Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 22111 articles
Browse latest View live

Sal federalisme werk in Suid-Afrika?

$
0
0

Jason Lloyd (foto: verskaf)

Federalisme word in baie wêrelddele as ’n goeie vorm van staatsorganisasie gereken, omdat dit die regering en noodsaaklike dienste nader aan die mense bring,

Federalisme was egter nog altyd ’n omstrede onderwerp hier in Suid-Afrika.

............
Die afgelope twee weke sedert die stigting van Kaapse Forum (KF) deur die joernalis, TV- en radiopersoonlikheid Heindrich Wyngaard en die uitvoerende hoof van AfriForum, Kallie Kriel, was die gort gaar oor dié inisiatief omdat dit kwansuis ’n gesamentlike plan sou wees tussen Wyngaard en Kriel om die bruin mense vir eie gewin te misbruik.
..............

Die afgelope twee weke sedert die stigting van Kaapse Forum (KF) deur die joernalis, TV- en radiopersoonlikheid Heindrich Wyngaard en die uitvoerende hoof van AfriForum, Kallie Kriel, was die gort gaar oor dié inisiatief omdat dit kwansuis ’n gesamentlike plan sou wees tussen Wyngaard en Kriel om die bruin mense vir eie gewin te misbruik.

Wyngaard sal saam met die KF-direksie (wat nog aangewys moet word) die organisasie se strategiese rigting bepaal, terwyl AfriForum se administratiewe, bestuurs- en kommunikasiestelsels, asook sy regspan, die KF sal rugsteun tot dié nuwe organisasie op sy eie bene kan staan.

Die ou spoke van die verlede toe die Arbeidersparty (AP) van wyle Allan Hendrickse in 1983 by hul nasionale kongres in Eshowe besluit het om aan die driekamerparlement deel te neem is in herinnering geroep.

Die driekamerparlement het ingevolge die 1983-grondwet tot stand gekom. Dié grondwet was duidelik op die apartheidskonsep van rasseklassifikasie, skeiding van rasse en afsonderlike ontwikkeling geskoei. Dié parlement het voorsiening gemaak vir drie huise, naamlik die Volksraad vir wit mense, die Raad van Verteenwoordigers vir bruin mense en die Raad van Afgevaardigdes vir Indiërs.

Swart mense was uitgesluit, maar het “grondwetlike insluiting” gekry in die vorm van die TBVC-state: Transkei, Bophuthatswana, Venda en Ciskei, asook die selfregerende gebiede: Gazankulu, Kangwane, Kwandebele, KwaZulu, Lebowa en Qwaqwa.

Om die driekamerparlement en ook apartheid in sy geheel teen te staan is die United Democratic Front (UDF) as grofgeskut in 1983 in die lewe geroep onder die leierskap van die anti-apartheidsaktivis en teoloog Allan Boesak.

Hendrickse en die AP is uitgekryt as uitverkopers van die bruin mense en Boesak en die UDF is opgehemel as teenstanders van apartheid en rasseklassifikasie en kampvegters vir die konsep van nierassigheid. Dié konsep van nierassigheid is hedendaags problematies, omdat die ANC-regering daarvan beskuldig word dat hulle dit vertrap en rasseklassifikasie en omgekeerde apartheid en uitsluiting op minderhede toepas.

.............
Met die aankondiging van die stigting van die KF is die slagordes deur baie woedende bruin mense opgestel en Wyngaard, die uitvoerende voorsitter van die KF, is met Hendrickse vergelyk. Dit was nadat Rapport die nuus op 3 April 2022 op sy voorblad met die opskrif “Bruin mense kry hul eie AfriForum” aangekondig het.
.............

Met die aankondiging van die stigting van die KF is die slagordes deur baie woedende bruin mense opgestel en Wyngaard, die uitvoerende voorsitter van die KF, is met Hendrickse vergelyk. Dit was nadat Rapport die nuus op 3 April 2022 op sy voorblad met die opskrif “Bruin mense kry hul eie AfriForum” aangekondig het.

Volgens Wyngaard is KF se doelwit eenvoudig: om groter magte vir Wes-Kaapse gemeenskappe te beding daar waar die regering faal.

Die hel het losgebars en Wyngaard is allerhande “vieslike goed” genoem: van ’n apartheidswrak tot uitverkoper tot borsel wat te doene het met ’n sekere deel van wit mense se anatomie.

Die debat vir en teen die vorming van KF het veral op Facebook die laagste vlak van debatvoering bereik en Wyngaard se persoon, sy “baadjie” en ook sy “bow tie” is aangeval. Hy is so sleggesê dat – soos die oumense sou sê – die see hom nie sou kon skoon was nie.

Dié bakleiery en slegsêery veral tussen die bruin mense het my aan wyle Jakes Gerwel laat dink.

Tussen 1999 en 2012 het Gerwel ’n maandelikse rubriek vir Rapport geskryf. Hy het altyd sy rubrieke argumentatief en ruim van denke ontwikkel. Tim du Plessis, oudredakteur van Rapport, het Gerwel in ’n rubriek beskryf as die “primus inter pares van Rapport se rubriekskrywers”. “Hy is ’n fyn mens. Nog fyner is sy omgang met woorde. Elkeen van sy rubrieke het altyd ’n paar sinne en klompie woorde in die liga van ’ek wens ek het daardie sin aanmekaar getimmer, of daardie woord gevind of geskep’.”

Gerwel se deurlopende tema in sy rubrieke was “hoe ons die openbare gesprek met en oor mekaar voer”. Hy het altyd in sy rubrieke beklemtoon dat “die wyse waarop ons van en met mekaar praat, is tekenend van en vormend vir die patrone van saamleef in hierdie veranderende samelewing wat homself in soveel opsigte nog moet vind en definieer”.

’n Menigte rubriekskrywers en meningsvormers het intussen in verskeie koerante, op digitale nuusplatforms en ook hier op LitNet hul menings oor dié kwessie gegee, maar almal het by die Arbeidersparty, die driekamerparlement, die UDF, die tuislandbeleid, apartheid en “uitverkoper” en vele ander verkleinerings vasgehaak. Ironies genoeg het niemand alternatiewe voorgestel nie, maar net beskuldigings teenoor Wyngaard en AfriForum rondgegooi.

..........
’n Menigte rubriekskrywers en meningsvormers het intussen in verskeie koerante, op digitale nuusplatforms en ook hier op LitNet hul menings oor dié kwessie gegee, maar almal het by die Arbeidersparty, die driekamerparlement, die UDF, die tuislandbeleid, apartheid en “uitverkoper” en vele ander verkleinerings vasgehaak.
...........

Dit is net die oudjoernalis Jacob Rooi wat in ’n meningsartikel, “Besef: Rome brand – kom ons dink nou buite die boks”, in Rapport bo dié kleingeestigheid uitgestyg het en met praktiese voorstelle vorendag gekom het oor hoe om ’n regrukrevolusie in gemeenskappe te laat geskied.

Die olifant in die vertrek is egter die woord “federalisme”, omdat Wyngaard aangehaal is in Rapport dat die KF onder meer daarop sal fokus om “gemeenskapselfstandigheid in Kaapse gemeenskappe te bevorder en groeiende federalisme in die Wes-Kaap en Kaapse gemeenskappe te help vestig”.

Dit is geïnterpreteer as afstigting of ’n tuisland-idee van wit mense wat hul doel wil bereik deur die meerderheid inwoners van die Wes-Kaap wat bruin is te misbruik, en dat Wyngaard ’n gewillige handpop is.

Omdat ewewigtige denke in die hele debat oor die stigting van KF iewers verlore geraak het in die slegsêery, moet die konsep van federalisme verduidelik word, omdat dit niks met afstigting of ’n blanke tuisland te doen het nie. Dit is hoekom die woord federalisme sedert die 1990’s ’n omstredenheid is. Die woorde “afstigting” en “blanke tuisland” skep teen die agtergrond van ons apartheidsera paniek omdat swart en bruin mense nog steeds ly onder die nalatenskap van apartheid en ook van kolonialisme.

Dus wil ek graag die debat na ’n hoër vlak neem en op die konsep van federalisme fokus. Dis belangrik om dié konsep te verstaan, omdat daar al hoe meer stemme opgaan in Suid-Afrika dat die idee van ’n eenheidstaat nie werk nie, omdat ons ’n te diverse land is. En ook omdat die huidige regering beskuldig word van onbevoegheid, korrupsie, rassisme en seksisme.

’n Federale stelsel is altyd ’n baie goeie stelsel van staatsorganisasie, maar daar is twee vereistes wat miskien kort kom in Suid-Afrika ten opsigte van ’n gesonde federale stelsel. Eerstens is nege provinsies in ’n federale stelsel te min. Ons provinsies moet ’n bietjie meer wees.

Ironies genoeg het die AP se nasionale kongres in 1990 besluit om hom te beywer vir ’n geografiese federasie van state met 14 provinsies. Dit het lynreg teenoor die ANC se eenheidstaatvoorstel gestaan, maar in 1991 het die party omgeswaai en by die Patriotiese Front (die ANC, SAKP, Azapo en PAC) aangesluit en dus ’n eenheidstaat gesteun.

Om ’n gesonde federale stelsel teweeg te bring moet die Oos-Kaap byvoorbeeld in twee provinsies verdeel word. So ook KwaZulu-Natal. Beide Limpopo en Mpumalanga moet elk in drie provinsies verdeel word. Dit alles sodat jy meer spasie kan maak vir verskillende groepe om hulself te wees, maar dit moet ’n natuurlike proses wees. Dit moet nie geforseer word nie. In die Oos-Kaap is die ooste en die weste te divers om ’n gesonde enkele federale stelsel of staat te vestig. Dié provinsie moet dus in twee provinsies verdeel word.

Jy kry twee tipes federale stelsels: die geografiese federale stelsel soos hier bo verduidelik, en die politieke federale stelsel soos wat die driekamerparlement was. Die driekamerparlement was duidelik nie die ideale stelsel vir Suid-Afrika nie.

Daar is ’n verskil tussen ’n federale stelsel en ’n konfederale stelsel. ’n Konfederale stelsel is soos wat die TBVC-state onder apartheid was. Die TBVC-state het totale onafhanklikheid en sekere magte en pligte op diplomatieke en internasionale vlak gehad. Hulle kon ook ander wette maak, ander padreëls hê en ook hul eie huweliksreëls hê. In ’n konfederale stelsel is daar nie noodwendig ’n sentrale parlement wat alles beheer nie.

...........
In ’n federale stelsel is daar ’n sentrale regering en federale regerings. Federale regerings kan groter magte hê of hulle kan minder groter magte hê. Hulle kan selfbeskikking hê ten opsigte van sekere aangeleenthede en nie selfbeskikking oor ander nie. Maar aangeleenthede soos onderwys en sekere geografies-gebaseerde dinge soos moedertaalonderrig, universiteite en toerisme kan baie maklik federaal hanteer word.
.............

In ’n federale stelsel is daar ’n sentrale regering en federale regerings. Federale regerings kan groter magte hê of hulle kan minder groter magte hê. Hulle kan selfbeskikking hê ten opsigte van sekere aangeleenthede en nie selfbeskikking oor ander nie. Maar aangeleenthede soos onderwys en sekere geografies-gebaseerde dinge soos moedertaalonderrig, universiteite en toerisme kan baie maklik federaal hanteer word. Dit is waar Suid-Afrika plat val, omdat daar te min magte op provinsiale vlak is aan die een kant en te veel aan die ander kant. Met ander woorde daar is te veel nasionale wetgewing wat inmeng op provinsiale vlak.

Die grootste probleem is dat ons nie die diepte van politieke leierskap in Suid-Afrika het om federale leierskap goed te laat werk nie. Dus gaan die negatiwiteit teenoor ’n federale stelsel nie oor die konsep van ’n federale stelsel as sodanig nie; dit gaan meer oor die uitvoerbaarheid in Suid-Afrika daarvan as gevolg van geografiese gebiede, as gevolg van politieke leierskap en as gevolg van die gebrek aan diepte in politieke leierskap. In beginsel is ’n federale stelsel fantasties en die beste in die wêreld. Niks kan ’n federale stelsel klop nie. Daar word byvoorbeeld geglo federalisme kan van minderhede geografiese meerderhede maak.

Lees ook:

Ek is ’n lid van AfriForum

Kaapse Forum ’n aparte AfriForum?

Skepties oor Kaapse Forum

Kaapse Forum: Word bruin mense misbruik?

Is djulle gesyp, Kaapse Forum?

The post Sal federalisme werk in Suid-Afrika? appeared first on LitNet.


’n Liefdesverhaal wat Ierse mites ontsluit: Droomboom deur Marie Spruyt

$
0
0

...
Die inligting oor Ierland is fassinerend en die platteland waar sy bly word as ’t ware een van die karakters. Die leser kry baie inligting oor Ierse sowel as Suid-Afrikaanse mites en legendes – ’n vars tema in Afrikaanse prosa, veral in ’n liefdesverhaal.
...

Titel: Droomboom
Skrywer: Marie Spruyt
Uitgewer: LAPA
ISBN: 9781776351718

Mariaan is 35 en huisloos, manloos, kindloos en werkloos. Sy voel stokoud en afgeleef. Dan kry sy die geleentheid om vir ’n jaar lank in ’n klein Ierse dorpie te gaan werk aan die vertaling van ’n tesis oor Afrika-mites en -legendes. Sy gryp hierdie geleentheid aan, al is sy bang: bang vir wat voorlê, bang vir wat agter haar lê en bowenal bang vir wat in haar lê. Is iets soos ’n nuwe begin moontlik of is dit net ’n drogbeeld soos die stories en legendes wat die Ierse platteland vol lê?

Die roman begin midde-in traumatiese gebeure, en die skok hiervan bly Mariaan (en die leser) by. Mariaan se emosies wip op en af en die leser beleef saam met haar die mallemeule van haar gemoed. Sy voel soos ’n “wegholperd wat nie weet watter rigting hy moet inslaan nie” (bl 25).

Mariaan probeer vlug, maar sy word in die kothuis in Killaloe daagliks met haarself gekonfronteer. Verder ontmoet sy nuwe mense wat drama in haar lewe veroorsaak, al het sy gedink dit gaan hier die rustigheid vanself wees. Op die veerboot ontmoet sy vir Catriona, wat ’n hegte vriendin word. Later maak sy ook kennis met Humphrey, die voorbarige veearts, en Darcy, ’n boekhouer. Hierdie en ander kleurvolle karakters dra tot die boek se rykheid by.

Iets is verder nie pluis met die eienaar van die kothuis, Lisbeth, nie, en haar broer, Declan, maak Mariaan baie ongemaklik. Sy wou so graag wegkom van geweld en gevaar, maar dit neem hier in Ierland net ’n ander vorm aan. Sy is definitief nie die enigste een met ’n traumatiese verlede nie. Soos Declan dit stel: “Elke Ier in hierdie land het maar ’n storie. Gewond, op een of ander manier” (153). Declan het duidelik iets wat hom jaag. Tog roer daar iets soos ’n babavoëltjie in haar elke keer as sy hom sien. Sy veg teen hierdie gevoelens, want sy wil nie weer met ’n nerfaf hart sit nie.

Op sommige plekke vind daar ’n perspektiefwisseling na Declan toe plaas. Dit skep dramatiese ironie as die leser besef dat hy ook van sy kant af gevoelens vir Mariaan ontwikkel. Hul steek hul emosies vir mekaar weg, of altans hulle probeer. Declan herinner Mariaan aan Daniel Day-Lewis: “Donker, broeiend, afsydig” (42) Hy is met tye voorbarig en ongeskik. Sy vind boonop uit dat hy bande met die Ierse Republikeinse Leër het.

Mariaan ontdek Ierland geleidelik – dis vir haar ’n fantasiewêreld van mere, swane, mis en Katolieke kerke. Die kothuis waar sy bly, is prentjiemooi. Dis asof sy vir lank in ’n tipe tydkapsule was, afgesonder van die wêreld. Dis egter ’n ontnugtering om te besef dat daar orals pyn en verwonding is, ook op hierdie afgesonderde eiland.

Is Mariaan se Afrika-verhaal versoenbaar met Declan se Ierse verhaal?

Die boek lyk aanvanklik na ’n klassieke liefdesverhaal, maar dit het meer om die lyf as net romanse. Die inligting oor Ierland is fassinerend en die platteland waar sy bly word as ’t ware een van die karakters. Die leser kry baie inligting oor Ierse sowel as Suid-Afrikaanse mites en legendes – ’n vars tema in Afrikaanse prosa, veral in ’n liefdesverhaal. Hierdie inligting oor Ierse tradisies en oor die Rooms-Katolieke en Keltiese geskiedenis dra by tot die leesgenot. Daar is ook verwysings na talle Suid-Afrikaanse mites en Mariaan vergelyk selfs die tokkelossie en leprechaun met mekaar. Sy dink baie na oor die twee kulture se legendes en die ooreenstemmende motiewe: “[E]lke kultuur het sy eie stories, stel sy haarself gerus. Gewortel in die regterbrein, daar waar die veg-of-vlug reaksies gebeur. Ter wille van oorlewing” (173).

Die boek se titel het te doen met die bidplek St Anne’s Holy Well, waar daar ’n grot en ’n stokou boom is waar mense gaan bid en smeek dat hul diepste begeertes waar sal word.

Die teks doen op plekke oordramaties aan en verval in clichés, byvoorbeeld: “[O]nsekerheid knaag aan haar. ’n Opwelling van angs laat haar palms sweet, haar gesig warm en klam voel” (13–4) en “[H]aar hart klop dowwe slae, haar kop duisel” (19). 

Droomboom is egter meer as ’n tradisionele liefdesverhaal. Ja, dit is op plekke oorsentimenteel en resepmatig, maar dit doen nie te veel afbreuk aan die oorheersende belewenis van die roman nie – een wat gaan oor vriendskap, liefde en ontsnapping uit die kokon van die verlede.

Droomboom sal aanklank vind by liefhebbers van romanse, maar ook by lesers wat ’n breër belangstelling in mitologie en geskiedenis het, asook diegene wat ’n intieme blik op die Ierse platteland wil kry.

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post ’n Liefdesverhaal wat Ierse mites ontsluit: <em>Droomboom</em> deur Marie Spruyt appeared first on LitNet.

’n Historiese roman, met Gotiese elemente: ’n resensie van Pandora deur Susan Stokes-Chapman

$
0
0

...
Volgens die legende van Pandora is sy die eerste menslike vrou wat deur die Griekse gode geskep is – ’n mens kan amper sê die Eva van die antieke Griekse tyd. Sy word geskep deur Hefaistos om Prometheus mee te straf omdat hy vuur van die gode gesteel en dit aan die mens gegee het.
...

Titel: Pandora
Skrywer: Susan Stokes-Chapman
ISBN: 9781787302891
Uitgewer: Penguin

Pandora is ’n historiese roman, maar dit bevat ook Gotiese elemente, wat daarvan ’n lekkerleesboek maak as jy van hierdie twee genres hou. Die boek voer jou terug na die vergange Georgiaanse era, maar dit trek ook die lus stywer met spanningsvolle elemente van ’n mitiese en magiese aard.

Die skrywer, Susan Stokes-Chapman, noem in haar bedankings dat sy die boek in 2020 te midde van die inperkings geskryf het. Volgens haar het haar angs en dikwels lang, eensame tye voor haar rekenaar juis van Pandora die boek gemaak wat dit is.

Die boek skop af in 1799-Londen met sy groot kontras tussen die armes en die rykes, die vuil dokke besmet met menslike afval en die manjifieke villas van die adellikes, sowel as die teenoorgestelde wêrelde van die wetenskap en mites en die magiese sfeer.

Die boek vertel die storie van Dora Blake, wie se argeoloog-ouers tragies sterf as ’n argeologiese opgrawing ineenstort.

Sy bly by haar oom in haar ouers se antiekwinkel, maar onder sy gierige beheer is daar omtrent niks meer van die winkel se outentieke ware en reputasie oor nie. Haar oom verkoop grootliks vervalste ware, maar dan ontdek sy ’n uiters waardevolle en outentieke Griekse vaas in die kelder. Met die hulp van Edward Lawrence, ’n jong man wat oudhede bestudeer, probeer sy om die geheim van hierdie vaas te ontknoop – met allerhande gevolge.

Dora is ’n antiheldin: Sy is nie besonder mooi nie, en hopeloos te slim vir ’n tipies romantiese heldin; en boonop het sy ’n ekster (magpie) as ’n troeteldier. Dora se omgewing, Georgiaanse Londen, is aan die hand van deeglike navorsing deur Stokes-Chapman herskep.

Die werklike historiese gebeurtenis wat sy as beginpunt vir haar roman gebruik, is die aangetekende voorval waar die HMS Colossus gesink het met die diplomaat William Hamilton (wat dan ook ’n karakter in die boek is) se waardevolle versameling antieke Griekse erdewerke aan boord.

Die eintlike hoofkarakter is natuurlik die antieke Pandora-kruik wat in die boek se fiktiewe weergawe aan boord van die Colossus is en wat Dora later in die kelder vind.

Stokes-Chapman wyk af van die tradisionele “Pandora se boks” deur dit ’n kruik te maak. Die rede hiervoor is dat sy tydens haar navorsing afgekom het op teorieë wat daarop dui dat die filosoof Erasmus se voorstelling van ’n Pandora-boks dalk verkeerd is en dat dit heel moontlik eerder ’n kruik is.

Volgens die legende van Pandora is sy die eerste menslike vrou wat deur die Griekse gode geskep is – ’n mens kan amper sê die Eva van die antieke Griekse tyd. Sy word geskep deur Hefaistos om Prometheus mee te straf omdat hy vuur van die gode gesteel en dit aan die mens gegee het. Die gode gee dan geskenke aan Pandora, waaronder ’n groot kruik vol booshede en siektes wat sy onder geen omstandighede mag oopmaak nie. Natuurlik luister Pandora nie na die gode se vermaning nie en lig sy die kruik se deksel op, wat al wat siekte en boosheid is, vrylaat.

Dis nogal ironies, of dalk juis gepas, dat hierdie legende tydens ’n pandemie as tema deur die skrywer gebruik word. Maar anders as die legende, bied die kruik juis ’n oplossing aan Dora. Al wat sy moet doen, is om presies vas te stel wat haar oom se doel met die kruik is, want die kruik bied die sleutel tot haar verlossing.

’n Gotiese, angstige kleur word aan die roman verleen deur ’n moontlike vloek wat oor die karakters hang, die geheimsinnige verskyning van ’n man en die voorbodeagtige gefladder van Dora se ekster. Bene en arms wat afvrot, lyke van grusaam vermoorde mense en die moontlikheid dat Dora se lewe in gevaar verkeer, saam met opbouende passie tussen die stowwerige potte in die kelder, sorg dat Pandora nie ’n vervelige roman is nie.

Gemeet aan die genre, en boonop met die Gotiese geurtjie, sal liefhebbers van historiese spanningsromans  nie teleurgesteld wees nie.

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post ’n Historiese roman, met Gotiese elemente: ’n resensie van <em>Pandora</em> deur Susan Stokes-Chapman appeared first on LitNet.

Laat die klokke beier met Tiffany Ng

$
0
0

Tiffany Ng (Foto: Eric Bronson)

Klokke is so deel van ons lewe dat dit soms heeltemal vergeet word.

Dink maar aan die skoolklok van ons jonger jare, en die kerkklok wat Sondagmis aandui. In kleiner dorpe soos die een waar ek woon, dui ’n klok ook tyd aan. Klokke is funksioneel, en soms, soos wanneer dit vreugdevol op Paassondag beier, ’n oproep tot speelsheid. Maar aan die mense wat die klokke lui, die beiaardiers, het ek nog maar min aandag gegee.

...........
Wie kan die bekendste literêre beiaardier, die tragiese Qasimodo van Hunchback of Notre Dame, vergeet? Maar beiaardiers in die regte lewe? Voor Tiffany Ng, professor en musikoloog in die Skool vir Musiek, Teater en Dans aan die Universiteit van Michigan en amptelike universiteitsbeiaardier, het ek nooit vantevore een ontmoet nie.
.............

Wie kan die bekendste literêre beiaardier, die tragiese Qasimodo van Hunchback of Notre Dame, vergeet? Maar beiaardiers in die regte lewe? Voor Tiffany Ng, professor en musikoloog in die Skool vir Musiek, Teater en Dans aan die Universiteit van Michigan en amptelike universiteitsbeiaardier, het ek nooit vantevore een ontmoet nie.

Ek het  Ng onlangs ontmoet toe ons saam paneellede was by ’n konferensie aangebied deur die universiteit se Departement van Germaanse Tale en die Instituut van Afrikastudies. Sy moes oor musiek praat, en ek oor taal, in die konteks van dekolonialisering van kunsinstrumente. Ek beken my onkunde. Voor hierdie gesprek het beiaarde, of klokke, nooit by my indruk gemaak as musiekinstrument, of setel van aktivisme soos wat Ng dit gebruik nie.

Ek moes eenvoudig net meer uitvind. Gelukkig is Ng ’n bron van inligting.

So vertel sy byvoorbeeld dat daar net ses beiaarde in Afrika is. Drie van hulle is in Suid-Afrika. G’n wonder ons ken dit nie regtig nie. Die beiaarde waarop sy daagliks speel, bestaan uit 60 klokke in die een toring, en 53 in die ander.

Ons paneelbespreking het oor dekolonialisering gegaan. Ng beywer haar daarvoor om die beiaard te dekolonialiseer, want soos sy verduidelik, is die instrument ontwikkel vir wit Europese, meesal Christelike gebruik. In die VSA word dit alreeds tot groot mate as ’n sekulêre instrument beskou, deel sy my mee.

...........
Hoe dekolonialiseer sy die instrument?
In stede daarvan om net klassieke musiek te speel, doen sy uitvoerings van allerlei ander tradisies. Met die studentegemeenskap in gedagte speel sy goed soos die tema van Star Trek: Discovery en Westworld, asook Katy Perry se “Rise”. Daarmee maak sy dit meer toeganklik vir ’n breër gehoor.
............

Hoe dekolonialiseer sy die instrument?

In stede daarvan om net klassieke musiek te speel, doen sy uitvoerings van allerlei ander tradisies. Met die studentegemeenskap in gedagte speel sy goed soos die tema van Star Trek: Discovery en Westworld, asook Katy Perry se “Rise”. Daarmee maak sy dit meer toeganklik vir ’n breër gehoor.

Sy lê ook groot sorg aan die dag om te verseker dat die komponiste wat sy gebruik, uit ’n diverse agtergrond kom.

Sy maak  die interessante keuse om deur middel van haar musiek aan aktivisme deel te neem. So het sy kort nadat Christine Blasey Ford haar getuienis in die Brett Kavanaugh-aangeleentheid afgehandel het, Aretha Franklin se “Respect” op die beiaard gespeel. Ditto met musiekkeuses ná die Christchurch-massa-aanval, en nou onlangs ter ondersteuning van Oekraïne nadat Poetin die land binnegeval het. Sy het verder ook musiek op die beiaard aangebied om kommentaar te lewer op #BlackLivesMatter en #MeToo.

Ek is nuuskierig om te sien wat sy gaan aanbied om die bevestiging van regter Ketanji Brown Jackson te vier.

Ek het die voorreg gehad om haar in aksie te hoor. Op Vrydag 1 April 2022 het sy in ’n wêreldpremière uitvoerings gedoen van werke deur die Suid-Afrikaanse komponiste Chantal Willie-Peters, Kendall Williams en Bongani Ndodani-Breen. Mense het in die snerpende koue, met sneeuvlokkies wat neerval, botstil buite gestaan om na haar te luister.

Anders as met tradisionele musiekinstrumente, merk Ng op, is die beiaard ’n openbare instrument. Jy hoef nie ’n kaartjie te koop om na ’n konsert te luister nie. Die gehoor het geen keuse of hulle wil luister of nie. Juis daarom is daar so ’n groot verantwoordelikheid op beiaardiers om te verseker dat hulle hulself nie op die gehoor afforseer nie.

Ek dink aan twee gevalle, beide uit Italië, wat hierdie verantwoordelikheid illustreer. In 2008 het ’n hof in Chiavari ’n priester van Lavagna skuldig bevind aan geraasbesoedeling, onderbreking van sosiale lewe en morele skade, wat dit ook al mag beteken. Inwoners het vir 13 jaar probeer om die priester te laat ophou voor hulle hulle na die howe gewend het.

Meer onlangs, vroeër vanjaar, het die inwoners van Coverciano naby Florence hulle na die hof gewend omdat die priester daar sy klokke tot 200 keer per dag gelui het. Ook hier het die “oorlog van die klokke” soos die koerante dit begin noem het, vier jaar geduur voordat die saak in die hof gedraai het. Die priester is ’n boete opgelê en beveel om die klokke net sekere tye van die dag te lui.

In weerwraak speel hy nou blykbaar heeldag viool.

Gedagtig aan die “oorlog van die klokke” het ek Ng tydens ons paneelbespreking gevra hoe sy te werke gaan om te verseker dat die keuse van musikale aanbieding die gehoor in ag neem. Dink net, waar die priesters hier bo genoem net toegang tot een of dalk twee klokke het, het Ng ’n arsenaal van  tussen 50 en 60 tot haar beskikking, sou sy wou!

Dis grappenderwys gesê. Ng neem haar instrument, en haar verantwoordelikheid, baie ernstig op.

Sy, tesame met haar studente, doen baie moeite om te verseker dat daar nie wat sy noem “sonic underrepresentation” op kampus is nie. Daarom voer sy byvoorbeeld gedurende die Kersseisoen ook niegodsdienstige musiek uit.

Deel van haar verpligtinge is om tien uitvoerings per week aan te bied, vyf op elkeen van die universiteit se twee beiaarde. Gelukkig het sy heelparty talentvolle studente wat haar bystaan. Dis lang ure en harde werk. Ter voorbereiding van die 1 April-uitvoering het sy byvoorbeeld vir drie weke elke weeksdag twee ure lank geoefen.

Dis die tipe toewyding wat mens verwag van ’n musikant wat al meer as 200 uitvoerings in 17 lande oor drie kontinente gegee het. Dis die tipe toewyding wat twee weke gelede aan haar die Henry Russell-toekenning, die hoogste eerbewys van Michigan-universiteit vir jonger akademici, besorg het.

Dis maar die nuutste in ’n lang rits toekennings. En die finansiële komponent van elke toekenning gebruik sy om onderverteenwoordigde komponiste opdrag te gee om nuwe werke te komponeer.

Sy het ’n gevestigde openbare persona. Tiffany Ng die mens is egter verbasend moeilik om te leer ken. Sy is pynlik beleefd, maar hou persone wat sy nie goed ken nie, op ’n deeglike afstand. Oor haar werk praat sy graag, oor haarself nie regtig nie. Eers toe ons op my voorlaaste dag in Ann Arbor in ’n park gaan stap het, het ek ’n glimp van ’n speelse persoonlikheid gekry. Dis asof ’n gewig waarvan sy waarskynlik nie bewus is nie, van haar skouers afrol wanneer sy in die natuur is.

Sy’s ’n enigste kind, vertel sy. Haar ma, ’n boorling van Guangdong, moes gedurende die Kultuurrevolusie na Hongkong vlug. Hier het ma en pa Ng mekaar in die hoërskool ontmoet en blykbaar ’n kortstondige romanse gehad. As volwassenes in San Francisco het hulle mekaar weer raakgeloop, getrou en jong Tiffany gehad. Dit klink soos die tipe verhaal waarvan jong meisies droom. Ek het haar nie gevra nie, maar ek wonder tog of haar ouers se verhaal haar aan een ware liefde laat glo.

Sy is tenger. Ek het die impak daarvan eers werklik begin waardeer toe sy my op toer tussen die klokke neem. In die Lurie-toring, waar ons was, weeg die grootste klok, die bourdon, ses ton. Daar is 60 klokke, en geen meganiese bystand om die beiaardier te help om die klokke te beweeg nie! Ek het nie besef dat dit so ’n fisiek veeleisende instrument is om te speel nie.

Sy bly fiks deur joga en Pilates te doen, ligte gewigte op te tel en die trappe tussen die 9de vloer van die Burton-toring waar haar kantoor is en die 4de en 5de vloer waar al die geriewe is, te klim. Verder is sy as toegewyde omgewingsbewaarder voortdurend besig om indringerplante uit te kap en wilde blomme te plant – harde fisieke arbeid wat haar fiks hou en die natuur bevoordeel.

Gedurende die inperkingstyd het sy byvoorbeeld gereeld as vrywillige bewaarder die Kuebler-Langford-park besoek en beplant, met die hoop dat die Monarg-skoenlapper sig weer daar sal kom vestig. Met elke besoek moes sy ’n 23 kg-emmer gevul met ’n mengsel van sand en wildeblomsade, asook toerusting om indringerplante uit te kap, saamdra. Hoekom sand saamdra? Om te keer dat die sade nie wegwaai nie, verduidelik sy.

Op die dag van ons wandeling in die park het sy weer teruggegaan om plante uit te kap en sade te plant. Ek kan nog steeds nie besluit of ek hartseer of dankbaar is dat sy my nie aan daardie harde arbeid onderwerp het nie.

Dit het my laat wonder oor haar hande. Die musikante met wie ek die mees vertroud is, pianiste en kitaarspelers, is heilig op hul hande. Vingers is nie belangrik nie, deel sy my egter ongeërg mee.

Ook maar goed sy kon nie op daai oomblik my gesig sien nie.

Sy het my later geneem om die klokke te sien, en my toegelaat om die klapper te lui. Ek het versigtig die hefboompie wat die klapper beweeg, gestoot. Nee, beduie sy, ek kan die klapper sommer in my hand vat en dit lui. Gmf. Vingers mag dalk nie vir haar belangrik wees nie, maar ek hou van elke liggaamsdeel presies waar dit is, selfs al weeg die klok waaraan ek raak, nie ’n paar ton nie.

Waar sy die tyd vandaan kry, weet ek nie, maar sy doen ook soms vrywilligerwerk by Food Gatherers, ’n plaaslike organisasie wat hulle beywer vir voedselsekerheid vir minderbevoorregte gesinne.

Toe ek aan haar verduidelik dat die onderhoud in Afrikaans gepubliseer word, vertel sy dat sy Nederlands magtig is, van die tyd toe sy in België studeer het. Sy reken sy sal die artikel kan lees. Sy praat ook Kantonees, Frans en Duits.

Wat kan die vrou nie doen nie? Dit klink asof sy uitblink in als waaraan sy haar hande slaan.

Wat lees sy, vra ek. Op die oomblik is sy opgewonde oor Douglas W Tallamy se Nature's best hope: a new approach to conservation that starts in your yard. Omgewingsbewaring is ’n belangrike tema vir haar, lyk dit my. Sy noem ook die filosoof Michael Sandel se The tyranny of merit: What’s become of the common good? as ’n boek wat sy wyd en syd aanbeveel. Ek ken nie die boek nie, maar ek het Sandel se On justice-kursus aanlyn geneem. Die man is briljant. Ek begryp haar entoesiasme.

En musiek? Waarna luister iemand wat musiek haar lewe gemaak het? Ng geniet lewende vertonings van eksperimentele musiek. Ek moet erken, ek het iets soos jazz of dalk klassieke musiek verwag.

My laaste vraag aan haar was die Oprah-vraag: Wat weet sy vir seker? Weer duik omgewingsbewaring as tema op. Wanneer die jonger generasie haar vra wat sy gedoen het om klimaatsverandering te bekamp, wil sy ten minste kan antwoord dat sy iets gedoen het wanneer sy kon, antwoord sy.

Om ’n 23 kg-emmer vol sand en wilde sade rond te dra en in ’n natuurreservaat te plant is heelwat meer as net iets klein doen.

Die antwoord is tipies van Ng se beskeidenheid. Toe sy ná die uitvoering van 1 April die saal binnestap onder luide applous, was haar eerste instink om na die beiaard in die toring te beduie. Dis waar die applous hoort, nie by haar nie.

Tiffany Ng is ’n begaafde musikant en akademikus. My eerste gedagte wanneer ek na haar kyk, bly egter: Haar ma is seker só trots op haar.

 Met reg ook.

The post Laat die klokke beier met Tiffany Ng appeared first on LitNet.

Liefde is ... oorlogskuns: Eben Viktor gesels uit Oekraïne (12 April om 15:00)

$
0
0

Dnipro se lughawe is Sondag met bomme bestook. Eben Viktor verduidelik hoe dit hulle geraak het.

Dan kom oorlogskuns ter sprake.

In Oekraïne is beelde wat gebaseer is op die strokiesprent Liefde is ..., op verskeie groot advertensieborde aangebring. Viktor gesels oor hierdie makabere kunswerke, en ook oor liefde, troues en die wisjiwanka, ’n tradisionele Oekraïense hemp met fyn borduurwerk op.

Luisteraars wat die bespreking van die oorlogskuns wil volg, word aangeraai om op hierdie skakel te klik, en dan die prente te bestudeer terwyl die gesprek daaroor handel, maar ons moet waarsku: Van die beelde is bisar. Hou asseblief verby as oorlog en bloed glad nie met jou akkordeer nie.

Om meer oor die pragtige wisjiwanka te lees, google dit gerus die Engelse woord vyshyvanka.

Sien ook:

Oekraïne: Berigte te velde

Ukraine’s nightmare: The Russian Bear and its history

Humor in die oorlogsone: Eben Viktor gesels uit Oekraïne (21 Maart 2022 om 15:00)

The post Liefde is ... oorlogskuns: Eben Viktor gesels uit Oekraïne (12 April om 15:00) appeared first on LitNet.

Intricately detailed: A review of How to be a revolutionary by CA Davids

$
0
0

...
To be sure, there is much to take pleasure in with this capacious novel.
...

Title: How to be a revolutionary
Author: CA Davids
ISBN: 978-1-4152-1060-4
Publisher: Umuzi

How to be a revolutionary, the intricately detailed new novel from CA Davids, is a moving piece of fiction that winds its way across time and culture to tell a story about betrayal, complicity and the way human lives are crushed under the heavy boot of repression. The author’s previous book, The blacks of Cape Town, was one of the landmark debut novels of the 2010s, a worldly work that engaged the often too-overdrawn questions of memory and race in a deeply complex and thoughtfully readable way.

Davids’s new novel returns to the scene of memory, spilling over with unexpectedly intertwined moments of storytelling that form a bridge to the past. The narrator, Beth, is part of the South African diplomatic corps in Shanghai. She has left a soured marriage and a festering sense of disillusionment behind, immersing herself in the teeming Chinese metropolis. Her narrative backs up against the story of her enigmatic older neighbour, Huang Zhao, a former Party journalist struggling to come to terms with his place in the blood-soaked history of 20th-century China. Over the course of the novel, Beth struggles to make sense of her failed marriage, enters into a desultory relationship with a writer (who will, as in all novels, return to his wife and child) and drifts along on the stream of inexplicable and unfeeling humanity that makes up the populace.

But this is not Lost in translation on a Chinese stage. Davids avoids the mire of Orientalism by neither festooning her narrative with the virtue-signalling italic swish nor treating Beth’s experience of China as a maze of incomprehensibility. Instead, we read a supple story that lets us into the lonely exilic experience of being a diplomat in a foreign country:

How utterly unprepared I’d been for weekends when infinitely tall, boundless apartment blocks burst, dumping industrious people – contained for the whole week – into the streets, parks and shopping centres with a clamorous joy.

There is a palpable sense of listlessness as we watch how Beth shops at the South African store and takes long aimless walks, where she looks at the architecture and thinks about her recently ended marriage. But all of this is interrupted when Zhao turns up at her door unexpectedly, seeking a word:

“You are writing something in English?” I asked. He nodded. “Then it depends on how you will use the word. What’s the context?” I said, smiling now but maintaining the door at 45 degrees. I was equally perplexed and intrigued by the stranger and wondered why, of all the doors he might’ve approached, he’d come to mine.
“No …,” his face broke into a bemused smile, “I am sorry cannot give.”

The early part of the novel patiently winds around the eccentric and awkward friendship that develops between the watchful Beth and the seemingly inscrutable Zhao. The pair develop a friendship that draws Beth out of her shell and allows her to see a different side of the city she has been living in. Where many novels founder on the task of picturing the cultural other, How to be a revolutionary does well to shape Zhao’s inner world. Where many novels tend to give their “foreign” voices an appallingly strained stateliness (so that characters sound like 19th-century aristocrats) or place unnatural tracts of unwieldy exposition in the mouths of characters (which assumes your reader is a moron), Davids has penned a character who fluidly constructs a world into which the reader can be initiated.

The third part of the narrative troika that pulls this novel along is in the form of correspondence between Langston Hughes and an unnamed South African writer. These missives, written in Hughes’s voices, tell of a series of events that Hughes was party to in 1930s Shanghai, and the repercussions of those events 20 years later as he faces questions from the witch-hunting anti-communist trials of Joseph McCarthy. In the 1950s, Hughes was regarded as passé, a fading star from an age now out of vogue. Davids does well with this conceit, creating a character whose geniality and pathos fills out the often-hidden quiddity of the writer who was for years submerged beneath banal and trivialising Harlem platitudes.

If this seems like a rather complicated novel to work through, there’s more still. Undergirding Beth’s and Zhao’s intertwining narratives is a set of backstories about each character’s political activism, a device that helps us to understand how both characters are damaged by losses that are ungrievable. For Beth, the lingering trauma is the tragic and brutal death of her friend Kay, a student activist. When Beth and Kay meet, they form an instant bond over their love of reading, and their friendship introduces the adolescent Beth to a new world of political protest in stark contrast to the head-in-the-sand complicity of her parents. But Kay is tragically killed when a bomb she has been instructed to plant at a police station detonates prematurely. Beth finds herself under a cloud of suspicion that she has difficulty shifting.

Zhao’s memories, meanwhile, document the blistering rise of Maoist fervour, stretching from the terrible famine years of the 1950s through to the student massacre that closed the 1980s. The gnawing question at the heart of the narrative is Zhao’s desire to understand how such a national madness could have held sway for so long. He has plenty of cause to think about his own involvement, what he turned a blind eye to or encouraged in his role as a party journalist. For Zhao, the unspeakable grief of having lived through China’s long Maoist horror pushes him to write, at great risk to himself, a corrective testimony. Beth’s early suspicion that Zhao is the source of the mysterious typing noise she has been hearing in the small hours, proves to be accurate, and before she knows it, she finds herself the unexpected guardian of a story she is ill-prepared to protect.

This novel’s conceptual boldness lies in its interest in working through the difficult task of truth-telling in all its forms. The book is rich in narrative points that call and loop across to each other. Beth’s confession before the TRC finds its echo in Zhao’s encrypted telling and in Hughes’s account of his testimony before the McCarthy subcommittee. What the novel has to say about the workings of memory is deeply engrossing, and marks Davids as one of the better writers grappling with what are often quite irreconcilable subjects.

To be sure, there is much to take pleasure in with this capacious novel. Davids has a grasp of detail that allows her to build scenes like this:

From a narrow alleyway, deep in the shadows of the vertical city, we stepped through an arched opening in a huge stone wall and emerged into a courtyard. A handful of elderly people milled about in their summer pajamas, immersed in the ordinary drama of life: playing cards, talking and drinking tea among their collective detritus – bicycles, plastic wash basins, floor mops, a chair or two holding up, it seemed, all of Shanghai’s unused things.

Davids’s writing flows in a path through Zhao’s life story naturally, rather than too-strenuously aiming to convey something to the reader. These sections give the novel a truly worldly feel, and it is a testament to the author’s ability to craft a work that is historically complex without being leaden.

In a field of recent South African novels that have been marked by a dire need for more judicious editing, the deftness of Davids’s plot is striking. But the paring back of story is often replaced by a compensatory telling where showing would have sufficed, so that the Cape Town episodes that fill in Beth’s backstory feel greyed over and voiced over in a hollow way. As it is, Kay feels like something of a one-dimensional plot contrivance rather than a whole human character, because the novel’s pacing doesn’t allow us to fully appreciate her as a character. She speaks in revolutionary aphorisms, but while this may be how the young Beth experiences her friend, it doesn’t help us to understand her or what her hold over our protagonist is.

The weaknesses in How to be a revolutionary are not an obstacle to enjoying the novel. They are slippage points in the otherwise tight authorial control of a novel brimming with enough artifice to invent a world of unmourned lives. Most reviews will damn the novel with faint praise by calling it “ambitious”, and it is indeed difficult not to admire the juggling act that Davids pulls off in making this novel as cohesive as it is. A commendable and assured novel, How to be a revolutionary is well worth reading.

Find a Bargains Books store near you.

If you do not see the book, please ask the staff to order it.

The post Intricately detailed: A review of <em>How to be a revolutionary</em> by CA Davids appeared first on LitNet.

Lyriek van Stefan Hertmans in Afrikaans

$
0
0

© Saskia Vanderstichele | De Bezige Bij

Ter gelegenheid van Stefan Hertmans’ zeventigste verjaardag vertaalde Daniel Hugo in totaal acht gedichten in het Afrikaans. De vertaling is de introductie van Hertmans’ poëzie in Zuid-Afrika, nadat Hugo eerder al Oorlog en terpentijn vertaalde.

Oorlog en terpentyn (Protea Boekhuis, Pretoria, 2016) is bekroond met de SA Akademieprijs voor vertaling.

De teksten zijn geselecteerd uit Een beeld van jou. Gedichten over de liefde (De Bezige Bij, Amsterdam/Antwerpen, 2016). Voor deze zelfbloemlezing koos de Vlaamse schrijver uit Muziek voor de overtocht. Verzamelde gedichten 1975-2005 (2006) en De val van vrije dagen (2010).

Yves T’Sjoen publiceerde vorig jaar een dubbelessay over de lyriek van Stefan Hertmans. Tot besluit van ‘Ontschoten woorden’ zijn drie Zuid-Afrikagedichten uit de bundel Vuurwerk zei ze (2003) overgenomen:

Stefan Hertmans: Gedigte uit Een beeld van jou. Gedichten over de liefde (De Bezige Bij, Amsterdam/Antwerpen, 2016)

 

A.

In feite mag hier niks staan nie.
Ure al sit ek voor hierdie blad
wat leeg moes bly vir jou naam
en vir die lente-aand in die stad.

Wondere vlug met elke woord.

 

My beurt

Die kaas moet vars uit Parma kom;
die pepers rooi uit Pomeriggio.
Die mascarpone moet roomgeel wees
en jy moet sing by die wyn.

Ek sal ’n jong kwartel eet,
die vulsel van mortadella en Toskaanse dagga.
Jou bloes hang ons voor die venster
teen afloerders en insekte.

Die vrugte sal brand in jou mond,
en wat jy sing word stilletjies honger,
waagmoed, die geblaf van ’n loopse hond.

Met peperoncini wat glim op jou buik
lê jy op die tafel en jy beef.
Vurke en messe klaar gedek.

Die koffie met kaneel gaan met
onuitspreekbare sillabes deur jou keel.

 

’n Beeld van jou

Iets gaan in jou kop lê
iets soos ’n bries
’n verre eggo van geboorte

dit was ’n dag van
ou goud en wonde
waaruit bloedvog vloei
soos op die eerste dag

die lug van staal
en die water, waar jy was,
vul die wêreld met
’n nuwe kilte.

Jy sien die loper in
sy swart skadu nie
die ruwe teëls en
die slot wat vir jou
argelose vingers wag

en tog trek jy, in
steeds nuwe eensaamheid,
die laken van die jare
oor jou warm liggaam

en jy lag.

 

Huisman

Ek het weer rusie met die dinge,
die vorms val uitmekaar.
’n Skerf begin in ’n wond te sing.
Ek sit die messlyper langs die skêr.

Ek vyl aan vingernaels en aan tande,
die ronding van ’n kruik maak my al woes.
Ek gee jou mooiste onderklere weg,
en waar jy kaal is, sien ek roes.

Let op die duiwe in die geute,
let op die slange in jou hare.

Jy het jou lyf verniet ontsluit,
dié niemandsland is steeds onvrugbaar.

Ek veg vir jou in al dié dinge.
Ek sal hul skerwe in jou liggaam

wring.

 

Laat vorms

Net daardie een wolk het ons gesien,
in glad niks aan iets anders ooit gelyk nie:
bo ’n heuwel skielik soos ’n tregter verskyn
naelstringrooi en dieppers, deuraar en hol,
’n vat vol aandwind en dreiging,
miskien selfs kilometers breed,
’n reusagtige oester drywend in die tyd.

Kon ek maar die plek op so ’n afstand sien
waar ek en jy, jare terug, verstrengel
gelê het op ’n houtbank, in voorjaarswind
en skel wit lig, waaiende jong blare,
grillige vorms, ’n bospad wat
blind lei na ’n vergesig;

miskien dat ek daardie wolk
toe al ’n oomblik lank in
jou droomagtige diepte
sou kon sien verskyn;

want niks verraai ’n ou krag
so veel as stilbly en verdwyn.

 

Ryp kersies

Wat stand hou, is oneetbaar.
Die oudste huise word ingeruil vir nuwer puin,
en gladde steen steek al ’n hand uit na ouer puin.

Maar ek het Under Milkwood in die kamer
en Richard Burton wat, soos ’n dronkman
wat in sy droom by sy oermoeder slaap,
waarsêery verkoop op ’n plaat.

Hy droom haar twee-en-twintig jaar oud
en kaal onder ’n wye, swart jurk,
haar bene bruin van werk op ’n onbereikbare land.
Haar wit borste weeg hy op sy een hand,
terwyl hy met die ander een haar nat bostuk span.

Die strate word teen die hitte gespuit, tienuur in die oggend al.

Ek het kersies gekoop, ek spoel hul met koel water af
en sit die glasbak op die graniettafel neer
in die verskroeide tuin.

In die nag word dit nog warmer,
die teëls lê in gloeiende rye op die dak
en straal die hitte tot in die kamer waar ons lê
en luister hoe ander slaap.

Nie een van ons twee slaap nie.
Ek hoor jou sug, half aan die slaap, harder en reëlmatig.
Ek dink ek hoor my naam. Die trap se oorloop
is gelyk, ’n oomblik tussenin,
so koel soos water onder my voete.

Jou deur is oop. Die venster is oop.
In die hitte lê jy oop op die bedsprei.
As ek, twee uur later, weer stroomop terugloop
het jy al aan die slaap geval. Die eerste lig sien
die intieme glinstering wat ons saam daar gelaat het.

Ek het kersies gekoop.

’n Jong vrou het twee in my hand gegee om te proe;
ek het hul geweeg, met ’n klein gebaar, en lank na haar gekyk.
Toe het haar pupille vergroot.
Met swart kersies het sy my aangestaar.

Ek het die volle pond by haar gekoop,
die skoongelekte pitte in die bed gestrooi
waarop jy laggend in die sweet iets oor ryp kersies gesê het.

Die wortels in die dakgeut, jare later,
word gevoed deur die puin van jou en my,
’n boompie wat diep wordt gesnoeid en duizelt,
lief, soos die ou digter gesê het.

Dit blom eers in Desember, wanneer die bloeisels uit die hemel kom,
koud en rillerig soos ’n ballerina in haar eerste lentety.

Ons het tyd.
Vannag wanneer die hitte uit die nok weer op ons val,
sal ek Under Milkwood vir jou speel.
Ons lê daar, met liggame oop soos ore,
liefde en sweet wat saam skandeer.

 

Wandeling

Die blou druif wat in die lente bloei,
sien nooit die laat roos nie, want dié kom
in September. Natuur het ’n kalender
wat maak dat die vorms nie in staat is
om mekaar te ken nie, laat staan
die geure en hul kleure.

Ons strompel, die keie is nie rond nie.
En onder ons lê vaag die stadjie
waar parkering ’n probleem is,

die gasmonteur is ’n suiplap
en agter kroeg Le Siècle kweek ’n man
sy kanker soos ’n ligte, hoë plant.

Ons wankel onder die yswind
en die dooie, mensagtige eike.

Jy dra ’n kind.
Ons word eendag mekaar se gelyke.

Tyd slaan kalenders
in die wind.

 

Roermond

Ons lê saam in ’n
Achterberg-gedig: ’n spieël
met sy rug na jou gesig,
ek wat slaap langs ’n warm pop.

Die skaal van Richter
hef ons op, laat ons dan
wiegend hang in ’n leegte.

Ons skuif heen en weer.
Die swaartekrag maak seer.

Staan ons drome in die
maanlig op?

Is die huis
se diepste anker los?

Waai die skadu nou
verby die buitemuur en word
stede weer ’n bos?

Slaap maar, ons skip
dryf weer die water in.

 

Copyright: De Bezige Bij, de auteur en de vertaler

The post Lyriek van Stefan Hertmans in Afrikaans appeared first on LitNet.

Die ompad terug deur Helena Hugo, ’n lesersindruk

$
0
0

...
In Die ompad terug keer Janine, nou 22 jaar oud, terug, en dié keer verruil sy weer die Weskus om te gaan nes skrop in Roodepoort saam met haar tante Jessie Scheepers.
...

Titel: Die ompad terug
Skrywer: Helena Hugo
ISBN: 9780796322753
Uitgewer: Lux Verbi

Die ompad terug is die finale volume van ’n trilogie deur Helena Hugo, waarvan die eerste twee volumes Papierblomme (2019) en Onthou my (2020) was. In Papierblomme word Janine voorgestel aan die leser as die weeskind wat deur haar grootouers op ’n klein dorpie langs die Suid-Afrikaanse Weskus grootword. Sy word kultureel as ’n Christen groot, maar vir haar is godsdiens net maar ’n goeie roetine. Sy het geen werklike verhouding met haar God nie, en haar familie se gereformeerde godsdiens dra ook nie juis veel by tot ’n vurige geloofslewe wat die skrywer as ideaal vir Janine stel nie. Janine se pad kruis dan met dié van Greg Walker, ’n Engelse onderwyser by haar skool. Sy word swanger met Greg se kind en dit loop uit op ’n huwelik, waarna sy saam met Greg na Londen in Engeland verhuis. In Londen is die lewe baie swaar in die klein wooneenheid waar die gesin woon. Janine word weer swanger en die huwelik begin skeefloop. Sy maak egter vriende in die Baptistekerk, en bekeer haar tot die Baptiste-geloof. In Onthou my het Janine gevlug uit Londen, terug na haar geliefde Weskus, maar toe begin haar stryd om van Greg te skei. Sy besef ook dat sy weer swanger is, en dit veroorsaak spanning tussen haar en haar ou skoolliefde, Bennie Kowalski, met wie sy die drade probeer optel. Haar ouma en oupa kom dan tot sterwe en Greg daag uiteindelik ietwat voorspelbaar op vanuit Engeland, nadat hy haar erfporsie vermors het. Greg laat ’n spoor van leuens en verwoesting agter hom, maar sy skandes haal om uiteindelik in.

In Die ompad terug keer Janine, nou 22 jaar oud, terug, en dié keer verruil sy weer die Weskus om te gaan nes skrop in Roodepoort saam met haar tante Jessie Scheepers. Waar die eerste volume van die drie boeke ’n redelik sterk storielyn gehad het, wat in die tweede boek reeds ’n bietjie byt verloor het, het ek die finale boek maar ietwat tandeloos gevind. Die storie kombineer elemente soos Janine se pogings om haar drie dogters groot te kry, die frustrasies en vreugdes van ouerskap, haar stryd om van Greg te skei, die langafstandverhouding met Bennie Kowalski oor die telefoon, en die finansiële uitdagings van die lewe van ’n enkelouer, met Jessie wat as die enigste broodwinner die pot aan die kook hou. Hierdie is van die meer interessante elemente in wat andersins maar ’n saai vertelling is.

Om die storie in te kleur verskyn daar ’n nuwe karakter op die toneel in die vorm van ene Werner Hougaard, die eienaar van die meenthuis wat Jessie en Janine in Roodepoort huur. Hougaard is ’n absolute lae lak van ’n karakter. Daar is nie eens ’n krieseltjie nuanse aan hom te bespeur nie. Niks nie. Hy is ’n gewetenlose rokjagter met slegs een doel voor oë, en dit is om vir Janine in te palm op sy lang lys van vroumense wat hy al verower het. Daar is baie stereotipes wat in Werner se karakter na vore kom. Hy is ’n suksesvolle sakeman. Die geld loop by sy ore uit. En hy is verveeld met die lewe. Aantreklike vroue is vir hom ’n lekker uitdaging wat sy lewe ’n bietjie meer interessant maak, en die dag toe Jessie en Janine se geyser breek, het hy ’n voet in die deur van hulle lewens gekry.

Werner oorval vir Janine met blomme en geskenke. Sy voel gevlei, maar Jessie is natuurlik al baie lewenswys en sien van meet af aan regdeur Werner. Werner maak gebruik van die meenthuis se vervalle tuin om ’n skuif te maak. Janine gee toe aan sy uitnodiging vir ’n besoek aan ’n kwekery, wat uitloop op ’n ete. In haar gemoed is Janine nou verdeeld tussen drie mans: Greg, die pa van haar drie dogters; Bennie Kowalski, wat haar skoolliefde is en wat die hoop koester op Janine se terugkeer na die Weskus; en dan Werner Hougaard, die stinkryk sakeman vir wie geld geen probleem in die lewe is nie, maar wat getroud is. Soos die verhaal voortsleep, word Werner egter al meer en meer ’n irritasie vir Janine. Die storie, hoewel oorwegend saai, bou nogal op tot ’n soort klimaks, waar Werner vir Janine nooi na ’n vertoning van Andrew Lloyd Webber se Joseph and the Amazing Technicolor Dreamcoat by die Montecasino-teater. Die drama wat daar afspeel, help darem tot ’n mate om die storie so ’n bietjie interessant te maak. Om die storie uiteindelik volkome te ontknoop, word nog ’n klomp karakters onverwags tot die storie toegevoeg, wat as’t ware soos ridders op wit perde verskyn en die hele storie ’n gelukkige einde gee.

Die ompad terug het my ongelukkig so ’n bietjie ambivalent gelaat. Helena Hugo is ’n meesterlike skrywer en storieverteller, maar waar Papierblomme sterk begin en Onthou my ’n gangbare opvolg was, verloor die trilogie ongelukkig vir my so ’n bietjie stoom met Die ompad terug, waarvan selfs die titel vir my iets van die voorspelbare einde weergee. Gelukkig sal nie almal met my saamstem nie. Elkeen is op ’n eie opinie geregtig en ek het weinig twyfel dat vele van Hugo se aanhangers en ander lesers die boek sal verslind en met my sal verskil, veral ook omdat dit geskryf is binne die bepaalde parameters van die karakters se godsdienstige oortuiginge. Die boek sal dus ook waarskynlik met daardie soort leser resoneer. Dat die boek ’n verhaal van hoop is, daarmee gaan ek egter akkoord, en die alledaagse aard van die gebeure in die verhaal bevat wel ook ’n sekere mate van oortuigingskrag, maar die storielyn is saai en die karakters is gans te ongenuanseerd en gestereotipeerd na my smaak.

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post <em>Die ompad terug</em> deur Helena Hugo, ’n lesersindruk appeared first on LitNet.


Persverklaring: Momentum Beleggings Aardklop

$
0
0

Hier kom ons!
30 September tot 9 Oktober 2022

Aardklop vang weer spoed en hierdie jaar wip ons op met ’n opwindende nuwe vennoot, Momentum Beleggings.

Na die sukses van Aardklop se Opwipfees in 2021, bou ons voort op hierdie grensverskuiwende model. Feesgangers vanaf Gauteng, asook die Noordwes Provinsie gaan kan feesvier op hulle voorstoep. Hou by, want Aardklop gaan draai in Potchefstroom, Pretoria én Linden, Johannesburg!

Aardklop se doelwit is om die kunste te bevorder en om feesgangers te bly verras en vermaak. 

“Dit is vir ons wonderlik om hierdie gedeelde visie te vind by Momentum Beleggings. Saam, glo ons in die verruiming van ons kunste- en kultuurlandskap. In ’n veranderende wêreld, moet ons nie net volhou met die pas nie, maar ook voortdurend groei en vernuwe. Dit is heerlik om die entoesiasme vanaf bestaande en nuwe vennote te ervaar. Teaters, skole en kerke gooi hulle deure vir ons oop. Die Linden-gemeenskap, waar ons vir die eerste keer gaan opwip, se ontvanklikheid en geesdrif is vir ons verblydend en opwindend. Die geliefde Frank Opperman, oudinwoner van Linden, is dié projek se entoesiastiese ambassadeur.”

– Alexa Strachan: Hoof uitvoerende beampte, Aardklop.

 “Dit is vir Momentum Beleggings ’n vreugde en voorreg om deel te wees van Aardklop en om die kunste in Suid-Afrika te ondersteun. Saam met ons, is beleggings persoonlik en niks is méér persoonlik as om die kunste in lewende lywe te geniet nie. Die opwindende nuwe opwipmodel van Aardklop en vernuwing is so reg in ons kraal van innoverende denke. Ons glo in die krag van vennootskappe met finansiële adviseurs om Suid-Afrikaners te help om hul beleggingsdoelwitte te behaal, en sien uit na ’n lang en vrugtevolle vennootskap met Aardklop.”

– Fränzo Friedrich: Hoof van bemarking, Momentum Beleggings

Die volledige program sal later bekendgemaak word, maar feesgangers kan by voorbaat uitsien na splinternuwe produksies met van ons land se grootste name en gewildste kunstenaars: Nataniël, Sandra Prinsloo, Margit Meyer-Rödenbeck, Marion Holm, Antoinette Kellermann, Frank Opperman, Charl du Plessis, Ockie Vermeulen, en vele meer. Die immergewilde boeke- en aktuele gesprekke maak ook ’n terugkeer, en ons 2022 kykNET Fiëstas-bekroonde kurator, Dineke van der Walt, staan weer aan stuur van die visuele kunste.

Hou ons platforms dop vir meer inligting, want… Hier kom ons!

Aardklop Nasionale Kunstefees:

  • Facebook: Aardklop Nasionale Kunstefees @aardklop
  • Twitter: Aardklop Kunstefees @Aardklopfees
  • Instagram: aardklopkunstefees

The post Persverklaring: Momentum Beleggings Aardklop appeared first on LitNet.

Mediaverklaring: Fantastiese pryse op die spel by derde KKNK Dramaweb SA

$
0
0

Jongmense wat hul toneelspelvernuf wil slyp én heerlike pryse van meer as R50 000 in totaal wil wen, kan steeds inskryf vir die derde aanlyn KKNK Dramaweb SA-kompetisie.

“Ons hoofdoel is om alle aspekte van toneelspel uit te bou en te ontwikkel en ’n koesterende omgewing van groei te skep waar al die deelnemers die wonder van die verhoog, mekaar, en hul eie talente voor ’n [aanlyn] gehoor kan slyp,” sê Ira Blanckenberg, inisieerder en organiseerder van die inisiatief.

Lizané Basson, KKNK se algemene bestuurder, voeg by: “Die KKNK is deel van dié projek omdat dit ’n liefde vir die kunste en literatuur kweek onder kinders en die jeug, ’n platform bied, vaardighede soos selfvertroue ontwikkel en waardes versterk, onder meer dissipline, empatie, en vele ander.”

Een van verlede jaar se wenners, Anje Moolman (Laerskool Die Krans) vertel: “Dramaweb SA was só lekker vir my! Nie net omdat ek sowaar gewen het nie, maar omdat die beoordelaars baie oulik was.”

Wenner Mia-Cecilia Kriel (Curro Durbanville) sê: “Dis aanlyn, so meer leerders in Suid-Afrika kry geleentheid om deel te neem. Die terugvoer is baie goed en deeglik en wys jou waar daar plek is vir verbetering. Ek het die hele ondervinding baie geniet!”

Nog ’n 2021-wenner, Danelle Jacobs (Hoërskool Martin Oosthuizen), sê: “Hierdie kompetisie gee jou die geleentheid om uit jou gemaksone te kom en vir ’n oomblik iets so naby aan ‘lewe op die kassie’ te ervaar, omdat dit regstreeks vertoon. Dit was absoluut fantasties; iets waaraan ek jong akteurs aanraai om deel te neem.”

Jacobus Oosthuizen (Voluit Primêre Skool), sê: “As iemand my vra hoekom skryf jy in vir Dramaweb SA, is my onmiddellike antwoord: ‘hoekom nié?!’ Behalwe vir die fantastiese pryse het ek so ongelooflik baie geleer uit die terugvoer ontvang vanaf die kundige beoordelaars. Om as een van 2021 se wenners uit te tree was beslis een van die hoogtepunte van my lewe en het soveel geleenthede vir my geskep om my prosa te kon deel op my gemeenskapsverhoë. Ek is reeds hard aan die werk vir vanjaar se kompetisie!”

Pamela Phakati (Apex High School), nog ’n 2021-wenner, was dít eens: “My ervaring met Dramaweb SA was een van dié wonderlikste ooit! Eers was ek skrikkerig, maar om deel van die kompetisie te wees het so baie beteken, om uit te tree was nie ’n opsie nie. Die idee dat jy optree en weet dat mense – nie énige mense nie, maar mense wat jy al op TV gesien het! – hou jou dop, het my hoendervleis gegee en verder gemotiveer! Om in te skryf gee jou moed en dis ’n platform om jou talent bloot te stel. Wen is nie alles nie – ’n mens moet geniet wat jy doen. Wen kan die kersie op die koek wees, maar jou opvoering moet dan die koek wees. Dankie aan my dramaonderwyser wat altyd die groter prentjie gesien en in ons geglo het selfs voor ons in onsself geglo het!”

Die pryse ter waarde van meer as R50 000 in totaal sluit in:

  • Die gewilde oudio-leesplatform BiB is een van vanjaar se borge en twee gelukkige wenners (een in Afrikaans en een in Engels) kan elk ’n betaalde stemkontrak wen om ’n oudio-boekvoorlesing vir hulle te doen, wat dan op hul platform gepubliseer sal word!
  • 30 geskenkbewyse (R300 elk), 30 geskenksakkies gevul met hul PNA-handelsmerkprodukte
  • 2 i-Glide “hoverboards” van Exclusive Brands Online
  • 5 geskenkpakke (R500 elk) en 3 “unboxing” YouTube-geleenthede van Yokico
  • 10 geskenkbewyse (R200 elk) van Bargain Books
  • 2 geskenkbewyse (R1 000 elk) by enige twee handelaars in die N1-Stad-winkelsentrum
  • 2 grimeergeskenkpakke (R800 elk) van Revlon
  • 2 Volkano Bluetooth-luidsprekers (R780 elk) van Dischem
  • 5 geskenkbewyse (R200 elk), en 10 geskenkbewyse (R50 elk) van Wimpy
  • 2 geskenkpakke (R400 elk) van Clippa Sales
  • 10 geskenkbewyse (R50 elk) van Vida e caffè

Leerders kan deelneem deur video-opnames vir die kompetisie in te skryf in een of meer van die volgende kategorieë: prosa, gedigte, monoloë, mimiek en ’n afdeling vir spreekkore. Leerders sal teen hul eweknieë landswyd deelneem. Terugvoer van professionele akteurs in die bedryf word aan elke deelnemer vir elke item gestuur.

Aansoeke vir KKNK Dramaweb SA sluit op Saterdag 30 April 2022 en die inskrywingsfooi beloop R170 per item. Video-opnames van deelnemers kan egter tot 10 Mei 2022 by www.dramawebsa.co.za opgelaai word. Deelname vind in Afrikaans of Engels plaas, en eie materiaal word vir alle items gekies. Die eindronde vir Afrikaanse items vind op 18 Junie 2022 plaas en vir Engelse items op 19 Junie 2022 wat aanlyn aangebied word en regstreeks gestroom sal word.

Vir meer inligting, besoek Dramaweb SA op die KKNK-webblad by www.kknk.co.za/dramaweb-sa/, of kontak Daventia Kennedy by 044 203 8600 of stuur e-pos na info@dramawebsa.co.za. Vir raad en ondersteuning, kontak gerus vir Ira Blanckenberg by ira@dramawebsa.co.za.

The post Mediaverklaring: Fantastiese pryse op die spel by derde KKNK Dramaweb SA appeared first on LitNet.

Reguit met Robinson: ’n Zoom-gesprek met Willie Hofmeyr

$
0
0

Ebrahim Patel, die minister van Handel en Nywerheid, het pas vir Willie Hofmeyr, die bekende korrupsiewaghond en voormalige hoof van die batebeslagleggingseenheid, aangestel om in die raad van die Nasionale Loterykommissie te dien.

Freek Robinson vra hom uit oor wat hy daar aangetref het en wat hy beplan om daar te doen.

The post Reguit met Robinson: ’n Zoom-gesprek met Willie Hofmeyr appeared first on LitNet.

Persverklaring: Die ATKV kondig finaliste aan wat deurgaan na die volgende rondte van die ATKV-Crescendo Mentorskapprogram

$
0
0

Die ATKV-Crescendo het die twaalf finaliste aangekondig wat deurgaan na die volgende rondte van die ATKV-Crescendo Mentorskapprogram.

Die Mentorskapprogram het dit sedert 2014 ten doel om talentvolle liedjieskrywers toe te rus met die nodige kennis en vaardighede om die kompeterende Afrikaanse musiekindustrie aan te durf. Om in aanmerking te kom vir die program, moes deelnemers 'n oorspronklike liedjie inskryf. Daar is oudisies oor die land gehou, maar digitale inskrywings is ook aanvaar. Musikante word aangemoedig om dit in hul eie dialek te skryf en te sing om 'n nuwe vloei van talent, liedjies, stemme en klanke na die bedryf te verseker.

Twee-en-twintig deelnemers is in samewerking met Expression Session aangewys om die Mentorskapprogram wat van 23 tot 27 Maart in die Paarl gehou is, by te woon.

Die week het uit uurlange sessies met kunstenaars en kenners, soos Anna Davel, Melissa van der Spuy, Danie du Toit en Deon Meiring, bestaan. Tydens hierdie sessies moes deelnemers soms binne 'n uur hul eie liedjies komponeer en uitvoer ter voorbereiding van die finale uitdaging om 'n liedjie tydens die sluitingskonsert te sing.

"Die Mentorskapprogram plaas groot klem op menslike ontwikkeling," verduidelik kursusleier Robin-Dean Fourie. "Die opleiding is gebaseer op die kernwaardes van karakter en integriteit. Ons wil ook graag kennis en ervaring oor entrepreneurskap en selfbestuur aan die deelnemers oordra sodat hulle ook finansieel selfonderhoudend sal wees."

Die mentors en industriekenners gaan na afloop van die Mentorskapprogram steeds saam met die deelnemers werk. "Dit gaan oor soveel meer as net die ontginning van nuwe talent. Die ATKV-Crescendo Mentorskapprogram bied aan finaliste die platform om hul eie musiek uit te voer terwyl hulle opgang in 'n hoogs-kompeterende bedryf maak," sê Robin-Dean.

Na 'n week van senutergende uitdagings is twaalf finaliste aangewys om die finale werkswinkel in Stellenbosch tydens die Oktober-skoolvakansie by te woon. Lede van die publiek kan die finale konsert van die ATKV-Crescendo Mentorskapprogram tydens 'n luisterryke ATKV-Crescendo produksie ervaar.

Die finaliste is:

  1. Chresville Adendorf, Worcester (24)
  2. Leigh-Muir Booysen, Worcester (23)
  3. Annika Boshoff, Kaapstad (31)
  4. Marsha Bothma, Bellville (27)
  5. Suné Damons, Worcester (24)
  6. Athina Sue Chanté Jansen, Brackenfell (28)
  7. Alzanley Noome, Centurion (23)
  8. Leandi Schmidt, Olifantsfontein (28)
  9. MJ Scholz, Middelburg, Mpumalanga (24)
  10. Renée Van Niekerk, Somerset-Wes (22)
  11. Selby Williams, Worcester (29)
  12. Aidam-John Zekoe, Worcester (24)

Vir meer inligting aangaande ATKV-Crescendo en opkomende projekte, besoek https://atkv.org.za/nuus/categories/atkv-crescendo.

Sosiale media

Facebook: https://www.facebook.com/atkvcrescendo
Instagram: https://www.instagram.com/atkv.crescendo/

The post Persverklaring: Die ATKV kondig finaliste aan wat deurgaan na die volgende rondte van die ATKV-Crescendo Mentorskapprogram appeared first on LitNet.

Do you remember still? Some unknown juvenilia of Vincent Swart

$
0
0
  1. An enigma

The poet Vincent Swart is an enigma.

While studying at the University of Cambridge around 1940 – pursuing a doctorate on John Donne at Magdalene College – he was considered an important and promising new poetic voice. Yet, his literary legacy is a slim volume of poems that were scattered across magazines and that the scholar Marcia Leveson collected and edited, and which was published by Ad Donker in 1981.

Yet, despite Leveson’s valuable project, even in South Africa – Swart’s home – few know his name, let alone his work.

Photo: provided

At the front of Collected poems appears a short yet colourful essay on Swart’s life. Piqued by his anonymity, by how well his poetry survived the passage of years, and by an error – which I learned only later was an error – I started looking for whatever I could lay my hands on concerning Vincent Swart, perhaps South Africa’s best forgotten poet. This quest led me to seven boyhood poems of his – well-nigh unread juvenilia.

In her account of his life, Leveson observes that Vincent Swart “was born in 1911 in Heilbron, a small Free State town, where his father kept a general store”. She adds that he and CR Swart, South Africa’s last governor-general (1959–61) and first state president (1961–67), were first cousins:[i]

One of his first cousins was CR (Blackie) Swart, later to become the first State President of South Africa, but there was little contact between the families and their lives took very different directions.

This claim delivers a jolt. After all, during Blackie Swart’s tenure as head of state, Vincent’s involvement in the struggle against apartheid saw him serve time in prison. Such a record on the part of the state president’s first cousin – their fathers would have been brothers – would surely have been reported. It has a biblical ring to it.

  1. Who was Vincent Swart?

This is no occasion for even a potted biography. Despite certain errors, Leveson’s short account of Vincent Swart’s life helpfully presents its various stages in broad brushstrokes. Here, I simply test some of what seem to have become received truths about him.

The erroneous connection between Vincent and Blackie Swart is repeated by the activist Roseinnes Phahle, who knew Vincent well. However odd an affirmative answer would be, the question arises whether it was something that Vincent Swart himself laid claim to – did he put it about casually, perhaps to sharpen the tinge of transgression that he was wont to cultivate? Certainly, it would have been a rare claim for an anti-apartheid activist to make. But Swart’s fondness for provocation is well documented.

In Phahle’s illuminating essay “The 1957 Alexandra bus boycott and its unsung heroes”, dated 2019, he discusses his “experiences and recollections of the 1957 bus boycott in Alexandra”, the township next to Sandton in Johannesburg, where he had grown up.

In a section headed “Vincent and Lillian Swart”, Phahle observes as follows, about Vincent and his second wife, Lillian (née Kleinman), to whom he was married for about 20 years, (c 1940–60):

Swart could be deliberately obnoxious and facetious. He and his wife recounted that when they were courting Lillian asked her parents why they opposed her marrying Swart. Her parents replied that when he was cross he would call her a “bloody Jew”. She told this to Swart and thereafter invited him to dinner with her parents. At the table he asked Lillian to pass him the salt. When Lillian asked, “I beg your pardon, what is it you want?” he replied, “Can you pass me the salt, you bloody Jew.” That was vintage Swart! Leveson says of him that he had “an exciting provocative manner of speaking”. But as Peter Horn correctly avers, he was “a man completely free of racial prejudices” which he mocked relentlessly throughout his life.

Yet, Phahle construes the claim of a close tie with Blackie Swart – assuming it was indeed a claim that Vincent himself made – as an act neither of provocation nor of conversational theatre. He recounts Swart’s background in these terms (repeating, as I say, the “first cousin” error):

An Afrikaner, Vincent Swart was a former English lecturer at the University of the Witwatersrand. … He came from a staunch National Party family. He was a first cousin of well-known fascist sympathizer and National Party politician CR Swart, who would serve as the Union of South Africa’s last Governor-General and the Republic of South Africa’s first State President, once the country left the British Commonwealth in March 1961. Another relative, Colonel Att Spengler, was head of the Special (Security) Police in Johannesburg.

Indeed, ATT[ii] Spengler was the senior security policeman at Sharpeville on 21 March 1960. I have not yet been able to trace the closeness of this alleged tie. One might perhaps accept that this was also something that Vincent himself put into circulation.

Phahle continues:

Despite his extreme right-wing family background, Swart devoted his life to political agitation for a left-wing cause and practically lived by day in Alexandra. He and his wife Lillian entered the township every day, organising and recruiting for the MDC.

Swart had formed the Movement for a Democracy of Content (MDC), Trotskyite in its leanings, in the wake of a visit to the USA, where he had encountered an organisation with the same name.

Yet, this account that both Phahle and Leveson adopt, does not seem entirely accurate.

First, as the ubiquitous genealogical websites show, Vincent and the state president were not first cousins. They were both scions of the Swart family, but on branches quite far apart. Also, Vincent was not especially Afrikaans. His mother was born in South Africa of Scottish Catholic parents. Leveson says that “[i]t was a bilingual home” – yet Vincent “grew up speaking English with an Afrikaans intonation” – and that Vincent, who was very close to his mother, “was raised in the Catholic faith”.[iii]

What is more, it would seem from the language of his boyhood poems, reproduced here, that Vincent likely attended the English class at the parallel-medium Heilbron Secondary School.

For all these reasons, it is not clear that it can fairly be said that his family background was an “extreme right-wing” (read: Afrikaner) one.

  • Phahle’s recollections

Phahle recounts several vignettes that give a sense of the person Vincent Swart:

Swart’s wife Lillian came from a very wealthy Jewish family and had inherited money on her father’s death. But when they went abroad they squandered this by financing Contemporary Issues, the MDC’s organ. For marrying a non-Jew, Lillian’s wealthy widowed mother withheld financial support from her until quite late in her life when she broke from Swart to marry a Jewish man with whom she had had a relationship in her youth and of whom her mother approved.

*

On returning to South Africa [sc, from England] so broke that they couldn’t pay rent, [Vincent and Lillian] lived by pawning some of their possessions. It was not unusual while visiting them for an art dealer to knock at the door to inspect some art and offer to purchase it. And so they lived by selling off works of art or rare books that they had collected when they were in the money. At this time they lived in a rented flat in Observatory, where – much to the annoyance of the neighbours and the landlord – they frequently entertained their black friends from Alexandra. They were always in arrears with their rent because of their poverty, and to appease the neighbours, the landlord asked them to vacate the flat without notice and to forget the rent arrears. So they learnt how to live without paying rent in a white racist world: find another flat, annoy the neighbours by partying with their black friends, and the landlord would be so quick to evict them that the rent owing would be overlooked! At this time, they were too poor to live otherwise.

*

Trying to earn money Swart wrote a radio play which he submitted to the South African Broadcasting Corporation (SABC). When called for an interview, he was so sure that the SABC had accepted his script that instead of using public transport – of which there was ample for whites in those days – to go to the interview, poor as he was, he went in style by taxi. But SABC never took his play, and he got no money for it!

*

During one state of emergency Swart was picked up and detained without trial. The white detainees were held at Pretoria Central Prison. Aside from Swart, all were members of the all-white ANC-aligned Congress of Democrats (COD), an organisation that included Communists and Liberal Party members. When the COD members went on a hunger strike Swart did not join them. He maintained such distance from persons he regarded as diehard Stalinists that he would not make common cause with them. Rather than cook for the one detainee not on hunger strike, the Afrikaner prison warders, with whom Swart would banter in Afrikaans and who to some extent saw him as one of their own, would procure a meal of his choice from a restaurant or hotel. On his release from detention, Swart would with a great deal of relish tell us how well he ate in prison while his compatriots were on a hunger strike. In order to annoy them in his usual provocative manner, he probably licked his fingers and smacked his lips in enjoyment as they watched him eating.

*

Historians such as Baruch Hirson and Francis Nenik have written about Swart’s and his followers’ propensity for alcohol. They revelled in their drinking, claiming that Karl Marx used to pub crawl from Soho in Central London to Hampstead Heath. If Marx could do so, why not them? “Show me,” Swart would ask, “any man greater than Marx?” So it was that on the days he spent politicking in Alexandra he would frequent a shebeen and when he had no money to pay for his drink he would be given a drink on credit, as used to be possible in shebeens. But once, when he owed a large sum, the shebeen “queen” (as they were known in those days) refused to extend his credit. “So you don’t trust a white man?” Swart asked her, here too making a bawdy mockery of racism.

*

A gloss is required. Baruch Hirson (1921–99) was indeed a historian who wrote on the history of the left in South Africa and on the struggle against apartheid. Earlier, he had been a physicist.

Yet, Nenik (born 1981) is no historian in the narrow sense. His article “Burning bright, burning out” (with the subtitle: “The story of poet and anti-apartheid activist Edward Vincent Swart”), which, in 2016, appeared in English translation in the journal Transition,[iv] is a riff on the story of Vincent rather than a scholarly work. Indeed, Nenik draws heavily upon Leveson’s biographical account, including making much of the alleged connection to Blackie Swart.

Nenik, of course, is himself a source of mystery and intrigue. He is a farmer who writes in his spare time. His real identity is hidden. His German Wikipedia entry says this: “Francis Nenik … ist das Pseudonym eines deutschen Schriftstellers und Essayisten. Er gilt als ‘einer der großen Unbekannten in der deutschsprachigen Literatur’.

There is, therefore, a certain irony in the opening salvo of his article: “Heilbron is a godforsaken cattle farming town in South Africa ….”

  1. The 1957 Alexandra Bus Boycott

As Phahle observes,[v] Swart played a central role in the bus boycott that took place in the suburb of Alexandra in 1957. That township by then had a history of bus boycotts, triggered by a rise in the bus fare. In late 1944, there was a boycott that lasted for several weeks, in which Vincent Swart was involved.

Until 1944, a range of small bus operators had provided transport between the township and the centre of Johannesburg. The boycott of 1944 came to an end when a licence was given to the Public Utility Transport Company (PUTCO) to replace all the small operators. Since it was to all intents and purposes a monopoly, with the backing of a government subsidy, it could keep the old fare of four pence. However, when, in 1956, the government refused to increase its subsidy, PUTCO had to raise the fare. It proposed a one penny increase – from 4d to 5d – from what the subsidy had allowed the price to be since 1944.

The increase was due to be implemented on Monday 7 January 1957. Forthwith, the 1957 Alexandra bus boycott unfurled. Commuters’ war cry was “Azikhwelwa!” (“We shall not ride!”) as they elected rather to walk the distance of 22 miles from Alexandra to Johannesburg.

Phahle observes that by the time of the boycott, Vincent and Lillian had moved to a farm in Jackson’s Drift, a rural area near Vereeniging, a long distance from Alexandra. Since their car was habitually breaking down, Vincent hitchhiked to Alexandra to attend public meetings.

Photo: provided

In its edition of 18 February 1957, the newspaper Die Vaderland published a photograph of Vincent and Lillian, sitting among boycotters at a public meeting. The caption reads:

Die busboikot geniet nog steeds ondersteuning van blankes. Ook by naturelle-vergaderings kom blanke persone nog gereeld om hulle toe te spreek. Op hierdie foto sit mnr. en mev. Vincent Swart. Mnr. Swart het gister die naturelle op Alexandra toegespreek.[vi]

It is an evocative, ambiguous picture.

  1. Casey Jones

One of the most memorable and affecting of Vincent’s poems is “Casey Jones”, a ballad that first appeared in 1936 in the Wits student magazine Umpa,[vii] about John Luther “Casey” Jones, an American locomotive driver who was killed on 30 April 1900 when the passenger train he was running from Memphis in Tennessee to Jackson in Mississippi, collided with a stalled freight train at Vaughan, Mississippi. He managed to save all the passengers. He was the only one killed. Soon, a legend grew up around him.

“The ballad of Casey Jones” was a song first sung to the tune of a popular song, “Jimmie Jones”, shortly after Jones’s death, by his friend Wallace Saunders, a black engineer wiper in the railroad shop at Canton. Railroaders picked it up and passed the song along. It became a folk song and a staple on the vaudeville circuit.

The song’s opening and closing verses go like this:

Come all you rounders if you want to hear
A story ’bout a brave engineer, 
Casey Jones was the rounder’s name 
’Twas on the Illinois Central that he won his fame.

Casey Jones, he loved a locomotive. 
Casey Jones, a mighty man was he. 
Casey Jones run his final locomotive 
With the Cannonball Special on the old I.C.

Casey’s body lies buried in Jackson, Tennessee 
Close beside the tracks of the old I.C. 
May his spirit live forever throughout the land 
As the greatest of all heroes of a railroad man.

Casey Jones, he died at the throttle, 
Casey Jones, with the whistle in his hand. 
Casey Jones, he died at the throttle, 
But we’ll all see Casey in the promised land.

In Swart’s hand, the story of Casey Jones is told as follows:

Casey Jones has left today,
The decision was made in a desperate way,
Short as a wire and quick as a plane
And he isn’t going to see any of you again.
There was no kind of good in staying on
When the delight was gone.

His hand at the welding was unsteady for months,
And the boss came very near sacking him once.
No rain for weeks: the old mower in pawn,
It was an impossible pastime cutting the lawn.
There was no kind of good in staying on
When the delight was gone.

Cries in the head were making him light,
He found it difficult sleeping at night,
The warmth of the women was a shocking reward,
And their unfortunate wishes were growing weird.
There was no kind of good in staying on
When the delight was gone.

O where did he head for? The wind in the wood,
And the goat on the tether was coughing up blood,
The clock on the church was pointing at ten
As he passed by the women and left the men.
There was no kind of good in staying on
When the delight was gone.

O where was he going? He didn’t quite know,
For vague as a bandage the infected go,
And the mind must follow the deceived decision
Of the night before and the dream’s inclusion.
There was no kind of good in staying on
When the delight was gone.

The poem has a striking elegance and a forceful rhythmic thrust. While its narrative is more coherent than most of Swart’s poems, it, too, is clothed in ambiguity.

  1. Heilbron

In January 2022, I send a Facebook message to the Riemland Museum in Heilbron. Piet Lombard, who assists in running it, writes back. One Saturday morning in January 2022, we speak on the telephone.

Photo: provided

The name Vincent Swart doesn’t ring a bell to him. Nor, immediately, does Richard Johannes Swart, the name of Vincent’s father. I say that Swart père had had a general dealership of sorts. I wonder aloud whether there was perhaps a town newspaper. Piet mentions a fire that razed to the ground the office of the local paper, which means that early copies of the papers went up in smoke.

Yet, after a bit of scouring, he sends me a photograph of the town council of Heilbron of the year 1919–20, somewhat lording it over a flattened leopard. In the front row, wearing what appears to be a dress suit of a type – complete with a white waistcoat, a dark bow tie and a white carnation in the left buttonhole – RJ Swart, the deputy mayor, sits bolt upright. From beneath bushy eyebrows, he peers squarely into the camera, his generous moustache aquiver.

Photo: provided

In 1920, Vincent Swart turned nine.

He had three elder siblings – Richard Hamilton (born 1903), Dulcie Mary (1905) and Daphne Ann (1910) – and one younger, Patricia Monica (1913). (Leveson says, it seems in error, that Vincent was the youngest of five siblings.) While Richard Johannes was born in Heidelberg in the Western Cape, the Swart family also had strong ties with Swellendam.

Indeed, it bears mention that the Overberg Swarts were at one time pillars of the world of Afrikaans letters. The maiden name of the essayist Audrey Blignault, born in Bredasdorp, was Swart. The mother of zoologist and short story writer CGS (Con) de Villiers was also a Bredasdorp Swart.

Richard Johannes married Mary Deary, whose parents had moved from Scotland to South Africa, first to Grahamstown and then to Cradock.

Photo: provided

Mary Deary was born in 1870. She had two older brothers, John (born 1866) and James Nathaniel (1868). Vincent’s uncle, John Deary, with a strong military background, would become a towering figure in Cradock, where he held sway as mayor in the periods 1920–21 and 1922–28.

*

Like Leveson, Francis Nenik says that the shop of RJ Swart burned down:

[O]n a beautiful August day in 1926, his father’s general store burns to the ground. Vincent Swart’s fate is at this point more or less sealed. Any child could tell you that no one ever paid for their university fees with the charred remains of a general store.

Quite where Nenik derives the date of the fateful event is not at this point clear to me. Nevertheless, he echoes Leveson, who observes that, owing to that unhappy event, there was no money for Swart’s education and that he had to earn his keep by working in a bank (presumably, I add, in Heilbron).

Nenik writes:

A job in a bank is, therefore, the best thing available to young Vincent. But then hope arrives in the form of a woman from Switzerland. She is married to a local doctor. And she is rich. What’s more, she thinks Vincent Swart has great talent. She gives him the money he needs to finance his studies. And so Vincent, whose last name means “black”, enrols as a student at Wits, the white university.

To the original German audience, the latter play on words would presumably be witty. Yet, it is unclear whether this is an entirely accurate picture. Some time after our first contact, out of the blue, Piet Lombard WhatsApps me some pictures of old copies of the annual magazine of the Heilbron Secondary School.

In the edition of the magazine of that bilingual school that appeared in December 1927, there is an advertisement placed by Swart & Co. If the shop had indeed burned down 15 months before, Swart père seems to have found his commercial feet quite quickly again.

In the edition of the school annual of December 1930, the year after Vincent Swart’s matriculation, mention is made of the difficult conditions. Owing to “the prevailing depression”, “this year the mercantile community has been having an uphill fight in common with all other sections of the community” – it had been hard to recruit many advertisers. What is more, the “printing of this number also gave difficulties. … [T]he ‘Heilbron Herald’ Printing Works was burnt down during the year. The block of our cover was also lost in the fire. But one of the employees of the old works, namely Mr. O. Wenworth, has again showed us that where there’s a will there’s a way.” Thus, despite many hurdles, the “fifth number” of the school’s annual could see the light of day.

The editorial proceeds to say:

Our School has had a period of prosperity. There are now 632 pupils on the roll, and the Secondary Department showed such an increase at the commencement of the year that an additional teacher had to be appointed. Under the new system of grouping proposed by the Administration, it may be necessary for us to give up one teacher but we all sincerely hope that this step may yet be avoided.

In the University examinations the School reached high-water mark. Out of 28 candidates for Matriculation 23 passed, of whom four were in the first and four in the second class. Of our 40 Junior Certificate candidates 38 passed, two of them (Sannie Grove and Cornelis Louwrens) gaining highest honours and a scholarship, five others being in the first class, and fourteen in the second. Bravo, Heilbron! The four Matriculation candidates who obtained honours were George Cohen, Lyra Liebenberg, Max Segal and Vincent Swart.

Just before going to press we received the news from the University authorities that Max Segal, the Dux Medalist of 1929, has been awarded the Frank Blake Memorial Prize for obtaining the highest marks in English A in the O.F.S. Although the announcement comes rather late from the University, we wish to congratulate him on this excellent achievement. He is at present studying medicine at the Rand University.

By contrast, if the popular account is true, Vincent was toiling then at a local bank.

  • Detention and death

Phahle writes that Vincent Swart was subjected to detention without trial “each time the regime locked up the liberation movement leaders, usually during the states of emergency”. He was also banned under the Suppression of Communism Act, 1950, and confined to his home, “at the time a smallholding in Linbro Park, alongside Alexandra”.

Phahle continues:

When he fell chronically ill, he wrote to BJ Vorster, the Minister of Justice, to ease the banning order he was under so that he might receive medical treatment in Hillbrow. In Linbro Park, there were no medical facilities.

When he received no response, he wrote to Minister Vorster, saying that he would flout his banning order by moving to Hillbrow to be close to sources of medical treatment, which he went on to do. Although by then divorced from him, Lillian paid for his move and for his medical expenses. Phahle says that Vincent gave the minister his new address in a spirit of “come and arrest me if you want”.

Vincent Swart died on 15 December 1962.

His dying wish was that his ashes be strewn over Alexandra.

  • Poems

Leveson observes:[viii]

Swart seldom makes reference in his poetry to his homeland. There is almost no sense of an “Africa beyond” … and very little sense of an “Africa within”. Significantly, “Casey Jones”, which is one of the only poems with a coherent objective narrative structure, is based on an American legend. There will no doubt be those who argue that this deliberate turning away from his national roots, and an almost perverse reliance on an English or at any rate a foreign tradition, must inevitably weaken Swart’s achievement. However, … his involvement took a different direction. He may not have written overtly “protest” poetry, or even “local” poetry, but his commitment to his country took the form of active, radical political participation, while his lyrical thrust remained true to his individual imaginative vision and to the mainstream tradition of English poetry.

This essence that Leveson ascribes to Swart’s work is already visible in the following seven juvenile poems, which are, as far as I could gauge, unknown beyond the readership of the annual magazine of Heilbron Secondary School, in the years 1926–30.

They, too, reached me in a telephone message from Piet Lombard.

Vincent had been born “with two club feet and as a child spent many months in hospital undergoing treatment”; “he was acutely self-conscious about his limp”.[ix] Whether this ailment and all that accompanied it led him to become a teenage poet is a matter for speculation. Yet, the poems that appear in the Heilbron school annual demonstrate a precocious talent, an advanced understanding of rhythm and metre and a markedly English view of the world.

In standard seven, Vincent aspires to be “[a] noble British sailor” and muses upon the sad fate of a bird caught in the classroom over the school holidays. In standard eight, he riffs on John Masefield’s schoolboy staple, “Sea fever” (which appeared in 1902). In standard nine, he composes an in-joke take on the teachers at the school. He paid a visit to Mr L, presumably Mr B Laubser, the Afrikaans editor of the annual, and discussed Leipoldt.

The last three poems – the two that date from his matric year and the one from the year thereafter – are indeed the most fully realised of the seven poems – harbingers of what was yet to come.

These seven poems have had fewer readers even than Swart’s mature oeuvre. What did the Heilbron readership of the years 1926–30 make of them?

At least we know that Mrs Werdmüller approved.

A sailor

I often watch the ships at sea,
As they go sailing past,
And wonder if it is nice to be,
A tar before the mast.

I see the sailors on the deck,
I watch them hoist the sail,
And then I often wish to be, 
A’leaning o’er the rail.

I couldn’t really bear to be,
A humble little Tailor,
I’d love to rove the angry sea,
A noble British sailor.

Std VII (1926)

About the death of a dead bird found in our class room

She came into our class room,
Twittering and full of fun,
It was a fatal day for her,
The holiday had begun.

While still crouching on the cupboard,
The room was closed up tight,
And there she spent that dismal day,
And many a dreary night.

She fluttered on the window panes,
And flew against the door,
And then exhausted from the toil,
She fell upon the floor.

She crept into a corner dark,
And sobbed with all her might,
But no one heard her feeble cries,
Or helped her in her flight.

No crumb of bread was there to eat,
And weakness soon came,
And oh! the days they passed and passed,
Until a week was gone.

One day a teacher found that corpse,
And never dreaming of its fate,
Took it from the cupboard top,
And threw it in the grate.

Std VII (1926)

The sea

“Why weep you so, my tiny lad,
As though your heart would break.
Why weep you so, my tiny lad?”
A gruff old sailor spake.

“Weep you then to go to sea
And hoist a snow white sail,
And glide along so merrily,
A’leaning o’er the rail?

The sea is hard to rove, my boy,
The sail is hard to furl,
To walk along the deck’s no joy,
When there is wind and whirl.

When stormy winds sweep o’er the brine,
When scudding fore the breeze,
There’s many a time you would incline,
To quit the angry seas.

Such is the sailor’s lot, my lad,
And hard it is to bear,
So stay at home with M and Dad,
You’ll find it better to be there.”

Std VIII (1927)

A visit round the school

A rugby coach gives Chemistry,
He is the principal you know,
His boys are always filled with glee,
When rugby he announces.

I tried to enter his domain
I had to knock for hours on end.
I will not venture there again,
In case next time I may offend.

Our German teach drills the boys,
He gives the movements in fine style,
And swears that drilling holds but joys,
For those who take it with a smile.

When chasing x in standard eight,
And solving Logs and Trig,
I’ve often sang the “Hymn of Hate,”
And “Pikfine” I’ve annoyed.

I paid a visit to Mr L
And Leipoldt I discussed.
I entered feeling fit and well, 
But left there in disgust.

I entered then the History class,
It is a health resort.
I left it feeling bold as brass,
Though history I was taught.

And now I meet our English mistress,
To give her these few lines I’ve penned.
I know they’ll cause her much distress,
Although I hope I won’t offend.

Std IX (1928)

Do you remember still?

Now that you have heartlessly gone,
I’m filled with despair,
But recollection lingers on
To paint those days so fair.
We wandered oft beneath that tree,
Where all is peace and still,
I spoke to you, you spoke to me …
Do you remember still?
We watched the brindled dawn arrive
And fill the world with light;
We gazed into those clearing skies,
With rapture and delight.
The cunning wind was still abed,
The clouds had gone to play,
The moon had half her brightness shed,
A smile o’er Heaven lay.
The lazy whispering of the sea
But emphasized that calm.
I spoke to you, you spoke to me …
Do you remember still?
A firmament of bright blue light
Above those dreaming trees,
The mountain still half clothed in night;
Oh what sweet memories!
I broke a blossom off a bough 
To beautify your hair.
What sacrilege I think it now
To pluck a thing so fair!
That silence there, susceptible
And my own love for you.
Dearest, did that never fill
You with a love as true?
Though you are cruel as you are fair,
You cannot rob, though you may scorn
Me for this needless despair,
The memory of that peaceful dawn.

Std X (1929)

To spring

Greetings to thee, blessed spring,
Season of awakening!
Where hast thou been lingering,
Thro’ the winter day?
Come at last to greet us all,
Now that winter’s dreadful pall
Has passed away.
Come to strew with eager band
Flowers o’er a wintry land,
From where lofty mountains stand
To the dreamy sea.
Bending from heaven with childlike mirth
Come to kiss the wintry earth
With felicity.

Radiant daughter, ever dear,
Whom Venus bore to Bacchus fair,
Thou mak’st the wintry world appear
With Elysian glow,
Come to set from bondage, free
The cooling breeze and lazy sea,
A quiet day below.
Hasten Faun with all this bliss!
Hasten! Bring us happiness!
Let the powers soon dismiss
This cold winter day.

Std X (1929)

Mutability

No streamlet keeps a second’s span
A volume constant,
It changes as the thoughts of man
At every instant.
No tree secure can boast a leaf
‘Gainst season’s blighting:
The ripe corn reaches oft the sheaf
With corn a-rip’ning.

That dream that robb’d us of our rest
May please to-morrow:
That joy that oft our hearts has blest
May yet bring sorrow.
All things entire that life may lure
Retain an exit free.
Sure naught the minute may endure
But Mutability.

                             Ex-scholar (1930)

[i] At page 10

[ii] Spengler’s initials, ATT, came to be rendered, it appears, as a stand-in, acronymous forename, Att.

[iii] See page 10.

[iv] 119, 2016, pp 155–67.

[v] The discussion of the 1957 Alexandra Bus Boycott in this piece draws upon Phahle’s account.

[vi] Phahle gets the picture’s subscript wrong, intimating that it conveyed the Swarts’ place of abode.

[vii] At the back of Collected poems, Leveson provides a list of the publications and the years in which the various collected poems were first published.

[viii] At page 9

[ix] Collected poems, at page 10

The post Do you remember still? Some unknown juvenilia of Vincent Swart appeared first on LitNet.

Terreur en bevryding: Die ANC/SAKP, die kommunisme en geweld (1961–1990) deur Leopold Scholtz: ’n LitNet Akademies-resensie-essay

$
0
0

Erkenning: https://jonathanball.co.za/images/stories/virtuemart/product/Terreur%20en%20Bevryding.jpg

Terreur en bevryding: Die ANC/SAKP, die kommunisme en geweld (1961–1990)
Leopold Scholtz

Jonathan Ball
ISBN: 9781776191673

Daar is sekerlik baie min mense wat die gerekende historikus en joernalis Leopold Scholtz al ooit verdink het van steun aan die kommunisme, die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP) of die huidige hinkepinkende regerende party, die ANC.

As daar wel sulke mense is, sal hul wanpersepsies deur hierdie kragtige boek vierkant in die tande geskop word, want inderdaad word die leser oorspoel met een golf rooigety na die ander oor hoe lede van  die SAKP op grootliks sinistere wyse die hoogste vlakke van die ANC-leierskap geïnfiltreer en oorgeneem het.

Erkenning: https://www.abebooks.com/first-edition/Rivonia-Masker-af-Lauritz-Strydom-Voortrekkerpers/22797043183/bd

Hierdie boek is natuurlik nie die eerste oor die onderwerp nie. ’n Hele tuisnywerheid geskrifte oor kommunistiese invloede op die ANC en ander anti-apartheidsbewegings bestaan. Soos met enige bydraes oor ’n spesifieke onderwerp sou mens hulle op ’n skaal kon plaas van die afgryslik swak Rivonia – masker af! deur Lauritz Strydom aan die een uiterste, en aan die ander uiterste wat gehalte betref, twee werke deur ernstige historici: Irina Filatova se The hidden thread: Russia and South Africa in the Soviet era en Stephen Ellis en Tsepo Sechaba se Comrades against apartheid: the ANC and the South African Communist Party in exile. Daar is ’n wye verskeidenheid ander outeurs wie se pennevrugte êrens tussen die uiterstes op hierdie gehalteskaal val.

Leopold Scholtz geniet verskeie voordele bo hierdie skrywers. As hoogs bekwame joernalis skryf hy skerp en toeganklik. Mens verstaan wat hy bedoel, en hy stel sy punt op duidelike wyse. Die boek lees dus lekker, want dit vloei beter as soveel van die ander boeke oor die onderwerp.

Erkenning: https://cdn.shopify.com/s/files/1/0265/3182/3662/products/HiddenThread_800x.jpg?v=1589309282

Voorts is Scholtz ’n bewese, gerespekteerde en bedrewe historikus wat reeds gesaghebbende werke oor ’n verskeidenheid onderwerpe in sy skrywersknapsak het. Dit gaan meestal in ’n mindere of meerdere mate oor konflikgeskiedenis met ’n element van die militêre daarin, sodat diegene met ’n belangstelling in die Anglo-Boereoorlog (Tweede Vryheidsoorlog / Suid-Afrikaanse Oorlog) en die Angolese Grensoorlog byvoorbeeld goed bekend behoort te wees met Scholtz se bydrae tot die geskiedskrywing.

..........
Wat ek beskou as Scholtz se twee sterkste punte as historikus is in hierdie boek duidelik en rigtend, terwyl dit wat ek as sy swakste punt beskou, ook nie agterweë bly nie. Sy sterkste punte is sy reeds besproke vloeiende skryfstyl, en die deeglikheid van sy navorsing wat geskrewe bronne van allerlei en uiteenlopende aard betref. Sy groot tekortkoming in hierdie boek is die algehele afwesigheid van persoonlike onderhoude met betrokkenes, waarvan sommige werklik baie toeganklik en dus beskikbaar is, veral in hierdie dae van aanlyn onderhoude.
............

Wat ek beskou as Scholtz se twee sterkste punte as historikus is in hierdie boek duidelik en rigtend, terwyl dit wat ek as sy swakste punt beskou, ook nie agterweë bly nie. Sy sterkste punte is sy reeds besproke vloeiende skryfstyl, en die deeglikheid van sy navorsing wat geskrewe bronne van allerlei en uiteenlopende aard betref. Sy groot tekortkoming in hierdie boek is die algehele afwesigheid van persoonlike onderhoude met betrokkenes, waarvan sommige werklik baie toeganklik en dus beskikbaar is, veral in hierdie dae van aanlyn onderhoude.

Erkenning: https://images-na.ssl-images-amazon.com/images/I/41S1Jvn9z-L._SX322_BO1,204,203,200_.jpg

Wat kennis en gebruik van omvattende primêre geskrewe bronne aanbetref, kan min mense by Scholtz kers vashou. Hy is ’n meester van die formele brongedrewe geskiedskrywing in die tradisie van Leopold von Ranke, na wie sy trotse vader, die ontslape koerantman en historikus GD Scholtz, hom by geboorte in 1948 vernoem het. Leopold Scholtz het ’n leeftyd van lees agter die blad. En lees vir navorsingsdoeleindes, argivaal of andersins, is ’n moeisame, tydrowende plesier – dit weet ons almal wat ons daarmee besig hou. Dit volg dan dat die ervare historikus gewoonlik al meer gelees het as die onervare een – nie noodwendig nie, maar logieserwys, want die meer ervare een het tog al meer tyd gehad.

Dit blyk uit hierdie boek. Wat primêre bronne betref, word gesaghebbend aangehaal uit gepubliseerde dokumente, periodieke publikasies, aanlyn dokumente en boeke, veral biografieë. Aan die kant van sekondêre bronne is boeke en artikels gebruik. Dit moes ’n liefdestaak van enorme omvang vereis het.

Wat Scholtz klinkklaar uit hierdie bronne bewys, is dat daar ’n besluit van die SAKP en sy voorganger, die KPSA (Kommunistiese Party van Suid-Afrika), was om die ANC te infiltreer. Die ANC, wat in sy eerste 15 bestaansjare náִ 1912 bepaald nie kommunisties was nie, se eerste (tydelike) ommeswaai na die kommunisme het in 1927 plaasgevind, toe die destydse ANC-leier, Josiah Gumede, en ander Moskou besoek het. Daar is hulle so ordentlik behandel vergeleke met wat hulle van wit mense in Suid-Afrika gewoond was dat Gumede na die destydse Sowjetunie as die “nuwe Jerusalem” verwys het. Vele swart Suid-Afrikaners wat oor die jare in hulle eie land neerbuigend hanteer is, het dieselfde respekvolle hanteringservaring van Suid-Afrikaanse en buitelandse kommuniste gehad en het, sekerlik begryplikerwys, ewe positief daarop gereageer.

Nadat die apartheidsregering van DF Malan die KPSA in 1950 verban het (en die KPSA se naam na die SAKP verander is), is die reeds hegte band tussen die ANC en die kommuniste, binnelands en internasionaal, verder versterk. Scholtz voer aan, en bewys uit die bronne onteenseglik, dat die SAKP en die internasionale kommunistiese magte se doel daarmee was om die ANC te beïnvloed om die internasionale kommunisme ter wille te wees. Dit word as ’n sinistere infiltrasie geteken omdat baie ANC-lede onbewus was van hierdie infiltrasie. Daar is sekerlik baie mense (en hierby sou ek my skaar) wat die feit dat deelname deur kommuniste aan organisasies daartoe sou lei dat hulle organisasies in ’n meer kommunistiese rigting sou laat neig ter uitbreiding van die internasionale kommunisme, allermins as verrassend sou ervaar – veral omdat dit die openlik verklaarde beleid van die kommunistiese magshebbers, en die openlike opdrag aan kommuniste, was om die kommunisme te alle tye te bevorder. Dis in elk geval ook ’n natuurlike handeling – as iemand wat poog om die liberalisme van Alan Paton uit te leef, sou ek hoop dat enige instelling waarby ek betrokke is, weet dat hulle daardie lewensbeskouing kry. Dis nie sinister nie, dis noodwendig. Dieselfde geld politici van ’n politieke party wat tot universiteite of media-instellings se bestuur verkies word. Die gevolge is noodwendig, en dis nooit ’n goeie idee nie, of die persone se bedoelings nou sinister was en is, of nie.

Dat lede en ondersteuners van politieke partye nie aldag weet wat hul leiers presies doen en ondersteun nie, is algemeen in alle partye, en gegewe die gedrag van baie politici oor partygrense heen, is dit dalk maar beter so!

Scholtz skenk wel aandag aan wat die ANC gesê het van hierdie opname van kommuniste aan eie boesem. Hulle het deurgaans daarop gewys dat hulle daarvan bewus is, maar dat dit hulle nie pla nie, want die kommuniste rig nie die ANC nie. Voorts het hulle aangetoon dat hulle alle hulp in hul bevrydingstryd sou aanvaar. Miskien het mens tans hiervoor ’n mate van simpatie, gegewe die penarie van Oekraïense leiers wat dalk ook nie van al hul donateurs en ondersteuners hou nie, maar alle donasies en steun teen ’n moorddadige opponent aanvaar.

Hulp aan die ANC het nou nie juis ingestroom van die kant van die kapitalistiese wêreld nie, terwyl die Sowjetunie (waartoe sowel Rusland as Oekraïne destyds behoort het) ruimskoots bygedra het tot die koffers van die ANC. Dit sal niemand wat die ANC ken, verras hoeveel van daardie geld gesteel, vermors en wanbestee is nie, en hoe ANC-lede mekaar gemartel en intern uitgemoor het in eiebelang nie. ’n Jakkals verander van hare, maar nie van snare nie, en ons ken hulle vandag nog so. ’n Groot deel van die boek word hieraan afgestaan – dis ’n litanie van reeds herhaaldelik geboekstaafde ANC-vergrype. Mens voel die boek verloor hier fokus, en dat die hoofargument daardeur op ’n syspoor beland. Dit sal egter enigeen met ’n behoefte daaraan om nogmaals te lees presies hoe sleg die ANC nou eintlik was, sekerlik groot vreugde verskaf om dit te doen. Die behandeling daarvan is voorwaar deeglik.

............
Voordat ons by die boek se groot tekortkoming kom (dit wat die boek nie doen nie), is daar twee dinge wat die boek wel doen wat jammer is. Die eerste is die klaarblyklike veronderstelling dat dit noodwendig die SAKP is wat die ANC geïnfiltreer het. Kan dit wees dat dit andersom was?
.............

Voordat ons by die boek se groot tekortkoming kom (dit wat die boek nie doen nie), is daar twee dinge wat die boek wel doen wat jammer is. Die eerste is die klaarblyklike veronderstelling dat dit noodwendig die SAKP is wat die ANC geïnfiltreer het. Kan dit wees dat dit andersom was? Dat die ANC die SAKP misbruik het as poort tot fondse? Enigeen wat al ooit ’n kongres van die ANC of SAKP bygewoon het, sal weet dat dieselfde ortodokse kommunistiese retoriek waarvan ANC-verwysings in hierdie boek deurspek is, steeds die stapel van uitsprake by sulke kongresse vorm. En voorts: dat dit niks beteken nie. Dit is die proletariaat wat ly weens die stelery, korrupsie en geweld van die ANC-leierskap. Dit was nog altyd. Die oneerlikes in die ANC het hul luste nog altyd laat botvier, en die ordentlike mense in die ANC het min tot niks gedoen nie om dit te keer. Die deler is steeds so sleg as die steler, ook in vandag se ANC (en ander leidende politieke partye!).

Die ANC se selfverryking en korrupsie is baie meer ortodoks kapitalisties as kommunisties. Is daar dus ’n vraag te vra of dit dalk die ANC is wat die SAKP misbruik het? Ek sou so reken, ja, veral omdat die ANC sedert bewindsaanvaarding in 1994 sekerlik die slegste vergrype van kapitalistiese eerder as die kommunistiese prototipe hul eie gemaak het. Ek weet eerlik nie wat die antwoord op so ’n vraag oor wie vir wie misbruik het sou wees nie, maar dis jammer die vraag word nie in die boek behandel nie.

............
Die ANC se selfverryking en korrupsie is baie meer ortodoks kapitalisties as kommunisties. Is daar dus ’n vraag te vra of dit dalk die ANC is wat die SAKP misbruik het? Ek sou so reken, ja, veral omdat die ANC sedert bewindsaanvaarding in 1994 sekerlik die slegste vergrype van kapitalistiese eerder as die kommunistiese prototipe hul eie gemaak het. Ek weet eerlik nie wat die antwoord op so ’n vraag oor wie vir wie misbruik het sou wees nie, maar dis jammer die vraag word nie in die boek behandel nie.
...............

Oor die tweede tekortkoming wat wel in die boek teenwoordig is, het ek ’n storietjie te vertel. Nie te lank gelede nie het ’n burgerlike organisasie ’n rolprent gemaak oor geweldsvergrype tydens die ANC se bevrydingstryd. By die Kaapse première van die produksie, wat omvattend, deeglik en tegnies goed was, het die vervaardigers onder meer ’n leidende liberale politikus wat geen ooghare hoegenaamd het of gehad het vir die ANC nie, genooi om ’n woordjie te spreek. Hy het tot sy ewige krediet afgewyk van sy voorbereide notas deur pertinent daarop te wys dat mens darem moet onthou – hééltyd moet onthou, nie net as nagedagte nie! – dat daardie stryd gegaan het teen die apartheidstelsel, soos gedien deur byvoorbeeld die veiligheidspolisie, wat self nie met die aanwending van byvoorbeeld marteling en moord onbekend was nie.

Terreur en bevryding het dieselfde magtige tekortkoming. Daar word maar hier en daar verwys na die onomstootlike feit dat die ANC die beleidsbesluit om tot gewapende stryd en terreur oor te gaan, geneem het eers nadat die apartheidsregering van HF Verwoerd dit deur die verbanning van die ANC (en andere) vanaf April 1960 onmoontlik gemaak het om wettig en vreedsaam met hul protes voort te gaan. Enigeen wat twyfel aan die mate waartoe Verwoerd, sy meelopers en opvolgers enige vreedsame, demokratiese swart weerstand of uiting van die voorkeur vir en bereiking van nierassige meerderheidstemreg sou onderdruk, moet asseblief die geskiedenis van die Transkeise verkiesing van 20 November 1963 baie, baie versigtig gaan lees voordat hulle hul monde onoordeelkundig uitspoel.

..............
Terreur en bevryding het dieselfde magtige tekortkoming. Daar word maar hier en daar verwys na die onomstootlike feit dat die ANC die beleidsbesluit om tot gewapende stryd en terreur oor te gaan, geneem het eers nadat die apartheidsregering van HF Verwoerd dit deur die verbanning van die ANC (en andere) vanaf April 1960 onmoontlik gemaak het om wettig en vreedsaam met hul protes voort te gaan.
...............

In hierdie boek is daar geen vergoeiliking van apartheid nie, maar tog ’n oorhelling na ’n simpatie met die Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte wat “nie oor hulle sou laat loop nie” of “dit nie daar sou laat nie” wanneer oorgrensaksies van die weermag byvoorbeeld ter sprake kom. Daar is hier en daar die toegewing dat die strewe na demokrasie as sulks reg, en die moorddadige verdrukking daarvan verkeerd was, maar nie genoegsaam nie. Verstaan my goed, ek is ’n pasifis, dus praat ek niemand goed nie. Maar die mate waartoe Scholtz die een kant roskam vergeleke met die ander, doen hom as wellewende en welmenende historikus en mens nie genoegsaam eer aan nie.

Die laaste belangrike tekortkoming is die algehele gebrek aan persoonlike onderhoude. Soveel van diegene wat by die verhouding tussen die SAKP en ANC tussen 1961 en 1990 betrokke was, leef nog en is baie praterig. Mens moet net vra, en met hulpmiddels soos Zoom en Teams maak dit nie saak in watter Delft jy jou bevind nie – die Wes-Kaapse of die Nederlandse een – iedereen is toeganklik vir ’n bietjie gesigtyd. Dit is ’n groot tekortkoming om jou in sulke omstandighede tot skriftelike bronne te beperk, want daar is ’n strakheid aan die geskrewe woord, en die geskrewe woord praat nie terug nie. Die geskewe woord kan homself nie verduidelik nie. Die geskrewe woord kan nie op ’n vraag dalk die antwoord verskaf oor wat in daardie geskrewe dokument weggelaat is nie, of watter tekortkoming ook al probeer verduidelik nie. Onderhoude maak geskiedenis baie minder strak en baie meer menslik. Dit wys soms op die grysheid van sake – en bring grysheid dan nie dalk wysheid nie? Ja, jy sal beslis pogings tot misleiding kry in onderhoude, en mense sal selfs feitefoute maak omdat hulle verkeerd onthou, maar onderhoude is noodsaaklik om die hoekigheid van skriftelike bronne so ’n bietjie af te vyl en die sekerhede van die outeur se veronderstellings te toets.

...........
Op die keper beskou is hierdie boek ’n belangrike siening van die kommunistiese invloede op die ANC. Dit is ’n deeglik nagevorste stuk werk met tekortkominge. Enigeen wat in hierdie tipe geskiedenis belangstel, sal die aankoop van hierdie boek die moeite werd vind, en geen behoorlike toekomstige bespreking van die onderwerp sal Terreur en bevryding kan ignoreer nie.
............

Op die keper beskou is hierdie boek ’n belangrike siening van die kommunistiese invloede op die ANC. Dit is ’n deeglik nagevorste stuk werk met tekortkominge. Enigeen wat in hierdie tipe geskiedenis belangstel, sal die aankoop van hierdie boek die moeite werd vind, en geen behoorlike toekomstige bespreking van die onderwerp sal Terreur en bevryding kan ignoreer nie. Die prysenswaardige aspekte van die boek, en die duidelike tekortkominge soos uiteengesit, is albei ten diepste aanwesig in die eindproduk, wat ’n ernstige en belangrike bydrae tot die debat is, maar beslis nie die laaste woord nie.

Jan-Jan Joubert is ’n politieke joernalis en skrywer wat tans aan ’n meestergraad in die geskiedenis werk.   

Hier is jou naaste tak van Bargain Books

As jy nie die boek sien nie, vra gerus die personeel om dit te bestel.

The post <em>Terreur en bevryding: Die ANC/SAKP, die kommunisme en geweld (1961–1990)</em> deur Leopold Scholtz: ’n LitNet Akademies-resensie-essay appeared first on LitNet.

LitNet: Die ander kant


Eilandaantekeninge

$
0
0

Gorée-eiland deur Gregor Rom, eie werk, CC BY-SA 4.0. | Breyten Breytenbach deur Izak de Vries

...
Dit is die oog wat luister. ’n Helder beskilderde boomskuit, glinsterend van ’n vlies nattigheid, kom land toe na ’n nag se diepseevissoek.
...

Terug in die paradys van soet verrottende tyd, opeens, skielik, asof niks intussen gebeur het nie. En tog – hoe  lank? – drie jaar? Waar is dit heen? Wat het daarvan geword? Was dit dan net ’n breuk in bewuste syn? Hoe kon ek so volkome vergeet het – tot die klere en skoene en boeke en whiskey in my kamers? Genoeg om sommer weer in die lewe hier, hierdie paradys, te stap asof niks intussen gebeur het nie. Miskien was jy nooit weg nie. Behalwe dat jy soos ’n lang verlore seun verwelkom word. Al die mense – jy onthou die gesigte, of liewer, dit kom weer terug – wat jou groet op jou naam, vra “depuis quand?” (sedert wanneer is jy weer hier?) en verneem, herhaaldelik, na die welstand van die familie. Hulle onthou ook die name van vrou en dogter. Waar was jy?

Hoe het jy kon vergeet van die verskriklike, klam hitte, die baobab-bome nou behang met swaar peule, die flambojante kleure van struik en rankplant en muur en vensterraam, die hobbelsteë, die eilanddonkie voor die karretjie swaar belaai met vullis, die pirogues in die baai, die louwarm water, die lieflike mense, die gewade, die guitigheid, die gelowe, die posture, die sit en die loop, die seuntjies wat sonder ophou agter die sokkerbal bly hardloop in die sanderige ooptes en uitbundige opmerkings kreet? Hoe het ek kon vergeet van die chili’s (roofvoëls) in hulle konsentriese sweefpatrone op die wind, die geitjies van alle denkbare kleure, die verflenterde straatkatte, die vlieë dié tyd van die jaar, die minuskule miertjies wat dreig om in jou rekenaar te beland en alle geheue te vernietig, die moutons (soos bokke hier genoem word)?  

Het jy werklik vergeet van die oomblikke van inkeer? Reg rondom word dit oral lig tegelykertyd, stil sodat die enkele vlieswolke baie hoog silwerig verkleur. ’n Man is besig om die klipstrandjie skoon te hark, iemand swem in die nog donker waters van die baai, net sy kop steek uit, ’n jong seun sit op die muur bo die inham, een knie opgetrek tot onder die ken en staar uit oor die grou water, ’n jong vrou met die effense briesie wat haar siklaamkleursluier skaam-mooi om die lyf laat vloei loop stadig, miskien het sy haar man verloor, ’n ouer vrou sit in ineengehoktheid verlore en staar na die kommetjie van haar hande waar haar vingers die krale in die gebedstring aftel, ’n man loop stadig, miskien nog beswymd van na-nag-drome, plastiekbekertjie wat hy tussen die uitspoeldetritus opgetel het in die hand, na waar die son rond en groot en oranjegeel opkom oor die see asof dit uit die dieptes styg, en nou afgeëts teen ’n palmboom se wuiwende takke – die man gaan staan, lig sy kop op, sprei sy arms wyd in die oermensgebaar van erkenning en aanbidding. Kraaie kom pik na wat daar nog te eet mag wees in die gruis. Nie stilte nie, want die see eggo ’n ruising, die nadenke van laasnag se gesprek met die lou wind, die maling, en die lig ruis byna geluidloos. Dit is die oog wat luister. ’n Helder beskilderde boomskuit, glinsterend van ’n vlies nattigheid, kom land toe na ’n nag se diepseevissoek. ’n Jong knaap in die pirogue, sy kop steek skaars bo die boordwand uit, is gretig om te wys hy weet reeds hoe om rats te spring wanneer die bodem teen die sand skuur. Die dag is op hande.

Le grand manitou, Fabrizio, is half verlam. Loop met moeite en ’n kierie. Stefano, ’n mede-Italianer getroud met ’n vrou uit Mali, is ’n besete visserman. Daar is geen see waar hy vandaan kom nie. Kuier daarom gereeld op Gorée en bly by sy vriend Fabrizio. Vandag gaan hulle uit in ’n pirogue, ’n stoel word met toue vasgewikkel op een van die vier eenpersoonbankies van die smal bootjie, Fabrizio sit soos ’n koning wat na ballingskap geneem of aan die see geoffer gaan word, Stefano het ’n rooi plastiekfluitjie aan ’n string om sy nek. Hulle het spaghetti met seestegels geëet in Keur Khadija – ’n koningsmaal afgespoel met Balulouane-witwyn – nou word die leë sea urchins saamgeneem in ’n plastiekemmer, dit gaan in die see gegooi word as aas vir die visse. Fabrizio (kyk strak voor hom uit sodat mens nie die weemoed moet sien nie): “Soon I shall go to the sea for the last time.” Vroeër het hy aan my gesê: “I go fishing one last time.” Sy vrou is dood aan kanker. ’n “Copine” pas hom nou op.

Seydou hou saam met my die verrigtinge dop, help die bootjie in die water kry. Hy vertel sy grootouers (Toucouleurs, Peuls, Serrers) het na die eiland gekom, kon nie swem nie, met skaap en bok, en hoe hulle soos slawe behandel is deur die Lebous, vissermense wat oor die eiland geheers het, die eiland was deur hulle gebruik om steenkool te brand en vis te droog. Nou is Seydou uitermate groots op sy troppie moutons, hulle testes hang swaar soos baobabpeule of vleesklokke tussen die bene, dit gee hom status. Hulle word aangehou in ’n kraaltjie teen die heuwel, maar hy bring hulle ook ten minste een keer ’n dag, gewoonlik teen skemertyd, af na die see om hulle een vir een te was.

*

Hoe verwerk mens, die mense, verdriet hier? Daar is die ansestrale “wete van bestaan-en-gaan” wat soos krale van waansyn aan ’n string geryg word en nie betekenis het van hoekom en daarom nie – maar dis nie kennis nie. “Kennis” is van die toubab, is van hulle wat apart is. Die saambaster weet van die vloei van saamword uit uiteenlopende bronne wat nooit ophou bloei uit die wond van verdwyn nie.

Ontstellend: Die seuntjie wat agter my aanloop en wanneer hy dink dat niemand anders ons sal hoor nie, sag na my roep om met die handjie in uitgestrekte gebaar te smeek vir ’n paar munte. En die volwasse bedelaar, nog steeds dieselfde al die jare, wat wanneer jy dit die minste verwag skielik daar is en ’n bakhand met enkele geldstukke laat sien in ’n stille pleidooi dat jy iets moet gee as toevoeging.

En die faux pas: Ek loop op pad terug na die Résidence agter ’n dogtertjie in die steeg. Sy moet seker so ’n vyf jaar oud wees, viets aangetrek soos ’n pop in haar kleurryke rokkie, hare gevleg in rye plat teen die kop. Sy moet uitermate bewus van my agter haar wees. Wanneer ek my iPad lig om ’n foto van haar te neem draai sy skielik om en wys ’n streng vingertjie na my: “Non!” sê sy baie ferm. Wat het gebeur? Is sy van kleins gewaarsku teen pedofiele, die impotente toubabs wat eiland toe kom om kinders te verlei? Of glo sy dat ek haar “beeld” gaan steel?

Ek probeer vermy die verkoopster van kleedstof wat my net nie wil laat gaan nie.

En wanneer ek ’n sandaal se sool laat vaslym, weet ek nie wat om die skoenmaker te betaal nie. Die prys word aan jou oorgelaat met die hoop dat dit op niks sal slaan nie. Wat jy ook gee sal altyd met ’n uitdrukking van gelate teleurstelling aanvaar word.

Ek weet nie meer hoe om Fabrizio te hanteer nie. Wanneer jy hom met skemering teëkom waar hy nie jou hulp wil hê nie en doelbewus bly voortskuifel op sy kierie om die dood te vergesel asof dit (sy, la mort) nog lewend is, en dit is, nooi hy jou saggies, byna teer, om na sy huis toe te kom, hy moet baie eensaam wees. Skielik het jy nie die moed nie. Maak ’n flou grappie van whiskey wat op my wag tuis. “Comme si entacher la réputation est plus grave que de détruire une vie.

Ek het ’n enkele hond gesien, maar ook net van ver.

*

Vlissingen (Vlissienge in Zeelands) op die eiland Walcheren was vir eeue lank die belangrikste tuishawe van die VSOC. (Die kolonies oorsee is nie gevestig in die naam van ’n imperiale ryk nie maar in terme van handel in slawe en speserye. Eers later word die handelstasies die nedersettings wat soos kankergewasse swamagtig sou uitbrei.) Maar dit was ook vroeër reeds ’n genoteerde hawe. Daar word beweer dat Ulysses tydens sy Odusseus-vaart daar sou aangedoen het. Dis waar Flushing in die Amerikaanse deelstaat New York sy naam vandaan kry.

Michiel Adriaanszoon de Ruyter (gebore 24 Maart 1607 te Vlissingen, in aksie oorlede 29 April 1676 in Syracuse, Italië) is begrawe in Amsterdam se Nieuwe Kerk en sy beeltenis, geskilder deur Ferdinand Bol, kan in die Rijksmuseum van Amsterdam gesien word. Sy tweede vrou se naam was Neeltje Engel en hulle tweede seun is met die voornaam Engel gedoop. Vir ’n tyd lank was De Ruyter, as luitenant-admiraal-generaal van die Verenigde Provinsie,s ook in bevel van die handelspos op Gorée-eiland. Sy verblyf daar staan in die teken van iets wat onverwags opgeteken is, naamlik die besoek van ’n Afrikaan, ’n jeugvriend, met wie hy saam gespeel het in sy geboortedorp. Die Afrikaan, toe so ’n geskatte 60 jaar oud, se naam (soos gesê) was Jan Kompany. Hy het Hollands en “Platduits” vlot gepraat (Platduits hier verwys na Zeelands oftewel Zeeuws – “much used in Goeree-Overvlakkee and along the Flemish coast, also in Ghent and Kortrijk: it may be the equivalent of Flemish”) en het na berig word al die brûe en kaaie en strate in Vlissingen geken en kon hulle opnoem. Hy het baie toegeneentheid vir die Hollanders gehad en hulle het hom waardeer. Afrikane van die kusstreek het trouens goed met die Hollandse handelslui oor die weg gekom maar kon die Engelse nie verdra nie. Laasgenoemdes se terugslae en uiteindelik aftog het almal verbly.

In die Amsterdamse Museum is daar ’n skildery gemaak deur Johannes Hinderikus Egenberger wat die herontmoeting van die oudslaaf Jan Kompany en Michiel de Ruyter aan boord van laasgenoemde se skip in die baai van Gorée geanker, uitbeeld. ’n Mens hoop die vlae het gewapper en die drank het mildelik gevloei. Gerard  Brandt het dit alles neergeskryf.

Jy moet nooit toelaat dat die musiek sterf nie. “Dis nie myne nie, dis nie joune nie / dis annerman se wind wat ons oor stry.” En wind, as vlag, is die soom van drome.

Maar waar sou Jan Kompanjie vandaan gekom het? En hoe beland hy – onverwags – op Gorée? Afrikaans, so word gesê, as Oorlams en Flytaal, is een van die Kreoolse tale met ’n sterk Zeelandse (Zeeuwse) agtergrond. Ander Afrika-tale wat ook ’n invloed gehad het was Berbice, Skepi en Neger-Hollands. Berbice-Hollands van Guiana word tot vandag toe gepraat.

Dit vat baie stuifmeel om ’n bietjie heuning te maak. Moet dus nie kwaad word indien die by af en toe steek nie – dink eerder aan die taai lekkerte van die koekstroop.           

Lees ook:

‘Imagine Africa’. Gorée-instituut voor democratie, ontwikkeling en cultuur in Afrika (1992-2022)

Om Afrika te verbeel: Brugfuncties van Breytenbach en Gorée Instituut

The representation of “imagined Africas” in the poetry of Breyten Breytenbach from 1984–2014

Breytenbach op 80: Perspektiewe | perspectieven op Breytenbach – Alwyn Roux en Johan Reijmerink

Unisa-seminaar (Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap): VisionKeepers-projek

The post Eilandaantekeninge appeared first on LitNet.

‘Imagine Africa’. Gorée-instituut voor democratie, ontwikkeling en cultuur in Afrika (1992-2022)

$
0
0

Het eiland Gorée door Gregor Rom, eigen werk, CC BY-SA 4.0. | Yves T'Sjoen door Izak de Vries

...
Nu het instituut dertig jaar actief is, is het tijd voor een nieuw élan. Gesprekken zijn momenteel gaande, niet toevallig is Breytenbach de aanstichter van initiatieven die voor een verfrissende dynamiek zullen zorgen.
...

In juni 2022 bestaat het Gorée-instituut (GORIN) precies dertig jaar. De pan-Afrikaanse organisatie, Centre pour la Démocratie, le Développement et la Culture en Afrique, is opgericht met als doelstelling “de contribuer à la mise en place de sociétés paisibles, justes et autosuffisantes en Afrique, de renforcer le dialogue politique pour la résolution pacifique des conflits, de contribuer à la consolidation des processus démocratiques et des institutions, et d’encourager la créativité artistique, sociale et économique.” In 1987 zijn de eerste stappen gezet die hebben geleid tot de oprichting van het befaamde instituut, onder anderen door Thabo Mbeki, Alfred Nzo, Steve Tshwete, Mac Maharaj, Pallo Jordan, Kader Asmal, Bridget Mabandla, Essop Pahad en Barbara Masekela, Breyten Breytenbach, Frederik van Zyl Slabbert en een groep progressieve Zuid-Afrikanen in de diaspora, toen in Dakar gesprekken zijn gevoerd met het ANC, in Zuid-Afrika onder apartheid een verboden partij, over politieke transitie. In februari 1990 kwam Nelson Mandela vrij en op 27 april 1994 vonden de eerste democratische verkiezingen plaats. De toenmalige Senegalese president Abdou Diouf nam eind jaren tachtig het initiatief voor de conferentie van Dakar, hierin gesteund door Danielle Mitterand namens La Fondation France-Libertés.

Nieuw initiatief

Nu het instituut dertig jaar actief is, is het tijd voor een nieuw élan. Gesprekken zijn momenteel gaande, niet toevallig is Breytenbach de aanstichter van initiatieven die voor een verfrissende dynamiek zullen zorgen. Namen worden genoemd, fondsen verzameld, er worden namen genoemd van representatieve deelnemers. Momenteel respecteer ik de confidentialiteit hieromtrent maar spreek vanuit Europa mijn onvoorwaardelijke steun uit. In een gesprek benadrukt Breytenbach dat de werking niet uitsluitend gericht is op West-Afrika, of meer specifiek Senegal, maar het hele Afrikaanse continent bestrijkt. De lijn die destijds vanuit Zuid-Afrika is gelegd, de kiem van de institutie – ter voorbereiding van de politieke transitie – moet hoe dan ook gerespecteerd blijven. Uit onze gesprekken over Gorée-instituut en op basis van de eiland-fragmenten in bijvoorbeeld Woordvogel (A veil of footsteps), onderdeel van The Middle World Quartet, kan ik het gevolg trekken dat nu meer dan ooit, na en tijdens alle politieke en culturele omwentelingen in Afrika (zoals tijdens de pandemie), nieuwe impulsen dringend nodig zijn. Tijd voor een revitalisering. Dr. Alwyn Roux en ik kijken uit naar een seminarie dat hopelijk later dit jaar plaatsvindt en waar wij het gezamenlijk onderzoek (VisionKeeper-project Unisa) zullen presenteren naar de historiek van het Gorée-instituut en de rol van Breytenbach in de samenwerkingsprocessen die het sinds dertig jaar op gang brengt. Breytenbach was lange tijd verantwoordelijk voor de culturele aangelegenheden. Zo was hij initiatiefnemer van de poëziekaravaan die van Dakar tot Timboektoe trok.

Doelstelling

Op de website van het Gorée-instituut is te lezen dat de organisatie “réalise sa mission par la recherche, la facilitation et l’intervention, et travaille en étroite collaboration avec les instances régionales et sous régionales africaines, les organisations de la société civile africaine et les citoyens africains”. Naast maatschappelijke, economische en politieke onderwerpen is ook ruime aandacht voor cultuur en kunst, voor de facilitering van wetenschappelijk onderzoek. Bekend is de “karavaan van de verbeelding” (Jan Kees van de Werk, De karavaan van de verbeelding. Van Gorée naar Timboektoe, 2000) en Afrikaanse kunstenaars op het continent dichter bij elkaar bracht.

Goeree – L’Ile des Esclaves

Het eiland Gorée, gelegen voor de kust van Dakar, staat bekend als het slaveneiland. Het was eeuwenlang in wisselende handen van Portugese, Franse, Britse en Nederlandse kolonisatoren. Ik lees er uit de bibliotheek van Breytenbach momenteel enkele studies en kronieken over. Als eigendom van de Verenigde West-Indische Compagnie fungeerde L’Ile des Esclaves als doorgangsplek voor uitvoer van slaven naar Zuid-Amerika en de Verenigde Staten. Guy Thilmans schref er een historische studie over die hier op mijn werktafel ligt: La grande batterie de Gorée. Recherches archéologiques et historiques (Éditions du Musée historique du Sénégal, Gorée, 2006). Gorée staat symbool voor de onderdrukking, economische uitbuiting, de terreur van de slavenhandel, als dusdanig een lieu de mémoire in West-Afrika waar niet toevallig – onder meer dankzij de investering van de Hongaarse zakenman George Soros – het vredes- en onderzoeksinstituut is gevestigd. Breytenbach was gedurende acht jaar “executive director” van de culturele afdeling (2002-2010) die opereert onder het motto “Imagine Africa”. Over die passage publiceerde ik samen met mijn collega Alwyn Roux een uitgebreide bijdrage in Tydskrif vir Afrikaans en Nederlands (2019, de bijdrage is beschikbaar op verzoek). In 1996 tekende Geert Buelens op in Poëziekrant: “Een belangrijke bijdrage tot [het] zelfbewustzijn kan volgens [Breytenbach] geleverd worden door kunstenaars. Hij oppert dat vijftig schrijvers opdracht zouden moeten krijgen om het zwarte continent opnieuw uit te vinden door het te beschrijven, om het ‘terug aan de mensen te geven in hun eigen taal’. Als mede-oprichter van het Gorée Institute / Centre for democracy, development and culture op het vroegere slaveneiland Gorée vlak voor de kust van Senegal heeft Breytenbach alvast zelf een aanzet gegeven. Het instituut streeft ernaar om Afrikaanse intellectuelen met elkaar in contact te brengen en de democratie op het continent te bevorderen”. Enkele maanden geleden was Breytenbach er na lange tijd weer op bezoek en tekende reisnotities op, deelde zijn bekommernis. Hij schreef over verval, inertie zelfs, nood aan plannen. Want het fundament is er, de drukpersen zijn alleen in onbruik geraakt en wachten op nieuwe projecten. De viering van dertig jaar Gorée-instituut en het maatschappelijk debat over dekolonisering zijn aanleiding om hierover met Breyten Woordvogel in gesprek te treden.

Bevordering van democratie en saamspraak

Le Gorée Institute, “maison pour la démocratie”, is een organisatie die het debat over mens en maatschappij op het Afrikaanse continent bevordert. Vandaag wordt in de VS, in Europa en in Afrika het gesprek gevoerd over dekolonisatie, aangewakkerd door de Black Lives Matter-beweging, over de mentaal en fysiek tastbare gevolgen van eeuwenlange kolonisatie van autochtone volkeren door imperialistische Europese mogendheden: Leopold II en België in Congo, de Nederlanders en de Britten in Zuid-Afrika, de Portugese bezetting van Gorée, de koloniale geschiedenis van Afrika, Zuid-Amerika en Azië die tot in het heden sporen nalaat. Het is de bottomline van Alle problemen begonnen met Van Riebeeck. Wat Nederlanders niet weten over hun rol in Zuid-Afrika (Podium, Amsterdam, 2021) door de Nederlandse journalist Niels Posthumus: “Veel van Zuid-Afrika’s huidige kernproblemen – het racisme, de structurele armoede onder de meerderheid van de zwarte bevolking, de ongelijke verdeling van grondbezit langs raciale lijnen, de historische trauma’s veroorzaakt door koloniale onderdrukking en apartheidsgeweld – zijn terug te voeren op de komst van Van Riebeeck”.

In de postkoloniale periode, sinds 1960 in Senegal en Gorée, blijven westerse (“witte”) denkpatronen bepalend voor onze kijk op Afrika en bij uitbreiding op continenten, culturen en volkeren die eeuwenlang zijn onderdrukt, economisch uitgebuit, fysiek en geestelijk mishandeld. Sinds jaren worden standbeelden en andere herinneringsbeelden van koloniale onderdrukkers omvergeworpen, eerst Cecil Rhodes in Kaapstad (#RhodesMustFall, de dekoloniseringsbeweging aan UCT), later Leopold II in België. Een recente discussie over het activistisch verwijderen van beelden en opschriften, ook de dekolonisatie van taal en gebruiken, van onze voorstellingswijze van het verleden, laat een spagaat zien tussen kunstenaars en academici. Waar sommige wetenschappers het gesprek voeren tot een bepaalde grens, oproepen om het verhaal grondig te herdenken en opnieuw te vertellen, breken kunstenaars door die grens en trachten op een creatieve en verbeeldingsrijke manier met de relicten of ingesleten verhalen van de (post)koloniale geschiedenis om te gaan. Academici en universitaire instellingen, die weliswaar bereid zijn de oproep tot dekolonisering ter harte te nemen en het debat in alle openheid te voeren, gaan wellicht op krampachtige wijze om met het debat. Er zijn redenen voor te bedenken, zoals de huidige financiering van academische instellingen, economische belangen, contacten met de bedrijfswereld.

Gaan kunstenaars, zoals verenigd in het pan-Afrikaans instituut, inderdaad op een veeleer productieve en creatieve manier om met (post)koloniale geschiedenis? Misschien niet door in de publieke ruimte tekens van dat verleden te elimineren – er wordt gesproken over “cancelcultuur” – maar door op een vindingrijke, maatschappij-betrokken manier hiermee om te gaan en de geschiedenis een plaats te geven?

Taal

Een kwestie die hiermee verband houdt is taal. Indien we ervan uitgaan dat taal ideologisch bepaald is en dat denkbeelden worden overgedragen in de wijze waarop we taal hanteren, of ons toe-eigenen, moet ook het taalgebruik kritisch worden geëvalueerd. De spreker articuleert vanuit een etnisch-culturele, maatschappelijk-politieke achtergrond en communiceert (al dan niet bewust) een ideologische kijk op mens en wereld. Zonder expliciet een politiek discours te produceren, is in taal een visie op de wereld en haar geschiedenis geïmpliceerd. Activisten, die vaak ten onrechte want zeer veralgemenend tot de “woke”-gemeenschap worden gerekend (een amalgaam van kritische denkers en activisten die we absoluut niet over dezelfde kam kunnen scheren), roepen op om naast onze bibliotheken, de geschiedverhalen, ook de literaire canon, het academisch discours ook het taalgebruik te deconstrueren, in ieder geval te dekoloniseren. Zorgt een algemeen aanvaard taalgebruik voor een bestendiging van maatschappelijke posities, een sociaal-ideologisch discours? En moeten we ons er daarom méér van bewust zijn wat geïmpliceerd is in elke speech act?

Nog een keer: breek open die canon! Alle denkbeelden die erin bestorven liggen

In de geest van Gorée-instituut en in het licht van de dekoloniseringsbeweging is het van belang de westerse canon, eurocentrisch georiënteerd, open te breken. Opmerkelijk is dat Afrikaanse filosofie en een complex concept zoals “ubuntu” aan Europese en Amerikaanse universiteiten nauwelijks aandacht krijgen. Oosterse, Zuid-Amerikaanse of Afrikaanse denkbeelden, zoals over literatuur, krijgen aan westerse universiteiten weinig ruimte. In diverse cultuurgemeenschappen bestaan uiteenlopende opvattingen van literatuur (“niet-westers” is een grove veralgemening, net als “westers”): wat als literatuur wordt beschouwd, de concepten die we hanteren, is afhankelijk van het perspectief zeer uiteenlopend. We hebben nood aan meer diversiteit, een inclusievere visie op literatuur en cultuur. We zitten vaak vast in of houden halsstarrig vast, in onze zoektocht naar houvast en weten, aan een westerse blik. Met die blik is misschien op zich niets verkeerd, maar indien de focus beperkend is, exclusief en dus de facto op uitsluiting gericht, ja, indien we blijven vastklampen aan een zichzelf celebrerende monocultuur (“white supremacy”) die wellicht comfortabel aanvoelt maar het in genen dele is, dan is daar iets grondig verkeerd mee. Ik denk aan het motto in Njabulo Ndebeles The Cry of Winnie Mandela (2003), dat ik hier voor mijn colleges over (post)koloniale letterkunde en processen van dekolonisering gebruik: “For Sara Baartman, who endured the horrors of European eyes, was desecrated beyond her death, and finally returned home, to rest”. De hoogleraar Ndebele verzorgde in april 2021 de #RhodesMustFall Scholarship Public Lecture aan de Universiteit van Kaapstad.

Treed uit die voor zovelen oncomfortabele particuliere comfortzone, ben je bewust van onmiskenbare privileges (zoals proactief geformuleerd in een opiniestuk door Aya Sabi in De Morgen, 18 oktober 2021), stap af van stereotyperingen: we horen het elke dag en moeten luisteren, ernaar handelen. Het discours krijgt soms een moraliserende dimensie, zoals uit voorgaande frasen mag blijken, zeker uit de mond van een Europees academicus verbonden aan een universiteit in het hart van Europa. Is dat dekoloniseren? Ja, wat wordt ermee nagestreefd? Handelen – wie handelt? Is de term voldoende adequaat: “dekolonisatie”? De definitie staat niet vast, de terminologie is diffuus. Nadia Nsayi schrijf er in Dochter van de dekolonisatie (2020) inspirerende passages over. s het niet vooral een kwestie van samen- en tegenspraak, het voeren van een tegensprekelijk debat, een open gesprek?

Op de website van het Gorée-instuut lees ik deze behartigenswaardige visietekst: “Cette mission nécessite notamment l’élaboration de nouveaux paradigmes, l’élargissement des réseaux de personnes et d’institutions, l’optimisation des ressources humaines existantes sur le continent”. Is dat niet het streven dat we voor ogen houden?

Met dank aan Dr. Alwyn Roux en het VisionKeepers-programma (Geesteswetenschappen) van Unisa. De tekst is een voorpublicatie uit het essayboek Verkleurde plekken (2022) met tweespraken over dekolonisering, literatuur en maatschappij.

Lees ook:

Eilandaantekeninge

Om Afrika te verbeel: Brugfuncties van Breytenbach en Gorée Instituut

The representation of “imagined Africas” in the poetry of Breyten Breytenbach from 1984–2014

Breytenbach op 80: Perspektiewe | perspectieven op Breytenbach – Alwyn Roux en Johan Reijmerink

Unisa-seminaar (Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap): VisionKeepers-projek

The post ‘Imagine Africa’. Gorée-instituut voor democratie, ontwikkeling en cultuur in Afrika (1992-2022) appeared first on LitNet.

Elders gesien: ’n Beeld van sosiaal-religieuse verskuiwings van die afgelope jare

$
0
0

Anne-Marie Mischke skryf op Facebook:

Solank ek Mail & Guardian kan onthou, verskyn sy God-uitgawe elke jaar die Donderdag voor Goeie Vrydag op straat. Deur die jare het dit nog altyd weldeurdagte artikels oor religie bevat, nie net oor die Christelike godsdiens nie. Feitelike artikels, oor die stand van sake en artikels met ’n filosofiese en teologiese grondslag. Ek dink ek het dit ’n paar jaar misgeloop, met dié dat ek ’n ad hoc aanlynleser van M&G geword het, maar vanoggend lê vanjaar se uitgawe, kerklik pers met die opskrif GOD in groot wit letters, so opvallend bokant die Sunday Times dat ek dit nie kan miskyk nie. Weer eens, soos die Engels sê, “a good read”.

Die eerste paar artikels is meer feitelik as besinnend van aard en is aan kontemporêre kwessies gewy, en dis wat my interesseer: dit gee ’n beeld van sosiaal-religieuse verskuiwings van die afgelope jare.

  • Die rol van millennium-sangomas in die swart gemeenskap, byvoorbeeld. (Terloops: hierdie jong mense verwys na die voorvadergeeste as “the underground gang”).
  • Ook: Jesus se betekenis vir die jeug. (Hulle “unfriend” Hom as hy nie aan hul verwagtinge voldoen nie.)
  • En: Sommige fundamentalistiese Christene se omhelsing van samesweringsteorieë en moderne “profesieë”.
  • En: Die kerke en LGTBTQ+. (Die meeste is nog in die donker eeue vasgevang daaroor, en as julle dink die NG Kerk het nog nie die lig gesien nie, is die helfte julle nog nie vertel nie. Dit gaan erg in baie ander kerke.)
  • En: Die onortodokse “Doom”-profete en diesulkes.
  • Ook: God en die omgewing.

Sowaar ’n soort dwarssnit van die samelewing.

In die besinnende deel is daar ’n artikel oor Judaïsme en een oor die Boeddhistiese humanisme. Soos Paddy Harper op die hoofartikelblad sê: “We all find God in different places. En dan Drew Forrester oor Paulus. Oeps! Hy trap sekerlik op ’n  hele klomp gevoelige tone. Daar is baie van ons wat ongemaklik rondskuif oor Paulus (die grondlegger van die Christelike teologie) en ander vir wie hy feitelik onaantasbaar is as pilaar van die Christologie. Hy kom nie goed uit hierdie artikel nie. Glad nie goed nie. (Ek wonder of jy dit gelees het, Sakkie Spangenberg?).

Nou-ja, vir sommige sal hierdie M&G nie tot stigting dien nie. Ander sal dit hoogs stimulerend vind.

Lees ook:

Where is your happy place?

Reguit met Robinson: ’n Zoom-gesprek met Sakkie Spangenberg

Resensie van Ben du Toit se God Is daar ’n ander antwoord?

LitNet Akademies Weerdink: Trump, Palestina en Israel

Kritiese besinnings oor die Israelse eiendomsaansprake op Palestina

The post Elders gesien: ’n Beeld van sosiaal-religieuse verskuiwings van die afgelope jare appeared first on LitNet.

Elders gesien: Afrikaans is nie ’n weggooitaal nie

$
0
0

Danie van Wyk skryf op 12 April 2022 op Facebook:

"We came, we saw, we conquered."

Afrikaans is ’n inheemse taal, Afrikaans is ’n nasionale bate, Afrikaans is nie ’n weggooitaal nie. “Dala Afrikaans!” is van die slagspreuke wat vandag in Pretoria se strate weergalm het.

DAK Netwerk het opgeruk na die kantoor van die minister van hoër onderwys en opleiding,  dr Blade Nzimande, waar ons versoekskrif aan hom oorhandig is in die persoon van Fundiswa Sotenjwa: Director Stakeholder Engagement.

Ons het dit gedoen omdat hy DAK Netwerk se versoek ignoreer en ook omdat hy hy nie gereageer het nie op die dokument wat reeds in Augustus 2021 aan hom gestuur is, waarin volledig verduidelik is waarom Afrikaans ’n inheemse taal is.

Ons het ons oproep tot hom herhaal vandag en hoop dat hy gehoor sal gee. Indien nie, sal ons tot die oortreffende stap oorgaan.

"Ons kook nie sag nie", soos die mense van Oudtshoorn sal sê.

Ons versoek dat hy ons sal respekteer en steeds sy belofte tot ’n oudiënsie met DAK sal nakom. Tyd sal egter leer ...

Melene Rossouw, Fatima Abdool, David Jantjies, Anthony Wilson, Petro L M Gordon, Willem Fransman, Benjamin Lawrence en vele ander – baie dankie vir julle ondersteuning.

The post Elders gesien: Afrikaans is nie ’n weggooitaal nie appeared first on LitNet.

Persverklaring: Wenners van die 2022-UJ-debuutprys en die 2022-UJ-prys bekend

$
0
0

Die wenners van die 2022 UJ-debuutprys en die 2022 UJ-prys is pas bekend gemaak. Altesaam 86 boeke in alle genres in Afrikaans wat in 2021 verskyn het, het meegeding om dié twee pryse.

Die 2022 UJ-debuutprys word vanjaar gedeel deur Ashwin Arendse vir Swatland (Kwela) en Frederik de Jager vir Man op ’n fiets êrens heen (Protea).

Die 2022 UJ-prys is toegeken aan SJ Naudé vir sy bundel kortverhale Dol heuning (Umuzi).

Arendse is ’n digter, akteur en dramaturg. Hy het grootgeword op Malmesbury en ná skool drama studeer aan die Universiteit Stellenbosch. In 2020 het hy ’n meestersgraad in kreatiewe skryfkuns met die fokus op Kaaps aan Rhodes Universiteit behaal.

Swatland is deur die beoordelaars beskryf as ’n bundel waarmee Arendse sy eie stem dik maak en met ’n eiesoortige benadering die Kaapse milieu wyer oopbreek om ’n beduidende en toonaangewende bydrae te maak. “Sy verse is dringend en onsentimenteel. Sosio-politiese kwessies soos identiteit, rassisme en seksisme asook sosio-ekonomiese vraagstukke rondom die klassestryd en die groot ekonomiese gaping wat dit perpetueer kom in Arendse se poësie aan die bod.”

Daarby sluit Arendse uit ’n persoonlike perspektief ook aan by die groter diskoers oor manlikheid in die Afrikaanse poësie, en manlikheid aan die hand van weerloosheid.

De Jager was taalonderwyser, redakteur en uitgewer van ’n groot aantal bekroonde skrywers. Tussendeur was hy artikelskrywer, resensent en vervaardiger van dokumentêre TV-programme. Hy is betrokke by skryfskole, in Suid-Afrika en op die eiland Lesbos waar hy woon.

In De Jager se bundel kort kortverhale, Man op ’n fiets êrens heen, kom die menslike kondisie deurgaans aan bod, met fyn waarnemings oor die politiek rondom identiteitskonstruksie in ’n vinnig veranderende wêreld, hoe dit plek vind in die kompleksiteite van menseverhoudings, en hoe dit uiteindelik vermoeilik word deur die mens se konstante gejaag en gesoek na meer as wat hy voor hom sien. Die beoordelaars het De Jager geloof vir die sy seggingskrag en taalvaardigheid, vir sy rypheid, beresenheid en belesenheid. “Behalwe alles anders is die skrywer ’n fyn, fyn humoris wat ’n mens laat skater.”

Naudé is die skrywer van Alfabet van die voëls en Die derde spoel. Die UJ-debuutprys is in 2012 aan hom toegeken vir Alfabet van die voëls en die UJ-prys in 2018 vir Die derde spoel. Laasgenoemde is in 2019 met die Hertzogprys bekroon. Naudé het aan die Universiteit van Cambridge en die Columbia-regskool studeer. Ná jare in New York en Londen woon hy tans in Kaapstad.

Naudé se bundel kortverhale Dol heuning is deur die beoordelaars beskryf as ’n aanduiding van Naudé se ongelooflike tegniese bekwaamheid en algehele vakmanskap. “Hoewel elke sin, elke paragraaf van die uiterste strukturele beheer getuig, beteken dit nie dat die taalgebruik koud en klinies is nie. Die prosa in Dol heuning is liries, soepel en by tye poëties; met elke kortverhaal wat voorsien is van sy eie delikate, tóg leefbare atmosfeer.

“Met verrassende verhaalwendings en veelvoudige betekenismoontlikhede ontroer Naudé die leser. Deur sy genuanseerde verkenning van ’n wye spektrum emosies bied hy uiteindelik troos vir die onherbergsaamheid van vandag se wêreld, wat deurgaans in die bundel na vore kom. Elkeen van die verhale is kompleks, subtiel en gesofistikeerd en getuig van Naudé se meesterlike vakmanskap en taalgebruik.”

Die paneel beoordelaars vir die 2022 UJ-pryse vir Afrikaans was Frederick J Botha (SPU), Karen de Wet (UJ) – voorsitter, Sonja Loots (UK), Ryan Pedro, Marné Pienaar (UJ) en Jo Prins.          

Die pryse word in die tweede helfte van die jaar aan die wenners oorhandig op ’n gesamentlike geleentheid wat die Universiteit van Johannesburg se Kantoor vir Meertalige Taaldienste aanbied vir die wenners van al die UJ-pryse.

Lees ook:

Swatland deur Ashwin Arendse: ’n resensie

Swatland deur Ashwin Arendse: ’n onderhoud

Frederik de Jager: ’n Herd wat knetter met stories

Dol Heuning deur SJ Naudé – ’n lesersindruk

 

 

 

 

 

The post Persverklaring: Wenners van die 2022-UJ-debuutprys en die 2022-UJ-prys bekend appeared first on LitNet.

Viewing all 22111 articles
Browse latest View live
<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>