https://www.litnet.co.za/category/menings/skoleseminaar/

Die datum 18 September 2018 sal bekend staan as ‘n “groenletterdag” in die geskiedenis van Suid-Afrika. Koeranthoofberigte het dit uitbasuin dat dagga nou gewettig is, wat plek-plek tot groot verwarring onder lesers gelei het.

Dit is die dag toe die Konstitusionele Hof dagga gedekriminaliseer het.

Laat daar geen twyfel wees daaroor dat die dagga-uitspraak van ons land se hoogste hof die krisis in ons skole nog meer gaan verhoog nie. Dis naïef om te dink dat die gebruik van dagga nie noemenswaardig in ons skole gaan toeneem nie. Elke onderwyser, veral in townshipskole, is uitgelewer aan en is reeds bekommerd oor wat die effek van die wettiging van dagga op leerders gaan hê.

Hoërskoolleerders 18 jaar en ouer word volgens die wet as volwassenes beskou en sal nou dus dagga vrylik tuis kan kweek en rook. Die vraag wat onmiddellik ontstaan, is wat skole en skoolbeheerliggame gemagtig is om te doen indien ‘n leerder, en selfs ‘n onderwyser, onder die invloed van dagga by die skool opdaag.

Tot op hede was geen persoon toegelaat om die skoolterrein onder die invloed van “onwettige middels” te betree nie. Onwettige middels is gedefinieer as “enige onwettige, bedwelmende of verdowende stof”. Met die nuwe wetgewing sal skoolbeleid voortaan moet verwys na “enige bedwelmende of verdowende stof”. Skole is steeds gemagtig om persone – hetsy leerders of onderwysers – wat onder die invloed van dagga (of drank, of watter verdowende middel ook al) skool toe kom, die skool te verbied. Dit nieteenstaande die feit dat dit vir privaat gebruik gewettig is.

My en baie ander se kommer is die effek wat die onbeperkte gebruik daarvan op jong kinders en in skole in ons gemeenskappe gaan hê.

Moet ook nie so naïef wees om te glo dat daar tuis volle beheer gaan wees oor die kweek en die rook van dagga nie. Dagga het ‘n verslawende element wat op die lang duur gaan lei tot ‘n vorm van psigose en antisosiale gedrag. Net soos ons tans die wrange vrugte daarvan pluk om kinders in skole vryheid te gee sonder verantwoordelikheid, so sal hierdie vryheid, al is dit op volwassenes gerig, die reeds onhoudbare situasie in ons skole vererger.

Die aftakelende uitwerking van dwelms in ons samelewing is onhoudbaar, en gesinne word uitmekaar geruk deur die effek daarvan. Dagga is ‘n intreedwelmmiddel wat gewoonlik tot die gebruik van ander dwelms lei. (Die medisinale gebruik van dagga is ‘n gesprek vir ‘n ander dag.) Wat ook nie uit die oog verloor moet word nie, is dat die daggasaad iewers bekom of gekoop moet word, en dat daggahandel ingevolge die Konstitusionele Hof steeds onwettig is. Daarby is die vervoer, die afhaal en die voorsiening van dagga ook steeds ‘n kriminele oortreding.

Die parlement sal hopelik wetgewing goedkeur wat duidelikheid oor al hierdie problematiese aspekte sal verskaf. Oor die algemeen is daar by die gewone man of vrou op straat steeds groot respek vir die onafhanklikheid van die regbank. Oor die versiendheid en wysheid van die wettiging van die gebruik van dagga het daar egter nou twyfel ingetree. Mense redeneer die deur is nou wawyd oop vir die verskoning van ontoerekeningsvatbaarheid weens die gebruik van ‘n voorheen verbode, maar nou wettige middel.

Ek is bevrees kinders gaan nou groter en vinniger blootstelling en toegang kry tot dagga. Hopelik sal die regering die wetgewing met groot omsigtigheid benader en in ag neem wat die uitwerking daarvan in die toekoms op die jeug sal wees.

Ons is in ‘n krisis gedompel en wat nou koelkoppe benodig. Visionêre denke moet ingespan word in hierdie totaal nuwe uitdaging aan gemeenskappe in die algemeen, en skole in besonder.

Danie van Wyk

Suid-Afrikaanse Onderwysontwikkelingstrust

Kuilsrivier

The post Dagga gewettig: hoe raak dit skole? appeared first on LitNet.

Gert & Joey 
Pieter van Zyl
Penguin Random House South Africa
ISBN: 9781776093144

Pieter van Zyl praat met Naomi Meyer oor sy boek Gert & Joey.

Hallo Pieter, en geluk met die verskyning van Gert & Joey, nuwe lig op 'n raaisel van dertig jaar. En wát 'n raaisel: vir baie van ons bly dit inderdaad nog by, die koerant- en tydskrifstories uit ons kinderdae rondom Gert van Rooyen. Maar waarom hierdie boek skryf en waarom nou?

Dis nie iets wat ek gedink het ek sal ooit skryf nie. Ek weet van kollegas af dat jy jou kop in ’n byenes steek as jy skryf oor mense wie se families nog lewe, soos die Bird Island-boek dit weer bewys het. Jy moet soveel as moontlik pleit en smeek by sommige van die families om te help seker maak al die feite is korrek. Wat mense wat deur een of ander daad of optrede in die kollig beland nie verstaan nie, is dat deur nie met joernaliste te praat nie, laasgenoemde met mense rondom daardie persoon of persone sal moet praat (ekse, bure, vriende, vyande en helaas Facebook-vriende ook). En dan raak dit gevaarlik. Dis interessant dat die mense wat nie wou help nie, juis die mense is wat die grootste bohaai opskop as daar foute of mistastings is.

Daarom was ek baie skrikkerig om so iets soos hierdie boek aan te pak. Gert van Rooyen, Joey Haarhoff en alles wat rondom hulle gebeur het, is meestal in geheimenis onthul; baie maak nie sin nie.

Ek het middel verlede jaar die opdrag van die uitgewer gekry om die boek te skryf. Ek moes ’n inhoudsopgawe opstel en vir oorweging stuur. Hulle het daarvan gehou en dis waarvolgens ek die boek geskryf het.

En dis nou 30 jaar later. My magtag, is dit nie tyd om vir die ouers wat nog lewe antwoorde te gee nie? Daar is slagoffers aan beide kante. Ek stel dit ook duidelik in die boek dat Gert en Joey se mense óók wil antwoorde hê om aan te gaan met hul lewens. Soos ek geskryf het, het ek die frustrasie wat die families en vriende het, aan my eie vel gevoel.

Deur die jare het baie mense gedreig om ’n boek te skryf. Ons het net gevoel ná drie dekades moet daar weer lig gewerp word. Huisgenoot het baie geskryf hieroor en ek het uit artikels, koerantberigte en Facebook- en WhatsApp-groepe wat gemoeid is met die soek na antwoorde van die ses verdwene kinders, leidrade gevat en onderhoude met minstens 20 mense gehad.

My enigste doel met die boek is om nie net antwoorde te vind vir die ses meisies nie, maar ook vir ander kinders – dikwels naamloos – wat by hierdie pedofielnetwerke ingesuig is. Daar was baie verskillende kringe gewees destyds wat almal op een of ander manier verbind is. Daar is soveel mense daar buite wat antwoorde het. Met die boek smeek ek dat iemand sal uitpraat.    

Jy het al toekennings ontvang as ondersoekende joernalis. Maar dink jy, vanuit 'n storie- sowel as navorsingsoogpunt, dat mens nou, soveel jare later, werklik nuwe lig kan werp op 'n raaisel van lank gelede? Of is dit soos 'n manuskrip wat koud geword het: mens kan daarvan af wegstap en nou weer met nuwe, vars oë daarna kyk en nuwe antwoorde kry?

Ek dink beide. Destyds was daar nie internet en sosiale media nie. Daar was tiekiebokse en briewebusse. Inligting versprei deesdae soos ’n veldbrand oor WhatsApp en Facebook. Daar is tientalle van hierdie groepe, waar meestal Afrikaanse mense “grawe”, soos hulle dit stel. Al vir jare lank. En hulle kry interessante, nuwe goed losgespit. Ou polisiefoto’s duik op; slagoffers wat weggekom het; name van mense wat betrokke kan wees en iets weet. En as mens alles lees wat al ooit geskryf is oor die Gert van Rooyen-en-Joey Haarhoff-sage en jy met by die 20 mense onderhoude gevoer het, dan rakel jy name en plekke weer op wat in verband met die kinders gefluister word en onder die stof op polisietoonbanke beland het. Daar is baie nuwe inligting in die boek. Dis al oor en oor deur lesers bevestig.

Dana Snyman en ander se reaksie op die boek is dat dit ’n deeglike oorsig bied – vir die eerste keer – oor al die rolspelers en aspekte van die saak. Die polisie het ook al hul waardering vir my uitgespreek oor die inligting in die boek en wat ek vir hulle kon aanstuur:

The FCS [Family Violence, Child Protection and Sexual Offences Investigation] Unit has already started with an enquiry that will look into all these allegations.

Every allegation coming forward based on the book will form part of the investigations into the enquiry. Thank you for your continued assistance in this matter. – Kolonel Brenda Muridili

Die boek handel ook oor ander verdwene kinders, soos jy hier bo genoem het. Wil jy hierop uitbrei?

Die fokus is op Gert en Joey en ook die ses verdwene meisies en hul families. Maar ook op die ander kinders:

1. Glenn Wood (14) van George verdwyn op 19 Julie 1988.
2. Tracey-Lee Scott-Crossley van Johannesburg is op 1 Augustus 1988 ontvoer.
3. Fiona Harvey (11) van Pietermaritzburg verdwyn op 22 Desember 1988.
4. Joan Horn (12) van Pretoria is op 7 Julie 1989 ontvoer.
5. Odette Boucher (11) van Kempton Park is sedert 22 September 1989 soek.
6. Helena de Villiers (12) van Boksburg is vermoor nadat sy op 12 Mei 1993 weggeraak het.
7. Aletta Saunders (11) het op 1 Oktober 1993 in Oos-Londen verdwyn.
8. Anne-Marie Wapenaar (12) van Kempton Park het saam met Odette Boucher vermis geraak.
9. Yolanda Wessels (12) van Kempton Park het op 2 November 1989 weggeraak.
10. Joan Booysen van Pretoria is deur Gert en Joey ontvoer, maar het ontsnap.
11. Jannie Botha (7) van Pretoria het op 30 Maart 1992 verdwyn.

Maar daar was ook heel moontlik swart seuns en meisies betrokke. Pedofiele het nie voorkeure nie, vertel die kenners my.

En Gert en Joey was die “besems” wat die kinders in die rigting van pedofielnetwerke “gevee” het. Daar was en is groot pedofielkringe. Die regering en polisie kan betrokke wees, of kon gewees het.

Volgens die mees onlangse syfers van die polisie se buro vir vermiste kinders raak ’n kind elke vyf uur weg. Sowat 23% van daardie kinders word nooit opgespoor nie. Die meisies wat deur Gert en Joey ontvoer is, is deel van daardie ellelange lys van sowat 1 697 name.

Waar is hulle? Met die boek wil ek ook owerhede aanmoedig om na hierdie kinders te help soek.

Hoe lank was jy hiermee besig? Nou die dag verwys Laurika Rauch in 'n ander onderhoud na Rilke se Letters to a young poet, waar hy sê "Everything is gestation and then bringing forth." Was jy ook in jou kinderdae baie bewus van die Gert van Rooyen-stories? Op die agterblad van jou boek word genoem dat jy grootgeword het "digby die Moot, vanwaar Van Rooyen en Haarhoff glo op slagoffers jag gemaak het".

My spertyd vir die boek was ses maande vanaf Oktober verlede jaar tot Maart vanjaar. Toe ek my ouers vertel van die boek, het die stories uitgeborrel van ons tyd daar. Daarom is die eerste hoofstuk “Ek en Gert”. Ek is in Bronberg, Pretoria gebore. My ouers het saam met Gert in ’n kerkkoor gesing en hulle het selfs saam op toer gegaan. Ek onthou hoe ons in 1998 in Hoërskool Gimnasium gebid het vir die vermiste meisies. My maatjies in Kempton Park, waar my ouma-hulle gebly het, was saam met hulle in die klas. En selfs op universiteit op Potchefstroom was daar ’n dorpshuis vir seniormanstudente, Oom Gert Hulle, met die lollipop op die muur wat my koue rillings gegee het ... Dis asof ek my hele lewe lank voorberei is vir die boek.

Mag ek 'n persoonlike vraag vra? Nou die dag se onderhoud met Murray la Vita sluit ook hierby aan. Die blondekop-seuntjie in jou familie. As jy iets oor hom wil sê, is jy welkom. As jy nie wil nie, wil jy dalk iets sê oor jou familie in die algemeen? Jou boek is aan hulle opgedra.

My familie het deur ’n baie moeilike jaar gegaan. Dit het ons nader aan mekaar gebring, maar die huil en seer wil net nie weggaan nie. Klein Adam Clayton is op 7 dood in ’n motorongeluk. My kleinsus en sy ma, Tina Clayton, het bestuur. Sy en my ma, Nellie, in die passasiersitplek, en die ander kleintjies en sussies van Adam, Elizabeth (11) en Melody (5), het seergekry, maar herstel gelukkig goed. Fisiek. Maar sielkundig is dit ’n nagmerrie. Ons was ’n gedugte span daar in die hospitaal in Bloemfontein om mekaar op enige manier te ondersteun. My pa is ’n afgetrede predikant van Welkom wat nou op Rosendal in die Vrystaat woon en nog steeds een keer ’n Sondag vir die klein gemeenskappie preek. Ek is so trots op my familie wat hierdeur werk. Soos in enige pastorie moes ons gedurig van ander mense hoor wat deur tragedies gaan. En hierdie keer is dit ons op koerantvoorblaaie. By my ouers het ek geleer om alle mense lief te hê, selfs dié met wie ek nie saamstem of van hou nie. Dit het my gehelp met die boek, om myself oop te maak vir al die karakters oor wie ek geskryf het.

Vertel my meer van jou, Pieter. Die eerste keer wat ek jou ontmoet het, was as uitruilstudent in Duitsland. In watter skool was jy? Was skool vir jou lekker?

Ja, genau. Ons was mos saam daar anderkant. Dit was my gap year. Ons albei se leeslus het ons mos laat kliek. In my rugsak was Marita van der Vyver se Griet skryf ’n sprokie, Barrie Hough se My kat word herfs, De Aanslag deur Harry Mulisch en die Duitse vertalings van The Prince of tides deur Pat Conroy (Herr der Gezeiten) en Michael Ende se The neverending story (Die unendliche Geschichte).

Ek het in Berchtesgaden en Bremen beland. Dit was my mees opwindende en vreesaanjaende  jare. Ek moes my voete vinnig vind en het baie vriende en vyande gemaak. Dit was mos in die vroeë negentigs met ons demokrasie wat aan ’n spinnedraad gehang het. Ek onthou ek moes in ‘n klas in Bremen vertel van die einde van apartheid en ons ervarings met die oorgang. Ek het foto’s gewys van die inhuldiging van president Nelson Mandela, politieke moorde met brande motorbande (necklacing). Ek het vertel van Rosie Makandela, ons huishulp, wat dood is weens haar man se rondslapery, en hoe sy my pa gevra het ons moet Nonzima grootmaak as sy nie meer daar is nie. Met die uitstap moet ek van die onderwyser hoor: “Sit net jou stoel op jou tafel. Ons het nie swartes wat dit vir ons doen nie.”

So ek het skoolgegaan in Suid-Afrika en dit daar ewe veel gehaat, omdat ek wou droom en net wou doen wat my siel gevoed het. Ek was in vier verskillende laerskole en twee universiteite, Potchefstroom en Stellenbosch, waar ek ’n BA-graad, honneurs in Afrikaans-Nederlands, honneurs in sielkunde en ’n BPhil in joernalistiek verwerf het.

My ma noem my haar Storieman, van kleins af. Hallo, ek is Pieter Jurie van Zyl. Ek is verslaaf aan mense se stories vertel. Dis maar al. Vir die volgende 45 jaar.

Skryf jy aan iets anders? 

Ek skaaf aan iets. Dis ’n passieprojek wat ek seker al vier jaar aan werk en voor wag om gepubliseer te word. Ek het met by die 30 families en geliefdes gesels oor hulle ervaring met ’n iemand in hul midde wat met een of ander psigiese siekte lewe. Ek skryf ook oor my eie ervarings met depressie, angsstoornis en bipolêre gemoedsteuring. Ek het ’n uitgewer gehad, maar dié het vroeër vanjaar besluit om alle “selfhelp-boeke en sommige van hulle kookboeke” te sny. Dit het indirek daartoe gelei dat ek ’n ineenstorting gehad het. Saam met ’n psigiater wil ek daaraan skaaf met baie praktiese raad. Dis ’n boek wat ek nie gaan toelaat om deur die krake te val nie. Hierdie mense ... ek ... verdien om hul stories van aftakeling, vrees, liefde, woede, geduld, dapperheid en sorg te vertel. Om iemand lief te hê wat ’n paar krakies het, is inderdaad uitmergelend by tye, maar ook inspirerend, want as daardie krakies met goud ingevul word, sorg dit vir ’n baie spesiale kunswerk, soos die antieke Japannese kintsukuroi-pottebakkery. Dit kan dalk die titel wees.

Ek is op die oomblik besig om drie boeke te lees, wat my ook kriewelrig maak om dalk fiksie te skryf: Die tragiese saak van Pamina Vermaak deur Annie Klopper (2018), Swart koring deur Joan Hambidge (1996), en André P Brink se Die kreef raak gewoond daaraan (1991). Joan se boek het ek saam met Annie s’n begin lees omdat beide ’n genre op sy kop keer: die hygroman en “chicklit”. In al drie die boeke gaan karakters “op reis” om hulself te vind. Dalk is dit iets wat ek ook in ’n boek mag durf waag om te doen.

My kortverhale is al opgeneem in Deborah Steinmair en Gerda Taljaard se Skrik op die lyf en Hartlam. ’n Gruwelverhaal en ’n liefdesverhaal. Sal ’n kombinasie kan werk?

Wil jy iets oor jou reise van die afgelope tyd vertel? (Reise: letterlik of figuurlik.)

As Huisgenoot-joernalis ry ek die land plat: van Memel tot Mier. In die beginjare was ek in Amerika vir Michael Jackson, op Maledive vir ‘n reisstorie, en in Engeland vir Madiba se verjaarsdag in Hyde Park. Nou is dit meestal die platteland, soos in Aberdeen, waar ons ’n storie oor Fanie Marx en sy Bernice se pasgebore baba skryf. Fanie is ’n gewilde deelnemer aan die kykNET-reeks Boer soek ’n vrou. Dis vir my so lekker op klein dorpies om met interessante inwoners te praat, soos die tannie in Graaff-Reinet wat desjare enigiets wat te doen het met ’n padda versamel het. Of die oom met die huis vol klokke in Molteno.

Die reise wat egter hierdie jaar die grootste impak in my lewe gehad het, is die pad van rou saam met my familie oor klein Adam. En my reis na binne, toe ek twee weke lank in die psigiatriese eenheid van ’n hospitaal in die Tuine, Kaapstad, was. Dit was weens erge depressie en angs.

Gert en Joey se verdwene ses meisies en al daardie derduisende ander kom besoek my soms steeds in my nagmerries. 

The post <em>Gert & Joey, nuwe lig op ’n raaisel van dertig jaar</em>: ’n onderhoud met Pieter van Zyl appeared first on LitNet.

“As jy wil weet of omkyktwak wettig is of nie, wonder by jouself of jy voor jou ma sal dagga rook,” is die meme wat rondgaan op sosiale media nadat die Konstitusionele Hof onlangs die vroeëre uitspraak deur die Kaapse Hooggeregshof dat die kweek en gebruik van dagga vir privaatgebruik onwettig is, ongrondwetlik verklaar het. Hoewel die wet nog oor die volgende twee jaar geïmplementeer moet word, is dit reeds toelaatbaar om dagga privaat te kweek en in jou privaatheid te gebruik.

Dit klink fantasties in die ideale wêreld waar daar soveel klem op mense se regte geplaas word, maar wat is die implikasies daarvan in die praktyk uit ’n forensiese en wetstoepassingsoogpunt?

Hoewel dagga potensiële medisinale waarde mag hê, en hoewel negatiewe effekte deur kroniese daggagebruik, veral in jonger mense, goed nagevors en onbetwisbaar is, het hierdie nie-akademiese artikel nie ten doel om die goed of sleg van daggagebruik te ondersoek nie. Ook nie die reg en verkeerd daarvan nie. Dit staan enige persoon seker vry om te maak soos hy smaak, solank hy net nie ander skade aandoen nie. Maar wat is die potensiaal vir skade aan ander en is Suid-Afrika reg hiervoor? Dit is ván die vrae wat opduik.

Eers ’n bietjie agtergrond, en hoewel losweg, is dit belangrike agtergrond wat ter sprake kom in punte wat later bespreek word.

Dagga, wat onder baie vindingryke name in Suid-Afrika bekend staan, is afkomstig van die Cannabis sativa-plant en word reeds eeue lank medisinaal en vir ontspanning gebruik. Hoewel wetgewing wêreldwyd toenemend aan’t verander is, word dit wêreldwyd allerweë beskou as die mees gebruikte onwettige dwelmmiddel. Delta 9-tetrahidrokannabinol (∆9-THC), die hoofbestanddeel van dagga, voldoen gemaklik aan die vereistes van ’n dwelmmiddel, deurdat dit die sentrale senustelsel (SSS) aantas en daardeur gemoedsveranderinge teweegbring. Euforie, ontspanning, vertraagde persepsie van tyd en verhoogde sensoriese persepsies, paniekaanvalle, psigose, hallusinasies en depressie van die SSS is van die klassieke effekte van die gebruik van dagga. Dit is ook verslawend en gewoontevormend.

In Suid-Afrika groei dagga hoofsaaklik in KwaZulu-Natal, die Suid-Kaap, die Drakensberggebied en Swaziland. Soos met enige plant is daar variasies en subtipes van die daggaplant. Die konsentrasie van kannabinoïede hang af die geografiese gebied en omstandighede waarin die plant gekweek word, die ouderdom van die plant, die plant se genetika, en die proses ná stroping. ∆9-THC kom hoofsaaklik in die blomme, blare en harse van die plant voor, maar daar is twee tipes daggaplante: een met hoë en een met lae ∆9-THC-konsentrasies.

Daar is sowat 490 chemiese en natuurlike stowwe in dagga, waarvan sowat 60 kannabinoïede genoem word. Tydens die rook van dagga word by die 2 000 stowwe vervaardig. ∆9-THC is die hoof psigoaktiewe bestanddeel van dagga, gevolg deur 8-THC en kannibinol (CBN) en (tetrahidro)kannabivarol. Niepsigoaktiewe kannabinoïede met ander biologiese aktiwiteite sluit kannibidiol (CBD), kannabisiklol en kannabichromeen in.

Afkomstig van die daggaplant is hasjisj, die gedroogde harsmateriaal, wat gewoonlik gerook of gekou word. Die ∆9-THC-konsentrasie daarvan is tipies 6–10%. Hasjisjolie is ’n gekonsentreerde ekstrak van die hasjisj van die blomme en sy ∆9-THC-konsentrasie is tipies 20–60%. Wat mense allerweë as “dagga” ken en daar buite gerook word, is marijuana, komende van die blare en blomme, en die ∆9-THC-konsentrasie daarvan is tipies 1–6%, maar genetiese manipulering en kruiskweking kan die konsentrasie daarvan tot 20% verhoog. Sinsimella is afkomstig van die blomme van die vroulike plant en het ’n ∆9-THC-konsentrasie van 5–15%. Hennep is die stam van die plant en word gebruik vir die vervaardiging van papier, tou en garing, en bevat nie noemenswaardige THC nie. ’n Tipiese daggazol bevat 5–20 mg THC.

Farmakologiese en toksikologiese effekte van die gebruik van dagga sluit in die verrooiing van oë en die verlaging van intraokulêre druk, droogheid in die mond, sensasie van warm of koud op die vel, verhoogde hartklop en verslapping van spiere.

Die orale inneming van “skoon” dagga is nie baie effektief nie. Dit moet eers via die maag en hepatiese stelsel gaan voordat die THC in die bloedstroom beland. Die biobeskikbaarheid (’n term wat verwys na die effektiwiteit van opname) is maar sowat 6% en dit kan van 30 minute tot 2 uur neem voor die effekte begin inskop. Die THC in die plasma bereik ’n hoogtepunt tussen 1 en 3 uur en die tydsduur van effekte kan ure duur, selfs langer as die rook daarvan. (Dagga wat in byvoorbeeld koekies vermeng word, is meer effektief as wanneer dagga skoon geëet word, want die bestanddele in die koekies help met die absorbering van die THC. Daar is nog ’n belangrike verskil hier teenoor die rook van dagga, waarby ons later kom.) THC word selde binneaars ingeneem, maar sou dit gedoen word, is die effekte baie dieselfde as wanneer dit gerook word. Wanneer dagga gerook word, word die THC vinnig in die longe opgeneem en gaan onmiddellik na die hart en word opgepomp na die brein. Dit systap dus die maag en hepatiese stelsels. Om hierdie rede skop die effekte baie vinniger in as wanneer dit oraal ingeneem word. Uiteraard, wanneer ’n zol gerook word, word nie ál die rook ingeasem nie. Pirolise (die vernietiging van stowwe deur hitte) verlaag ook die biobeskikbaarheid, maar nietemin kan die biobeskikbaarheid van rook as roete van administrasie tot 18% wees. Die inskop van effekte vind plaas binne enkele minute, met die THC in die plasma wat tussen 3 en 8 minute sy hoogtepunt bereik, en die effekte kan tussen 3 en 6 uur duur.

Die bloedkonsentrasie van THC val dramaties ná sowat een uur, en volg ’n biferiese log-liniêre afnamekurwe. Met aanvanklike inname is daar ’n skielike opname in hoëperfusie-weefsels, soos die brein, en meer langdurige opname in laeperfusie-weefsel. THC is lipofilies, dit wil sê dit is lief vir vetweefsel, en terwyl die konsentrasies in die bloed stelselmatig daal, word klein hoeveelhede THC deur vetweefsel opgeneem. Terminale eliminasie (die halfleeftyd, die tyd wat dit neem vir ’n dwelm om uit te skei) van THC is tussen 3 en 13 dae. Wanneer daar nie aktief gerook word nie, kan THC weer uit die vet in die bloed vrygestel word, om finaal uitgeskei te word.

By die rook daarvan vind aanvanklike metabolisme in die longe plaas, maar soos die THC in die bloed vrygestel word, word die ∆9-THC wanneer dit die lewer bereik, in die lewer in meer as 35 metaboliete afgebreek. Sekere metaboliete is meer aktief as ander. ∆9-THC as die “parent drug” bly oor vir uitskeiding, maar van die metaboliete kan veel langer in die stelsel bly as ∆9-THC. Dwelmtoetse soek gewoonlik vir metaboliete, wat langer in die urine bly en dus oor ’n langer tyd ’n aanduiding kan gee van die dwelmmiddel wat ingeneem is. (Die rede waarom die eet van daggakoekies normaalweg ’n meer intense en langer “high” gee, is dat wanneer jy dagga oraal inneem, die THC vinniger by die lewer uitkom waar dit in onder meer in die 11-OH-THC-metaboliet afgebreek word, wat drie maal meer potent is as ∆9-THC. Dit word dan in die bloedstroom opgeneem en gaan na die brein. Omdat daar ’n stadiger vrystelling in die bloed is via die maag en lewer, duur effekte langer, en tesame met die meer potente 11-OH-THC wat in die bloed beland, is daar dus ’n verhoogde en langer effek teenoor die rook daarvan.)

Sowat 70% van die THC word deur feses (40%) en urine (30%) uitgeskei rondom 72 ure ná inname.

Verwagte totale eliminasie van THC in niegewoontegebruikers kan 3 tot 4 dae wees en 3 tot 13 dae in gewoontegebruikers, en dan is daar ook wisselende uitskeidingstye vir die metaboliete. THC-COOH kan tot ’n maand neem om uit te skei.

Hoewel daar geen bewyse is vir farmakologiese verdraagsaamheid as gevolg van langdurige gebruik nie (soos wat met alkohol en verskeie ander dwelms wel die geval is), gebruik die gewoontegebruiker van dagga die dwelm “slimmer” as die naïewe gebruiker. Die gewoontegebruiker weet onder meer hoe dikwels en hoe diep om die rook in te trek, dit wil sê, hoe om homself te “pace”. Dit is hoekom ’n gewoontegebruiker en ’n naïewe gebruiker wat presies dieselfde zol in terme van samestelling en konsentrasie rook, se subjektiewe effekte sal verskil, al sou ons al die ander veranderlikes vir eers opsy sit. (Losweg verwys “subjektiewe effekte” na hoe aangetas jy voorkom deur bewegings en reaksies.)

In studies word subjektiewe effekte gewoonlik op ’n punteskaal gemeet deur ’n sekere konsentrasie THC aan die subjekte te administreer wat dan sekere take moet verrig, en om dan te kyk wat die subjektiewe effekte is teenoor die daling van die konsentrasie oor tyd. Daar is bevind dat daar nie noodwendig ’n korrelasie is tussen die konsentrasie op enige gegewe tyd en die subjektiewe effekte nie. Waar mens normaalweg sou verwag dat subjektiewe effekte daal soos wat die konsentrasie daal, kan antikloksgewyse histerese plaasvind waar, hoewel die konsentrasie begin daal, die subjektiewe effekte nog vir ure min of meer konstant bly voordat dit begin normaliseer. Dit kan om ’n kombinasie van redes plaasvind, maar gebeur normaalweg meer dikwels in gewoontegebruikers.

As mens aanvaar, soos ons kan, dat dagga ’n dwelmmiddel is wat ’n chemiese uitwerking op die SSS het, is dit te begrype dat die inname daarvan bestuursvermoë kan beïnvloed. Studies het trouens bewys dat reaksietye beïnvloed word, dat dit lei tot verdeelde aandag en vertraagde hand-oog-koördinasie, en dat fyn-motoriese funksies aangetas word. Oor die algemeen bestuur mense onder die invloed van dagga abnormaal stadiger (waar die teenoorgestelde waar is vir alkohol). Hoewel ons in Suid-Afrika heel gemoedelik blyk te wees oor daggagebruik, wanneer dit by bestuur kom, sou die eenvoudige vraag straks wees of jy jou kinders sal laat vervoer deur iemand wat ’n paar daggazolle gerook het. Of sou jy in ’n vliegtuig klim as jy weet die loods het ’n zol onder die blad?

Nou, kom ons kom by die kruks van die saak.

Kom ons kyk eerstens na kernpunte in die uitspraak. Dit word tans allerweë beskou as dat kernkonsepte tans bloot swak en onvoldoende omskryf is. Wat presies beteken “privaatgebruik”? Anders as Beechies, dat dit nie gemaak is om te deel nie? Moet jy alleen wees? Wat beteken “in jou privaatheid kweek en gebruik”? Kan jy dit in jou tuin plant? Wie het almal toegang tot jou tuin? Kan jy dit in jou kar rook? Indien wel, waar mag die kar staan? Mag jy dit in jou kar vervoer as dit wel “privaat” is? Mag jy dit in jou kantoor by die werk, wat jy ook dalk as jou privaatspasie mag beskou, besit, kweek of rook? Mag jy dit in jou koshuiskamer plant en rook? Mag jy ’n daggapartytjie hou in die privaatheid van jou huis? Dit moet “weg van kinders gedoen word”. Hoe ver weg is “weg”? Waar in jou huis of erf gaan jy dit rook dat jou kinders nie daardie onmiskenbare reuk ruik nie? Die wet laat jou toe om ’n “klein hoeveelheid” te kweek en gebruik. Hoeveel is ’n “klein hoeveelheid”? Een plant, tien pante? Waar gaan jy die saad koop, want jy mag dagga steeds nie koop of verkoop nie, en dit sluit sade in?

Mens kry die idee dat die wet, goed soos dit dalk bedoel mag wees, so ’n bietjie is soos om half swanger te wees. Dis nie hier nie maar ook nie daar nie. In isolasie en in die perfekte wêreld waar van mense verwag word om getrou by die wet te hou, waar hulle mooi in hul huis sit en dagga rook, is dit goed en wel, maar die probleem kom dat dit kan oorspoel na buite die huis. Die Rastafariërs wat so edel baklei het vir hierdie “privaatgebruik”, verkoop ook maar dagga – het nog altyd. Punt is, dit gaan nie by privaat- en tuisgebruik bly nie.

Ironies genoeg: dit is welbekend dat die meeste moorde en geweld wat gepleeg word, plaasvind tussen mense wat mekaar ken, nadat hulle te veel gedrink of dwelms ingeneem het, en dan begin baklei en mekaar aanrand of vermoor. Dit gebeur juis in ons huise, in ons “privaatspasies”. Ons huise is duidelik nie so ’n veilige hawe nie. Inteendeel. Die polisie het minder beheer oor wat in ons huise aangaan as in openbare spasies.

Die gewilde argument is natuurlik dat alkohol veel erger probleem veroorsaak, en dit mag dalk so wees, maar as verwysingspunt kan alkohol-wetgewing en -wetstoepassing ons moontlik meer konteks gee oor die probleme wat nou voorsien kan word. Die idee is glad nie om drankgebruik tot nadeel van dagga te vergoeilik nie, maar daar is ’n paar bewese verskille as dit by hierdie kwessie kom.

As ons kyk na die agtergrond soos vroeër behandel, dan is daar een ding wat soos ’n paal bo water staan: die onvoorspelbaarheid van dagga. Uit ’n wetstoepassingsoogpunt is daar is hope veranderlikes wat hierdie dekriminalisering van dagga vir privaatgebruik steeds problematies maak.

Kom ons kyk na hierdie voorbeeld: Iemand drink hom pap in sy eie huis. Dis goed so. Hy pla niemand nie. Maar wie sê hy bly daar? In menige geval klim hy in sy kar en ry rond. Nou raak dit ’n probleem. Maar: ons het toetsingsmetodes en wette wat voorsiening hiervoor maak, en hoewel dit nie noodwendig aldag ewe goed toepas word nie, kan ons dit hanteer. As die man afgetrek word, kan hy in die pypie blaas en as die resultaat aandui dat hy onder die invloed bestuur, kan sy bloed vir verdere toetsing getrek word. As ’n persoon afgetrek word en hy blaas negatief, dan kan hy die pad vat sonder dat die bloed teen groot koste verder getoets moet word. Maar wat doen ons in die geval van iemand wat moontlik onder die invloed van dagga bestuur?

In die Suid-Afrikaanse konteks lê die groot verskil tussen alkohol- en daggagebruik in die feit dat as jy byvoorbeeld ’n bier drink, weet jy wat die konsentrasie alkohol daarin is – byvoorbeeld 5%. Volgens wet staan dit op die houer. As jy wil weet watter bestanddele in die bier is, bo en behalwe wat op die houer staan, kan jy dit uitvind. Dit mag hier en daar privaat gebrou word, maar grotendeels word alkoholprodukte in Suid-Afrika onder regulasie vervaardig. Een bier mag dalk in smaak verskil van ’n ander as gevolg van verbouingsmetodes, maar een bier is min of meer ’n ander bier. Dieselfde geld vir ander drankprodukte. Ons weet wyn het ’n alkoholkonsentrasie van 12–15%. Jy weet wat jy kry en jy weet uit ondervinding wat dit aan jou doen. Daar is natuurlik veranderlikes wat die opname en effekte van alkohol beïnvloed, soos die grootte van die persoon, of jy geëet het, wat jy geëet het, gemoedstoestand, en dies meer, maar dit is nie asof jy een dag twee glase wyn drink en dit doen niks aan jou nie, maar dit slaan jou die volgende dag uit. Ook weet die gemiddelde mens dat twee eenhede alkohol (ongeveer twee biere of twee glase wyn) jou op limiet gaan plaas.

Maar as ons kyk na dagga: jy weet nie wat jy kry nie. Jy weet nie hoeveel jy kan rook voordat jy onbevoeg is om te bestuur nie. Soos vroeër genoem is, hang die THC-konsentrasie af van waar die plant gekweek is, die genetika daarvan, ander chemiese stowwe daarin (van byvoorbeeld spuitstowwe), en dan ook van waarmee dit gemeng word – selfs die papier waarin die zol gedraai word kan chemiese stowwe bevat wat die effekte kan beïnvloed. Verder hang die effekte af van die persoon wat dit rook. Naïewe rokers kan subjektiewe effekte vinniger en heel anders ervaar as gewoontegebruikers. Dan hang dit af van hoe die THC in die liggaam opgeneem is. Is dit oraal ingeneem of gerook? Want dit gaan ook bepaal hoe lank die effekte duur en ook hoe lank na inname dit in jou stelsel vir opsporing bly. Dit kan ook gebeur dat THC wat uit die vet vrygestel word, in jou urine opduik ’n hele tyd nadat jy laas ’n zol gerook het. Wat as jy afgetrek word en positief toets maar jy weet jy het so lank as ’n week gelede laas gerook?

Tydens die eerste toksikologiesimposium wat verlede jaar by die Universiteit Kaapstad gehou is, het Marilyn Huestis, ’n wêreldleier in navorsing oor kannabinoïede van die Universiteit van Maryland, die gehoor vertel hoe die owerhede in die VSA haar gereeld vra: “Give us a number.” Vir alkohol hét ons ’n syfer (’n standaard). As gevolg van die regulasie van alkoholprodukte en die meer voorspelbare uitwerking daarvan weet ons dat 0,05 g / 100 ml,’n standaard is wat regverdig en prakties toepas kan word. Afgesien daarvan dat ons nog nie ’n standaard het nie, het ons boonop doodeenvoudig nie tans die toetsingsmetodes om die bestuur onder die invloed van dagga te reguleer nie. Daar is natuurlik kits-urinetoetse, maar dink jou die praktiese implikasies daarvan in as jy aftrek word en urine moet gee, veral vir dames. Daar sal toilette moet wees waar monsters geneem kan word. Daar is ook speekseltoetse, maar resultate kan ’n hele paar minute neem om te ontwikkel en opsporingstye is ook betreklik kort, en is daarom ook nie prakties werkbaar nie. Ook sal nóg urine- nóg speekseltoetse aandui hoevéél THC in jou bloed is – dit dui maar bloot aan óf jy dit in jou bloed het of nie. ’n Blaastoets vir alkohol, hoewel net ’n voorlopige toets, gee ’n redelik goeie aanduiding van die bloedvlak en of verdere toetsing of aksie nodig is. Omdat alkohol ’n taamlik voorspelbare uitskeidingstempo van ongeveer 0,015 g / 100 ml per uur het, kan ’n terugwerking van ’n lesing selfs ’n bietjie geskiedenis oor die gebruik daarvan verskaf. Alkohol skei teen sowat een eenheid per uur uit en in sy geheel nadat dit deur die lewer afgebreek en gemetaboliseer is. As jy byvoorbeeld die vorige aand erg onder die prop was, kan jy skoon toets die volgende oggend. Met dagga is dit nie die geval nie, want sy metaboliete bly langer aan in jou stelsel.

Waarop hierdie toedrag van sake afstuur, is ’n toename in onwettige arrestasies. As jy afgetrek word en jy word gevra om in die pypie te blaas, en jy weier, wat jou reg is, kan jy gearresteer word. As jou bloed dan negatief toets vir alkohol, kan jy die polisie vir onwettige arrestasie dagvaar. Die probleem met dagga kom daarin dat baie onus nou op die polisie sal val om subjektiewe evaluasies te maak. Iemand word afgetrek vir roekelose besuur, maar ruik nie na drank nie; nou word dagga vermoed, maar wat nou? Waarmee toets jy? En wat is die standaard? Vanweë al die veranderlikes betrokke by dagga, beteken een zol vir een persoon een iets, maar iets anders vir iemand anders. As die gereelde roker byvoorbeeld een zol gerook het, is hy dalk nog reg om te bestuur, waar die naïewe roker na een zol dalk nie reg mag wees nie. Maar as beide dieselfde kaliber zol gerook het, hoekom mag net die een nie bestuur nie, en wie gaan daardie lyn trek, en waar gaan dit getrek word?

Die ander gewilde argument is natuurlik dat dit so wonderlik gaan in byvoorbeeld Nederland waar dagga alledaags is. En dat sulke wetgewing eintlik gebruik verlaag. Mens moet maar appels met appels vergelyk en versigtig wees om lande koud met mekaar te vergelyk. Afgesien daarvan dat ons totaal ’n ander gebruiks- en misdaadkultuur in Suid-Afrika het, is die groot verskil dat jy daar weet wat jy kry. Jy sal in alle waarskynlikheid ’n skoner daggazol in veel meer gereguleerde omstandighede rook, en in sulke lande is daar effektiewe openbare vervoerstelsels, wat ons bloot nie in Suid-Afrika het nie. Hier hop ons mos graag in die kar onder die invloed as jy by die huis moet kom, “want hoe anders kom jy daar?”. Die aantal misdade wat ons daagliks in Suid-Afrika moet hanteer, is ook onvergelykbaar met ander lande, waar baie minder misdade deur baie meer effektiewe stelsels hanteer word. Wat misdaad betref, het ons nie net genoeg hooi op ons vurk nie, die hooi val behoorlik daarvan af. Kan ons hierdie ekstra las op ons reeds krakende stelsels hanteer?

Arrestasies vir die besit van dagga sal natuurlik nou afneem, wat op sy beurt sal veroorsaak dat die omloop van dagga verhoog word. Diegene wat reeds dagga gekweek en gebruik het, sal sekerlik voortgaan daarmee, maar nuwe kwekers en gebruikers sal op die toneel kom, wat gaan oorspoel na ons paaie, en aangesien toetse nie deur die forensiese-wetenskap-laboratoriums (wat net met besit en handel werk) hanteer sal word nie, gaan die toetsing val op die Departement van Gesondheid se laboratoriums, byvoorbeeld die Forensiese Chemiese Laboratorium in Woodstock. Hierdie laboratoriums, wat groot gebiede se monsters moet hanteer, kan tans skaars byhou met alkoholmonsters. Ons weet hoe lank dit kan neem vir bloeduitslae om by die hof te kom, indien dit nie iewers langs die pad wegraak of bloot nie getoets is as gevolg van die oorlade stelsels nie.

Mens moet natuurlik nie uit die oog verloor dat daggagebruik ook dikwels ’n rol in ander kriminele aktiwiteite speel nie. Dagga op sy eie, waar dit verantwoordelik gebruik word, is een ding, maar dit word toenemend gemeng met heroïne en ander dwelms (om onder meer nyaope te maak). Dan word dit natuurlik dikwels saam met alkohol gebruik. Die fynste variasies in kombinasies kan groot en onvoorspelbare verskille in effekte hê. Mens kan dalk redeneer dat hierdie harde gebruikers in elk geval dagga sou bekom, ongeag wat die wet sê, maar ons moet dalk bekommerd wees oor die nuwe gebruikers en die desensitering rondom die gebruik daarvan wat hierdeur geskep gaan word in ’n tyd waarin ons stelsels net nie reg is om misbruik te hanteer nie.

Die enigste manier waarop hierdie tipe veronderstelde mensereg kan werk sodat die skade aan ander sover moontlik beperk word, is as dit sinvol gereguleer word. As dit dan nou moet, moet dagga soos sigarette vervaardig en verkoop word wat mooi duidelik aandui wat alles daarin is, byvoorbeeld wat die konsentrasie THC is, en dies meer. Op grond daarvan kan daar dan ’n redelike standaard en wette in ooreenstemming daarmee vasgestel word wat dan soos alkoholwetgewing afgedwing kan word.

Van sigarette gepraat, die nuwe vergunning doen nogal vreemd aan in ’n land waar jy skynbaar binnekort omtrent tjoekie toe kan gaan as jy voor jou tuinman of huishulp rook.

• Thomas Mollett voltooi aan die einde van die jaar sy meestersgraad in biomediese forensiese wetenskap aan die Universiteit Kaapstad. Hierdie nie-akademiese artikel is in sy privaat hoedanigheid geskryf en enige menings daarin is nie noodwendig dié van die universiteit of enige departement of afdeling daarvan nie.

Dagga gewettig: hoe raak dit skole?

The post Daggaseminaar: forensiese en regsimplikasies van die dekriminalisering van die besit en kweek van dagga appeared first on LitNet.

Die onrusbarende voorvalle van geweld in skole en in gemeenskappe skok Suid-Afrikaners daagliks tot in hul diepste wese. Mense is geweldig getraumatiseer en diep hartseer oor die wyse waarop Gadimang Daniel Mokolobate, ’n onderwyser aan die Ramotshere Moiloa Hoërskool naby Zeerust in Noordwes, gesterf het. In ’n ander tragiese voorval is die negejarige Miguel Louw in KwaZulu-Natal deur iemand in die gemeenskap ontvoer en vermoor.

Met hierdie afgryslike gebeure wat in my gedagtes maal, gaan kyk ek en my gesin na die rolprent, Ellen: Die storie van Ellen Pakkies. Dis die aangrypende verhaal van ’n moeder wat ondanks groot ontberinge slegs die beste vir haar seun wou hê. Ellen se seun verlaat die skool as ’n tiener – die seun wat in Lavender Hill op die Kaapse Vlakte grootgeword het en later deur die euwel van dwelms meegesleur is. Sy aanvalle op sy ma en pa nadat hy tik gebruik het, het van hom ’n "monster" gemaak wat al sy ouers se klere, juweliersware en persoonlike besittings verkoop het. Ellen het talle instellings in die gemeenskap genader vir hulp, maar het geen tasbare ondersteuning ontvang nie. Ná vele probeerslae om haar seun te help, besluit sy om hom te vermoor omdat sy dit nie meer kon “vat” nie. Dit was ook een van die uitsprake wat in die hof gemaak is.

Toe ek die aand huis toe gaan, besef ek opnuut dat niks vir sommige skole en ouerhuise verander het sedert dié tragiese gebeure in Lavender Hill nie. Die vraag is steeds: Waar kry ouers hulp as hulle met sulke sosiale euwels te kampe het?

Geweld in Suid-Afrikaanse gemeenskappe is niks nuut nie. Dié dade van geweld in gemeenskappe spoel dikwels oor na die skole, waar die vetes tussen bendes en dwelmbase voortgesit word. Dit gebeur in Lavender Hill, Elsiesrivier, Worcester, Westbury en op talle ander plekke in ons land.

’n Studie deur Burton en Leoschut, School Violence in South Africa. Results of the 2012 National Schools Violence Study, waarby 5 939 leerders, 121 skoolhoofde en 239 onderwysers betrokke was, toon dat geweld in skole groter afmetings begin aanneem. Die kernbevindings in die verslag is soos volg:

• 12% van die respondente is al met geweld gedreig by die skool
• 6,3% van die respondente is al aangeval
• 4,7% van die respondente is al seksueel aangerand
• 4,5% van die respondente is al beroof by die skool
• 20% van die respondente is al deur middel van die kuberruimte geboelie.

Onderwysers het aangedui dat hulle mondelinge geweld (52%), fisieke geweld (12%) en seksuele geweld (3,3%) ervaar het. Een uit sewe leerders het aangedui dat hulle maklik toegang tot alkohol het; een uit tien het maklik toegang tot dwelms. Bykans ’n tiende van die leerders het maklik toegang tot ’n vuurwapen by die skool verkry, en een uit vyf leerders het aangedui dat hulle maklik toegang tot messe of wapens by skole het. Sowat ’n kwart van diegene wat aan die steekproef deelgeneem het, weet van mense wat wapens skool toe bring; een uit ses weet wie by kriminele aktiwiteite betrokke is; ongeveer ’n tiende weet van mense wat dwelms by die skool verkoop.

Gepaardgaande hiermee is die feit dat geweld in skole nie net die slagoffers affekteer nie, maar ook diegene wat die geweld waarneem. Verder is dit volgens die verslag waarneembaar dat dié omstandighede in skole die leerproses van leerders nadelig beïnvloed.

Die huidige situasie ten opsigte van skolegeweld was een van die punte op die sakelys van 16 September 2018 van die Departement van Basiese Onderwys (DBO) by die onlangse September 2018-vergadering vir die nasionale ministerie en alle provinsiale ministers van onderwys. Die DBO onderneem om ’n simposium met die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPS), die Departement Maatskaplike Ontwikkeling (DMO) en die skoolbeheerliggaamorganisasies te hou om die uitdagings in dié verband te takel. Dit is opmerklik dat onderwysers, skoolhoofde en gemeenskapsorganisasies wat geweld in skole ervaar, nie in die proses ingesluit is nie. Die hou van ’n simposium is moontlik ’n stap in die regte rigting, maar ’n voetsoolvlakbenadering gaan beter vrugte afwerp.

Die onderwysafdeling van die ATKV het in 2014 ’n program in samewerking met Quinton Adams, ’n opvoedkundige sielkundige, van stapel gestuur. Gedurende die sessies word daar met ouers, leerders, onderwysers en skoolbeheerliggame gesels om vas te stel watter uitdagings daar is, en watter rol ouers en gemeenskapsleiers kan speel. Ouers het begin om die boodskap “Dissipline begin in die ouerhuis” onder ouers in woonbuurte te verkondig. Ouers het van plakkerhut tot plakkerhut of huis tot huis gegaan. Hierdie boodskap is oor die Kaapse Vlakte, Namakwaland, die Weskus, die Boland en ook Umlazi en die noordelike voorstede van Port Elizabeth versprei. Ouers het ook in kerke en moskees geleentheid verkry om oor die saak te praat.

Die ATKV se onderwysafdeling het met die hulp van projekorganiseerders ’n blik op die problematiek in skole verkry. Daar is skoolhoofde wat in dwelm- en bendegeteisterde omgewings goeie bestuurspraktyke toepas om dié uitdagings die hoof te bied. ’n Skoolhoof op die Kaapse Vlakte het aangedui dat dissipline uiters belangrik is. Dit word elke dag deur onderwysers en leerders uitgeleef. Alle leerders moet gehalte-onderwys ontvang ongeag hul sosio-ekonomiese omstandighede. Met besoeke aan die skool was dit duidelik waarneembaar dat elke personeellid ’n goeie etos en ’n verbintenis tot goeie onderrig en leer handhaaf, en respek aan almal betoon, en dat dié gedrag aansteeklik op die leerders inwerk. Daarby verseker die skoolhoof ook dat daar altyd goeie kommunikasie met die ouers en gemeenskapsorganisasies is, en hy het ’n leidende rol gespeel in die totstandkoming van die prinsipale-forum. Met ’n besoek aan die forum het ek ervaar dat skoolhoofde baie van mekaar leer om uitdagings by hul skole aan te spreek en reg te stel.

Sedert die bekendmaking van die resultate van bogenoemde 2012 nasionale studie oor skoolgeweld was daar talle voorvalle van geweld met noodlottige gevolge vir onderwysers en leerders. Dit blyk dat talle van die voorstelle nie daadwerklik in skole toegepas is nie. Enkele van die voorstelle was:

• Die daarstelling van ’n moniteringsplan om die vordering en stand van geweld in skole vas te stel.
• Prioritisering van die omgewingsfaktore wat tot geweld in skole bydra en hoe om dit te bekamp.
• Die daarstelling van ’n betroubare stel veiligheidsaanduiders om die stand van skoolveiligheid te bepaal.
• Integrasie van hierdie beplanning en implementering by die plaaslike ontwikkelingsplanne.

Proaktiewe optrede is nog nie ingebed in ons strukture nie en dit blyk dat reaktiewe optrede onskuldiges se lewens eis. Kon Gadimang Daniel Mokoloabate se tragiese dood verhoed gewees het? Is skole barometers van wat in gemeenskappe plaasvind en dat sommige leerders die asosiale gedrag naboots? Is onderwysers nog die positiewe rolmodel vir leerders, of is dit die bendeleiers of smokkelbase? Volgens die Suid-Afrikaanse Skolewet (1996) kan daar by skole gereelde deursoeking van leerders plaasvind om te verseker dat onderwysers hul onderrigtaak in ’n veilige omgewing kan uitvoer en leerders ongestoord hul leertake kan voortsit. Skoolkinders behoort nie toegelaat te word om messe of wapens by die skoolhek in te bring nie.

Onderwys kan nie meer uit ivoortorings bedryf word nie. Daar moet nader aan die kern van die probleem beweeg word om sodoende werkbare, konstruktiewe en kontekstuele oplossings te vind. Daar moet ook na die stem van onderwysers, leerders en ouers geluister word.

Die DBO is egter nie al rolspeler wat ’n veilige skoolgemeenskap moet bevorder nie. Daar is ook ander staatsinstellings wat rolle in dié verband moet speel. Dit is egter belangrik dat daar aktiewe en deelnemende leierskap moet wees om te verseker dat die veiligheid van skole deurlopend aandag geniet. Daar moet ook erkenning gegee word aan gemeenskappe waar gesamentlike pogings van stapel gestuur word om die euwels van geweld in skole en buite die skoolomgewing te bekamp. Kom ons skep veilige omgewings vir leerders en onderwysers!

Bronnelys

Burton P en L Leoschut. 2013. School Violence in South Africa. Results of the 2012 National School Violence Study. Kaapstad: Centre for Justice and Crime Prevention.

South African Council for Educators (SACE). 2011. School Based Violence Report – An overview of School-based Violence in South Africa.

Seymour Bothman

Seniorbestuurder: Onderwys, ATKV

The post In die greep van geweld! appeared first on LitNet.

“Inspirasie is die minste van my probleme. Ek het miljoene temas, idees en projekte wat soos bakterieë in my broei.”

Inspirasie is die een ding waarvan hy oorgenoeg het, sê Nataniël. Dit is eerder tyd wat die probleem is. Daar is hopeloos te min tyd vir alles wat hy nóg wil aanpak.

Die veelsydige Nataniël is juis eersdaags weer op die verhoog te sien by Aardklop in Classic Nataniël, ’n musiekvertoning met ’n paar van sy kenmerkende Afrikaanse staaltjies.

Nataniël gesels met Marli van Eeden oor Classic Nataniël, sy hoogtepunte en lewenslesse, en sy mening oor die toekoms van Afrikaans, wat volgens hom die “mees holruggeryde onderwerp op aarde” is. “Solank dit gepraat word, is alles reg.”

Nataniël, jy is vanjaar by Aardklop te sien. Vertel ons meer oor Classic Nataniël.

Dit is ’n versameling uit die musiek wat my lewe, opvoeding en loopbaan gevorm het, van die ernstige klassieke musiek wat ek studeer het tot dit waarmee ek nou my loopbaan voer. Ek het ’n classic gekies uit alle genres, van klassiek tot gewyd, tot pop, jazz, soul, blues, gospel en wêreldmusiek. Elke lied verteenwoordig ’n tyd in my lewe; dis die mooiste musiek wat ek ken en ek voer dit uit met die beste musikante wat ek ken.

Hoe het jy met die idee van Classic Nataniël vorendag gekom?

Dit was die pianis Charl du Plessis se idee. Omdat ek al meer as 31 jaar op die verhoog is, en voor dit as pianis en orrelis gewerk het, kan ’n mens nou so iets aanpak. Hy wou dit al jare terug aanbied; ek was net te lui om al die woorde te leer.

Waar kry jy jou inspirasie vir dit wat jy alles aanpak?

Inspirasie is die minste van my probleme. Ek het miljoene temas, idees en projekte wat soos bakterieë in my broei. Daar is min tyd, min teaters in perfekte toestand; alles word duurder, maar die publiek kla oor kaartjies te duur is, terwyl dit belaglik goedkoop in Suid-Afrika is; paaie is onveilig en sekuriteit is twyfelagtig, so dis nie altyd maklik om alles wat in my kop is, te laat vergestalt nie. Maar ek beskou myself as bevoorreg en werk soos ’n malle elke dag.

Jy leef jouself graag uit in Afrikaans. Wat is jou mening oor die debat rondom die toekoms van Afrikaans?

Die toekoms van Afrikaans is die mees holruggeryde onderwerp op aarde. Ek vermoed dit interesseer net dié wat wil koning kraai in akademiese kringe of debatte wil oorheers – ek stel glad nie daarin belang nie. Solank dit gepraat word, is alles reg. Diegene wat dit nog wil bly afdwing waar dit nie hoort nie, moet eerstens gaan kyk na die persentasies van mense en kulture in die land en daarna hulle koppe laat lees.

Wat is jou mening oor kunstefeeste? Dink jy dit speel ’n belangrike rol in die bevordering van die kunste in Suid-Afrika?

Dit speel ’n rol vir diegene wat andersins nie gereeld op die verhoog sou wees nie en dié wat dit andersins nie te sien sou kry nie. Dit het dus baie gedoen op ’n tyd toe teater redelik dood was. Dit het egter ook net soveel skade berokken aan teaterkultuur en etiket – halfgebakte lokale en swakgeklede gehore is nie my ding nie. Maar die feeste is daar en elkeen moet dit benut of vermy volgens sy smaak, omstandighede of keuse.

Wat is sommige van die hoogtepunte van jou loopbaan en sommige van die belangrikste lewenslesse wat jy al oor die jare geleer het?

Waarmee ek ook al tans besig is, is my hoogtepunt. Ek is mal van vrees, obsessief oor detail, naar van spanning, smagtend na aanvaarding, neuroties oor my geheue en doodbenoud iemand sien ’n kostuum vir ’n tweede keer. Hierdie hele hel vind plaas elke aand voor ek op ’n verhoog stap. Ek self is my ergste en enigste kritikus en weet wat reg is vir my, niemand anders nie, dit het ek geleer en dit is wat ek vertrou. Ek weet ook as ek op my eie werk is ek die beste, so "collaborations" is uit. En ek moet geniet wat ek doen; ek sal onmiddellik ophou die oomblik as ek begin twyfel.

Wat hou die toekoms vir jou in; watter projekte het jy in die pyplyn?

Daar is ’n heerlike Kersfeesproduksie, Messenger, wat in November open. Daar is twee boeke op pad. Ek het heelwat nuwe produkte wat teen die einde van die jaar verskyn en ’n paar opwindende, spesiale (tematiese) konserte wat in 2019 wag. Verder toer ek nonstop soos Wena Naudé.

Sedert 1987 het Nataniël al 19 CD’s bekendgestel, 19 boeke gepubliseer en meer as 80 oorspronklike produksies op die planke gebring. Oor die afgelope dekade vestig hy homself as sanger, liedjieskrywer, storieverteller, regisseur, ontwerper en openbare spreker. Nataniël het sy eie produksiemaatskappy, Nataniël House Of Music; hy is die stigter van die Kaalkop-leefstylreeks en bedryf ook sy eie liefdadigheidsprojek, The Nataniël Progress Project.

Die geselskap van Classic Nataniël bestaan uit Nataniël, Charl du Plessis (klavier), Juan Oosthuizen (kitaar), Werner Spies (bas), Peter Auret (tromme), Leonie Greyling (viool), Daline Wilson (viool), Kate Moore (altviool) en Susan Mouton (tjello).

Classic Nataniël is op 2 Oktober by Aardklop te sien. Die eerste vertoning vind om 17:00 plaas en die tweede vertoning om 20:00. Vir meer inligting besoek Aardklop se webtuiste by www.aardklop.co.za. Aardklop vind 2–7 Oktober plaas.

Foto's: Lorinda van den Berg

The post “Ek beskou myself as bevoorreg en werk soos ’n malle elke dag”: ’n onderhoud met Nataniël appeared first on LitNet.

June van Merch en Hilandi du Toit

Hilandi du Toit en June van Merch se bekroonde produksie Gesnaarde gedigte is vanjaar by Aardklop te sien. Met gedigte uit die pen van onder andere Eugène Marais, Lina Spies, Peter Snyders en ook van Du Toit en Van Merch self, belowe dié produksie om gehore te laat lag, ’n traan te laat pink oor die onregverdigheid van die lewe en opnuut trots te maak om Afrikaans én Suid-Afrikaans te wees

Du Toit en Van Merch skroom ook nie weg van relevante onderwerpe soos rassisme en selfdegeslagverhoudings nie. Gesnaarde gedigte spreek dié kwessies aan en laat jou hunker daarna om jou hand oor alle grense van “leef” uit te steek. Marius Boonzaier gesels met Hilandi du Toit.

Gesnaarde gedigte, wat ’n WoordTROfee by vanjaar se Woordfees verower het, is die opvolgproduksie van jul WoordTROfee- en kykNET Fiësta-benoemde 2017-produksie Gedig, my snaar. Hoe verskil Gesnaarde gedigte van die vorige een, wat is anders daaraan, en hoe het julle die proses dié keer benader?

Ek sal begin deur jou laaste vraag eerste te beantwoord. Ek self het die teks en musiek vir beide Gedig, my snaar en Gesnaarde gedigte geskryf en saamgestel. Ek het vir June raak gekuier by ’n gemeenskaplike vriendin. Ons het dadelik sommer lekker gekuier, so asof ons ou vriendinne is, en ek het net daar besluit om ’n produksie te skep waarvan sy deel is. Gedigte was nog altyd ’n groot liefde van my. Al die liedjies wat ek skryf, is maar net ’n voortvloeisel van skrywes wat meestal begin as ’n gedig en dan volg die toonsetting. Partymaal spring die woorde sommer so saam met die melodie in my hart.

Na vele kuiers tussen ons twee het daar ’n paar temas opgeduik waaroor ons albei geweldig sterk voel in die lewe en ek het daaruit die eerste samestelling aan June voorgelê. Sy was dadelik mal daaroor. Ek het haar gevra of sy nie dalk ook ’n liedjie wil sing nie en sy het toe hoogs opgewonde en propvol inspirasie ’n gediggie aangebring wat sy jare tevore geskryf het. Ons het dit getoonset en dit was behoorlik pret om dié lawwe liedjie, waarin sy haar liefde vir haar scooter besing, uit te voer! 

Terug by die temas. In Gedig, my snaar is die liefde in vele vorme en in verskillende style besing en vertolk – liefde vir jou medemens, die natuur, liefde oor rasgrense, en ek het selfs my hand gewaag op papier oor die liefdelose besluit van die NG Kerk om selfdegeslagverhoudings te verdoem. Gesnaarde gedigte fokus weer op relevante, aktuele onderwerpe soos gendergelykheid, rassisme en homofobie.

Die samestelling van Gesnaarde gedigte het ook naatloos gevloei, soos water. Ek het vir June musiek en teks voorgestel en ons het weer ’n liedjie van haar ingesluit. Beide produksies bestaan uit ou Afrikaanse gedigte wat June briljant vertolk, nuwe Afrikaanse gedigte wat ek self geskryf het, en natuurlik my oorspronklike liedjies.

Gesnaarde gedigte word beskryf as ’n reis deur bekende Afrikaanse gedigte. Wat is van dié gedigte en hoe besluit julle watter gedigte om te toonset? 

Van die bekende gedigte is “’n Paternoster vir Suid-Afrika” van Lina Spies, “Ek wonder of jy soms” van ID du Plessis en “Die dans van die reën” van Eugène Marais. Alle toonsettings en lirieke is my oorspronklike werk. En June vertolk dit fantasties met haar voorlesings.

Hilandi, watter boodskap wil julle met dié produksie aan gehore oordra? Is daar spesifieke temas en kwessies wat julle met Gesnaarde gedigte wil aanraak? Jy het hier bo reeds ’n paar genoem – dalk wil jy daarop uitbrei?

Definitief ja! Gendergelykheid, rassisme en homofobie is ongelukkig só deel van ons samelewing dat ons blind raak daarvoor, verál omdat ons dit daagliks aanhoor en daaroor lees in die media. Hierdie produksie / die kuns / die verhoog is ’n baie kragtige medium om hierdie onderwerpe aan te raak, te vervloek en te versoen met ons medemens.

Watter van die gedigte spreek dié kwessies aan en hoekom het julle op dié gedigte besluit?

Die gedigte wat hierdie onderwerpe aanspreek, is oa “Roer Boetie, roer” van Mathews Phosa, “Ons kom vandaan” van Diana Ferrus, “Ek is oek important” van Peter Snyders, en dan het June ’n gedig geskryf wat sy in die produksie sing en ek het ’n paar gedigte en liedjies geskryf spesifiek om die produksie se temas uit te lig.

Wat kan gehore verwag en waarna kan hulle uitsien tydens jul optredes by Aardklop?

Dit is altyd wonderlik om die gehore se meelewing te voel wanneer ons besig is met die opvoering. Mense lag (want June is só fantasties en vrek snaaks); hulle huil oor die onregverdigheid van die lewe; en hulle word opnuut trots om Afrikaans en Suid-Afrikaans te wees. Hierdie produksie spreek huidige probleme aan en bied ’n bietjie humor en laat jou selfs daarna hunker om jou trots in jou sak te steek en jou hand uit te reik oor alle grense van leef.

Gesnaarde gedigte sal op 2 en 3 Oktober om 14:00, 4 Oktober om 17:00 en 5 Oktober om 14:30 by die Roots Intieme Teater opgevoer word. Kaartjies is beskikbaar by Ticketpro.

The post <i>Gesnaarde gedigte</i> by Aardklop: ’n onderhoud met Hilandi du Toit appeared first on LitNet.

Dit is met skok en afgryse dat die mediese beroep en alle professionele groepe wat gemoeid is met dwelmverslawing reageer op die jongste uitspraak van die Konstitusionele Hof wat die private besit, kweek en gebruik van dagga onder bepaalde omstandighede wettig. Die gebruik van dagga (kannabis) vir medisinale doeleindes moet wetenskaplik teenoor die potensiële mediese en maatskaplike risiko’s opgeweeg word.

Die Suid-Afrikaanse Psigiatriese Vereniging (Sasop) is met reg bekommerd oor die publieke persepsie dat dagga ’n “skadelose” plant is, en het sterk standpunt ingeneem teen hierdie uitspraak. Kannabis is ’n bewese dwelm en dus verslawend en mag die weg baan vorentoe vir ander gevaarliker dwelms. In ’n gesaghebbende verslag is gerapporteer dat kannabis die algemeenste primêre substans van misbruik is vir persone onder 20 jaar wat by behandelingsfasiliteite in Suid Afrika aanmeld. Dit word geraam dat 1 uit 6 tienderjariges wat met dagga eksperimenteer, daaraan verslaaf raak.

Die gebruik van kannabis in adolessensie verhoog die kans op psigotiese siekte van hierdie onvolwasse en ontwikkelende groep geweldig. Blootstelling aan fitokannabinoïde (kannabinoïde afkomstig van die kannabisplant) gedurende hierdie kwesbare periode ontwrig die proses van breinontwikkeling en affekteer aspekte van geheue, konsentrasie, en intelligensie. Ons psigiatriese hospitale se sale loop oor as gevolg van dwelmgeïnduseerde psigotiese toestande. Dit is ook bekend dat kannabisgebruik gedurende die adolessente periode aanleiding kan gee tot tot blywende kognitiewe agteruitgang, selfs ná volhoubare onthouding. Ons moet ons kinders koester – ouers moet die model wees.

In ’n onlangse oorsigartikel van die Wêreldgesondheidsorganisasie (WGO) word die gevolgtrekking gemaak dat kannabis bydra tot die ontwikkeling van skisofrenie in adolessente. Daar is tans onvoldoende inligting beskikbaar om die langtermyngevolge te bepaal van die wettiging van die gebruik van kannabis onder bepaalde omstandighede. Dit is te veel gevra dat die onvoldoende-opgeleide polisiebeamptes op ’n toneel moet besluit of die besit van dagga aanvaarbaar is en of misdaad betrokke is. Bestaan die nodige oordeel vir korrekte wetstoepassing, ondersteunende gesondheidsorg, beskerming van minderjariges, asook maatskaplike en beradingsdienste? Die beskikbare bewyse ondersteun nie die sterk publieke mening en anekdotiese verslae ten gunste van die medisinale gebruik van kannabis nie, benewens miskien die voordelige invloed op kroniese pyn, spastisiteit van veelvuldige sklerose en gewigsverlies wat geassosieer is met MIV. Daar bestaan veiliger geregistreerde medikamente vir die behandeling van laasgenoemde toestande.

Daar is egter oortuigende bewyse van die newe-effekte van kannabis, soos verwardheid, duiseligheid, diarree, euforie, uitputting en hallusinasies. Enige potensiële voordele van kannabis moet opgeweeg word teen die risiko van verslawing, psigose, kognitiewe agteruitgang en ’n 2,6 keer groter moontlikheid van motorvoertuigongelukke. Geneeshere is bekommerd oor die ontluikende bewyse dat kannabisgebruik die risiko van akute miokardiale infarksie sowel as beroertes kan verhoog. Die Medieseberoepsraad se aanbeveling is dat die gebruik van kannabis vir medisinale gebruik op grondige wetenskaplike getuienis moet berus en beperk moet word tot geregistreerde geneeskundiges vir individue waar daar aanvaarbare regverdiging beskikbaar is.

Die besluit van die Konstitusionele Hof om ons reg op “vryheid” te respekteer gaan lelik boemerang. Vryheid gaan altyd saam met verantwoordelikheid en verantwoordbaarheid. In ’n samelewing soos ons s’n wat reeds gekenmerk word deur omvangryke misdaad (wat dwelmmisbruik insluit), asook uitermatige geweldsvlakke teen kwesbare minderjariges, heers tereg ernstige kommer oor die toepassing van die nuwe uitspraak. Ons sit reeds met ’n hele geslag op die Kaapse Vlakte wat met tik vernietig is. Dit skep ’n vrugbare teelaarde vir gewetenlose georganiseerde misdadigers om dwelmverslawing aan te vuur. Daar is wêreldwyd kommer oor die destruktiewe gevolge van kannabis. ’n Internasionale studie skat dat twee miljoen jare van lewe met ongeskiktheid toegeskryf kan word aan kannabisgebruik.

Die vraag is: Kan ons dit bekostig om binne die konteks van die Suid-Afrikaanse samelewing saam te stem met die juigbrigade van tradisionele geneeshere, Rastafariërs en ander voorstanders van die wettige gebruik van kannabis? Enige verandering in die wetgewing wat die gebruik van kannabis reguleer, moet onderneem word in konsultasie met al die verbandhoudende belanghebbendes; dit moet berus op geldige wetenskaplike bewyse en ook in aanmerking neem die beskikbaarheid en toeganklikheid van die bestaande middelverslawingbehandelingsfasiliteite in Suid Afrika.

Ons gaan nog lang trane huil oor hierdie ondeurdagte besluit.

DP van Velden
MB, ChB, MPraxMed, MPhil (Joernalistiek)

The post Die daggadebakel: uit ’n mediese oogpunt appeared first on LitNet.

Aardklop het gisteraand afgeskop met die jaarlikse Kunssafari. Hier is foto's van die geleentheid.

The post Aardklop 2018: Kunssafari appeared first on LitNet.

Die Afrikaanse Taalraad (ATR), die Afrikaanse Taalmuseum en -monument (ATM) en Die Erfenisstigting bespreek gedurende hul herkomsseminaar op 20 Oktober die wording en vestiging van Afrikaans as volwaardige inheemse taal. Die herkomsseminaar sal saamval met die bekendstelling van wyle Christo van Rensburg se boek Van Afrikaans gepraat, asook die Engelse weergawe Finding Afrikaans, vertaal deur Marion Boers. Beide boeke word uitgegee deur LAPA Uitgewers. Die uitstalling Afrikaans aan die praat sal ook besigtig kan word.

Hoe en waar het Afrikaans ontstaan? Wie het almal bygedra tot die skepping van die taal? Hoe verstaan mens vandag die bydrae van die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) op 14 Augustus 1875 tot die ontwikkeling en vestiging van die taal? Op watter punt in sy ontwikkelingsgeskiedenis kan ons sê ’n nuwe taal (Afrikaans, in dié geval) het ontstaan? In watter mate help die begrip kreolisering ons om die ontstaan van Afrikaans beter te verstaan? Ontwikkel die hoofvariëteite van Afrikaans nader na mekaar toe of verder uitmekaar? Hoe gaan Afrikaans in 2040 daar uitsien? Dit is van die vrae wat die gesprekspaneel, Hans du Plessis (NWU), Donovan Lawrence (UWK) en gespreksleier Jac Conradie (UJ) onder die loep sal neem.

Volgens Conrad Steenkamp, uitvoerende hoof van die ATR, “help gesprek oor die herkoms en eienaarskap van Afrikaans om samehorigheid onder Afrikaanssprekendes te bevorder en om wanopvattings oor die taal die nek in te slaan”.

Michael Jonas, direkteur van die ATM, sê: “Die agt stigterslede van die GRA is ’n bemoedigende voorbeeld van hoe gewone mense ’n verskil kan maak deur op te staan vir hul taal. Afrikaans verkeer vandag weer onder geweldige druk. Die ATM ondersteun debatvoering oor brandpunte in ons Afrikaanse taalgemeenskap, veral dié wat die saak van Afrikaans en al sy sprekers benadeel.”

Cecilia Kruger, uitvoerende hoof van Die Erfenisstigting, sê: “Die Erfenisstigting is gemoeid met die beskerming van ons land se tasbare erfenis, maar ook die nie-tasbare erfenis, waarvan Afrikaans die belangrikste is. Die Erfenisstigting ondersteun die handhawing, uitlewing en bevordering van Afrikaans op alle kultuur- en samelewingsvlakke.”

Die verrigtinge vind op Saterdag 20 Oktober vanaf 09:00 tot 13:00 by die Ouditsaal, Moreletapark Gemeente, Pretoria-Oos plaas. Bywoning is gratis, maar sitplekke is ongelukkig beperk. Bespreek dus so vroeg as moontlik by ria@afrikaansetaalraad.co.za om teleurstelling te voorkom.

The post Persvrystelling: Afrikaans se wortels bekyk appeared first on LitNet.

Hier verskyn die vyfde lys inskrywings wat vir LitNet se skryfkompetisie "Tyd" ontvang is. Drie kontantpryse van R500 elk is op die spel. Die sluitingsdatum is 26 Oktober 2018.

• Klik hier vir die volledige kompetisie-inligting.

Inhoud

Zelda Mans
Jané de Klerk
Ntabiseni Mkebeni
Anne-Mari Lackay
Surita Pretorius
Jennifer Pape
Trientjie Malan
Anri Labuschagne
Alwine Fölscher
Mariette Labuschagne
Kristien Steenberg
Reginald Hufkie
Johanna Fourie
Mary-Park Latsky
Dalene van Wyk
Ferdinand Veer
Michèle Meyer
Danie de Klerk
Charika Swanepoel
Maritza du Preez
Riette Hugo
Anabelle Oosthuizen
Anton Döckel
Launa Moolman
Gertrud Anneliese Neveling

Zelda Mans

Die Jabes-besluit

Ons eerste ontmoeting het die einde reeds voorspel
Lustige vure wat brand met volle vaart en snel
Grense is verskuif en blatant geïgnoreer
Die naïewe ek het omtrent floreer

Die stiltes en rusies volg daarop
Droomloos volg ek my eie kop
Isolasie, manipulasie, OCD
Ek het geen identiteit nie

Jy besluit, skielik en kil
Ons is teen God se wil
Wreed, gryp Hy in
Hy gee nuwe sin

Nuwe seën, grondgebied en beskerming
Ek het rede om oor Sy tydsberekening te sing

Jané de Klerk

Ek bepaal

Ek is jou ure in die nag,
jou ure in die dag
Ek is die minute voor ’n wedstryd,
die sekondes voor die eindfluit
Ek is tyd

Ek is ’n splitsekonde van ’n oogwink,
die oomblik van geluk
Ek bepaal wanneer als gebeur,
want ek is tyd

Ek bepaal elke beweging wat jy maak,
’n oogwink ... ’n hartklop ... ’n asemhaling, ek is daar
As jy vanaand in jou bed insink
sal ek bepaal of jy weer môre ’n oog sal wink,
want ek ... is tyd

Ek bepaal die seisoene,
lente se blommekrans,
die somerreën wat teen jou venster dans
Herfs toegetrek onder ’n geelbruinblaarkombersie
Winter, die berge bedek met ’n sneeumussie
Ek is tyd

Alles hang van my af
Die Here werk deur my te gebruik
Daarom is ek tyd.

Ntabiseni Mkebeni

Death

Death is like a curse
A “secret” hidden in a purse
It can’t be cured
Not even by a nurse

Death is like a curse
A secret hidden in a purse
I wonder – why it is hidden
But I guess that the answer is forbidden

Is it possible that the inventor of death,
Is also the inventor of birth?
But who am I to ask?
Because this is not my task

“Father”, please destroy death
All it does is to hold my breath
I can hear death calling upon me
Please unleash my body so that I can be free

Death is like a curse
A secret hidden in a purse
“Father”, can’t you please stop the time?
Maybe this might stop death from hurting us.

Anne-Mari Lackay

Meetsnoere op lieflike plekke

My dorp, my tuiste, my Eben-ouerhuis teen die voorgrond van wye, vlaktes
My Hotnotskop teen die hange van die Olifantsrivier – die pad na die see al verder weg,
Weg van stof en sand onder voete se treë met die vreemde in my gedagtes,
Drome en ideale blink en broeiend weggesteek in die binneste wat onsekerheid verdwerg.

Die nuwe lewe, vreemd en kwaai, wat tog tergend vol beloftes die septer swaai,
So taf en onverbiddelik die verandering wat ongenooid diep binne nes kom maak,
Skaaf en skuur en vorm tot goed of kwaad in stryd teen versoekings wat jou opvoeding verraai.
Dis ’n oeroue ding van swoeg en sweet deur jare heen voordat jy uiteindelik geluk tog smaak.

... en juis toe breek die lig en blinkend ver agter die Simonsberg met statigheid onbeperk,
Hier ’n dorpie ongekend, ontstaan na slawe-stryd, wat bou op voorouers se drome ver en wyd,
Met ouers en kinders vermoei in strewe na waardes en liefde vir die kerk en haar werk.
Dis hier waar ek my tuiste vind, ’n skuilplek onder sonnige berghange onveranderd deur tyd.

Met twee-been weerskante – een op die Eben-huis en die ander – tuisgemaak in Pniel,
En ’n vriendelike son lag met my tot die dag is verby, en bring dan ’n vet glimlaggende maan,
Die natuur wat koning kraai en my hart met vreug verfraai en ek diep dankbaar in my siel,
“Die meetsnoere, lieflike plekke,” woorde soos musiek-akkoorde, verseker deel van my lewensbaan.

Surita Pretorius

Be·graf·nis

“Moenie sê nie!”
   skribbel hulle op jou kis
      Die kis waarin hulle jou
       gisteraand by Avbob gaan haal het
     vir ’n laaste jol
  “Moenie sê nie!”
In daai                     kinderlike handskrif
                        krabbels kinkel oor die kis
               die plein, plank-kis
     Vol woorde, vol                 laaste woorde
 Loer-loer uit
    onder die               druppende blomme
       Dit is tyd!
     Bring jou bike, bra’tshie!
   Draai om, net so, met die tekkie na die hearse
      Gee vet! Dit is tyd!
           Die wind waai warm rubberrook
       in wit bolle om jou as hulle jou uittel
   Kom, bra, hou jou helmet hoog, hier kom sy
 Dit is tyd!
    Wag gou hier, nog blomme
        Staan so, askies, jammer
           Kom-kom, stoot verder
             Dit is tyd!
        Ek groet jou ouers buite
    Hulle lyk uit
 Hulle staan uit soos                              sendelinge
Ek groet jou pa en hy ken my nie
  Jou ma ook nie, hulle sê:
    “O ja! My magtig,
         jy het dan ’n dame geword!
           Weg is die wille meisiekind!”
              Ek druk jou pa en huil in sy skouer
                Dis die laaste keer wat ek hom sien
                 voor sy gebroke hart versaak het
               Nie eers             ’n maand na jou
            Na jou                         gebroke hart jou
         voor jou tyd verraai het
     Jou moedertjie het so weggekwyn sy
   pas onder my arm
 Ek druk haar en sy huil in my skouer
Skuif op, sorry ma’ chinas, hier kom die kis
Dit is tyd!
 Ons stap die lapa in op Queen
   Die                          do·mi·nee
     wat jou                    glad nie geken het nie,
       ’n Vol-patch van ’n ander gang,
          die een met die
            “for Christ”
          op hulle leathers
     praat van jou asof hy jou onthou
Agter hom rol ’n video met foto’s
                             Foto’s van jou
     Klein blonde meisiekind
             Groot donker biker
         Jou vrou is ook daarop
                       Op party van hulle
                            Party is onderstebo
Niemand het hulle regop gedraai nie
                                               Hulle rol jou uit,
                                          terug na die lykswa
’n Konvooi van                voete agter jou kis
’n Konvooi van          druppende trane, en
                          druppende blomme
                                           Valhelms
                                       Patches
                                  Halwes en
                           Volles
                    Jou vrou ook
              Sy loop agterna met haar
          gesiggie vol traantjies
      Asof sy
    nie met jou baklei het nie
  Asof julle
 nie wou skei nie
Jou lyk was nog warm
Die pistool se loop was nog warm
 toe sy al begin baklei het
   oor jou goed
     Jou wêreldse goed
       Hulle sit jou terug in die wa
         En ry agterna, sonder valhelm
           Gwai in die mond
              Gooi nog een laaste burnout!
                Dit is tyd!
                  Die president verklaar die bar oop
                     Iemand blaas Bob Marley so hard
                      die oumense kry hartstuipe
                      Light ’n doobie, ma’bra’tshie!
                    Bring jou dop!
                 Ons drink op haar!
             Dit is tyd!
        Jou ma staan in die binnehof
    Haar blomme, die blomme wat op jou kis was
  drup blare elke keer as sy iemand groet
   Soos reën
        Soos
            geel
               reën
                   druppels in die wind
                 Langs my staan
             jou boetie, my vriend,
        My geliefde vriend, jou boetie
    En jou boetie se kindsbeensvriend
  Abrie
   “Daar is baie hartseer hier,
       en nie net oor die begrafnis nie,”
          sê hy

Hy is reg

Jennifer Pape

Die laboratoriumassistent

Sy neem tyd waar
in die verval van isotope
   ’n komplekse proses wat die halflewe van U²³⁸ na Pb²⁰⁶ meet
   deur ’n periode van ongeveer 4,4 biljoen jaar
tyd
wat in die ouderdom van die aarde,
komete en sekere meteoriete beaam word
en haar beter laat voel
oor die ry mislukte proefbuise
waarin skaars sirkoonkristalle
na ’n tydsame ekstraksie uit graniet van 51 dae
geen resultate opgelewer het nie.

Trientjie Malan

Ouma se liefde

soms wens ek kan die horlosie beheer
waar ek die tyd kan terugdraai
om net ’n klein bietjie meer en weer
met ouma te kon praat met haar stem so fraai

al was ouma nie my vlees en bloed
het ouma nooit my verjaarsdag vergeet
altyd my dag ekstra spesiaal gemaak in oorvloed
al was dit net ’n oproep gewees, het ouma geweet

nou is ouma by Jesus
waar ek soms ouma se hand nog voel
wat nooit ouma se liefde kan blus
alles gebeur saam met die tyd se doel

ons tyd is nie God se Tyd
net God weet wanneer is ons laaste stryd

Anri Labuschagne

First we crawl

First we crawl
Then we walk
Then we learn to run

Pre, primary, high, varsity
Then we live the grown-up life

Shining locks, salt and pepper, Grey
From dust to dust

Short, medium, tall
And so our perspective changes

Tricycle, bicycle, motorcycle, car
So we learn to go places

And then when (God) our life erases

Alwine Fölscher

Uurglas

Waarom het ek dit nie gesien?
Die uurglas wat as tydteller dien.
Onsigbaar hang dit
in die lug, terwyl ek
niksvermoedend vir
ons lang lewe saam bid.

Nou kyk ek terug
na ons lewe agter my rug.
Ek doen somme
om te bepaal hoeveel sand
nog oor was van jou lewe
tussen ons blomme.

Die uurglas is nou helder.
Dis die finaliteit wat my kelder.
Die laaste korrel glip deur op die sekond
wat jy neerval
as gevolg van iets eenvoudig
soos ’n bloedklont.

Ek smyt die uurglas teen die muur –
die bringer van my seerste uur.
Hoe wens ek dat
ek dit net kon omdraai 
om weer te begin,
my Lief, my Skat!

Mariette Labuschagne

Verlore liefde

Jare gelede, het jy my laat bewe
Ons was jonk
Verlief en verlore
Beloftes is gemaak
Tyd was nie ’n faktor

Ons moes groet
Ek wou jou nie laat gaan
Die afskeid was glad nie soet

In jou bruin uniform
Was jy lank en bruingebrand
Die seun het oornag ’n man geword

Lelike dinge het jy beleef
Jou sprankel het verdwyn
Ons liefde, wou jy nie weer herleef

Tyd het stilgestaan
Na ’n hartseer brief
Geskryf deur my lief

Kristien Steenberg

Lewensduur

Silwer drade hang
aan die uurglas
Jeug word vervang
deur rimpels, diep gekerf
spore van dit wat was
want lewensduur verdelf.
Deur dowwe vensterglas
beelde wat verwar
en weer verstar.
Fases wat verskyn
en weer verdwyn.

Kortstondig is die reënboog,
sieraad teen die hemelruim
vervaag, verdamp, geen versuim.
En … die uurglas loop leeg
net ’n laaste asemteug
want … tyd gaan altyd verby.

Reginald Hufkie

Victory

Born into poverty, but walking in victory
Orphaned, yet dwelling in victory
Failing according to the world, but striving towards victory
Overwhelmed with pain, yet walking in victory

Struggling financially, even so residing in victory
No food on the table, but walking in victory
Clothes are a luxury, but clothed in victory
Homeless, even so residing in victory

Depressed, yet walking in victory
Repressed, but marching in victory
Uncertain, but meandering in victory
Blinded, yet seeing victory

Decide
Abide
Prosper
Victory

Johanna Fourie

Uiteinde

Illusie van ’n huis – leeg en stil
mure van kindwees – tot stof?
net die wind roer
van vertrek tot vertrek
geen voetspoor
geen spatseltjie kleur – net stof
dwarsdeur die laaste muur stap ek
opgeskep in ’n vlagie wind
tot niks

Mary-Park Latsky

Vandag is die dag

Asem diep in
vir ’n nuwe begin
Wat vandag vir jou bring
gaan jou op en af laat spring

Ja, jou dag het gekom
nou kan jy blom
Gryp hom! Hy's joune
Ja dit in die hier, die nou, die hede.
Die antwoord op jou gebede

Trek los die lint skeur oop die papier
Die geskenk van vandag is nou hier
Die begin van jou lewe
Dit waarna jy nou altyd hoop en strewe

Ja vandag is die dag
wat jy jy jou gister weglag
Die verlede was net die pad
om jou tot hier te vat

Vandag is my dag
Ek vat hom vir my
Als val in plek
Die toekoms lê soos ’n oop hek

Huppel vandag tegemoet
Dis die sonsopkoms wat jou groet
met sy goue oggendgloed
Skud af gister se stikswart roet
En omhels vandag
met ’n skitterskaterlag.

Dalene van Wyk

Pikswart ink

In pikswart ink
Is tyd en swakheid in my ingeprent
’n Tatoeëermerk van skaamte
Bloed gemeng met ink en trane

Die tyd, ’n baksteen op my hart
’n Laksmantou om my nek
Bokant die water word ek gehou
Polse vasgeboei met my kinders se are

Laat sak my liggaam in die water
Ek voel die koelte op my keel, my mond, my oë
Die son ’n drywende rustelose vuurbal in die lug
My hare dryf verby my gesig, weer terug
Tot langs my kop

Water in my neus, my keel
Die laksman trek my op!
Ek sien die son
Asem in my longe
’n Diepe teug van dankbaarheid
vir nog ’n bietjie tyd

Dan weer die sleg, die skaamte
Die son brand pikswart ink
Sak weer af
Voel die koelte op my keel, my neus, my oop oë
Die son al weer so ver

Here, kom haal my nou!
Dis tyd
Toue van are om my polse verslap
Ek het geveg vir ’n beter lewe
Maar my skaam, my swak was net té vlak

Net tyd het onuitputlike baklei in sy bloed

Ferdinand Veer

Verkeerde vrou

Ek sit hier op my hol
Voel al weer soos ’n drol
Die glasies het geklink
Het al weer te veel gedrink
Almal lag vir my
En sukkel om my by te kry

Maar een ding wil ek sê
Ek kan drink tot ek lê
Skroef af die prop
Gooi nog ’n dop
Ek is drank se baas
En ek kan drink tot ek klaar is

Nou is ek moeg
Voel of ek gaan ploeg
Die tyd het my gevang
Ek raak nou rêrig bang
Vrou gaan my moer
Sy is seker nou lankal gekoer

By die huis
Kry ek ’n vuis
Ek kry ook ’n skop
Net hier links van my klok
Eina dit is seer
Die vrou gaan aan soos ’n wilde beer

Die vrou hou aan gil
Sy is verskriklik kil
Ek kry nog ’n skop
Dat ek so ’n voet hoog hop
So deur al die wyn
Is ek nou vol pyn

Ek vlug na buite
Dié vrou is te vol stuite
Daar loer ek weer
So deur al die seer
Ek kom by met ’n gedruis
Ek is by die verkeerde huis

Michèle Meyer

Een

Solank komete verbyboog
sterre verskiet
planete bly draai
lig filter deur niet

Seestrome skeer
getye bly swaai
walvisse blou breek
fosfor nag baai

Kontinente bly brokkel
ysplate smelt
huilboerbone opskiet
zebras streep deur ’ie veld

sal hy vreet aan my lyf my kop en my gees
tot ek eendag weer deel van dit alles sal wees

Danie de Klerk

Saamwees

Dankie vir die tyd saam met jou,
jy maak my hart vol en tap my sorge leeg
deur net pinkie rakend saggies verby my te beweeg
wonder ek hoe het die Here my jou laat hou?

My dag begin met jou blik wat my ontwaak
Deur my bewolkte gemoed, vrees wat in my woed
verseker jou kalm skoonheid my, alles is goed
opstaan is uitstel dan die afskeidtee maak

Die dag begin ... ons moet groet,
’n kus, ’n druk moet my heeldag hou
sodra ek jou verlaat is ek in ’n liefdelose kou 
my vonnis, agt ure banningskap ... hou moed

Ek bandiet is vry... komaan "Noster" kry jou ry
sy stop, ek uit, proe al die koffie smaak
deur oop, jou oë ... genees my siel so naak
By my Liefie, als sleg is nou vergete ... verby

Die paar ure ewigheid is sommer gou verby
liefde trommeldik gevreet, siele skoon gewas
slapend hou ons mekaar vas tot God die oggend kwas
Dankie my Liefie vir jou tyd saam met my.

Charika Swanepoel

Frank

I bring you tealight candles of humility
so beside the point, they echo
in their own smoky darkness.
I bring you temperance.
Temperance like a garden gnome out front,
or small succulents, potted and pebbled in ironic plastic tubs.
And in return, you show me the fanatic part of town,
a wrecked glory, an older, post-new thrashing you.
In return, you bring me the corpse of your happy youth
zipped up in a bodybag too big for a child so small.

Here we are, temperate, fanatic,
a barely locked door wind-battered into song
and at least we’re both frank.
Together we bemoan the precious sins of our fathers
and mothers and friends and lovers and whatever we haven’t lost yet.
Because somebody always croaks, and you’ll tell a joke and I’ll cry
and at least we’ll both be frank
— you can only ever be Frank
A time embattled myth,
and that’s all.

Maritza du Preez

Gety

Langsamerhand, dryf die nagsê
donker skepe.

Om en om ...
die klok se stywe span.

Hoor die nonnetjiesuil roep
gister se skaterlag.
Slierte wat om die
oggend se kleinoog brand.

En in die skadu van ’n stikkende uur,
roep ek na jou.

Somber grys jare.
Eens, oud gebore –
die dae wat jou droefheid
en ongeluk bring. 

Los stadig die ankers vriend ...

Týd, is ’n ou vrou
met ’n klip aan die nek.

Riette Hugo

Mettertyd

Soos Helena was sy in ons klas,
maar mettertyd
word selfs groot skoonheid ’n las.

Alle mans kon sy oombliklik
met ’n laggie en stappie bekoor,
maar mettertyd
haar hart op háár Paris verloor.

Die bruilof is op sy erfplaas gevier,
maar mettertyd
word selfs soet wyn ook suur.

Almal het na ’n erfgenaam begin vra,
maar mettertyd
het sy net
’n Gordiaanse knoop
in haar buik rondgedra.

Mettertyd het die mooi ook gekwyn;
in haar oë was hoë pieke pyn
wat met die tik-tik van tyd
nooit sou verdwyn.

Anabelle Oosthuizen

Verlore

Onbewustelik vang my oog die hande van die horlosie wat stadig voortbeur teen die dag
Ek word onderbreek, my frustrasie skiet die hoogtes in, want daar is nie tyd vir ginnegaap nie
Die telefoon lui en sy babbel voort tot waar ek haar die deur wys
Ek voel hoe die are in my gedagtewêreld ritmies saam met die horlosie begin tik toe ek die telefoon antwoord
Tyd raak min, ek moet nog so baie doen
Ek kners op my tande
Mis amper die trein en kom laat by die huis
Ek besluit om nie te bel nie en sommer net ’n boodskap te stuur, want ek het nie tyd vir gesels nie
Slaap is min en ek rol rond
Vroegoggend kry ek ’n oproep en maak die deur oop
Dis verby
Daar was genoeg tyd, maar die gejaag na wind het my met ’n ewige verwyt gelos

27 Sep. 18

Anton Döckel

Ouetehuis

Hier ken ek my pad
kan hom toe-oë stap –
dis tyd vir rustigheid
in my nuwe ruimte
waar ek gestolde tyd
uit my foto-album lig.
Kan jy glo:
ek, ’n soepele wildsbok
oë wyd, vel kreukelloos
hare geil, gesond soos
pels – tyd, draai terug!
Ek blaai my boek van gisters
party bladsye liefs ongelees
party dui vae rigting
na paaie nie geloop 

Afbeeldings in my hande
werklikheid agter my rug

Launa Moolman

Coppelia-klok

Hoe weet die roep-duiwe met hul gekoeri-koer
dat dit Sondagnamiddag is?
Seker soos die skadu’s weet hul moet lank word;
En die gevoel in jou maag weet die koshuis is naby –
al is jy ’n dorpskind.

As jy nog na elke vakansie jou Ma verlang,
warrie tyd nie dat jy reeds in Matriek is nie;
En teen pouse maak die hier-en-nou jou bewus van die peer pressure,
want jy durf nie vir langer as ’n oomblik of twee in die badkamer
triesterig verkeer nie.

Dan kreun en kruip die sekondes verby in daardie balletles,
Maar wanneer die meisiekinners, in hul middernagblou kostuums,
die Ure-wals met grasie – foutlose voetwerk, gaas, net, siekwens en al – voltooi;
Dan besef jy:
Tyd wéét.

Gertrud Anneliese Neveling

Kom! Nou!

TYD is vir my gegee.
Wat gaan ek maak daarmee?
Dit staan nie stil om my ontwil,
ook nie vir jou nie, nee.

Elkeen se deel is ewe veel
van die kosbare tyd-genot,
of jy nou spook of spartel, of droom in ’n kartel,
as jy jou kom kry is dit op!

Dus, wees heeltyd bewus, selfs waar jy rus,
wanneer verlang word jou bes.
Of lief, lag of lekker, die luid-lui van jou wekker
is jou beste vriend tot sukses!

Staan op, trek aan en stap saam met my,
of somer of winterkou!
Die tyd van sluimer en slaap is verby,
die lewe is HIER en NOU!

En as jy dalk somber alleen sit en wonder:
Is die tyd nie reeds lankal verby?
Raak stil en luister ... en hoor die fluister:
"Kom! Kom terug na My!"

Lees ook:

Skryfkompetisie: Tyd

Tyd-skryfkompetisie: Inskrywings I

Tyd-skryfkompetisie: Inskrywings II

Tyd-skryfkompetisie: Inskrywings III

Tyd-skryfkompetisie: Inskrywings IV

The post Tyd-skryfkompetisie: Inskrywings V appeared first on LitNet.

Leeskringe is op die oomblik besig met hul jaarbeplanning vir 2019 en LitNet het by uitgewers gehoor watter van hul boeke hulle spesifiek aanbeveel vir leeskringbesprekings. Hier is Penguin Random House se voorstelle.

Aankoms en vertrek
Pat Stamatélos

Fiksie
9781415210208
R230
September 2018

Die bekende Afrikaanse skrywer Pat Stamatélos, skrywer van die topverkoper Kroes, se nuwe roman, Aankoms en vertrek, verskyn vandeesmaand by Umuzi.

Bailey Kellerman besluit om Suid-Afrika te verlaat wanneer Adam, haar jeugliefde, nie tot trou kan kom nie. In Londen ontmoet en trou sy met ‘n Fransman, maar ook hý laat haar in die steek.

Wanneer ’n tragedie in Johannesburg die lewens van Bailey se ouers eis, daag haar broer in Londen op en dring aan dat sy huis toe kom. Hy is ook woedend omdat sy nie hul ouers se begrafnis bygewoon het nie – sonder om te vra na die rede.

Eindelik terug in Suid-Afrika is Bailey op soek na antwoorde rakende haar ouers se dood. ’n Kluis waarvan die sleutel vermis is, is een van die raaisels wat sy wil oplos. Om sake verder te kompliseer, gooi Adam se herverskyning haar lewe nog meer omver.

In Aankoms en vertrek blaas bobaasstorieverteller Pat Stamatélos met haar gebruiklike humor en ligte aanslag asem in ’n handvol karakters wie se lewens deur omstandighede op die spits gedryf word.

Die roman is ook as ’n e‑boek beskikbaar.

Pat Stamatélos | Foto: verskaf

Oor die skrywer

Pat Stamatélos is in Goodwood in die Kaap gebore. Sy matrikuleer aan die Hoërskool Hottentots-Holland. Haar debuutroman, die topverkoper Kroes, is in 2005 gepubliseer. Sedertdien het Die val van die dice, Die portier, Vier begrafnisse en ’n troue, Madeliefies van staal, Pastoor en My groot vet Griekse egskeiding ook uit haar pen verskyn. Naas romans het sy verskeie kortverhale en kinderboeke gepubliseer en is haar werk vir die Jan Rabie/Rapport-prys en die ATKV-prosaprys benoem en in Nederlands vertaal.

Kainsmerk
Annelie Botes

Fiksie/kortverhale
9781776093038
R280
Oktober 2018

Annelie Botes het haarself oor en oor bewys as een van die voorste storievertellers in Afrikaans. Die korpus boeke wat uit haar pen verskyn het, staan onweerlegbaar as getuienis van ’n uitsonderlike talent. Deur die jare is ’n magdom tydskrifverhale, ’n genre wat dikwels verkeerdelik onderskat word, in tydskrifte soos Vrouekeur, Rooi Rose en Huisgenoot opgeneem. Kainsmerk bevat ’n keur van dié verhale wat deur die skrywer self uitgesoek is.

Botes se karakters dra dikwels ’n teken van vervloeking wat hulle broos laat, en wat hulle vir die wêreld wil verberg. Van die vrouekarakters wat in die boek uitgebeeld word, sluit die volgende in:

Isabella se ouderlingman verrinneweer haar en sy begin drink. Sy droom van ’n dag waarop sy haar man se lyk in die put op die plaaswerf kan afgooi. Magdaleen bou ’n padstal en werk haar tot eelte terwyl sy haar man afskeep. Totdat sy en haar regterhand Kaatjie tydens ’n vloed op die dak van die padstal vasgekeer word. Dalena het geen behae in haar huwelik nie, maar een nag tydens ’n plaasaanval raak sy en haar man nét op mekaar aangewese. Sophia, ’n huishoudster wat tronkstraf vir diefstal uitgedien het, begin werk vir ’n hoogaangeskrewe man met ’n rare obsessie. Marianna laat haar dominee-man agter en gaan soek rus en heling in ’n grot op haar geboorteplaas.

Hierdie is maar enkele van die karakters waarmee Botes Suid-Afrikaanse tydskriflesers deur die jare meegevoer het. As spesiale bonus is die immergewilde “Duiwelsbrood”, wat geruime tyd reeds uit druk is, ook in Kainsmerk opgeneem.

Annelie Botes se aanhangers sal saamstem: Hierdie is vertelkuns op sy beste.

Annelie Botes | Foto: verskaf

Oor die skrywer

Annelie Botes is gebore in die winter van 1957 in die Kammanassie naby Uniondale. Sy en haar man, die ou gryse, bly die afgelope sewentien jaar in Port Elizabeth. “Ek sal skryf tot ek die dag seniel is, of dood neerslaan. Want ek wíl skryf.” Lugkasteel het by Penguin Random House verskyn, en haar gewilde roman, Raaiselkind, is onlangs as ’n rolprent vrygestel.

Patagonië
Maya Fowler

Fiksie
9781415209288
R220
Mei 2018

Fassinerende roman onder andere oor die Afrikaanssprekendes in Suid-Amerika

Die skrywer en vertaler Maya Fowler se nuwe roman, Patagonië, neem die leser op reis na die hinterland van Patagonië, waar Afrikaans tot vandag toe nog gepraat word.

Tertius de Klerk is ’n afgeleefde professor wat geskiedenis aan verveelde studente doseer. Wanneer sy dronk eskapade met ’n student op sosiale media verkondig word, konfronteer hy haar in haar woonstel. ’n Gruwelike ongeluk dwing hom om te vlug.

Net soos sy oupagrootjie Basjan jare tevore, gaan soek Tertius uitkoms in Patagonië, die dorre streek aan die suidelikste punt van Suid-Amerika.

Basjan se optrede tydens die Anglo-Boereoorlog het hom ook genoop om te vlug. Hier het honderde boere ná die oorlog hul plase gaan vestig.

Nou hoop Tertius om sy lankverlore familiebande daar op te tel en sodoende dalk weer sy verbintenis met die grond en sy manlikheid te maak.

Tertius en Basjan leef dalk in verskillende eras, maar hulle het nie met hul vurige en vasberade vroue rekening gehou nie. Alta laat haar nie so maklik agterlaat nie en sy sit die lamsakkige Tertius agterna. Salome, Tertius se oumagrootjie, reis per skip en op die rug van ’n muil deur die woestyn na die man waarmee sy uiteindelik sou trou.

Die roman beweeg naatloos tussen 1902 en 2015 met ’n skeut avontuur, empatie en humor. “Oorspronklik en selfversekerd” sê Marita van der Vyver van hierdie roman wat ook as ’n e-boek en in Engels as Patagonia beskikbaar is.

Maya Fowler | Foto: Joanne Olivier

Oor die skrywer

Maya Fowler is ’n skrywer en vertaler, onder meer van Karin Brynard se roman Plaasmoord. Sy is die outeur van The Elephant in the Room (benoem vir die Herman Charles Bosman-prys) en die twee jeugromans As jy ’n ster sien verskiet en Om op eiers te dans (wenner van ’n Maskew Miller Longman-prys vir jeuglektuur). Haar kinderboek, Skilpad soek sy huis, het ’n Unicef-toekenning vir vroeëkindontwikkeling gewen en verskyn ook in Engels. Sy het grootgeword in Stellenbosch en Graaff-Reinet en voltooi ’n meestersgraad in linguistiek aan die Universiteit Stellenbosch. Sy woon en werk in Kanada.

The Enumerations
Máire Fisher

Fiction
9781415209646
R280
August 2018

Heartfelt drama that gets under the skin of what it means to live with OCD

The Enumerations tells the story of seventeen-year-old Noah Groome, who suffers from Obsessive Compulsive Disorder. Counting in fives as a means to cope, Noah is caught up in a personal prison, unable to tell anyone about a dark force that is threatening to engulf him.

But it is not only Noah who is suffering, and the author has created a touching family drama that includes Noah’s mother, Kate, who tries her best to help her son. There is also Dominic, Noah’s successful but emotionally blank father, who is secretly dealing with demons of his own lurking in his past, and Noah’s sister Maddie, his ally and protector, but also someone who is profoundly affected by her brother’s disorder.

The novel begins when Noah, an obvious target for classroom bullies, injures a fellow pupil after being severely taunted, and is sent to a treatment centre. New challenges await as he starts to work with a psychologist – and come into contact with the other patients at the facility – while his family tries to find ways of moving forward.

A book about mental health and familial bonds, The Enumerations is a sensitive, warm-hearted novel that will appeal to a wide readership.

Máire Fisher | Photo: Nardus Engelbrecht

About the author

Máire Fisher is the author of the novel Birdseye. A writer and editor, she is a member of The Grail Writing Retreats and her work has been published in anthologies and on various websites. She lives in Fish Hoek with her husband and two sons.

Die skilpad se laaste traan
Carol Campbell

Fiksie
9781415210093
R240
Januarie 2019

Hierdie onsentimentele en outentieke verhaal speel af in die Karoo en vertel die verhaal van Siena, Boetie en Kriekie, wie se lewens sedert kinderdae nou verweef is. Soos wat Siena hardloop ontmoet lesers die mense in haar lewe: Boetie is verwilderd en verwaarloos, altyd besig met kattekwaad. Sy vriendskap met Siena laat hom egter sy selfwaarde besef. Kriekie is ’n wrak. Sy ma is ’n prostituut wat by die stilhouplekke langs die N1 werk en hy het skaars ’n huis. Wanneer sy ma, Dolly, nie terugkom nie, beland hy deur een vrou se goedhartigheid ook by Seekoegat Primêre Skool.

Oor die skrywer

Carol Campbell debuteer in 2013 met haar hoogaangeskrewe roman Karretjiemense (My Children Have Faces in Engels). Daarna het sy ’n Huis vir Ester (Esther’s House in Engels) in 2014 by Umuzi gepubliseer. Sy het as joernalis vir die Argus, die Cape Times en die Mercury gewerk. Sy woon tans in die Verenigde Koninkryk saam met haar gesin.

Carol Campbell | Foto: verskaf

Wrok
Beyers de Vos

Fiksie
9781485903321
R250
Julie 2018

Volg wraak se bloedspoor deur die lewens van vyf mense.

In dié aweregse misdaadroman, breek die opwindende nuwe stem van Beyers de Vos alle reëls. Die roman speel in Pretoria af en volg vyf karakters in hul soeke na wraak en vergelding.

Freya Rust glo dat sy en haar tweelingbroer Ben geen geheime vir mekaar het nie, maar wanneer hy vermoor word, besef sy dat hy dinge vir haar weggesteek het. Geheime wat tot sy dood gelei het. Sy sweer om sy dood te wreek, al kos dit wat.

Die onderwyser en rugby-afrigter meneer Abraham Oktober is ʼn wewenaar-pa wat sukkel om sy wilde tienerdogter in toom te hou. Sy eie duister verlede spook egter ook by hom en noop hom om snags in Pretoria met ’n gelaaide vuurwapen rond te dwaal.

Die dwelmhandelaar, Slick, het by Mama Afrika se wrede mentorskap geleer dat moord en mag hand aan hand loop. Hy regeer sy dwelmkoninkryk met ’n ystervuis en duld geen inmenging of dwarsboming nie.

Inspekteur Nolwazi Mngadi word aangesê om Benjamin Rust se moord te ondersoek. Maar sy loop haar vas in meer vrae as antwoorde en moet boonop korrupte kollegas en ʼn oorwerkte sisteem hanteer.

Hoekom is Ben dood? Wie het hom vermoor? En wat is vergelding se prys?

Die roman word nie net deur die raaisel van Ben se dood voortgedryf nie, maar ook deur pragtige simboliese beskrywings van die stad, Pretoria, soos lesers dit nog nooit beleef het nie.

Wrok is ook as e-boek en in Engels as Talion beskikbaar.

Beyers de Vos | Foto: Joanne Olivier

Oor die skrywer

Beyers de Vos is ’n skrywer, redakteur en joernalis. Hy was die prosaredakteur van die literêre tydskrif New Contrast en het ’n meestersgraad in Kreatiewe Skryfkuns aan die Universiteit van Kaapstad onder leiding van Etienne van Heerden behaal.

The post Boeke vir leeskringe: Penguin Random House se keuse vir 2019 appeared first on LitNet.

Henk Viljoen is wrongfully declared KIA behind enemy lines. Abandoned by his superiors; it's a race for survival in which his mental and physical abilities are pushed to their limits, as he navigates his way through the treacherous Angolan war zone in an effort to make his way home to his loved ones.

The Recce is ’n Afrikaanse film. (Dit bevat omtrent drie Engelse reëls.) Tog heet dit The Recce, nie Die Recce, of selfs net Recce nie. Die film se identiteitskrisis loop egter dieper as die titel. Dit word beskryf as ’n poëtiese huldeblyk aan soldate wat oor die eeue gesneuwel het; meer van ’n kunsfilm as ’n “skop, skiet en donder”-movie, volgens die regisseur en skrywer, Ferdinand van Zyl.

Die probleem is, mooi beligting, goeie stilering en goeie kamerawerk is nie genoeg om van ’n film ’n kunsfilm te maak nie. Dit help ook nie jy oordonder die kyker met dramatiese musiek en talle stadige-aksie-skote nie. Jy hoef ons ook nie met ’n paplepel te voer nie. Elke karakter wat ’n kans kry om ’n stroperige voice-over te doen, was een te veel.

’n Poëtiese huldeblyk kan baie maklik oorhel na melodrama, byvoorbeeld Henk wat in sy onderbroek voor die venster sit met weerlig in die agtergrond. Of beide Henk en Nicola wat verfstrepe oor hul gesigte het (hulle verf die babakamer); en generaal Visagie se hand wat so bewe dat hy die whiskey sal uitgooi (en die alkohol wat hy in elke toneel wegsluk). Die prentjie van Nicola in Henk se kompas (ja, sy is sy morele kompas) wat elke nou en dan opduik was pynvol. Ek kan nog voorbeelde noem.

Die spelers kon nie veel doen met die stokkerige, dramatiese draaiboek nie. Visser, Daneel, Swanby, Weyers en Maritz probeer hul beste (en hul beste is gewoonlik verbysterend). Kriek kom voor as ’n chauvinistiese kartonmannetjie. Wat die punt van Impi (Maurice Carpede) se karakter was, weet geen mens nie. Sure, Henk en Impi is beide daar om hul teikens uit te wis – hulle is twee kante van die selfde muntstuk. (Tog kry Impi maar vyf persent van Henk se skermtyd.) Waar Henk as lojaal uitgebeeld word, en mens met hom moet simpatiseer (met die klem op “moet”, want jy voel niks vir Henk nie), word Impi as gewetenloos uitgebeeld. (Hoekom maak hy as kind sy hond dood?) In vandag se politieke klimaat gaan jy jou rieme styfloop. Ek wag vir iemand om ’n opstel te skryf oor die dans-om-die-vuur-met-Afrika-maskers-toneel …

Daar was ’n paar blapse. Die mikrofoon wat sigbaar is op Christia Visser se rug, is ’n eersjaarsfout. Het shacks in 1980 landlyne gehad? Vyf ouens skiet op Henk, maar blykbaar kan nie een van hulle raakskiet nie? Dit is onduidelik hoe lank Henk vermis word, maar in daardie tyd groei sy boonste hare langer, maar nie die hare agter en aan die kant nie? Wat is die probleem met sy toon?

Die punt van die film, dat oorlog ons opvreet en lewens vernietig, word vir jou oor en oor gesê. Jy besef dit, maar voel dit geensins nie. Ek dink terug aan Vir die voëls, ’n ongelooflik goeie romantiese komedie/drama. Sampie vertel op ’n stadium vir Irma van die nagmerries wat hy het van die grensoorlog. Dit is hartverskeurend en visueel spookagtig. ’n Vyf-minute-toneel in ’n romkom het my meer beweeg, my meer insig gegee in die grensoorlog as die 115 minute van The Recce.

The post <i>The Recce</i>: ’n filmresensie appeared first on LitNet.

The post Die derde Neville Alexander-gedenklesing: uitnodiging appeared first on LitNet.

Ek sit partykeer en dink, ek sit ook partykeer net. Ek luister en lees wat die mense in ons land van mekaar en oor mekaar praat en sê. 
Ek verwys hier pertinent na die "politici/aasvoëls". Dit stem mens tot onrustigheid of selfs moedeloosheid. Waar en wat gee party mense die reg om so met ander en oor ander mense te praat. Dit is aan die orde van die dag om opruiende toesprake en uitsprake te maak en lig daarvan af te kom. Ons, ek inkluis, is vuisvoos om met die verbale aanslae saam te leef.
My vertroue dat die meerderheid van die volk nie almal soos die politici is nie, is so week of wat gelede bevestig.
Hier in ons dorp is daar 'n handelskou waarna allerlei klein sakeondernemings genooi is. Ek en my funksionele alkoholis-vennoot kom toe agter ons is 'n dag te vroeg. Aangesien ons in die omgewing is hoor ons van 'n ander handelskou, die keer "Bemagtiging vir vroue". Ons skuif toe oor soontoe. Daar aangekom stap ons die lokaal in. Ons is die enigste twee wit mans tussen die horde smaakvol geklede dames. Almal sit om ronde tafels. Kelners hol rond en sit borde kos op die tafels neer. Die honger val my ook aan en ons plak ons by 'n tafel neer waar daar 'n opening was. Ons stel onsself toe voor aan die dames. Ons word gul genooi om ons tuis te maak. Ons kuier en eet lekker saam. Ons maak ook toe sommer vriende met die besigheidslui en ruil nommers uit. 
Nadat ons daar uit is val dit my by dat daar nog redelike hoop vir die land met sulke gesindheid kan wees. 
Ons, almal, wit en swart, moet ophou met beuselagtighede en aangaan met ons lewens. Die pers moet ook baie skuld dra vir die gesindhede tussen die mense. Daar is volgens my 'n subtiele indoktrinasie van die massas se mening jeens mekaar. 
Nou die dag praat ek met iemand oor die multinasionale maatskappy wat onlangs opslae veroorsaak het agv sg ouditeursverslae wat nie ingedien of foutiewelik afgeteken is. Die saak kon maklik hanteer gewees het indien die pers nie daarmee op hol gegaan het en paniek gesaai het nie.
Ons moet baie versigtig met persvryheid omgaan. Dit is 'n "basiese mensereg" mits dit met verantwoordelikheid, volwasse en versigtig hanteer word. 
Ek laat dit maar daar.
Reusedwerg

The post Bijn ons gek te weise? appeared first on LitNet.

Ellen

Draaiboek: Amy Jephta
Regie: Daryne Joshua
Spelers: Jill Levenberg, Jarrid Geduld, Elton Landrew, Clint Brink, Ilse Klink, Grant Swanby

Die ware verhaal van Ellen Pakkies, die vrou wat haar tikverslaafde seun in 2007 vermoor het, is welbekend, en dis vroeër verwerk tot ’n baie suksesvolle teaterstuk. Mense vra maklik: “Hoe kon ’n ma dit aan haar seun doen?” Maar daardie vraag kan ook omgedraai word: “Hoe kon ’n seun dit aan sy ma doen?” Hierdie uitstekende film slaag daarin om al twee vrae te beantwoord.

Seker die grootste slaggat met ’n opspraakwekkende verhaal soos dié is dat dit in ’n melodrama kan ontaard, maar Ellen vermy dit op bewonderenswaardige wyse. Dis asof die hele span, van draaiboekskrywer en regisseur tot elkeen van die akteurs, saamgewerk het aan ’n atmosfeer van ingetoë onderbeklemtoning – en juis daarin lê die film se besondere trefkrag. En wat ’n mens se hart breek, is dat hierdie “gewoonheid” ’n harde waarheid beklemtoon: op die Kaapse Vlakte is Ellen en Abie Pakkies se lewens meer “business as usual” as wat dit ’n eenmalige, skokkende geval uitbeeld.

Amy Jephta se draaiboek, wat as wenner aangewys is by die onlangse Silwerskermfees, verdien spesiale vermelding vir die stewige sielkundige onderbou wat dit verskaf. Ellen se lewensverhaal word onopsigtelik maar stap vir stap opgebou, totdat die kyker teen die klimakstoneel volkome begryp waarom sy uiteindelik geknak het.

Jill Levenberg en Jarrid Geduld is ook by die Silwerskermfees bekroon vir hul uitstaande spel in die hoofrolle, maar hul medespelers verdien eweneens lof: Elton Landrew as Odneal, Ellen se man, en Clint Brink as die advokaat wat uit sy eie besluit het om haar in die hof te verdedig.

Ellen is ’n belangrike film wat hoog aanbeveel word.

Sterre: 4

The post <i>Ellen</i>: ’n filmresensie appeared first on LitNet.

Green as the Sky is Blue
Eben Venter
Publisher: Penguin Random House
ISBN: 9781415209974

Simon Avend, a South African living in Australia, can be unruly. He often sets out to exotic destinations, indulging his desires in places like Bali, Istanbul, Tokyo, and the Wild Coast.

But along the way unsettling memories arise, of people and also places, especially the cattle farm in the Eastern Cape where he grew up. He approaches a therapist to help him make sense of his past, a process that leads them both on a journey of discovery.

When circumstances bring Simon back to South Africa, he must confront the beauty and bitterness of his country of birth, and of the people to whom he is bound.

Green as the Sky is Blue is a bold, unflinching exploration of sexuality, intimacy, and the paradox that lies at the heart of our humanity.

The author

Eben Venter’s seven critically acclaimed novels include My Beautiful Death, Trencherman, and Wolf, Wolf. He is also the author of two books of short stories and a collection of columns, and his work can be read in Afrikaans, English, Dutch and German. Raised on a sheep farm in the Eastern Cape, he migrated to Australia in 1986. Over the years he has won numerous awards for his work, including the prominent KykNet-Rapport Prize. Green as the Sky is Blue was written in partial fulfilment of a PhD in Creative Writing at the University of Queensland.

Excerpt

1

My father and I were standing on a wall of rammed earth. He was a robust man, and at that time of the year, brown as the earth beneath him. I was just over ten, and stood there in my short khaki shorts. Above us spread the scorched-blue sky of the Eastern Cape.

‘It’s just the same with us,’ he said.

I looked up, at what? His arm was pointing towards a herd of cattle to the right of the wall. There were two that weren’t grazing, but busy mating.

The bull’s forequarters were raised so that he could mount the cow. His hindquarters, the part that did the thrusting, was solid bulging muscle. She was smaller than him, the cow, with her rippling, shiny cowhide. Excellent condition. I moved away from my father, westerly along the top of the wall. Her eyes, usually so gentle, were bewildered, staring fixedly, until finally, during the last thrusts before she lifted herself and pulled away, terrified.

I looked up at my father. ‘Dis maar net dieselfde tussen ’n man en ’n vrou,’ he said once more. It’s exactly the same between a man and a woman. In a tone of voice that closed the matter. It’s how humans copulate, that’s all there is to it.

We continued walking along the wall. It ran in a westerly direction along the foot of the koppies to the hills beyond dotted with stones and bottle-green besembos. When the rains came, so precious on a farm in the north-eastern Cape, the water ran down the koppies to the wall, where it formed a stream, swelling and widening, until it rushed into the dam below, slowly filling it. The dam, built by my father, was the lifeblood of our farm. My father was in every respect an inventive farmer.

‘There was a certain Dr Jan Bonsma,’ my father said as we walked along, sometimes in front of me as the wall narrowed, allowing for only one person. My father’s stride was long, forward-leaning, and he threw his feet outwards.

‘You see, he soon realised that European breeds didn’t do well here. Far too hot for them. Also too dry. They lost weight. Then, over the years, he developed this new breed, mostly Afrikaner, you know the ones. Red, with big horns,’ and with this he raised his arms and stretched them as wide as he could on either side of his head.

‘I know them, Pa,’ I said, annoyed.

He swung around, tilting his head and widening his eyes.

‘Well, the Bonsmara that run on our farm today were bred from Afrikaners, mostly, and then crossed with Herefords and then shorthorns. That’s what you’ve got here today. Just look at those boude,’ – inclining his head to the hindquarters – ‘you can’t compare them with the Nguni, which has suddenly become the in-thing. No ways, they’d never be able to put on the bulk of the Bonsmara.’

My father stopped, pulled out a large white handkerchief from his trouser pocket, laid it carefully on his palm, and with a single jerk pulled out the burr of a boetebos, that weed with oblong seeds that stuck to merino wool, making it useless. The boetebos was a pest even if you didn’t stock merinos – and my father didn’t. He was, as I said, a clever farmer, and had long ago switched to the hardier Dorper breed.

And nothing more about the bull covering the cow. The afternoon was bathed in a milky blue. To our left were the koppies and on our right the grassy veld. Right in front of me, my father’s legs in his farm shorts. The pale stripe in the crease of his knees was the only variation on the brown of his stocky thighs and calves.

This also stuck with me: that swollen bull. His tool, was all I could think of calling the thick thing. It’s what we have and the cow doesn’t. It became funny to me. My father didn’t bother with the bull after saying what he’d said to me. I was the one who watched the bull pull himself out, then lower his head and swing it in slow motion, finished, that was it for him, before walking away from the herd without even looking back. Then he halted, licked his flank with a broad fat tongue and flicked his tail, as his thing slowly retreated into its sheath. He again dropped his head and twisted Karoo bush, small and round and only just higher than his hooves, and nicely curried after the summer rain.

My father didn’t mention the thing about mating again, no elaboration, not even a bit of advice. Never, ever again. That afternoon, as we were walking along the wall of rammed earth, and later, as we descended and headed in a southerly direction, with the koppies now alongside us, and passed through a kloof from where the farmyard with our house and outbuildings became visible, the whole way, I couldn’t get what he’d said about the bull and the cow out of my head. And how it was ‘the same’ with us.

And then years later, as long as it took for me to be comfortable in my skin and walk into a roomful of naked men, say about ten of them, and be one hundred per cent relaxed about it – well, almost – I recalled that afternoon with my father as we walked together along the wall. The flashback occurred in the coastal town of Seminyak on the island of Bali where I was on holiday with my friend Miriam and her lover, an Aboriginal guy called Ralton.

That morning, I woke up on my bed, bigger than any bed I’d ever slept on in Australia, because that’s where I was now living. There were only two bedrooms in our private villa, each with its own bathroom. Double screen doors opened onto a broad veranda, its pillars and walls painted frog-green, and from there steps led into a secluded garden lush with heliconia and frangipani and strelitzia nicolai.

A ceiling fan above my bed moved the tepid air. My skin shone with perspiration and held to the light it reflected the green sheen of the garden outside.

I opened a social network on my phone. The app is designed for hook-ups and its home page showed a gallery of thumbnail pics of guys currently available. Some profile pics didn’t even feature a face or so much as a headless torso, but just an arm, lifted to expose the armpit. If that sort of thing caught your fancy, you’d start a conversation on the strength of an armpit. It was all part of the fun until you showed genuine interest and exchanged twelve or so lines of conversation, and then suddenly everything stopped. Without warning. Just like that. It was simple: the medium is the message; it shapes you, makes you insecure.

You began to torment yourself: you’d said the wrong thing, but what? Maybe it was the pic you sent, too filthy. Or too vanilla. Or maybe you’re totally out of your league. For sure, you’ve revealed too much of yourself. Your self-image is fucked.

The post <i>Green as the Sky is Blue</i> by Eben Venter: excerpt appeared first on LitNet.

Annie Klopper (foto: Naomi Bruwer)

Suzanne Koen deel haar gedagtes oor 'n VER[r]as-middaguurgesprek wat op die 20ste September by die US plaasgevind het. Annie Klopper het met Ryan Pedro oor Annie se boek Die tragiese saak van Pamina Vermaak gesels.

1. Annie dra ’n wit T-hemp, met die letters van Metallica in skokpienk daarop en die frase “Justice for all” onderaan. Ek wonder: as sy swart kortgeknipte hare, ‘n kuif en blou oë moes hê, sou dit Pamina kon wees?
2. Met die skryf van hierdie selfgeklassifiseerde romkom het Annie haar en haar vriende as teikenlesers in gedagte gehad. As sy dit nie kon geniet nie, sou sy dit nie van lesers kon verwag nie. Aspekte soos register en taalgebruik in die dialoog getuig daarvan dat Annie “wou sing soos (sy) gebek” is. Dis daarom dat sy die dialoog hardop vir haarself gelees het.
3. Baie aspekte omtrent die verhaal kom vanuit Annie se persoonlike verwysingsraamwerk: onder meer die kontras in milieu tussen Witwaterbaai en die stad waar Pamina beweeg; Pamina se oorlede pa (ook die plateversameling wat sy van hom geërf het); en waarskynlik die mees prominente aspek, die groot rol wat musikale bydraes deurgaans speel. Laasgenoemde getuig van Annie se musiekkennis en ervaring as musiekjoernalis, asook haar vriendskap met onder andere die groeplede van Die Heuwels Fantasties. Met byvoorbeeld ’n eie temalied moedig Die tragiese saak van Pamina Vermaak die eksperimentering met multimodaliteite in literatuur aan.
4. Pamina se gemengde gesin en sy as die onkonvensionele vroulike hoofspeler weef versigtig temas van ras en feminisme in die narratief in. In Annie se woorde: Pamina “veroorsaak haar eie kak”. Haar probleme is, anders as in die stereotiepe romkom, nie as gevolg van ’n man nie. Die leser word bevredig deur die doelbewuste gebruik van romcom-clichés, soos dat liefde tóg op die ou end gevind word, maar ’n man is nie die eintlike oplossing nie. Eerder dat Pamina leer om met die gevolge van haar besluite saam te leef.
5. “Hoe sy is, is fine” – of dit nou enige vrou is wat haar met Pamina se “flawed karakter” kan vereenselwig, of Annie wat aanvaar het dat sy nie erkenning as “groot literêre skrywer” met hierdie boek gaan kry nie – sy het iets geskryf wat sy kon geniet, al is dit “kommin”. As jy dus enigiets wil wegneem van Pamina se tragiese saak, is dit om vrede met jouself te maak.

Die tragiese saak van Pamina Vermaak deur Annie Klopper: ’n (musikale) onderhoud

The post Vyf goed van ... die middaguurgesprek met Annie Klopper oor <em>Die tragiese saak van Pamina Vermaak</em> appeared first on LitNet.

Meertaligheidsgesprek by Festival voor het Afrikaans 2018: Margriet van der Waal, Sandra Prinsloo. Anina Peens, Jolyn Philips en Basil Appollis (foto verskaf)

“As hulle dit sou regkry om Afrikaans te vernietig, sal Afrika nie meer Afrika wees nie, en sal ek nie meer tuis voel hier nie,” meen Debra Meyer, dekaan van wetenskap aan die Universiteit van Johannesburg, wat sê dis haar plig as Afrikaanssprekende om vir die taal se voortbestaan te veg.

Die voortbestaan van Afrikaans is ook die tema van die dokumentêr Fonteine in die Dorsland, waarin Debra uitbrei oor haar mening oor Afrikaans se plek in ’n multikulturele Suid-Afrika. Fonteine in die Dorsland het in September sy première by Festival voor het Afrikaans te Amsterdam gehad. Die dokumentêr spreek temas aan wat insluit: Hoe lyk die pad vorentoe vir Afrikaans, en lê die verantwoordelikheid vir die voortbestaan van die taal by wit of bruin mense? Vrae word gestel oor die uitsluiting van bruin Afrikaanssprekendes in die vorming en ontwaking van die Afrikanervolk tydens Afrikaans se Eerste en Tweede Taalbeweging in die laat 1800’s en vroeë 1900’s.

Die dokumentêr fokus ook op bruin Afrikaanssprekendes in afgeleë en soms onbekende gemeenskappe in Suid-Afrika en hulle menings oor Afrikaans wat vandag onder politiekery gebuk gaan weens die stigma van “die onderdrukkerstaal” wat Afrikaans saam hom dra.

Die première in Amsterdam is voorafgegaan deur ’n gesprek oor meertaligheid in Suid-Afrika, gelei deur die Taalunie en die Universiteit van Amsterdam. Die paneellede het ingesluit Magriet van der Waal van die Universiteit Amsterdam, Jan ten Thije van die Universiteit van Utrecht, Sandra Prinsloo, aktrise en lid van die Stigting vir die Bemagtiging deur Afrikaans, Jolyn Phillips, skrywer, Anina Peens, joernalis en vervaardiger, en Basil Appollis, regisseur en skrywer.

Magriet de Waal skryf die volgende na afloop van die gesprek:

“Jan ten Thije het ’n interessante voorlegging gemaak  oor die fenomeen 'luistertaal': 'n konsep wat ons help verstaan hoe dit gebeur dat mense mekaar verstaan en met mekaar kommunikeer sonder 'n gedeelde taal (lingua franca). In Europa is daar baie voorbeelde hiervan, maar in Suid-Afrika ook, waar mense om allerlei redes (bv wat hulle op skool geleer het, of terwyl hul grootgeword het) 'n ander taal verstaan, maar nie self praat nie (dink maar aan hoe goed Engelssprekende Suid-Afrikaners dikwels Afrikaans verstaan, en andersom, of Zoeloesprekers Afrikaans, as hulle op 'n plaas grootgeword het, of andersom: wit plaasbewoners wat die taal van die swart werkers van kleins af gehoor het, en dit kan verstaan maar nie noodwendig self praat nie). Die film Die rebellie van Lafras Verwey het 'n mooi toneel waarin die verskynsel ‘luistertaal’ gebruik word: swart kollega en wit kollega praat met mekaar (swart kollega in Engels, wit kollega in Afrikaans; die toneel is geloofwaardig vanweë die verskynsel 'luistertaal').”

Daarna het Ellen-Rose Kambel die belang van 'n taalstrategie in onderwys verduidelik. Sy praat van “translanguaging”: in plaas van klem op taalsuiwerheid en eentaligheid (bv in die klassituasie) te lê, word ’n meertalige situasie as 'n hulpbron beskou – mense gebruik gedeelde taal as hulpbron om tot begrip te kom van iets wat gesê is in (’n) taal wat hul nie heeltemal begryp nie. In Suid-Afrika kan 'n mens jou ook heelwat voorbeelde daarvan indink: op skool waar Engels of Afrikaans gebruik word, maar waar leerders (nog) nie noodwendig goed Afrikaans of Engels praat nie, en mekaar dan in bv Xhosa kan help (veral in townships, waar baie migrante uit plattelandse gebiede woon). 

Wat die paneel betref: mooi voorbeelde van hoe meertaligheid werk. Basil het opgemerk dat “kodewisseling” in Suid-Afrika iets so algemeens is dat 'n mens eintlik nie daarvan bewus is nie. 

Jolyn het gemeen 'n taal is 'n ding waarmee jy aan die werk kan gaan (hoe dit gebruik kan en moet word lê aan die gebruiker van die taal) – haar digkuns laat dit byvoorbeeld mooi sien, en ook haar “vertaling” in Engels van die Afrikaanse wêreld van die vissers van Gansbaai in haar bundel TjiengTjongTjerries. 

Sandra se bydra het die belang van taalvaardigheid onderstreep en maak dit ook duidelik dat daar baie werk verrig moet word in sosio-ekonomies agtergestelde gemeenskappe (waar baie mense Afrikaans praat) om lede van die gemeenskappe te bemagtig vir leef en werk in vandag se samelewing (veral geletterdheid is veral 'n baie belangrike probleem).

Anina Peens se film Fonteine in die Dorsland se bydrae het die belangrikheid van ruimer begrip ten opsigte van Afrikaans as 'n taal duidelik gemaak: die belangrikheid om diversiteit binne die taal sigbaar te maak en erken te kry (wat grotendeels al ver gevorder is!), maar ook om te leer wat die erkenning van die diversiteit beteken vir hoe ons self na Afrikaans / vorme van Afrikaans kyk (herstandaardisering, standaardisering van verskillende variante, ens). Veral op skool is dit 'n tameletjie.

Die saal waar die gesprek plaasgevind het, was stampvol. Mense het van heinde en verre gekom om die Afrikaanse fees by te woon en die gesprek oor Afrikaans in Suid-Afrika was vir die Nederlanders baie belangrik. Hoewel die tyd beperk was, het die gesprek ontwikkel in ’n debat met die gehoor wat vir ure kon voortduur. Baie van die Nederlanders het ook ná die gesprek gesê dat hulle nie bewus was van die politieke druk op Afrikaans en die rasse-aanval op die taal nie. Hulle het ook groot waardering gehad vir Fonteine in die Dorsland, omdat die film ’n prentjie van Suid-Afrika se verskillende landskappe en dialekte skets, iets wat baie Nederlanders gesê het hulle nooit die voorreg sal hê om self te sien nie.

Die fees was oor die algemeen ’n reusesukses, en ten spyte van swaar reën was die opkoms baie groot. Een van die groot trekpleisters was Moedertaal van Sandra Prinsloo, ’n eenvroustuk wat gehore stil en in trane die teater sien verlaat het. Dit is ’n stuk wat enige teaterganger sal aangryp en waarmee baie mense in hulle eie lewe kan vereenselwig. Sandra se kuns as aktrise laat mens tydens die vertoning heeltemal sprakeloos.

Ander kunstenaars het ingesluit Laurika Rauch, Riku Lattï en die Wasgoedlyn en Gert Vlok Nel. Films soos Die rebellie van Lafras Verwey,  Ellen en Krotoa; Eva van die Kaap het vir ’n wêreldklas kunstefees gesorg.

Die ambassadeur van Suid-Afrika, Bruce Koloane, het ’n sluitingsrede vir die fees gelewer en sy waardering vir die Afrikaanse taal uitgespreek. Die fees is verder bygewoon deur verskeie diplomatieke afvaardigings, Suid-Afrikaanse verteenwoordigers uit Den Haag en baie Suid-Afrikaners wat na Nederland emigreer het. Ook Suid-Afrikaanse emigrante van so ver as Londen het die fees kom bywoon om weer Afrikaans in volle wending te beleef. Festival voor het Afrikaans word elke twee jaar in Amsterdam aangebied.

• Die DRONGO Festival word op 9 en 10 November ook in Nederland aangebied. Hier is nog inligting: https://www.drongotalenfestival.nl/

Festival voor het Afrikaans 2018

The post Festival voor het Afrikaans 2018: <em>Fonteine in die Dorsland</em> en meertaligheid appeared first on LitNet.

Foto van Madelein Rust: Izak de Vries

Titel: Lam ter slagting          
Skrywer: Madelein Rust
Uitgewer: LAPA
ISBN: 978-0-7993-9007-0 (gedrukte boek)

Wanneer sê 'n resensent 'n boek is briljant geskryf? Heel aan die begin is miskien die beste plek! Met Lam ter slagting – haar vyfde misdaadfiksie – het Rust haar eie grense verskuif.

Ses meisies word in ses maande ontvoer, gemartel, geskend en vermoor, maar die polisie doen niks. Toe raak die baie ryk en bekwame span van Malan en Coetzee Privaatondersoeke, met hul passie teen misdaad, sonder enige leidrade betrokke.

Dit word 'n uiters opdraande stryd teen korrupte polisiepersoneel wat lede is van die fiktiewe en superchristelike Noaggemeente. Die gemeente se lede het 'n eed afgelê om selfs lede wat moordenaars is, te beskerm. Om die kroon te span het die toplede ook, soos die lede van die polisie, lidmaatskap van die Vrymesselaars.

Teen so 'n mengsel en oormag het Renata Malan en Stefan Coetzee en hul kuberkrakers hul hande vol. Vir 'n lang ruk is Migal Vermeulen die enigste leidraad met sy akkurate herskepping van een vermoorde uit klei.

Rust skryf in korterige hoofstukke waarin gebeure mekaar vinnig opvolg. So kom verdagtes na vore, net om weer onskuldig bewys te word, selfdood te pleeg of vermoor te word. Tussendeur is daar ook karakters wat hulself met uiters gewaagde bekentenisse uit die misdaadnes wil wikkel.           

Die skrywer doen ook baie moeite met haar navorsing. So gee sy aan die leser dieper insig in talle faktore – dit word nie net bolangs genoem nie. Lesers kry ook insigte in die psiges van misdadigers.

Tussendeur stoei die vennote Renata en Stefan met hul eie verhouding, wat weer 'n ander aspek van die storie behels. Daar is ook die geheime kommunikasie met George Alfred Hill, Renata se pa wat self elf “regstellende” moorde gepleeg het. Hy voer saam met sy eie netwerk 'n geheime bestaan en wend dit tot Renata se voordeel aan.

En natuurlik beleef die twee vennote ook spanningsvolle oomblikke waarin hul lewens aan 'n draadjie hang.

Dit lyk of sommige uitgewers van misdaadfiksie ook vrede gemaak het met die dikwels rowwe dialoog van karakters. Dit kan baie fyngevoelige lesers dalk ontstel, maar is natuurlik, ongesensor en onaangeplak.

Wat wel ook op die uitgewer se rekening moet kom, is die waarlik patetiese poging tot 'n kaart van die botaniese tuin waar die lyke gevind word. Dit lewer geen bydrae nie en doen net afbreuk aan 'n skitterende boek.

Dit lyk of daar 'n onversadigde honger ontstaan het vir ontspannende en terselfdertyd spannende en oortuigende misdaadverhale. In hierdie genre het Madelein Rust haarself al telkens bewys.

The post <em>Lam ter slagting</em> deur Madelein Rust: ’n resensie appeared first on LitNet.

Herman Meulemans

Onlangs – na afloop van die Festival voor het Afrikaans aan die Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond in Amsterdam – het ek weer die voorreg gehad om Herman Meulemans se treffende, gevoelvolle oorsig en waardering van daardie naweekgebeure in LitNet te lees, en terselfdertyd ook met groot agting te waardeer. Reeds is sy verduideliking van die gepaste plasing van die Festival by die Vlaams Cultuurhuis histories interessant en openbarend sover dit die Afrikaanse kultuur en Afrikaanse taal betref. Oor die inklusiewe spektrum van die programinhoud berig hy met sigbare entoesiasme: “Het Festival voor het Afrikaans zette … een grote spot op het mooiste dat de Afrikaanse taal in al haar cultuuruitingen biedt. Muziek, theater, film, poëzie en literatuur ondergingen een kruisbestuiving. Zij gingen in elkaar op in een denderend, sfeerscheppend totaalspektakel.”

Dit is nie die eerste bydrae wat Herman Meulemans oor en vir Afrikaans lewer nie. Oor die jare het ek meermale kennis gemaak met sy resensies, oorsigte en kommentare oor akademiese boeke, vakbydraes, letterkundige werke, belangrike akademici, politici, letterkundiges – en natuurlik ook met produkte van sy eie akademiese werk, en selfs met sy eie pogings tot poësie. Telkens het sy talente in hierdie rigtings my beïndruk, verbaas en soms selfs verras. In hierdie oorsig en kommentaar van hom oor die Festival voor het Afrikaans was dit weer eens die geval, en in al drie die gemelde geledinge van beïndruk, verbaas en verras. Waarom sou ‘n Belg, meer spesifiek ‘n Vlaming, die moeite doen om hierdie fees in sy geheel by te woon, en dan met opmerklik borrelende meelewing en grote waardering daaroor te berig? Ek vind die antwoord hiervoor in sy jare lange verbintenis met Suid-Afrika, veral by wyse en deur middel van sy medewerking en uitruil met vakgenote hier te lande. Deur hierdie wisselwerking met Suid-Afrikaners – hier te lande én in België – het hy ‘n fyn gevoel vir die land en sy mense ontwikkel, asook ‘n fynproewersmaak vir hul diverse kultuurgoedere, en by uitstek ook vir die Afrikaanse taal. Ek glo die goeie dinge wat hy oor hierdie wye spektrum heen koester – en ook vrygewig uitspreek – het hul oorsprong in hierdie langdurige blootstelling en intense wisselwerking met die mense van die land, en natuurlik verder versterk deur die noue kultuur- en taalbande met Vlaandere, Vlaminge en die Vlaamse taal.

Vir eers, wat my die meeste opval en beïndruk van Meulemans se oorsigtelike waardering van die fees, is dat hy self uitmuntend daarin slaag om die diverse en kunsryke inhoud en verloop van die gebeure op sigself op heel kunssinnige wyse en in soortgelyke trant as die Festival aan te bied. Meulemans toon ‘n sensitiewe aanvoeling vir die kuns wat hy gesien en beleef het, en in sy vertolking van en waardering vir die fees strek hy, of reik hy ook veel verder en wyer uit as hierdie enkel gebeure wanneer hy skryf: “Tijdens het Festival voelde je onafgebroken die warme, heftige polsslag van Zuid-Afrika.” Hierdie sluimerende verbondenheid aan Suid-Afrika, asook die uitdruklike waardering vir Afrikaanse kultuur- en kunsgoedere kry konkrete beslag dwarsdeur sy oorsig van die fees in sy geheel, in sowel die spesifieke waardering van item tot item as in die waardering van die bydraes van kunstenaar tot kunstenaar.

Maar laat ek inhouds- en gevoelsgewys eers enkele grepe uit sy oorsig en waardering van die Festival van nader bekyk.

Saam met sy eie woordbydraes – én met gulde erkenning ook aan dié van Naomi Meyer – kontekstualiseer en beoordeel Meulemans die gebeure op eie, kunssinnige en gevoelvolle wyse: item vir item, kunstenaar vir kunstenaar, groep vir groep, en genre vir genre – én verpersoonlik daarby hierdie bydraes verder met eie, terplaatse-getrekte foto’s van die persone en groepe wat op allerlei wyses en deur middel van ‘n verskeidenheid media hul kuns aangebied het. Inderdaad maak hierdie foto’s, saam met die besonderse woordspel in sy beriggewing, die Festival nog méér lewend, lewendiger en ook meelewender vir diegene wat nie daar was nie – spesifiek daardie aanvoeling van die “warme, heftige polsslag van Zuid-Afrika” waarna hy verwys.

Maar Meulemans gaan verder en kontekstualiseer hierdie bydraes met treffende prosa en poëtiese woordspel, onmiskenbaar onder die invloed van – selfs matig bedwelmd deur – Afrikaanse woord- en liedkunstenaars wat in sy kommentaar deurskyn. Van Gert Vlok Nel se openingsbydrae sê hy: “Hij deed dat met zijn zacht, ingetogen en weemoedig stemgeluid, zijn gigantisch muzikaal en poëtisch talent en zijn beeldrijke taal.” Oor Riku Lätti, wat saam met Jackie vir Meulemans die “muzikaal duizendpoot-duo met spirit voor artistiek teamwork” word, laat hy hom beeldsprakig soos volg uit: “Zanger, liedjesschrijver en componist Riku Lätti heeft het Festival vanaf de aftrap tot het einde op een formidabele wijze begeesterd. Hij was verantwoordelijk voor de vele wervelwindjes die het publiek in de zalen van de Brakke Grond warm en koud deden blazen.”

En dan oor Sandra Prinsloo, die “iconische theaterdame”, in haar solovoorstelling, Moedertaal, weergaloos in die vertolking van die rol van ‘n ouerwordende, alleen, maar tog gelate terugblikkende Nellie: “een teder, intimistisch verhaal, meesterlijk onder woorden gebracht door Nico Scheepers”. Oor die emosiegelaaide effek wat die storie en die verhoogspel van Prinsloo op die gehoor gehad het, berig Meulemans: “Wanneer de zaal stilletjes leegloopt en de toeschouwers het prachtige decor […] nog eens van heel nabij bewonderen, dan kan je uit de gedempte gesprekken afleiden dat eenieder de triestheid en de tragiek van Nellie’s situatie heel sterk heeft aangevoeld.” Sandra se eie inskatting is insiggewend: “Die klem val vir my altyd tog op kuns; die taal is die rivier wat die storie ondersteun en belig.”

Maar boweal staan Meulemans se durende bewondering vir die werk van Laurika Rauch wat hy reeds oor vele jare koester, duidelik uit. Die onderskrif by haar foto verwoord dan ook veel van hierdie bewondering: “Laurika Rauch, grote dame van het Afrikaanse lied en sfeerschepper bij uitstek in De Brakke Grond”. Op ‘n ander plek, in ander konteks, het Meulemans nogmaals in ‘n fragment sy persoonlike waardering teenoor haar en haar rol op die fees uitgepreek: “Het optreden van de koningin van het Afrikaanse luisterlied zal ik nooit vergeten, ook niet de virtuoze gitarist die haar nu begeleidt. Werklik sensationeel!!!” Hy word nogmaals en voelbaar betower deur haar poëtiese liedjiewoorde: “ons groet die dag, goeie môre my sonskyn.” En, mymer hy verder: “nog zoveel meer in rots gebeitelde woorden dringen tot mij door”: “jij is te dierbaar om seer te kry”; “gooi vir my ’n klippie, ’n klippie in die oseaan”; “vergeet om my te vergeet”. Vir hom is dit alles “evergreens” én “pure magie”.

Ek het aan die begin van my relaas verwys na Herman Meulemans se altyd teenwoordige, sensitiewe sosiologiese perspektief. Dié manifesteer ook uitdruklik in sy beoordeling van die film Die Ellen Pakkies Storie – in Kaaps-Afrikaanse dialek geskryf – wat volgens sy inskatting op die fees “voor iedereen een unieke ervaring zou worden. Het is de ervaring geworden van rauwheid die gepaard gaat met ultiem mededogen.” Verder: “Die Ellen Pakkies-storie is verbluffend authentiek. De film drukt je terneer omwille van zoveel brutaliteit maar doet je tegelijkertijd opveren omwille van zoveel moed en inzet om het leven van anderen draagbaar te maken.” ‘n Soortgelyke sosiaal-sensitiewe trant is ook onderliggend aan Meulemans se kommentaar op die film Die rebellie van Lafras Verwey, waarin fasette van die Suid-Afrikaanse samelewingsproblematiek treffend uitgespeel word – met ewe duidelike uitlopers na sosiale kritiek – en waarin die hoofkarakter, “de brave ambtenaar Lafras Verwey … droomt van een wereld zonder misdaad, corruptie en onrecht en die zich verzet tegen verandering en vernieuwing.”

Die voorgaande is slegs kortstondige flitse op enkele, bondige grepe uit die kleurvolle en luisterryke Festival voor het Afrikaans-program soos deur Meulemans in sy wonderlike oorsig en resensie van die gebeure in De Brakke Grond in Amsterdam verwoord en verbeeld – en soos hier tweedehands deur my opgesom. Daar was veel meer items, veel meer kunstenaars, en ‘n veel wyer en omvattender uitstalling en vertoon van Suid-Afrikaanse en Afrikaanse talent, kuns en kultuurgoedere. Alles goed deur Meulemans in fokus geplaas, en ook paslik vir ‘n ieder en elk met verskuldigde erkenning en waardering in sy omvattende oorsig aan bod gebring. Ook die briljante, persoonlike onderhoudinsette van Naomi Meyer gee soms onverwagte perspektief op die kunstenaars en verryk daardeur op gevoelvolle wyse die resensie tot hoër vlakke. Pragtig! In die onderhoud met Hannelore Bedert berig Bedert van haar liefde vir Afrikaans wat “zo instant [was] dat ik er zelf eventjes van schrok”, en “er hangt een soort gastvrijheid onder de muzikanten en songwriters die wij soms een beetje missen in onze westerse cultuur.” Oor Churchil Naudé, bekende kletsrymer of rapper, gee Meulemans tipiese sosiologiese perspektief: “In zijn poëtische teksten loopt hij niet weg voor de belangrijkste sociale misstanden in Zuid-Afrika.” Oor Klaas Delrue: hy “brengt Adem ten gehore, een uiterst gevoelige song over het geschenk van het leven”, en saam met Stefan Dixon sing die twee om de beurt in Afrikaans en Nederlands “Vir Nou, Voor Nu”: “Die ritme gee my hoop. Die ritme los my kaal. Die ritme gee my kans om weer asem te haal. – Het ritme geeft mij hoop. Dit ritme is mijn taal. Dit ritme leert mij hoe ik weer adem haal.” ‘n Pragtige vermenging van twee verskillende maar tog só nou verwante tale. Loki Rothman, Laurika Rauch se begeleier, is vir Meulemans “die een regelrechte gitaarvirtuoos” wie geniale klank skep en deur wie “de klassieke gitaar het hybride karakter krijgt van snaarinstrument en slagwerk”.

Soos gesê, was daar nog véél meer van kuns, van kunstenaars, en van vertoon van kultuurgoedere van uiteenlopende en soms hibriede aard – sy dit solo- en groepoptredes, sy dit woord- en liedkuns, sy dit toneel- en filmkuns, en nog vele meer. Wat vasstaan is dat Suid-Afrikaanse en Afrikaanse kuns in ryke verskeidenheid, vir een hele naweek, in Amsterdam, voluit koning gekraai het, en sekerlik tot almal se plesier, almal se verryking, en almal se waardering.

Ten slotte: Met sy rykgeskakeerde, gevoelvolle woordspel bring Meulemans ook hierdie oorsig of resensie van die Festival voor het Afrikaans tot ‘n einde, en ‘n mens word daardeur nogmaals herinner aan die wedersyds verrykende verbondenheid tussen Afrikaans, Vlaams en Nederlands, asook die noue verbintenis tussen Suid-Afrika en die Lae Lande – geskiedenisgewys, taalgewys en kultuurgewys. Meulemans se eie inskatting op die gebeure van daardie naweek in September van 2018 in De Brakke Grond in Amsterdam som hy ten beste op in die volgende woorde, en soos ook verbeeld in sy laaste twee foto’s, onderskeidelik van hooggeplaaste gaste en deelnemers: “Zondagavond 10u. Het doek valt. De Grote Zaal van de Brakke Grond is tot de nok gevuld wanneer het Festival voor het Afrikaans wordt afgesloten met de Grote Wasgoedlyn Finale. Het Festival en de Wasgoedlyn Finale hebben een warm, weldadig bad gegeven van het Afrikaans in al haar cultuuruitingen. Het contrast is groot met de koude die Amsterdam in haar greep heeft nu de herfst is begonnen. Het publiek en de artiesten, voltallig aan de Wasgoedlyn, zijn het roerend eens dat Ingrid Glorie en Isabelle Vermeij van het Zuid-Afrikahuis met hun puike organisatie van het Festival een huzarenwerk hebben afgeleverd.”

Dingie van Rensburg
Bloemfontein

Festival voor het Afrikaans 2018

The post Komplimente aan Herman Meulemans – en komplimente aan Festival voor het Afrikaans 2018 appeared first on LitNet.