie (Doyle 2013; Fasciana 2019).

In die geletterdheidsteorie word RR as ’n leesassesseringstrategie beskou wat onderwysers kan ondersteun om leerders se leesgedrag te monitor en hulle in hul leesonderrig te lei. Tydens die leesproses moet ’n onderwyser waarneem watter leesprosesse ’n leerder gebruik om inligting te vind en hoe die leerder bestaande inligting integreer met die huidige teks. Die onderwyser neem dus waar hoe die leerder betekenis vorm deur sy of haar voorkennis van visuele, fonetiese, taal- en semantiese kennis te gebruik in die proses van lees (Sangia 2018). Hierdie proses ondersteun dus noodsaaklike leer – ’n aspek wat deur die meeste geletterdheidsteorieë afgeskeep word (Doyle 2013).

Die geletterdheidsteorie ondersteun die gebruik van RR vanuit ’n teoreties-pedagogiese perspektief. Vir hierdie studie was ’n praktiese perspektief in die Suid-Afrikaanse konteks ook nodig. Daarom het ons die deelnemers se perspektief met betrekking tot die gebruik van RR ondersoek en derhalwe ook die onderwyseragentskapsteorie as lens gebruik.

3.2 Onderwyseragentskapsteorie

Die onderwyseragentskapsteorie het te doen met individuele onderwysers se vermoë om krities waar te neem en verantwoordelike, aanpasbare besluite oor ’n probleem te neem om ’n bepaalde doelwit te bereik (Ramrathan en Mzimela 2016; Abdullah 2019; Imants en Van der Wal 2020). Onderwysers se mag om besluite met betrekking tot leesassessering en leesonderrig in die klaskamer te neem is die brandpunt van die onderwyseragentskapsteorie (Ramrathan en Mzimela 2016; Wilcox en Lawson 2018). Hierdie teorie het te doen met die proses waar onderwysers hul mag en kennis gebruik om ’n positiewe impak op leer te maak met die onderrigstrategieë, lesaanbiedings, lesaktiwiteite en onderrig-en-leer-hulpmiddels wat hulle in hul klaskamers gebruik (Ramrathan en Mzimela 2016).

In die onderwyseragentskapsteorie word daar onderskeid getref tussen individuele eienskappe en aksie (Imants en Van der Wal 2020). Individuele eienskappe verwys daarna dat individue die mag het om self besluite oor die kwaliteit en aard van hul lewe te neem. Aksie verwys na wat individue in hul werk doen om hul professionele identiteit te vorm (Imants en Van der Wal 2020). Die onderwyseragentskapsteorie is dus gerig op dit wat onderwysers in hul professionele loopbane kan doen met wat hulle het, dit wil sê hulpbronne en ervarings uit die verlede en hede (Abdullah 2019).

Die eienskappe van die onderwyseragentskapsteorie kan soos volg opgesom word: ’n Onderwyser word gesien as ’n aktiewe of passiewe akteur in besluitneming; daar is ’n ingewikkelde en dinamiese verhouding tussen onderwysers en hul mag binne hul professionele beroep; onderwysers se mag beïnvloed beleidsverklarings; die skoolbestuur en skoolkultuur het ’n veelvuldige en geïntegreerde uitwerking op ’n onderwyser se mag; onderwysers se mag verander voortdurend soos wat hulle professioneel ontwikkel in hul loopbane; en onderwysers pas hul mag in die klaskamer toe (Imants en Van der Wal 2020).

Verder hou die onderwyseragentskapsteorie in dat onderwysers hul aksies en besluite baseer op hul ervarings van die verlede – persoonlik, sosiaal en kultureel – binne die onderwyssektor (Ramrathan en Mzimela 2016; Campbell 2019). Onderwysers se vorige ervarings beïnvloed dus hulle besluitneming ten opsigte van leesonderrig en leesassessering (Abdullah 2019). Die onderwyseragentskapsteorie stel onderwysers in staat om hul besluite en beplanning met betrekking tot leesonderrig aan te pas deur gebruik te maak van RR as ’n leesassesseringstrategie. Daarna kan die onderwyser sekere doelwitte met betrekking tot leesgedrag vir leerders stel, gebaseer op die inligting wat hulle vanaf die RR ontvang het. Doeltreffende besluitnemingsvermoë is van kardinale belang om onderwysers te lei om hul lesdoelwitte te bereik (Ramrathan en Mzimela 2016). Voorts word daar van onderwysers verwag om die uitvoering van lees, leesassessering en leesonderrig binne die klaskamer te verbeter (Imants en Van der Wal 2020). Die verbetering van leerders se leesprobleme is nie moontlik sonder die doeltreffende implementering van ’n leesassesseringstrategie soos RR nie.

Die onderwyseragentskapsteorie lei onderwysers met betrekking tot wanneer, waar, hoe en vir hoe lank ’n spesifieke leesassesseringstrategie, leesonderrigstrategie of leeskomponent gebruik word (Wilcox en Lawson 2018). Die onderwyseragentskapsteorie ondersteun dus die beginsel dat ’n onderwyser beheer het oor hoe leesassessering, meer spesifiek RR, sowel as leesonderrig binne die klaskamer geïmplementeer kan word (Simpson, Sang, Wood, Wang en Ye 2018). Om hierdie rede het die onderwyseragentskapsteorie ons ook gelei om te bepaal watter elemente van RR as ’n leesassesseringstrategie gebruik of aangepas kan word vir Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers. In hierdie studie moes onderwysers hul onderwyseragentskap gebruik om hulself uit te druk met betrekking tot die voor- en nadele wat hulle ervaar en voorstelle te maak ten opsigte van die toepassing van RR.

In die volgende afdeling brei ons uit oor die navorsingsmetodologie wat ons gevolg het.

 

4. Navorsingsmetodologie

4.1 Navorsingsmetodes en benadering

Navorsingsmetodologie verwys na ’n spesifieke metode, proses en toerusting wat tydens data-insameling gebruik word (Mouton 2019; Nieuwenhuis 2019a). Ons het ’n kwalitatiewe, verkennende gevallestudie uitgevoer. ’n Kwalitatiewe, verkennende gevallestudie het te doen met ’n nuwe realiteit wat binne ’n gemeenskap ontstaan en stelselmatig ondersoek moet word om die probleem beter te verstaan (Ivankova, Creswell en Plano Clark 2019). ’n Gevallestudie is ’n navorsingsmetode wat sigself toelê op ’n spesifieke organisasie wat die navorser in staat stel om die verskynsel wat bestudeer word, te beskryf, te verduidelik en te verken (Nieuwenhuis 2019b). Aangesien daar in Suid-Afrika beperkte navorsing oor RR as ’n leesassesseringstrategie beskikbaar is (Nathanson 2018), het ons ’n kwalitatiewe verkennende gevallestudie as navorsingsontwerp onderneem om die voor- en nadele van RR, asook die moontlikheid om RR in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te gebruik, te ondersoek. Voorts het die navorsingsontwerp van ’n kwalitatiewe, verkennende gevallestudie ons in staat gestel om aanbevelings te maak oor hoe RR vir Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers aangepas kan word.

In hierdie studie is die volgende metodes gebruik om data in te samel: aanlynvraelys, aanlynwerkswinkel, aanlyn individuele onderhoude en verhalende notas. Eers het ons ’n aanlyn vraelys aan sewe deelnemers gegee om te bepaal wat hul huidige leesassesserings- en -onderrigpraktyke is. ’n Twee uur lange aanlyn werkswinkel oor die implementering van RR is vir die deelnemers aangebied. Voor die opleiding het ons al die hulpbronne (template, riglyne en kinderliteratuur) wat nodig is om RR aan te wend aan die deelnemers verskaf. Vir die kinderliteratuur is daar van die Departement van Basiese Onderwys (voortaan DBO) se vryetoegangshandboeke gebruik gemaak. Dit was nie nodig om toestemming van die ontwikkelaars van RR vir hierdie studie te verkry nie, aangesien ons die deelnemers slegs ingelig het hoe om leerders se leesgedrag waar te neem en aan te teken wanneer hulle hardop lees.

Daarna het die deelnemers die RR-leesassesseringstrategie in hul klaskamers toegepas. Tydens die gebruik van RR is daar van die deelnemers verwag om verhalende notas te maak en al hul bevindinge op skrif te stel. Die verhalende notas het die volgende inligting na vore gebring: voor- en nadele van RR; moontlike oplossings vir probleme wat met RR geïdentifiseer is; aanpassing van sekere aspekte; en areas waaroor daar duidelikheid verkry moet word tydens die onderhoude. Dit het die deelnemers 15 tot 20 minute geneem om een RR-sessie uit te voer. Al die dokumentasie is deur middel van dokumentontleding ontleed.

Laastens het ons semigestruktureerde, individuele aanlyn onderhoude met die sewe deelnemers gevoer om verder ondersoek na hul ervaring met RR in te stel. In hierdie onderhoude het ons deurtastende, beskrywende data verkry oor die voor- en nadele van RR wat die deelnemers geïdentifiseer het, sowel as hul menings oor hoe RR vir die Suid-Afrikaanse klaskamer aangepas kan word. Tydens die onderhoude is daar van aanspoorvrae gebruik gemaak om die deelnemers aan te moedig om meer inligting oor sekere aspekte te gee en onsekerhede op te klaar. Die onderhoude het tien oop vrae bevat wat gedurende elke onderhoud by die deelnemers aangepas is op grond van hul antwoorde. Hierdie vrae is vanuit die literatuur en ons kennis oor RR ontwikkel. Elke onderhoud het aangehou totdat dataversadiging bereik is en het 20 tot 30 minute geduur. ’n Tregterstruktuur is met die onderhoude gevolg. Die onderhoude het die volgende inligting na vore gebring: voor- en nadele van RR; voorstelle vir moontlike aanpassings wat tot verbetering in die onderwyspraktyk kan lei; en uitklaring van die deelnemers se verhalende notas. Al die onderhoude is deur middel van inhoudsontleding en oop kodering getranskribeer en ontleed.

Ons het die data getrianguleer deur die bevindinge van die dokumentontleding en die onderhoude met mekaar te vergelyk. Die doel van triangulasie is om die geldigheid en betroubaarheid van data te verhoog en die risiko van navorservooroordeel te verminder (Maree 2019). Om die geldigheid en betroubaarheid van die studie te verhoog is al die data ontleed met Atlas.ti, ’n kwalitatiewe rekenaarprogram. Tydens die dataontleding het ons induktief gewerk vanaf die deelnemers se konkrete en spesifieke idees na meer abstrakte en algemene idees. Met die inhoudsontleding het ons die volgende stappe gevolg: Ons het vertroud geraak met die data; ons het kodes en kategorieë geskep; vanuit die kodes en kategorieë het ons na temas gesoek; die temas is hersien; ons het die temas gedefinieer en benoem; en laastens het ons verslag gelewer oor die resultate.

4.2 Steekproef

Ons het sewe deelnemers in hierdie studie gekies deur middel van ’n doelgerigte niewaarskynlikheidsteekproefnemingsmetode. Doelgerigte steekproefneming verwys na ’n proses waar deelnemers gekies word op grond van sekere voorafopgestelde kriteria sodat die deelnemers oor die inligting wat vir die studie benodig word, beskik (Trochim, Donnelly en Arora 2016; Maree en Pietersen 2019; Nieuwenhuis 2019b). Deur van doelgerigte niewaarskynlikheidsteekproefneming gebruik te maak kon ons verseker dat ons ryk en deurtastende data sou verkry oor die gebruik van RR as ’n leesassesseringstrategie in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers. Die volgende kriteria is gebruik om die deelnemers te kies: Die deelnemer moes ’n gekwalifiseerde grondslagfase-onderwyser wees met ten minste twee jaar onderwyservaring in die onderrig van grondslagfaseleerders; en die deelnemer moes leerders in Engels of Afrikaans onderrig. Aangesien hierdie studie ’n kwalitatiewe studie was, is geloofwaardigheid, oordraagbaarheid, afhanklikheid en bevestigbaarheid tydens die studie oorweeg. Die geloofwaardigheid van die resultate is verhoog deur deelnemers op grond van bepaalde kriteria te kies. Hierdie kriteria het behels dat die deelnemers oor ’n geldige onderwyskwalifikasie beskik en ten minste twee of meer jaar se onderwyservaring in die grondslagfase het.

4.3 Etiese aspekte

Etiese klaring is by die Universiteit van Pretoria verkry om die studie te voltooi (etiese klaringsnommer: EDU091/20). Ons het ook toestemming vanaf die DBO ontvang om die navorsing te doen met die voorwaarde dat ons alle data wat ons insamel, aanlyn verkry en nie die skole besoek nie, weens die Covid-regulasies. Voorts het ons ook die betrokke onderwysers, leerders en ouers se toestemming verkry en hulle het ingeligte toestemmingsbriewe geteken. Ons het deurentyd seker gemaak dat die studie aan al die etiese aspekte wat deur die Universiteit van Pretoria en die DBO gestel is, voldoen. ’n Aanlyn ontmoeting is met die sewe deelnemers gereël sodat ons die doel van die navorsing aan hulle kon verduidelik en hulle kon inlig wat die navorsing behels. Die doel van die navorsing is ook in die ingeligtetoestemmingsbriewe aan die deelnemers verduidelik. Ten einde die deelnemers se privaatheid te beskerm is geen deelnemer identifiseerbaar in die navorsingsresultate nie. Voordat die navorsingsresultate gepubliseer is, het die deelnemers die data gesien en kon hulle seker maak dat die data ooreenstem met dit wat hulle gesê het.

’n Vertrouensverhouding is tussen ons en die deelnemers gevestig, wat verseker het dat die deelnemers hul perspektief eerlik met ons kon deel. Ons verwys ook anoniem na die deelnemers se uitings en notas om hul identiteit te beskerm. Voorts het ons verseker dat ons genoeg tyd saam met elke deelnemer deurgebring het sodat ons elke deelnemer se mening korrek kon interpreteer. Ons het data deur twee metodes ingesamel, naamlik individuele onderhoude en verhalende notas, wat ons in staat gestel het om die data te trianguleer om die betroubaarheid van die studie te versterk. Die deelnemers het die geleentheid gehad om na die getranskribeerde dokumente te kyk en seker te maak dat hul uitings korrek getranskribeer is. Tydens die individuele onderhoude is enige onsekerhede met betrekking tot die deelnemers se verhalende notas opgeklaar. Laastens het ons die data deur middel van inhoudsontleding ontleed en geïnterpreteer.

Die uitvoerige verslae oor die studie maak dit moontlik dat ander navorsers die studie kan nadoen en die konteks van die studie sal verstaan. Die deelnemers is oordeelkundig gekies, dus verhoog die deelnemers die oordraagbaarheid van die studie. Ons het al die veranderinge wat ons tydens die dataontleding gemaak het, op skrif gestel. Verder het die deelnemers die data gekontroleer om die oordraagbaarheid van die resultate te verhoog. Hierdie proses maak dit moontlik vir ander navorsers om te sien watter besluite ons geneem het, waarom ons die besluite geneem het en hoe ons die data ontleed en geïnterpreteer het. Die bevestigbaarheid van die studie se resultate word verhoog deurdat ’n uitvoerige beskrywing gegee word van die navorsingsproses, sodat ander navorsers hulle resultate met die resultate van ons studie kan vergelyk.

 

5. Bevindinge

Tydens die dataontleding het drie oorkoepelende temas na vore gekom: die voordele van RR binne die Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamer, die nadele van RR binne die Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamer, en strategieë om RR vir die Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamer aan te pas.

5.1 Voordele van Running Records in die Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamer

Uit die studie is die volgende voordele van RR vir Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers geïdentifiseer: RR lewer betroubare, geldige en bestendige inligting om vir leesonderrig te gebruik, is ’n gestandaardiseerde strategie, het ’n logiese uitleg, ondersteun onderwysers in die identifisering van leerders se leesgedrag en -foute, lei toekomstige leesonderrig, gee bewyse vir ’n leerder se leesvordering, is ’n leerdergesentreerde strategie, benadeel nie enige leerder (as dit reg toegepas word) nie, en kan in grondslagfaseklaskamers gebruik word. 

Elkeen van hierdie voordele sal nou in besonderhede bespreek word; die aangehaalde reaksies word merendeels ongeredigeerd/ongekorrigeer weergegee. Data is geanaliseer deur van Atlas.ti gebruik te maak. Atlas.ti ken nommers toe aan elke stelling wat deur ’n deelnemer gemaak word. Aan die einde van elke stelling word daar tussen hakies, bv. (1:1) die kode aangedui wat deur Atlas.ti toegeken is.

(a) Die RR-strategie lewer betroubare, geldige en bestendige inligting om vir leesonderrig te gebruik. Die deelnemers huldig die standpunt om die volgende redes:

  • “As ’n ander onderwyser dieselfde formaat gaan gebruik, dan sal hy of sy dieselfde resultate kry met dieselfde leerder” (1:1)
  • “Elke leerder word op dieselfde vlak geassesseer, so die juffrou besluit nie self net watter punt die [leerder] kry vir sy leesstuk of so nie” (4:9)
  • “[Die resultate is] geldig en betroubaar, want as ek en ’n ander juffrou die les[s]ie gaan leeslessie gaan toets, gaan ons op dieselfde foute afkom en dan [daar] kan net een woord wees vir die fout wat die kind gemaak het. Of een beskrywing; so as hy ’n woord uitlaat, is dit woorduitlating” (6:2).

(b) Die RR-strategie is ’n gestandaardiseerde strategie. Die deelnemers beskou dit om die volgende redes as ’n voordeel:

  • “Elke kind lees dieselfde leesstuk” (4:6)
  • “Dit is mos gestandaardiseerd, so elke kind word op die presies dieselfde manier geëvalueer, dieselfde programmetjie word gevolg, dieselfde probleemoplossing, dieselfde foute wat gemaak word gee dieselfde beskrywing; so ek dink hy’s konstant ... Almal gaan dit op dieselfde manier gedoen kry ... so dan bly dit vir [my] konstant” (6:5)
  • “[RR] stel ’n standaard wat regoor die land gebruik kan word in al die provinsies. Imagine ons kan ons kinders oorstuur van een provinsie na ’n ander provinsie van een skool na ’n ander skool en ons weet elke skool het daarvolgens gewerk ... dan is daar ’n standaard wat gevolg kan word ... dit maak dus ook die resultate betroubaar” (6:7).

In teenstelling hiermee dui die verhalende notas egter aan dat van die onderwysers foute verkeerd geïnterpreteer het of dat dit soms onvolledig was (sien Figuur 2 vir onduidelike foute). Een deelnemer het slegs aangedui dat die leerder die woorde quite” en allowed” verkeerd gelees het, maar nie wat die spesifieke fout was nie. Die deelnemer het ook ’n S onder visual” geskryf in plaas daarvan om ’n strukturele fout onder structural” aan te dui.

Figuur 2. Onduidelike foute

(c) Die RR-strategie het ’n logiese uitleg. Om die volgende redes beskou die deelnemers dit as ’n voordeel:

  • “Hoekom dit betroubaar is, die reëls en die goed wat jy moet volg, is so mooi uiteengesit ... die uiteensetting van die ... toets is nogal baie oulik” (3:3)
  • “Die riglyne is baie duidelik en die foute ontleed en daai goed is baie duidelik so ek dink nie ’n kind, daar sal ’n groot diskrepansie wees tussen as ek die kind toets of iemand anders hom toets nie” (5:1).

(d) Die RR-strategie ondersteun onderwysers in die identifisering van leerders se leesgedrag en ‑foute. Die deelnemers reken dit as ’n voordeel. om die volgende redes:

  • “Ek dink dit sal waardevol wees in die toekoms en dit sal baie help omdat jy kan sien waarmee sukkel ’n kind” (1:8)
  • “Presies weet wat ek met die kind individueel remedial kan doen waar hy aandag nodig in het en dan ook in groepsverband as ek nou sulke toetsies [RR] doen dan kom ek mos nou agter ... die kinders sukkel veral met blending van sounds” (6:1)
  • “RR is eintlik baie oulik ... om te kan gebruik om te sien hoe jy nou die kind ... verder ontwikkel het ... in sy lees en om te kyk of dit wat jy doen gewerk het of is dit nog steeds ’n probleem ... hy [RR] toets die kind op ’n groot wye [spektrum] ... jy kan rêrig agterkom maar wat is die probleem met die kind se lees, want alles is so mooi uiteengesit” (3:9).

Uit sommige deelnemers se verhalende notas is dit duidelik dat RR onderwysers ondersteun in die identifisering van leerders se leesstruikelblokke (sien Figuur 3 en 4).

Figuur 3. Identifisering en hantering van leesfoute

Figuur 4. Identifisering en hantering van leesfoute

(e) Die RR-strategie lei toekomstige leesonderrig. Die deelnemers huldig om die volgende redes hierdie mening:

  • “Jy kan mos mooi die foutjies sien en alles wat die kinders maak. So jy gaan weet hoe jy jou beplanning daarvolgens moet rig en verander” (2:10)
  • “[RR] help om beter beplanning te kan doen ... vir juffrouens om te beplan volgens daai Reading Records-bewoording en goeters ... identifiseer probleme vir ons om uit te wys waarmee die kinders sukkel” (6:8)
  • “Die voordeel is tot die kind en die onderwyser, want ... jy as onderwyser kan ... sien my leesstrategie werk nie ... miskien moet ek ... ’n ander leesstrategie implementeer vir die kinders om ... bietjie beter te vaar in hulle lees so jy kan dit ... as ’n ... instrument gebruik om jouself ... te meet om te sien of dit wat jy ... in die klas ... doen ... werk of moet jy dalk ’n ander manier kry” (3:16).

(f) Die RR-strategie gee bewyse van ’n leerder se leesvordering. Die volgende redes is deur die deelnemers verskaf:

  • “Jy kan meer bewys[e] hê om vir die ouers te wys hoe die kind lees” (1:10)
  • “Daar is fisiese bewyse” (4:9)
  • “As jy vir elke kind ’n verslaggie kan hê kan jy ... sien al die kinders sukkel met dit ... ’n ouer kom dalk eendag hier aan en hy is woedend – ‘Hoekom doen my kind so swak in lees?’ – en dan kan jy hierdie bewys ... hê vir ’n administratiewe voordeel” (3:15)
  • “Hierop kan jy vir die kind en vir die ouer ... terugvoer [gee] ... ‘Jou kind kan soveel woorde per minuut lees ... ek het gesien jou kind sukkel met hierdie woorde; hierdie is die stuk wat jou kind gelees het en hy het gesukkel met hierdie woorde, so kom ons konsentreer op daai klanke’” (1:11).

Uit die deelnemers se verhalende notas is dit duidelik dat RR ’n administratiewe voordeel inhou wanneer RR-aantekeninge volledig en korrek voltooi word (sien Figuur 5 en 6).

Figuur 5. Voorbeeld van ’n volledige RR-aantekening

Figuur 6. Voorbeeld van ’n volledige RR-aantekening

(g) Die RR-strategie is ’n leerdergesentreerde strategie. Een van die deelnemers huldig hierdie mening, en wel om die volgende rede:

  • “Dis baie meer intensiewer as ’n rubriek ... ’n Rubriek moet so perfekte uitgewerkte ding wees. Ons het vandag gesê ... aan die einde van ’n assessering ... moet ons eintlik bymekaar kom en sê maar jy voel daai rubriek het daar ’n probleem ... waar hierdie [RR] is ongelooflik ... goed om te hê, want ... as ’n mens hom oor ’n lang tydperk ... ingeoefen het, gaan jy lekker vinnig raak met dit en jy gaan presies weet ... vir jou ’n beter indikasie gee van ... hoe die kind lees van waar ons nou, sê maar jy gee ’n 5 vir vlotheid ... dan pas jou rubriek eintlik nie 100% by daai kind nie, waar hierdie 100% kindgerig gaan wees” (2:15).

(h) Die RR-strategie benadeel nie enige leerder ten opsigte van taal, ras of geslag as dit reg toegepas word nie. Die deelnemers het die volgende redes aangevoer:

  • “Ek dink glad nie dit kan ’n invloed hê nie. Lees is lees, of jy nou in Tswana lees, in Afrikaans lees ... wanneer jy nou ’n lees[stuk] kies, gaan jy tog die kultuur in gedagte neem, maar dit het tog niks te doen met die instrument nie. Jy pas mos die instrument toe op die lees[stuk] wat jy gegee het; so die leesstuk wat gekies word, is ’n aparte ding van hoe jy gaan evalueer of hy kan of nie kan lees nie, en as dit nou so belangrik is in sekere kulture, geslag, dan gaan jy jou leesstuk bepaal volgens dit, nie die instrument nie. Die instrument kan vir seuns, dogters, Afrikanerkultuur, Tswana, Venda ... toegepas word” (6:3)
  • “’n Leesstandaard is ’n leesstandaard afgesien van geslag, ras of ’n kind se agtergrond, want ... dis wat jy toets. Jy toets die kind se leesvermoë ... Nee ek dink nie dat dit ’n verskil ... maak ... nie” (5:3)
  • “As almal dieselfde leesstuk ... lees dan kan jy almal regverdig assesseer ... maar ek sal as onderwyser ... kyk vir ’n leesstukkie wat byvoorbeeld ... nie enige iets met ras of geslag te doen het nie ... ek sal byvoorbeeld nie ’n sport soos rugby vat om oor te lees nie, want die dogtertjies gaan nie daarvan [hou] of daarmee geïnteresseerd wees nie; so ek sal eerder gaan kyk na ietsie ... wat hulle almal kan betrek” (4:2)
  • “Ek dink veral omdat jy jou eie teks kan gebruik ... So, ek dink jy as juffrou beheer die klimaat en, ja, ek stem nie dat dit enige iemand benadeel in die ... proses nie” (3:4)
  • “Gebruik leesstukkies miskien dalk uit die DBO [Departement van Basiese Onderwys] boeke uit ... nie op ’n sekere spesifieke kultuur gerig of iets soos dit nie en jy as juffrou kan nou ook kies en besluit watse leesstuk jy wil gebruik” (3:5).

(i) Die deelnemers is van mening dat RR in grondslagfaseklaskamers geïmplementeer kan word, om die volgende redes:

  • “As ek genoeg tyd het, sal ek hom [RR] graag wil gebruik, en dit gaan vir jou ’n goeie indikasie van elke kind gee” (2:16)
  • “Ek wens ... jy kan tyd maak om dit in my klas toe te pas, want ek kan dan presies gaan en sien ... my kinders sukkel met die oe-klankie” (3:9)
  • “In hierdie geval gaan ek dit dan definitief die tweede kwartaal so doen, want ek ... gaan ’n beter ... resultaat kry en weet presies ... op watse vlak hulle is” (4:16)
  • “Omdat hy [RR] op foute gebaseer is, dink ek definitief jy kan dit gebruik alhoewel dit net tydrowend is” (5:8)
  • “Ek dink dat dit ’n definitiewe plek in die sisteem het” (5:9)
  • “Ek hou baie meer van ... RR ... sy diagnose is vir my meer omvattend” (5:10)
  • “Ek wil dit met my sterk kinders gebruik, want ek sien dit motiveer hulle. Dan sal ek kan sien waar maak hulle foute en ek onderstreep vir jou die woorde wat hulle gesukkel het mee ... en dan wys ek vir hulle, ‘maar hierdie is die woorde waarmee jy sukkel, so gaan kyk in jou woordeboek wat dit beteken en dan, maak bietjie sinne en dan kom jy weer, dan gee ek jou so ’n week’, en dan moet hulle weer kom lees. Maar ek gaan dit nou nie kan doen met die ander nie” (1:15)
  • “Daar is die lysie van die goed waarmee die kinders sukkel en as die kind lees ... het [ek] ’n woord vir dit waarmee hy sukkel wat beteken ek kan daai woord ... vat en ’n les mee gaan uitwerk, veral ook die kindertjies wat nie kan lees nie, om presies te sien in watter area hulle leesprobleme sit ... definitief in my remedial klassies gebruik” (6:10).

Laasgenoemde deelnemer se mening stem ooreen met haar verhalende nota waar sy die foute baie noukeurig aangedui het en ook strategieë vir haar leesonderrig aangedui het (sien Figuur 7).

Figuur 7. Aanbeveling van bronne om met RR te gebruik

5.2 Nadele van Running Records binne die Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamer

Uit die studie is die volgende nadele van RR in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers geïdentifiseer: Die proses kan tydrowend wees; onvoldoende fondse by skole om RR te gebruik; onvoldoende opleiding van onderwysers in die gebruik van RR kan daartoe lei dat RR-aantekeninge nie betroubaar, geldig en bestendig is nie; indien RR nie korrek geïmplementeer word nie, kan dit sommige leerders bevoordeel en ander benadeel; onderwysers kan ontoereikende kennis en vaardighede in die kies van geskikte leesstukke hê en mag nalaat om sekere aspekte van lees te toets.

Elkeen van die nadele word nou in meer besonderhede bespreek; die aangehaalde reaksies word merendeels ongeredigeerd/ongekorrigeer weergegee.

(a) Die RR-proses kan tydrowend wees. Die deelnemers huldig om die volgende redes hierdie mening:

  • “Alle kinders lees nie dieselfde nie ... veral waar ek vandag ... met my 28 kinders sit, is meeste van hulle lees verskriklik stadig ... dit vat baie tyd, waar die kinders eintlik jou hulp nodig het en jy hulle moet help met ’n werkkaart ... moet jy nou eers na hierdie kind luister; so, jy kan nie rêrig ... die res van jou klas help terwyl jy na ’n kind se lees luister nie” (4:8)
  • “Dit vat baie tyd om ... dit ... te doen ... elke woordjie te merk ... vat net te veel tyd om dit met elke leerder te doen” (1:8)
  • “Omdat ’n mens groot klasse het, dink ek nogal dit kan ’n invloed hê, want dit is nie net vinnig, ’n rubriek wat jy net tiek nie. Jy moet regtig intensief gaan luister en dit gaan tydsintensief wees” (2:13)
  • “As hulle al 30 of 33 in jou klas is ... is dit ... bietjie moeiliker om jou tyd ... in te reken om ... so ’n een-tot-een-toets met hulle te kan doen” (3:10).

(b) Daar is onvoldoende fondse by skole om RR te gebruik.

  • “By my skool weet ek hulle sal ’n probleem hê, byvoorbeeld, om vir elke kind ’n rubriek te print ... so dis nou maar net koste” (3:19)
  • “Ek weet ons skool het ook ... die papier en die ink ... as jy vir elke kind nou so ’n rekord moet print, is dit dalk ... nou bietjie koste ... hoog” (3:21).

(c) Indien onderwysers nie behoorlike opleiding ontvang in die gebruik van RR nie, kan dit daartoe lei dat die resultate van RR-aantekening nie betroubaar, geldig en bestendig is nie. Dit is duidelik uit die volgende menings van die deelnemers:

  • “Ek dink dit is betroubaar, maar daar sal nooit iets kan wees wat 100% betroubaar is nie, want ... hulle sê mos teaching gebeur nooit in ’n vacuum nie” (3:2)
  • “’n Mens weet nou nie met [om] een kind [te] gebruik wat ons toets ... eintlik dink ek as mens dalk ’n groter ... toets [gebruik] ... dat jy meer as een kind kan toets, dan sal jy ... die betroubaarheid en hoe dit is definitief kan vaslê” (5:1).

(d) Die RR-strategie kan sommige leerders bevoordeel en ander benadeel as dit nie korrek geïmplementeer word nie.

  • “Ek het ... dit met daai een dogtertjie gedoen ... ek het dit nou gaan toets tussen ... ander leerders ook, en die seuns doen baie swakker as die dogters in die RR ... ek het kinders in my klas wat glad nie kan lees nie; dit benadeel hulle, waar dit nou kinders wat kan lees, doen baie goed ... benadeel half” (1:4).

(e) Onderwysers kan ontoereikende kennis en vaardighede in die kies van geskikte leesstukke hê.

  • “[Omdat] die juffrou presies moet weet watse aantekeninge sy moet maak ... watter letter staan vir wat ... sodat ... ’n mens nie die verkeerde ding merk ... nie. Ek kan nou nie eers meer presies ... onthou waarvoor staan dit nie” (4:11)
  • “Ek dink as jy jouself meer gemaklik maak met die rekordering daarvan en hoe jy dit aanteken; jy gaan lekker vaardig raak met dit” (5:12).

Die ontoereikende kennis en vaardighede van die deelnemers het ook in hul verhalende notas na vore gekom. Sommige verhalende notas was onvolledig; leidrade is nie geïdentifiseer nie of dit was onduidelik wat die leerder se fout was (sien Figuur 8).

Figuur 8. Voorbeeld van ’n onvolledige RR-aantekening

(f) Met die RR-strategie mag die onderwyser nalaat om sekere aspekte van lees te toets. Een van die deelnemers huldig hierdie mening, want:

  • “[RR] mag dalk nie alle fasette toets nie, soos byvoorbeeld intonasie, gevoel, begrip, kwaliteit, stemtoon, die kleur ... korrekte uitspraak” (6:9).

5.3 Strategieë om Running Records vir die Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamer aan te pas

Uit die studie kan die volgende strategieë oorweeg word om RR vir Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers aan te pas: hoe tyd en klaskamergrootte die hoof gebied kan word; RR moet deurlopend plaasvind; bied ontoereikende kennis en vaardighede van onderwysers die hoof; oorkom befondsing as ’n beperking. Strategieë om elk van die bogenoemde aspekte die hoof te bied word volgende in besonderhede bespreek.

(a) Strategieë om tyd en klaskamergrootte as beperkinge die hoof te bied. Die deelnemers het aangedui dat die beperkinge moontlik soos volg die hoof gebied kan word:

  • “’n Mens moet kleiner groepies op ’n slag vat en, of hulle moet soos heeltemal ’n leesperiode insit ... ons het assistente ... jy het klaar nou geïdentifiseer hier’s jou tien sterkes, hierdie is jou tien gemiddeldes, hierdie is jou tien swakkes en dan vat jy, sê nou maar, op ’n Maandag ... jou tien sterk kinders en jy vat ’n uur om met hulle te lees en daai vormpie te doen. Waar jy nou bietjie, met die ander groepe gaan jy bietjie kleiner groepies moet vat omdat hulle bietjie langer vat om te lees” (1:14)
  • “Mens moet maar net sê, jy weet, elke Donderdag van nege-uur tot tienuur is my leesperiode ... mens moet rêrig ’n baie vaste leestyd hê” (3:25)
  • “Ek sal dit beslis gebruik, al moet ek ouers vra om hulle kinders vroeër skool toe te bring dat ek hulle kan assesseer ... of ... daardie kinders wat rêrig baie laat is, onttrek ek maar vyf of tien minute dan van LO [Lewensoriëntering] af en ek doen dit in daai periode” (4:13)
  • “Ek dink nie jy hoef die volledige toets te doen nie, want jy het mos nou al jou kinders een keer getoets ... so met verloop van tyd gaan jy lekker vaardig wees met dit ... jy gaan jou probleme ... baie vinniger, sonder om die berekeninge te doen ... kan optel” (5:13)
  • “Of as jy ’n behoefte het vir twee keer ’n kwartaal, dan doen jy dit met sekere kinders, maar ... in die algemeen ... omdat ’n mens nou met groter klasse sit, kan jy dit op so ’n wyse gebruik” (5:15).

(b) Leesassessering met RR moet deurlopend plaasvind. Die deelnemers huldig hierdie siening om die volgende redes:

  • “... deurlopend dit te doen, dalk elke dag na ’n ander kind te luister as jy nou weet jy gebruik hierdie tipe van assessering” (2:14)
  • “Kinders kan dalk ’n slegte dag hê ... om ’n ware resultaat te kry ... gaan [jy] ’n paar keer ’n kind moet ... vat” (3:8).

(c) Strategieë om ontoereikende kennis en vaardighede van onderwysers in die gebruik van RR die hoof te bied. Die deelnemers is van mening dat dit soos volg gedoen kan word:

  • “Jy moenie die RR eenmalig gebruik nie. Ek dink jy moet dit implementeer op ’n gereelde basis en so gaan jy meer vertroud met dit wees” (5:16)
  • “Ek wat nou miskien dalk nou nie hou van, kom ons toets nou die eerste vyf nou vandag en môre die volgende vyf, ek dink ’n mens moet ook seker maar half net jouself aanpas en maar sulke tipe goedjies begin doen” (3:26).

(d) Befondsing as ’n beperking moet die hoof gebied word. Die deelnemers het aangedui dat die beperking van befondsing soos volg die hoof gebied kan word:

  • “Ek sal ... my eie maak ... my skool sal nie baie impress met my wees as ek so baie rubrieke, ensovoorts, print nie ... ’n mens gebruik aspekte daaruit of ... my tablet” (3:28)
  • “Jy weet, baie jong mense het goeters soos smartphones en tablets, en jy kan byvoorbeeld net Excel aflaai en soveel spreadsheets maak” (3:24).

 

6. Bespreking

Die voor- en nadele van RR, asook strategieë om RR aan te pas, het uit die deelnemers se individuele onderhoude en verhalende notas na vore gekom. Ons het die data getrianguleer deur sowel die onderhoude as die verhalende notas te ontleed. Die data het ons in staat gestel om voorstelle te maak oor hoe RR as leesassesseringstrategie in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers gebruik kan word.

Vanuit die deelnemers se onderhoude kom dit na vore dat hulle glo dat RR as ’n leesassesseringstrategie betroubaar, geldig en bestendig is. Dus sal RR leerders se leesgedrag en leesfoute korrek aandui en leesonderrig korrek ingee om leerders se leesstruikelblokke die hoof te bied. Die deelnemers se verhalende notas toon egter ook aan dat dit uitdagend is om leerders se leesgedrag en leesfoute met RR te identifiseer. Onderwysers het dus behoorlike opleiding, kennis en ervaring nodig om RR suksesvol in grondslagfaseklaskamers te gebruik om leesgedrag en leesfoute geldig, betroubaar en bestendig te identifiseer. Gillet en Ellingson (2017) staaf hierdie aanname deur daarna te verwys dat wanneer ’n onderwyser se kennis en ervaring van RR onvoldoende is, hulle die resultate van ’n RR verkeerd kan beskryf en interpreteer.

As onderwysers die RR-strategie met kundigheid en ervaring gebruik, behoort hulle in staat te wees om toepaslike leesstukke vir leerders te identifiseer. Dit sal help dat sommige leerders nie uitgesluit word en slegs sekere leerders bevoordeel word op grond van hul belangstellings, kultuur, ras of leesvermoë nie. Alhoewel dieselfde leesassesseringstrategie gebruik word, moet leesstukke gekies word om by die verskillende leerders se leesbehoeftes te pas. Die RR-strategie is ’n leerdergesentreerde leesassesseringstrategie wat onderwysers in staat stel om individuele leerders se leesgedrag en leesfoute te identifiseer en hul eie leesonderrig vir spesifieke leerders aan te pas. Waltz (2016) staaf hierdie aanname deur te bevestig dat RR ’n leerdergesentreerde benadering is in die identifisering van leerders se leesstruikelblokke, die kies van die geskikte leesmateriaal vir die leerder en om die leerder se leesvordering te monitor.

Die deelnemers se beperkte kennis van en vaardighede in RR verhinder die doeltreffende gebruik van dié strategie in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers. Dit kan moontlik daartoe lei dat onderwysers leerders se leesgedrag onakkuraat kan identifiseer, wat tot gevolg kan hê dat die strategie onderwysers se leesonderrig verkeerdelik ingee en leerders se leesbehoeftes derhalwe nie reg hanteer word nie. Daarom is dit noodsaaklik dat onderwysers hoëgehalteopleiding ontvang in die wyse waarop RR uitgevoer moet word. Hoëgehalteopleiding van onderwysers sal daartoe bydra dat die geldigheid en betroubaarheid van ’n RR verhoog word wanneer die onderwyser dit uitvoer (McGee, Kim, Nelson en Fried 2015).

Beperkte tyd, ontoereikende befondsing en die feit dat RR nie alle aspekte van lees toets nie, is aangedui as verdere beperkinge van RR in ons konteks. RR mag tydrowend wees, aangesien leerders die geleentheid gebied word om tot aan die einde van die teks te lees en nie gedwing word om na ’n minuut op te hou lees nie (Piper 2016; Scholastic Canada 2002). Die deelnemers het egter ook aangedui dat RR deurlopend gebruik moet word tydens groepsbegeleide lees en dat onderwysers hul eie RR kan ontwerp deur gebruik te maak van tegnologiese toerusting en programmatuur. Deur slegs sekere aspekte van RR te toets, kan koste en tyd bespaar word, maar dit kan ook daartoe lei dat sekere aspekte van lees ontoereikend getoets word. As alle aspekte van lees nie getoets en geïdentifiseer word nie, kan RR leesonderrig nie prakties ingee nie en sal daar nie in leerders se leesbehoeftes voorsien word nie. Daarom moet onderwysers oordeelkundig besluit en verseker dat RR steeds alle aspekte van lees toets om leesonderrig behoorlik in te gee as hulle slegs sekere aspekte van RR toepas.

Ten spyte van die beperkinge van die RR-strategie glo die deelnemers dat RR die potensiaal het om leesonderrig in grondslagfaseklaskamers prakties in te gee. Die deelnemers was gretig om RR in hul klaskamers te gebruik en het aangedui dat RR bewyse en terugvoer oor leerders se leesgedrag en leesfoute aan hulself sowel as die leerders en hul ouers verleen. As RR korrek gebruik word, kan die bewyse en terugvoer van die RR-aantekeninge gebruik word om onderwysers in hul leesassesseringspraktyke te ondersteun.

 

7. Aanbevelings

Vervolgens maak ons aanbevelings vir beleidmakers, onderwysers en navorsers oor die RR-leesassesseringstrategie.

7.1 Aanbevelings vir beleidmakers

  • Die Departement van Basiese Onderwys kan dit oorweeg om RR in te sluit in die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring, aangesien RR onderwysers lei in die identifisering van leerders se leesgedrag en -foute.
  • Hoëgehalteopleiding en ondersteuning moet aan onderwysers verleen word in die onderrig en assessering van lees. Sodanige opleiding sal onderwysers se kennis van en vaardighede in die identifisering en hantering van leerders se leesgedrag en ‑foute gedurende leesassessering en leesonderrig verbeter.

7.2 Aanbevelings vir onderwysers

  • Onderwysers moet dit oorweeg om RR tydens groepsbegeleide lees te gebruik, aangesien RR geldig, betroubaar en bestendig is om leesgedrag en leesfoute te identifiseer. Die uitkoms van RR-aantekeninge kan dus ’n onderwyser se leesonderrig ingee om in leerders se leesbehoeftes te voorsien. Die RR-strategie moet oor ’n tydperk gebruik word waar twee of drie leerders per dag geassesseer word.
  • Dit is belangrik dat onderwysers hoëgehalteopleiding oor die gebruik van RR bywoon.
  • Onderwysers kan RR-aantekeninge gebruik as ’n administratiewe bewys om leerders se leesgedrag aan hul ouers uit te wys en vir ouers voorstelle te gee van wat hulle kan doen om hul kinders se lees te verbeter.

7.3 Aanbevelings vir verdere navorsing

  • Hierdie studie het slegs sewe deelnemers gehad; dus kan die resultate slegs tot ’n beperkte mate veralgemeen word. Ons beveel aan dat navorsers dieselfde studie as ons uitvoer met ’n groter groep deelnemers om die bevindinge te kan vergelyk en veralgemeen.
  • Die studie kan moontlik ook van ’n kwantitatiewe of gemengde metode gebruik maak wat inferensiële statistiek insluit.
  • Tans ondervind onderwysers heelwat probleme in die gebruik van RR. Navorsers kan die moontlikheid ondersoek om RR gedurende groepsbegeleide lees te gebruik.
  • Die moontlikheid om RR in groepsverband te gebruik om leesonderrig in te lig, kan ondersoek word.
  • Navorsers kan ook die moontlikheid ondersoek om slegs sekere aspekte van RR te gebruik, terwyl daar verseker word dat RR steeds geldige, betroubare en bestendige resultate lewer.
  • Voorts kan die moontlikheid ondersoek word om RR uit te voer deur gebruik te maak van tegnologiese toerusting soos tablette en programmatuur om dit goedkoper vir skole te maak.

 

8. Gevolgtrekking

Die fokus van hierdie studie was om te bepaal of RR suksesvol in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers geïmplementeer kan word. Uit deelnemers se terugvoer is dit duidelik dat die moontlikheid wel bestaan, maar dat daar ook sekere uitdagings is waaraan aandag geskenk moet word. Die RR-leesassesseringstrategie het die potensiaal om leerders se leesgedrag te identifiseer sodat onderwysers die uitkoms van RR-aantekeninge kan gebruik om hul leesonderrig te lei. Die strategie is geldig, betroubaar en bestendig in die identifisering van leesgedrag en leesfoute. Dit is leerdergesentreerd, sal nie sommige leerders uitsluit en ander bevoordeel nie en kan as ’n administratiewe bewys gebruik word. Die RR-strategie het egter ook sekere beperkinge, soos dat die uitkoms van RR-aantekeninge ongeldig, onbetroubaar en onbestendig kan wees indien ’n onderwyser se kennis van en vaardighede in RR onvoldoende is. Hierdie beperkinge van RR moet die hoof gebied word sodat die strategie resultate lewer wat geldig, betroubaar en bestendig is. Na aanleiding van die opsommende terugvoer is aanbevelings vir beleidsmakers, onderwysers en navorsers gemaak. Hierdie terugvoer sluit in dat beleidmakers hoëkwaliteitopleiding aan onderwysers voorsien oor die implementering van RR, en dat onderwysers bereidwillig sal wees om die opleiding by te woon en om dieselfde studie uit te voer maar meer deelnemers te gebruik.

 

Bibliografie

Abdullah, A.A. 2019. Investigating English language teachers’ practices, identities and agency in Internally Displaced Person (IDP) camps in Iraq. Doktorale proefskrif, Glasgow Universiteit. http://theses.gla.ac.uk/74299/1/2019AbdullahPhD.pdf (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Adam, A. en C. Nel. 2014. ANA as part of a comprehensive reading literacy school assessment system. Journal for Language Teaching, 48(2):11–35.

Barone, J., P. Khairallah en R. Gabriel. 2020. Running Records revisited: A tool for efficiency and focus. The Reading Teacher, 73(4):525–30.

Bester, M. 2015. Reading and viewing. In Bester, Meyer, Evans, Phatudi en Joubert (reds.) 2015.

Bester, M., E. Meyer, R. Evans, N. Phatudi en I. Joubert (reds.). 2015. Literacy in the Foundation Phase. 2de uitgawe. Pretoria: Van Schaik.

Briceńo, A. en A.F. Klein. 2018. Running Records and first grade English learners: An analysis of language related errors. Reading Psychology, 39(4):335–61.

Burdujan, R. 2020. The assessment of meaning cues while using the strategy of Running Records. Materialele Conferinței Republicane a Cadrelor Didactice, 3:322–5.

Campbell, L. 2019. Pedagogical bricolage and teacher agency: Towards a culture of creative professionalism. Educational Philosophy and Theory, 51(1):31–40.

Castiblanco Becerra, D.A. en L.M. Rodríguez Campo. 2016. Reading comprehension in ninth graders through reading strategies using authentic material on Facebook. BA-verhandeling, Corporación Universitaria Minuto de Dios. https://repository.uniminuto.edu/jspui/bitstream/10656/4950/1/T.EXT_CastiblancoBecerraDayana_2016.pdf (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Clay, M.M. 1993. An observation survey of early literacy achievement. Auckland: Heinemann.

D’Agostino, J.V., R.H. Kelly en H. Rodgers. 2019. Self-corrections and the reading progress of struggling beginning readers. Reading Psychology, 40(6):525–50.

D’Agostino, J.V., E. Rodgers, C. Winkler, T. Johnson en R. Berenbon. 2021. The generalizability of running record accuracy and self-correction scores. Reading Psychology, 42(2):111–30.

DBO (DBO). 2011. Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring Graad R-3 Afrikaans Huistaal. Kaapstad: Departement van Basiese Onderwys.

—. 2017. The SACMEQ IV Project in South Africa: A study of the conditions of schooling and the quality of education. Pretoria: Departement van Basiese Onderwys.

De Lange, M. M., C. Winberg en H. Dippenaar. 2020. Why the English home language curriculum and assessment policy statement will not improve learners’ reading comprehension. Reading & Writing. Journal of the Reading Association of South Africa, 11(1):1–9. http://www.scielo.org.za/pdf/rw/v11n1/05.pdf (15 April 2021 geraadpleeg).

Donnelly, J.P. en K. Arora (reds.). 2016. Research methods: The essential knowledge base. Toronto: Cengage Learning.

Doyle, M.A. 2013. Marie M. Clay’s theoretical perspective: A literacy processing theory. In Alvermann, Unrau en Rudell (reds.) 2013.

Fasciana, M. 2019. Beliefs of general education teachers toward effective methods of literacy instruction for English language learners: Attitudes toward integrated English as a new language. Doktorale proefskrif, Long Island University. https://digitalcommons.liu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=post_fultext_dis (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Gareis, C.R. en L.W. Grant. 2015. How do I connect assessment to student learning? In Gareis en Grant (reds.) 2015.

Gareis, C.R. en L.W. Grant (reds.). 2015. Teacher-made assessment: How to connect curriculum, instruction, and student learning. New York: Routledge.

Gillet, E. en S.P. Ellingson. 2017. How will I know what my students need? Preparing preservice teachers to use Running Records to make instructional decisions. The Reading Teacher, 71(2):135–43.

Harmey, S. en B. Kabuto. 2018. Metatheoretical differences between running records and miscue analysis: Implications for analysis of oral reading behaviors. Research in the Teaching of English, 53(1):11–33.

Howie, S., C. Combrinck, K. Roux, M. Tshele, G. Mokoena en N. McLeod Palane. 2017. Progress in International Reading Literacy Study 2016: South African children’s reading literacy achievement. Pretoria: Sentrum vir Evaluering en Assessering.

Imants, J. en M.M. van der Wal. 2020. A model for teacher agency in professional development and school reform. Journal of Curriculum Studies, 52(1):1–14.

Ivankova, N.V., J.W. Creswell en V.L. Plano Clark. 2019. Foundations and approaches to mixed methods research. In Maree (red.) 2019.

Joshi, R.M. en K. Wijekumar. 2019. Introduction: Teacher perception, self-efficacy and teacher knowledge relating to literacy. Annals of Dyslexia, 69(1):1–4.

Kanjee, A. 2020. Exploring primary school teachers’ use of formative assessment across fee and no-fee schools. South African Journal of Childhood Education, 10(1):1–13.

Klingbeil, D.A., D.M. Nelson, E.R. van Norman en C. Birr. 2017. Diagnostic accuracy of multivariate universal screening procedures for reading in upper elementary grades. Remedial and Special Education, 38(5):308–20.

Lewis-Fokum, Y. en J. Thomas. 2018. Exploring how teachers teach literacy at grade one in Jamaica: A pilot study of three classrooms. Early Child Development and Care, 188(9):1234–45.

Marais, A.M. en E. Wessels. 2020. Investigating the interpretation and implementation of policies that guide the teaching of reading in the foundation phase. Reading and Writing: Journal of the Reading Association of South Africa, 11(1):1–8. Maree, K. 2019. Planning a research proposal. In Maree (red.) 2019.

Maree, K. (red.). 2019. First steps in research. 3de uitgawe. Pretoria: Van Schaik.

Maree, K. en J. Pietersen. 2019. Sampling. In Maree (red.) 2019.

Martin, M.O., I.S. Mullis, M. Hooper en M.O. Martin (reds.). 2017. Methods and procedures in PIRLS 2016. Boston: International Association for the Evaluation of Educational Achievement.

McGee, L.M., H. Kim, K.S. Nelson en M.D. Fried. 2015. Change over time in first graders’ strategic use of information at point of difficulty in reading. Reading Research Quarterly, 50(3):263–91. https://ila.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/rrq.98 (14 Februarie 2021 geraadpleeg).

Mondesir, B. en R.A. Griffin. 2020. A balanced approach to literacy instruction and support for diverse learners. Georgia Journal of Literacy, 43(1):1–20. https://digitalcommons.kennesaw.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=gjl (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Mouton, J. (red.). 2019. How to succeed in your master’s & doctoral studies: A South African guide and resource book. Pretoria: Van Schaik.

Mouton, J. 2019. The research proposal. In Mouton (red.) 2019.

Mullis, I.V.S. en C.O. Prendergast. 2017. Developing the PIRLS 2016 achievement items. In Martin, Mullis, Hooper en Martin (reds.) 2017.

Nathanson, R. 2009. Fast-tracking the literacy development in street children: A reading and writing project for street children. Per Linguam: A Journal of Language Learning, 25(1):17–29. https://journals.co.za/doi/epdf/10.10520/EJC87012 (Junie 2022 geraadpleeg).

—. 2018. Teaching reading and changing a life: Mihlali’s story. Per Linguam: A Journal of Language learning, 34(2):14–29. https://journals.co.za/doi/abs/10.5785/34-2-760 (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Naudé, M. en R. Davin (reds.). 2017. Assessment in the Foundation Phase. Pretoria: Van Schaik.

Naudé, M. en R. Davin. 2017. Glossary. In Naudé en Davin (reds.) 2017.

Nel, C. 2018. A blueprint for data-based English reading literacy instructional decision-making. South African Journal of Childhood Education, 8(1):1–9. http://www.scielo.org.za/pdf/sajce/v8n1/08.pdf (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Nieuwenhuis, J. 2019a. Introducing qualitative research. In Maree (red.) 2019.

—. 2019b. Qualitative research designs and data-gathering techniques. In Maree (red.) 2019.

Oliver, R. en S. Young. 2016. Improving reading fluency and comprehension in adult ESL learners using bottom-up and top-down vocabulary training. Studies in Second Language Learning and Teaching, 6(1):111–33.

Parlindungan, F. 2019. Understanding children development for literacy perspective: Critique of competing theories. Konferensiebydrae tot die eerste Internasionale Konferensie vir Openbare Gesondheid. Indonesië: Acet Barat. https://www.researchgate.net/publication/339295171_Understanding_Children_Development_from_Literacy_Perspective_Critique_of_Competing_Theories (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Piper, B. 2009. Integrated education paper: Impact study of SMRS using early grade reading assessment in three provinces in South Africa. Raleigh: Research Triangle Park.

Pretorius, E.J. en N.M. Klapwijk. 2016. Reading comprehension in South African schools: Are teachers getting it, and getting it right? Per Linguam: A Journal of Language Learning, 32(1):1–20.

Prinsloo, C.H. en J.C. Harvey. 2016. The viability of individual oral assessments for learners: Insights gained from two intervention evaluations. Perspectives in Education, 34(4):1–14.

Ramrathan, L. en J. Mzimela. 2016. Teaching reading in a multi-grade class: Teachers’ adaptive skills and teacher agency in teaching across Grade R and Grade 1. South African Journal of Childhood Education, 6(2):1–8.

Reed, D.K., K.D. Cummings, A. Schaper, D. Lynn en G. Biancarosa. 2019. Accuracy in identifying students’ miscues during oral reading: A taxonomy of scorers’ mismarkings. Reading and Writing, 32(4):1009–35.

Sangia, R.A. 2018. The process and purpose of reading. https://www.researchgate.net/profile/Rohib-Sangia-2/publication/327976279_The_Process_and_Purpose_of_Reading/links/5bb9ba7b92851c7fde2fd0f0/The-Process-and-Purpose-of-Reading.pdf (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Schaefer, M. en J. Kotze. 2019. Early reading skills related to Grade 1 English second language literacy in rural South African schools. South African Journal of Childhood Education, 9(1):1–13.

Scholastic Canada. 2002. How to take running records. https://digital.scholastic.ca/sites/lpeyx-teaching-support/pdfs/additional/programguide/GrK-runningrecords.pdf (15 Julie 2020 geraadpleeg).

Simpson, A., G. Sang, J. Wood, Y. Wang en B. Ye. 2018. A dialogue about teacher agency: Australian and Chinese perspectives. Teaching and Teacher Education, 75:316–26.

Sudirman, A.M. 2016. Improving the students’ reading ability at the eighth grade students of SMP Negeri 5 Polut through Running Record Method (a classroom action research). Ethical Lingua: Journal of Language Teaching and Literature, 3(1):49–62.

Thuketana, N.S. 2020. Mutual benefits of an experiential learning community project in South Africa: Perceptual skills development and learning support. The Independent Journal of Teaching and Learning, 15(1):49–62.

Trochim, W.M., J.P. Donnelly en K. Arora (reds.). 2016. Research methods: The essential knowledge base. Toronto: Cengage Learning.

—. 2016. Sampling. In Trochim, Donnelly en Arora (reds.) 2016.

Truckenmiller, A.J., J. Yohannan en E. Cho. 2020. Linking reading assessment data to instructional planning: A component-skills approach. Communique, 48(7):15–8.

Trudell, B. 2019. Reading in the classroom and society: An examination of “reading culture” in African context. International Review of Education, 65(3):427–42.

Van den Berg, S. 2015. What the Annual National Assessments can tell us about learning deficits over the education system and the school career. South African Journal of Childhood Education, 5(2):28–43.

Waltz, T.A. 2016. Using Running Records data in planning for literacy instruction. MA-verhandeling, University of Northern Iowa. https://scholarworks.uni.edu/grp/659 (16 Junie 2022 geraadpleeg).

West-Higgins, T. 2017. Improving reading through fine motor skill development in first grade. MA-verhandeling, Dominican University of California. https://scholar.dominican.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1310&context=masters-theses (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Wilcox, K.C. en H.A. Lawson. 2018. Teachers’ agency, efficacy, engagement, and emotional resilience during policy innovation implementation. Journal of Educational Change, 19(2):181–204.

Worsfold, S. 2015. Supporting classroom literacy instruction for vulnerable learners with reflective dialogue. Doktorale proefskrif, Simon Fraser University. https://summit.sfu.ca/item/15896 (16 Junie 2022 geraadpleeg).

Wright, T.S. 2019. Reading to learn from the start: The power of interactive read-alouds. American Educator, 42(4):1−6.

Yang, Y., Y. Tsai en Y. Hikaru. 2019. Top-down and bottom-up strategy use among good and poor readers in EFL Reading Comprehension. European Journal of English Language Teaching, 4(3):101–13.

 

Klik hier vir die bylae in PDF-formaat.

 

Eindnota

1 Running Records® is ’n handelsmerk en ons bied hier ’n erkende beskrywing van wat ’n running record (generies) is:

A Running Record is an assessment tool which provides an insight into a student’s reading as it is happening (Clay 1993). A Running Record provides information on the following: a score of word reading accuracy. an analysis of a reader’s errors and self-corrections (Clay 1993).

 

 


LitNet Akademies (ISSN 1995-5928) is geakkrediteer by die SA Departement Onderwys en vorm deel van die Suid-Afrikaanse lys goedgekeurde vaktydskrifte (South African list of Approved Journals). Hierdie artikel is portuurbeoordeel vir LitNet Akademies en kwalifiseer vir subsidie deur die SA Departement Onderwys.


The post Running Records (RR) as ’n leesassesseringstrategie om leesonderrig in Suid-Afrikaanse grondslagfaseklaskamers te ondersteun appeared first on LitNet.

Grumpy old men: oor Trump, Truss en ander transformasies

$
0
0

Prent: https://pixabay.com/vectors/angry-man-grumpy-frown-angered-29453/

..............
Daar breek ’n tyd in ’n man se lewe aan wanneer hy nog net hees kan grom, soos ’n ou hond. Ja – die grumpy old men-fase is beslis nie vir sissies nie. Dit was tydens hiérdie liminale fase tussen die middeljare en oudword wat professor Miller Moolman onherroeplik verander het. Want sien, Moolman werk sedert die COVID-19-pandemie van die huis af.
.................

Daar breek ’n tyd in ’n man se lewe aan wanneer hy nog net hees kan grom, soos ’n ou hond. Ja – die grumpy old men-fase is beslis nie vir sissies nie. Dit was tydens hiérdie liminale fase tussen die middeljare en oudword wat professor Miller Moolman onherroeplik verander het. Want sien, Moolman werk sedert die COVID-19-pandemie van die huis af. Elke oggend sou hy plaasneem op sy ergonomiese stoel voor sy rekenaar met die reuseskerm, mikrofoon en kamera. Die werkruimte is tegnologies opgegradeer vir aanlyn vergaderings en die ou prof het ingeklok in sy beheerstasie om met die gesleur van e-posse en ander admin te begin. In die agtergrond sou hy die komediant Jimmy Kimmel se jongste show aanskakel en hom verkneukel in die parodieë en sketse oor sy grootste vyand – die voormalige Amerikaanse president Donald Trump. Moolman is waarskynlik die grootste anti-Trumper wat nog ooit geleef het. Alles aan dié man grief hom, van die onsin wat hy kwytraak, tot sy voorkoms: sy terracotta-sonbedbruin gesig en A1-skaterwit gebit. Sy oë is skuins- en styfgetrek deur facelifts en botox. En let maar op: Wanneer Trump iets belangriks sê, pruil sy lippe soos ’n goudvis s’n. En moenie die oud-prez se haarstyl vergeet nie. Moolman reken mans wat hulle blesse toekam is oneerlik. ’n Mens noem daardie lang slierte hare wat van die skuins paadjie af oor die kopvel vou ’n comb-over. Dan kry jy comb-overs binne-in comb-overs, soos Trump; hare wat gewoonlik aan die verkeerde kant opwaai en met haarsproei soos ’n sywurmkokon aan mekaar vaskleef. ’n Man met so ’n comb-over bewaar donker geheime. Soos Trump.

Waar prof Moolman vroeër by die werk gangpraatjies gemaak het, is die nuwe alternatief sy nuusbronne, die Amerikaanse netwerke CNN en NBC. En natuurlik sy YouTube feed. Hy volg CNN se nuusaanbieders Jake Tapper en Don Lemon asof hulle profete is. By tye skakel hy oor na Fox News net om sy aversie te voed, want Tucker Carlson lag soos ’n hiëna.

Prof Moolman het die Amerikaanse verkiesing gevolg sonder om te slaap en sal vir Joe Biden sy kens oomblikke vergeef, want hy was nodig om Trump uit die kussings te lig. Wie giggel nie goedig oor die 80-jarige ou staatsman se getjommel nie? Trump se idees, daarenteen, het ’n herontwaking van konserwatisme in die wêreld tot gevolg gehad, al was dit ook ’n valse weergawe deur die misbruik van godsdienstige waardes vir politieke en finansiële gewin. Ja: Trump kon netsowel ’n charismatiese prediker gewees het. Moolman hou van sy politici nederig en intelligent. Die Republikeine bestaan uit ’n kombinasie van ryk en dom mense; die Demokrate, daarenteen, uit slim en werkende mense, en dis by hiérdie groep wat ons held hom skaar. Volgens Moolman is die Demokrate se sterkste ondersteunersbasis in Massachusetts, wat toevallig ook die intellektuele sentrum van Amerika vorm.

By tye neem Moolman se antagonisme teen Trump amper patologiese afmetings aan en begin hy onbedaarlik swets wanneer hy sy gesig gewaar. Trump het selfs ’n digbundel van sy eie gepubliseer; ’n boek wat Moolman via Amazon bestel het en as artefak van sy woede op sy sideboard uitstal. Bid jou dit aan: die digtende president Donald J Trump! Hierdie juweel, The beautiful poetry of Donald Trump (strictly unauthorised), verkoop soos soetkoek. Joernaliste het vasgestel dat daar poëtiese patrone in Trump se toesprake is. Nou wel baie elementêr, maar dis daar: rym, herhalings, alliterasie ... Snippets van Trump se bekendste sêgoed en tweets, waarin die pseudostem van ’n digter opklink, is gebundel. En natuurlik word Trump geteiken omdat die Withuis nog nooit ’n president gehad het wat so min omgee oor poësie soos hy nie – met sy inhuldiging as prez was daar nie ’n digter of gedig in sig soos die tradisie vereis nie. Die enigste “gedig” wat Trump ooit in die openbaar voorgelees het, is “The snake”, en dis eerder ’n liriek. Om immigrante bang te maak. Ja, moenie vergeet nie: Trump hét ’n bydrae gelewer tot die woordeskat van dag, soos dit enige digter van faam betaam. Dink aan woorde soos “covfefe” en “schlong” ...

Smart Trump

I had an uncle
Who went to MIT
Who is a top professor.
Dr John Trump.
A genius.
It’s my blood.
I’m smart.
Great marks.
Like, really smart.

Die leunstoelliberalis Miller Moolman is afkomstig van ’n konserwatiewe Afrikanerfamilie en hy het deur verskillende fases van verset geworstel, maar soos die meeste akademici bevind hy hom gerieflik aan die kant van die liberaaldenkendes. Daarom is dit te verstane dat hy ook die Britse nuus aan die ander kant van die oseaan op die nuuskanaal BBC met belangstelling volg. Eers was daar die begrafnisbabelas na Koningin Elizabeth II se afsterwe en die lang, intense gerou wat Operation London Bridge tot gevolg gehad het. Prof Moolman het wel af en toe ’n traan weggepink, maar dit was toe die militêre orkes Chopin se begrafnismars so innig mooi gespeel het dat hy skaamteloos aan die grens gegaan het. Maar waarom, het hy gewonder, sou ’n uitgevrete lummel aan die suidpunt van Afrika tjank oor ’n bejaarde imperialistiese monarg wat hy van geen kant af geken het nie? Dalk omdat die koningin deels argetipe, deels mens was. Ons oerbewussyn is tog dieselfde bedraad en konings, boemelaars en hekse bevolk die gees se grys areas. Koningin Elizabeth was inderdaad gedeeltelik mite, maar oorwegend ’n gewone mens van vlees en bloed wat gehuil het ná Prins Philip se dood ... en wat intens teleurgesteld was nadat Harry en Meghan weggedros het van hul koninklike pligte. Die antwoord op die vraag lê waarskynlik in die antropologie – en dit is presies dieselfde rede waarom die wêreld so gerou het na Lady Di se afsterwe. Moolman was só meegevoer deur die koningin se begrafnis dat hy selfs vir Koning Charles ’n tweede kans wou gee. Hy was wel ’n mummy’s boy wat vir Diana verneuk het, maar wraggies, hy het darem ’n mooi toespraak gemaak na sy ma se dood!

Ongelukkig het daar met die koningin se afsterwe ’n nuwe vyand in Moolman se visier verrys: die eerste minister, Liz Truss. Truss met haar liggewig politieke statuur en haar laer-middelklas Engelse uitspraak, kompleet soos ’n middle-school onderwyseres wat opdragte uitblaker. Ó néé. Wanneer sy ’n toespraak moet lewer, stap sy na die podium soos ’n deelnemer op Noot vir noot. En Moolman se argwaan het ’n nuwe naam (en gesig) gekry: Hy het sy eksvrou in Truss herken. En kan sy asseblief vir die wêreld ordentlik om verskoning vra vir die gemors wat sy veroorsaak het sodat ’n mens closure kan kry? Moolman, met sy inherente sin vir die absurde, het gemerk dat Truss se gesiggie nogal op dié van ’n toy pom trek. Kyk maar, sou hy verder tier: Wanneer sy praat, lig die spiere aan die een kant van haar mond in so ’n driehoek. Hoekom praat sy skewemond?

’n Dinsdag is nooit ’n goeie dag vir prof Moolman nie. Grumpy old men raak vreeslik vinnig geïrriteerd en wanneer die kompleks waar hy woon se tuindienste met hulle blaarblasers, grassnyers en randsnyers die stilte omskep in die geraas van ’n oorlogsone, gaan lê hy op sy bed met ’n kussing oor sy kop. Akademici ly immers almal aan verskillende grade van uitputting.

Dan is daar die beurtkrag. Wéér. Of steeds. En Miller het sy huis se elektriese apparate intiem leer ken, soos dit ’n kluisenaar betaam. Wanneer die krag aangaan, ruk die yskas eerste. Vervaard. Met ’n hoes, poep en knor word alles gewek tot ’n elektriese wederopstanding. Die aircon vat die langste: Daar verloop etlike sekondes voor die toestel ’n paar keer spookagtig ril. Die rekenaar reboot met ’n treurige gesuis; die tuimeldroër sal vol delirium verder rondomtaliedraai en die ketel op eie stoom verder kook.

..............
Dan is daar die beurtkrag. Wéér. Of steeds. En Miller het sy huis se elektriese apparate intiem leer ken, soos dit ’n kluisenaar betaam. Wanneer die krag aangaan, ruk die yskas eerste. Vervaard. Met ’n hoes, poep en knor word alles gewek tot ’n elektriese wederopstanding. Die aircon vat die langste: Daar verloop etlike sekondes voor die toestel ’n paar keer spookagtig ril. Die rekenaar reboot met ’n treurige gesuis; die tuimeldroër sal vol delirium verder rondomtaliedraai en die ketel op eie stoom verder kook.
...............

Om ’n grumpy old man te wees, het inderdaad sy uitdagings. Mans wat verby die middeljarekerf beweeg se testosteroonvlakke begin vinnig afneem. Dink ’n bietjie hoe voel die manlike 55+: Jy is waarskynlik geskei of perdalks ’n wewenaar ... of reeds jare lank getroud met ’n vrou waarin die mag van gewoonte, in stede van liefde, die pas aangee. Jou werksprofiel verander radikaal – jy nader aftree-ouderdom (of het reeds); jou vooruitsigte is skraal. Jy ly aan leënessiesindroom. Jou kinders het óf geëmigreer, óf hulle het getrou. Of hulle lê iewers in rehab. Dalk is hulle universiteits-drop-outs. Jou liggaam verander. Wég is daardie vitaliteit en viriliteit wat die jongmanne geniet; die bloeddruk- en boepensfase het onherroeplik aangebreek. ’n Six-pack verwys lankal nie meer na maagspiere nie; dit is ’n halfdosyn bier wat jy op ’n Saterdagoggend met jou duim uit die drankwinkel se koelkas haak wanneer die Springbokke speel. Maar oor die Bokke se wisselvallige spel wil Moolman nie eers praat nie. Jacques Nienaber, met sy swak Engels en wat al sy sinne begin met “ja, en” of “listen” is vinnig besig om boontoe te skuif op Miller se lys vyande.

Grumpy old men se drome verdwyn soos mis voor die son en ouderdomsvlekke, wat herinner aan die sproete op ’n foksterriër se maag, maak nou hul verskyning. Baie ouer mans het hul mag verloor en projekteer hierdie gevoel van magteloosheid op politici: Trump is my man! Brute manlike aggressie maak plek vir ’n magtelose geknor. En ja: Prof Moolman klim gereeld onder die spul Trump-ondersteuners op Facebook in en deel sy virtuele opstoppers uit. Ouer mans en hul politiek. Dit verklaar waarskynlik die talle bloedige Facebook-gevegte oor ideologiese kwessies, en aan die spits hiervan: die groot gevolg ouer manne. In hierdie politieke vetes hou Moolman president Biden se arm omhoog, kompleet soos Aäron Moses se arm gesteun het in die stryd teen Amalek. Moolman volg nou die Amerikaanse tussenverkiesings en verwag dat Trump weer eens gaan aankondig dat hy gaan terugkeer Withuis toe. Intussen het ons held ’n groot bewonderaar van die pasverkose senator en goth, John Fetterman, geword. Maar dis ’n storie vir ’n ander dag.

Soos baie mense in Suid-Afrika het Moolman geen smaak vir vaderlandspolitiek nie. Daar is niemand wat hom genoeg beïndruk om hom óf te volg óf kwaad genoeg te maak om hom nié te volg nie. Wie die good guys is en wie die bad guys is, is soos om ’n muntstuk in die lug op te gooi. Daarom droom hy hy bevind hom iewers in Amerika of Europa. Dit is die sielkundige behoud van talle Suid-Afrikaners: Hulle leef in ontkenning en verplaas die fokus na buitelandse politiek. Maar prof Moolman gaan sy vyande, soos Liz Truss, mis. Want op ’n wrang manier gee jou vyande sin aan jou bestaan. Vra die grumpy old men.

The post Grumpy old men: oor Trump, Truss en ander transformasies appeared first on LitNet.

Gesinsgeheime: taboe of bate?

$
0
0

Prent: https://pixabay.com/vectors/safe-locked-security-lock-575395/

Donor inseminations in the United States are estimated to result in approximately 60,000 births annually, producing a minimum of one million children since the 1950s. Egg donation is also on the rise, since its introduction in 1984, with the most recent estimate of 5,764 live birth deliveries producing a total of 8,044 live born children (due to multiples) in 2003. Parents in these families face a dilemma whether to share with their offspring the information about the circumstances of their conception or keep it a secret (Berger en Paul 2008: 553–4).

Alle inligting is nie altyd vir Jan Alleman maklik toeganklik en beskikbaar nie. Enkele voorbeelde van ontoeganklike inligting is die volgende: sekere argiefmateriaal bly vir spesifieke tydperke geslote vir die algemene publiek en navorsers; geklassifiseerde inligting in die weermag; inligting wat in verband staan met die aktiwiteite van intelligensie- en geheimedienste wat as ’n bedreiging vir die staat beskou word; besigheidsgeheime, asook vertroulike mediese en sielkundige inligting in verband met pasiënte en kliënte.

Gesinsgeheime vorm egter ’n aparte kategorie van ontoeganklike inligting en presenteer in uiteenlopende vlakke van intensiteit binne die gesinsverband. Die impak van geheimhouding kan wissel van uiters dramaties of katastrofaal tot byna geen noemenswaardige effekte of nadelige gevolge vir die draer van die geheim of die res van die gesin nie. Die gebruik van sogenaamde onskuldige, geheime segswyses of geheime grappies tussen ouers en kinders binne ’n gesonde gesinsverband kan dien as voorbeelde van gesinsgeheime wat op ’n humoristiese wyse selfs meehelp om gesinsbande te versterk.

Die spesifieke doel van hierdie artikel is om die rol en implikasies van geheimhouding en anonimiteit in gesinne waar ’n swangerskap met behulp van skenkerinseminasie (kunsmatige inseminasie met skenkersaad of KIS) geïnisieer is, kortliks te bespreek. Enkele internasionale navorsingstudies is vir dié doel deur middel van die databasis EbscoHost geselekteer deur die soekterme secrecy, anonymity en artificial insemination by donor te gebruik.

Die artikel is hoofsaaklik verkennend en sekondêr van aard.

Enkele algemene teoretiese oorwegings

.............
’n Gesin vorm altyd ’n komplekse sisteem. Die sielkundige belewenisse van die indiwidue wat deel van die sisteem uitmaak, staan in verhoudings tot mekaar met dinamiese interaksies as onderbou. Streng geheimhouding in verband met komplekse en traumatiese aangeleenthede binne gesinsverband kan gevolglik nooit heeltemal in isolasie plaasvind nie.
..............

’n Gesin vorm altyd ’n komplekse sisteem. Die sielkundige belewenisse van die indiwidue wat deel van die sisteem uitmaak, staan in verhoudings tot mekaar met dinamiese interaksies as onderbou. Streng geheimhouding in verband met komplekse en traumatiese aangeleenthede binne gesinsverband kan gevolglik nooit heeltemal in isolasie plaasvind nie.

Epstein (2019) beweer dat ernstige gesinskwessies dikwels geheim gehou word om gesinne teen negatiewe oordeel en kritiek te beskerm, asook om moontlike strafregterlike vervolging of ontnugtering weens foutiewe besluitneming in die verlede te voorkom. Hierdie uitgangspunt staan bekend as die verhoudingsgebaseerde motivering vir die bewaring van gesinsgeheime (Berger en Paul 2008).

Drie tipes gesinsgeheime is onderskeibaar naamlik indiwiduele, interne en gedeelde gesinsgeheime.

  • Indiwiduele geheimhouding verwys na situasies wanneer geheime deur een lid van ’n gesin bewaar word, byvoorbeeld ’n buite-egtelike verhouding. Hierdie tipe geheim kom normaalweg neer op reëloortredings wat geheim gehou word ten einde die negatiewe gevolge van wilsbesluite en optrede wat daaruit voortvloei, te vermy.
  • Interne geheimhouding ontstaan wanneer inligting deur ten minste twee persone in dieselfde gesin van die res van die gesin doelbewus weerhou word. Dit skep meestal ongesonde subgroeperings binne ’n gesin, met ander woorde die wat “weet” en die wat “nie weet nie”.
  • Gedeelde geheime is bekend aan die hele gesin, terwyl dié inligting terselfdertyd nie aan die buitewêreld bekend is nie. Dit skep die potensiaal vir die ontwikkeling van grense tussen die gesin en die buitewêreld. Dié soort gedrag kan aan die een kant soms voordelig wees, maar word aan die ander kant gewoonlik met taboesituasies geassosieer.

In die alledaagse lewe word mense dikwels aangemoedig om persoonlike geheime te onthul. Welmenende bystanders se opmerkings soos “kry dit van jou skouers af” of “bekendmaking is goed vir liggaam en siel” (Kelly en McKillop 1996) is aan die orde van die dag. In aansluiting hierby beklemtoon sommige sielkundiges dat verborge persoonlike inligting fisies en psigies skadelik vir die indiwidu is. Veral Sigmund Freud se psigoanalitiese raamwerk was destyds gebou op die aanname dat die verbalisering van diep geheime tydens die psigoterapeutiese proses van kardinale belang vir persoonlike groei en insigvorming is. Hierdie uitgangspunt het steeds bly voortbestaan en het in verskeie moderne psigoterapeutiese modaliteite neerslag gevind. Die konsep hiper-toeganklikheid (hyperaccessibility) van onderdrukte inhoude is hier van toepassing. Dit beteken (ironies genoeg) dat die onderdrukking of repressie van inhoude na die onbewuste sulke inhoude juis meer toeganklik tot die bewussyn maak.

Die persoonlike belewenis van en gepaardgaande emosies met diep geheime is beslis uiters kompleks en differensieel van aard. Persoonlikheid- en waardeoordeelverskille tree op as tussenkomende veranderlikes wat die akkurate voorspelling kompliseer hoedat ’n bepaalde persoon op die openbaarmaking en/of repressie van ’n geheim sou reageer.

Sekere verborge ervarings kan erg traumaties wees sodat die vraag ontstaan of dit enigsins wenslik is om dit wel openbaar te maak. Die situasie mag byvoorbeeld ontstaan dat ’n dogter die jarelange seksuele misbruik deur die vader aan die moeder openbaar maak en dat die moeder onverwags weier om haar eie kind te glo. ’n Aangenome adolessent kan byvoorbeeld konstant probeer om sy biologiese moeder of vader op te spoor net om uit te vind dat hul volstrek weier om hom/haar te woord te staan of enige verdere kontak te hê. Die voorbeelde kom neer op ’n “wrede paradoks”, met ander woorde die sielkundige las om ’n geheim oor tyd alleen te akkommodeer aan die een kant en aan die ander kant die blootstelling aan risiko’s van moontlike verwerping, of selfs vervreemding wat gepaard gaan met die openbaarmaking van die geheim.

In aansluiting hierby sê Kelly en McKillop (1996) daar is spesifieke omstandighede wanneer dit verstaanbaar en selfs voordelig kan wees vir ’n persoon om nie die inhoud van ’n geheim bekend te maak nie. Daar is altyd ’n kans dat ’n indiwidu se openbaarmaking van sy geheim onverwagte of negatiewe response deur bekende of onbekende luisteraars kan ontlok. Die geheimdraer kan byvoorbeeld nie in staat wees om sy dilemma duidelik genoeg of met opregte oortuiging te artikuleer nie, met die gevolg dat dit feitlik onmoontlik vir luisteraars is om op ’n gepaste wyse te reageer. Die beste opsie sou wees indien die openbaarmaking binne ’n professionele konteks plaasvind, omdat praktisyns soos medici, sielkundiges en predikante opgelei is om sulke situasies met aanvaarding, empatie en binne ’n etiese raamwerk te hanteer.

Indien ’n geheim nie ernstige sielkundige probleme vir die betrokkene skep nie, blyk ’n realistiese uitgangspunt te wees om dit eerder te bewaar sodat ’n gewaarwording van persoonlike of ego-grense en outonomie geskep word en terselfdertyd blootstelling aan onnodige sosiale konflik vermy word. Berger en Paul (2008) verwys hierna as indiwidueelgebaseerde motivering om persoonlike geheime te bewaar. Aan die ander kant, indien ’n geheim intrapsigiese konflikte skep, behoort die persoon ’n besluit te neem om ’n gepaste en ervare deskundige te raadpleeg sodat ’n terapeutiese proses van stapel gestuur kan word.

Skenkerinseminasie

Claes (2022), ’n navorser verbonde aan die Universiteit Leuven, België verduidelik dat by KIS geheimhouding die instandhouding van ’n algehele stilte oor die wyse waarop konsepsie plaasvind, beteken, terwyl anonimiteit daarenteen verwys na die identiteit van die skenker. Almal (familie, vriende en die kind self) word dus in die duister gehou. Fertiliteitspesialiste het aanvanklik van die standpunt uitgegaan dat geheimhouding die mees realistiese opsie is. Daar is geredeneer dat die gesin weldra sal vergeet van die kunsmatige prosedure (met ander woorde dat die baba geneties-onverwant aan die eggenoot is) en eenvoudig sal voortgaan om as ’n “normale” gesin te funksioneer.

Ten spyte van die sluier van geheimhouding wat oor KIS getrek word, is daar natuurlik altyd ’n moontlikheid dat ’n persoon wat deur middel van KIS gebore is, op ’n latere stadium wel inligting kan bekom oor die man van wie hy/sy biologies afstam.

Veranderinge het egter geleidelik op internasionale gebied ingetree. Drukgroepe het geagiteer dat vertroulike skenkerinseminasie skadelik en verouderd is. Gedurende 2019 het die Europese parlement ’n aanbeveling aanvaar dat die anonimiteit van alle toekomstige gameetskenkings opgeskort word, sodat persone wat gebore is deur middel van geassisteerde reproduktiewe tegnologie, voortaan in staat sal wees om hul genetiese oorsprong te kan naspeur.

Daarna het die Sweedse Inseminasiewet van 1984 gevolg op grond waarvan die KIS- persoon die reg toegestaan is om die identiteit van die skenker na te gaan. Daarna het ’n reeks ander lande (onder andere Duitsland, Oostenryk, Switserland en Nieu-Seeland) soortgelyke wetgewing die lig laat sien.

Wat Suid-Afrika betref, word KIS deur afdelings 26, 40 en 41 van die Kinderwet (nommer 38) van 2005 gereguleer, en deur die Nasionale Gesondheidswet van 2003 soos gewysig in 2016. As ’n algemene reël het die spermskenker geen regte of verantwoordelikhede ten opsigte van ouerskap van ’n kind wat gebore is op grond van sy skenkersemen nie. In Augustus 2017 het die Suid-Afrikaanse Regshervormingskommissie ’n dokument “Die reg om jou eie biologiese oorsprong te ken” gepubliseer, wat in botsing kom met die wetgewing wat bepaal dat skenkers anoniem moet bly.

Die konsep skenkeranonimiteit het internasionaal ontwikkel vanaf ’n begronding in die erkende mediese etiekbeginsel van vertroulikheid as ’n fondament van professionele kliniese praktykvoering tot vandag, waar die proses (deur sommige) beskou word as ’n kontroversiële oorblyfsel uit die verlede.

Die implikasies van die breë teoretiese konsepte sosiale ouerskap versus biologiese ouerskap wat uit KIS voortspruit, bly egter steeds uiters relevant en is ’n onderwerp waaroor navorsing wêreldwyd gedoen word. ’n Seleksie van toepaslike navorsing wat die kompleksiteit toelig, word hieronder bespreek.

Enkele geselekteerde voorbeelde van navorsingstudies

  • Adair en Purdie (1996) van die Universiteit Auckland, Nieu-Seeland voer ’n studie uit met 30 gesinne wat voorheen KIS ontvang het en nege skenkers wat semen met betrekking tot die swangerskappe geskenk het. Dit kom neer op responskoerse van onderskeidelik 38% en 41%. Die gemiddelde ouderdom van die skenkers was 39.4 jaar, en agt van die skenkers het kinders van hul eie gehad tussen die ouderdomme van twee tot 38 jaar. Drie skenkers is spesifiek versoek om semen te skenk en ses het vrywillige skenkings gemaak. Nie meer as twee babas per ontvanger is gebore deur middel van enige skenker nie.

Slegs een skenker en een ontvanger het die KIS-prosedure geheim gehou. Die res het tussen twee en meer as 70 persone ingelig oor die KIS-swangerskap. 75% van die ontvangers het gesê dat ’n sterk en positiewe verhouding met die skenker tans gehandhaaf word, terwyl 25% van mening was dat die verhouding stresvol en negatief was.

Die hoofrede vir die keuse van ’n persoonlike skenker wat bekend aan die gesin is (byvoorbeeld ’n familielid), is as die bekendheid van die genetiese band beskryf. Veral die mans het voorkeur gegee aan ’n skenker uit dieselfde genetiese poel as hulself.

Die meeste skenkers en ontvangers het saamgestem dat dit in die beste belang van die kind sou wees indien die identiteit van die skenker bekendgemaak sou word. Die redes was om gesinsgeheime te voorkom en uit te skakel, sowel as die kinders se reg om kennis te dra van hul genetiese herkoms.

Daar was eenstemmigheid onder die ontvangers en skenkers dat die kinders wat uit KIS gebore is, kennis behoort te dra van die bestaan van hul halfbroers en -susters. Die nadele van die gebruik van persoonlike skenkers was drieërlei van aard: die verhouding tussen ontvangers en skenkers sou moontlik in die toekoms kon versleg; die ontvangers se privaatheid kan in die gedrang kom; en die skenker sou onredelike of opportunistiese aansprake op die kind kon maak.

  • Berger en Paul (2008) bestudeer ’n gerieflikheidsteekproef van 69 Amerikaanse jong volwassenes wat met behulp van KIS gebore is. ’n Demografiese vraelys en verskeie psigometriese vraelyste is voltooi. Die resultate dui daarop dat beide die ouers geneig was om die onderwerp van skenkerinseminasie meer dikwels te vermy as ander onderwerpe. Die moeders was geneig om dié sensitiewe onderwerp minder as hul mans te vermy. Die vermyding van die KIS-onderwerp het negatief verband gehou met die kwaliteit van gesinsfunksionering. Beide ouers se gesamentlike bereidwilligheid om die KIS-onderwerp te bespreek, het verband gehou met hoër kwaliteit van gesinsfunksionering.
  • Birenbaum-Carmeli, Carmeli en Yavet (2000) maak gebruik van ’n steekproef bestaande uit 285 Israeli respondente insluitend getroude pare, saamblypare en ongetroude vroue wat KIS by vier verskillende spermbanke ontvang het. Joodse tradisionele wetgewing plaas ’n verbod op die gebruik van ’n Joodse manlike skenker tydens die KIS-prosedure. Vir die doeleindes van hierdie studie was die skenkers dus almal nie-Joods.

Die resultate dui aan dat die meeste ontvangers van KIS die prosedure streng geheim gehou het en geensins die proses met vriende en familie bespreek het nie. Vroue was meer bereidwillig om die gebeurtenis ekstern te kommunikeer as mans. Die mans wat openlik oor die situasie gekommunikeer het, was ook bereid om op die manlike faktor as oorsaak van die infertiliteitsprobleem te wys. Die ontvangers wat hoegenaamd bereid was om KIS ekstern te bespreek, het die openbaarmaking streng tot familielede beperk.

Die resultate word geïnterpreteer in terme van die kind-gesentreerde, pronatalistiese kultuur wat aan die orde van die dag is in Israel, met die gevolg dat die stigma wat aan KIS as ’n behandelingstegniek gekoppel word, steeds sterker is as wat in die Weste die geval is.

  • ’n Navorsingspan bestaande uit Brewaeys, Golombok, Naaktgeboren, De Bruyn en Van Hall (1997) voer ’n vergelykende studie uit met 38 Nederlandse egpare met kinders tussen vier- en agtjarige ouderdom wat deur middel van KIS gebore is. Die response van die steekproef is vergelyk met gesinne wat van in-vitrofertilisasie (IVF) gebruik gemaak het, sowel as met gesinne by wie die moeder op ’n natuurlike wyse swanger geraak en geboorte geskenk het. Geheimhouding het betekenisvol verband gehou met die KIS-status en nie met die IVF-status nie. 74% van die KIS-ouers was vasbeslote om nie hul kinders van hul herkoms in te lig nie, terwyl geen van die IVF-ouers sulke voornemens gehad het nie.

57% van die KIS-ouers het ’n anonieme skenker verkies; 31% was voorstanders van toegang tot nie-identifiserende besonderhede van die skenker; 9% was van mening dat identifiserende besonderhede van die skenker geregistreer moet word, terwyl 3% onseker oor die aangeleentheid was. Meer emosionele en/of gedragsprobleme het onder die KIS-kinders voorgekom as by die kinders met ’n natuurlike geboortegeskiedenis. Geen statisties-beduidende verband tussen geheimhouding en die aanwesigheid van emosionele of gedragsprobleme by die kinders van KIS-gesinne kon aangetoon word nie.

...........
Geen statisties-beduidende verband tussen geheimhouding en die aanwesigheid van emosionele of gedragsprobleme by die kinders van KIS-gesinne kon aangetoon word nie.
.............
  • ’n Dwarssnit, vraelysgebaseerde ondersoek met 460 infertiele egpare is in Nigerië deur Ezugwu, Eleje, Iyoke, Mba, Nnaji, Enechukwu en Nkwo (2018) uitgevoer. 69.2% van die deelnemers het vooraf kennis gedra van KIS. Die aanvaarbaarheidkoers was 62.7%. 84% was ten gunste daarvan dat die kind nooit ingelig behoort te word van sy KIS-oorsprong nie, terwyl 92% aangedui het dat die identiteit van die skenker nooit aan die kind bekendgemaak moet word nie. Vrese is uitgespreek dat ’n bekendmaking van skenkeridentiteit ’n skadelike effek op die kind sou kon hê, asook dat die vader dalk sal weier om ’n soektog te loods om die skenker op te spoor.
  • Gottlieb, Lalos en Lindblad (2000) het 194 Sweedse egpare bestudeer by wie kinders met behulp van KIS gebore is. Almal is gebore nadat die Sweedse wetgewing in 1985 in werking getree het, wat die reg verleen aan ’n kind om toegang te verkry tot die identiteit van ’n spermskenker, ná 18-jarige ouderdom. Die deelnemers moes ’n vraelys beantwoord wat handel oor die bekendmaking van die identiteit van die skenker.

89% van die ouers het nie die KIS-proses met hul kinders bespreek nie, terwyl 59% ’n buitestander daaroor meegedeel het. Sommige ouers was van plan om hulle kinders op ’n later stadium wel in te lig, ander was nie seker hoe om so ’n gesprek aan te pak nie, en ander het botweg geweier om enige gesprek oor die onderwerp te voer.

  • Die doel van Mahlstedt, La Bounty en Kennedy (2010) se studie was om ’n in-diepteanalise te doen van ’n groep kinders wat deur middel van KIS gebore is, se houdings teenoor hul geboorteproses, sowel as teenoor skenkerinseminasie as ’n behandelingstegniek.

Die steekproef het bestaan uit ’n groep van 85 respondente wat met behulp van die internet gewerf is vir die studie. 81% van die steekproef was Amerikaners en die res was afkomstig van Australië, Groot Brittanje en Kanada. Die oorgrote meerderheid respondente was vroue, terwyl slegs 13 mans was. Die ouderdomme het gewissel tussen 18 en 37 jaar. 88% van die biologiese moeders was getroud tydens konsepsie met behulp van KIS.

Die meeste KIS-afstammelinge het na afloop van hul 18de verjaarsdag bewus geraak van hul geboortegeskiedenis en wel tydens ’n voorafbeplande gesprek. Die identiteit van die skenker was onbekend aan die meerderheid. Hulle het die skenker as hul “biologiese vader” beskou. Daar was ’n sterk behoefte om hul halfbroers en -susters, asook die skenker te ontmoet. Hulle was sterk ten gunste van die beskikbaarstelling van identifiserende besonderhede van die skenker in die KIS-praktyk. Die respondente se houding teenoor hulle geboorteproses was gelykmatig versprei vanaf “baie positief” tot “uiters negatief”.

Samevatting

Indien KIS as ’n oplossing vir ’n infertiliteitsprobleem gekies word, ontstaan ’n delikate situasie wat die implikasies van sosiale ouerskap versus biologiese ouerskap betref, sowel as implikasies in verband met die identiteit van die skenker.

............
Indien KIS as ’n oplossing vir ’n infertiliteitsprobleem gekies word, ontstaan ’n delikate situasie wat die implikasies van sosiale ouerskap versus biologiese ouerskap betref, sowel as implikasies in verband met die identiteit van die skenker.
................

Ouers wat van KIS as ’n behandelingsmetode gebruik maak, word verplig om komplekse besluite te neem. Dit is logies dat onsekerhede oor vertroulikheid en geheimhouding versus openheid die gesinsdinamika op uiteenlopende maniere sal beïnvloed.

Enkele studies waarin hierdie kwessies bespreek word, is vir die doel van hierdie artikel geselekteer. Die resultate van navorsingstudies uit Amerika, Europa, Afrika en Israel is kortliks bespreek. Die studies was hoofsaaklik vraelysgebaseerd, en gerieflikheidsteekproewe van aanvaarbare grootte is meestal gebruik.

Die artikel is hoofsaaklik eksploratief van aard en daarom word die klem geplaas op onderstaande breë, algemene beginsels wat uit die resultate na vore tree:

  • Indien die skenker bekend is aan die gesin skep dit unieke uitdagings. Sou ’n familielid as skenker gebruik word, beskik die besluit oor die potensiaal om die gesinsverhoudings in die toekoms te kompliseer en te verwar. Dit kan ook ’n rede wees waarom kinders in hierdie situasie nooit ingelig word oor hulle herkoms nie, as ’n soort waarborg dat die gesinseenhede behoorlik as aparte eenhede kan funksioneer.
  • Dit is moontlik dat die gesinsdinamika met verloop van tyd kan verander. Beide ouers kan geleidelik tot die insig kom dat dit beter sou wees om eerder die onderwerp te vermy en die kind nie oor sy geboortegeskiedenis in te lig nie. Dit kom neer op ’n indiwidueelgebaseerde verdedigingsmeganisme om persoonlike geheime te bewaar en om veilige ego-grense te skep.
  • Kulturele verskille speel duidelik ’n rol in die vorming van sekere houdings teenoor en reaksies op KIS. In die Westerse konteks is daar ’n geleidelike beweging na groter openheid wat skenkerinseminasie betref, terwyl streng geheimhouding steeds in ander kulture van toepassing is.
  • Navorsing oor die voorkoms van emosionele en gedragsprobleme by kinders wat met behulp van KIS gebore word, vereis noukeurige metodologie en seleksie van betroubare en geldige psigometriese instrumente sodat geloofwaardige afleidings en gevolgtrekkings gemaak kan word.
  • Die houdings, persepsies en belewenisse van volwassenes wat deur middel van die KIS-prosedure gebore is, behoort deeglik en meer dikwels binne kultuurverband nagevors te word.

Baie pertinente vrae oor die impak van die gebruik van skenkerinseminasie bly steeds onbeantwoord. Dit word aanbeveel dat meer navorsing oor die onderwerp, veral plaaslik in Suid-Afrika gedoen word, en dat doeltreffende en ondersteunende ouervoorligtingsprogramme vir KIS-ouers en -kinders ontwikkel word.

Bronnelys

Adair, V.A. en A. Purdie. 1996. Donor insemination programmes with personal donors: issues of secrecy. Human Reproduction, 11(11):2558–63.

Berger, R. en M. Paul. 2008. Family secrets and family functioning: The case of donor assistance. Family Process, 47(4):553–66.

Birenbaum-Carmeli, D., Carmeli, Y.S. en H. Yavet. 2000. Secrecy among Israeli recipients of donor insemination. Politics and the Life Sciences, 19(1):69–76.

Brewaeys, A., Golombok, S., Naaktgeboren, N., De Bruyn, J.K. en E.V. van Hall. 1997. Donor insemination: Dutch parents’ opinions about confidentiality and donor anonymity and the emotional adjustment of their children. Human Reproduction, 12(7):1591–97.

Claes, T. 2022. How silence became “outdated”: Secrecy, anonymity and artificial insemination by donor in Belgium, 1950s–1990s. Journal of Family History, 1–20. https://doi-org.ez.sun.ac.za/10.1177/03631990221126697.

Epstein, S. 2019. Three types of family secrets and how they drive families apart. Psychology Today, 14 January. https://www.psychologytoday.com/za/blog/between-the-generations/201901/3-types-family-secrets-and-how-they-drive-families-apart.

Ezugwu, E.C., Eleje, G.U., Iyoke, C.A., Mba, S.G., Nnaji, H.C., Enechukwu, C.I. en P.O. Nkwo. 2018. Preference for anonymity in sperm donation for artificial insemination: an experience from low-resource settings in Nigeria. Patient Prefer Adherence, 12:499–504.
https://doi-org.ez.sun.ac.za/10.2147/PPA.S152868.

Gottlieb, C., Lalos O. en F. Lindblad. 2000. Disclosure of donor insemination to the child. Human Reproduction, 15(9):2052–6.

Kelly, A.E. en K.J. McKillop. 1996. Consequences of revealing personal secrets. Psychological Bulletin, 120(3):450–65.

Mahlstedt, P.P., La Bounty, K. en W.T. Kennedy. 2010. The views of adult offspring of sperm donation: essential feedback for the development of ethical guidelines within the practice of assisted reproductive technology in the United States. Fertility and Sterility, 93(7):2236–46.

The post Gesinsgeheime: taboe of bate? appeared first on LitNet.

’n Bespreking van Wieg deur Joan Kruger

$
0
0

Titel: Wieg
Skrywer: Joan Kruger
Uitgewer: Litera

Hoezee! Hoezee! Wat ’n boek!

Wieg en ’n nuwe geskiedenis

’n Bespreking van Wieg deur Joan Kruger, uitgegee deur Litera

Anders as hierdie droewe seisoen se moet-lees-boeke wat ons hedendaagse politiek manjifiek weergee, wat met toenemende ontnugtering gelees word en eintlik as rillers geklassifiseer moet word (Haffajee, Pauw, Du Toit),[1] is Wieg ’n boek wat met toenemende verwondering gelees word.

Dit gaan wel ook oor die politiek, maar van lank, lank gelede. En hierdie een uit ’n gans ander hoek. Oor ’n vrou wat elke dag doen wat ’n vrou moet doen, in hierdie geval om “kraamvroue” by te staan in hul uur (of liewer ure) van barensnood om nog ’n lewe die lewe in te help.

Plus: Joan Kruger se Wieg dra in haar titel ook die gepaste metafoor vir alles waarvoor die boek staan: die geboorte van ’n heel nuwe nasie uit die smeltkroes van gene uit die Kaap se eerste mense, plus al dié wat uit elke windrigting van die wêreld met bolseile Tafelbaai binnegewaai gekom het.

Buiten alles wat hierdie leeservaring jou bied, van die besinnende tot die heerlik stuitige (hoe moes Joan haar verlustig in daardie vroedvrouhandleidings wat seks in die sewentiende eeu met soveel erns beskryf), is die boek ook ’n sintuiglike ervaring. Lieflik uitgegee, wonderskone voorblad – welgedaan, Litera.

En dan kom jy by die inhoud (nadat jy lank die voorblad gekoester het): bevredigend op elke vlak van leesplesier.

Ook omdat: oor ’n vrou, deur ’n vrou. Geskiedenis soos dit nog maar min opgeteken is. Die boek is die viering van ’n nooit gehoorde stem uit die verlede. Van die ontdekking van ’n verlore figuur uit die verlede. Van ’n iemand – ’n vrou – wat ’n vlugteling was in haar geboorteland. Toe ’n vreemdeling. Uiteindelik ’n vestiger.

Gepas, ’n vroedvrou wat ’n nuwe generasie letterlik en figuurlik die lewe inhelp.

Tussenwerpsel: As jy dalk post-Wieg per geleentheid op Stellenbosch kom, ongeveer daar waar Kerk-ontmoet-Drosdy-ontmoet-Ryneveldstraat, sal jy vind, gaan hierdie boek saam met jou asemhaal. Want hier, net hier, waar die Van der Stels se duisende eikeboompies skaars heuphoogte was, het hierdie vrou gewoon en gewerk en gelewe en gestap en die seisoene se kom en gaan belewe.

Nou toe, sal jy teen hierdie tyd sê, kom tot die punt. Waaroor gaan hierdie liriese bespreking-nie-resensie-nie van jou?

In’t kort: oor die Hugenoot, of in die taal van haar tyd, Hugenotin, Marie, aan die Kaap verhollands na Maria, gebore Buisset in Frankryk. Getroud met Jean Prieur du Plessis in Amsterdam. Stammoeder van die Du Plessis’s. Later getroud met Dirk Smith. Oor Marie/Maria, die eerste gekwalifiseerde vroedvrou aan die Kaap. Ook die eerste vrou wat medies-forensiese getuienis in ’n hofsaak sou aflê.

’n Vroedvrou, lees ons op bladsy 115, “moet die hand van ’n dame, die oog van ’n arend, en die hart van ’n leeu hê”. Marie, aangekom aan die Kaap as bloedjong bruid van skaars 20 van ’n man in sy 70’s, had die sagte hand wat nie net “kraamvroue” bygestaan het nie, maar wat ook vroedvrou was vir ’n heel nuwe volk.

Boweal: Hierdie Wieg is deel van ’n nuwe soort geskiedenis. Nié oor ’n man uit die Kaapse koloniale geskiedenis nie, maar een van dié wie se stemme nooit gehoor is nie. Ons ken immers die meestal wit mans se name uit daardie koloniale geskiedenis. Maar hoeveel vroue kan jy lys?

.............
Hierdie Wieg is deel van ’n nuwe soort geskiedenis. Nié oor ’n man uit die Kaapse koloniale geskiedenis nie, maar een van dié wie se stemme nooit gehoor is nie. Ons ken immers die meestal wit mans se name uit daardie koloniale geskiedenis. Maar hoeveel vroue kan jy lys?
.................

En juis in Wieg word die geskiedenismaker die vrou, eerder as die man, en alles wat daarmee saamhang vanuit ’n vrou se lewens- en wêreldbeskouing. Die “ander” het ’n stem gekry.

Maar moenie ’n historiese roman rondom die verhaal van die eerste vroedvrou aan die Kaap verwag nie. Verwag ’n stuk lewende geskiedenis, en jy sal nie teleurgestel word nie.

Joan se presisienavorsing wat in detail die lewe en tyd van Marie/Maria Buisset (1679–1751) weergee, is ’n meesleurende vertelling van ’n vrou wat haar eie weg baan, in elke opsig. Daarmee saam, soos gesê, is dit ook die verhaal van ’n nasie in wording, in elke moontlike variant van (politieke) pigmentasie en (politieke) identiteit. Daarom en dus die so gepaste titel Wieg.

As Hugenote-vlugteling was Marie/Maria die eerste gekwalifiseerde vroedvrou aan die Kaap met alles wat dit meegebring het. ’n Pionier. ’n Baanbreker. Deur die lewe gebrei. Gehard. Met die contradictio in terminis: terselfdertyd iemand wat met daardie sagte hand ’n nuwe generasie die lewe inhelp.

En met elke omblaai van ’n fassinerende verhaal die sidderende besef: Dis mos eintlik die hede!

Buiten dat dit 300 jaar gelede is.

Daar’s geweld. Afskuwelike geweld.

Daar’s gendergeweld. Gruwelike gendergeweld.

’n Agtjarige wat deur ’n soldaat verkrag is. ’n Jaloerse minnaar wat ’n slavin met ’n mes steek. ’n Vrou wat deur haar predikantman aangerand is. ’n Veertienjarige wat in kraam is en oortuig is sy gaan sterf.

O ja, daar’s ook korrupsie. Grenselose, grootskaalse korrupsie. Adriaan van der Stel se Vergelegen maak Nkandla ’n amateurproduksie. Die hebsug, die gierigheid, die selfverryking. Toe, soos nou. Ook ’n tyd toe dié wat vandag fluitjieblasers genoem word – destyds se Adam Tas – se monde gesnoer is.

En, ja, ook vlugtelinge, vandag genoem migrante, op soek na ’n beter toekoms vir hul nageslag. Ontheem van volk en vaderland, onderweg na ’n nuwe tuiste ter wille van ’n beter môre, is hulle groeperings wat uiteindelik deur die noodlot vervleg word. Heel onder op die lys van ras en klas: die verinneweerde, uitgebuite eerste-nasie-mense, dié wat hier was toe die bleekvelliges gearriveer het. Heel bo: die arrogante amptenare te midde van die eerste golf van globalisering in die vorm van ’n roekelose VOC. Tussenin: weerlose inkommers, uitskot van hul stamlande, terselfdertyd stropers van al wat voorkom.

Relevant, aktueel. Dis ’n mallemeule van ’n boek wat jou as leser maal tussen toe en nou, nou en toe.

Joan se werk – navorsing oor twee dekades, ’n láng geboorteproses – is mikrogeskiedenis in lewende getuienis van die enkeling. Nie makrogeskiedenis nie. Nie historyhis story – nie. Nee, herstory. Mikrogeskiedenis, sogenaamde “history from below”. Geskiedenis uit die grond uit. Geskiedenis gekerf uit die ruwe klip en rots van, vir die inkommers, ’n godverlate vreemde kontinent en klimaat.

Dis, veral, ’n weerklinkende herstory. Hierdie boek is ’n konkrete manifestasie van hoe mikrogeskiedenis éintlik die verhaal agter makrogeskiedenis is. Hoe, in hierdie geval, die lank versweë stemme van die “ander” in Suid-Afrikaanse geskiedskrywing met ’n amperse oerknal laat hoor word.

Maar dis nie net die stem van een vroulike individu nie. Marie/Maria verteenwoordig die immer luider stemme wat roep om gehoor te word in ’n geskiedenis wat, soos een navorser geskryf het, slegs die pale male-weergawe van ’n wit, manlike perspektief is.

Dis immers ’n gegewe dat die geskiedenis sigself nog altyd opgehou het met makrohistoriese gebeurtenisse wat die gang van nasies en lande bepaal. Binne dié benadering was mikrogeskiedenis iets wat nie eintlik gewig dra nie; iets wat deur mindere navorsers gepleeg word.

Dit is natuurlik deel van die probleem. In byvoorbeeld die heel eerste verhandeling oor die aard van destyds se soort joernalistiek, natuurlik in Latyn, juis in die tyd van Marie/Maria, is die vraag: “Ecquid novi?” (Wat is nuut/nuus?), beantwoord met: “Die geboorte en dood van konings en prinse.”[2]

Nie koninginne of prinsesse nie.

Beslis ook nie vroedvroue nie.

Maar hier is nou ’n annale, ook in die gepaste raam van die Franse Annales-beweging,[3] wat ’n enkeling se lewe en haar tyd ontsluit soos min ander. Juis deur ’n vroulike navorser. Met die fokus op lewe. Spesifiek oor ’n persoon wat in die aangesig van barensnood die volgende generasie die lewe ingehelp het.

Marie/Maria se verhaal bevestig boonop dat mikrogeskiedenis een van die “most interesting and innovative”[4] benaderings tot geskiedskrywing is, veral van kulturele en sosiale geskiedenis. Dis maar nog ’n jong veld; dit het “amptelik” eers in die 1960’s ontwikkel. Dit word ook beskryf as die bestudering van die verlede op ’n baie klein skaal. Deur daardie “hitherto obscure people”[5] ’n stem te gee, gee hulle “voice and agency”. Boweal: “[W]e may develop respect or even admiration for our subjects.”[6] Tipiese plaaslike voorbeelde is kultuurhistoriese joernaalartikels oor die matriargie van Adderleystraat se blommeverkopers, of die memoir van ’n Duitse immigrant, asook dié van ’n immigrante-afstammeling – almal sogenaamde “obskure mense”.[7]

Die Duitse “Alltagsgeschichte” en Italiaanse “microstoria”[8] is ander benamings vir dieselfde benadering van “history from below”, of “geskiedenis van onder”, wat fokus op die “qualitative experience of ordinary people”; op “the life and survival of those who have remained largely anonymous in history – the ‘nameless’ multitudes in their workaday trials and tribulations”.

Soos pioniersvrou Marie/Maria.

In die woorde van Harvard-historikus Jill Lepore: Dis die “histories of self”, die verhale van daardie “hitherto obscure people”,[9] “concentrat[ing] on the intensive study of particular lives to reveal ‘the fundamental experiences and mentalités of ordinary people’”.[10]

Mikrogeskiedenis het bewys dat sekere “political events and social realities” nie deur makrogeskiedenis ontsluit kan word nie,[11] want mikrohistorici bestudeer die “rand” eerder as die kern:

For microhistorians, this has included examining the lives and experiences of the disadvantaged and exploited, individuals who are often neglected by macrohistorical studies and who rarely fit the existing or resulting model.

Mikrohistorici probeer hierdie geskiedenis konstrueer deur die “alledaagse” – die “Alltagsgeschichte” – te beskryf. Lepore skryf dat so ’n ondersoek ’n allegorie kan wees vir ’n kultuur as ’n geheel. Presies soos wat Joan met Marie/Maria gedoen het: Die individu word gebruik as ’n middel om die kultuur te verduidelik – “not to celebrate the singularity of the subject”.[12]

Hou daarmee saam die Annales-benadering[13] in gedagte. Op ’n funksioneel-strukturele manier argumenteer dit dat geskiedenis meer is as politiek, en dat dissiplines oor velde heen, van sosiologie tot linguistiek tot sosiale antropologie – soos in Wieg – ingesluit behoort te word.[14] Siende dat ons met Marie as ’n Franse Hugenote-vlugteling te maak het: Die Annales-beweging is in 1929 deur ’n groep Franse revolusionêre (daardie neiging het immers nie met die Hugenote opgehou nie) ontwikkel.[15] Hul betoog was dat geskiedenis nie slegs as politieke gebeurtenisse beskou kan word nie. Vir hulle was “sosiale geskiedenis” ’n soort “nouvelle histoire”.[16] Hul benadering het die samelewing as ’n totale, intraverbonde organisme gesien wat gemeenskappe bestudeer “in terms of its multiple temporal, spatial, human, social, economic [and] cultural [...] dimension[s]”.

Soos wat Joan met Marie/Maria doen.

En dan, natuurlik, die olifant in die kamer, by wyse van spreke. Historici was nog altyd “unavoidably influenced by personal background and own social experiences”. Wat natuurlik die rede is waarom hoofstroomgeskiedenis die “fragile expressions of white male historians’ limited perspectives”[17] was.

Betekenend: ’n Dringende herskryf van geskiedenis is nodig. Of dan: Om history in her story te verander. Soos ook geskryf is:

Historians of the Western world have traditionally written about, and thereby preserved in print, the spectacular events, actions, personalities, and thoughts of human history. ... Their idea of spectacularity has been governed by their cultural views: most especially, their inherent assumption that man, rather than woman, is the maker of history and culture: and that the white man, rather than the black man, is the noteworthy participant in history. ... [A]ll historians operate within their particular frames of reference, their unique regions, genetic makeup, family upbringing, and social experiences. Thus, the records of history are indeed fragile expressions of white male historians’ limited perspectives.[18]

Hopelik sal Marie/Maria se verhaal immer luider vrouestemme uit daardie swygende verlede loskerf. Ook, asseblief, dié stemme wat die groter groep van daardie “ander” is wat so deur die geskiedenis doodgeswyg is, veral in hul eie land.

Dankie, Joan.

En vergun dit hierdie skrywer, sy kan haarself nie help nie: Wat ’n eer dat Joan en ek in dieselfde tyd redakteurs van twee tydskrifte was wat juis vir ’n vroulike teikenmark ’n stem wou gee en hulle wou bemagtig om hul volwaardige plek in te neem – as méér as gelykes.

Laaste woord:

  • Wieg is die werk van ’n meesterlike navorser en woordsmid.
  • Daar wag nog so baie Maries/Marias en hul stories.
  • Maar intussen: Lees en geniet.

Deur Lizette Rabe, voorsitter van die Universiteit Stellenbosch se Departement Joernalistiek

Eindnotas

[1] Ferial Haffajee se Days of Zondo, Jacques Pauw se Our poisoned land, en Pieter du Toit se The ANC billionaires ­– verpligte leesstof om iets van ons so gekwelde, so geliefde land te probeer verstaan.

[2] L Rabe. 2002. Eve-olution – The status of female voice in South Africa. Ecquid Novi, 23(1):152–169.

[3] Richard D Brown. 2003. Microhistory and the post-modern challenge. Journal of the Early Republic, 23(1).

[4] SG Magnusson. 2007. What is microhistory? http://hnn.us/articles/23720.html.

[5] Jill Lepore. 2001. Historians who love too much: reflections on microhistory and biography. The Journal of American History, 88(1):130.

[6] Brown, Microhistory and the post-modern challenge, p 13.

[7] L Rabe. 2010. Living history – the story of Adderley Street’s flower sellers. South African Journal of Cultural History 24(1):83–104; L Rabe. 2012. Matriarch Julaiga and the story of a flower dynasty’s struggles, SAJCH 25(2):96–118; L Rabe. 2014. On microhistory, memoirs, memory, and the “Minnie Manuscripts”. SAJCH 28(2):93–115; L Rabe. 2022. The Augustson manuscript, microhistory, memoir, and memory. SAJCH 36(1):35–62.

[8] Brad S Gregory. 1999. Is small beautiful? Microhistory and the history of everyday life. History and Theory, 38(1):100–110.

[9] Lepore, Historians who love too much: reflections on microhistory and biography, p 130.

[10] Lepore, Historians who love too much: reflections on microhistory and biography, p 131.

[11] What is microhistory? 2010.  http://web.uvic.ca/vv/student/vicbrewery/content/microhistory.htm.

[12] Lepore, Historians who love too much: reflections on microhistory and biography, p 133.

[13] Brown, Microhistory and the post-modern challenge, p 1.

[14] Lynn Hunt. 1986. French history in the last twenty years: the rise and fall of the Annales paradigm. Journal of Contemporary History, 21(2):209–224.

[15] Hunt, French history in the last twenty years: the rise and fall of the Annales paradigm, p 209.

[16] Hunt, French history in the last twenty years: the rise and fall of the Annales paradigm, p 210.

[17] J. Sochen. 1973. Movers and shakers. American women thinkers and activists 1900–1970 (New York: Quadrangle), p ix.

[18] Sochen, Movers and shakers. American women thinkers and activists 1900–1970, p ix.

The post ’n Bespreking van <em>Wieg</em> deur Joan Kruger appeared first on LitNet.


Persverklaring: PEN Afrikaans Vertaalfonds maak vertalings van Ronelda S Kamfer en Olivia M Coetzee moontlik

$
0
0

PEN Afrikaans maak met trots bekend dat die volgende twee vertalings na afloop van die jongste ronde aansoeke by die PEN Afrikaans Vertaalfonds gefinansier sal word: 

  • ’n Franse vertaling van Chinatown deur Ronelda S. Kamfer (Éditions des Lisières)
  • ’n Engelse vertaling van Innie shadows deur Olivia M. Coetzee (House of Anansi Press)

Chinatown is die bekroonde en vertaalde digter Ronelda S. Kamfer se vierde digbundel. Dit sal na verwagting in 2023 in Franse vertaling by Éditions des Lisières (Provence, Frankryk) verskyn. Pierre-Marie Finkelstein is die aangewese vertaler en die uitgewery beplan om ’n tweetalige bundel die lig te laat sien, met die Afrikaans wat langs die Frans sal verskyn. Éditions des Lisières bestaan sedert 2016 en fokus veral op vertaalde poësie.

In haar bespreking van Chinatown skryf Deborah Steinmair: “Die bundel gil soos ’n alarm, sny soos ’n laserstraal en lê die mens, tydloos, grensloos, bloot.”

Die bundel het oorspronklik in 2019 by Kwela Boeke verskyn en is al in Nederlandse vertaling uitgereik. Die Nederlandse uitgawe verskyn by Uitgeverij Podium en is ook deur die PEN Afrikaans Vertaalfonds ondersteun.

Toronto-gebaseerde House of Anansi Press, Kanada se voorste onafhanklike uitgewery, het suksesvol aansoek gedoen vir ’n vertaalsubsidie om ’n Engelse vertaling van Innie shadows deur Olivia M. Coetzee die lig te laat sien. Die skrywer sal self die vertaling vanuit Kaaps behartig en die Engelse uitgawe sal na verwagting in 2024 verskyn.

In hul aansoek skryf House of Anansi: “Die behoefte om 'n taal soos Kaaps, wat meestal deur gemarginaliseerde mense gepraat word, te legitimeer, te laat herleef en te vier, weerspieël die lot van honderde inheemse tale in Kanada, wie se sprekers deur kolonisasie onderdruk is. Baie ooreenkomste kan getrek word tussen die bruin gemeenskap in Suid-Afrika en inheemse volke in Kanada, in beide die lewenskragtigheid van hul kulture en die dringendheid van hul stryd.”

Die Suid-Afrikaanse skrywer en akademikus Barbara Boswell noem Innie shadows “’n baanbrekerswerk waarin die onteiendes uiteindelik hul eie stories vertel.” Die plaaslike uitgewer is Modjaji Books en dit het nog nie voorheen in vertaling verskyn nie.

Die PEN Afrikaans Vertaalfonds se sentrale doelstelling is om die Afrikaanse letterkunde internasionaal te bevorder deur meer vertalings en publikasies van verdienstelike Afrikaanse werke moontlik te maak deur die toekenning van vertaalsubsidies aan buitelandse uitgewers wat suksesvol daarvoor aansoek doen. Die fonds bestaan te danke aan die ruim ondersteuning van die Trust vir Afrikaanse Onderwys.

Die twee sperdatums vir aansoeke is 15 Mei en 15 November van elke kalenderjaar.

Die reglement met volledige riglyne en bepalings is beskikbaar by: https://penafrikaans.org.za/pen-afrikaans-vertaalfonds/.

The post Persverklaring: PEN Afrikaans Vertaalfonds maak vertalings van Ronelda S Kamfer en Olivia M Coetzee moontlik appeared first on LitNet.

Graad 11: Wiskundevraestel en memo, vierde kwartaal

$
0
0

Prent: https://pixabay.com/vectors/boys-friends-fun-happy-friendship-1721063/

Is jy in graad 11 en hoegenaamd nie meer lus vir eksamen nie? Kom ons vereenvoudig dit deur te noem dat jy volgende jaar jou matriekeksamen skryf. Begin nou al daarvoor voor te berei deur die somme in hierdie vraestel deur Lee-Ann West te vereenvoudig en berei voor vir jou allerlaaste eksamen vir die jaar.

Klik hier om die vraestel gratis af te laai.

Klik hier om die memorandum gratis af te laai.

Lees ook:

Graad 11 Eerste Addisionele Taal – Taaloefening en memo met Best Books

Indeks: notas, toetse en vraestelle

Wiskunde met LitNet: graad 11 — trigonometrie

 

The post Graad 11: Wiskundevraestel en memo, vierde kwartaal appeared first on LitNet.

Musiekindaba het lang bene

$
0
0

https://musiekindaba.co.za/

...........
Ek en Afrikaanse musiek kom al ’n lang pad saam. Ek onthou “Die lappop” van Doris Brasch. Kinderstories en liedjies op die radio. Die tenoor Gert Potgieter, wat saam met my pa op Helpmekaar was, wat in 1953 by my ouers se troue gesing het. Ek was natuurlik nie daar nie, maar ek was daar in 1989 toe Voëlvry-konsert op die kampus by RAU, deesdae UJ, gehou het.
................

Ek en Afrikaanse musiek kom al ’n lang pad saam. Ek onthou “Die lappop” van Doris Brasch. Kinderstories en liedjies op die radio. Die tenoor Gert Potgieter, wat saam met my pa op Helpmekaar was, wat in 1953 by my ouers se troue gesing het. Ek was natuurlik nie daar nie, maar ek was daar in 1989 toe Voëlvry-konsert op die kampus by RAU, deesdae UJ, gehou het.

Ook toe Huisgenoot vir die eerste keer in 2000 met ’n klein verhogie KKNK toe gegaan het en later die jaar ook Aardklop, en op die koop toe die eerste Skouspel by Sun City gehou het. Ek het ’n jong Karen Zoid sien optree, vars van die strate van Melville waar sy ge-busk het. ’n Skaam Theuns Jordaan wat voor die einde van sy eerste KKNK in 2000 nie meer ’n enkele CD gehad het om te verkoop nie en ’n ellelange Dozi wat Zoeloe-gospel vir ’n leliewit Afrikaanse gehoor gesing het. Juanita du Plessis wat so op haar senuwees was voor haar eerste Skouspel dat sy amper ’n hele botteltjie Rescue Remedy afgesluk het.

Daar was die bloeityd in die middel-2000’s. ’n Ontploffing van kleure en klank. Groot name wat meer as 200 000 CD’s van ’n enkele album verkoop het. Afrikaanse kunstenaars soos Theuns, Bok en Lianie wat die SAMA-toekenning as topverkoper in die land gewen het.

Maar iewers, en ek is nie seker wanneer of hoekom nie, het die wiele begin afval. Was dit ’n oorvol mark met stemme wat te veel dieselfde geklink het? Finansiële redes wat bygedra het tot minder ondersteuning soos die groot verhoë by kunstefeeste, die einste kunstefeeste wat vir ’n hele paar jaar gesorg het dat nuwe talent raakgesien word? Politiek tussen platemaatskappye; onderduimse bakleiery en rolspelers wat nie die son oor ’n ander wil sien skyn nie?

Op die koop toe word die wêreld met ’n pandemie getref en skielik is niks meer dieselfde nie. Die kunste word hard geslaan. Konserte en feeste word afgestel. Sangers probeer hulle bes om ’n inkomste te maak uit aanlyn konserte. Sommige werk, ander baar ’n muis. Daar word gesif en net die sterkstes bly oor.

.............
Op die koop toe word die wêreld met ’n pandemie getref en skielik is niks meer dieselfde nie. Die kunste word hard geslaan. Konserte en feeste word afgestel. Sangers probeer hulle bes om ’n inkomste te maak uit aanlyn konserte. Sommige werk, ander baar ’n muis. Daar word gesif en net die sterkstes bly oor.
...............

Stadig maar seker het die wêreld weer begin opstaan en mense oraloor het probeer om normaal voort te gaan. Maar sekere dinge sal seker nooit weer dieselfde wees nie. Die dae van derduisende CD’s verkoop is verby. So ook reusekonserte by feeste. Platekontrakte en busse met die kunstenaars se gesigte op is deesdae net hier en daar te sien. CD-winkels is so skaars soos wors in ’n hondehok. Digitaal het oorgeneem; ’n nuwe metode van musiek versprei wat heelwat mense nog nie verstaan nie. Kortom: Die Afrikaanse musiekbedryf het harde houe gevat.

Toe Karen Meiring, voorheen hoof van die kykNET-kanale, aankondig dat sy ’n samekoms gaan reël om te kyk wat gedoen kan word om die Afrikaanse musiekbedryf van sy knieë te laat opstaan, moes ’n mens al geweet het dat sy dit nie halfhartig sal doen nie. Die Musiekindaba is gebore en van 30 November tot 3 Desember is daar in Stellenbosch intens met álles wat met Afrikaanse musiek te doen het, omgegaan.

Hoewel ek gehelp het met die skryf van persverklarings en die inwin van kopie vir die webblad en ander media, is dié my eie persoonlike vyf punte wat ek saam met my ná die Musiekindaba geneem het.

1. Musiekindaba het lang bene wat nog ver kan loop. Te oordeel aan die kwaliteit van die aanbiedings, die unieke konserte wat spesiaal vervaardig is, die onderhoude met legendes, die werkswinkels, die paneelgesprekke en net gewoon die skouers skuur, is dit ’n projek wat nie net moet groei nie, maar een wat al die ondersteuning moet kry wat dit verdien. Mag dit volgende keer uit sy nate bars en mag elke liewe persoon in die bedryf besef watter waarde dit tot hulle loopbane en besighede kan voeg.

2. Ons lewe in ’n geweldige talentvolle land. Behalwe die sangers, musikante, liedjieskrywers en vervaardigers het ons ’n magdom ander mense wat gereed staan om hulle kennis te deel. Of dit nou is oor nuwe neigings in digitaal of die bestuur van onafhanklike loopbane of musiekteater of die inwin van tantième, daar was iemand op die Musiekindaba-program wat al te gewillig was om ander in te lig.

3. Dit het soms gevoel soos wanneer jy in ’n restaurant is en iets bestel, maar wanneer die kos kom, lyk iemand anders s’n lekkerder. Nie dat joune sleg is nie, jy wens net jy kon alles bestel. Ek sou byvoorbeeld uit ’n praatjie kom, vol ywer en nuwe kennis, en iemand raakloop wat by ’n ander praatjie was en dan net so opgewonde is oor wat hulle gehoor het. ’n Mens kon onmoontlik nie altyd oral wees nie, maar met Musiekindaba het ek soms gewens ek is twee, selfs drie mense. Welgedaan aan elkeen wat betrokke was by die saamstel van die program.

4. Nie net lewe ons in ’n talentvolle land nie, ons woon in ’n unieke land met verskillende stemme, invloede, selfs ander maniere om met Afrikaans om te gaan. As daar een ding is wat weer soos ’n paal bo water uitgestaan het, is dit dat ons méér moet uitreik. As Jack Parow, Kurt Darren en Early B saam op ’n verhoog kan wees, is enigiets moontlik! Daar is soveel ongelooflike elemente in Suid-Afrika wat ons musiek maak wat dit is. Ons moet minder na binne kyk en meer na buite ons grense kyk. Inisiatiewe soos Musiekindaba het die potensiaal om samewerking op alle vlakke aan te wakker en moontlik te maak.

5. En so gepraat van samewerking: As daar ooit ’n tyd was vir sekere rolspelers om van hulle ego’s ontslae te raak, is dit nou. Ons kan nie meer bekostig dat daar kampe gebou word nie. Ons kan nie meer bekostig om nié jong talent te bevorder en te gaan soek nie. Ons kan nie meer bekostig om te bly by dieselfde ou geykte idees nie, hetsy dit konserte, musiekproduksies op feeste en kusdorpe of die ewige soeke na die volgende trefferliedjie is. Alles kan net eenvoudig nie meer dieselfde klink nie. Ons het vernuwing nodig. Die talent is daar. Die gewilligheid is daar. Die saadjies moet net geplant word en water gegee word.

...........
Musiekindaba het sy eerste treë gegee. Belangrike treë in die regte rigting. In ’n gesprek het Coenie de Villiers gesê jy kan nie sonder ’n eier opdaag en dan verwag om ’n omelet te maak nie. Vir elkeen, glo ek, wat die eerste Musiekindaba bygewoon het, is daar ’n eier gegee. Mag daar met ’n volgende Musiekindaba heelwat omelette gemaak word. Watwou. Sommer ’n soufflé gegeur met biltong en masala ook.
..............

Musiekindaba het sy eerste treë gegee. Belangrike treë in die regte rigting. In ’n gesprek het Coenie de Villiers gesê jy kan nie sonder ’n eier opdaag en dan verwag om ’n omelet te maak nie. Vir elkeen, glo ek, wat die eerste Musiekindaba bygewoon het, is daar ’n eier gegee. Mag daar met ’n volgende Musiekindaba heelwat omelette gemaak word. Watwou. Sommer ’n soufflé gegeur met biltong en masala ook.

En mag Afrikaanse musiek opstaan, die stof afvee en sterker as ooit voortgaan.

Lees ook:

Musiekindaba: ’n fees vir musiekliefhebbers, ’n móét vir rolspelers in die bedryf

The post Musiekindaba het lang bene appeared first on LitNet.

Slavery in the late antique world, 150–700 CE deur Chris L de Wet, Maijastina Kahlos en Ville Vuolanto (redakteurs): ’n resensie

$
0
0

Agtergrondfoto: https://pixabay.com/photos/chains-feet-sand-bondage-prison-19176/; boekomslag: https://www.amazon.com/Slavery-Late-Antique-World-150/dp/1108476228

Chris L de Wet, Maijastina Kahlos en Ville Vuolanto (reds.). 2022. Slavery in the Late Antique World, 150–700 CE. Cambridge: Cambridge University Press.

Die bydraes in hierdie boek fokus op die ideologiese, morele, kulturele en simboliese aspekte van slawerny in die Laat Antieke wêreld (150–700 nC) met die doel om aan te dui dat slawerny in hierdie era ’n komplekse en polimorfe verskynsel was en beslissend deur kultuur en geografiese faktore beïnvloed is. Die bydraes spruit voort uit die XXIV Finnish Symposium on Late Antiquity – Slavery in Late Antiquity wat in November 2016 by die Universiteit van Helsinki gehou is. Chris L de Wet, Marianne Bjelland Kartzow en Marja Vierros het by dié geleentheid as die hoofsprekers opgetree. In dié boek word die Laat Antieke wêreld in navolging van Peter Brown as die tydperk vanaf 150 tot 700 nC gedateer en word daar doelbewus aangesluit by ’n onlangse ontwikkeling waarvolgens Laat Antieke studies as ’n selfstandige dissipline beskou word en die vroeëre fokus op Europa en die Mediterreense gebied doelbewus verbreed word om ander gebiede soos Afrika, Iran, Arabië, China, Indië en Asië in te sluit. Die sleutelbegrippe wat die bydraes kenmerk, is die verandering en kompleksiteit wat hierdie era gekenmerk het.

.............
In die eerste afdeling val die klem op die morele en simboliese waardes van slawerny. In die eerste hoofstuk bespreek Pieter JJ Botha eienaars en slawe in vroeg-Christelike diskoers. Botha toon oortuigend aan hoe gelowiges daartoe bygedra het dat die tipiese Romeinse praktyke van slawerny in stand gehou is, dat die houding teenoor slawe nooit werklik verander het nie en dat die lot van slawe eintlik nie regtig verbeter het nie.
..................

In die eerste afdeling val die klem op die morele en simboliese waardes van slawerny. In die eerste hoofstuk bespreek Pieter JJ Botha eienaars en slawe in vroeg-Christelike diskoers. Botha toon oortuigend aan hoe gelowiges daartoe bygedra het dat die tipiese Romeinse praktyke van slawerny in stand gehou is, dat die houding teenoor slawe nooit werklik verander het nie en dat die lot van slawe eintlik nie regtig verbeter het nie. Botha betoog ook dat die geweld wat met hierdie instelling gepaard gegaan het, nie bloot te doen gehad het met die mate waartoe mense benadeel is nie, maar veral met die manier waarop dit uitdrukking gegee het aan mag en legitimiteit. In die tweede hoofstuk vestig Ilaria LE Ramelli die aandag op die verband tussen asketisme en geregtigheid in die Christendom en Judaïsme. Ramelli bespreek interessante voorbeelde van mense/egpare wat hulle slawe vrygestel het en van hulle besittings afstand gedoen en die opbrengs aan die armes geskenk het toe hulle askete geword het, asook die optrede van monastieke groepe wat slawe vrygestel het wat by hulle aangesluit het. Vir hierdie persone/groepe het asketisme dus om meer as bloot selfbeheer gegaan. Dit het ook om geregtigheid gegaan; asketisme het gevolglik die onthouding van die onderdrukking van ander mense ingesluit. Arkadiy Avdokhin se bydrae fokus op ’n onderwerp wat, sover ek kennis dra, nog min aandag van akademici gekry het, naamlik die manier waarop Christus in Griekse homilieë en liedere in die vyfde en sesde eeue as ’n bevryder van skuldbinding aan die Satan uitgebeeld is. In hierdie tekste word Paulus se beeld van gelowiges as God se slawe verder ontwikkel om Christus as ’n “goeie rower” uit te beeld wat mense van hulle skuld en geestelike slawerny aan die Satan bevry het. In hierdie verband word Christus byvoorbeeld uitgebeeld as die vernietiger van die skulddokumente waardeur mense aan die Satan verslaaf was. Interessant genoeg het hierdie perspektiewe egter ook gelei tot die ontwikkeling van idees rondom ’n soort hemelse burokrasie waardeur gelowiges in diens van Christus uitgebeeld word! In die laaste hoofstuk in hierdie afdeling bespreek Maijastina Kahlos die verband tussen etnisiteit en slawerny in die Laat Romeinse era. Kahlos stel spesifiek ondersoek in na die manier waarop Christelike en nie-Christelike skrywers besin het oor die verslawing van mense van buite die Romeinse Ryk (die sogenaamde “barbare”). In beide gevalle het etnisiteit ’n belangrike rol gespeel in die wyse waarop die stereotipering van slawe plaasgevind het. In die geval van Christelike skrywers het die Ou-Testamentiese verhale van Esau en Gam ook ’n belangrike rol gespeel om slawe te stereotipeer.

..............
Die tweede afdeling handel oor slawerny, kulturele diskoerse en identiteit en bevat ook vier hoofstukke. Die eerste bydrae kom van Chris L de Wet. De Wet ontleed ’n Siriese verhaal uit die vyfde eeu getiteld Die lewe van Eufemia en die Goot. Die verhaal vertel hoe Eufemia gemanipuleer word om met ’n onbekende Gotiese offisier te trou. De Wet fokus op die diskursiewe dinamiek in hierdie verhaal: hoe diskoerse oor kulturele identiteit, etnisiteit, reg, oorlog, moraliteit en asketisme oorvleuel en die komplekse dinamiek wat rondom slawerny, ontheemding en asketisme in Sirië en Mesopotamië sigbaar word.
..................

Die tweede afdeling handel oor slawerny, kulturele diskoerse en identiteit en bevat ook vier hoofstukke. Die eerste bydrae kom van Chris L de Wet. De Wet ontleed ’n Siriese verhaal uit die vyfde eeu getiteld Die lewe van Eufemia en die Goot. Die verhaal vertel hoe Eufemia gemanipuleer word om met ’n onbekende Gotiese offisier te trou. De Wet fokus op die diskursiewe dinamiek in hierdie verhaal: hoe diskoerse oor kulturele identiteit, etnisiteit, reg, oorlog, moraliteit en asketisme oorvleuel en die komplekse dinamiek wat rondom slawerny, ontheemding en asketisme in Sirië en Mesopotamië sigbaar word. In die volgende bydrae vra Catherine Hezser wat Joods was omtrent Joodse slawerny in die Laat Antieke era. Hezser toon aan dat Joodse slawe-eienaars dikwels hulle slawe “bekeer” het en daarna gewoonlik probeer verhoed het dat hulle aan nie-Joodse eienaars verkoop word. Rabbi’s het eienaars ook gereeld gewaarsku teen geweld en die seksuele misbruik van slawe. Hoewel die vrykoping van Joodse slawe aangemoedig is, het dit nie op groot skaal gebeur nie en is dit gewoonlik beperk tot slawe wat werklik toegewyd aan die Joodse geloof was. Christine Luckritz Marquis skenk aandag aan slawe in die vroeg-Christelike Egiptiese monastiek, spesifiek hoe hulle in die werke van Paulus van Tamma en Shenoute van Atripe uitgebeeld word. Luckritz Marquis toon aan hoe moeilik dit is om hierdie tema na te speur, onder andere omdat daar so ’n groot verskeidenheid van terme in Kopties en Grieks vir slawe was en omdat daar nie altyd ’n duidelike onderskeid getref is tussen arm mense, slawe en monnike nie. Nietemin, as ’n mens tussen die reëls lees, lyk dit of van die kloosters self van slawe gebruik gemaak het. In die laaste bydrae in hierdie afdeling skenk Uiran Gebara da Silva aandag aan slawerny in Romeinse Gallië in die vierde en vyfde eeu. Da Silva toon aan dat slawerny ’n normale verskynsel in die platteland van Gallië was; nie net onder die elite nie, maar ook onder mense uit die middelklas en selfs onder kleinboere. Da Silva argumenteer ook dat die wyse waarop slawerny in hierdie geval toegepas is, verskil het van die manier waarop dit in ander dele van die Romeinse Ryk gebeur het.

...............
Die derde afdeling handel oor slawerny, sosiale geskiedenis en papirologiese en epigrafiese bronne en bestaan uit drie bydraes. Marja Vierros ondersoek slawerny in sesde-eeuse Palestina in die lig van papirologiese bronne, spesifiek die Petra papiri wat onlangs gepubliseer is.
..............

Die derde afdeling handel oor slawerny, sosiale geskiedenis en papirologiese en epigrafiese bronne en bestaan uit drie bydraes. Marja Vierros ondersoek slawerny in sesde-eeuse Palestina in die lig van papirologiese bronne, spesifiek die Petra papiri wat onlangs gepubliseer is. Vierros wys dat die inligting wat ’n mens hieruit kry, nie eenduidig is nie. Nietemin word slawe in ongeveer 10% van die papiri genoem, is hulle as eiendom hanteer (wat byvoorbeeld vererf kon word) en is daar ook verwysing na die vrystelling van (sommige) slawe. Die oorsprong van die slawe is onduidelik, maar die name van slawe is moontlik ’n aanduiding van hulle Semitiese en Griekse herkoms. April Pudsey en Ville Vuolanto bespreek die ervaring van slawekinders in Romeinse Egipte. Vir hierdie ondersoek het hulle 7 500 gepubliseerde papiri gefynkam. In hierdie bydrae bied hulle nie net ’n goeie oorsig van hoe kinderslawerny gefunksioneer het nie, maar bespreek hulle ook verskillende individuele gevalle wat ’n mens direk met hierdie tragiese verskynsel konfronteer. In die laaste bydrae in hierdie afdeling skenk Mariana Bodnaruk aandag aan die inligting wat epigrafiese bronne vanaf 260 tot die sesde eeu oor slawerny in die Laat Antieke wêreld lewer. Bodnaruk bied ’n oorsig van ’n groot aantal bronne: wetlike en sensusinskripsies, eervolle en votiewe toewydings, verwysings na slawe en vrygelate slawe in grafinskripsies en slaafhalsbande. Sy beklemtoon veral die interseksionele ongelykheid wat uit die oorsig blyk en betoog dat slawe se ervaring van ras en geslag grootliks beïnvloed is deur ’n sosiale klasverhouding waarin ’n mens se sosiale klas as ’n fundamentele as van onderdrukking gefunksioneer het.

...........
Die laaste afdeling handel oor die sosiale en godsdienstige geskiedenisse van slawerny aan die grense van die Ryk en verder.
............

Die laaste afdeling handel oor die sosiale en godsdienstige geskiedenisse van slawerny aan die grense van die Ryk en verder. Die eerste bydrae kom van Noel Lenski en handel oor slawerny onder die Wes-Gote. Die koninkryk van die Visigote het geduur vanaf 418 tot 720; tot en met 508 was hulle hoofstad in Gallië, maar daarna het dit na Spanje verskuif. Lenski toon aan dat slawerny ’n groot rol in hierdie koninkryk gespeel het en dat dit ’n hoogtepunt in die vyfde en sesde eeu bereik het, juis die era toe slawerny in die Romeinse Ryk begin plek maak het vir effens ligter vorme van onderdrukking. Die slawe in die Wes-Gotiese koninkryk is ook baie strenger hanteer as in die Romeinse Ryk. In die volgende hoofstuk bespreek Judith Evans Grubbs die sosiale en godsdienstige wisselvallighede in die lewe van die Briton Patricius, wat deesdae as die Heilige Patrick bekend staan. Gedurende die vyfde eeu is hy in Brittanje deur seerowers ontvoer en in Ierland verslaaf. Sy latere weergawes van sy ses jaar in slawerny, sy ontsnapping en sy terugkeer na Ierland om die evangelie daar verkondig, word deur Grubbs ondersoek en sy toon aan hoe Patricius se tyd as slaaf ’n invloed gehad het op die manier hoe hy homself gesien het en die houding wat hy later teenoor slawe ingeneem het. In die laaste hoofstuk ondersoek Ilkka Lindstedt die interpretasie van Quran 52:24, waarin daar na hemelse diensknegte verwys word. Lindstedt wys daarop dat latere uitleggers van die Quran hierdie verwysing op verskillende maniere verstaan het, maar dat dit in die laat Middeleeue geïnterpreteer is as ’n verwysing na slawe wat gelowiges in die hiernamaals sou dien. Sommige uitleggers van die Qumran het dit selfs as ’n verwysing na eunugs verstaan.

Bogenoemde kort oorsig behoort vir lesers ’n greep op die kerninhoud van die boek te gee, maar dit laat nie werklik reg geskied aan die magdom nuwe insigte en belangrike perspektiewe wat hierdie boek bied nie. Om dit regtig te waardeer, moet dit in die geheel gelees word. My oorheersende indruk van die boek is dat dit ’n uitstaande bydrae tot ons kennis van slawerny in die Laat Antieke wêreld maak – ’n onderwerp wat nog nie genoeg aandag van navorsers gekry het nie. Die boek bied uiters belangrike nuwe insigte oor die manier waarop slawerny in hierdie tyd gefunksioneer het en slaag beslis daarin om die kompleksiteit van slawerny in hierdie era aan die lig te bring, asook die immer veranderende aard van hierdie tragiese sosiale instelling. Ek beveel die boek dus sonder enige voorbehoud aan vir mense wat belangstel in hierdie tydvak, en selfs vir mense wat nie akademici is nie, maar wel in die geskiedenis belangstel.

  • DF Tolmie, Universiteit van die Vrystaat

Lees ook:

Elders gesien: Vandag is 1 Desember

Uit die argief: Die vrystelling van slawe

The post <em>Slavery in the late antique world, 150–700 CE</em> deur Chris L de Wet, Maijastina Kahlos en Ville Vuolanto (redakteurs): ’n resensie appeared first on LitNet.

LitNet: Uit Afrika

Viewing all 21939 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>