Quantcast
Channel: LitNet
Viewing all 21535 articles
Browse latest View live

Die Islamitiese verset in Cabo Delgado in Noord-Mosambiek

$
0
0

Foto van Mosambiekse gebou: Pexels.com; foto’s van kaarte – verskaf (dieselfde foto’s van die kaarte in die collage hierbo waarop die bewoording duidelik sigbaar is, verskyn weer laer af ondertoe in die artikel)

Onrus in Mosambiek

Mosambiek was vir amper 500 jaar ’n Portugese kolonie. Vóór daardie tyd was daar ook Swahili-stadstate onder Arabiese invloed in die kusgebiede tussen Sofala in die suide (digby Beira) en Cabo Delgado (op die suidoewer van die Rovumarivier) in die noorde. Hierdie handelsentra het verder noord tot by Mogadishu gestrek. Dit het plekke soos Kilwa, Zanzibar, Pemba, Mombasa, Lamu en Mogadishu ingesluit. Dié handel was gefokus op goud, ivoor en slawe. Vandag is dit olie en gas.

Die handelaars was afkomstig van Indië, Persië en Arabië, spesifiek van Muscat en Oman. Die handelaarsklasse was altyd oorwegend Moslems onder die gesag van die Sultanaat van Zanzibar. Die Portugese invloed dateer sedert die 16de eeu. Hulle was en is Europees en Katoliek. Die gebiedsnaam Cabo Delgado is ook Portugees. Die begin van die einde van die Portugese bewind in Mosambiek was toe Frelimo-vryheidsvegters in September 1963 ’n Katolieke sendingstasie in Cabo Delgado aangeval het. Ná ’n bloedige stryd van 12 jaar het Mosambiek in 1975 as ’n eenparty- Marxistiese staat onafhanklik geword. Dit het egter nie vrede gebring nie.

Die Westers-gesteunde Renamo-versetbeweging onder die leiding van Alfons Dhlakama het ’n burgeroorlog in die "Renamo-driehoek" (Beira, Tete en Nacala) ontketen wat tot in 1992 geduur het. Die Vatikaan het, namens die Katolieke Kerk, ’n bemiddelingsrol gespeel. Vrede is herstel. ’n Veelpartystelsel met ’n markgedrewe ekonomie is ingestel. Buitelandse beleggers het toegetree, veral nadat olie en gas in Cabo Delgado ontdek is. Drie jaar gelede, in 2017, is die stabiliteit van Mosambiek nogmaals versteur met die nuus dat ’n "geheime" Islamitiese versetgroep vir nuwe terreur in Cabo Delgado verantwoordelik is. Plaaslike etniese groepe, soos die Makonde, is Moslem. Intussen het Armando Guebuza president geword (2005–2015). Onder sy leiding het groot korrupsieskandale rugbaar geword. Die belangrikste hiervan was dat die Guebuza-regering lenings van die Internasionale Monetêre Fonds (IMF) ontvang het vir spesifieke doeleindes (byvoorbeeld vir visserye), maar dat dié gelde in die sakke van Frelimo-elites beland het. In 2016 was Mosambiek se regeringskuld US$10,4 oftewel R160 miljard. Die uiteinde was dat die Mosambiekse regering geswartlys is deur internasionale finansiële instellings soos die IMF.

Daar het egter ’n bewindsverandering gekom.

Ná die verstryking van die Guebuza-bewind in 2015 is Filipe Jacinto Nyussi van Cabo Delgado, ’n Makonde van geboorte, as president ingehuldig. In 2020 is hy herverkies. Die sanksies teen die regering van sy voorganger is egter nie opgehef nie. Intussen is die belangrikste opposisieleier, Alfonso Dhlakama, in 2018 oorlede. Daar was dus ’n "leierloosheid" in die land. Die ekonomie het verder verswak. Die grootste ligpunt was egter die ontdekking van enorme gasreserwes in Cabo Delgado. Dit is in hierdie gebied waar ’n Islamitiese insurgensie na bewering in 2017 uitgebreek het. Dit het in die bewindstyd van Filipe Nyussi plaasgevind.

Drie vrae is relevant: Wie of wat is die plaaslike bevolking in hierdie gebied? Wie is die nuwe beleggers? En wie of wat is verantwoordelik vir die insurgensie? Die antwoorde is dalk nie so maklik nie.

.........

Drie vrae is relevant: Wie of wat is die plaaslike bevolking in hierdie gebied? Wie is die nuwe beleggers? En wie of wat is verantwoordelik vir die insurgensie? Die antwoorde is dalk nie so maklik nie.

..........

Die plaaslike bevolking van Cabo Delgado

Die plaaslike bevolking van hierdie gebied is die produk van die "stormloop" vir Afrika-gebiede wat in die 1880’s tussen Portugal, Brittanje en Duitsland plaasgevind het. So het Mosambiek ’n baie lang kuslyn van 2 470 km wat strek vanaf die Rovumarivier – die suidelike grens van Tanzanië – tot by die Ingwavumarivier aan die noordelike grens van KwaZulu-Natal. Vanuit ’n etniese perspektief is daar minstens drie streke in Mosambiek: die Nguni-sprekendes van die suide wat uit die Shangaan en Ronga bestaan en woonagtig is tussen die Komati- en Save-riviere (Sabi), die Shona-sprekendes tussen die Save- en Zambezi-riviere in die sentrale gedeeltes (die monding is by Beira) en die Swahili-sprekendes tussen die Nampula-spoorlyn in die suide en die Rovumarivier wat ook die grens met Tanzanië in die noorde is. Dit sluit die Niassa- en Cabo Delgado-provinsies in wat ook albei Swahili-sprekend is. Dis ook die huidige konflikgebied met ryk olie-en gasontdekkings.

Die etniese groepe wat deel vorm van die Cabo Delgado-provinsie is die Makua, Lomwe, Yao en Makonde wat ook in Tanzanië en Malawi aangetref word. Die meeste is, soos vermeld, Swahili-sprekendes wat meestal Moslems is. Die grootste dorpe in hierdie "Swahililand" is die kusdorpe van Pemba en Mocimboa da Praia wat sedert die ontginning van olie en gas bedrywige hawedorpe geword het. Dit is geloofwaardig dat Islamitiese terreur in Cabo Delgado kan ontstaan, veral in die lig daarvan dat die res van die land hoofsaaklik Katoliek is.

Kaart: verskaf

Wie is die beleggers?

Die belangrikste beleggers in die olie- en gasvondste in Cabo Delgado is die Franse oliemaatskappy Total en die Amerikaanse oliemaatskappy Mobil. Tot redelik onlangs was Sasol ook bedrywig met eksplorasiewerk in veral die Mosambiekkanaal, maar hy het onttrek. Die redes vir Sasol se disinvestering is onduidelik, maar het waarskynlik te doen met onwinsgewendheid in ’n tydperk van relatief lae olie- en petrolpryse en/of die politieke risiko van Islamitiese terreur in die streek. (Die Sasol-eksplorasiewerk in die "Brulpadda"-gebied van die Indiese Oseaan suidoos van Mosselbaai gaan steeds voort.)

Wie is die insurgente?

Daar is tergende vrae rondom wie die opstandelinge in Cabo Delgado is. Dit word dikwels beskryf as ’n "geheime organisasie" met "gesiglose leierskap" wat twee name het: Al-Sunna wa Jamah (ASJ) en Ansar al-Sunna (AAS). Beide dui op Somaliese konneksies. Hieruit kan afgelei word dat hulle nie Sjia-Islamiste soos die Ajatollas (Iran), Hezbollah (Lebanon) of Houthi (Jemen) is nie.

Die plaaslike Moslems is ’n vertakking van die Soenni/Soefi-"broederskappe" in Afrika en elders waarvan Boko Haram in Nigerië, die Baath in Irak en al-Sjabaab in Somalië (die Unie van Islamitiese howe) die vernaamstes is. In die Moslemwêreld is daar Kalifate en Sultanate, in dié geval die Sultanaat van Zanzibar. Die al-Sunnah wa Jamah (ASJ) wat in Cabo Delgado aktief is, val ook in die Oos-Afrikaanse Kalifaat wat strek vanaf Mogadishu in Somalië tot in Sofala (digby Beira in die suide). Dit sluit kusstede soos Mombasa, Zanzibar en Mocimboa da Praia in. Die insurgente kon enige gegriefdes gewees het.

Wie beveg die insurgente?

’n Kardinale aspek is of die plaaslike bevolking noodwendig Islamitiese volgelinge is en/of Frelimo-ondersteuners is, onder andere omdat Filipe Nyussi, die president, ’n gebore Makonde van Cabo Delgado is. Daar sou verwag kon word dat die Frelimo-regering ook ’n goeie begrip van plaaslike omstandighede moet hê omdat hulle self die antikoloniale bevrydingstryd in 1963 in dieselfde gebied begin het. Die huidige Frelimo-weermag van Mosambiek sou dus ook met die plaaslike bevolking kon assosieer omdat hulle dit ken. Hulle is egter nie die hoofspeler in die sekuriteitsopset nie. Die WHAM-doktrine ("winning hearts and minds") is vir hulle grootliks irrelevant. Dit is omdat hulle nie ’n primêre rol speel nie, omdat die teeninsurgensiewerk deur grootliks private militêre maatskappye ("huursoldate") wat van buite af gekontrakteer is, onderneem word.

Volgens onbevestigde berigte is daar drie private militêre maatskappye wat gekontrakteer is: die Suid-Afrikaanse Dyck Advisory Group, die Amerikaanse Blackwater Group van Erik Prince en die Russiese Wagner Group. Wie hulle finansier, is onseker. Frelimo of die oliekorporasies? Waar is hulle in die gebied? Die kusdorpe of gasvelde? Beskerm die "huursoldate" die plaaslike bevolking of word hulle deur die buitelandse oliekorporasies gehuur om slegs die installasies te beskerm?

.........

Dit alles dui op komplekse vraagstukke wat "Peace, Profit or Plunder" betref. ’n Faktor wat wel verander het, is die wêreldwye daling van kommoditeitspryse, soos dié van olie van $200 per vaatjie ruolie ’n dekade gelede tot ongeveer $45 vandag.

..........

Dit alles dui op komplekse vraagstukke wat "Peace, Profit or Plunder" betref. ’n Faktor wat wel verander het, is die wêreldwye daling van kommoditeitspryse, soos dié van olie van $200 per vaatjie ruolie ’n dekade gelede tot ongeveer $45 vandag. Dit maak die vooruitsigte vir petroleumwinste vir sowel die Mosambiekse regering as die Islamitiese staat veel minder aantreklik. (Dalk is die laer olieprys ’n faktor wat die vrede in Cabo Delgado ’n hupstoot kan gee.)

’n Mens hoop maar net dat die Islamiete in die plek van goedkoper olie en gas nie op ’n winsgewender praktyk soos renosterstropery aan die westelike grens van die Maputo-provinsie in die Krugerwildtuin sal besluit nie. Dit is tot onlangs ooglopend deur die skuldbeleërde Frelimo-regering as ’n inkomstegenererende praktyk beskou. Dié winste sou vir die weermaguitgawes in die Cabo Delgado-oorlogsterrein aangewend word. Dis egter te min. Maar hoekom al die geheimhouding?

Fopnuus?

Daar is deesdae ’n bykans ondenkbare scenario wat veral joernaliste aan die dink gesit het: Hoe werk ’n "geheime oorlog" met "gesiglose leierskap"? Volgens hierdie siening is berigte van die Islamitiese "geheime oorlog" in werklikheid fopnuus wat feitlik uitsluitlik deur spreekbuise van die Frelimo-regering in Maputo opgedis word ten einde internasionale simpatie vir hulle saak teen "Islamitiese terreur" te wen. Die skuld is groot en die IMF se swartlys geld steeds. Hiervolgens is berigte oor afgebrande strandoorde, onthoofde plaaslikebevolkingslede en ander misdade teen die mensdom blote versinsels. Dis dalk Mosambiekse soldate wat hierdie misdade pleeg en voorgee dat dit IS is.

Na drie jaar van Islamitiese verset is dit steeds onbekend wie die leiers is: ingevoerde Islamiste van Somalië, plaaslike gegriefdes, of denkbeeldige Frelimo-opstandelinge. Die feit is dat Amnesty International, die Rooikruis, die VN se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge en geloofwaardige nuusagentskappe soos Reuters, Plataforma Media en Human Rights Watch min toegang tot hierdie konflikgebied het, steeds verbied word om met inwoners te praat. Dit punt is: Wat steek die Frelimo-regering weg?

Die sekwensie van gebeure is nogal verdag: ’n Korrupte bewind met groot staatskuld in Mosambiek maak in 2015 plek vir ’n nuwe regering wat al die finansiële skuld van die korrupte bewind erf; wat nou?

.........

Die sekwensie van gebeure is nogal verdag: ’n Korrupte bewind met groot staatskuld in Mosambiek maak in 2015 plek vir ’n nuwe regering wat al die finansiële skuld van die korrupte bewind erf; wat nou?

..........

Skielik breek daar in Oktober 2017 ’n "geheime oorlog" uit: Die skuldiges is die "Cabo Delgado Islamiete". Hoekom is daar nie oorgrensvlugtelinge in Tanzanië nie? Dit is ook onbekend wie die hoofleier is. Dis vreemd, want almal het altyd geweet van Mao Zedong in China, van Wladimir Lenin in Rusland, van Ché Guevara in Argentinië en Fidel Castro in Kuba, van Ben Bella in Algerië, van Jomo Kenyatta in Kenia, van Shekau in Boko Haram en van Nelson Mandela in Suid-Afrika. Die punt is: In enige bevrydingstryd is groot name altyd bruikbare "handelsmerke" en nuttige oorlogspropaganda. Hoekom gebeur dit nie in Cabo Delgado nie? Iets is nie pluis nie.

Lees ook die volgende artikel in LitNet Akademies (Geesteswetenskappe):

Is die skrikbeeld van kernterreur geregverdig?

 

 

The post Die Islamitiese verset in Cabo Delgado in Noord-Mosambiek appeared first on LitNet.


Persverklaring: Vervaardigers van Toorbos vra ondersteuning vir inskrywing by 2021 se Oscar-toekennings

$
0
0

Sedert die langverwagte uitreiking van die Knysnabosromanse Toorbos sowat ’n maand gelede het die rolprent goeie kommentaar gekry van sowel die publiek as kritici. Dit is gekies as Suid-Afrika se amptelike inskrywing vir die 93ste Oscar-toekennings (Academy Awards) in 2021 in die kategorie vir beste internasionale rolprente. Die vervaardigers van dié treffende drama, gebaseer op die internasionaal erkende Dalene Matthee se vierde bosroman (oorspronklik gepubliseer in 2003), moedig Suid-Afrikaners aan om die projek te ondersteun.

Die vervaardiger, Dries Scholtz, sê Suid-Afrikaners kan hieraan dink as die kulturele ekwivalent van die 2019 Wêreldbeker-rugbytoernooi. Maar in plaas van ondersteuning aan Siya Kolisi en die Springbokke, is dit nou vir ’n rolprent met ’n sterk vrouehoofkarakter (Elani Dekker as die fassinerende protagonis Karoliena Kapp) en ’n fokus op universele temas oor liefde, identiteit en waar ’n mens inpas. Die temas van ontbossing en omgewings-verwoesting is ook steeds besprekingspunte van ons tyd.

“So ’n Oscar-toekenningsveldtog is ’n peperduur proses,” verduidelik Scholtz. “Rolprente uit Afrika kan maklik oor die hoof gesien word deur die beoordelingspaneel, eenvoudig omdat hulle nie voldoende fondse het om genoeg blootstelling en publisiteit te genereer om raakgesien te word nie.”

Volgens die Academy se reëls hoef Oscar-paneellede net 10 uit die 90 rolprente op die jaarlikse langlys te kyk. “Om Toorbos op hulle kyklys te kry, moet ons ’n groot en doelgerigte mediaveldtog in die VSA loods. Ons het al die hulp nodig wat ons van plaaslike korporatiewe of organisasieborge kan kry om ons droom waar te maak. Enige hulp van organisasies of maatskappye kan ’n groot verskil maak aan die rolprent se Oscar-sukses. Ook individue kan help, selfs al gaan kyk mense dit bloot in fliekteaters of deur DStv Box Office (ook beskikbaar vir nie-intekenare). Elke sent help.”

“As ’n land het ons so iets nodig,” sê Scholtz. “Dit was ’n rowwe jaar vir ons almal. Vir die rolprentbedryf, toerisme, almal. Knysna het dit nodig. Met die Tuinroete se strande wat toe is oor Desember kan ons ten minste die gebied in die plaaslike en internasionale oog hou met Toorbos, wat die streek se asemrowende skoonheid uitbeeld. Om op die kortlys en selfs verder te kom, kan baie goed wees vir Suid-Afrika se moraal en ook inkomste genereer.”

Conrad Steenkamp, uitvoerende hoof van die Afrikaanse Taalraad, wat saam met die vervaardigers aan die veldtog werk, sê hy wil korporatiewe maatskappye aanmoedig om die film se Oscar-inskrywing te borg. “Toorbos is ’n wêreldklas tuiskandidaat vir ’n Oscar-toekenning, maar die inskrywing kan struikel omdat die sisteem in Hollywood dit vir rolprente uit lande soos Suid-Afrika te duur maak om die beoordelaars se oog te vang. Toorbos moet opvallend aanlyn teenwoordig wees en mense moet op sosiale media daaroor praat. Mediadekking in Hollywood kos geld. Die Afrikaanse Taalraad hoop dus weldoeners sal hierdie geleentheid aangryp om ’n slag vir die Suid-Afrikaanse rolprentbedryf en Afrikaans as inheemse taal te slaan.”

Toorbos is geregisseer deur René van Rooyen, wat ook Matthee se topverkoper vir die skerm aangepas het. Van Rooyen is die derde Suid-Afrikaanse vrou wat Suid-Afrika op die Oscar-langlys verteenwoordig. Sy volg in die voetspore van Katinka Heyns vir Paljas in 1997 en Jann Turner vir White Wedding in 2009. “Toorbos is ’n wonderlike vakansiekeuse vir Suid-Afrikaners oor die feesseisoen,” sê sy. “Dit was vir my ’n liefdestaak. Die proses het meer as agt jaar geneem en ek wil dit graag met soveel mense as moontlik deel.”

Sonél Brits, besturende direkteur van die ATKV-MSW (nog ’n ondersteuner van die veldtog), sê die rolprent laat ’n belangrike voetspoor vir Afrikaans, plaaslik sowel as internasionaal. Dit is aktueel ter sake en lig die rol van die vrou en haar relevansie uit, al speel die verhaal amper 100 jaar gelede af. “Storievertel is ’n wonderlike instrument om konteks te skep, begrip te kweek en in te lig. Toorbos as boek het duisende mense oor die wêreld bereik en is in meer as tien tale vertaal. Dit het nuwe wêrelde oopgemaak vir ’n groter wêreldgehoor. Die rolprent doen dieselfde, net deur ’n ander medium. Die kwessie van vrouebemagtiging en -identiteit, asook ’n sentrale omgewingstema, sluit baie nou aan by vandag se tydsgees. Die film het ’n baie goeie kans om genomineer te word indien ons almal ons deel doen om dit daar te kry.”

Suid-Afrika skryf sedert 1989 rolprente in vir die Academy Awards se kategorie vir beste internasionale rolprente. Vorige Suid-Afrikaanse Oscar-nominasies in dié kategorie was Darrel Roodt se Yesterday en Gavin Hood se Tsotsi, wat gewen het by die 78ste Academy Awards in 2006.

Kyk Toorbos op DStv Box Office tot 11 Januarie 2021 (R40 vir nie-intekenare en R35 vir intekenare) of by plaaslike Ster-Kinekor- en Nu Metro-teaters, waar dit nog tot einde Desember wys en hopelik nog ’n week of twee in Januarie ook.

Foto: The Film Factory

 


 

In the month since the much-anticipated release of local Knysna forest romance Toorbos, the film has gained popular and critical recognition with its official selection as South Africa’s submission to the 93rd Academy Awards in 2021 in the Best International Feature Film category. Now the producers of the beautifully shot epic, based on internationally acclaimed author Dalene Matthee’s fourth forest novel (first published in 2003), are urging South Africans to get behind the project.

The film’s producer, Dries Scholtz, believes South Africans should think of this as the cultural equivalent to the 2019 Rugby World Cup. Except instead of Siya Kolisi and the Bokke, this time locals will be supporting a female-helmed, indigenous-language film, with a strong female lead character (Elani Dekker as compelling protagonist Karoliena Kapp) that speaks of universal themes about love, identity and belonging. It simultaneously addresses the theme of deforestation and environmental devastation, a talking point of our times.

“An Academy Awards campaign is an extremely costly process,” explains Scholtz. “Films from the African continent can easily be overlooked by the judging panel simply because they don’t have enough funds to generate adequate exposure and publicity to get noticed.”

According to Academy rules, Oscar award officials are only required to view 10 out of the 90 films on the annual long list. “To get them to include Toorbos on their watchlist is going to mean a targeted, big-budget US media campaign. We need all the help we can get from local corporate or organisational sponsors to realise our dream. Any organisation or company that helps could make all the difference to the film’s Oscar success. The same goes for individual support, even if people just watch it in cinemas or stream it on DStv Box Office (also accessible to non-subscribers). Every cent helps.”

“As a country we need this,” Scholtz says. “It has been a tough year for all of us. For the film industry, the tourism industry, everyone. Knysna needs this. With Garden Route beach closures over December, at least we can keep the area in the local and international eye through Toorbos, which showcases the region’s breathtaking beauty. Making it onto the shortlist and beyond could be both a huge morale booster and income generator for South Africa.”

Conrad Steenkamp, CEO of the Afrikaanse Taalraad, which is working alongside the producers to support the campaign, says he wants to encourage corporate businesses to sponsor the film’s prestigious Oscar bid. “This is a world-class film and a genuinely strong candidate. It would be a shame to see it stumble because the system in Hollywood makes it too expensive for films from countries like South Africa to catch the eye of the judges. Toorbos must have a strong online presence and we need people to talk about it on social media. To get coverage in the Hollywood media costs old-fashioned money. We urge sponsors to seize this opportunity to make a difference for Afrikaans as an indigenous language and the South African film industry at large.”

Toorbos was directed by René van Rooyen, who also adapted Matthee’s bestseller for screen. Van Rooyen is only the third South African woman to represent South Africa on the Oscar longlist, following in the footsteps of Katinka Heyns for Paljas in 1997 and Jann Turner for White Wedding in 2009. “Toorbos is a great holiday film choice for South Africans over the festive season,” she observes. “It was a labour of love for me to make it, and the process took over eight years. I would love to share it with as many people as possible.”

Says Sonél Brits, managing director of the ATKV-NPO (one of the campaign’s supporters): “This quintessentially South African story with a strong female lead has a lot of contemporary relevance, even though the story takes place almost 100 years ago. Storytelling is a wonderful tool for creating context, cultivating understanding and informing people about issues of the day. As a bestselling novel, Toorbos reached thousands of people across the globe and was translated into over ten languages. It helped open up new worlds to a larger world audience. Now this film version continues that legacy. Issues of female empowerment and identity, along with a central environmental theme, relate very much to today’s zeitgeist. This film has a strong chance of nomination if we all play our part to get it there.”

South Africa has submitted films for the Academy Award for Best International Feature since 1989. Two South African films have been nominated for what was previously known as the Academy Award for Best Foreign Language Film – Darrell Roodt’s Yesterday and Gavin Hood’s Tsotsi, which won the Academy Award at the 78th Academy Awards in 2006.

Stream Toorbos on DStv Box Office until 11 January 2021 (R40 for non-subscribers and R35 for subscribers) or watch it at local Ster-Kinekor and Nu Metro cinemas where it is still on circuit until the end of December (and hopefully a week or two into January as well.)

Photo: The Film Factory

The post Persverklaring: Vervaardigers van <i>Toorbos</i> vra ondersteuning vir inskrywing by 2021 se Oscar-toekennings appeared first on LitNet.

Toast rig ’n gemaskerde satelliet op Roof en (Or)Wellington

$
0
0

Doen ons genoeg om Afrikaanse woordkunstenaars te erken as hulle (ook) musiek maak?

Afrikaanse musiek het soveel fasette: Jy kan jou boude lam dans op Afrikaanse techno, en ons hip-hop is dikwels uitvoergehalte, met lirieke wat veel slimmer is as wat hulle op die oor af klink; dan het Afrikaans ook denkende, aktuele kunstenaars wat ons uitdaag met hul musiek en woorde.

Daar is al van narratiewe niefiksie gepraat as die vierde genre (lees Myburg se akademiese artikel hier). Maar wat van musiektekste? Is dít nie ’n waardige letterkundige genre om te erken nie?

Toe Bob Dylan die Nobelprys vir Letterkunde gewen het, is daar op verskillende forums gesels oor die musiekteks as letterkundige instrument, maar doen ons werklik genoeg om ons liedjieskrywers se bydrae tot ons letterkunde te verreken? David Kramer se 2007-album Hemel & Aarde lees soos ’n eenheidsbundel van tekste wat smeek om literêr gelees te word; daar is meer sulke gevalle. Elke nou en dan herinner ons musikante my weer aan hoe knap hulle as woordkunstenaars is.

Op 5 Desember het Andries (Roof) Bezuidenhout en Toast Coetzer my nog eens daar by die Breytenbach Sentrum op Wellington oorrompel met hul lirieke – gekoppel aan baie goeie musiek. Wat meer is, die plaaslike groep, Orwellington, wat die aand geopen het, se lirieke en musiek is ook slim en uitdagend.

Louis Duvenage is Orwellingtong se voorsanger en hoofkitaarspeler.

In sy studentejare het Louis voorgevat met Raaskopleef, ’n “three-cord punk-rock band” wat selfs by Oppikoppi gespeel het. “Elektrisiteit” is op YouTube. Luister na die lirieke. Dit is een van hulle stiller, meer liriese items.

Een van Raaskopleef se gevierde frases is “’n bra is ’n bra en ’n doos is ’n doos” – gegewe die konteks waarin dit gesing is, beteken dit natuurlik iets totaal anders as wat hier op die skerm staan. Sommige lirieke sou Koos Kombuis kon laat bloos, maar hulle het intelligent en baie musikaal lawaai gemaak.

Duvenage se huidige groep, Orwellingtong, beskryf hy as “three-cord punk rock band toned down vir die plaaslike gehoor”. Die lirieke is ... meer volwasse? Dit klik so outyds. Hoe ook al: Orwellingtong se aanbieding bly opsetlik ongemaklik, hulle vra steeds vrae. Die gehoor word beslis nie aan die slaap gesing nie. “Dolk in die hart”, op hulle tweede album, word byvoorbeeld as ’n liefdeslied gesing.

Die titelsnit van hulle eerste album, Nael sussie nael, is ’n ode aan Bernoldus Niemand en praat oor die leë fabrieke – werkloosheid dus. Hulle techno remix van “Die kampioen” meng protes teen die regering se vergrype met verwysings na videospeletjies, dit is op SoundCloud. Orwell is nie om dowe neute deel van hul naam nie. Luister die titelsnit op SoundCloud.

Willem de Vries beskryf hulle tweede album, Die angstige avonturier, as “gestroop en ondermynend in harde Bolandse rock”. Die eerste strofe van die titelsnit lui:

die wind waai weer doodstil
oor brûe op snelweë staan motors botstil
op soek na geen avontuur
oorlewing verpak as ’n nuwe gier

Die album is op Apple Musiek te koop.

Een van die gaste het ná hul optrede vir my gesê: “Ek verstaan nie al die woorde nie, maar ek like die musiek.”

Christy Botha is op perkussie en stem.

Tanja Erasmus speel die akoestiese ritmekitaar, en sy sing ook.

Ian Smith hou die hartklop lewendig met sy baskitaar.

Orwellington het een lied saam met Andries Bezuidenhout gedoen, daarna het Bezuidenhout alleen op die verhoog geklim en die gehoor vermaak met net sy stem en ’n akoestiese kitaar.

Bezuidenhout was deel van die  Brixton Moord en Roof Orkes, maar, soos hy daar in Wellington genoem het, die res van daardie groep se lede is dood of landuit. In 2003 het hy sy eerste solo-album, Insomniak se droomalmanak, vrygestel. In 2009 volg Bleek Berus. Vroeër vanjaar, midde-in die greep van COVID-19, is Onplaats bekendgestel. Als is deesdae aanlyn, vandaar die titel. Daar is nie meer ’n plaat nie. Die musiek is te koop op platforms soos Apple Music, Spotify en ander. (Lees ook Henry Cloete se onderhoud met Andries om meer oor Onplaats te wete te kom.)

Roof is ’n digter, en sy woorde toon dit. Om hom gestroop te hoor, net hy en die kitaar, is ’n belewenis. Sy albums is slim gemeng, met soms ironiese country-twang of selfs ’n skuiftrompet wat kommentaar lewer, maar daar op ’n kaal verhoog met net ’n akoestiese kitaar saam met hom, is ’n mens nog meer bewus van die woorde; ook van sy musikale vermoëns, soos toe hy ’n ou bekende, “Spoed”, met net ’n kitaar uitgevoer het.

Ons aand van slim lirieke was nie verby nie, want toe klim Toast Coetzer en The Buckfever Underground op die verhoog.

Van hulle albums is op Apple Music. Dis mal, dis lekker, dit byt! Dit is immers The Buckfever Underground.

Hulle het enkele dae ná die optrede daar op die Bôrdienghuis se verhoog die nuwe album Satelliet vrygestel, ’n produksie met ’n interessante agtergrond. Gedurende die inperkingstyd het kitaarspeler, Michael Currin, gereeld vir die ander twee lede snitte gestuur wat hy opgeneem het. Toast het toe begin woorde skryf daarvoor. Heel Orwelliaans handel dié album ook oor die virus en die manier waarop die internet jou data bymekaarmaak om presies te weet wat om aan jou te adverteer. Die derde snit, “The News”, is veral aktueel. Stephen Timm het met sy perkussie die punte en kommas verskaf.

Satelliet is tans op Bandcamp te kry.

Toast het nooit sy masker afgehaal nie – wat natuurlik ’n stelling gemaak het en by sy lirieke gepas het.

Satelliet is ’n stil, akoestiese album. Op die verhoog het Currin egter die elektriese kitaar laat huil en gesels.

Timm was ook op die verhoog meer hoorbaar agter die tromme as op die album. Lekker. Hy is goed.

Die vertonings op die gronde van die Breytenbach Sentrum word in die buitelug aangebied en hulle tafels is ver genoeg van mekaar om die virus se verspreiding teen te werk. Ander COVID-19-protokolle word ook gevolg.

Ek het daar onder Wellington se sterre en verspiedende satelliete ’n pizza geëet, ’n bier gedrink en my verlustig in die musiek.

Ons aktuele woordkunstenaars is meesterlik; hulle musiek ook.

My kiekies is vir dié wat nie daar kon wees nie, en ek hoop ek het ander nuuskierig gemaak om dié kunstenaars se musiek te gaan opsoek. Verlustig jouself in hierdie literêre genre sonder ’n naam.

Lees ook:

Orwellington se nuwe album ’n trefseker uitnodiging na hul optredes

Wie’s jou Willem …

Onlangse Buckfever Underground ’n sterk uitreiking

Musiekonderhoud met Andries Bezuidenhout: “Elke Suid-Afrikaanse album behoort ’n hadeda iewers te hê”

Om oor Hendrik Witbooi en rap te praat

’n Gesprek met HemelBesem oor “Witbooi”

The post Toast rig ’n gemaskerde satelliet op Roof en (Or)Wellington appeared first on LitNet.

Amper Frans – die perfekte antidoot teen styfhoofdigheid

$
0
0

Louis Jansen van Vuuren se Amper Frans is die ideale medisyne vir lesers wat 2020-sat is. (Foto’s: verskaf)

Met die verskyning van Louis Jansen van Vuuren se Amper Frans word mens opnuut herinner aan die skynbaar eindelose veelsydigheid en vernuf van dié kunstenaar-skrywer. Amper Frans is ’n hoogs vermaaklike terugblik op die avonture van Louis en Hardy Olivier, sy lewensmaat met wie hy in 2013 getroud is. Dié twee is veral bekend vir hoe hulle La Creuzette, ’n vervalle château op die Franse platteland, met sorg en deursettingsvermoë in ’n boetiekhotel omskep het.

As kunstenaar het Louis Jansen van Vuuren wyd sukses behaal, en sy werke word in galerye in die Franse hoofstad uitgestal waar dit soos soetkoek verkoop. As skrywer het hy ’n rits boeke op sy kerfstok, onder andere die digbundel Tempermes wat in 2010 met lof deur kritici ontvang is.

“Ek is passievol oor uiteenlopende dinge,” vertel Louis. “Vir die skeptiese bitterbek bly ek ’n jack of all trades … maar daaraan stuur ek my nou nie meer nie. Die lewe is doodgewoon te kort om met lelike mans te dans.”

Uit Louis se kwas: Delft on my mind (Foto: verskaf)

Bedags doen Louis ’n “two-step tussen die atelier en die skryftafel”. Skryf is deel van die daaglikse roetine soos tandeborsel en vlos. “As ek skryf en verf, dink ek darem so ’n bietjie. Skryf en skilder loop reeds van my kinderdae af saam. Van my skool- en studente-krabbels is, met knip en snoei, in Tempermes opgeneem.” Louis het aanvanklik nie daaraan gedink om sy gedigte te publiseer nie, maar Riana Scheepers het hom aangemoedig om dié “wilde sprong” te neem. “Om die waarheid te sê, sy het my ’n stampie gegee. En my broek bewe nou nog. Ek werk graag aan gedigte laat in die nag wanneer dit donker en stil is en ek my hart kan hoor klop.”

En al het Louis al die 70-mylpaal verbygesteek, knaag die senuwees nog elke keer wanneer ’n nuwe boek verskyn of wanneer ’n tentoonstelling geopen word. “Ek is al amper honderd en dit voel steeds soos die eerste keer.”

Louis se Vermeer vir minder (Foto: verskaf)

Gewone sterflinge kyk met verwondering na Louis en Hardy se lewe in Frankryk. En Amper Frans is die beste medisyne vir mense wat sat is vir 2020 se uitdagings. Die boek is ’n vrolike, inspirerende ontsnappingsmeganisme uit die COVID-realiteit na ’n ander wêreld waar drome bewaarheid word. Trouens, as skoolseun in Middelburg (in die ou Transvaal) het Louis al visioene gehad oor ’n lewe in Frankryk. In Amper Frans vertel hy hoe ’n joernalis destyds haar neus opgetrek het vir ’n skildery met ’n Franse titel wat in sy skooltentoonstelling ingesluit was. Daardie einste skildery was ’n uitdrukking van die droom wat hy vroeg reeds gekoester het. En hóé het Louis se droom van ’n lewe tussen die Galliërs nie waar geword nie!

Maar Louis ondermyn enigiets wat “glamorous” mag klink met ’n kwinkslag: “Ek knyp myself elke nou en dan net om seker te maak alles is nie ’n hokus-pokus-affêre nie. Toeval, waagmoed en domastrantheid is die argitekte van my lewe. En miskien, vir dié wat daaraan glo, ’n flerts goeie karma.”

Al lyk dinge soms van ver af blinkgepoets, was daar oomblikke van mislukking wat Louis en Hardy se harte ’n paar keer byna laat staan het. “Ons is van die oortuiging dat niks onmoontlik is nie. Dit is miskien naïef en ’n raps kinderlik, maar dis ons baldadigheid wat ons gebring het waar ons vandag is.”

En moenie dink Louis rus op sy louere terwyl hy teug aan die heuningsmaak van materiële en ander sukses nie. Hy stort al jare lank sy energie in die ontwikkeling van jong kunstenaars. “Mense het my gehelp toe ek ’n kêskuiken was. Ek wil graag, waar ek kan, die stokkie aangee.” Elke jaar stel Louis ’n groepstentoonstelling met gevestigde en nuwe kunstenaars saam ten bate van nagraadse kunsstudente aan die Universiteit Stellenbosch. “Dié beursinsamelingsinisiatief neem my maande om bymekaar te sit. Die vreugde lê daarin dat ons reeds nagenoeg 18 nagraadse studente kon help sodat hulle hul studies kon voltooi.” In Maart 2021 maak hulle weer so.

Jonk en roekeloos mooi – Louis saam met medestudente in sy Matie-dae (Foto: verskaf)

In sy Franse studio bied Louis ’n mentorskapprojek aan waarby jong kunstenaars soos Nhlanhla Nhlapo, Klara-Marie den Heijer en Ruan Huisamen al gebaat het. Dié opkomende talent kry geleentheid om saam met Louis te kan tentoonstel. Verder is hy besig met ’n aanlyn opleidingsprojek waardeur hy ’n jong kunstenaar van die Prins Albert-gemeenskapstrust (PACT), Alcado Blom, ondersteun en slyp vir sy eerste tentoonstelling in die nabye toekoms.

La Creuzette is steeds die spil waarom Louis en Hardy se lewe draai, al het hulle dié gesogte woning vier jaar gelede aan vriende verkoop. “Ons het vir 15 jaar in La Creuzette op die boonste verdieping gewoon,” vertel Louis. “Met die honde in die kelder. Dit het ál minder privaat geword met die vloed gaste wat weekliks kom en gaan. Ons koop toe ’n kleiner huisie op die rand van die dorp. Hardy wou nie meer in die ‘kantoor’ woon nie. Dit is net die eerste keer snaaks as jy met jou adamspak aan in gaste vasloop wat koffie soek.”

Hardy en Louis is steeds die kuratore van dié fabelagtige bestemming, en hulle het nou ook ’n bestuurder wat op die perseel woon. “Ons kook, skilder, skryf en kuier steeds saam met die gaste, maar ná ete gaan ons huis toe. Huis is ’n ou jagpaviljoen op die rand van ’n 75 hektaar-woud 19 kilometer buite Boussac.”

Amper Frans se subtitel, ’n Lewe van fanfare en faux pas, bevestig die humoristiese aanslag in Louis se narratief. Oomblikke van uitbundig lag is volop, veral omdat Louis nie skaam is om dinge ten koste van homself te vertel nie. “Ek lag dikwels hardop vir myself,” sê hy, “want ek kan soms simpel en hardkoppig wees. Lag, soos al ons oumas gesê het, is die heel beste antidoot vir styfhoofdigheid en ander hardnekkige nukke. Humor is vir my net so belangrik soos dankie en asseblief.”

In Amper Frans word daar heerlik draak gesteek met die Franse se reputasie vir sosiale etiket en hul obsessie met die korrekte toepassing daarvan. Louis se beskrywings van dié gewoontes en die vele faux pas wat hy as boerseun uit Middelburg al begaan het, is skreeusnaaks. Maar raak hy nie soms gatvol vir die Franse se maniertjies nie?

“Gatvol is ’n understatement. Ek kan partykeer iets oorkom wanneer die Franse so vol aansit en fiemies raak. Een van die dinge wat my nou nog dwars in die krop steek is wanneer jy by ’n Franse uithangete aankom, en almal moet wag tot die laaste gas opdaag voordat ’n kurk skiet of getrek word. Al is ’n gas veertig minute laat. Jy bly droëbek sit tot sy sonder verskoning opdaag. Nie eens ’n slukkie Perrier of pomwater nie.

“By die huis maak ons na dese ’n vinnige partytjie-toe-gaan-dop voordat ons die pad vat.”

Beskrywings van kos en allerlei geregte in Amper Frans laat die mond water. Louis en Hardy se hande staan natuurlik vir niks verkeerd wanneer dit by die kospotte en onthaal kom nie. En wie, volgens Louis, is die beter sjef van die twee?

Kunstenaar in die kombuis: Louis verf kos op gaste se borde. (Foto: verskaf)

“Hardy en ek is teenoorgesteldes in die kombuis. Hy kook rustig en instinktief. Al geselsend, met ’n glas wyn in die hand. Hy werskaf terwyl die gaste om hom saamdrom. Hy verduidelik tussen elke sluk wyn iets oulik van die resep wat hy maak. Wanneer iets skeefloop, soos ’n ligte aanbrandsel van ’n béchamelsous, lag hy dit gewoon af en begin van voor af.

“Ek beplan weer dae voor die tyd. Prep alles soos vir ’n hartoperasie. My glas wyn staan uit die pad op ’n rak in die hoek van die kombuis. Die gaste sit by die tafel en wag terwyl ek en my trawante die disse een vir een tafel toe bring. Met wit handskoene en al. Ek hou van ’n show.”

En raak Louis soms lus vir ’n sny brood met grondboontjiebotter en stroop?

“Grondboontjiebotter op neutbrood is my gunsteling-snack. En wanneer niemand kyk nie, sit ek ’n marshmallow bo-op. Ons kry nie goue stroop hier nie.”

In Amper Frans bring Louis hulde aan Annette de Villiers, ’n vriendin, nou ter siele, wat hom gehelp het om opgang in Franse sosiale kringe te maak. Wanneer hy vertel van die mense wat hy ontmoet het, klink dit maklik na “name-dropping”, maar alles behalwe. Skeptici mag dit dalk as oppervlakkig beskou, maar iémand moet skouers skuur met wêreldberoemdes. Só het Louis al met Philippe Junot, prinses Caroline van Monaco se eerste wederhelf, praatjies gemaak.

“Dis bitter jammer dat Annette nie meer met ons is nie. Sy was die goue sleutel tot die Franse who’s who. Ongelukkig het nie een van die hoë holle wat ek saam met haar ontmoet het, my op speed dial nie,” vertel Louis. “Ek moet nou tevrede wees met die eentand hertog en ’n brandarm gravin wat in ’n half kaal château oorleef. Meeste van die tapisserieë en Louis IV-meubels is reeds verpand.”

En soos dit ’n avonturier betaam, hou Louis se voornemens om hom tydens “grênd geleenthede” te gedra, nooit lank nie. “Ek probeer gewoonlik my bes om ordentlik te wees, maar met ’n aksent soos myne hou die charade nie lank nie. Dan word ek stout en moedswillig. My nek is gewoonlik teen daai tyd uit lit uit van al die rondkyk sodat ek niks misloop nie.”

Louis in aksie in sy studio (Foto: verskaf)

Graaf Hubert James Marcel Taffin de Givenchy, die modeontwerper wat mense soos Audrey Hepburn en Jacqueline Bouvier Kennedy uitgedos het, is maar een van die vele beroemdes met wie Louis paaie gekruis het. “Hy het my beïndruk met die vriendelike en natuurlike manier waarmee hy met lightweights soos ek verkeer. Dit was wel sý partytjie, maar hy het heel rustig met my gestaan en skerts. Sy oë natuurlik die heeltyd op my mooi vriendin gerig.”

Louis se verbintenis met Suid-Afrika en Afrikaans staan sterk soos altyd, en hy sien uit na ’n besoek aan die Weskus aan die einde van die jaar. “As ek in Frankryk is, dan is ek dáár en as ek in Suid-Afrika is, dan is ek hiér. Ek verlang selde na die een of die ander. Wat ek wel soms mis, is sekere smake. Soos pain au chocolat as ek op die Weskus na iets soet soek, en roosterkoek as ek in Boussac na iets sout soek.”

Dit het byna 21 jaar geneem om werklik tuis te raak in Frankryk, vandaar die boek se titel. Volgens Louis knipoog die opvolg reeds op die tekenbord met “Uiteindelik Frans” as werkstitel.

Dis nie aldag dat jy skrywers of kunstenaars kry wat finansieel welvarend soos Louis is nie. Wat is die geheim van sy sukses? Moet ’n mens ryk erf, of het jy ’n eks-bankier soos Hardy as lewensmaat nodig om die geldwa deur die drif te trek? Louis lag lekker wanneer hy verduidelik: “As skrywer sukkel-sukkel ek ook maar. As prentjiemaker gaan dit effe beter. Dis miskien goed om die illusie van welvaart so effe te besweer, alhoewel ek die make-believe aantreklik vind.

“Ek het 26 jaar se universiteitspensioen, en Hardy al sy bankbêregeld, ingeklok vir ’n rammelkas-château in Frankryk. Om die finale betaling te kon bybring, moes ek vóór oordrag ’n blitstentoonstelling in Kaapstad hou. Die bankwolf was toe vir eers van die kasteeldeur af weg.”

Louis vertel dat hy en Hardy “ewe arm” in Frankryk aangekom het. “Maar dit help baie as jou lewensmaat ’n bankier was. Hy het my spandabelrigheid so gesnoei en ingeperk dat ek dit nou amper geheel en al afgeleer het.” Om sy “boek- en prentjieverkope” aan te vul, het Louis ’n “smouswinkeltjie in die dorp” oopgemaak, en hulle dop ook die euro’s en rande ’n paar keer om voordat hulle dit oor ’n toonbank skuif. “Ryk erf was in ons geval nooit ’n opsie nie. Hoe sê die Franse? Tant pis (never mind).”

Die enigste meevaller was “harde werk, rêrige harde werk, met ’n duidelike droombeeld op die horison”.

Louis en Hardy voor La Creuzette (Foto: verskaf)

En nou, met die 70-kerf verbygesteek, geniet Louis die vrugte van sy arbeid. Van pyne en skete is daar min sprake, want hy het in sy laat sestigs net plante begin eet. “Ek weet vir seker dat sommige mense nou hulle oë gaan rol. Dit het, glo my as jy wil, ’n paar van die meer gewigtige kwinte en kwale laat kwyn. Ek vermy opsetlik die vegan-woord omdat dit soos iets uit die Boek van Openbaringe klink, maar groen is my nuwe swart. My kombuistuin is my gunstelingplek. Jare gelede was dit Angelina’s in Parys, maar nou is ek op my gelukkigste tussen my rape, tamaties en pampoene. Die meeste van ons kos kom nou uit die tuin, wat ek – hold your horses – met damwater self natlei.”

Maar elke week steek Hardy ’n braaivleisvuur aan, en dan rol Louis sý oë. Vir Hardy en die twee honde is die weeklikse braaivleis ’n hoogtepunt op “die werf se kalender”.

“Ek probeer om in die nou te leef asof daar geen môre is nie,” sê Louis. “Soms steek daar ’n ligte paniekaanvalletjie sy kop uit wanneer ek wankelrig voel. Veral laatnag ná ’n Netflix-binge. Dan sukkel ek om uit die diep rusbank op te kom. Maar ’n boerseun maak ’n plan: My oë is gerig op twee La-Z-Boy-stoele in die dorp se meubelwinkelvenster.”

Louis verwys na Hardy as sy “lewensmaat” omdat hulle “bowenalles sewe sakke sout en wavragte baguettes saam verorber” het. Lank verby is die dae toe Louis ’n kannetjie in Middelburg was en dit nog “sonde” was om gay te wees. “Dit was inderdaad ’n moerse sonde om in daardie dae jou buurman óf sy seun te begeer. Genadiglik is dinge nou makliker as toentertyd,” sê hy.

“Die dorpsmense het nie veel van ’n oog geknip toe ons La Creuzette gekoop het nie. Ons is uit die staanspoor saam uitgenooi as meneer en meneer. Wat agter die hortjies gesê is, weet ons tot vandag toe nie.”

La Creuzette in die winter (Foto: verskaf)

Mense wat vir Louis ken, kan dit nie verhelp om hom in rojale terme te beskryf nie. Riana Scheepers vat dit raak wanneer sy vertel hoe Louis mense met sy “vreeslose, verbysterende tuimeling die onbekende in” op nuwe avonture meesleep. Leonie Scholtz beskryf Louis as volg: “Hy is nie snoep met sy talente nie en hy strooi dit soos pêrels ruimhartig en wyd, meelewend uit, na ons almal wat gretig hunker om ’n stukkie van hierdie uitsonderlinge skoonheid in ons eie bestaan vas te vang … en om dit soos ’n kosbare halssnoer om ons nek te dra, en trots uit te stal vir dié wat na skoonheid smag, die middelmatige wil besweer, en die felheid van die verganklikheid wil verdoof.”

Maar wat sien Louis Jansen van Vuuren wanneer hy soggens voor die badkamerspieël staan?

“Die spieël-kyk-ding is nie elke slag dieselfde nie. In die oggend wanneer ek tande borsel (en vlos) sien ek gewoonlik my slaapkepe en deurmekaar hare raak. In die oggendlig is die sakkies onder my oë en die voue om my mond heeltemal aanvaarbaar.”

Maar meeste van die tyd staan daar ’n man voor hom: “Jonk en driftig en net ’n klein bietjie bang.”

Vir Louis lê skoonheid in kuns en die gawe om te skep, en natuurlik in die oog van die waarnemer. “Daar is skoonheid in die ongerekende werksproses. Die saamsnoer van kleur en vorm. Om ’n prentjie uit ’n denkbeeldige impuls te skep.

“Soos woorde wat soms sinne word.”

 

* Amper Frans het onlangs by Jonathan Ball verskyn en is in Engels beskikbaar as Almost French.

 

The post <i>Amper Frans</i> – die perfekte antidoot teen styfhoofdigheid appeared first on LitNet.

My stryd met ADHD deur Hykie Berg: ’n boekresensie

$
0
0

My stryd met ADHD
Hykie Berg
Lux Verbi
ISBN: 9780796322036

Hykie Berg is allermins ’n onbekende in Suid-Afrika en het groot sukses behaal met sy eerste boek, My storie van hoop, wat in 2017 die lig gesien het. Sy tweede boek, My stryd met ADHD, het in 2020 verskyn en fokus meer op sy onsigbare oorlog en voortdurende stryd met ADHD (Aandaggebrek-hiperaktiwiteitsindroom).

My stryd met ADHD is nie alleenlik gerig aan lyers aan dié geestesongesteldheid nie, maar verduidelik die kompleksiteit en alledaagse stryd met ADHD vir almal om maklik te verstaan. Die versteuring word gekenmerk deur ’n aanhoudende patroon van onoplettendheid of hiperaktiwiteit-impulsiwiteit. Alhoewel daar ná diagnose medikasie daarvoor beskikbaar is, is dit nodig dat die persoon gedragsterapie en opleiding in sosiale vaardighede ontvang asook ’n gesonde leefwyse, dieet en oefening met natuurlike aanvullings volg. Die persoon wat hand aan hand met ’n lyer leef, sal beslis baat vind by die lees van Hykie se indringende, emosionele en baie eerlike vertelling van hoe so ’n persoon se denkwyses werk.

Alhoewel daar groot gedeeltes in die boek herhaal word wat ook in My storie van hoop aangespreek word, val die lig hier direk op die omvang van sy versteuring en tot hoe ’n mate dit nie net sy lewe omvergewerp het nie, maar ook sy naastes beïnvloed, weggedryf en vervreem het. Dit het ’n direkte impak op almal rondom jou en Hykie se lewensverhaal is die seer bewys van die gevolge van ’n onbehandelde stryd met ADHD asook die moontlikhede van verkeerde bestuur en vrye toegang tot voorgeskrewe medikasie. Die onderwerp van ADHD word intensief behandel en verskaf inligting vir die lyer asook naastes van hoe lewensvernietigend dit kan wees. Boonop is medikasie geensins die (enigste) antwoord hier nie en word daar van die gebruiker verwag om ingeligte, verantwoordelike besluite te neem ten opsigte van die bestuur en verbruik van die ongesteldheid en voorgeskrewe medikasie. Die klem val op die feit dat geen medikasie ADHD kan genees nie. Dit behandel bloot die simptome. Dit is dus van kardinale belang dat die gebruiker ten volle ingelig is oor die korrekte gebruik daarvan, en die newe-effekte, asook waak teen die misbruik van dié voorgeskrewe medikasie, want dit kan in sommige gevalle selfs dodelik wees. Neem ’n ingeligte besluit met die gebruik van medikasie, moenie net blindelings mediese spesialiste se aanbevelings vertrou nie. Elke ADHD-lyer het die reg om sélf ’n besluit oor die verbruik van medikasie te neem. Jy moet hierdie toestand op ’n konstruktiewe manier hanteer.

Hykie slaag weer eens, net soos met sy eerste topverkoper, daarin om die leser mee te sleur in ’n stroomaf vertelling van die lewe toe hy stroomop geleef het, totdat hy met behulp van God ’n lewensveranderende besluit geneem het om daagliks verantwoordelike bestuur van sy lewe te onderneem. Die impak wat dit op verhoudings het, word uitgelig – verhoudings met vriende, sy ouers, kennisse en God, en die handomkeer gebeurtenis wat Survivor in 2011 in sy lewe gebring het en hom van koers laat verander het. Soos Hykie verduidelik: "Ek wil jou graag voorstel aan die hoop wat ek gevind het en jou verseker dat jy, met al jou ’tekortkomings’, ’n groter doel het as wat jy dink. Hierdie boek handel oor my pad met akute ADHD sowel as ander geestesuitdagings, en wat ek gedoen het om in beheer van my lewe te kom."

Hykie sê dat hy die eerste boek wou skryf sodat mense ingelig kon word oor verslawing en dat hulle moet besef dat daar hoop is vir enige persoon wat daarmee sukkel. "Ek wou verduidelik hoe hierdie siekte ’n mens geestelik aftakel, maar dat God verslaafdes net so liefhet as enigiemand anders en dat Hy die pad na herstel saam met hulle wil stap." Die tweede boek is geskryf na aanleiding van ’n video wat Hykie op Facebook geplaas het oor ADHD, die gevare van medikasie en die natuurlike roete wat hy in sy herstelproses gevolg het. "Die terugvoer op die video was verstommend. Ek het letterlik duisende e-posse ontvang van ouers wat hulp soek. Dit het my laat besef hoe groot die nood is en dat mense hoop dringend nodig het." Sy hoop is dat Jesus na elkeen sal kom wat hulp nodig het. Dat dié boek mense se oë sal oopmaak en hulle sal lei op ’n pad van herlewing en genesing.

Sy reis gaan deur die jare met worsteling omdat hy anders voel as ander, die verkeerde paaie wat hy begin volg, sy opstand en uitdaging teen grense, verbrokkeling van verhoudings met sy gesinslewe, familie, vriende, verhoudings met meisies, verbrokkeling van sy eerste huwelik en die vreugde in sy huwelik met Gerridene. Die onsigbare stryd met ADHD het Hykie deur diep klowe laat gaan; sy soektog na aanvaarding, wie hy is en God se afwesigheid in sy lewe was duidelik sigbaar. Ondanks die teleurstellings en verslawing, het hy nooit tou opgegooi nie en God se stem het al duideliker in sy lewe geword. Survivor is op die Maldive-eiland verfilm. "Ek het op ’n stomp gesit, my kop opgehef na die hemel en vir God gevra: "Wys my." Ek het ’n sogenaamde Paulus-ontmoeting met God gehad. Ek het ’n algehele paradigmaskuif ervaar. Ek het skielik verstaan dat ek saam met Jesus doodgegaan het en as ’n nuwe mens saam met Hom opgewek is. Ek het besef dat Jesus gesterf en al my sondes saam met Hom gevat het sodat ek foutloos voor God kan staan. Tot daardie dag het ek nie Christelike geloof verstaan nie. Vir die eerste keer het ek verstaan wat ware vryheid en ware liefde is."

Hykie het Hope in ACTion, ’n niewinsgewende organisasie wat inligting en opleiding oor dwelmverslawing en geestesversteurings verskaf, begin. Hy het homself as recovery coach bekwaam, het studeer om verslawingsberading te doen en gehelp om rehabilitasiesentrums op die been te bring. In 2015 het hy ’n natuurlike produk van Amerika waaraan sy vriend hom bekendgestel het, begin gebruik. "Dit is nou byna vyf jaar later en ek was nog nooit weer by ’n dokter, psigiater of spesialis nie. Dié produkte het my lewe geheel en al verander. Dit het my lewe gered. Daar is soveel moontlike oplossings waarvan mense nie bewus is nie. Hande vol pille is nie altyd die eerste of beste uitweg nie."

Deur geloof en harde werk het hy tree vir tree die regte pad begin stap. Hy sluit die skrywe af met agt lewensveranderende beginsels wat hy glo deel van elke Christen se lewe behoort te wees. Dié beginsels het sy lewe deur die jare heen heeltemal verander.

Nadat ek My stryd met ADHD gelees het, kan ek begryp dat dit inderdaad ’n onsigbare oorlog is. Dit is ook weer eens onderstreep dat pille nie altyd die enigste of beste uitweg is nie. En boonop is die agt beginsels waarmee Hykie afsluit, beslis ’n moet-lees en toepassing vir elke mens, en veral vir Christene.

 

The post <em>My stryd met ADHD</em> deur Hykie Berg: ’n boekresensie appeared first on LitNet.

Koerant deur Hennie van Deventer: ’n lesersindruk en gesprek

$
0
0

Titel: Koerant
Outeur: Hennie van Deventer
Uitgewer: De Novo Boeke,  Langebaan

Nadat hy 20 boeke sedert sy aftrede as koerantman geskryf het – en seker miljoene woorde in sy lang loopbaan in die perswese – gee skryf en kommunikeer vir Hennie van Deventer sin in die lewe. Skryf bly vir hom ’n passie en daarsonder sal hy opgeskeep wees met homself, het hy aan Sarel Venter, ’n oudkollega, gesê.

Aan die vooraand van sy 80ste verjaardag het nog ’n boek van Van Deventer verskyn. Dit sy twintigste in die byna 24 jaar sedert sy aftrede as hoof: koerante van Naspers, en nadat hy onder meer 12 jaar redakteur van Volksblad was.

Sy boeke handel oor ’n verskeidenheid temas: van outobiografiese werk en koerantsake tot mense, humor, diere en reiservarings.

Om saam te val met sy naderende verjaardag (3 Januarie 2021) verskyn ’n gedenkboek, Koerant. Dit is ’n selfpublikasie met voorlopig ’n beperkte oplaag, versorg deur De Novo Boeke, wat dit ook as e-boek aanbied.

In die boek van 215 bladsye is die rou oor Volksblad se lot – die einde daarvan as gedrukte koerant – nog vars. Hy probeer nie sy hartseer verbloem nie. Dit bied die kapstok vir die boek. Die rou is ’n vlammetjie wat ’n groter vuur aansteek. In sowat 50 essays skryf hy nie net met hartseer nie, maar ook met hartstog en humor. Talryke eie herinneringe en anekdotes is in hierdie terugblik opgeteken – oor Volksblad, maar ook oor mense, kollegas, ander koerante en die koerantwese in die algemeen.

Hoekom woel hy nog so op 80?

Eenvoudig omdat “kommunikeer” die lewe vir my sin gee. Ek sit maklik agt uur per dag voor die rekenaar. Ek skryf twee blogs, deel gedagtes op Facebook, werk tussenin aan artikels en boeke. Wat anders? Daarsonder sal ek opgeskeep wees met myself. Ek pak nie veel ander dinge aan nie. My hande is dom. Maar my geprese “geesdrif” soek ’n uitlaatklep. Daardie uitlaatklep is skryf, debatteer, saamgesels, tred hou met die nuus, kommentaar lewer …

’n Fokus in hierdie boek?

My groot passie en eerste liefde: die koerant in al sy dinamiese fasette. Ook onvergeetlike karakters agter die skerms. En hope humor. Sonder ’n sin vir humor sal ’n koerantmens moeilik oorleef.

Geliefkoosde nuusonderwerpe?

Alles wat nuus is. Versot op politiek, op sport (buiten skopboks), op menslike stories (“human interest”), en op elke ander nuusonderwerp.

Sy hebbelikhede?

Ander moet liewer oordeel. Ek self is bewus van ’n kort lont. Altyd agterna jammer en verleë as ek ’n vloermoer gegooi het. Lief vir humor/kwinkslae/rympies.

Sy voorliefdes?

Ek het drie groot passies: koerant, die bos, reis (veral vaar). Ek borg die woord “koerant” eksklusief by die WAT. Minstens vyf van my boeke het koerantonderwerpe.

Die bos?

Ek is gek na Sabiepark, waar ek ’n boshuis net langs die Krugerwildtuin het. Verkies selfs – tot die verbystering van vriende – die hitte van die somerbos (Desember–Januarie) bo die “Kaapse Dokter”. My nuwe bosboek (Mei 2021) sal die sesde oor dié onderwerp wees.

Reis?

’n Interessante reis was in Rusland in Gorbatsjof se tyd. In my Niemanjaar by Harvard het ons Amerika platgery. In die laaste jare het ek verslaaf geraak aan vaar. Onvergeetlike vaarte was met die Queen Mary ll na Sydney en met die MSC Musica langs die ooskus van Afrika tot in Venesië. (Dis alles in my boek Na verre hawens. Jare gelede het ek ook ’n humorboek oor reis geskryf: Oos, Wes – Reismoles).

Hy het ’n vierde voorliefde: musiek, alle musiek, buiten kletsrym en Afrikaanse oornag-treffers (“bokkie,sokkie,frokkie”). Tien jaar lank het hy vir vriende vir Kersfees CD’s geskenk met temas soos die liefde, tuine, voëls, reise op ver paaie, ens. Hy en Tokkie het die snitte saam uitgesoek.

Sy renonse?

Ek haat moderne brabbel-Afrikaans, en kastige “ondersoekende joernaliste” wat ’n “nuwe Suid-Afrikaanse geskiedenis” uit hul duime suig. Moet ook nie dink ek sal afval eet en simpel TV-sepies en -storietjies kyk nie.

Hoogtepunte in sy lewe?

Die redakteurskap van Volksblad op 39 in 1980. Dit het ’n ambisie verwesenlik wat ek van my eerste dag by die koerant gehad het.

  • Nieman Fellowship aan Harvard 1976/77 – ’n plek wat drup van tradisie en karakter.
  • Phil Weber-prys, Naspers se hoogste eerbewys, in 1997.
  • My bydrae om die beswaddering oop te vlek van ministers Magnus Malan, Barend du Plessis en John Wiley in Tafelberg se prulboek The lost boys of Bird Island met agt kritiese briewe in koerante.
  • Drukmedia SA se lewenslange Genootskap (Fellowship) – die eerste aan ’n Afrikaanse mediamens in 1998.

Teleurstellings

Die keldering van Volksblad as gedrukte koerant. (In Koerant brei ek uit op die tema). Nog ’n teleurstelling was die latere besluit om Volksblad se Kunsmark nek-om te draai.

Ten slotte ’n paar dinge waarvan hy die vader is

Pendoringprys vir Afrikaanse advertensies die hoog aangeskrewe Nat Nakasa-prys vir joernaliste (toegeken aan joernaliste wat oor COVID-19 geskryf het); die Matrieknooiwedstryd, die Kunsmark en die Bloemfonteiner van die Jaar-wedstryd.

Drukmedia SA het sy verering van Van Deventer so gemotiveer: "Hennie van Deventer holds a reputation of great stature both within the local industry and within the newspaper publishing fraternity across the globe. He is recognised for his wisdom, his diplomacy and naturally for his contribution to print media in South Africa over a considerable number of years."

 

The post <em>Koerant</em> deur Hennie van Deventer: ’n lesersindruk en gesprek appeared first on LitNet.

Liberty Books gaan groot

$
0
0

Fotobron: https://winesofelgin.co.za/businesses-in-elgin-valley/liberty-books-3/

In ʼn jaar waar die koronavirus verwoesting gesaai het, nie net in ons gesondheidsektor nie, maar ook in baie bedrywe wat staatmaak op voete deur die deur, het ons gewoond geraak aan besighede wat hul deure moes sluit, soms permanent.

Juis daarom sit Liberty Books se nuwe woonplek ʼn huppel in die stap. Daar is maar min onafhanklike boekwinkels in ons land, en die meeste is geleë in groter sentra. Liberty gaan in die teenoorgestelde rigting, deur in ʼn dorp meer bekend vir landbou te open. En nou, net voor Kersfees, moes hulle skuif na ʼn groter perseel, want hul ruimte in die Grabouw Mall het te klein geword. Wat ʼn lekker probleem om te hê! Die verskeidenheid boeke is indrukwekkend.

Christy Loedolff Weyer, eienaar van Liberty, het my met groot trots haar nuwe tuiste gewys. Ek erken, my mond het oopgehang. Dis loshande die mooiste boekwinkel waarin ek my nog bevind het, en ek was al in ʼn paar mooies.

Maar eers ietsie oor Christy. Sy het ʼn PhD in Engelse literatuur, en het ʼn tyd lank by die Universiteit Stellenbosch se Engels departement gewerk. Nou maak sy Grabouw haar tuiste saam met haar man en jong dogtertjie. Mense wat die Elgin Grabouw Krimifees bygewoon het in 2019 sou haar ontmoet het. Saam met my, Izak de Vries en Jonathan Amid, het sy die fees organiseer. In die toekoms maak ons weer so.

Christy het ook twee satelliet-"boekwinkels". Ek sit dit in aanhalings, want ʼn brandweerwa en ʼn skoolbus is nie juis tradisionele boekverkoopsetels nie. Dit is wel groot pret.

Besoekers by Peregrine-padstal is teen hierdie tyd goed bekend met die bloedrooi brandweerwa, met sy heerlike kompartement waar kinders kan sit en lees. Die skoolbus is by die Elgin Railway Mark, nog ʼn bekende toeriste-aantreklikheid in Grabouw.

Dan is daar die nuwe Liberty, ook by Peregrine.

Dit het die gevoel van ʼn katedraal. Dis nie net die hoëplafon en die amper gewyde rustigheid wat jou tref met die intrapslag nie. Dis ook al die klein dingetjies wat opval. Dis in die gebrandskilderde vensters in die vorm van ʼn biskopsmus, met die tema wat herhaal word in die spesiaal-ontwerpte boekrak bokant die ingang. Dis in die ronde leesruimte regoor die ingang, wat ek vermoed ʼn gewilde selfie-ruimte gaan word vir besoekers.

Dis in die leeshoekies met gemaklike stoele wat strategies geplaas is om son, uitsig en gerief te kombineer. En, soos wat al meer die geval is met boekwinkels, is dit langs ʼn restaurant en koffiewinkel. Peregrine het natuurlik geen bekendstelling nodig nie.

Op die tweede verdieping vind jy die wye verskeidenheid kinderboeke.

Ook die aanbieding van Afrikaanse boeke het aansienlik gegroei. Andre P Brink, Deon Meyer, Eben Venter, Chanette Paul en vele meer, is te vinde op die spierwit rakke.

Iets wat my soms irriteer omtrent boekwinkels is die nou gangetjies. Ook hier gee Liberty nie een tree verkeerd nie. Die ruim gange, die verrassings wat om elke hoek en draai wag, maak dit ʼn ervaring vir elke sintuig.

Dis die perfekte ruimte om lekker boekbekendstellings te hou, met ʼn balkon waar mense van bo kan kyk, ʼn ruim foyer onder, en dubbeldeure wat oopmaak en mens selfs toelaat om buite onder die druiwe-prieel te sit.

Ek het begin deur te sê dis een van die mooiste boekwinkels waarin ek nog was. Dis meer as dit. Dis Instagrammable, as daar so ʼn woord is. Dis fotogenies.

Maar moenie my woord daarvoor aanvaar nie. Volgende keer as jy oor Sir Lowryspas ry, draai in by Peregrine-padstal. Drink ʼn koffie en eet ʼn pastei, maar moenie wegry voordat jy ʼn draai by Liberty gemaak het nie.

En, natuurlik, dra ʼn masker. Daar is handreiniger beskikbaar en alle COVID-protokolle word gehandhaaf. Liberty het selfs ʼn afleweringsdiens vir mense wat verkies om te isoleer.

Met Kersfees om die draai is dit die perfekte plek om ʼn boek of twee as geskenke te koop, vir jou geliefdes of jouself. Gaan maak ʼn draai.

 

The post Liberty Books gaan groot appeared first on LitNet.

Audrey Blignault (1916-2008)

$
0
0

Gebore en getoë

Audrey Bettie Blignault is op 6 Julie 1916 in Bredasdorp in die Overberg gebore. Sy was die oudste kind van Johannes Jochemus Albertus Swart en Maria Kennedy. Na haar volg Yvonne en twee broers, Ken en Christopher. Haar pa se familie was Strandveldse boere en die Swarts is een van die oudste Overberg-families.

Oor haar pa, Johan, het Audrey in In klein maat in die skets "In Pappa se studeerkamer" as volg oor haar pa geskryf: "Hier is ’n man wat ’n behae het in sy ewemens, met ’n ruimte van gees wat in elke mens wat hy leer ken, ’n potensiële vriend sien. Hier is ’n mens wat alle mense op dieselfde grondslag van suiwer menslikheid aanvaar." (Amanda Botha: Midde-in die storms plant Audrey bome van humor, Die Burger, 6 Maart 2004)

Haar ma se oupa het uit Ierland na Suid-Afrika gekom en sy kom uit die streek aan die voet van die Langeberge op die walle van die Breërivier. Haar pa was prokureur op Bredasdorp. Oor haar moeder het sy as volg geskryf: "Vir my ma sou ek graag ’n pienk boom wil plant, ’n plesierboom waaraan daar om die beurt al die pienk goed sal hang wat haar hart so knaend begeer: een dag ’n pienk ‘stool’ met pienk fraiings, een dag ’n driedubbele string pienk krale met oorkrabbe om daarby te pas; dan weer ’n pienk tafelkleed met pienk vlinders daarop, of ’n pienk teeservies met kantfyn koppies en ’n teepot soos ’n pienk krismisroos. Só ’n boom sou Ma gelukkiger maak as ’n brandpolis of slaapmedisyne of ’n getekende portret van Winston Churchill, en as dit ’n geskenk is van my, sal sy ook nie weer vir my sê ek is vol houdings en ligsinnig oor die ernstige dinge van die lewe nie." (Die Burger, 6 Maart 2004)

In haar sketse het Audrey haar suster, Yvonne, die naam Trix gegee. Yvonne was kleintyd ’n regte rabbedoe en ook ’n baie goeie vriendin vir haar oudste suster. Sy het Trix só beskryf: "Alles wat ek te bang was om te doen, het sy gedoen: saam met die masjinis binne-in die lokomotief gery toe ons een dag saam met tant Hettie op Drew-stasie was, en stralend vol roetkolle daar uitgeklim; op die pastorie se dak geklouter en die predikant se kleinseun uitgekoggel toe hy ons eendag te veel geterg het; haar pop se kop stelselmatig en koelbloedig afgekap omdat die pop se nek nie wou reg draai nie; en nie ’n flenter omgegee vir die straf wat gevolg het nie. Dit was juis daardie heerlike onverskilligheid ten opsigte van haar dade se gevolge wat ons ander se bewondering gaande gemaak het, wat haar vanselfsprekend tot leier van elke kwajongstreek verhef het en ’n mens in jou latere berou oor jou misstap by haar laat troos soek het." (Die Burger, 6 Maart 2004)

Haar broer, Ken, het Leon in Audrey se essays geword en daaruit blyk dit duidelik hoe ’n belangrike plek hy in haar lewe ingeneem het. In die essay "Dis nou van ’n man" het sy as volg geskryf oor sy bestuursvernuf: "... my broer Leon wat in die gewone lewe ’n inskiklike en verdraagsame mens is, word vir my anders sodra sy ego die onderskraging van sy roomkleurige motortjie het." (Die Burger, 6 Maart 2004)

In Die plesierboom het sy die plesierboom wat sy vir haar dogter, Marié (Marietjie in die skets) beskryf: "Marietjie, weet ek, sou hou van ’n rokboom, ’n uitsonderlike rokboom wat net een volmaakte rokbloeisel op ’n keer dra, heeltemal eksklusief, onberispelik van snit en natuurlik nêrens te nou nie. Die geskenk van só ’n boom sal haar darem baie lief maak vir haar ma en sal haar dalk ook weerhou van die gedagte dat haar ma in ouderwetse dinkpatrone vasgevang sit." (Die Burger, 6 Maart 2004)

En oor haar rol as ouma vir haar drie kleinkinders, Andries, Fritz en Adré, het sy as volg gesien: "Ek is nou ouma. Dit beteken dat ek van vandag af ’n boegbeeld word, ’n baken, ’n verwysingspunt. Van vandag af word ek ’n vertoonstuk op die agtergrond of ’n pretbederwer op die voorgrond. Ek word ’n towerfiguur uit ’n kindersprokie of ’n orang-oetang wat stoutigheid straf." (Die Burger, 6 Maart 2004)

Op LitNet het Audrey aan Marguerite Black vertel dat sy in ’n tweetalige omgewing grootgeword het en het sy verder verduidelik: "My ma was Engelssprekend en my pa Afrikaanssprekend. My ouma aan my ma se kant was Afrikaans, maar my oupa was Engels. Die opvoedingstaal in daardie tyd was Engels. My ma kon nietemin idiomatiese, egte Afrikaans praat. My pa, Johan Swart, was in ’n private skool in Hermanus, waar die voertaal Engels was. Die skoolkinders moes ’n bord om die nek dra wat sê: 'I must not speak Dutch.' Die een voordeel daarvan was dat my pa uitstekend Engels kon praat en jare lank die burgemeester van die dorp was. Hy het egter altyd met ons kinders Afrikaans gepraat, en in Afrikaans gebid by die huisgodsdiens. Ek het op Bredasdorp grootgeword waar die taal van die omgewing kern-Afrikaans was. Die bruinmense op die dorp het ook deur die bank Afrikaans gepraat."

Audrey gaan skool op Bredasdorp en matrikuleer in 1933. Sy kan onthou dat sy ongeveer drie of vier jaar oud was toe sy die eerste keer ’n boek in haar hande gehou het. Sy vertel aan Anine Capraro in Sarie van 14 Augustus 1985: "My mammie het na my gekom met die boek Wonder book: a picture annual for boys and girls. Op die buiteblad was ’n prentjie van ’n meisie met lang, goue hare, ’n wit rok, en wit en rooi krale om die nek. Op die agtergrond was ’n perskeboom. Van daardie oomblik was ’n boek vir my ’n betowering."

In Insig van Oktober 1995 vertel Audrey dat daar in haar ouerhuis altyd boeke was, maar dat sy tot op daardie stadium in haar lewe nog nooit John Bunyan se The Pilgrim's progress gelees het nie. Haar ma en pa het pal gelees; met die gevolg dat sy ook gelees het. "In ’n boekkas met glasdeure was al Dickens se boeke, Tennyson en Longfellow se gedigte, Emerson se essays en ’n lywige Practical guide to health wat ek van voor tot agter gelees het. Meer Die pelgrim se reis was daar nie.

"In ons dorpsbiblioteek was Miss Doris Eeds, ’n lang, vaal, sagpratende Engelse dame, wat my voorgestel het aan heerlike boeke soos The secret garden, Anne of Green Gables en The girl of the Limberlost. Maar nie Die pelgrim se reis nie.

"Skoolvakansies het ek by my Kennedy-tantes op ’n plaas naby Bonnievale gekuier en dae lank al die lekkerlees-boeke in hulle biblioteek gelees. Al die boeke van Florence Barclay was daar, van Marie Corelli en Ethel M Dell. Selfs ’n weggesteekte boek met seksinligting deur Marie Stopes. Maar nie Die pelgrim se reis nie.

"Die tantes en my ma het baie oor boeke gepraat. Toe ek self nog nie kon lees nie, het ek gedink Mr Pickwick en Aunt Betsy Trotwood was familie van ons. Maar ek kan my nie herinner dat hulle ooit oor Die pelgrim se reis gepraat het nie. EK het ook nie dié boek as Sondagskoolprys gekry nie."

Toe die jong Audrey ongeveer elf of twaalf jaar oud was, het hulle op Waenhuiskrans vakansie gehou. Mrs Little en Miss Messenger het kom stranddienste hou in ’n tent en eendag, na al die vrolike gesing en Bybelstories, het Mrs Little begin vertel van die Christen se bitter swaar reis na die ewigheid. Die jong Audrey wou hoor wat van Christen geword het, maar al die vreemde mense wat hy op sy pad ontmoet het, was nie vir haar regte mense nie.

"Dis ’n groot verligting om te hoor dat Christen tog uiteindelik in die hemel aankom. Maar dit klink vir my dis vir ’n mens te bitter swaar om die Goue Poort te bereik. Ek sê dit vir niemand nie, maar ek raak bang oor dié storie. Ek wil Pappie oor die hemel uitvra en oor die rivier van die dood, maar ek weet nie hoe ek dit kan doen nie.

"Die vakansie is amper oor. By die voorlaaste diens sê Mrs Little dat al die kinders wat hul harte aan die Here wil gee, na hul tent moet kom om hul harte daar aan die Here te gee. Ek word al hoe meer ontsteld en ongelukkig. Hoekom moet ek na Mrs Little se tent gaan om my hart aan die Here te gee? Ek kan dit mos maar self doen wanneer ek bid. Buitendien, hoef ek nie my hart aan die Here te gee nie. Ek is mos klaar die Here se kind. Van ek in die wêreld gekom het, Nee, ek wil nie na die tent gaan nie.

"Die volgende oggend loop ek alleen langs die see. Toe ek naby die Spuitgate kom, sien ek Mrs Little kom van die agterstrand af aangestap. Sy sien my dadelik raak en keer my voor: 'Audrey, you haven't been to our tent yet,' sê sy. Ek weet nie wat om te sê nie. Ek kyk stip na ’n aankomende brander. 'You are such a nice child,' sê Mrs Little. What a pity that you soul should be lost.' En sy stap aan."

"Die herinnering aan daardie verdoemende uitspraak oor my verlore siel staan nog al die jare tussen my en Die pelgrim se reis na die ewigheid."

Die een rak met boeke in die biblioteek op Bredasdorp het Audrey baie vinnig klaar gelees. Dit was dus vir haar een groot vreugde om tydens vakansies op Bonnievale van die die familie se huisbilbioteek gebruik te maak. Vandat sy nege jaar oud was, kon sy vir elke Kersfees drie boeke kies wat haar pa dan vir haar in Kaapstad gaan koop het. Sy kon die afwagting om die boekpakkie met Kersfees oop te maak en in haar hande te hou, baie goed onthou.

Audrey het vroeg begin skryf. Op elfjarige ouderdom het sy ’n Engelse gediggie oor haar dorp Bredasdorp geskryf en dit vir haar juffrou, mej Gladys Huxam, gegee wat dit aan Die Bredasdorp en Napier Nuus gestuur het. En dit is aanvaar en gepubliseer.

Audrey het aan Marlene van Houwelingen (Die Burger, 2 Junie 2000) vertel: "Die poësie van my lewe het sy oorsprong gehad by [my] ma, ’n musiekonderwyseres. Daar was altyd musiek in die huis, ons het baie gesing. Dáár het poësie vir my begin. My ma se kas was vol boeke, met die mooiste woorde en klanke van Wordsworth, Shakespeare, Emerson en Longfellow. In standerd agt maak ek kennis met die werk van Wordsworth, wat vir my ’n universele ervaring was. Sy 'Groot Ode' is vir my een van die hoogtepunte van die wêreldletterkunde. In standerd nege kruis my pad met Eugène Marais se 'Die towenares' en hierdie lied van die verbanne jong meid verwoord die my gevoelens op daardie tyd. In daardie jaar ontdek ek ook vir Keats."

Verdere studie en werk 

Na matriek is Audrey na die Universiteit van Stellenbosch. Sy vertel dat haar pa sy tyd ver vooruit was. Hy het geen onderskeid tussen sy seuns en dogters gemaak nie en het die dogters aangemoedig om verder te gaan leer. Hy wou gehad het dat Audrey LLB moes loop, maar het berus toe sy hom meedeel dat sy net ’n gewone BA wil neem. Sy studeer vir ses jaar aan die US en behaal haar MA in Afrikaans-Nederlands met onderskeiding en so ook haar Sekondêre Onderwysdiploma.

In Die Burger (6 Maart 2004) vertel Amanda Botha hoeveel pret Audrey Blignault tydens haar studentejare gehad het: "Saam met ’n klompie vriende was sy ’n stigterslid van die Go to Heel Club, ’n heel gewaagde instelling vir die 1930's. 'Dit was vir my die lekkerste. Ons was ingestel op oordaad en jolyt. Sonder reëls en wette,' vertel sy, en verkneukel haar weer in die herinneringe van die klub en sy doen en late, Onder haar medeklublede was onder andere die joernalis Dirk Kamfer, die skrywer WA de Klerk en haar lewenslange vriendin, Annie Schumann (née Van Niekerk).

"Dié klompie het so laat waai dat Audrey en haar suster, Yvonne, op ’n keer selfs kaal gebaai het by Waenhuiskrans, en daar bestaan selfs só ’n foto. 'My pa was baie kwaad,' onthou sy. Maar sy het lank reeds besluit die gewaagde foto sal nie vir haar ’n verleentheid inhou nie, en daarom het sy selfs daarop aangedring dit moet deel wees van haar nagelate dokumente aan die US-dokumenstasiesentrum."

Na die verwerwing van die Tweetalige Onderwysdiploma in Voordrag en Toneel begin sy in 1940 onderwys gee – eers aan die Wellingtonse Opleidingskollege en daarna aan die Rynse Meisieskool op Stellenbosch. Op Stellenbosch dien sy in die redaksie van Die Stellenbosse Student saam met onder andere WA de Klerk, FA Venter en Andries Blignault. Van haar eerste skryfpogings word daarin gepubliseer.

Audrey en Andries Blignault is op 28 Junie 1941 getroud. Vanaf April 1942 tot Februarie 1945 is Andries hoof van die Jan Kriel-skool vir Epileptici in Kuilsrivier en dit is hier waar hulle enigste kind, Marié, gebore is.

In 1945 besluit Andries om voltyds medies te gaan studeer en vestig hulle hulle in Pinelands. Audrey word redaktrise van Die Huisvrou – ’n pos wat sy vir elf jaar beklee. Sy moes in hierdie tyd die pot aan die kook hou terwyl Andries studeer, maar hoewel sy baie hard moes werk, was dit ook bevredigende tye. By Die Huisvrou ontmoet Audrey skrywers soos Anna M Louw, Bertha Smit, Freda Linde en Alba Bouwer. Na Die Huisvrou word Audrey redaktrise van Die Naweekpos, ’n gewilde maandblad in die vyftigerjare. Andries het intussen klaar studeer en psigiater geword.

In 1946 nader Willem van der Berg vir Audrey om die SAUK seVrouerubriek-program te begin. Aanvanklik is dit een maal per week uitgesaai, maar spoedig het dit so gewild geword dat dit daagliks uitgesaai is. Haar liefde vir boeke het sy uitgeleef in hierdie program, waar sy oor ’n tydperk van 46 jaar die Afrikaanse mense en veral vroue geïnspireer het om te lees. Sy volg dit op met tallose persoonlike optredes voor leeskringe, Vroue-Landbou-Unies en ander instansies en verenigings waar sy ook met dringende oortuiging haar passie vir die geskrewe woord verkondig. Sy vertel aan Suzette Truter (Sarie, 14 Julie 1999) dat die wonderlikste ding van al die jare op die radio was dat sy nooit ’n enkele beswaar of kritiek gehad het nie: "Net dankbaarheid. Ek het eendag oor die skrywer-filosoof Montaigne gepraat. Die bestuurder van die Afrikaanse radio het ná die tyd vir my kom vra: 'Wat makeer jou? Dis heel buite vroue se ervaringsveld.' Ek het gesê as ek een klagte kry, sal ek die program dadelik stopsit. Daar was nie ’n enkele een nie. Dit stuit my teen die bors as die vrou onderskat word. Moenie namens haar besluit waarin sy sal belangstel of nie."

Audrey se invloed op haar luisteraars en lesers kan vergelyk word met die invloed wat Oprah Winfrey se boekklub deesdae het. Izak de Villiers vertel dat Heinie Jaekel, hoofbestuurder van Nasionale Boekhandel, in die vroeë 1970's vir JD Pretorius, destyds hoof van Tafelberg Uitgewers, laat weet het dat Audrey in haar boekbespreking oor Vrouerubriek gepraat het oor Afrikaanse woordelys en spelreëls. "Nou skreeu die boekhandelaars om voorraad. Ek moet binne ’n week nog drie duisend Spelreëls hê." Haar gunstige resensies oor enige boek en veral digbundels het veroorsaak dat dit blitsverkopers word, soos met Izak de Viliers se eerste digbundel in 1972.

Op 23 Augustus 1950 verskyn Audrey se eerste stuk onder die opskrif "Uit die dagboek van ’n vrou" in die vrouetydskrif Sarie. Dit gebeur op aandrang van Alba Bouwer en dit, tesame met Vrouerubriek, maak van Audrey ’n huishoudelike naam in Suid-Afrika. In "Uit die dagboek van ’n vrou" doen sy verslag oor haar lewe en die mense wat haar geraak het. Alba Bouwer vertel self in Volksblad van 17 Julie 1996 dat dit gou een van die gewildste stukke in Sarie geword het. "Nooit een dag was 'Dagboek' laat of afwesig nie, behalwe in die maande na die tragiese motorongeluk op 2 Mei 1967 waarin haar man, Andries, oorlede is en sy self ernstig beseer is. Enkele maande daarna het sy dit weer hervat met die roerende stuk ’nogtans sal ek jubel', en dit nog ’n hele paar jaar volgehou." Gedagtes oor haar verlies bundel sy in Om die son te aanskou.

Audrey se broer Ken is ook in hierdie tyd oorlede, aan ’n gewas op die brein. Na die motorongeluk waarin Andries oorlede is, was Audrey in ’n koma en kon sy nie eens Andries se begrafnis bywoon nie. Haar suster, Yvonne, is na ’n ernstige siekbed oorlede, maar by al die ongeluk is daar ook geluk. In 1970 trou Audrey met Attie de Villiers, vir wie sy 33 jaar vantevore ontmoet het toe hy vir haar ’n vervolgverhaal vir Die Huisvrou geskryf het. Haar ander groot plesier is haar kleinkinders Andries, Fritz en Adré. Andries is egter ’n klompie jare gelede tragies oorlede, maar ook hierdie verlies verwerk sy na "’n dieper en groter waardering vir die lewe". Daar is ook twee agterkleinkinders.

In 1955 word Audrey se essays wat in Sarie verskyn het, gebundel in In klein maat. Nog bundels is deur die jare gepubliseer – die een so gewild soos die ander. Hierdie eerste bundel is twee keer deur Nasionale Boekhandel geweier en dit was eers toe Recht Malan, destyds grootbaas van Nasionale Pers, hoor dat Struik dit gaan publiseer dat hy Audrey versoek het om dit tog maar by hulle te laat uitgee.

Audrey word in 1960 redakteur van die reeks Juweelnovelles, ’n reeks boeke wat uit die wêreldletterkunde in Afrikaans vertaal is.

Audrey se liefde vir boeke is vir haar een van die heel belangrikste dinge in haar lewe en haar liefde vir die poësie ’n hartstog. In 1966 is sy en Andries op ’n wêreldreis en in haar bundel essays Die verlange loop ver (1969) beskryf sy hoe sy oral in die voetspore van skrywers en digters geloop het. In Ierland het sy Yeats se eenvoudige graf gaan opsoek, in Rome op Keats se spore gegaan, en op die Aran-eilande dié van Synge gevolg. In Rapport van 19 Desember 1993 vertel sy vir Hanlie Retief dat sy elke Oujaarsaand Ralph Waldo Emerson se essays van die solderrak haal. "Daar's een essay, 'Compensation', van hoe die lewe gebou is op wins en verlies. Vir alles wat ’n mens wen, verloor jy ook iets. Ek lees dit Oujaarsaande, want ek voel dit bepaal my lewe. Dis al voos onderstreep."

Audrey se ma het haar aan Emerson bekendgestel en baie jare later het sy Emerson se herkoms gaan opsoek in Concorde, in Massachusetts in Amerika: "Ek het sy kleinseun daar ontmoet. Hy't my na sy oupa se graf geneem, op ’n heuweltjie. Dit was die mooiste grafsteen wat ek nog gesien het, van rooskwarts. Ek het ’n plantjie op sy graf gesit, toe sak die potjie af in die sneeu tot net die groen sprietjies uitgesteek het. En die man haal sy hoed af en sê vir my: 'To think that you've come from South Africa to put a plant on my grandfather's grave.'" (aan Hanlie Retief)

In 1985 verskyn Die goue vreugde, ’n bloemlesing uit haar lewenslange omgang met boeke. Met die viering van haar tagtigste verjaardag verskyn Dit reën rose: beeld van ’n kindertyd en Mal Hansie en ander verhale, wat saamgestel is deur Elize Botha en Hennie Aucamp. Hennie Aucamp skryf ook die voorwoord vir Dit reën rose. In die 1990's behartig sy ’n reeks in Insig oor die wêreldletterkunde en hierdie besprekings word in 1993 gebundel onder die titel Die eindelose avontuur.

Audrey presteer op vele gebiede en die akkolades het nie agterweë gebly nie. In 1961 ontvang sy die Eugène Marais-prys vir In klein maat en Die vrolike lied en in 1965 die WA Hofmeyr-prys vir Met ligter tred. In 1980 word die Italiaanse Adelaide Ristori-prys aan haar toegeken. Die Adelaide Ristori-kultuursentrum in Rome ken elke jaar vyftig pryse toe aan vroue dwarsoor die wêreld op grond van die leidende rol wat die persoon in die kultuurlewe speel en die wyse waarop sy haar in ’n bepaalde werkskategorie onderskei het. In 1982 ontvang sy ook die Dekorasie vir Voortreflike Diens van die Suid-Afrikaanse regering. In 1988, tydens die 150-jarige bestaan van haar geboortedorp, Bredasdorp, ontvang sy ereburgerskap van die dorp. Die Universiteit van Stellenbosch vereer haar in 1990 met ’n eredoktorsgraad en in 1994 ontvang sy ook erelidmaatskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Sy was ook die eerste vrou wat tot die fakulteitsraad van die Akademie verkies is en was lank lid van die letterkundige kommissie wat onder meer jaarliks die Hertzogpryswenner moet aanwys.

Die Klub van Oud-Studenteraadsvoorsitters van die Universiteit van Stellenbosch se Prestige-toekenning vir voortreflike diens aan die Universiteit en die Suid-Afrikaanse gemeenskap word in 1997 aan Audrey toegeken. Dit is die hoogste nie-akademiese toekenning wat aan ’n oud-Matie gegee kan word. Haar kleindogter, adv Adré Heese, het dit namens haar ontvang. Vir haar uitstaande bydrae tot die Afrikaanse joernalistiek en literatuur word die ATKV se Prestige-toekenning van 2000 aan haar gegee op grond van die feit dat sy danksy haar unieke bydrae ’n legende in die Afrikaanse skrywerswêreld en in die joernalistiek is. Na afloop van die KKNK in 2005 word sy ook vereer met die Kanna-Insig-prys vir haar lewensbydrae tot Afrikaans, asook vir haar lewenslange passie vir die Afrikaanse boek en die vestiging van die leeskringkultuur onder Afrikaanse lesers.

Veral Audrey se bydrae tot die vestiging van ’n leeskringkultuur in Suid-Afrika kan nooit onderskat word nie. Sy het talle leeskringe landwyd help stig en om in hierdie vraag te voorsien, publiseer sy in 1980 ’n handleiding vir leeskringe getiteld Van leser tot leser. Sy vertel in ’n onderhoud met Cas van Rensburg in Insig van Augustus 1996 dat toe sy sewe was, haar pa haar gekry het dat sy sit en huil omdat sy nie kan lees nie. "My pa het ’n vreemde uitdrukking in sy oë gekry, so asof hy iets begryp, en ek is dadelik skool toe gestuur. Ek is destyds uit die skool gehou weens die dood van my sustertjie. Ek onthou nog toe ek my eerste leesboek kry, kon ek nie wag om te begin lees nie. Ek weet nie hoe dit gebeur het nie, maar op ’n dag kon ek lees. Op pad van die skool af het ek vir Michael, die tuinier, by die voorhekkie teengekom, en ek het gesê: 'Michael, ek het my boek. Ek kan lees.' Ek het hom net daar teen die muur staangemaak en begin lees."

So het die verhaal van Audrey en die boek begin. En vandag staan sy bekend as die vrou wat, in Hennie Aucamp se woorde, die Afrikaner aan die lees gehou het. In 2000 skryf Marlene van Houwelingen in Die Burger (2 Junie): "Audrey is ’n boekemens, wat jou pad onmeetbaar verruim, wat jou tot ontwaking en selfontdekking lei. ’n Vrou wat gul en gasvry haar vriendskap soos ’n rooi granaat aan ons gee."

In 1992 verhuis Audrey en Attie van hulle huis in Kampsbaai na ’n aftree-oord in Tuine in die Kaap. Die afskeid van die huis waarin sy vir 32 jaar gewoon het – 23 daarvan saam met Attie – was vir haar ’n "geweldige aflegging". Sy vertel aan Jacqueline Leuvenink (Rooi Rose, 20 Oktober 1993): "Ek het besluit om alles, van minnebriewe tot manuskripte, te gee aan die Universiteit van Stellenbosch, wat ’n eredoktorsgraad aan my toegeken het." Haar vriendin Annie Schumann, wat haar kom help uitsoek het, vertel (Rooi Rose, 20 Oktober 1993): "Audrey het met haar verstand besluit die trek is noodwendig. Maar sy kon nie voorsien watter emosionele uitwerking dit sou hê om veral van haar boeke afskeid te neem nie. Elke boek het vir haar iets beteken. Dit was om ’n hele lewe in oënskou te neem."

Nadat die mense van die universiteit Audrey se huis met die derde vrag boeke vertrek het, was dit vir Audrey asof sy doodgegaan het. Annie het probeer om haar te troos en het ’n digbundel van die Nobelpryswenner, Derek Walcott, gevind en "[sy] het net daar, tussen die stof, op een van die trommels gaan sit en begin lees."

In 2001 is die Audrey Blignault-katalogus deur die Universiteit van Stellenbosch amptelik deur die rektor, prof Andreas van Wyk, aan Audrey oorhandig. Dit is ’n vierdelige katalogus in rooi leer gebind wat die storie van die loopbaan en lewe van Audrey Blignault vertel.

Haar vriendin Petra Müller vertel in 1996 (Die Burger, 6 Julie): "En as hulle afsit, sit hulle af Waenhuiskrans toe, na die strandhuis. 'Laat ek jou vertel,' jil Audrey. 'Ons het ’n nuwe huishulp daar, Violet. Violet kan nie kook nie, nou leer Attie vir haar oor die kospotte: doen so en maak sus. Ek kan mos niks met my hande doen nie. Nou trek Violet haar gesig op ’n plooi en sy sê vir Attie: 'Wat van daardie ouvrou wat daar op die stoep sit, kan sy dan nie kook nie?' 'Los jy die ouvrou op die stoep,' sê Attie, 'sy kan haar eie ding doen.' En Audrey se stout oog straal. Ka! lag sy haar eksplosiewe lag. Boem! Skiet die twaalfuurkanon dieselfde oomblik oor die koue stad. En sy staan op en skink vir ons ’n goudgeel sjerrie. Wat gloei van eie lewe, nes syself."

In 2000 bied Joanie Combrink, Susanne Beyers en Johann Nel ’n program, Drafstap of drentel, aan, ’n program met woordkuns en poësie wat geskoei is op Audrey se werk. Tydens die Woordfees in Maart 2004 op Stellenbosch is Audrey se bydrae tot die Afrikaanse boek- en leeskultuur gevier met ’n program wat deur Amanda Botha en NALN saamgestel is. By hierdie geleentheid praat haar dogter, Marié Heese, ’n skrywer uit eie reg, oor haar ma. Sy vertel: "Ek wil vir u in alle eerlikheid sê, sy was soms ’n liability. Die kind wat gou-gou in Sub A leer lees het, maar wie se naaldwerk Miss Clarke in die snippermandjie gegooi het, het ’n ma geword wie se hande vir omtrent alles verkeerd gestaan het. Daar was die episode met my skoolhoed in die primêre skool. Ons het sulke Panama-hoede gedra en daar moes rek aan vasgewerk word. Maar my hoed se rek het permanent makeer, want my ma kon dit nie aanwerk nie en ek ook nie, want wie moes my leer? Toe word ek op ’n dag gestraf oor my reklose hoed. Kom in trane by die huis aan. My ma voel ontsettend sleg. Sy kommandeer iemand op om die rek vas te werk – seker my tante Yvonne wat baie prakties was – en sy gaan sit en skryf ’n brief vir die onderwyseres. Die volgende dag is ek skool toe, met hoed en brief. Die onderwyseres lees die brief en sê vir my: 'Well, my dear, your mother may not be able to sew, but she writes a very eloquent letter.' [...] En tog. En tog. Natuurlik was dit ’n lewenslange verryking en ’n vreugde om so ’n ma te hê. Dieselfde liefde en waardering vir boeke wat Audrey by haar ma gekry het, het ek weer by haar gekry. Wanneer ek soggens aan die ontbyttafel kom sit het, wat het sy gedoen? ’n Eier gebak? Nee. Pap gekook? Nee. Toebroodjies gemaak? Ook nie. Nee, sy het vir my gedigte gelees. Tydens ontbyt, want netnou gaan sy werk toe. Ek kry nie ’n eier nie, maar ek kry, byvoorbeeld, die versamelde werke van Charlotte Mew toe dit in 1953 verskyn het. [...] My ma het my geleer van toewyding aan ’n lewenstaak – toewyding wat nie toe en ook nie nou soek vir dankbetuigings en eerbetoon nie. Sy het my geleer van volgehoue diensbaarheid, deurlopende selfkritiek en filosofiese refleksie. Bowenal het sy my geleer, soos sy generasies van mense in Suid-Afrika geleer het, om boeke lief te hê. En daarvoor sê ek, dankie Ma."

In 2008 bied Saartjie Botha ’n program oor Audrey aan met die titel Audrey. Coba-Maryn Wilsenach is die speler in hierdie eenvroustuk. Deborah Steinmair skryf hieroor: "Die prentjie wat voor ons oë vorm aanneem, stem ooreen met die stem in Blignault se oeuvre: ’n mens van onblusbare lewensblyheid, entoesiasties en bekoorlik soos ’n dogtertjie, met ’n ondersoekende gees en ’n hekel aan hoogdrawendheid."

Ook in 2008 verskyn Blywende vreugde: briewe van Audrey Blignault, saamgestel deur Lynne Fourie en Marina Brink met die medewerking van Petrovna Metelerkamp. Petrovna stel dit so reg as sy sê dat Audrey die hele spektrum van ménswees oopgeskryf het. Die eerste oplaag is vinnig uitverkoop en die boek word tans herdruk.

Op 1 Oktober 2008 is Audrey in die ouderdom van 92 jaar in ’n hospitaal in Kaapstad oorlede. Dr Izak de Villiers het die begrafnisdiens waargeneem. Die teksvers was Job 32:8: "Maar dit is die gees in die mens wat die mens insig gee, die gees wat van die Almagtige af kom ...". In 1993 in ’n onderhoud met Jacqueline Leuvenink in Rooi Rose het sy genoem dat dié teks vir haar die wonderlikste teks in die Bybel geword het: "Daardie Gees in die mens, glo ek, is die vermoë wat deur God aan ons gegee is om onsself te vernuwe solank ons leef."

Die huldeblyke het ingestroom: 

  • Daniel Hugo: "Toe ek in 1991, om haar 75ste verjaardag te vier, ’n hoorbeeld oor die lewe van Audrey Blignault maak, het sy gesê dat sy eintlik drie lewens gehad het. Eers was sy Audrey Swart, toe Audrey Blignault en uiteindelik Audrey de Villiers. In haar eerste lewe het sy op Bredasdorp in die Overberg grootgeword en op Stellenbosch gestudeer, in die tweede was sy ’n joernalis en die vrou van ’n skoolhoof wat later ’n mediese dokter geword het, en in die derde ’n gevierde skryfster en die vrou van ’n parlementsamptenaar wat haar literêre belangstelling en liefde vir die helder kleure van die lewe gedeel het. Audrey Blignault het nou haar vierde lewe binnegegaan: dié een waar sy bly voortleef in haar boeke en in die harte van haar tallose lesers en bewonderaars." (Die Burger, 3 Oktober 2008)
  • Danie van Niekerk: "Ek glo niemand ná Langenhoven het meer gedoen om die boekkultuur by Afrikaanse mense te bevorder as Audrey Blignault nie. Dit het sy op baie maniere gedoen: met haar uitsaaipraatjies, haar persoonlike optredes ... maar veral met die boeke wat sy geskryf het en wat haar een van die topverkopende Afrikaanse skrywers gemaak het. [...] Sy was een van die mees belese mense wat ek teëgekom het, iemand wat steeds met drif en oorgawe oor ’n nuwe digter, of oor ’n verrassende nuwe roman kon praat en skryf." (Die Burger, 3 Oktober 2008)
  • Izak de Villiers op haar begrafnisdiens: "Audrey Blignault het begrip gehad van waar háár asem, haar insig, vandaan kom. Daarom het sy dié teksvers (Job 32:8) as begrafnisvers gekies. [...] Sy het ook die gees gehad van humor, en humor is insig. Jy moet kan lag, want die lag is ook heilig, En sy't heerlik met haarself gespot, ook met haar lyf en haar step-in. Soos MER ’n moeder van die volk was, was Audrey ’n suster vir die volk, ’n suster vir elkeen, ’n vriendin, ’n helder ster. En ’n ster lei, soos in Bethlehem. [...] Jy was ons almal se suster, almal se ma, almal se maat. Jy was Audrey, uniek, want God het nie baie van jou soort gemaak nie. Ons groet jou." (Volksblad, 7 Oktober 2008)
  • Petrovna Metelerkamp: "Een van Suid-Afrika se groot geeste: opreg nederig, en hardwerkend toegewyd aan haar groot liefde en lewenstaak: die woord." (LitNet)
  • Nettie Pikeur: "In haar kinderjare op Bredasdorp het ek altyd ’n nuwe maat gevra: 'Wat droom jy as dit op die dak reën? Hou jy van kool? Sal jy onder die volmaan kaal dans?' [...] Audrey Blignault het kaal onder die volmaan gedans, haar lewe lank. Dis dié dat sy bykans ’n eeu gelewe het." (LitNet)
  • Marié Heese: "My ma was ’n baie lekker ma. Sy het altyd opreg gedink ek is wonderlik." (Volksblad, 7 Oktober 2008)
  • Amanda Botha: "Dit was ’n feesdiens om Audrey as mens te vier en haar omhelsing van die lewe opnuut te waardeer." (Volksblad, 7 Oktober 2008)
  • Melt Myburgh: "Met Audrey Blignault se afsterwe is die Afrikaanse letterkunde ’n formidabele veldwerker armer. Dié besondere vrou se volledige nalatenskap is moeilik meetbaar, want die omvang daarvan was reusagtig. Mens besef nie werklik watter invloed sy met haar entoesiasme en ywer op die leeskultuur van Afrikaanse mense gehad het nie." (LitNet)
  • Mike de Vries (by die aankondiging dat die US ’n eredoktorsgraad aan Audrey Blignault toegeken het): "As Langenhoven die Afrikaner leer lees het, het Audrey Blignault gesorg dat hy aan die lees bly. Sy verteenwoordig die 'ewige' waardes waarop beskawing gebou is: kennis, verdraagsaamheid en respek vir alle prestasies wat sin aan ons menslike bestaan gee." (Die Burger, 22 November 1990)
  • Willemien Marais: "In die week van haar dood ontdek ek die skryfwerk van Audrey Blignault. Ja, wat ’n skande, ek weet. Maar dit het nou maar so gebeur dat ek nog nooit voorheen enigiets van haar gelees het nie. (...) ’n Rukkie terug kan ek een aand nie slaap nie. (...) Ek staan voor die boekrak en soek iets wat my vaak sal maak. (...) Toe sien ek die Audrey Blignault-boek raak. Op die voorblad van Met ligter tred huppel iets wat na ’n perd lyk. ’n Uur later lê ek wawyd wakker en giggel soos iemand wat teeblare snuif. Tannie Audrey is onverwags snaaks en baie skerp. (...) Een van my gunsteling-uitdrukkings in Afrikaans is husse met lang ore. Die husse is al klaar iets – hoekom nou juis lang ore? Hoe meer ek daaroor dink, hoe snaakser raak dit. Tannie Audrey skryf dat ons almal ons eie husse het. Nie eksotiese grênd goeters nie, net jou husse. Hare, sê sy, is ’n pakkie gekleurde rekkies, ’n kort liniaaltjie, ’n rolletjie tou en ’n paar skuifspelde. Myne, dink ek, is my wekkertjie, ’n potjie Vaseline, en my gekraakte rooi memory stick. Sommer net goetertjies waarin ek my kan verheug vir geen goeie rede nie.

"Tannie Audrey sê ’n mens kan 'maar met ’n geruste gemoed jou paar ou hussies vertroetel, jou in hul hussigheid verkneukel en sommer so alleen-alleen hul lang ore streel'. My hele slaappoging was in sy glory. En nou dat ek daaroor dink, voeg ek Met ligter tred van Audrey Blignault ook by my versameling husse. Ek sal meer gereeld oor hul lang ore streel. Ek is spyt ek het so lank gewag." (Volksblad Jip, 13 Oktober 2008)

In Die Burger (22 November 1990) skryf Joan Hambidge as volg oor Audrey Blignault en haar skryfwerk: "Daar is min mense wat sulke onderhoudende essays as Audrey Blignault kan skryf. ’n Puik hantering van Afrikaans, ’n warm humorsin en diepe menslikheid is die kenmerke van al haar stories en vertellinge. Gaan kyk maar gerus na haar essays. Dit is nie net vir verveelde huisvrouens bedoel nie. Daarvoor is dit te slim geskryf. Maar Audrey Blignault word binnekort vereer vir haar kritiese bydrae. In die maandblad Insig verskyn daar die afgelope jaar of wat ’n literêre rubriek uit die pen van hierdie grande dame van die Afrikaanse letterkunde. Sy skryf onderhoudend en ingelig oor Groot Boeke in die wêreldletterkunde. (...) Vir Audrey Blignault se vermoë om die tydsgees telkens korrek te interpreteer én sulke boeiende en toeganklike rubrieke te skryf, hierdie eulogie."

By die bekendstelling van Die eindelose avontuur in November 1993 het Hennie Aucamp só oor Audrey Blignault gesê: "Dis waarskynlik MER wat die begrip 'gewers' algemeen in omloop gebring het met haar verhaalbundel Die gewers van 1950. Audrey Blignault sluit by ’n lang tradisie gewers aan; by mense wat kennis, liefde en goedheid aan hul gemeenskappe geskenk het.

"Kyk ’n mens terug op haar lewe, val dit jou op dat sy letterkunde, en kultuur in die algemeen, met ’n bykans heilige geesdrif in sirkulasie gehou het, en nog steeds hou, soos Die eindelose avontuur opnuut bewys. "Maar dis nie net letterkunde wat sy in sirkulasie hou nie; dis ook ’n waardestelsel: ’n geloof in dít wat bo die oomblik uitgaan en die mens help om sy oog op ’n ster gerig te hou, al staan hy ook kniediep in die modder."

"MER het dikwels besin oor die krag wat in en deur sommige mense werk. Ook in haar outobiografie, My beskeie deel, filosofeer sy oor dié kwessie. Nêrens in haar oeuvre stel sy dit so duidelik nie as in haar jeugboek, Die oorwinnaar, waarin sy verhale oor pres Steyn vertel. Sy het dit soos volg verduidelik:
’nou en dan ontmoet jy in jou lewe ’n besonder mens, man of vrou, by wie jy iets gewaar word. Jy word gewaar dat daar deur hulle ’n besonder krag loop wat iets goeds en heilsaams vir die mense bring. Ek sê deur hulle: die krag het nie in hulle sy oorsprong nie, maar kom elders vandaan. Ek dink dit is Gods krag, en dat dit in hierdie seldsame mense ’n geskikter deurloop kry as in die algemene mense.'

"As ’n volk in die woestyn is soos die Afrikaner nóú, het hy behoefte aan sieners en aan weters. In Audrey Blignault het die Afrikaanse kultuurgemeenskap ’n aangewer van formaat." (Beeld, 19 November 1993)

Oor haar grootste vreugdes in die lewe het Audrey Blignault aan Suzette Truter in Sarie (14 Julie 1999) vertel: "Ek is bewus van die kortstondigheid van my dae; ek kan dit nie negeer nie. Mense kla so maklik oor die ouderdom, maar ek sou reken ’n soort beskoulike uitlating af en toe sal ook goed wees."

"Attie is my grootste vreugde. Ons het baie plesier aan mekaar. Hy is ’n intellektueel, ’n goeie gespreksgenoot. Skryf gee my genot. Ek hou steeds dagboek, my lewe lank, oor ervarings, aanhalings wat my tref. Boeke bly ’n vreugde; daarsonder kan ek nie. Die wonder van boeke as teenspoed jou tref, is dat jy altyd kan herroep wat jy gelees het. Toe ek onlangs baie siek was, is ek onder meer vir ’n breinskandering, om vas te stel wat skort. Toe hulle my in daardie donker buis instoot, het ek net my oë toegemaak en Keats se 'Ode to a nightingale' vir myself opgesê: My heart aches, and a drowsy numbness pains my sense, as though of hemlock I had drunk ..."

Audrey Blignault se geloof was deur haar lewe een van haar belangrikste eienskappe. Sy het aan Hanlie Retief (Rapport, 19 Desember 1993) verduidelik: "Verwagtinge, als wat mens nog kan hoop, word bepaal deur die jare wat jy reeds geleef het. En vorentoe, wat ook al vir my voorlê, wil ek dit met waardigheid tegemoet gaan. Of eintlik met moedigheid. As jy in God glo, moet jy tog glo dat daar ’n plan is met jou lewe, nè, en dus kan jy nie te aanmatigend wees nie. Ons kan maar net probeer om die begrip genade te verstaan, in die hoop dat dit vir hou genoeg sal wees."

"Die Bybel is vir my die wonderlikste boek. Dit is onuitputlik, dis onoortreflike letterkunde, veral die Ou Testament. Dink maar aan daardie allegorie van Jona in die engte van die vis. Sy gebed oor hoe hy afgedaal het na die dieptes, met seewier om sy nek gedraai, oor hoe die Here hom gered het uit die engte om Sy heilige aangesig weer te aanskou ... Dis ’n wonderlike renaissance, hierdie man wat in die donker dieptes was."

"Ek dink vrede is die geleidelike bewuswording van wat goed is in jou lewe. Ek dink dis dit. Dat jy die goeie herken, dat jy God op daaardie manier in jou lewe inseël."

 

Publikasies

Publikasie

Die uitdaging van die huwelik

Publikasiedatum

[19–]

ISBN

(hb)

Uitgewer

Kaapstad: HAUM

Literêre vorm

Godsdienstige lektuur

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Met eenheid van hart

Publikasiedatum

[19–]

ISBN

(hb)

Uitgewer

Kaapstad: HAUM

Literêre vorm

Godsdienstige lektuur

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

In klein maat: uit die dagboek van ’n vrou

Publikasiedatum

  • 1955
  • 1956
  • 1958
  • 1960
  • 1963
  • 1966
  • 1968
  • 1969
  • 1970
  • 1975

ISBN

0624006220 (hb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Nasionale Boekhandel
  • Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

CNA-prys 1961

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die vrolike lied

Publikasiedatum

  • 1957
  • 1960
  • 1961
  • 1966
  • 1968
  • 1969
  • 1971

ISBN

(hb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Nasionale Boekhandel
  • Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

CNA-prys 1961

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die dammetjie en ander sketse en essays. Audrey Blignault, Alba Bouwer, Freda Linde, Elise Muller, MER, Rykie van Reenen

Publikasiedatum

  • 1961
  • 1961
  • 1962

ISBN

(hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Met ligter tred

Publikasiedatum

  • 1963
  • 1964
  • 1965
  • 1966
  • 1967
  • 1970
  • 1971

ISBN

(hb)

Uitgewer

Kaapstad: Nasionale Boekhandel

Literêre vorm

Roman

Pryse toegeken

WA Hofmeyr-prys 1965

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die blye dae

Publikasiedatum

  • 1965
  • 1966
  • 1969
  • 1978

ISBN

0634001016 (hb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Nasionale Boekhandel
  • Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die plesierboom

Publikasiedatum

  • 1967
  • 1968
  • 1969
  • 1971
  • 1973
  • 1991 (Grootdruk)
  • 1994

ISBN

  • 062400094X (hb)
  • 0795924100 (hb)
  • O624033465 (sb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Nasionale Boekhandel
  • Kaapstad: Tafelberg
  • Pretoria: Daan Retief
  • Kaapstad: Ametis

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Om die son te aanskou

Publikasiedatum

  • 1968
  • 1970
  • 1978

ISBN

0624001040 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Nasionale Boekhandel

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die verlange loop ver

Publikasiedatum

  • 1969
  • 1971
  • 1978

ISBN

0624003191 (hb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Nasionale Boekhandel
  • Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Reissketse

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die rooi granaat

Publikasiedatum

  • 1970
  • 1971
  • 1974

ISBN

0624005119 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die wind van die see af

Publikasiedatum

1972

ISBN

0624002799 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Nogtans sal ek jubel: 30 essays en vertellings, saamgestel deur Elize Botha

Publikasiedatum

  • 1977
  • 1985

ISBN

  • 0624010546 (hb)
  • 0624023095 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Pasop vir Jantatarat

Publikasiedatum

  • 1979
  • 1981
  • 1988

ISBN

  • 0624013138 (hb)
  • 0624026469 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Van leser tot leser: ’n gesprek met leeskringe

Publikasiedatum

1980

ISBN

0624015130 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Handleiding

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die goue vreugde: ’n keur uit jare se leesgenot

Publikasiedatum

1985

ISBN

0798118458 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Human ’n Rousseau

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Oulap se rooi: 32 essays tot lof van blydskap, ingelei deur Berta Smit

Publikasiedatum

1989

ISBN

0624026957 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

’n Groet van Audrey

Publikasiedatum

1992

ISBN

0624031845 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays (beperkte oplaag van 350 vir ’n spesiale huldigingsgeleentheid)

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Geen

 

Publikasie

Die eindelose avontuur: ’n venster op die wêreldletterkunde

Publikasiedatum

  • 1993
  • 1994
  • 2020

ISBN

0624032132 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg
Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Dit reën rose: beeld van ’n kindertyd. Inleiding deur Hennie Aucamp

Publikasiedatum

1996

ISBN

0624034844 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Mal Hansie en ander verhale: ’n keuse deur Elize Botha en Hennie Aucamp

Publikasiedatum

1996
2020

ISBN

0624034771 (hb)
9781485312536 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg
Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Kortverhale

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

’n Blywende vreugde: briewe van Audrey Blignault. Saamgestel deur Lynne Fourie en Marina Brink met Petrovna Metelerkamp

Publikasiedatum

2008

ISBN

9780620405768 (hb)

Uitgewer

Hermanus: Hemel ’n See Boeke

Literêre vorm

Briewe

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Die eindelose avontuur: ’n venster op die wêreldletterkunde

Publikasiedatum

  • 1993
  • 1994
  • 2020

ISBN

0624032132 (sb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Tafelberg
  • Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Dit reën rose: beeld van ’n kindertyd. Inleiding deur Hennie Aucamp

Publikasiedatum

1996

ISBN

0624034844 (hb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Mal Hansie en ander verhale: ’n keuse deur Elize Botha en Hennie Aucamp

Publikasiedatum

  • 1996
  • 2020

ISBN

  • 0624034771 (hb)
  •  9781485312536 (sb)

Uitgewer

  • Kaapstad: Tafelberg
  • Pretoria: Protea Boekhuis

Literêre vorm

Kortverhale

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

’n Blywende vreugde: briewe van Audrey Blignault. Saamgestel deur Lynne Fourie en Marina Brink met Petrovna Metelerkamp

Publikasiedatum

2008

ISBN

9780620405768 (hb)

Uitgewer

Hermanus: Hemel ’n See Boeke

Literêre vorm

Briewe

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Met  my rooi rok voor jou deur. Saamgestel deur Lana Burnett

Publikasiedatum

2020

ISBN

9780624091424 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

 

Publikasie

Met my rooi rok voor jou deur. Saamgestel deur Lana Burnett

Publikasiedatum

2020

ISBN

9780624091424 (sb)

Uitgewer

Kaapstad: Tafelberg

Literêre vorm

Essays

Pryse toegeken

Geen

Vertalings

Geen

Resensies en besprekings beskikbaar op die internet

Botha, Amanda: 3 nuwe boeke vier essayis Audrey Blignualt se bydrae 

 

Audrey Blignault as samesteller

  • MER: Kom nader: ’n keur uit die werke van MER; saamgestel deur Alba Bouwer, Audrey Blignault en Rykie van Reenen. Kaapstad: Nasionale Boekhandel, 1965
  • Goedgeluk: verjaardagalbum; saamgestel deur Audrey Blignault en Alba Bouwer.- Kaapstad: Tafelberg, 1969, 1988

Audrey Blignault as vertaler

  • Partridge, Jenny: Kolonel Knor. Kaapstad: HAUM, 1981
  • Partridge, Jenny: Mnr Skeel. Kaapstad: HAUM, 1981
  • Partridge, Jenny: Sarel Snuifmeel. Kaapstad: HAUM, 1981
  • Partridge, Jenny: Springjan. Kaapstad: HAUM, 1981

Artikels oor Audrey Blignault beskikbaar op die internet

Artikels deur Audrey Blignault beskikbaar op die internet:

Die opsteller vra om verskoning dat van die skakels nie tans kan oopmaak nie, maar Media24 se koerantargief is op die oomblik nie toeganklik nie.

Hierdie LitNet | ATKV-album is nou volledig bygewerk.

Bron:

  • Knipseldiens van die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum

• Erkenning word hiermee gegee aan die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum in Bloemfontein – NALN – vir die beskikbaarstelling van hul bronne en hulp van hul personeel vir doeleindes van die ATKV-Skrywersalbum.

The post Audrey Blignault (1916-2008) appeared first on LitNet.


Herfs

$
0
0

Foto: Canva.com

Herfs

Ek wil verdwaal in die klowe 
sodat ek kan skree op jou berge 
Ek wil jou valsheid begrawe 
jou uit my lewe moor

Ek wil jou liefde in ’n bottel vang 
dit gaan uitsmyt in ’n modderdam 
Ek wil jou siel verdrink 
die een wat my so laat sink

Ek wil jou beloftes afbrand 
sodat jy kan skroei 
Ek wil jou omgee in blare verander 
die soort wat wegwaai as dit winter raak

Ek wil jou woorde laat verdwyn 
dit uitspoeg oor die horison 
Daar waar die son sak 
nes my kop toe die trane brand

Ek wil jou vergeet 
Hemel weet ek probeer so hard

The post Herfs appeared first on LitNet.

landuit

$
0
0

Foto: Canva.com

landuit

landuit koebaai sê vir goeie pêlle 
bly maar ’n diep, rou, hartseer ding 
land in, sou ons julle terug wou bring; 
al die nabye geliefdes voel dieselfde

maar jul paadjie het elders gelei, 
na waarheen Sy liefde julle stuur; 
na jul eie bestemde groot avontuur; 
na waar die mooiste drome soet kan gedy

genoop om ’n klompie kwatryne te skryf 
word net die omarmde rympatroon gebruik: 
vriendskapsimbool wat verryk en ver reik, 
beskermend omhels, arm om die lyf

julle vriendekring is gebou om te hou; 
wanneer julle hunker na geliefdes baie ver 
soek dan die Suiderkruis se helderste ster 
om feestelike vleisbraaikuiers te onthou

mooi loop en woeker met al julle kanse; 
weet vir seker julle dra ons seëngebede 
vir oorlopensvol vreugde en vrede 
onthou net: julle bly ons dam se ganse!

The post landuit appeared first on LitNet.

Ons was daar: Sektor 20 & 70 deur Johan van Wyngaard: ’n resensie

$
0
0

Foto van Namibië: Pexels.com

Ons was daar: Sektor 20 & 70
Johan van Wyngaard
Uitgewer: Johan van Wyngaard

Die stroom boeke wat oor die sogenaamde Grensoorlog van 1966 tot 1989 handel, duur voort. Dit sou nie gebeur as daar nie steeds ’n (waarskynlik groeiende) belangstelling in hierdie omstrede konflik is nie, en dus ook as daar nie steeds ’n mark vir hierdie tipe publikasies bestaan nie. En dit is ook reg so, want ons moet ons verlede ken en begryp; ons moet rekenskap gee van ons gedeelde verlede, en elke nuwe boek verskaf in ’n mindere of meerdere mate nuwe perspektiewe, of vul ’n blokkie in ’n komplekse legkaart.

Een van die jongste publikasies in bogenoemde verband is ’n omvangryke A4-grootte-slapbandboek wat deur Johan van Wyngaard saamgestel/geskryf is en wat hy self uitgegee het (2020). Vroeër (2016) het hy ook reeds Die verste sektor oor die Grensoorlog in die Oos-Caprivi gepubliseer. Van Wyngaard was vir 21 jaar lank ’n lid van Suid-Afrika se weermag, totdat hy aan die einde van 1999 met ’n skeidingspakket uitgetree het. Tydens sy weermagloopbaan het hy in 1979 en 1980 in Sektor 20 (Rundu, in Kavangoland) in die noorde van die destydse Suidwes-Afrika (SWA; vandag Namibië) diens gedoen, en in die jare 1986 tot 1989 in Sektor 70 (Katima Mulilo, in SWA se verre Oos-Caprivi).

Van Wyngaard kyk onbeskaamd na die Grensoorloggebeure vanuit sy eie oogpunt en dié van sy kamerade en ander medestryders; met ander woorde vanuit die perspektief van die destydse Suid-Afrikaanse Weermag (SAW). In Van Wyngaard se eie woorde (sien die agterste skutblad): "Dié boek vorm deel van die aksies om ons militêre geskiedenis vir die nageslag te bewaar. Ons wat daar was, weet dat niemand dit van ons kan wegneem nie."

 Hy het met talle SAW-veterane geskakel en hul bydraes is in die boek opgeneem. Ons was daar sluit dus talle uittreksels uit persoonlike herinneringe, asook uittreksels uit dagboeke in; meesal in Afrikaans, maar soms ook in Engels. Só word die gees en atmosfeer van die tyd (spesifiek in Sektor 20 en Sektor 70) vasgevang, aan die belangstellende leser bekendgestel, en vir die nageslag bewaar. Of die oorlog geregverdig was of nie, en of alles uiteindelik die moeite, opofferings, geld, en sterftes werd was, word aan die leser oorgelaat om te besluit.

Die A4-grootte-slapbandboek beslaan 391 bladsye teks, plus 66 bladsye met bylaes, ’n bladsy met bronne (dit is bo en behalwe die persoonlike herinneringe, wat die kern van die publikasie vorm), en ’n persoonsregister. In deel 1 word die agtergrond en geskiedenis van die Kavango en Wes-Caprivi (Sektor 20) weergegee. Deel 2 begin met ’n hoofstuk oor die ontstaan van die South West African People's Organisation (Swapo). Dan volg hoofstukke of onderafdelings oor, onder meer, Swapo se bedrywighede, wat met verloop van tyd “Sektor 20” geword het; die ontstaan van genoemde Sektor 20; die Sein-eenheid; die Rundu-beskermingselement; 24 Veld Genie Eskadron; Lugmagbasis (LMB) Rundu; operasies deur die SA Lugmag vanaf LMB Rundu van stapel gestuur; 31/201 Bataljon; 32 Bataljon; 34/202 Bataljon; 36/203 Bataljon; 55 SA Infanteriebataljon; Spesiale Magte; en die rol van die Suid-Afrikaanse Polisie en Koevoet. Die boek bevat dus elemente van regimentsgeskiedenisse.

Hoofstuk 6 word aan Operasies Modulêr Hooper en Packer afgestaan, en die omvangryke hoofstuk 7 bevat die persoonlike herinneringe van ’n groot aantal voormalige SAW-lede. Dan volg deel 3, wat oor die gebeure in die Oos-Caprivi (Sektor 70) handel. Hierdie deel van die boek oorvleuel in ’n mindere of meerdere mate met Van Wyngaard se 2016-publikasie, Die verste sektor, waarna in die tweede paragraaf hier bo verwys is. Die agtergrond en geskiedenis van die Oos-Caprivi word onder die loep geneem; Swapo se optrede in Sektor 70 word aan die orde gestel, soos ook die SAW se teenoptrede. Hoofstukke word ook gewy aan 13 Sub-area; die SAW eenhede wat in Sektor 70 ontplooi is; die rol van die Suid-Afrikaanse Polisie en Koevoet; en ook die persoonlike herinneringe van ’n hele aantal voormalige SAW-lede.

Ons was daar: Sektor 20 & 70 sluit in ’n mindere of meerdere mate aan by ander Grensoorlog-boeke wat die geskiedenis by wyse van spreke "van onder af" (van voetsoolvlak af aan) beskryf, byvoorbeeld: Monster Williams se Chopper pilot: The adventures and experiences of Monster Williams (2000; herdruk in 2008); Karen Batley (in samewerking met Ian Liebenberg, Carol Allais en Tienie du Plessis), A secret burden: Memories of the Border War by South African soldiers who fought in it (2007); Granger Korff, 19 with a bullet: A South African paratrooper in Angola (2009); Cameron Blake, Troepie: From call-up to camps (2009; in dieselfde jaar ook in vertaalde vorm gepubliseer as Troepie: Van blougat tot bosoupa); Sisingi Kamongo en Leon Bezuidenhout, Shadows in the sand: A Koevoet tracker's story of an insurgency war (2011; in dieselfde jaar ook in vertaalde vorm gepubliseer as Skadu’s in die sand: ’n Koevoet spoorsnyer se verhaal van ’n insurgensie-oorlog); Delville Linford (met Al J Venter), As the crow flies: My Bushman experience with 31 Battalion (2015); Clive Holt, At thy call we did not falter: a frontline account of the 1988 Angolan War, as seen through the eyes of a conscripted soldier (2005; herdruk 2008) en – van die "ander kant" – Genady Shubin, The oral history of forgotten wars: The memoirs of veterans of the war in Angola (2007).

Ons was daar: Sektor 20 & 70 is nie ’n akademiese werk nie, en dit gee ook geensins voor om een te wees nie. Die publikasie is ’n eerlike poging om die militêre en verwante gebeure wat in twee van die destydse SWA se belangrikste oorlogsektore plaasgevind het, te boekstaaf. Dit is geskryf en saamgestel om stem te gee aan sommige van die derduisende Suid-Afrikaners wat in die jare 1966 tot 1989 "grensdiens" verrig het. Die meeste van hulle was dienspligtiges wat, toe hulle opgeroep is vir verpligte militêre opleiding, hul landswette gehoorsaam was, ongeag of hulle met die destydse regering se politieke beleidsrigtings saamgestem het, al dan nie; en in sommige gevalle het van hierdie soldate die hoogste prys betaal.

Hoewel die boek nie akademies-wetenskaplik nagevors is of aangebied word nie, sal die ernstige navorser wel inligting in die boek kan uitsnuffel wat nêrens anders te vinde is nie. Die persoonlike herinneringe van talle rolspelers wat in die boek opgeteken is, is op sigself ook waardevol. Van besondere betekenis is ook die meer as duisend foto's (die meeste nog nooit tevore gepubliseer nie), sommige in kleur, meesal deur gewone soldate, onderoffisiere of offisiere geneem. Hoewel die foto's nie altyd van ’n goeie kwaliteit is of goed afgedruk is nie, gee dit ’n persoonlike beeld van die lewe in Sektor 20 en Sektor 70.

Ons was daar: Sektor 20 & 70 is, alles in ag genome, ’n belangrike toevoeging tot die Grensoorlog-historiografie. Lesers moet egter daarteen waak om nie in ongesonde nostalgie te verval nie. Daarom moet die boek ook saamgelees word met publikasies oor die oorlog wat die breër konteks op wetenskaplike wyse skets, insluitende bronne soos dié van Leopold Scholtz, Die SAW in die Grensoorlog 1966–1989 en Ian Liebenberg, Jorge Risquet en Vladimir Shubin (reds), A far-away war: Angola, 1975–1989. Intussen is daar steeds baie persoonlike verhale wat wag om vertel te word – in sommige gevalle sodat mense afsluiting kan kry; om sin te probeer maak van wat ervaar is; om "gehoor" te word. Danksy Johan van Wyngaard is ten minste sommige van die verhale nou ook geboekstaaf. Want ons – en alle ander rolspelers, ongeag aan watter kant deelgeneem is – mag nie vergeet (of vergeet word) nie ...

 

The post <em>Ons was daar: Sektor 20 & 70</em> deur Johan van Wyngaard: ’n resensie appeared first on LitNet.

Call for Submissions: Reconsidering literatures, directions in South African Literary Studies | Oproep om bydraes: letterkundes heroorweeg, rigtings in die Suid-Afrikaanse literatuurstudie

$
0
0

Call for Submissions

Reconsidering Literatures: Directions in South African Literary Studies

Festschrift for Andries W Oliphant

In a 2004 article, Andries W Oliphant writes that "a national literature does not exist in South Africa. […] Taken separately or together, [the distinct literatures of the country] do not constitute a national literature," since such a national literature "presupposes a single all-embracing narrative with a nationalist theme in which all the literatures are shown to have participated over time" (2004:22-23). More than fifteen years later, one wonders how much has changed since. The socio-cultural pendulum seems to be swinging away from what Oliphant in the early years of the century called a "putative post-nationalist epoch of globalisation", with its concomitant questioning of the nation-state and acceptance of "multiplicity, diversity and difference" (2004:23). It seems apt to ask, then, whether literature and our conceptions of literary studies have similarly changed direction(s).

The Journal of Literary Studies would like to invite abstracts for a Festschriftin honour of Prof Oliphant for his contributions to literary studies and culture in South Africa. Oliphant is well known as literary scholar and author in South Africa and abroad. For many years, he headed the Theory of Literature section in the Department of Afrikaans and Theory of Literature at the University of South Africa (Unisa), in addition to serving as one of the editors of the Journal of Literary Studies, the journal of the Literature Association of South Africa (LASA; formerly SAVAL/SASGLS) and advising the South African Department of Arts and Culture on numerous policies during the course of the last 25 years. In addition to his many contributions to the field of literary studies, he has also received the Thomas Pringle Award for Short Stories.

Interested scholars are invited to submit contributions of around 6000 words that engage broadly with any of the following topics:

  • The transformation and decolonisation of South African literary studies.
  • Writing, publishing and reading practices beyond the language silos set by apartheid.
  • South African literatures on the world stage.
  • Transnationalism, post-transitionality, Rainbow nationalism and South African exceptionalism.
  • Resurgent nationalism and ethnicism and their impacts on literature and literary studies.
  • Genres in South African literature(s).
  • Comparative perspectives (locally, but also beyond South Africa).

While the point of departure for the collection is the diverse literary landscape of South Africa, contributions focusing on other regions and languages are also welcomed in the interest of including broader comparative perspectives. Contributions will be subject to a double-blind peer review process.

The Festschrift will be published as a special issue of the Journal of Literary Studies and will be edited by Dr Reinhardt Fourie (Department of English Studies, Unisa), Prof Alan Northover (Department of Afrikaans and Theory of Literature, Unisa) and Prof Hein Viljoen (Research Unit: Languages and Literature in the South African Context, North-West University). Contributions can be in English or Afrikaans. Abstracts of around 300 words should be submitted by 1 March 2021. Complete articles will be due by 1 June 2021. All submissions can be sent to Dr Reinhardt Fourie (fourir@unisa.ac.za).

The Journal of Literary Studies is indexed in the Arts and Humanities Citation Index (AHCI) of Web of Science; the British Humanities Index; the Humanities International Index; the Index to South African Periodicals; Scopus; and the MLA International Bibliography. It is published by Taylor & Francis in collaboration with Unisa Press.

Oproep om bydraes

Letterkundes heroorweeg: Rigtings in die Suid-Afrikaanse literatuurstudie

Festschrift vir Andries W Oliphant

In 2004 skryf Andries W Oliphant dat ’n nasionale letterkunde nie in Suid-Afrika bestaan nie: "Taken separately or together, [the distinct literatures of the country] do not constitute a national literature, [since such a national literature] presupposes a single all-embracing narrative with a nationalist theme in which all the literatures are shown to have participated over time" (2004:22-23). Meer as vyftien jaar later wonder ’n mens hoeveel verandering sedertdien plaasgevind het. Dit lyk tans of die sosio-kulturele pendulum aan ’t wegswaai is van dit wat Oliphant in die vroeë jare van die eeu genoem het ’n "putative post-nationalist epoch of globalisation", met die gepaardgaande bevraagtekening van die nasiestaat en die aanvaarding van "multiplicity, diversity and difference" (2004:23). Daar kan daarom tereg gevra word of die letterkunde en ons opvattings oor die literatuurstudie insgelyks van rigting(s) verander het.

Die Tydskrif vir Literatuurwetenskap nooi navorsers uit om opsommings voor te lê vir ’n Festschrift ter ere van prof Oliphant vir sy bydraes tot die literatuurstudie en kultuur in Suid-Afrika. Oliphant is welbekend as literator en outeur in Suid-Afrika en internasionaal. Hy was baie jare lank die hoof van die Literatuurwetenskapafdeling van die Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap aan die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa), terwyl hy ook gedien het as een van die redakteurs van die Tydskrif vir Literatuurwetenskap, die lyfblad van die Letterkundeassosiasie van Suid-Afrika (LASA; voorheen SAVAL/SASGLS) en in die loop van die afgelope 25 jaar ook die Suid-Afrikaanse Departement van Kuns en Kultuur van raad bedien het oor beleid. Benewens sy vele bydraes tot die literatuurstudie, is hy ook die ontvanger van die Thomas Pringle-prys vir Kortverhale.

Belangstellende navorsers word uitgenooi om bydraes van ongeveer 6000 woorde voor te lê wat breedweg oor enige van die volgende onderwerpe handel:

  • Die transformasie en dekolonisasie van die Suid-Afrikaanse literatuurstudie.
  • Skryf-, uitgee- en leespraktyke verby die taalsilo’s van apartheid.
  • Suid-Afrikaanse letterkundes op die wêreldtoneel.
  • Transnasionalisme, post-transisionalisme, Reënboognasionalisme en Suid-Afrikaanse uitsonderlikheid.
  • Hernieude nasionalisme en etnisisme en die uitwerking daarvan op die letterkunde en die literatuurstudie.
  • Genres in die Suid-Afrikaanse letterkunde(s).Vergelykende perspektiewe (plaaslik, maar ook van buite Suid-Afrika).

Hoewel die bundel die diverse literêre landskap van Suid-Afrika as vertrekpunt neem, word bydraes wat op ander streke en tale fokus ook verwelkom ter wille van die insluiting van breër vergelykende perspektiewe. Bydraes sal dubbelblind gekeur word deur twee eweknieë.

Die Festschrift sal uitgegee word as ’n spesiale uitgawe van die Tydskrif vir Literatuurwetenskap, met as gasredakteurs dr Reinhardt Fourie (Departement Engels, Unisa), prof Alan Northover (Departement Afrikaans en Algemene Literatuurwetenskap, Unisa) en prof Hein Viljoen (Navorsingseenheid: Tale en Literatuur in die Suid-Afrikaanse Konteks, Noordwes-Universiteit). Bydraes kan in Afrikaans of Engels wees. Opsommings van ongeveer 300 woorde moet voorgelê word teen 1 Maart 2021. Volledige artikels word teen 1 Junie 2021 ingewag. Alle bydraes kan aan dr Reinhardt Fourie gestuur word (fourir@unisa.ac.za).

Die Tydskrif vir Literatuurwetenskap is opgeneem in die Arts and Humanities Citation Index (AHCI) van Web of Science; die British Humanities Index; die Humanities International Index; die Index to South African Periodicals; Scopus; en die MLA International Bibliography. Dit word uitgegee deur Taylor & Francis in samewerking met Unisa Pers.

The post Call for Submissions: Reconsidering literatures, directions in South African Literary Studies | Oproep om bydraes: letterkundes heroorweeg, rigtings in die Suid-Afrikaanse literatuurstudie appeared first on LitNet.

Die byvoordele van maskers

$
0
0

Foto: Pexels.com

Saterdagoggend 8h30 breek daar ’n brand uit in een van die groot woonstelkomplekse tussen Tafelbaai en Melkbosstrand.

’n Kragonderbreking is net verby en ek maak my eerste beker koffie. Ek hoor die geloei van brandweerwaens, maar nie op die Weskuspad soos gewoonlik nie. Skielik is dit reg onder my op die kompleks se private pad. Dit klink of hulle verby ry na die volgende blok van die kompleks. Dan hoor ek ’n dawerende megafoonstem waarvan mens nie taal of woorde kan uitmaak nie, maar wel dringendheid. Ek ruik rook. Teen my badkamer se plafon begin grys rookdampe versamel. Brand in my blok! Die megafoonstem is ’n ontruimingsbevel.

My vlugkodes skakel aan. Ek word onmiddellik buitengewoon prakties en vinnig. Masker, bra, sleutels – masker want daar is nie tyd om tande te borsel nie; bra al gaan dit ekstra sekondes vat, want ek is bo sestig; sleutels want daar is net twee bosse en die tweede een is by die eienaar in ’n ander dorp.

Ek vergeet heeltemal van die virus.

Daar is nog nie tekens van hitte of vlamme nie. Geen paniek nie, dink ek terwyl ek by die brandtrap afstap, moenie nou val nie. Die trap eindig op die eerste vlak waar ek in brandweermanne met monstrueuse maskers vasloop. Op die trap na buite moet ek vir hulle en ’n menigte brandslange opsy staan. Vlak een se portaal is vol rook en blougeel uniforms.

Drie brandweerwaens waarvan ’n jong seun net kan droom, staan dig op mekaar voor die uitgang. Blykbaar hoef niemand gered te word nie.

Onder die inwoners ken ek net drie by die naam en ’n paar ander van sien. Soos tipies by gedeelde penaries en sensasies, begin wildvreemdelinge spontaan met mekaar praat, party met en party sonder maskers.

“Dankie tog vir maskers. Ek kon nie my tande borsel nie. Ons bly langsaan!” Dis ’n jong vrou wat ek nie ken nie.

“Ek kon ook nie,” sê nog iemand van agter ’n masker.

“Ek moet ook nog my tande borsel.” Dis Elfrieda wat praat met haar selfoon voor die mond. Sy het ’n eksotiese jas van wit sy met swart patrone aan. “Dis my kamerjas. Dit was die naaste ding wat ek kon gryp. Ek het dit laat maak en toe kry ek dit gister. Seker spesiaal vir vandag!”

“Ek is seker die heldin van die verhaal,” sê my onderbuurvrou Anna Kampinsky met haar Poolse aksent.

Sy het ’n knal gehoor. Toe sy die deur oopmaak, sien sy rook trek uit die oorkantste woonstel. Haar selfoon moes nog laai. Sy het in haar motor na die veiligheidshek 200–300 meter verder gejaag.

My naasbuurman, ’n stug Bulgaar, tree nader. “Die rook kom van onder af op in die pype,” lê hy uit. “Nie van bo af ondertoe nie. Dis hoekom jou en my woonstelle net so vol rook gaan wees as mev Kampinsky s’n.”

“Ek gaan my masker binne-in die woonstel aan hou. As ek weer daar kan ingaan,” sê Anna.

Na anderhalfuur kom die laaste brandweermanne met druppende slange terug na die waens en begin regmaak om te vertrek. Alles is onder beheer. Daar was niemand tuis in 03 nie.

Die rookreuk hang swaar in my portaal en woonstel op die tweede vlak. Iemand het die deur na die brandtrap oopgemaak en die noodbrandblusser aan die muur gebruik om dit oop te hou. Die suil waarin die sementtrap af en op loop stink van die rook.

As ek later die middag af loop om ’n sak afvalpapier te gaan weggooi (die hyser werk nie), loop ek my vas in ’n vrolike bondel vroue in rooi rokke, sommige besonder elegant met swart hoëhakskoene. Hulle sukkel, kug, hou hand voor die mond en trek aan hulle bagasie. Niemand dra ’n masker nie.

“Julle moes maar julle maskers onthou het, dames,” sê ek pedanties.

Die aand merk ek dat my voete vuil swartgrys spore op die teëlvloer in die badkamer maak. As, so dun soos stof. Met my masker op maak ek die vloer op my knieë skoon om seker te maak dat daar nie as in gaatjies skuil nie.

“Weet jy hoe bly is ek oor wat Ramaphosa oor maskers en inperking gesê het,” sê ’n vriendin vir my die Dinsdag na die President se rede oor die tweede koronavlaag. “Ek het ’n groot kroon voor in die mond verloor en die spesialis is klaar weg met Kersvakansie. Gelukkig móét almal nou oral maskers dra.”

Nie net maskers het byvoordele nie. Noudat daar sedert Dinsdag weer ’n aandklokreël is, gaan die Weskuspad wat anderkant die vlei voor my balkon verbyloop, vanaf tienuur saans stil begin word. Ek sal weer die waterhoenders diep in die nag kan hoor. Daar is altyd een wat in die water skarrel of iets het om oor te raas. As ek links draai, kyk ek oor die dak van die voorste deel van die kompleks. Van daar kan ek saans die see hoor asof iemand ’n klankversterker op die dak gebou het. Dit druis ononderbroke, maar dit besef jy net as dit stil is. Ek hoor hoe die branders neerslaan op die sand, dan die pouse as die water terugtrek. In my verbeelding sien die lang brander wat strek van Sunset Beach tot Marine-rylaan. Dis nie ’n baai nie, maar ’n hele oseaan wat hier aan die werk is.

Ek staan op die balkon en haal net asem. Môre sal die vars lug die woonstel verder skoonwaai.

The post Die byvoordele van maskers appeared first on LitNet.

LitNet Akademies: Volledige joernaaluitgawes

$
0
0

Jaargang 17, Nommer 3 – 2020

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 17, Nommer 2 – 2020

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 17, Nommer 1 – 2020

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 16, Nommer 3 – 2019

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 16, Nommer 2 – 2019

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 16, Nommer 1 – 2019

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 15, Nommer 3 – 2018

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

Jaargang 15, Nommer 2 – 2018

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 15, Nommer 1 – 2018

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 14, Nommer 3 – 2017

Afdeling: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 14, Nommer 2 – 2017

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 14, Nommer 1 – 2017

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 13, Nommer 3 – 2016

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 13, Nommer 2 – 2016

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 13, Nommer 1 – Mei 2016

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 12, Nommer 3 – Desember 2015

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 12, Nommer 2 – Augustus 2015

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

Afdeling: Natuurwetenskappe                                 

 

Jaargang 12, Nommer 1 – April 2015

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opvoedkunde

Afdeling: Regte

 

Jaargang 11, Nommer 3 – Desember 2014

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Regte

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Opoedkunde

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 11, Nommer 2 – Augustus 2014

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Regte

Afdeling: Godsdienswetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 11, Nommer 1 – Maart 2014

Afdeling: Regte

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

 

Jaargang 10, Nommer 3 – Desember 2013

Afdeling: Regte

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

 

Jaargang 10, Nommer 2 – Augustus 2013

Afdeling: Regte

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

 

Jaargang 10, Nommer 1 – Maart 2013

Afdeling: Regte

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

 

Jaargang 9, Nommer 3 – Desember 2012

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Regte

Afdeling: Geesteswetenskappe

Afdeling: Godsdienswetenskappe

 

Jaargang 9, Nommer 2 – Augustus 2012

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Regte

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 9, Nommer 1 – Maart 2012

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Regte

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 8, Nommer 3 – Desember 2011

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 8, Nommer 2 – Augustus 2011

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 8, Nommer 1 – Maart 2011

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 7, Nommer 3 – Desember 2010

Afdeling: Natuurwetenskappe

Afdeling: Geesteswetenskappe

 

Jaargang 7, Nommer 2 – Augustus 2010

 

Jaargang 7, Nommer 1 – Maart 2010

 

Jaargang 6, Nommer 3 – Desember 2009

 

Jaargang 6, Nommer 2 – Augustus 2009

 

Jaargang 6, Nommer 1 – Maart 2009

 

Jaargang 5, Nommer 3 – Desember 2008

 

Jaargang 5, Nommer 2 – Oktober 2008

 

Jaargang 5, Nommer 1 – Augustus 2008

 

The post <i>LitNet Akademies</i>: Volledige joernaaluitgawes appeared first on LitNet.

’n Vakansieboodskap van Tannie Evita

$
0
0

Desember 2020: vakansietyd! Moet ons nou uit geparkeerde karre vir mekaar waai? Is dit nou ’n Kersfees waar ons klein groen getinselde boompies in die agterste venster van ons kar plaas om met vriende te deel? "Geseënde Kersfees" is ’n goeie boodskap, maar niks is meer geseënd as ’n "Gesonde Lewe" nie. Vier hierdie tyd saam met geliefdes ook in daardie boot van isolasie. Zoom-bel al die vriende daar buite agter toe deure en maskers.

Sosiale afstand vir ’n langer lewe! Nou daar’s ’n goeie boodskap vir die nuwe jaar. Resolusie vir 2021? Neem alles dag vir dag, versigtig, sodat ons weer kan omhels; weet nie wanneer; weet nie waar ...

The post ’n Vakansieboodskap van Tannie Evita appeared first on LitNet.


Beginning, middle, end

$
0
0

Photo: Canva.com

We lived on the sixth floor, just beneath the roof, on the rue des Écoles, very near the Notre Dame cathedral. The rooms were ludicrously, comically tiny, but as we were on the top floor we did have the benefit of narrow double doors that led onto little balconies. That was where I went for cigarette breaks, taking in the sight of Parisian roofs and the sound of the traffic below. 

About a week after my arrival I met my neighbour, who was having his own cigarette on his own balcony. We were close enough to conduct a conversation without needing to raise our voices. We nodded hello and said bonjour. My neighbour was Sašo, from Macedonia. He was five years older than me, completing a doctorate in Physics at a grande école much grander than my own. 

Sašo regarded everyone with introverted irony, curiosity; he engaged in conversation politely and soft-spoken. He possessed a coldness that made it hard to get close to him. He was not unfriendly; on the contrary, it was his very politeness that made him hard to know. It was all very civilised. 

A few weeks later, Sašo invited me to go out with him for a drink. We walked past the cathedral on our way to a small bar in the Marais, and he asked me to hang on for a minute while he stepped inside. This would have been sometime in January; there was still much ice on the ground, so I went inside with him to get out of the cold. He did not genuflect; instead he walked over to the stand with the votive candles, lit one, watched it for half a minute, and then re-joined me at the door. 

Are you catholic? I asked. He smiled and said yes, he’s catholic. I asked if he believed in God, and he said God no, and smiled again. But his mother does, he said, lighting a cigarette, and she was having her sixtieth birthday dinner in Skopje that same evening, and so the candle was for her. I thought it was touching; the Macedonian was interesting.

Later that evening I watched him dance with a friend of his, to the strange rhythm of Grace Jones singing “I’ve seen that face before”. I did not join them; instead, I sipped cider from a bowl, smoked a Gauloises Bleu, smiled at the whimsical, kitsch sentimentality of it all, and felt continental. 

Sašo’s friend had to leave, gave him a kiss on the lips, collected his coat and nodded au revoir to me. Sašo sat down at our little table and regarded me. You don’t dance? he asked, and I said no, I would need to drink much more cider before I do that. Sašo looked around the bar and said he sometimes came there to relax, on weekends. It was not exclusively a gay bar, but because it was in the Marais, most of the clientele was tolerant or, rather, indifferent. 

I asked him if the man he’d danced with was his boyfriend, and he answered that his friend was no boy. (In fact, in French he said his ami was not “petit”, deploying a rather pat French pun). Sašo then turned serious, his polite mask was back in place, and he told me that the person he most loved had remained behind in Skopje. In fact, a year ago this man got married, and Sašo was his best man. 

His friend back in Skopje was not gay, Sašo pointed out. They’d grown up together in one of the poorer parts of the city. His friend’s name was also Alexander, like his own first name – “sašo” is an endearment, the diminutive of the full name. Alex and Sašo were the same age, and Alex protected Sašo from bullies at school. Sašo had always loved Alex, but Alex was not into boys. Sašo did not mind that so much; all he needed was to be in Alex’s company to be happy. 

His only physical contact with Alex was when they wrestled. Nothing intense, or formally sporty; as boys do, they just sometimes wrestled each other at home, on the carpet in the lounge, or outside when they were in a park. The wrestling did not happen often, but Sašo shyly – as though he was divulging something intimate – remembered those wrestling episodes as some of the most tender and erotic moments of his youth. Alex never hurt him, and Sašo never discussed his sexuality with his friend. 

On the day of Alex’s wedding, though, as they were whiling away the last hour before the ceremony, Alex looked at Sašo and told him that he so hoped that Sašo too would find someone he could be with forever, and be happy as he was going to be with his wife. It was not necessary for Alex to name the thing between them. Sašo appreciated this – the decorum, the subtlety, the kindness. He told Alex that the closest he came to having that was when they wrestled, as boys. Alex smiled, considered this for a moment, and pointed out that if they weren’t already wearing their wedding suits, maybe they could have wrestled one last time. 

........

In Paris at midday on a day in May we emerged from the métro at the Place Maubert. In that tiny square the Huguenots were burned at the stake, I’d read, and I remarked to him that the screams must have been awful. Not over the cheers, he pointed out. We bought tulips and salmon pink ranunculi (no – peachy watermelon, he corrected, regarding the hue), and at the corner cheese shop he selected mascarpone, to have in his coffee, as was his custom. You’re a in dark mood, I said. Crepuscular, rather, he said upon reflection, then winked and pecked me on the cheek. In Paris it is fashionable to be a little dark, he said. The spring was late and there were sparrows, and near the corner a gypsy couple were dancing in the street: he in a suit, she in high heels, with a hat, faces glistening. And I knew that I was loved, and life was so fresh, and I still had so much of it ahead of me.

........

My Macedonian friend suggested that we say farewell where we’d first noticed each other – outside our building, on the corner of the rue Valette and the rue des Écoles. He ordered a coffee and smiled at my hot chocolate, which was my inevitable drink, as it had been on that first day. We didn’t say much; we said everything. He picked a speck of tobacco from his lip and passed me the cigarette. Let’s go see the pendulum, he suggested, and we walked in silence towards the Panthéon nearby. We went inside, pragmatically, for the heat. The space of this place always gets me, I said, to say something rather than nothing, looking up into the dome. We watched the slow swing of the thing, and he said, so softly that I had to translate the sentence in my mind to understand, he said ah, isn’t it a pity that we never slept together. I nodded. I was embarrassed, and he turned towards me and touched my face briefly with the back of his hand. It’s my fault, he said, reflecting. As the older man I should have taken the lead, he added. I needed a joke. I smiled, and said that there are hours yet, before my flight, to rectify the situation. It wasn’t true; it was all behind us.

The post Beginning, middle, end appeared first on LitNet.

Mortifikasie

$
0
0

Foto: Canva.com

Mortifikasie 

die kind is toegedraai in ’n stuk materiaal 
sonder lewe en liefde verlaat 
geen wiegelied voor die swanesang 
net ’n naelstring as troos 
Bondel vullis

ek kan nie ophou kyk 
na die reep op reep lap 
lewende kleure en bont daarby 
eens deel van iets groter; 
nou geskeur net een doel dien 
Bondgenoot

vrolike bont lap 
dien as ’n roukleed 
hou vas die geheim 
uit my moordkuil 
hou heilig die las in lap 
Vabond

repe is my kombers 
en my lyf 
Bondelkoop 
is goedkoop koop uit vuil hande in ’n agterstraat 
wat hulp aanbied maar hel laat geskied 
only two pills and your problem goes away

ek kyk weg 
soek genade 
kyk weer terug 
sien net bloed 
en ’n klein bondeltjie in onvanpaste lap 
Verborge

The post Mortifikasie appeared first on LitNet.

Mediaverklaring: ’n “Venster” op vreemde tye

$
0
0

Soos baie Suid-Afrikaners leef Willemien Rust tussen tale en tussen kontinente.

Haar Franse alterego heet Philomène.

Willemien (en Philomène) werk gereeld saam met ander kunstenaars, oor grense heen.

In hierdie tyd van begrensing en inperking deel Willemien haar musiekvideo “Venster” met LitNet se lesers.

“Venster” is een van die snitte op haar nuwe album Van toe tot nou.

Die album is te koop op Apple Musiek en ander digitale platforms onder die naam "Philo/Mien".

Lees ook:

"Un silence de plomb/’n Doodse stilte": ’n Gesprek met Willemien Rust oor hierdie liedjie

Kunstenaars skep kreatiewe samewerking oor grense heen

The post Mediaverklaring: ’n “Venster” op vreemde tye appeared first on LitNet.

My pad met COVID-19: drie ervarings van die virus

$
0
0

Lorraine van Niekerk, Elmarié Dercksen, Juliana du Toit-Truter

Drie vroue in hul veertigs vertel vir Naomi Meyer hul onderskeie stories van hul pad met COVID-19.

Lorraine van Niekerk, assessor en moderator van die matriek-wiskunde-herprogram, praat oor wat sy ondervind het.

Lorraine van Niekerk

Lorraine van Niekerk, wie is jy?

Ek is ’n assessor en moderator van 'n matriek-wiskunde-herprogram en outeur van wiskundeboeke.

Hoe het jy aanvanklik oor die virus gedink, voordat jy dit gekry het?

Ek was bang en onseker oor die virus. Ek het gelees hoeveel gesondheidsprobleme mense oorgehou het na die 1918-griep, en dis wat my bang gemaak het. 'n Onbekende virus veroorsaak onbekende probleme. Ek het wel geweet indien ek dit sou kry, sou ek die bloedklontvorming wil aanspreek.

Hoe het jy geweet dat jy die siekte onder lede het?

Ek moes reis vir werk en het die Vrydag geland uit Johannesburg uit en die Saterdagmiddag het ek 'n stuk pynappel geëet en dit was smaakloos en toe het ek besef ek kan niks ruik of proe nie, en dit het eensklaps gebeur.

.........

Ek moes reis vir werk en het die Vrydag geland uit Johannesburg uit en die Saterdagmiddag het ek 'n stuk pynappel geëet en dit was smaakloos en toe het ek besef ek kan niks ruik of proe nie, en dit het eensklaps gebeur.

..........

Was daar ander simptome?

Later het ek erge hoofpyn gekry, hartkloppings, en die aartjies in my oë het begin bars; verder was my oë moeg, krapperig en branderig – asof ek 'n hele dag in die son deurgebring het.

Het jy enige idee waar jy dit moontlik kon gekry het?

Ek kan raai waar ek dit kon opgetel het, maar ek het gereis van Kaapstad na Johannesburg vir werk, so alhoewel ek baie versigtig was en my masker gedra het en my hande duisende kere skoongemaak het, het ek dit iewers opgetel. Een ding is ek wel oor seker, my viruslading was nooit baie hoog nie, so die masker en die hande skoonmaak het definitief gehelp dat ek nie 'n volle dosis sterk virusse ingekry het nie.

Beskryf asseblief hoe jy gevoel het en hoe lank die siekte voortgeduur het (of steeds aan die gang is).

Ek het eerstens vreeslik skuldig gevoel – ek weet my kring van aanraking strek regoor die land en ek kon moontlik duisende aangesteek het. Dan was ek bang – ons weet nog so min van hierdie virus en veral oor die nagevolge daarvan. Verder was ek moeg. Ek was nooit regtig baie siek nie, maar sjoe, ek was moeg! Die reuk- en smaakverlies is ook nogal moeilik om te hanteer. Ek was vir net so vyf dae lank siek.

Enige mediese raad vir mense wat nog nie die siekte gehad het nie?

.......

Neem aspirien of enige bloedverdunner sodra jy dink jy is siek – daar is bevind dat mense wat 81 g aspirien per dag inneem, hierdie siekte baie beter beveg as diegene daarsonder. Neem ook sink, vitamien C en vitamien D3 – dis wat die meeste dokters, ook myne, aanbeveel.

.........

Neem aspirien of enige bloedverdunner sodra jy dink jy is siek – daar is bevind dat mense wat 81 g aspirien per dag inneem, hierdie siekte baie beter beveg as diegene daarsonder. Neem ook sink, vitamien C en vitamien D3 – dis wat die meeste dokters, ook myne, aanbeveel. En al hierdie medisyne kan jy neem, al vermoed jy jy is blootgestel.

Hoe voel jy nou (fisiek)?

Heel goed; my reuk en smaak is nog nie heel terug nie, maar ek oefen dit.

Hoe sien jy die toekoms saam met hierdie virus – en die nuwe variant wat sy opwagting gemaak het?

Hierdie virus is hier om te bly en selfs met die inenting kan dit tot drie jaar vat voor ons groepsimmuniteit het. En hoe meer 'n virus oorgedra word, hoe vinniger muteer dit, so die enigste verweer wat ons het, is om maskers te dra, ons groepe klein te hou, ons beweging te beperk, hande te was en maskers te dra, totdat COVID-19, soos griep, deel raak van die virusse wat ons jaarliks moet aanpak.

Enigiets anders wat jy rondom jou ervaring wil deel?

Emosionele welstand is iets wat vir my baie belangrik is. Ons reuksintuig speel 'n groot rol in ons emosionele welstand, so die verlies van ons reuksintuig kan, veral in hierdie feesseisoen, beteken dat ons terneergedruk kan voel. Dis baie belangrik dat jy so vinnig as moontlik nadat jy jou reuksin verloor, begin met ruikoefeninge. Hoe gouer jy begin, hoe beter en gouer behoort jy jou reuksin te herwin.

Raak aan jou neus, sê die naam van die voorwerp hardop, byvoorbeeld "piesang". Ruik die piesang, terwyl jy probeer onthou hoe piesang ruik, of dink aan 'n aangename piesang-ervaring, byvoorbeeld jou ma se piesangbrood. Probeer soveel as moontlik voorwerpe en kosse ruik. As jy begin om sekere reuke te herken, selfs al is dit net vir 'n breukdeel van 'n sekonde, vra iemand om jou te help om 'n speletjie daarvan te maak – die verhoogde emosie behoort ook die reukherkenning te stimuleer.

Indien jy jou reuk- en/of smaaksintuig verloor het, hier is 'n vraelys wat jy aanlyn kan invul om te help met die navorsing oor hierdie simptoom. Jou antwoord help dalk iemand! https://gcchemosensr.org.

Elmarié Dercksen

Elmarié Dercksen, leraar by die NG Kerk Bloubergstrand, beantwoord dieselfde vrae en deel háár ervaring.

Ek het vertroue in die mediese wetenskap, omdat hulle met vaste en deursigtige beginsels werk. Toe die kenners in omgewingsgesondheid ons waarsku, het ek dit ernstig opgeneem (selfs al het die politieke magspeletjies rondom die inperkings ons gefrustreer, en die ekonomiese skade ons harte gebreek). Ek het getrou my masker gedra, hande gereinig en nabye kontak met mense vermy. Ek moet darem byvoeg dat ek geweier het om vrees in my hart toe te laat, omdat dit nie veel plek laat vir liefde nie – en ek verkies om met my fokus op laasgenoemde te leef.

Ek en my man, ook 'n predikant, het dit gelyk gekry (hoewel ek vermoed dat ek by hom aangesteek het!). Ons weet regtig nie waar ons dit gekry het nie. Ons het streng protokol en beperkte bywoningsgetalle by die kerk, en die enigste plekke wat ons besoek het buiten die kerk, was vir die nodige inkopies.

As ek terugdink, was ek die week voor ek begin simptome kry het, moeër as gewoonlik, behalwe die laaste simptoomvrye dag: Ek het 'n goeie agt kilometer gestap en het buitengewone energie gehad. My dokter sê dis 'n tipiese presiekte euforie.

........

Die nag daarna het ek wakker geword van 'n allemintige hoofpyn, en moes die volgende dag met koors gaan lê. Covid-toetse het ons vermoedens bevestig, en 'n volledige twee weke van pyn en koors het gevolg.

.........

Die nag daarna het ek wakker geword van 'n allemintige hoofpyn, en moes die volgende dag met koors gaan lê. Covid-toetse het ons vermoedens bevestig, en 'n volledige twee weke van pyn en koors het gevolg. Ons het 'n wonderlike dokter vir wie ons vertrou, en hy het daagliks met ons telefonies gekonsulteer. Suurstofsaturasie, polsslag en bloeddruk is gemonitor. Ons moes baie water drink – dis glo die witbloedselle se brandstof. Mukolitiese medisyne wat help om die longe skoon te hou, vitamienaanvullings en genoeg pynpille is wat 'n mens nodig het om daardeur te kom. Mense vra vir my: Is dit soos griep? Vir my was dit tien keer erger. Eers nadat ek kortisoon begin neem het op dag 10, het ek begin beter voel, en het my smaak- en reuksintuie begin terugkeer na normaal.

........

Die grootste impak is vanweë die moegheid – dit is werklik ingrypend. 

........

Die grootste impak is vanweë die moegheid – dit is werklik ingrypend. Tydens simptoomdae het jy nie eens die krag om badkamer toe te loop nie. My rustende polsslag was bo 100 per minuut vir die volle twee weke. Tans is ons 10 dae simptoomvry, maar ons moet steeds baie rus. Drie weke gelede was ek relatief fiks, nou kan ek skaars een stel trappe klim. Ek sukkel om vol sinne te praat of om te sing.

..........

Ek is bereid om mense te smeek om die mediese kenners ernstig op te neem.

........

Ek is bereid om mense te smeek om die mediese kenners ernstig op te neem. Navorsing oor 'n onderwerp beteken nie jy raadpleeg sosiale media of die internet nie; jou bron moet eerstehandse, relevante en getoetste informasie lewer. Praat met jou dokter, vra daar jou vrae, en glo wat sy of hy sê, nie een of ander duistere figuur wat eties betwyfelbare dinge kwytraak op die internet nie.

Ek glo ons sal volkome herstel en is dankbaar vir genesing en vir ons kinders wat ons so mooi versorg het. Die lewe is moeiliker sedert die pandemie, en niemand van ons kan beplan vir 2021 soos ons graag wil nie. Kerk hou lyk anders; ek mis veral die samesang, die groot en luisterryke koor- en aanbiddingsgeleenthede wat my vroeër besig gehou het.

Ek moes my prioriteite aanpas – die belangrikste is om nie weer die virus op te doen nie! En natuurlik om mekaar veilig en gesond te hou. Ons is almal versigtigheid verskuldig, terwyl ons met kalmte en lewensvreugde voortbeur.

Mag 2021 ook aangename verrassings inhou.

Juliana du Toit-Truter

Juliana du Toit-Truter, vioolonderwyser, beantwoord ook die vrae en deel haar pad met COVID-19

Ek moet erken ek was ’n bietjie blasé oor Covid gewees; gevoel ek is nou oor dit. So gou ek kon het ek my masker afgehaal, mense wat ek lanklaas gesien het, gegroet met 'n drukkie, ens. Ook gedink as ek dit moet kry, sal dit seker wees soos 'n ligte verkoue. Ek is mos fiks en baie gesond, kry onder normale omstandighede nie eers griep nie.

Ek het aanvanklik gevoel asof ek ligte verkoue het, maar wat vir my wel vreemd was, was dat ek die eerste aand wat ek gevoel het ek het iets onder lede, nie my oë kon oophou nie. Dag 2 en 3 was ek fine, ’n bietjie under the weather, maar nie gedink dit is ernstig nie. En toe op dag 4 het ek besef hier is nou fout. Ek was nog fine toe ek opstaan, en soos die dag gevorder het, het ek net al hoe slegter begin voel. Kan nie regtig beskryf nie, net all over terrible. En weer die verskriklike moegheid dat ek die middag vir drie ure gaan slaap het. Baie vreemd vir my, want ek vat selde 'n middagslapie. Dag 5 het ek begin hoes, hoofpyn en seer longe. Ek dink die beste om dit te beskryf is dit het gevoel of my kop, keel en longe gerasper is. Gelukkig geen koors gehad nie en ook nie my reuk en smaak verloor nie. Net heeltyd slegte smaak in my mond gehad, so kos was nie lekker nie. Al waarvoor ek lus was, was toast en lemoensap. Was ook nie lus eers vir lees of Netflix kyk nie. 

Sal sê ek het so na nege dae begin beter voel; energie begin terugkom, boek gelees en ingehaal op my series. 🙂 Na my 14 dae in kwarantyn het ek hoes oorgehou en seker nog vir vyf dae daarna elke oggend met hoofpyn opgestaan. Vermoed wel dat die hoes op daardie stadium veroorsaak was deur 'n sekondêre infeksie, sinusinfeksie en nasale drup.

Dit is nou omtrent vyf weke sedert ek begin simptome kry het. Ek het einde verlede week vir die eerste keer sedertdien weer begin draf; my longe is vir seker nog nie wat dit was nie. En ek raak gou moeg, so vat dit maar nog baie stadig! Dit bewys ook net dat hierdie nie 'n gewone verkoue of griep is nie. Maar verder kan ek genadiglik sê ek voel baie goed!

Geen idee waar ek dit kon gekry het nie!

Ek het nie regtig mediese raad vir iemand wat dit nog nie gehad het nie, want ek het getrou my vitamine C en sink gedrink om immuniteit op te bou (en my immuunstelsel is oor die algemeen sterk) en ek het dit nog steeds gekry. 

........

Ek voel vir seker nou anders oor die virus. Dit is nie 'n grap nie en dit is oral – jy kan dit op enige plek kry. So dra maar jou masker, vermy kuiers in groot groepe en amper belangrikste vir my is hou jou afstand.

.........

Ek voel vir seker nou anders oor die virus. Dit is nie 'n grap nie en dit is oral – jy kan dit op enige plek kry. So dra maar jou masker, vermy kuiers in groot groepe en amper belangrikste vir my is hou jou afstand. Ek sal nou nie eers iemand met die hand groet nie. Ek fokus maar nie te veel op die nuwe variant nie, want wat kan ons tog doen daaraan? Behalwe om maar net regtig versigtig te wees en nie onnodig tussen ander mense te kom nie, masker te dra en te sanitise nie. Ek dink tog daar is iets te sê vir in die buitelug wees saam met ander mense, dat dit vir seker veiliger is. In ons hardloopgroep is ons al drie wat Covid gehad het en ons het niemand anders in die groep aangesteek nie. Ons het ook nie mekaar aangesteek nie.

Ek dink ons gaan maar nog vir 'n tydjie moet maskers dra, ens. En ek hoop regtig dat almal dit meer ernstig begin opneem sodat dit nie nodig is om weer in 'n lockdown te gaan nie.

Ek kan ook net byvoeg nog 'n slegte deel van die siekte is die isolasie. Dit is sommer net goor om so op jou eie te lê en jou huismense is maar heeltyd bang dat hulle ook aangesteek het. Die siekte kan vreeslike mind games met jou speel! 

The post My pad met COVID-19: drie ervarings van die virus appeared first on LitNet.

Fresh of the press: The history of man by Siphiwe Gloria Ndlovu

$
0
0

Title: The history of man
Author: Siphiwe Gloria Ndlovu
Publisher: Penguin
ISBN: 9781485904212

Emil Coetzee, a civil servant in his fifties, is washing blood off his hands when the ceasefire is announced.

Like everyone else, he feels unmoored by the end of the conflict. War had given him his sense of purpose, his identity.

But why has Emil’s life turned out so different from his parents’, who spent cheery Friday evenings flapping and flailing the Charleston or dancing the foxtrot? What happened to the Emil who used to wade through the singing elephant grass of the savannah, losing himself in it?

Prize-winning novelist Siphiwe Gloria Ndlovu traces Emil’s life from boyhood to manhood – from his days at a privileged boarding school with the motto ‘It is here that boys become the men of history’, to his falling in love with the ever-elusive Marion, whose free-spirited nature has dire consequences for his heart – all the while showing how Emil becomes a man apart.

Set in a southern African country that is never named, this powerful tale of human fallibility – told with empathy, generosity and a light touch – is an excursion into the interiority of the coloniser.

The post Fresh of the press: <em>The history of man</em> by Siphiwe Gloria Ndlovu appeared first on LitNet.

Viewing all 21535 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>