![]()
Die boek is hoofsaaklik geskryf vir die populêre mark en dit slaag as ’n voorbeeld van ’n teks wat op ’n interessante wyse breë algemene teoretiese beginsels aan die leser oordra.
Titel: Grit
Skrywer: Angela Duckworth
Uitgewer: Vermilion, Penguin
ISBN: 9781785040207
- Inleiding
Wat motiveer Zirk Botha om ’n soloroei-ekspedisie van Kaapstad na Rio de Janeiro aan te pak? Daar kan ’n wye spektrum verbandhoudende faktore met sy unieke poging wees, maar oor twee aspekte bestaan min twyfel: Hy moet beslis op ’n passievolle wyse ’n spesifieke doel nastreef en hy moet besonderse uithouvermoë aan die dag lê. Sy oorkoepelende lewensfilosofie sal waarskynlik elemente insluit soos vasbyt, deurdruk en nie tou opgooi nie. Dit is wat Angela Duckworth in haar boek met grit bedoel, en wat vir die doeleindes van hierdie artikel met "passievolle volharding" vertaal word.
Die situasie word egter meer kompleks indien Zirk Botha, nadat hy sy doel bereik het, belangstelling daarin sou verloor, en dan weer ’n volgende doel met volharding en selfdissipline nastreef. ’n Ander persoon kan ook in diepseeroei oor ’n lang tydperk belangstel, maar geen spesifieke doelwit stel nie en geen volhoubaarheid toon om ’n doel te bereik nie.
In die fisiese wetenskappe verwys breekkrag na die maksimum hoeveelheid krag wat op ’n voorwerp uitgeoefen kan word voordat dit breekpunt bereik en die voorwerp disintegreer. Die maksimum weerstand of breekpunt van ’n voorwerp word bepaal deur ’n strestoets (fatigue test). ’n Illustrasie word in foto 2 gegee. In die gedragswetenskappe speel beide liggaamlike en sielkundige faktore ’n deurslaggewende rol in menslike uithouvermoë en kom dit dus (soos in fisiese breekkrag) neer op dinamiese integrasie van ’n komplekse sisteem verbandhoudende veranderlikes.
- Inhoud van die boek
Die skrywer is ’n professor in sielkunde verbonde aan die Universiteit van Pennsilvanië. Haar navorsing het meer as 25 000 sitasies sedert 2016 opgelewer, en meer as 6 000 sitasies in 2020 alleen. Verskeie indekse wat ’n aanduiding gee van die skrywer se wetenskaplike produktiwiteit en impak, dui daarop dat sy ’n uitstaande akademikus is.
Die teikenleser van die boek (wat 440 bladsye beslaan) is enigeen wat sukses wil behaal, hetsy ouers, adolessente, studente, afrigters, sport- of besigheidslui. Die kerngedagte waarop gefokus word, is dat uitnemende prestasie nie noodwendig net aanleg of vermoë ten grondslag het nie, maar ook twee unieke persoonlikheidstrekke, naamlik passievolle doelwitnastrewing en volhoubaarheid.
In formele werksomgewings is die gemotiveerde werker met stabiele belangstellings gewoonlik sterk in aanvraag. Duckworth beklemtoon die belangrikheid daarvan om hierdie werkers vroegtydig te identifiseer en hul vaardighede verder te ontwikkel. Hierdie aspek kan as die essensie van die boek beskou word.
![]()
Strestoets in baksteenmuur. (Foto: die skrywer)
In die voorwoord van die boek bespreek Duckworth die aard van die gesinsverhoudings wat gedurende haar kinderjare in haar gesinsopset van toepassing was. Hier was sy voortdurend blootgestel aan opmerkings oor die belangrikheid van intellektuele vermoë en akademiese aanleg (talent). Sy verduidelik hoe haar eie kognitiewe vermoëns tuis dikwels onderskat is en toe sy op ’n latere tydstip die prestige- Amerikaanse McArthur-stipendium ontvang, is die "onreg" wat sy moes verduur, in ’n mate reggestel.
In hoofstuk 1 skyf sy oor haar ervaring by die West Point Militêre Akademie met die keuring en seleksie van kandidate. Die keuring word gebaseer op ’n totaaltelling vir elke kandidaat (Whole Candidate Score) wat die resultate van psigometriese instrumente soos die Amerikaanse Skolastiese Aanlegtoets (SAT) en Amerikaanse Universiteitstoelatingstoets (ACT) insluit. Op grond van haar navorsing oor die uitvalkoers van kadette by West Point het Duckworth tot die gevolgtrekking gekom dat akademiese mislukking veel eerder aan houdings- en motiveringsveranderlikes toeskryfbaar is as aan uitsluitlik kognitiewe faktore.
Die belangrikheid van werksetiek kom in hoofstuk 2 aan die beurt. Op grond van haar ervaring as ’n wiskunde-onderwyser het Duckworth tot die insig gekom dat akademiese oorprestasie die gevolg van blote harde werk kan wees. Hoë akademiese aanleg waarborg nie altyd ooreenstemmende hoë akademiese prestasie nie. Selfs al sou ’n statisties beduidende korrelasiekoëffisiënt (byvoorbeeld r =0,80) vir ’n steekproef universiteitstudente tussen ’n toets van intellektuele vermoë en gemiddelde akademiese prestasie verkry word, word slegs 64% (0,82)(100) van die variansie tussen die veranderlikes verklaar. 36% van die variansie bly steeds onverklaarbaar en kan gevolglik aan die invloed van nie-intellektuele veranderlikes toegeskryf word.
![]()
West Point Militêre Akademie. (Foto: Military.com)
Die skrywer maak in hoofstuk 3 ’n saak uit ten gunste van die poging of inspanning wat aangewend word om sukses te behaal. Met inspanning word vermoëns getransformeer tot vaardighede. Inspanning maak gevolglik ’n vaardigheid produktief.
Hierna volg hoofstukke oor die objektiewe meting van grit met behulp van die verkorte grit-selfassesseringskaal, en ’n verduideliking van die ontwikkelingstadia van passievolle volharding.
Afdeling 2 bestaan uit vier hoofstukke waarin die teoretiese begronding vir die konstruk grit bespreek word. Dit sluit vier fasette in, naamlik gefokuste belangstellings, bereidwilligheid om vaardighede herhaaldelik te oefen en te slyp, die ontwikkeling van ’n verbandhoudende en logiese visie, asook die handhawing van realistiese hoop as ’n kern-lewenswaarde.
Die boek word afgesluit met die toepassing van die grit-teorie op enkele lewensterreine. Dit sluit in ouer-kind-interaksie (parenting), deelname aan buitemuurse aktiwiteite, asook die skepping van ’n kultuur van harde werk en passievolle volharding in verskillende gemeenskappe en sosiale strukture soos koshuise, universiteite, skole en sportspanne.
- Enkele opmerkings oor die boek se inhoud
Geen bronnelys word aan die einde van die teks verskaf nie. ’n Bylae wat uit 63 bladsye bestaan, met 351 verduidelikende voetnotas, word wel aangebied. In hierdie bylae word aangedui uit watter bronne die inligting wat in die teks verskyn, verkry is.
Die lees van die boek sou aansienlik vergemaklik gewees het indien die ooreenstemmende nommers van die voetnotas ook in die teks verskyn het. Selfs ’n leser met grit gaan beslis tou opgooi tydens die kruiskontrolering van die inligting, omdat die proses eenvoudig veels te tydrowend is.
In elke hoofstuk word gebruik gemaak van verskillende opeenvolgende hoofgedagtes wat met behulp van aandagstrepe tussen die hoofgedagtes onderbreek word. In hoofstuk 1 is daar sewe sulke onderbrekings, en in hoofstuk 2 tien. Ter wille van kontinuïteit en ’n eenvoudiger integrasie van die hoofgedagtes in elke hoofstuk, sou van kant -opskrifte gebruik gemaak kon gewees het.
In die nawoord bespreek Duckworth die antwoorde op vrae wat dikwels opduik gedurende haar openbare voordragte, lesings en werksessies. Dit sluit vrae en antwoorde in soos: Watter implikasies hou die handhawing van ’n gebalanseerde lewenstyl wat werksverpligtinge en ontspanning betref in vir ’n persoonlike grit-ingesteldheid? Kan fluktuasies in ’n persoonlike grit-ingesteldheid onstaan (Can you lose grit)? Het sosio-ekonomiese statusverskille ’n impak op die ontwikkeling van ’n grit-ingesteldheid? Heelwat meer verbandhoudende vrae is natuurlik moontlik, soos: Watter impak sou fisieke gestremdhede op ’n grit-benadering tot sukses hê? Hoe standhoudend is ’n grit-ingesteldheid? Wat is die oorsake daarvan dat persone met aanvanklike hoë grit-tellings die eienskappe daarvan later verloor?
’n Aantal verwysings na ouer bronne en inligting kom in die teks voor. Daar word byvoorbeeld meer as een keer na die werk van Francis Galton, Charles Darwin en William James verwys. Ook na ’n studie by Harvard wat reeds in 1940 uitgevoer is, asook na Cox se werk van 1926 en John Watson se navorsing wat uit 1928 dateer. Op bl 256 word verwys na ’n studie wat 50 jaar gelede by Stanford-universiteit uitgevoer is. ’n Mens sou verwag het dat ’n onlangse teorie soos dié van Duckworth sover as moontlik op onlangse navorsingsbevindings gebou sou wees.
Wat die grit-skaal betref, word min inligting oor die normbepaling, geldigheid en betroubaarheid daarvan in die boek gegee. Die tien skaalitems is beslis vatbaar vir responssydigheid, hetsy positief (faking good) of negatief (faking bad). Diagramme soos dié op bl 100 behoort ook die standaardafwyking of die standaardmetingsfoute vir die datapunte in te sluit, sodat meer inligting uit die diagram afleibaar is.
Die vraag ontstaan ook of nog verdere etikette soos grit in die persoonlikheidsielkunde werklik ’n vastrapplek gaan kry, omdat persoonlikheidsielkunde welbekend is vir onnodige en oormatige etikettering. Ten einde etikettering aan bande te probeer lê is persoonlikheidsvraelyste soos die 16PF en Vyf-faktor-persoonlikheidsvraelys oor dekades ontwikkel en verfyn. Hierdie modelle maak dit moontlik om persoonlikheid in terme van enkele verbandhoudende dimensies te assesseer, en skakel fyner onderskeidings tot ’n groot mate uit. Daar bestaan ook aanduidings in die literatuur dat die konstruk grit ten volle integreerbaar is in die hiërargiese struktuur van die persoonlikheidstrek konsensieusheid (conscientiousness) soos dit deur die Vyf-faktor-vraelys gemeet word.
- Grit binne verskillende kontekste
Die konstruk passievolle volharding verteenwoordig verskillende betekenisse in verskillende kontekste. ’n Bepaalde konteks kan die suksesvolle uitvoering of bemeestering van ’n taak beïnvloed, soos uit onderstaande vyf eenvoudige voorbeelde blyk:
4.1 Die doel en aard van ’n taak, aktiwiteit of handeling
Die eienskap om doelgerig te volhard om sodoende sukses in ’n aktiwiteit te behaal, word beïnvloed deur verskillende faktore. Hierdie faktore sluit in die aard van die oorkoepelende doel wat nagestreef word, sowel as die aard van die spesifieke taak, aktiwiteit of handeling. Die volgende voorbeeld dien ter illustrasie.
Die oorkoepelende doel van ’n veertigjarige bergfietsryer kan byvoorbeeld wees om oefening te doen en sodoende algemene fiksheid te bevorder. Die spesifieke aktiwiteit wat nodig is om die oorkoepelende doel suksesvol te bereik, is om twee keer per week met ’n bergfiets teen ’n bepaalde helling uit te ry. Die kompleksiteit van die taak behoort dus gemiddeld tot moeilik vir die meeste bergfietsryers in hierdie ouderdomsgroep te wees. Die totale kumulatiewe duur van die aktiwiteit kan betreklik lank wees en sou oor ’n periode van 10 jaar of meer kon voortduur. Dié aktiwiteit vind onderbroke plaas (weekliks) en kan beskryf word as ’n minder komplekse aktiwiteit wat individueel uitgevoer word. In hierdie geval kan ’n rekteiken (stretch target; kyk Duckworth ble 144–8) vasgestel word as die geleidelike verbetering van die tyd wat dit neem om dié helling uit te ry totdat ’n plato van prestasie oor die jare heen bereik word.
In teenstelling met bg voorbeeld lê die suksesvolle uithouvermoë van ’n spesialisgroep rotsklimmers wat die Eigerpiek uitklim op ’n hoër grit-vlak as dié van die bergfietsryer. Die groep se oorkoepelende doel is om bestaande rekords te verbeter en/of om bekendheid te verwerf. Dit is ’n hoogs komplekse taak wat fisieke en psigiese uithouvermoë verg. Die duur is betreklik kort. Binne ’n paar dae word die Eiger op- en afgeklim afhangende van die weersomstandighede. Die aktiwiteit vind dus ononderbroke plaas, en word so vinnig as moontlik afgehandel. Dit is ’n aktiwiteit wat normaalweg ’n spanpoging verg, omdat suksesvolle soloklimme teen die Eiger die uitsondering eerder as die reël is.
In die geval van die Eigerklimmers is die daarstelling van ’n rekteiken veel meer kompleks, omdat die aktiwiteit hoogstens een of twee maal per jaar plaasvind en omdat weersomstandighede, begrotings en groepdinamika prestasieverbetering mbt die aktiwiteit beïnvloed.
Zirk Botha se roeipoging val ook in laasgenoemde kategorie.
Die tipe taak en die doelwit bepaal dus die intensiteit van fisieke en sielkundige uithouvermoë wat vereis word om die doel suksesvol te bereik. Hierdie soort besonderhede ontvang nie voldoende aandag in Duckworth se boek nie.
In teenstelling met die voorbeelde van die bergfietsryer en Eigerklimmers is die oorkoepelende doel van ’n student wat ’n voorgraadse kursus aan ’n bepaalde universiteit suksesvol volg, ’n behoefte om akademiese sukses te behaal, of om sy loopbaanontwikkeling te bevorder. Die spesifieke doelwit is gevolglik om ’n baccalaureusgraad binne die bestek van drie jaar te verwerf. Die aktiwiteit vereis in hoofsaak komplekse sielkundige uithouvermoë. Dit is ’n deurlopende en ononderbroke individuele taak wat binne ’n relatief kort periode (minimum drie jaar) afgehandel word. Die rekteikens van die student was om na-uurse ekstra klasse, sowel as ’n studiebegeleidingskursus by te woon om sodoende sy akademiese prestasievlak stapsgewys te verbeter.
4.2 Wysiging van doelwit
Suksesvolle uithouvermoë kan ook primêr deur ’n behoefte aan oorlewing gemotiveer wees. In die boek Endurance beskryf Alfred Lansing die Ernest Shackleton-ekspedisie na die Suidpool in 1914 en hoe die groep se houtskip geleidelik in die gevaarlike pak-ys van die Weddell-see vasval. Die aanvanklike doel van die ekspedisie was eksplorasie, ontdekking en internasionale roem. Nadat die skip geleidelik tot ’n punt van disintegrasie gekom het, was die bemanning uitgelewer aan hul eie oorlewing. Hulle moes gevolglik uitsonderlike fisieke en sielkundige uithouvermoë aan die dag lê, omdat hul aanvanklike primêre doel noodgedwonge van die avontuur van ’n ontdekkingsreis en roem na liggaamlike en psigiese oorlewing verskuif het.
4.3 Onrealistiese doelwit-nastrewing
Passievolle volharding en doelnastrewing kan onder sekere omstandighede goeie dividende oplewer. Indien die doel egter onrealisties of onhaalbaar word, behoort rooi ligte onmiddellik te begin flikker. ’n Goeie illustrasie van hierdie punt is die "bittereinder"-verskynsel gedurende die finale fase van die Anglo-Boereoorlog. In hierdie geval het die gevolge van passievolle uithouvermoë ongelukkig uiters negatief en traumaties op die lange duur uitgewerk. Tydens die oorlog was die oorkoepelende doelnastrewing republikeinse onafhanklikheid, wat aanvanklik ’n positiewe en geloofwaardige doel was. Daar was egter duidelike kantelpunte tydens die verloop van die oorlog waartydens dit (met terugskouing) duidelik blyk dat die gewapende stryd liefs beëindig moes gewees het. Soos die historikus André Wessels (2001:8) dit stel: "Die feit dat die oorlog geëindig het met die verlies van hul republikeinse onafhanklikheid, het die meeste bittereinders en hul gesinne verslae gelaat. Met verloop van tyd het die grootste gros Afrikaners egter die afloop van die vredesonderhandelinge aanvaar – daar was immers die dwingende materiële behoeftes waaraan dringend aandag geskenk moes word. Van die bittereinders se ongelukkigheid met die voorwaardes van oorgawe het egter daartoe gelei dat hulle sommige van die onderhandelaars daarvan verdink het dat hulle die Boere by Vereeniging en Pretoria aan die vyand uitverkoop het. Sommige Afrikaners het onder andere na afloop van die Anglo-Boereoorlog (verkeerdelik) bly glo dat hulle die guerrilla-stryd teen die Britte met goeie gevolg kon voortgesit het, maar deur mense soos generaal Jan Smuts verraai is."
Indien uithouvermoë dus in blindelingse hardkoppigheid oorgaan, kan die doel wat nagestreef word, allerhande onvoorsiene negatiewe implikasies meebring. "Aanhouer wen" geld dus ongelukkig nie altyd nie. Duckworth (bl 81) skryf hieroor dat "grit is not at all about stubbornly pursuing at all cost and ad infinitum every single low level goal on your list."
4.4 Verpligte volharding
In die geval van siektetoestande soos meervoudige sklerose word pasiënte onwillekeurig blootgestel aan die sensoriese ervaring van chroniese pyn. Dit pasiënt het nie ’n keuse tydens die ontstaan van die pynsensasie nie, en die onmiddellike doel is waarskynlik om van die pyn ontslae te raak. Hoe suksesvol pynverdraagsaamheid en -uithouvermoë is, hang af van die komplekse interaksie van faktore soos die bereidwilligheid om die onvermydelikheid van pyn te aanvaar en om die sosiale ondersteuningsbronne wat tot die pasiënt se beskikking is te benut. Beide faktore help om pyntoleransie te verbeter. Indien die pasiënt egter geneig is tot pynkatastrofering, word pyntoleransie daardeur benadeel.
4.5 Volharding tydens krisisse
Tegniese probleme wat tydens ’n vlug aan boord ’n vliegtuig sou ontstaan en ’n verpligte noodlanding dus die onvermydelike gevolg is, vereis ’n wye spektrum vaardighede van die bemanning, soos kognitiewe insig, ervaring, tegniese kennis, spanwerk, vernuwing, emosionele intelligensie, kommunikasievermoë en passievolle volharding. Grit kom dus alleen in ’n bepaalde sisteem en konteks tot sy reg.
- Algemene gevolgtrekkings
"Grit" kan nooit in isolasie funksioneer nie. Daar is eenvoudig te veel onkontroleerbare kontekstuele veranderlikes wat ’n invloed uitoefen op enige gegewe proses op ’n gegewe tydstip en op lang termyn. "Grit" is bloot ’n element in die komplekse sisteem van menslike gedrag wat tydens enige situasie waar besluite geneem word, van toepassing is.
Billikheidsonthalwe moet ’n boek beoordeel word in terme van die teikenmark waarvoor dit bedoel is. Grit is hoofsaaklik vir die populêre mark geskryf en dit slaag as ’n voorbeeld van ’n teks wat op ’n interessante wyse breë algemene teoretiese beginsels aan die leser oordra.
Die effektiwiteit van die boek is in die motiveringswaarde van die inhoud geleë. Omdat die grit-teorie soos aangebied deur Duckworth deeglik toegelig word deur praktiese voorbeelde, kan dit veral nuttig gebruik word deur ervare en deeglik-opgeleide fasiliteerders tydens personeelontwikkeling- en/of spanbousessies binne ’n wye verskeidenheid werksomgewings. Die boek vind goed aansluiting by Quinn en Thakor (2018) se werk oor die aard van die doelgedrewe organisasie.
Vanuit ’n akademiese oogpunt blyk dit egter dat Duckworth se publikasie slegs in deeglike samehang met navorsing wat reeds oor grit / passievolle volharding gedoen is, gelees kan word. Veral gegewens oor die psigometriese aspekte, soos die voorspellingsgeldigheid en konstrukgeldigheid van die grit-skaal wat verskillende kultuurgroepe betref, is belangrik. Enige teoretiese model moet die toets van die praktyk kan deurstaan. Die toepasbaarheid van ’n tipies Amerikaanse model soos grit op verskillende kultuurgroepe behoort so spoedig as moontlik plaaslik ondersoek te word.
Die boek is geskryf vanuit die perspektief van die positiewe sielkunde en word daarom ook geassosieer met die eiesoortige tekortkominge wat met hierdie rigting in die sielkunde gepaardgaan.
Ons moet egter altyd bedag wees op die gevare van oplossinggedrewenheid (solutionism), (veral) in die sosiale wetenskappe. Grit kan ’n bydraende rol speel om ’n gegewe oplossing vir ’n kwessie, te probeer vind, maar is beslis nie die alfa en omega nie.
Bibliografie
Duckworth, A. 2017. GRIT. Why passion and resilience are the secrets to success. Londen: Penguin.
Foundry Lexicon. https://www.giessereilexikon.com/en/foundry-lexicon/Encyclopedia/show/endurance-strength-4745/?cHash=29baa748f5250e70f0d7864eae2e6b9c.
Harrison, AM, LM McCracken, A Bogosian en R Moss-Morris. 2014. Towards a better understanding of MS pain: A systematic review of potentially modifiable psychosocial factors. Journal of Psychosomatic Research, 78(1):12-24.
Jackson-Obot, I. 2018. Book review: Grit by Angela Duckworth. FT Adviser, 25 July.
https://www.ftadviser.com/your-industry/2018/07/25/book-review-grit-by-angela-duckworth.
Jarret, C. 2018. The in-vogue psychological construct "grit" is an example of redundant labelling in personality psychology. British Psychological Society Research Digest. https://digest.bps.org.uk/2018/09/25/the-in-vogue-psychological-construct-grit-is-an-example-of-redundant-labelling-in-personality-psychology-claims-new-paper/amp.
McKenzie, D. 2016. Book review: GRIT. Takeaways for development economists and parents. World Bank Blogs. 31 Mei. https://blogs.worldbank.org/impactevaluations/book-review-grit-takeaways-development-economists-and-parents.
Merriam-Webster Dictionary. https://www.merriam-webster.com/dictionary/tensile%20strength.
National Research University Higher School of Economics. 2017. Study challenges validity of psychological "Grit Scale". Physorg, 29 September. https://phys.org/news/2017-09-validity-psychological-grit-scale.html.
Schmidt, FTC, G Nagy, J Fleckenstein, J Möller en J Retelsdorf. 2018. European Journal of Personality, 32(6):705-20. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/per.2171
Useem, J. 2016. Is Grit overrated? The downsides of dogged, single-minded persistence. The Atlantic. Mei. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2016/05/is-grit-overrated/476397.
Warner, J. 2014. We need to destroy the grit narrative. Inside Higher Education. 11 Junie. https://www.insidehighered.com/blogs/just-visiting/we-need-destroy-grit-narrative.
Wessels, A. 2001. Die traumatiese nalatenskap van die Anglo-Boereoorlog se konsentrasiekampe. Southern Journal for Contemporary History, 26(2):1-20. https://journals.ufs.ac.za/index.php/jch/article/view/3956.
Quinn, RE en AV Thakor. 2018. Creating a purpose-driven organisation. Harvard Business Review, Julie/Augustus, ble 1–9.
The post Passievolle volharding. Enkele opmerkings oor <em>Grit</em> deur Angela Duckworth appeared first on LitNet.
Titel: Plekname van Suider-Afrika
Die afgelope aantal jaar het jy en jou (redelik klein) spannetjie, enorme pryse gewen vir die werk wat julle doen, en sommer baie van hulle. Spog so ’n bietjie?
Vertel ons van die mense in jou span wat dit als moontlik maak?
Dit klink soos ’n cliché, maar elkeen is vir my besonders. As ek egter moet uitsonder: Die eerste een saam met Andre Badenhorst van Gérard Rudolf lê my aan die hart, asook die huidige een van Tarryn Wyngaard – dis wêreldklas.
Onder my redakteurskap was die een van Bibi Slippers in haar Voortrekkergewaad nogal ’n teer puntjie. Lesers het laat weet ons sleep hul Voortrekkervoorouers se naam deur die modder (seker oor die tatoes op die foto). En dan die een van Mielie Senekal natuurlik – wat ons gedink het, is baie progressief! Wie het al gedurf om iemand met ’n “voller figuur” só te laat poseer? Ek het al geleer: Jy kan nie almal tevrede stel nie.
